การจําแนกทางพชืสวน

เรียบเรียงโดยนายจตุรพร รักษงาร

ภาควิชาวิทยาศาสตรการเกษตร มหาวิทยาลัยนเรศวร

• ประกอบดวยสารประกอบอินทรีย• มีขบวนการเปลี่ยนรูปของพลังงาน ไดแก อะนาโบลิซึม และคะตาโบลิซึม

• มีการเจริญเติบโต• มีการตอบสนองตอสิ่งแวดลอม• มีการสืบพนัธุ

การจําแนกทางพชืสวน (Horticultural Classification)

คุณสมบัตทิี่ใชจาํแนกสิ่งมีชีวติออกจากสิ่งที่ไมมชีวีิต

คําวา พืชสวน (Horticulture) มาจากภาษาละติน 2 คํา คือ Hortus แปลวา สวน และ Cultura แปลวา การปลูก หรือการดูแลรักษา ดังนั้น พืชสวน จงึ

หมายถึง การปลูกดูแลรักษาพืชที่ตองการการดูแลอยางพิถีพิถัน ทนุถนอม จึงมีความหมายแตกตางจากพืชไร ที่ตองปลูกบนพื้นที่กวางขวางเพื่อใหได

ผลผลิตเพียงพอตอการบริโภค

การจําแนกทางพืชสวนHorticultural Classification

พืชสวน (Horticulture) แบงแยกออกเปนหลายสาขา ไดแก

• พืชผัก (vegetable science or olericulture)

• ไมผล (Pomology or fruit culture)

• ไมดอกไมประดับ (ornamental plant or floriculture)

• พืชสวนอุตสาหกรรม (Industrial crops)

พืชสวน เปนทั้งศาสตรและศิลปประกอบกันอยู

• การจัดสวน หรอืภูมิสถาปตย (Landscaping or landscape architecture)

• การจัดการสถานเพาะชํา (nursery management)

• เมลด็พันธุ (Seed)• การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช (tissue

culture)• ฯลฯ

การจดัการดานพืชสวน คือ การนําวิทยาการและศิลปะดานพืชมาประสานเขาดวยกัน จะแบงแยก

ออกจากกันไมได

ประโยชนของพืช การศึกษาเกี่ยวกับเรื่องราวของพืช ทําใหพบวา พืชมีประโยชนตอความเปนอยู

ของมนษุยหลายประการ คือ• ใชเปนอาหาร• ใชเปนวัตถดุิบในโรงงานอตุสาห-

กรรม• ใชทําเสนใยและเชือก• ใชทํายารักษาโรค• ใชเปนที่อยูอาศยั• ใชทํายาฆาแมลง• ใชเปนพลังงาน• ดานความสวยงาม

ความแตกตางระหวางพืชสวนกับพืชไร (Horticulture VS Agronomy)

• ทําการผลิตในปรมิาณไมมากนักตองการดแูลรักษาอยางพิถีพิถัน (intensive care)

• มีจุดประสงคเพือ่ตอบสนองความสําราญ และความพึงพอใจ

• ในพวกที่เปนอาหารก็เปนเพียง

อาหารเสรมิ ไมใชอาหารหลัก

ประวัติของพืชสวน

• สมัยอียิปต พบวาเริ่มมีการปลูกพืชเพื่อสาเหตุอื่น นอกเหนือจากการกนิ

• สมัยกรีก เริ่มมีการปลูกพืชตางๆ อยางเปนระบบ

• สมัยโรมัน เริ่มมีการติดตาตอกิ่ง และมีการปลูกสรางสวนขนาดใหญในที่พักอาศัย

ประวัติของพืชสวน

• ยุคมืด (Dark age)• ยุคฟนฟูวิทยาการ

(Renaissance) ในศตวรรษที่ 16

• ยุคลัทธิอาณานิคม ไดแกอังกฤษ ฝรั่งเศส ฮอลันดา

• ปจจุบนั

การจําแนกทางพฤกษศาสตร (อนุกรมวิธานพืช)

• มาจากรากศัพทวา Taxonomy หรือ Systematics เปนศาสตรที่วาการจําแนกสิ่งมีชีวิตดวยขอบเขตที่กวางขวางเกี่ยวกบัรูปพรรณสัณฐานของสิ่งมีชีวิตชนิดนั้นๆ และอาศัยขอมูลหลายๆ ดานของกลุมสิ่งมีชีวิตเหลานั้น

• การศึกษาพืชไมวาจะเปนในศาสตร หรือหัวขอใดก็ตาม ตองเริ่มตนจากการกําหนดชนิดพืชที่ศึกษา และทราบถึงลกัษณะของพืชที่ใชที่ผานการศึกษาไวเดิมจากนักอนุกรมวิธานพืช ถาเริ่มตนจากชื่อ และลักษณะที่ผิดพลาดแลว การศึกษานั้นๆ ก็ยอมลมเหลว และไรคุณคาโดยสิ้นเชิงไปดวย

ขอบเขตของอนุกรมวิธานพืช

• การวิเคราะห (Identification) คือ การพิสูจนชนิดพืช • การบัญญัติชื่อ (Nomenclature) คือการกําหนดตั้งชื่อพรรณพืช ที่ผานการศึกษาวิเคราะห – ชื่อทั่วไป (common name) หรอืชื่อพื้นเมอืง (local name หรอื

vernacular) – ชื่อพฤกษศาสตร (Botanical name) – Binomial nomenclature– International Code of Binomial Nomenclature

ขอบเขตของอนุกรมวิธานพืช (ตอ)

• การจําแนก (Classification) คือ การจัดหมวดหมูพรรณพืช– Kingdom เชน Plantae– Division Angiospermae– Class Dicotyledonae– Order Sapindales– Family Anacadiaceae– Genus Mangifera– Species indica– Variety (Cultivar) Nam Dok Mai

ขอบเขตของอนุกรมวิธานพืช (ตอ)

• การบรรยายลักษณะ (Description) คือ การอธิบายถึงลักษณะของพืชที่จําแนก ไดแก รูปพรรณสัณฐานตางๆ ลักษณะลําตน ยอด เปลือก ใบ ดอก ผล เมล็ด ฯลฯ เพื่อความกระจางในการถายทอดขอมูล

• แสดงความสัมพันธ (Relationships) ชวยใหสามารถจําแนกพืชพรรณไดอยางถูกตอง หรือใกลเคียงมากที่สุด พืชในสกุล (Genus) เดียวกัน จะมีความละมายคลายคลึงกันมากกวาพืชในสกุลอื่น

พืชประเภทไมผล • การจําแนกโดยขนาดทรงพุม แยกไดเปน 3 ขนาด คอื

– ไมผลขนาดเล็ก =1-3 เมตร– ไมผลขนาดกลาง = 4-8 เมตร– ไมผลขนาดใหญ > 8 เมตร

• การจําแนกตามอุณหภมูทิี่เหมาะสมในการเจริญเติบโต คือ– ไมผลเขตรอน– ไมผลเขตกึ่งรอน– ไมผลเขตหนาว

• การจําแนกตามลักษณะของลําตน คือ– ไมผลยืนตน– ไมผลเถาเลื้อย– ไมผลลมลุก

พืชประเภทผัก• การจําแนกตามอายุพืช

– ผักฤดูเดียว– ผักสองฤดู– ผักหลายฤดู

• การจําแนกตามสวนที่ใชบริโภค– ผักกินใบ - ผักกินราก– ผักกินลําตน - ผักกินหัว– ผักกินดอก หรอืชอดอก– ผักกินผล– ผักกินฝกหรอืเมล็ด

พืชประเภทผัก (ตอ)

• การจําแนกตามอุณหภูมิเจริญเตบิโต และการทนทานตออากาศหนาวเย็น– ผักเมืองหนาว– ผักกึ่งรอน– ผักเมืองรอน

พืชประเภทไมดอกไมประดับ• การจําแนกตามการใชประโยชน• ไมดอก

– ไมตดัดอก– ไมดอกกระถาง– ไมดอกแปลง

• ไมประดับ– ไมใบ– ไมกระถาง– ไมพุมยนืตน– ไมดดั ไมแคระ

พืชประเภทไมดอกไมประดับ (ตอ)• การจําแนกตามลักษณะของลําตน

– ไมเลื้อย– ไมพุม– ไมตน– ไมหัว

• การจําแนกตามอายุ– ฤดูเดียว– หลายฤดู

พืชประเภทไมดอกไมประดับ (ตอ)• การจําแนกตามถิ่นกําเนิด

– ไมปา หรอืไมพื้นเมอืง– ไมลูกผสม หรอืไมพันธุแท

• การจําแนกตามความตองการแสง– ไมในรม– ไมกลางแจง

พืชสวนอุตสาหกรรม

• พืชเครื่องเทศ• พืชเครื่องดืม่• พืชน้ํามัน• พืชน้ํามันหอมระเหย• พืชน้ํายาง