เอกสารค าสอน

วชากฎหมายเพอความเขาใจสงคม

(GE30007)

ธรรมเนยบ แกวหอมค า

ส านกวชาศกษาทวไป

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2561

ค ำน ำ

เอกสารค าสอน รายวชากฎหมายเพอความเขาใจสงคม (Law for understanding society GE 30007) เลมน ไดเรยบเรยงและจดท าขนเพอใชในการประกอบการเรยนการสอน ซงเปนไปตามวตถประสงคการเรยนรในแตละบทเรยน เนอหาในแตละบทถกเรยบเรยง และวเคราะหจากเอกสารทผสอนไดท าการรวบรวมจากประสบการณการสอนมากกวา 10 ป มาจดท าขนเปนเอกสารฉบบน ซงมเนอหาทเกยวของกบกฎหมายโดยน าเสนอตามล าดบ คอ ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป ซงเปนการบรรยายถง ความหมาย ลกษณะ ทมาการแบงแยกประเภท การใช การตความ การอดชองวาง และกระบวนการจดท ากฎหมาย หลกกฎหมายแพงเกยวกบบคคลและทรพย การกยมเงน เชาทรพย เชาซอ หลกกฎหมายอาญา กระบวนการยตธรรมทางอาญา กระบวนการยตธรรมทางแพง โดยผสอนไดเรยบเรยงเนอหาใหผเรยนไดเรมการเรยนรจากความรเบองตนทางกฎหมายกอน และใหท าความเขาใจลกษณะของกฎหมายทมความ

แตกตางกน อาท กฎหมายแพงและพาณชย กฎหมายอาญา กระบวนการยตธรรมทางอาญา กระบวนการยตธรรมทางแพง ผสอนจงหวงวาเอกสารประกอบค าสอนฉบบนจะเปนประโยชนแกผเรยน และผทสนใจเปนอยางยง ซงในโอกาสตอไปผสอนมความตงใจวาจะพฒนาขนเปนต าราโดยสงส านกพมพ จะไดเปนประโยชนทางวชาการในวงกวางตอไป

ธรรมเนยบ แกวหอมค ำ

พฤศจกำยน 2561

(3)

สารบญ

หนา

ค าน า (1)

สารบญ (3)

สารบญตาราง (7)

สารบญรป (9)

แผนบรหารการสอนประจ าวชา (11)

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 3

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย 5

สงคมและกฎเกณฑความประพฤตของมนษย 5

ความหมายของกฎหมาย 7

ลกษณะของกฎหมายในปจจบน 10

ความส าคญและประโยชนของกฎหมาย 14

บทบาทของกฎหมายตอสงคม 14

ระบบกฎหมาย 15

ความสมพนธของกฎหมายกบศาสตรอน 17

ทมาของกฎหมาย 18

ล าดบชนของกฎหมาย 21

ขอบเขตการใชกฎหมาย 24

การตความกฎหมาย 26

การอดชองวางของกฎหมาย 29

ประเภทของกฎหมาย 33

การจดท ากฎหมาย 38

บทสรป 44

ค าถามทายบท 44

เอกสารอางอง 45

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2 51

บทท 2 หลกกฎหมายแพงเกยวกบบคคลและทรพย 53 ความหมายของบคคล 53

(3)

(4)

สารบญ (ตอ) หนา

ความหมายของนตบคคล 73

ทรพยและทรพยสน 80

เชาทรพย 88

เชาซอ 99

การกยมเงน 106

บทสรป 122

ค าถามทายบท 122

เอกสารอางอง 123

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3 129

บทท 3 หลกกฎหมายอาญาเบองตน 131

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายอาญา 131

ความหมายของกฎหมายอาญา 132

ลกษณะของกฎหมายอาญา 132

การบงคบใชกฎหมายอาญา 134

โครงสรางความรบผดในทางอาญา 137

หลกทวไปของการพยายามกระท าความผด 155

เหตลดโทษ 156

บคคลทเกยวของกบการกระท าความผดทางอาญา 162

โทษทางอาญา 166

ความผดลหโทษ 173

ความผดอนยอมความได 175

ความผดทยอมความไมได 176

อายความในการด าเนนคดอาญา 176

บทสรป 177

ค าถามทายบท 178

เอกสารอางอง 179

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4 183

บทท 4 กระบวนการยตธรรมทางอาญา 185

ความหมายของกระบวนการยตธรรมทางอาญา 185

(5)

สารบญ (ตอ) หนา

บคคลทเกยวของกบกระบวนกระบวนการยตธรรมทางอาญา 185

ขนตอนของกระบวนการยตธรรมทางอาญา 188

หมายอาญา 193

ประเภทของหมายอาญา 195

การฟองคดอาญา 223

ศาลยตธรรม 224

การด าเนนคดอาญา 226

การบงคบตามค าพพากษา 228

กรมคมประพฤต 228

กรมราชทณฑ 229

บทสรป 230

ค าถามทายบท 231

เอกสารอางอง 232

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5 237

บทท 5 กระบวนการยตธรรมทางแพงเบองตน 239

ความหมายของกระบวนการยตธรรมทางแพง 239

ประเภทของคดแพง 240

บคลากรในกระบวนการยตธรรมทางแพง 243

ขนตอนในการด าเนนคดแพง 247

การอทธรณ และฎกาค าพพากษา 255

การบงคบคดแพง 257

บทสรป 261

ค าถามทายบท 262

เอกสารอางอง 262

บรรณานกรม 265

(7)

(6)

(13)

(7)

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1.1 การเปรยบเทยบสภาพบงคบทางแพง และทางอาญา 13

1.2 การเปรยบเทยบกฎหมายลายลกษณอกษร และไมเปนลายลกษณอกษร 21

1.3 การเปรยบเทยบกฎหมายสารบญญตกบกฎหมายวธสบญญต 34

1.4 การเปรยบเทยบกฎหมายเอกชนและกฎหมายมหาชน 36

1.5 ความแตกตางของกฎหมายระหวางประเทศ 38

1.6 กระบวนการตรากฎหมายขององคกรปกครองสวนทองถน 43

2.1 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางบคคลธรรมดาและนตบคคล 76

2.2 เปรยบเทยบประเภทของทรพย 81

2.3 เปรยบเทยบสวนควบกบอปกรณ 84

3.1 การกระท าความผดของเดก 151

4.1 เปรยบเทยบการสบสวนและการสอบสวน 192

4.2 การจบโดยราษฎร 201

4.3 หลกปฏบตในการจบ ณ ทท าการของพนกงานสอบสวน 207

4.4 การคนในทรโหฐาน 212

4.5 หลกทรพยทใชในการขอประกนตวในชนศาล 222

5.1 เปรยบเทยบศาลแขวง และศาลจงหวด 252

(8)

(9)

สารบญรป

รปท หนา

1.1 การจดระเบยบสงคม 6

1.2 อารสโตเตล 8

1.3 จอหน ออสตน 8

1.4 คารล มารก 9

1.5 เลนน 9

1.6 ล าดบชนของกฎหมาย 23

1.7 กระบวนการตราพระราชบญญตอยางสงเขป 40

2.1 การคลอดและการอยรอดเปนทารก 54

2.2 การตายจากอบตเหตรถชนไฟลกทวม 55

2.3 การเปนคนสาบสญกรณพเศษ 57

2.4 ผเยาว 66

2.5 ลกษณะคนไรความสามารถ 70

2.6 การจดทะเบยนของนตบคคล 74

2.7 ส านกงานเทศบาลนครอดรธาน 76

2.8 มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 76

2.9 วด 77

2.10 อสงหารมทรพย 82

2.11 สงหารมทรพย 82

2.12 อาคารเฉลมพระเกยรต มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 83

3.1 ขาวทเกยวของกบคดอาญา 131

3.2 ขนตอนการกระท าทางอาญา 141

3.3 เหตลดโทษ 161

3.4 ลกษณะของตวการรวม 163

3.5 ลกษณะการกอใหผอนกระท าความผด 164

3.6 ลกษณะของการสนบสนน 166

3.7 การประหารชวตดวยการตดหว 169

3.8 การประหารชวตดวยการยงเปา 169

3.9 ขนตอนการประหารชวต 170

(10)

3.10 โทษทางอาญา 173

3.11 ความผดลหโทษ 175

4.1 บคคลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา 186

4.2 ศาล 188

4.3 การออกหมายอาญา 194

4.4 ประเภทของหมายอาญา 196

4.5 เหตในการออกหมายจบ 196

4.6 หมายคน 208 4.7 ขนตอนในการคน 216 4.8 ล าดบของศาลยตธรรม 223

5.1 การพจารณาคดในศาลยตธรรม 239

5.2 ศาลยตธรรม 244

5.3 ศาลชนตนในกรงเทพมหานคร 245

5.4 ศาลชนตน 246

(11)

แผนบรหารการสอน

รายวชา กฎหมายเพอความเขาใจสงคม (Law for Social Understanding)

รหสวชา GE30007 จ านวน 2 หนวยกต 2(1-2-3) 3 ชวโมง

ค าอธบายรายวชา

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป วเคราะหสถานการณทเกดในสงคมหรอสถานการณจ าลองโดยใชหลกกฎหมายทเกยวของ สมมนาการใชหลกกฎหมายกบสถานการณจรง กระบวนการยตธรรมทางอาญา สทธมนษยชน กระบวนการยตธรรมไทย

จดมงหมายของรายวชา

เมอนกศกษาเรยนรายวชานแลว นกศกษาจะเกดการเรยนรหรอความสามารถหรอสมรรถนะ

ทตองการในดานตาง ๆ

1.เพอใหผเรยนมความรความเขาใจความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป

2.เพอใหผเรยนมความรความเขาใจเบองตนในหลกกฎหมายแพงและพาณชย หลกกฎหมายอาญา หลกกฎหมายวธพจารณาความ สทธมนษยชน และกระบวนการยตธรรมไทย

3. เพอใหผเรยนสามารถวเคราะห อภปรายเหตการณหรอปญหาทเกดข นในสงคม โดยอาศยกฎหมายเปนเครองมอและสามารถบอกผลทางกฎหมายทมตอเหตการณนน ๆ ได 4. เพอใหผเรยนน าความรทไดจากการศกษาไปใชประโยชนในชวตประจ าวนเพอการพฒนาตนและด ารงตนใหเปนพลเมองทด

แผนการสอน

สปดาหท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน

ชวโมง กจกรรมการเรยนการสอน

และสอทใช 1 บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย

ทวไป

1.1 เหตผลและความจ าเปนทตองมกฎหมาย

1.2 ความสมพนธของกฎหมายกบสงคม

1.3 ความหมาย บทบาท และ

3 1.นกศกษารบฟงการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการน าเสนอ Power point พรอมตอบค าถามระหวางการบรรยาย

2.นกศกษารวมกนอภปราย

(12)

สปดาหท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน

ชวโมง กจกรรมการเรยนการสอน

และสอทใช ความส าคญของกฎหมาย สรปเนอหาบทเรยนทส าคญ

โ ดยค น คว า จ าก เ อกส า รประกอบการเรยนการสอน

3. ใหนกศกษายกตวอยางประสบการณของตนเองทเ ก ย วข อ งกบกฎหมายใหเพอนฟง พรอมรวมกนแสดงความคดเหน

4. ใหนกศกษาท าใบงานทมอบหมาย

2 บทท 1 (ตอ) ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป) 1.4 ทมาของกฎหมาย

1.5 การแบงประเภทของกฎหมาย

1.6 ขอบเขตการบงคบใชกฎหมาย

1.7 กระบวนการจดท ากฎหมายเบองตน

3 1.นกศกษารบฟงการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการน าเสนอ Power point พรอมตอบค าถามระหวางการบรรยาย

2.นกศกษารวมกนอภปรายสรปเนอหาบทเรยนทส าคญ โ ดยค น คว า จ าก เ อกส า รประกอบการเรยนการสอน

3. ใหนกศกษายกตวอยางประสบการณของตนเองทเ ก ย วข อ งกบกฎหมายใหเพอนฟง พรอมรวมกนแสดงความคดเหน

4. ใหนกศกษาท าใบงานทมอบหมาย

(13)

สปดาหท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน

ชวโมง กจกรรมการเรยนการสอน

และสอทใช

3 บทท 2 หลกกฎหมายแพงและพาณชย 1.1 บคคลและทรพย 1.1.1 ความหมาย และประเภทของบคคล และสงซงมาประกอบกบ สภาพบคคล

1.1.2 การเรมสภาพบคคลของบคคลธรรมดา 1.1.3 ความสามารถของบคคล

1.1.4 การสนสภาพบคคล

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและ

รายกลม

4 บทท 2 หลกกฎหมายแพงและพาณชย (ตอ) 1.2 นตบคคล

1.2.1 ความหมาย และประเภทของนตบคคล

1.2.2 การเรมสภาพ และการสนสภาพของนตบคคล

1.2.3 สทธ หนาท ภมล าเนา และการแสดงเจตนาของนตบคคล

1.2.4 การสนสภาพของนตบคคล

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและ

รายกลม

5 บทท 2 หลกกฎหมายแพงและพาณชย (ตอ) 1.3 ทรพยและทรพยสน

1.3.1 ความหมายของทรพยและทรพยสน

1.3.2 ประเภทของทรพย 1.3.3 สวนควบ อปกรณ และดอกผลของทรพย 1.4 การกยมเงน

3 1. การเรยนรเชงรก (Active Learning)

2. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

3. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและ

รายกลม

(14)

สปดาหท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน

ชวโมง กจกรรมการเรยนการสอน

และสอทใช 1.4.1 ความหมายของการกยมเงน

1.4.2 หลกเกณฑการกยมเงน

1.4.3 หนาทของผก หนาทของผใหก 1.4.4 การสนสดสญญากยม และอายความในการฟองรอง

6 บทท 2 หลกกฎหมายแพงและพาณชย (ตอ) 1.5 เชาทรพย 1.5.1 ความหมาย หลกเกณในการท าสญญาเชาทรพย 1.5.2 หนาทและความรบผดของผใหเชา

1.5.3 หนาทและความรบผดของผเชา

1.5.4 การสนสดของสญญาเชา 1.5.5 อายความในการฟองรองคดเกยวกบสญญาเชา

1.6 เชาซอ

1.6.1 ความหมาย หลกเกณฑในการท าสญญาเชาซอ

1.6.2 ความแตกตางระหวางสญญาเชาซอกบสญญาอน ๆ

1.6.3 แบบของสญญาเชาซอ

1.6.4 การสนสดของสญญาเชาซอ

3 1. การเรยนรเชงรก (Active Learning)

2. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

3. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

4. สอบยอย

7 บทท 3 หลกกฎหมายอาญาเบองตน

1. ความหมายของกฎหมายอาญา โทษทางอาญา และความแตกตางระหวางกฎหมายอาญากบกฎหมายแพง 2. หลกความรบผดทางอาญา

3. บคคลทเกยวของกบการกระท าความผดทางอาญา

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

(15)

สปดาหท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน

ชวโมง กจกรรมการเรยนการสอน

และสอทใช 8 บทท 3 หลกกฎหมายอาญาเบองตน

(ตอ) 4. การกระท าทกฎหมายยกเวนความผด

5. การกระท าทกฎมายยกเวนโทษ

6. การกระท าทกฎหมายถอเปนเหตลดหยอนผอนโทษ

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

9 บทท 3 หลกกฎหมายอาญาเบองตน (ตอ) 7. ความหมาย ประเภทของความผดอนยอมความไดกบยอมความไมได 8. ความหมาย ประเภทของความผดลหโทษ

9. อายความฟองรองคดอาญา

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

3. สอบยอย

10 บทท 4 กระบวนการยตธรรมทางอาญา

1. ความหมายของกระบวนการยตธรรมทางอาญา

2. ขนตอนในกระบวนการยตธรรมทางอาญาอยางสงเขป

3. บคคลทเกยวของในกระบวนการยตธรรม และอ านาจหนาทในกระบวนการยตธรรม

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. การเรยนรเชงรก (Active Learning)

โดยมอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

(16)

สปดาหท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน

ชวโมง กจกรรมการเรยนการสอน

และสอทใช

11 บทท 4 กระบวนการยตธรรมทางอาญา (ตอ) 4. การจบและหลกเกณฑในการจบ

5. การคนและหลกเกณฑในการคน

6. สทธของผถกจบ ผตองหา และจ าเลย

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

12 บทท 4 กระบวนการยตธรรมทางอาญา (ตอ) 7. พนกงานสอบสอนกบอ านาจหนาทในกระบวนการยตธรรม

8. พนกงานอยการกบอ านาจหนาทในกระบวนการยตธรรม

9. การฟองคดของผเสยหาย และพนกงานอยการ

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

13 บทท 4 กระบวนการยตธรรมทางอาญา (ตอ) 10. การพจารณาพพากษาของศาลยตธรรม

11. การบงคบคดตามค าพพากษาของศาล

12. หนวยงานของรฐทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทควรทราบ อาท กรมราชทณฑ กรมคมประพฤต สถานพนจและคมครองเดกและเยาวชน ยตธรรมจงหวด ส านกงานอยการ เปนตน

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

-การเรยนร เชงรก (Active

Learning)โดยหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

2.สอบยอย

(17)

สปดาหท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน

ชวโมง กจกรรมการเรยนการสอน

และสอทใช

14 บทท 5 กระบวนการยตธรรมทางแพงของศาลชนตน

1. องคกรและบคลากรในกระบวนการยตธรรมทางแพง 1.1 คความ

1.2 ศาลยตธรรม

2. อ านาจในการพจารณาคดของศาลชนตน

2.1 ศาลแขวง 2.2 ศาลจงหวด

2.3 ศาลเยาวชนและครอบครว

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงร า ย บ ค ค ล แ ล ะ

รายกลม

15 บทท 5 กระบวนการยตธรรมทางแพง (ตอ) 3. ความหมายของการบงคบคด บทบาทและอ านาจหนาทของเจาพนกงานบงคบคด 3.1 ประเภทของคดแพง 3.2 การเรมตนด าเนนคดแพง 3.3 กระบวนการบงคบคด

3 1. บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

2. มอบหมายงานใหนกศกษาคนควาทงรายบคคลและรายกลม

3.สงรายงาน/โครงงาน/โครงการ

4.สอบยอย

16 สอบปลายภาคเรยน 3 สอบปลายภาคเรยนตามรางสอบทมหาวทยาลยก าหนด

สอการเรยนการสอน

1. หลกกฎหมายเอกชน LW 102 รศ. ณฐพงษ โปษกะบตรและ รศ. พรชย สนทรพนธ 2. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยมรดก รศ. พรชย สนทรพนธ 3. กฎหมายเพอความเขาใจสงคม ผศ.ธรรมเนยบ แกวหอมค า

4. ประมวลกฎหมายอาญา

5. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

(18)

6. หนงสอพมพ หรอสออเลกทรอนกสตาง ๆ

แผนการวดผลและประเมนการเรยนร 1. ระหวางภาคเรยน 60 คะแนน

1.1.การประพฤตตนในชนเรยน 5 คะแนน

1.2 การท ารายงาน หรอโครงงานหรอโครงการ 15 คะแนน

1.3 กจกรรมกลมหรอกจกรรมรายบคคล 20 คะแนน

1.4 สอบยอย 20 คะแนน

2. สอบปลายภาค 40 คะแนน

เกณฑคาระดบคะแนน

ระดบคะแนน A ไดคะแนนรวมตงแต 80 -100 คะแนน

ระดบคะแนน B+ ไดคะแนนรวมตงแต 75-79 คะแนน

ระดบคะแนน B ไดคะแนนรวมตงแต 70-74 คะแนน

ระดบคะแนน C+ ไดคะแนนรวมตงแต 65-69 คะแนน

ระดบคะแนน C ไดคะแนนรวมตงแต 60-64 คะแนน

ระดบคะแนน D+ ไดคะแนนรวมตงแต 55-59 คะแนน

ระดบคะแนน D ไดคะแนนรวมตงแต 50-54 คะแนน

ระดบคะแนน F ไดคะแนนรวมตงแต 0-49 คะแนน

นโยบายการเขาชนเรยน และการสอน

1. นกศกษาตองเขาชนเรยนทกครง นอกจากมเหตจ าเปน เชน ปวย หรอมกจธระทส าคญ ซงจะตองแจงใหอาจารยผสอนทราบ

2. นกศกษาจะตองมระเบยบวนย ตรงตอเวลา ความรบผดชอบตองานทไดรบมอบหมาย

ใหส าเรจลลวงตามวตถประสงค และระยะเวลาทก าหนด

3. นกศกษาจะตองแตงกายใหเหมาะสม เรยบรอย ตามกฎระเบยบและขอบงคบตาง ๆ ทก าหนด

4. การสอบตองด าเนนไปตามระเบยบของมหาวทยาลย

1

บทท 1

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป ผชวยศาสตราจารยธรรมเนยบ แกวหอมค า

2

3

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป

จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายลกษณะของกฎหมายตามเนอความได 2. เพอใหนกศกษาสามารถคนหาเหตผลและความจาเปนทรฐตองมกฎหมายได 3. เพอใหนกศกษาสามารถบอกความแตกตางของกฎหมายเอกชนและกฎหมายมหาชนได 4. เพอใหนกศกษาสามารถนาเสนอความคดในรปแบบมายแมพ (Mind map) เกยวกบ

กระบวนการในการตราพระราชบญญตอยางสงเขปได 5. เพอใหนกศกษาประเมนไดวากฎหมายมบทบาทอยางไรตอสงคม

6. เพอใหนกศกษาบอกไดวากฎหมายมความสมพนธกบศาสตรอนไอยางไร

เนอหาสาระ

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. สงคมและกฎเกณฑความประพฤตของมนษย 2. ความหมายของกฎหมาย

3. ลกษณะของกฎหมายในปจจบน

4. ความสาคญและประโยชนของกฎหมาย

5. บทบาทของกฎหมายตอสงคม

6. ระบบกฎหมาย

7. ความสมพนธของกฎหมายกบศาสตรอน

8. ทมาของกฎหมาย

9. ลาดบชนของกฎหมาย

10. ขอบเขตการใชกฎหมาย

11. การตความกฎหมาย

12. การอดชองวางของกฎหมาย

13. ประเภทของกฎหมาย

14. การจดทากฎหมาย

กจกรรมการการสอน

1.นกศกษารบฟงการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการนาเสนอ Power point พรอมตอบคาถามระหวางการบรรยาย

4

2.นกศกษารวมกนอภปรายสรปเนอหาบทเรยนทสาคญ โดยคนควาจากเอกสารประกอบการเรยนการสอน

3. ใหนกศกษายกตวอยางประสบการณของตนเองทเกยวของกบกฎหมายใหเพอนฟง พรอมรวมกนแสดงความคดเหน

4. ใหนกศกษาทาใบงานทมอบหมาย

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนและโปรแกรมการนาเสนอ Power point

2. แบบฝกหดทายบท

3. สอสงพมพ

5

บทท 1

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย

ในทางสงคมวทยามนษยถอวาเปนสตวสงคม เพราะเหตวามการอยรวมกนเปนหมเหลาสงคมขนาดเลกทสดของมนษย คอ ครอบครว ตอเมอมการอยรวมกนมากขนจงขยายเปนชมชน เปนหมบาน เปนเมอง และเปนประเทศในทสด และเมอมสงคมเกดขนยอมตองมการตดตอสมาคม และแลกเปลยนความตองการซงกนและกนเพอเปนปจจยหลกในการดารงชพ และในเมอสงคมซงเปนศนยรวมของมนษยจานวนมากยอมมการปะปนกนทงคนดและคนเลว เพอใหสงคมอยรวมกนอยางสงบสขไมใหเกดความวนวาย ในแตละสงคมจงมความจาเปนทตองสรางกฎเกณฑขนมาเพอเปนการควบคมความประพฤตของมนษยใหอยรวมกนอยางเปนระเบยบ

กฎเกณฑทมนษยไดสรางขนไดแก ศลธรรม ขนบธรรมเนยม จารตประเพณ ตลอดจนขอบงคบของศาสนา ซงกฎเกณฑเหลานไดพฒนามาเปนกฎหมายในทสด และเมอกลาวถงกฎหมายยอมตองนกเสมอวา มสงคมมนษยอยทนน ทงน เพราะกฎหมายเปนสงทอยคกบสงคมมนษยเพอเปนการผดงไวใหคนในสงคมอยรวมกนอยางสงบสข และราบรน ดงคากลาวทวา “ทใดมมนษย ทนนมสงคม ทใดมสงคม ทนนมกฎหมาย”(UBI SOCIETAS, IBI IUS) (สมยศ เชอไทย, 2551: 41) ดวยเหตน การทาความเขาใจในความหมายของกฎหมาย ลกษณะของกฎหมาย ทมาของกฎหมาย ลาดบศกดของกฎหมาย ขอบเขตการบงคบใช ประเภท และการจดทากฎหมาย จงถอเปนเรองทมความสาคญ ทงน เพอใหคนในสงคมปฏบตตอกนไดอยางถกตองและอยรวมกนอยางสงบสข

สงคมและกฎเกณฑความประพฤตของมนษย

สงคม หมายถง การอยรวมกนเปนหมคณะอยางถาวรของมนษย (สมยศ เชอไทย, 2543:43) เนองจากสญชาตญาณของความเปนแมกอใหเกดความสมพนธระหวางแมกบลก ซงถอเปนจดเรมตนของสงคมขนาดเลกทสดของมนษย คอครอบครว จากสงคมครอบครวขยายเปนหมบาน ชมชน เมอง และประเทศตามลาดบ แตการทมนษยมาอยรวมกนเปนกลม ยอมมความประพฤตทแตกตางกนออกไป มทงคนดและคนไมดปะปนกน ดงนน ในสงคมหนงจงมความจาเปนทตองสรางกฎเกณฑขนมาเพอบงคบกบความประพฤตของคนทอยรวมกนในสงคมนน การวางระเบยบหรอกฎเกณฑสาหรบสงคมมนษยจงเปนเรองทจาเปน ดงจะเหนไดจากการคดเลอกบคคลขนมาเพอทาหนาทรกษาความสงบเรยบรอย ออกกฎ กตกา ตลอดจนการควบคมดแล ปองกนและปราบปรามการกระทาความผด อาท การทาหนาทของเจาหนาทตารวจในการรกษาความสงบเรยบรอย ไมวาจะเปนการจบกมผกระทาความผด การจดระเบยบจราจรในทองถนนเพอใหเกดความสะดวกสบายแกคนสวนรวม การตรวจจบยาเสพยตด ซงภารกจเหลานมขนเพอใหสงคมมระเบยบ หรออาจกลาวอกนยวา เปนการจดระเบยบของสงคมกวาได (รปท 1.1)

6

ก. การกวดขนและปองกนยาเสพตด ข. การตอตานทางการเมอง

รปท 1.1 การจดระเบยบสงคม

ทมา : ก. http://www.muanchononlinenews.com/14042

ข. http://daily.bangkokbiznews.com/detail/144249

1. ระเบยบของสงคม 1.1 ศลธรรม

ศลธรรม คอ ความรสกผดชอบชวดภายในจตใจของมนษย มสตปญญาในการพจารณาไดวาเมอไดทาอะไรไปบคคลอนอาจจะไมยนดไมยนยอม อาจจะตอสขดขวางหรอมการแกแคนได (ณฐพงษ โปษะกะบตร และพรชย สนทรพนธ, 2542 : 1) ดงนน ศลธรรมจงเปนเรองเกยวกบความรสกผดชอบชวดทมอยภายในจตใจของมนษย สามารถใหเหตผลไดวาอะไรเปนสงทด ทควรทา อะไรเปนสงไมดทไมควรทา เชน การทารายรางกายของผอน การทหญงหรอชายไปมช การรงแกสตว เปนตน ศลธรรมเปนกฎเกณฑอยางหนงแตเปนกฎเกณฑทอยในรปของนามธรรมจบตองไมไดเปนเรองของจตใจ แตถามการประพฤตปฏบตเปนระยะเวลานานจนทาใหเกดความเคยชนวาตองมการปฏบตตาม มฉะนน จะตองรสกผดในใจ การประพฤตดงกลาวเรยกวา “จารตประเพณ” ซงมความเปนรปธรรมมากกวาศลธรรม

1.2 จารตประเพณ จารตประเพณ คอ ระเบยบแบบแผนความประพฤตของมนษยทมนษยไดปฏบตสบตอกนมา

(ณฐพงษ โปษะกะบตร และพรชย สนทรพนธ , 2542 : 2) ซงสวนใหญเกดจากความสมพนธ ของคนตามสถานะ เชน การทกทาย การทภรยาตองปฏบตตอสาม บตรตองปฏบต ตอบดามารดา การสขอหญงสาวไปเปนภรยา โดยทางฝายชายตองมของหมนและสนสอด ซงถอเปนจารตประเพณอยางหนงทไดมการประพฤตปฏบตตดตอกนมาจนถงปจจบน

7

1.3 ศาสนา ศาสนา คอ กฎขอบงคบทศาสดาของแตละศาสนาเปนผกาหนดขน เ พอให มนษย

ท น บถ อหร อศร ทธาในศาสนาน นม ความเช อถ อและบ งค บตนเองให ประพฤต ปฏ บ ต แต ส งท ด ละเวนสงทเปนความชว ตวอยางเชน ขอหามของศาสนาพทธทหามมใหมการฆาสตว หามมใหประพฤตผดในกาม หามมใหลกทรพย ซงขอหามเหลานนอยในศล 5 ขอ ทฆราวาสตองประปฏบตตาม ศาสนาจงถอเปนกฎเกณฑอยางหนง แตเปนเรองทบงคบในลกษณะเปนนามธรรมเพราะเปนเรองของความเชอเรองชาตภพ อยางเชน หากทาความดจะไดดตอบแทน และเมอตายไปจะไดไปเกดในชาตภพทด หากทาความชวจะไดรบผลกรรม

ตอบแทน เมอตายไปจะตกนรก ซงความเชอดงกลาวเปนเรองทพสจนไมไดวามจรงหรอไม จงเหนไดวาขอบงคบของศาสนาเปนกฎเกณฑทบงคบเอากบจตใจของผปฏบตมากกวา จงมลกษณะเปนนามธรรม

อยางไรกตาม ทงศลธรรม จารตประเพณ และศาสนา ลวนแตเปนกฎเกณฑทมความสมพนธกบสงคมมนษยเพราะเปนกฎเกณฑทมนษยสรางขนมาเพอมาบงคบกบความประพฤตของตนทงดานจตใจ

ซงไดแก ศลธรรมและศาสนา ในดานความประพฤตภายนอกไดแก จารตประเพณ ซงกฎเกณฑเหลานลวน

มวตถประสงคหลกเพอใหสงคมอยรวมกนอยางสงบสข อกทงยงไดพฒนามาเปนกฎหมายในปจจบนอยหลายเรอง ซงจะไดกลาวในรายละเอยดตอไป

ความหมายของกฎหมาย

เมอทราบถงกฎเกณฑซงเปนระเบยบของสงคมแลว ในลาดบตอไปจะกลาวถงความหมายของกฎหมาย ซงในการใหความหมายของกฎหมายนนขนอยกบแนวคด และปรชญาทางกฎหมาย บางครงจงทาใหกฎหมายเปนสงทใหความหมายแนนอนไดยาก ทงน เพราะผใหความหมายแตละทานยอมมแนวคดทแตกตางกนออกไป ทงน พอจะสรปความหมายของกฎหมายตามแนวคด และปรชญาทางกฎหมายไดดงน

1. ความหมายของกฎหมายในทางปรชญา สามารถสรปไดดงน (ณฐพงษ โปษะกะบตร และพรชย สนทรพนธ, 2542: 6 - 7)

1.1 แนวความคดทางปรชญากฎหมายธรรมชาต (Natural Law) นกกฎหมายธรรมชาตมอยหลายทาน อาท เพลโต (Plato) อารสโตเตล (Aristotle) (รปท

1.2) และซเซโร (Cicero) มความเหนวา กฎหมายเกดจากธรรมชาตเหมอนปรากฏการณอนๆ ของโลก หรออาจกลาวไดวาแนวความคดปรชญาของกฎหมายธรรมชาตเชอวามนษยสามารถนาเอากฎเกณฑ ความเหนถกผดตามธรรมชาต หรอความรสกผดชอบชวดทอยในจตใจของมนษยมาใชเปนกฎหมายเพอทจะบงคบความประพฤตของมนษยในสงคมใหอยรวมกนได

8

1.2 แนวความคดทางดานปรชญากฎหมายฝายบานเมอง (Positive Law) แนวความคดนไดรบอทธพลมาจากปราชญชาวองกฤษชอ จอหน ออสตน (John Austin) (รปท 1.3)

นกปราชญสานกนมความเหนวา รฐาธปตยหรอผปกครอง เปนผทสามารถใชกฎหมายเปนเครองมอในการทจะปกปองบานเมองและทจะทาการปราบปรามผททาลายความสงบเรยบรอยของบานเมองได กฎหมายจงมลกษณะเปนคาสง หรอคาบญชาของผปกครองซงสงแกราษฎร ถาใครไมทาตามกจะมความผดและไดรบโทษ

รปท 1.3 จอหน ออสตน

ทมา : http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1344407225, 2555

รปท 1.2 อารสโตเตล

ทมา : http://who-in-the-world-piyarith.blogspot.com/2014/02/aristotle-384-

322.html

9

1.3 แนวความคดทางปรชญากฎหมายฝายสงคมนยม (Socialist Law) ทางฝายสงคมนยมม คารล มารกซ (Carl Marx) (รปท 1.4) และเลนน (Lenin) (รปท 1.5) เปนผม

อทธพลตอแนวความคดน โดยมความเหนวา กฎหมายเปนปรากฏการณทมผลสะทอนมาจากเศรษฐกจและการเมองกลาวคอเศรษฐกจและการเมองเปนอยางไรกจะบงคบใหกฎหมายเปนอยางนน

จากการใหความหมายของกฎหมายในทางปรชญาขางตน สรปไดวา การกาหนดหรอ ใหความหมายของกฎหมายทแตกตางกนนนขนอยกบวาเปนการใหความหมายตามแนวความคดของใคร หากให คว ามหมายว ากฎหมายค อความร ส กผ ดชอบช ว ด ท ม อย ใ นต วของมนษย ซ ง ม อย แล ว

ในธรรมชาตของมนษยมาใชเปนกฎเกณฑในการบงคบความประพฤตของมนษยใหอยรวมกน ในสงคมถอเปนการใหความหมายตามสานกกฎหมายธรรมชาต หรอหากใหความหมายวากฎหมายคอ คาสงหรอขอบงคบทออกจากผปกครอง เปนการใหความหมายตามสานกกฎหมายบานเมอง หรออาจใหความหมายวากฎหมายเปนสงทตองทสะทอนออกมาจากเศรษฐกจและการเมอง ถอเปนการใหความหมายตามแนวคดของสงคมนยม นนเอง

2. ความหมายของกฎหมายในปจจบน

คาวา กฎหมาย ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 นน หมายถง กฎทสถาบนหรอผมอานาจสงสดในรฐตราขน หรอทเกดขนจากจารตประเพณอนเปนทยอมรบนบถอ เพอใชในการบรหารประเทศ เพอใชบงคบบคคลใหปฏบตตาม หรอเพอกาหนดระเบยบแหงความสมพนธระหวางบคคลหรอระหวางบคคลกบรฐ (ราชบณฑตยสถาน, 2546: 4)

นอกจากน ยงมนกวชาการและผทรงคณวฒหลายทาน ไดใหความหมายของกฎหมายไวดงน

รปท 1.4 คารล มารกซ

ทมา : http://commons.wikimedia.org/

wiki/File:Karl_Marx_001.jpg, 2555

รปท 1.5 เลนน

ทมา : http://www.baanjomyut.com/library_

2/socialist_and_communist_zionist/03.ht,

2555

10

ศาสตราจารย ดร. หยด แสงอทย (2552: 36, 43) ไดพจารณากฎหมายใน 2 ลกษณะ คอ กฎหมายตามเนอความ และกฎหมายตามแบบพธ โดยกฎหมายตามเนอความ หมายความถง กฎหมายซงบทบญญต มลกษณะเปนกฎหมายแท กลาวคอ มลกษณะเปนขอบงคบซงกาหนดความประพฤตของมนษย ถาฝาฝนจะไดรบผลรายหรอถกลงโทษ ในสมยใหมสวนใหญเปนขอบงคบของรฐ สวนกฎหมายตามแบบพธ หมายความถง กฎหมายทออกมาโดยวธบญญตกฎหมาย ทงน โดยไมตองคานงวากฎหมายนนเขาลกษณะเปนกฎหมายตามเนอความหรอไม

มานตย จมปา (2555 : 30) อธบายไววา กฎหมาย หมายถง กฎเกณฑทกาหนดความประพฤตของบคคลในสงคมซงบคคลจะตองปฏบตตามหรอควรจะปฏบตตาม มฉะนนจะไดรบผลรายหรอไมไดรบผลดทเปนสภาพบงคบโดยเจาหนาทในระบบกฎหมาย

สมยศ เชอไทย (2553 : 64) อธบายไววา กฎหมาย คอ กฎเกณฑทเปนแบบแผนความประพฤตของมนษยในสงคมซงมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ

ณฐพงษ โปษะกะบตร และพรชย สนทรพนธ (2542 : 9) ไดใหความหมายของกฎหมายไววา กฎหมายคอคาสงหรอขอบงคบของรฐาธปตยทไดบญญตขนเพอใชบงคบความประพฤตของพลเมองทอยในรฐ หากผใดฝาฝนไมปฏบตตามกจะมความผดและถกลงโทษ

กรมหลวงราชบร ดเรกฤทธฯ พระบดาแหงกฎหมายไทยไดใหความหมายของกฎหมาย

ไววา กฎหมายคอคาสงทงหลายของผปกครองวาการแผนดนทมตอราษฎรทงมวล เมอไมทาตามยอมไดรบโทษ

(อางถงใน ณฐพงษ โปษะกะบตร และพรชย สนทรพนธ , 2542: 9) จากการใหความหมายของกฎหมายดงกลาวขางตนพอจะสรปความหมายของกฎหมาย

ไดวา กฎหมาย คอ คาส งหรอขอบงคบทออกโดยผทม อานาจสงสด เพอกาหนดความประพฤต ของคน

ในส งคม หากไมปฏบ ต ต ามย อม ได ร บ โทษ เห น ได ว า ในการ ให คว ามหมายของกฎหมายน น มความหมายไดหลายแงมม ดงนน การนยามความหมายจะแปรเปลยนไปตามลกษณะของสงคมและสถานการณทเปลยนแปลงไป ตลอดจนแนวความคดและความเชอทแตกตางกน รวมทงความตองการของประชาชนในสงคมนน ๆ

ลกษณะของกฎหมายในปจจบน

ดงทกลาวมาแลวในเรองความหมายของกฎหมาย จากการใหความหมายของกฎหมายสามารถจาแนกลกษณะของกฎหมายทใชอยในปจจบนได ดงน

1. กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบ ลกษณะของคาสงหรอขอบงคบนน ผทไดรบคาสงหรอขอบงคบตองปฏบตตาม ไมวาจะสงในลกษณะท

ใหกระทาการ หรองดเวนกระทาการอยางใดอยางหนง เชน หามลกทรพย หามทารายรางกาย หามเสพยาเสพตด

11

เปนตน หรอ ประชาชนชาวไทยเมออายครบ 7 ปบรบรณ ตองไปทาบตรประจาตวประชาชน หรอผมรายไดถงเกณฑทกฎหมายกาหนดจะตองชาระภาษอากร แตทงนหากเปนแตเพยงการเชอเชญเทานนยงไมถอวาเปนกฎหมาย เชน เชญชวนใหเกบขยะ หรอ การททางมหาวทยาลย ราชภฏอดรธานขอความรวมมอจากคณาจารยใหแตงชดไทยทกวนองคาร ซงหากเปนแตเพยงการเชอเชญหรอขอความรวมมอดงกลาว กรณอยางนไมใชลกษณะของกฎหมายเพราะจะปฏบตหรอไมปฏบตกได หากไมปฏบตยอมไมมบทลงโทษแตประการใด

2. กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบทออกโดยผมอ านาจสงสดในรฐ กฎหมายตองเปนคาส งหรอขอบงคบทออกโดยผม อานาจสงสดในรฐ หรอท เรยกวา

“รษฐาธปตย” ในการทจะทราบวาใครมอานาจสงสดในรฐหรอในประเทศนน ยอมขนอยกบการพจารณาระบอบการปกครองของรฐหรอประเทศนนวาเปนลกษณะการปกครองอยางไร เชน ในระบอบสมบรณาญา -

สทธราช พระมหากษตรยถอเปนผทมอานาจสงสด ยอมเปนผออกกฎหมายแตหากประเทศทมการปกครอง ในระบอบประชาธปไตย รฐสภาถอเปนผออกกฎหมายโดยตรง ซงกฎหมายทออก ไดแก พระราชบญญต พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ เปนตน

นอกจากรฐสภาแลวยงมฝายบรหาร หรอทเรยกวา คณะรฐบาล หรอคณะรฐมนตร ทาหนาทในการออกกฎหมายดงเชนรฐสภา โดยกฎหมายทฝายบรหารออก ไดแก พระราชกาหนด พระราชกฤษฎกา และกฎกระทรวง เปนตน ทงน เปนการใหอานาจไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบป พ.ศ. 2540

ฉบบป พ.ศ.2550 และฉบบป พ.ศ. 2560

3. กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบทมผลใชไดโดยทวไป กฎหมายตองเปนคาสงหรอขอบงคบทมผลใชไดโดยทวไป หมายความวา เมอบญญตกฎหมายออก

มาแลวตองใชบงคบกบทกคนอยางเสมอภาคกน ไมวาคนนนจะถอสญชาตใดกตามแตทงนกมขอยกเวนกบบคคลบางประเภท ซงอาจเปนการยกเวนตามกฎหมายภายในหรอกฎหมายระหวางประเทศกได กลาวคอ

3.1 ขอยกเวนตามกฎหมายภายในประเทศ รฐธรรมนญของไทยมบทบญญตยกเวนใหองคพระมหากษตรย โดยปรากฎในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 8 และในปจจบนปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 6 กลาวคอ องคพระมหากษตรยทรงดารงอยในฐานะอนเปนทเคารพสกการะ ผใดจะละเมดมได ผใดจะกลาวหาหรอฟองรองพระมหากษตรยในทางใด ๆ มได ซงหลกการดงกลาวถอวาเปนสากลทถอวาพระมหากษตรยไมอยในฐานะทจะกระทาผดได (The king can do no wrong) นอกจากนนยงมการยกเวนใหกบสมาชกรฐสภาในทประชมสภาผแทนราษฎร ทประชมวฒสภา หรอทประชมรวมกน ของรฐสภา โดยสมาชกผใดจะกลาวถอยคาใดในทางแถลงขอเทจจรง แสดงความคดเหน หรอออกเสยง ลงคะแนน ยอมเปนเอกสทธโดยเดดขาด ผใดจะนาไปเปนเหตฟองรองวากลาวสมาชกผนนในทางใดมได โดยปรากฎในมาตรา 124 ของรฐธรรมนญฉบบป 2560 หรอในมาตรา 125 ในระหวางสมยประชม หามมใหจบ คมขง หรอ

12

หมาย เ ร ย กต ว สมาช ก สภาผ แทน ราษฎรหร อสมาช ก วฒ สภา ไปท า กา รสอบสวน ในฐานะ

ทสมาชกผนนเปนผตองหาในคดอาญา เวนแตในกรณทไดรบอนญาตจากสภาทผนนเปนสมาชก หรอในกรณทจบในขณะกระทาความผด เปนตน

3.2 ขอยกเวนตามกฎหมายระหวางประเทศหรอตามสนธสญญา ตามกฎหมายระหวางประเทศหรอตามสนธสญญา ไดยกเวนใหแก ประมขแห ง

รฐตางประเทศ รวมทงขาราชบรพาร ทตและบคคลในคณะทต รวมทงครอบครวและบรวารหากเขามากระทาความผดในประเทศไทย ไมตองถกบงคบตามกฎหมายไทย ทงน เนองจากมอนสญญากรงเวยนนาวาดวยความสมพนธทางทต โดยประเทศไทยมพระราชบญญตเอกสทธความคมกนทางการฑต พ.ศ. 2527 รองรบหลกความคมกนดงกลาวอาศยหลกถอยทถอยอาศยกน การผกมตรไมตรตอกน นอกจากนน ยงมกองทพตางประเทศทเขามายดครองราชอาณาจกรทไดรบการยกเวนดวย

3.3 ขอยกเวนทใชเฉพาะบางทองทในราชอาณาจกร การใชกฎหมายในบางทองทในราชอาณาจกร จะเหนไดวาในเรองของกฎหมายครอบครวและ

มรดกใน 4 จงหวดทางภาคใต ซงไดแก จงหวดยะลา จงหวดนราธวาส จงหวดสตล และจงหวดปตตาน ไดมพระราชบญญตวาดวยการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล พ.ศ. 2498

ทบงคบใชในเขตจงหวดดงกลาว ทงนเนองจากความแตกตางทางดานวฒนธรรม ศาสนาทแตกตางหลายอยาง ดงจะเหนไดจากทกฎหมายกาหนดใหชายทนบถอศาสนาอสลามสามารถมภรรยาไดถง 4 คน และถอวาเปนภรรยาทชอบดวยกฎหมาย แตกตางจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทกาหนดใหชายมภรรยาทชอบดวยกฎหมายเพยงคนเดยวเทานน หากมการจดทะเบยนซอนเกดขน กฎหมายกาหนดใหการสมรสนนตกเปนโมฆะ นอกจากนแลว ในแตละทองทของประเทศไทยจะมกฎหมายทองถนใชบงคบเฉพาะพนทนน เชน ในเขตเทศบาลจะมเทศบญญตของเทศบาลนนใชบงคบเฉพาะภายในเขตพนทของเทศบาลนนไมรวมเทศบาลอน ตวอยางเชน เทศบญญตเทศบาลนครอดรธาน เรอง การควบคมการเลยงหรอปลอยสนข พ.ศ. 2557 หรอ

เทศบญญตของเทศบาลตาบลหนองสาโรง เรอง กาหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง หรอเปลยนการใชอาคารบางชนด หรอบางประเภทในเขตเทศบาลตาบลหนองสาโรง อาเภอเมองอดรธาน จงหวดอดรธาน พ.ศ. 2551 เปนตน

4. กฎหมายจะใชบงคบจนกวาจะมการยกเลก หรอแกไขเพมเตม กฎหมายตองมสภาพบงคบทเปนกจจะลกษณะ หรอแกไขเพมเตม หมายความวา เมอมการ

ประกาศใชกฎหมายแลวกฎหมายจะมผลตลอดไป จนกวาจะมการยกเลก เพกถอน หรอแกไขเปลยนแปลง เชน กอนมการแกไขกฎหมายอาญาในมาตรา 276 การทสามขมขนภรรยายอมไมมความผด ดงนน หากกฎหมายมาตรานยงไมไดมการแกไขเปลยนแปลงไมวาเวลาจะผานไปนานเทาใดกตามการทสามขมขนภรรยากยงไมเปนความผดอย แตเมอใดกตามทมการแกไขกฎหมายมาตรานยอมตองเปนไปตามทกฎหมายทแกไขใหม ซงปจจบนกฎหมายอาญามาตรา 276 ไดแกไขแลวตามพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา

13

(ฉบบท 19) ดงนน การทสามขมขนภรรยาจงเปนความผดตามกฎหมาย นอกจากนนแลวการมผลใชบงคบของกฎหมายขนอยกบการประกาศตามวธการในกฎหมาย เชน การประกาศในราชกจจานเบกษา อาจกาหนดใหกฎหมายมผลตงแตวนทประกาศ หรอใหมผลนบถดจากวนทประกาศ หรอเมอพน 90 วนนบแตวนทประกาศใน

ราชกจจานเบกษากได

5. กฎหมายตองมสภาพบงคบทเปนกจจะลกษณะ กฎหมายตองมสภาพบงคบทเปนกจจะลกษณะ หมายความวา กฎหมายจะตองมลกษณะท

กอใหเกดผลรายกบผทไมปฏบตตาม กลาวคอ หากไมปฏบตตามยอมมความผดและตองถกลงโทษ ซงสภาพบงคบทางกฎหมาย อาจมอยหลายวธ เชน สภาพบงคบในทางแพง ไดแก โมฆะ โมฆยะ การบงคบใหชาระหน การชดใชคาเสยหาย เปนตน สวนสภาพบงคบทางอาญานนเขาใจโดยทวไป คอ โทษทางอาญาตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 18 ไดแก ประหารชวต จาคก กกขง ปรบ และรบทรพยสน ซงปจจบนโทษประหารชวตไดเปลยนจากการยงดวย อาวธปนเปนการฉดยาหรอใหสารพษเสยใหตาย ทงน จะเหนไดวาสภาพบงคบทางแพงกบทางอาญามความแตกตางหลายประการ ซงสรปไดดงตารางท 1.1

ตารางท 1.1 การเปรยบเทยบสภาพบงคบทางแพง และทางอาญา

สภาพบงคบทางอาญา สภาพบงคบทางแพง ประหารชวต โมฆะ

จาคก โมฆยะ

กกขง บงคบชาระหน ปรบ เรยกเบยปรบ/รบมดจา รบทรพยสน ใชคาเสยหาย

ทมา : ประยกตขอมลจาก ศรราชา เจรญพาณช, 2533: 109

โดยสรป ลกษณะของกฎหมายดงทกลาวมาแลวขางตน เปนลกษณะของกฎหมายตามเนอความหรอเนอแทของกฎหมาย ตามความเหนของศาสตราจารย ดร .หยด แสงอทย ซงไดกลาวไววา โดยเนอแทของกฎหมายนน ตองมลกษณะครบ 5 ประการ จงจะเรยกวา กฎหมายตามเนอความ หากเปนกฎหมายตามแบบพธยอมหมายถงกฎหมายทมการจดทาขนโดยผานกระบวนการนตบญญตทมการออกกฎหมายมา โดยไมสนใจวาจะมลกษณะเปนกฎหมายตามเนอความหรอไม เชน พระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป หรอพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 ซงไมมเนอหาทกาหนดถงความประพฤตของบคคล และไมกาหนดบทลงโทษกรณทมการฝาฝนขอหามตามกฎหมายไว

14

ความส าคญและประโยชนของกฎหมาย

กฎหมายไดเขามาเกยวของกบชวตประจาวนของมนษยตงแตแรกเกด จนกระทงถงแกความตาย เหนไดจากการบญญตกฎหมายรองรบสทธของทารกทอยในครรภมารดา เมอเดกไดคลอดออกมาแลว กฎหมายกาหนดใหเจาบานตองไปแจงเกด เมอเดกมอายครบ 7 ปบรบรณกฎหมายกาหนดใหเดกนนไปทาบตรประจาตวประชาชน กรณทเดกเกดมาเปนชายกฎหมายไดกาหนดใหไปคดเลอกทหารเพอทาหนาทรบใชชาต หรอเมอบคคลใดมรายไดตามเกณฑทกฎหมายกาหนดกตองเสยภาษใหแกรฐ นอกจากนน กรณทชายหญงจะทาการสมรสกน กฎหมายกาหนดใหมการจดทะเบยนสมรสตอนายทะเบยน อยางไรกตาม แมไมมบทบญญตของกฎหมายบงคบวาตองรกฎหมาย แตกมหลกกฎหมายวา “ความไมรกฎหมายไมเปนขอแกตว” ทงนเพอใหการบงคบใชกฎหมายบงเกดผล นอกจากนน ในทางเศรษฐกจกฎหมายไดเขามาเกยวของเปนอยางมาก เชน การรวมตวกนเพอจดตงเปนองคกรธรกจ ตองพจารณาวาจะจดตงในรปแบบใด ไมวาจะเปนในรปแบบ

หางหนสวนหรอบรษท ลวนแลวแตมกฎหมายกาหนดหลกเกณฑทงสน ดงทกลาวมาลวนแลวแตแสดงใหเหนวากฎหมายไดมความสาคญ และเกยวของกบชวตประจาวนของมนษยเปนอยางมาก

นอกจากนนแลว กฎหมายยงสรางความเปนธรรมแกสงคม ทงน เพราะกฎหมายเปนกฎเกณฑ ทใชบงคบกบคนทกคนในสงคม โดยประชาชนทกคนจะตองปฏบตตามอยางเทาเทยมกน อกทงกฎหมายยงทาใหคนในสงคมรจกสทธหนาทของตนเองทจะปฏบตตอสงคม การรจกบทบาทในชวตประจาวนของบคคลตงแตแรกเกดจนกระทงถงแกตาย เชน สทธในความเปนเจาของทรพยสน หนาทรบใชชาต นอกจากนน กฎหมายยงชวยรกษาความสงบเรยบรอยในบานเมองทาใหประชาชนทกคนตองปฏบตตามกฎหมาย หากมผละเมดสทธของคนอน กฎหมายจะลงโทษบคคลดงกลาวเพอใหเกดความผาสกแกสงคมโดยรวม

บทบาทของกฎหมายตอสงคม

บทบาทของกฎหมายตอสงคม สามารถแยกได ดงน (ศรราชา เจรญพานช และคณะ, 2544:331-

350) 1. บทบาทของกฎหมายในฐานะเปนเครองมอในการบรหารประเทศ นบแตกฎหมายรฐธรรมนญ

กฎหมายปกครอง ไปจนถงกฎหมายทออกโดยองคกรบรหารราชการสวนทองถน ลวนแตมการใชกฎหมายเปนหลกในการบรหารจดการภายใตทรพยากรอนจากด และการตรวจสอบควบคมการทางานใหเปนไปตามจดมงหมายหรอแนวทางทกาหนดไวอยางมประสทธภาพทงสน

2. บทบาทของกฎหมายในฐานะเปนเครองมอในการรกษาความสงบเรยบรอยในสงคม จดเปนกฎหมายมหาชนซงเปนเรองทรฐในฐานะผปกครองบญญตกฎหมายขนเพอกาหนดหลกเกณฑความประพฤตของสงคมทมทรพยากรอนจากด เพอใหมนษยหรอเอกชนในสงคมสามารถอยรวมกนไดโดย

ไมเบยดเบยนขมเหงรงแกกนหรอละเมดสทธของผอน อนจะเปนเหตใหสงคมเกดความเดอดรอนวนวายและ

ไมสงบเรยบรอย หากมผฝาฝนกอใหเกดผลกระทบถงความสงบเรยบรอยของสงคมรฐกจะดาเนนการเอาตว

15

ผนนมาลงโทษหรอกาหนดสภาพบงคบอน เพอไมปลอยใหคนผดลอยนวลไป และปองกนไมใหเกดการแกแคนกนเองโดยไมรจบ ไดแก ประมวลกฎหมายอาญา พระราชบญญตอนทมโทษทางอาญา

3. บทบาทของกฎหมายในฐานะเปนตวก าหนดความสมพนธระหวางประชาชนดวยกน จดเปนกฎหมายเอกชนทรฐใหประชาชนกาหนดความสมพนธกนเอง ประชาชนหรอมนษยในสงคมจงมเสรภาพในการแสดงเจตนาทานตกรรมสญญาตาง ๆ ระหวางกนเองไดหากวานตกรรมสญญานนไมขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนอนจะมผลกระทบตอสงคมสวนรวม กฎหมายทมบทบาทเชนน ไดแก กฎหมายทรพยสนทางปญญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เชน การทาสญญาซอขาย ใหเชาทรพย เชาซอ จางทาของ รบขน ยม ฝากทรพย คาประกน จานอง จานา ตวแทน นายหนา เปนตน

4. บทบาทของกฎหมายในฐานะเปนเครองมอในการพฒนาสงคม กฎหมายสามารถใชเปนเครอง พฒนาสงคมในดานตาง ๆ คอ การพฒนาระบบการเมองการปกครอง ระบบเศรษฐกจ และระบบสงคม เปนตน

ระบบกฎหมาย

ระบบกฎหมาย (Legal system) หรอสกลกฎหมาย (Law family) หมายถงกฎหมายตางๆ ทพอจะจดกลมรวมเขาดวยกนได เนองจากการมความสมพนธ หรอการมจดรวมกนในทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง ประวตศาสตรกฎหมายและความใกลเคยงของกฎหมาย เปนหลกเกณฑในการจาแนกระบบกฎหมายซงระบบกฎหมายในโลกทสาคญ มอยดวยกน 2 ระบบ คอ (มหาวทยาลยรามคาแหง, 2555)

1. ระบบกฎหมาย ซวลลอว (Civil law system)

ระบบกฎหมายซวลลอว หรอ "ระบบกฎหมายลายลกษณะอกษร" หรอ "ระบบประมวลกฎหมาย" ระบบซวลลอว เรมตนจากขนบธรรมเนยมจารตประเพณและไดถกปรบปรงดวยเหตผลของกฎหมาย ซ ง ระบบซ ว ลลอว ได รวบรวมกฎหมายหร อประเพณ ข น เป นลายล กษณ อ กษรไว ในกฎหมาย

สบสองโตะ (Law of twelve table 450 B.C.) ตอมาในสมยพระเจาจสตเนยนแหงกรงโรม ไดรวบรวมกฎหมายประเพณทไดบนทกไวในกฎหมายสบสองโตะ และหลกกฎหมายของนตศาสตร นามาบนทกไวในประมวลกฎหมายของพระเจาจสตเนยน เรยกชอวา corpus juris civils และเปนรากฐาน

ในการจดทาประมวลกฎหมายทเรยกวา codification โดยในศตวรรษท 18 และศตวรรษท19 ประเทศฝรงเศสเปนประเทศแรกในภาคพนยโรปทไดจดทาประมวลกฎหมายซงเปนประมวลกฎหมายททนสมย และไดมการนาไปใชอยางกวางขวางตวอยางของประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอว เชน ฝรงเศส อตาล เยอรมน ออสเตรเลย สวสเซอรแลนด สเปน โปรตเกส และประเทศไทย เปนตน

16

2. ระบบกฎหมายคอมมอน ลอว (Common law)

ระบบกฎหมายคอมมอน ลอว หรอเรยกกนวา "ระบบกฎหมายไมเปนลายลกษณะอกษร" หรอ "ระบบกฎหมายจารตประเพณ " ระบบคอมมอน ลอว เร มตนจากจารตประเพณ เชนเด ยวกบ

ระบบซวล ลอว แตเนองจากระบบคอมมอน ลอว ไมไดมการรวบรวมกฎหมายจารตประเพณมาบนทกไวเปนกฎหมายลายลกษณอกษร โดยทมาของกฎหมายคอมมอน ลอว จงเกดจากจารตประเพณ และคาพพากษาของศาล กลาวคอเมอมคดเกดขนและศาลไดวนจฉยคดแลวคาพพากษาของศาล ยอมถอเปนบรรทดฐานของศาลทจะพพากษาคดทมประเดนอยางเดยวกนหรอกลาวไดวาเปนการพจารณาจากเฉพาะเรองมาสหลกเกณฑทวไป ระบบนมแหลงกาเนดและววฒนาการในประเทศองกฤษเปนแหงแรกเนองจากมประวตศาสตรในทางการเมองเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนการปกครองในระบบศกดนาทาใหแตละทองถนตางพจารณาขอพพาทและพพากษาโดยใชจารตประเพณของทองถนของตนเองโดยไมคานงวาทองถนอนจะพพากษาวาอยางไร ดงนน สทธและหนาทของบคคลจะมมากนอยเพยงใดจงอยทสถานะของบคคลตามทองถน ซงพระมหากษตรยในฐานะผพพากษาสงสดและเปนทมาของความยตธรรม โดยมความพยายามรวมอานาจเขาสศนยกลาง จงไดจดตงศาลหลวงขนมาเองและสงผพพากษาเดนทางหมนเวยนไปพพากษาคดทวราชอาณาจกร และผพพากษา

กไดสรางหลกเกณฑทวไป ซงเปนสามญเปนลกษณะเดยวกนใชบงคบในทกสวนของ ราชอาณาจกร (มหาวทยาลยรามคาแหง, 2555)

ประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอน ลอว Common law หรอ Case law ไดแกประเทศองกฤษและเครอจกรภพองกฤษ

สาหรบประเทศไทยในกลางศตวรรษท 19 ไดรบหลกกฎหมายและหลกปฏบตขององกฤษมาใชในการชขาดตดสนคดและการสอนในโรงเรยนสอนกฎหมายตงแตรชสมยรชกาลท 5 ถงรชกาลท 6 นบเปนระยะแรกเรมของการรบอทธพลของกฎหมายองกฤษเขามาใชในศาล และสอนในโรงเรยนกฎหมายในทางปฏบตศาลไทยจะนาหลกกฎหมายองกฤษมาใชเปนเรองๆตามแตคดทเกดขนและตามทศาลจะตดสนชขาด แมวาจะมกฎหมายไทยบญญตไวแตหากเปนบทบญญตทลาสมยศาลไทยกจะนาหลกกฎหมายองกฤษมาชขาดตดสนคดในเรองนนๆ ซงในชวงปลายรชการท 6 ประเทศไทยไดจดทาประมวลกฎหมายขน คอ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพท 1 และบรรพท 2 ซงรางโดยทปรกษากฎหมายชาวฝรงเศส และไดประกาศใชครงแรกในป พ.ศ. 2466 นบวาเปนการเปลยนระบบกฎหมายจากการรบระบบคอมมอน ลอว ขององกฤษเขามาใช โดยเปลยนไปรบระบบซวล ลอว หรอทเรยกวาระบบกฎหมายลายลกษณอกษรหรอประมวลกฎหมาย นนเอง ซงระบบดงกลาวเปนระบบของกฎหมายภาคพนยโรป ทมวธคด วธใชวธตความกฎหมายในทางตรงกนขามกบระบบคอมมอน ลอว ดงนน เมอประเทศไทยประกาศใชประมวลกฎหมายจงเปนการเปลยนแปลงจากระบบของกฎหมายหนงไปอกระบบหนง ตอมาในป พ.ศ.2486 ไดมการประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพท 1 และบรรพท 2 ฉบบใหม ถอไดวาเปนการเปลยนแปลงครงสาคญเพราะเปนการตดสนใจเปลยนจากการใชประมวลกฎหมายตามอยางประมวลกฎหมายแพงฝรงเศส เปลยนมาใชประมวลกฎหมายแบบเยอรมน แมวาระบบประมวลกฎหมายแพงของฝรงเศสและระบบประมวลกฎหมายแพงของเยอรมน

17

จะเปนระบบซวล ลอวเชนเดยวกน แตมวธคด วธใช วธตความกฎหมายทแตกตางกนในขอสาคญหลายประการ เนองจากประมวลกฎหมายแพงเยอรมนไดรบอทธพลจากสานกกฎหมายประวตศาสตร ซงสานกนถอวาสวนสาคญของกฎหมายนนมาจากขนบธรรมเนยมจารตประเพณ ประมวลกฎหมายแพงเยอรมน จงเนนความสาคญของจารตประเพณตรงกนขามกบฝรงเศสทถอกฎหมายลายลกษณอกษรเปนสาคญ ในสวนของการประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทง 6 บรรพนน มไดประกาศใชบงคบพรอมกนแตเปนการทยอยประกาศใชบงคบเปนบรรพๆ ไป (มหาวทยาลยรามคาแหง, 2555)

จากทกลาวมาจะเหนไดวาระบบกฎหมายทสาคญในโลกมอย 2 ระบบ ซงประเทศไทยไดเลอกใชระบบกฎหมายลายลกษณอกษร หรอเรยกวา civil law หรอ เรยกอกอยางหนงวา ระบบประมวลกฎหมาย ซงการพจารณาพพากษาคดในระบบนจะยดหลกกฎหมายทไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษรมาปรบกบขอเทจจรงทเกดขนเปนหลก เชน มขอเทจจรงเกดขนวา นายแดงพอคาขายหมใชปนยงนายดาถงแกความตายเนองจากแยงลกคากนในตลาด ในการพจารณาความผดของนายแดงตองพจารณากอนวามกฎหมายบญญตในเรองความผดฐานฆาคนตายหรอไม จากขอเทจจรงดงกลาว เหนไดวาการกระทาของนายแดงมกฎหมาบบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 288 ในความผดฐานฆาผอน การกระทาของนายแดงจงตองพเคราะหความผดตามมาตราดงกลาว แตหากไมมกฎหมายบญญตเอาไว การกระทาของนายแดงกไมเปนความผด

ความสมพนธของกฎหมายกบศาสตรอน

กฎหมายมความเก ยวของหรอสมพนธกบศาสตร อน สรปไดด งน (http://politics-

03.blogspot.com/2009/01/4-1.html, 2560) 1. กฎหมายกบประวตศาสตร

เหตการณทเกดขนอนเปนประวตศาสตรในสงคมหนงนน ยอมมความสมพนธเชอมโยงกบกฎหมายท มอยในปจจบน และกฎหมายทจะรางขนมาใชในอนาคต การศกษาประวตศาสตรในเชงวเคราะหในเรองใดเรองหนงทจะนามายกรางหรอปรบปรงแกไขกฎหมาย ยอมจะทาใหเกดความชดเจนในการยกรางกฎหมาย หรอปรบปรง แกไขกฎหมายใหเหมาะสมสอดคลองกบวถของสงคมยงขน และทาใหสงคมไดรบประโยชนจากกฎหมายมากยงขน

2. กฎหมายกบรฐศาสตร กฎหมายกบรฐศาสตรมความสมพนธกนอยางใกลชด รฐศาสตรจดระบบกลไกการปกครองโดยใหม

กระบวนการนตบญญต ซงกอใหเกดกฎหมายขนมาใชบงคบแกประชาชน และในขณะเดยวกน กฎหมายกเปนเครองมอใหแกการปกครองและการบรหารประเทศ กฎหมายทเปนเครองมอในการปกครองนน ไดแก รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยซงเปนกฎหมายสงสด และกฎหมายรองลงมา คอ กฎหมายปกครอง และ

18

กฎหมายมหาชนอนๆ ทจะชวยใหการบรหารแผนดนบรรลผลตามเปาหมาย อนจะกอใหเกดความสงบเรยบรอย ความอยดกนด และความเปนธรรมในสงคมไทย

3. กฎหมายกบเศรษฐศาสตร เศรษฐศาสตรกบกฎหมายตางเปนวชาทางสงคมศาสตรทมความเชอมโยงกนเศรษฐศาสตรตองอาศยออกกฎหมายในการสรางความเปนธรรมใหแกสงคม และกฎหมายกตองอาศยหลกการในเศรษฐศาสตรมาประกอบการยกรางกฎหมาย นอกจากนนแลวกฎหมายยงเปนเครองมอของรฐในการกาหนดทศทางในดานเศรษฐกจของประเทศ และใชเปนกลไกควบคม ดแลระบบเศรษฐกจ รวมทงการสรางความเปนธรรมใหแกประชาชนทไมถกเอรดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ

4. กฎหมายกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย

วทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนศาสตรทมนษยไดศกษา คนควา และพฒนาเพออธบายความเปนไปของธรรมชาตและปากฎการณตางๆ และนามาใชประโยชนในดานตางๆ ใหแกมนษยจงตองมกรอบการใชประโยชนทเหมาะสมแกสภาพสงคม โดยอาศยกฎหมายเปนตวกาหนดกรอบเพอใหสอดคลองกบวถชวตของคนในสงคม และเมอมเหตการณเรองใดทเกดผลกระทบตอสงคมควรจะตองนากฎหมายมาชวยควบคม กากบดแล เพอชวยแกไขปญหาทเกดขน อนจะชวยใหเกดความสงบเรยบรอยในสงคม

ทมาของกฎหมาย (Source of law)

ทมาของกฎหมายหรอบอเกดของกฎหมาย หมายถง รปแบบการแสดงออกซงกฎหมายสาหรบกฎหมายไทยนน กฎหมายมทมาดงน คอ

1. กฎหมายลายลกษณอกษร กฎหมายลายลกษณอกษร เกดขนจากกระบวนการนตบญญตโดยรฐเปนผตราไวเปนขอบงคบ

สาหรบกาหนดความประพฤตของบคคล โดยกาหนดกระบวนการตรากฎหมาย ผมอานาจในการตรากฎหมาย การประกาศใชกฎหมาย รวมทงการแกไขเปลยนแปลงกฏหมายไวในรฐธรรมนญ และในประมวลกฎหมายแพงและกฎหมายพาณชย มาตรา 4 วรรคแรก ซงความวา “กฎหมายนนตองใชในบรรดากรณซงตองดวยบทบญญตใด ๆ แหงกฎหมายตามอกษรหรอตามความมงหมายของบทบญญตนน ๆ” ตวอยางของกฎหมายลายลกษณอกษร ไดแก กฎหมายรฐธรรมนญ พระราชบญญต พระราชกาหนด ประมวลกฎหมาย พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง กฎหมายของทองถน เชน ขอบญญตกรงเทพมหานคร เทศบญญต เปนตน (หยด แสงอทย, 2552: 54 - 56)

19

2. จารตประเพณ จารตประเพณ หรอเรยกวา กฎหมายทไมไดบญญตขน แตเดมเคยเรยกวา กฎหมายประเพณ

หรอบางทกเรยกวา กฎหมายทไมเปนลายลกษณอกษร (jus non scriptum) (สมยศ เชอไทย, 2543 : 77) หรออาจกลาวไดวาเปนสงทมนษยประพฤตปฏบตมาตงแตบรรพบรษ โดยแสดงออกถงพฤตกรรมของแตละบคคลทมการยดถอปฏบต และยอมรบสบตอจากรนสรนอยางไมขาดสายจนมการนาเอาจารตประเพณนนมาเขยนเปนลายลกษณอกษร เพอเปนประโยชนในการสบทอดและจดจา เชน จารตประเพณในเรองการแตงงานของไทยจะมการหมนกนไวกอน ซงการหมนฝายชายตองยกขนหมากไปสขอฝายหญง ในขนหมากจะนาแกว แหวน เงน และทองใสลงไปดวย การกระทาดงกลาวทสบทอดกนมานามาซงกฎหมายทใชในปจจบนคอ เรองการหมน และสนสอดโดยปรากฏอยในกฎหมายครอบครว หรอจารตประเพณในเรองของการหามรบประทานเนอคนนามาสการบญญตกฎหมายอาญาในเรองของการหามทาราย หรอฆาผอน เปนตน

เหนไดวา จารตประเพณทจะนามาใชบงคบตองเปนการประพฤต ปฏบตหนาทสบตอกนมาในสงคมหนงจนกลมคนในสงคมนนมความรสกรวมกนวาจาเปนตองปฏบตตาม เพราะมผลผกพนในฐานะเปนกฎหมาย (หยด แสงอทย อางถงใน มานตย จมปา, 2555: 65) ซงจารตประเพณนนสามารถใชในฐานะเปนบทสารอง กลาวคอหากไมมกฎหมายลายลกษณอกษรบญญตไวกนามาใชไดทนท ทงน ในระบบกฎหมายไทยจารตประเพณมทงทบญญตไวและมไดบญญตไวในกฎหมายลายลกษณอกษร (ดเรก ควรสมาคม , 2554: 74) เชน การชกมวยบนเวท ถาเปนไปอยางถกตองตามกตกา ถงแมวาคตอสจะบาดเจบหรอเสยชวตกไมมความผด

หรอแพทยทตดแขนตดขาคนไขโดยทคนไขยนยอมกไมมความผด ซงการทแพทยผาตดคนไข โดยคนไขยนยอม ยอมไมมความรสกวาแพทยทาผดฐานทารายรางกาย เปนตน ซงเรองดงกลาวเทาทผานมายงไมมการฟองรองกน เพราะถอเปนจารตประเพณทรกนโดยทวไปวาเปนเสมอนกฎหมาย

3. หลกกฎหมายทวไป หลกกฎหมายทวไป หมายถง หลกกฎหมายทยอมรบนบถอกนอยทวไป ไมเฉพาะในประเทศใด

ประเทศหนงเทานน (ไพจตร ปญญพนธ, 2540 : 177) ในกฎหมายไทยปรากฏในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 4 วรรคสอง บญญตวา ถาไมมจารตประเพณเชนวานน ใหวนจฉยคดอาศยเทยบบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง และถาบทกฎหมายเชนนนกไมมดวย ใหวนจฉยตามหลกกฎหมายทวไป จงเหนไดวาหลกกฎหมายทวไปมลกษณะกวางกวาหลกกฎหมายธรรมดา กวางกวาบทบญญตกฎหมาย เมอหลกกฎหมายทวไปเปนหลกทกวางมาก ผทมหนาทในการคนหาหลกกฎหมายทวไปกคอผพพากษาในฐานะศาลซงจะคนหาหลกกฎหมายทวไปจากแหลงตางๆ เพอนามาใชบงคบในระบบกฎหมาย ตวอยางการนาหลกกฎหมายทวไปมาใช เชน ในเรองผรบโอนไมมสทธดกวาผโอน หลกบคคลตองปฏบตตามสญญา หรอ สญญาตองเปนสญญา ซงหลกดงกลาวมาจากสภาษตของกฎหมาย เปนตน

20

4. ศาสนา ศาสนา คอ กฎเกณฑหรอขอกาหนดของศาสดาแตละศาสนาไดกาหนดขนเพอสอนใหบคคล

ประพฤตปฏบตในเรองของการทาความด ในทางกฎหมายนนไดมการนาเอาขอหามของศาสนามาเปนสวนหนงของกฎหมาย เชน ประเทศไทยไดนาขอหามในทางศาสนาพทธ คอ ศล 5 มาบญญตเปนกฎหมาย เชน เรองหามมใหมการประพฤตผดในกามซงปรากฏอยทงในกฎหมายแพง และกฎหมายอาญา หามมใหมการสมรสซอน หามมใหมการขมขนกระทาชาเราผอน หามลกทรพย หามพดปด หามดมสรา เปนตน ในสวนของศาสนาอสลาม ไดมการนาเนอหาบางสวนจากพระคมภรอลกราอานมาเปนสวนหนงของกฎหมายเพอใชบงคบกบชาวไทยทนบถอศาสนาอสลามใน 4 จงหวดทางภาคใต ซงไดแก จงหวดยะลา จงหวดปตตาน จงหวดสตล และจงหวดนราธวาส โดยเนอหาทนามาบญญตมความแตกตางกบกฎหมายแพงเรองครอบครวอยบาง ตวอยางเชน ชายทนบถอศาสนาอสลามสามารถมภรรยาไดถง 4 คน และถอเปนภรรยาทชอบดวยกฎหมายดงปรากฏในพระราชบญญตวาดวยการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน จงหวดนราธวาส จงหวดยะลา และจงหวดสตล พ.ศ. 2489 ซงแตกตางจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทใชบงคบอยไดกาหนดใหชายมภรรยาทชอบดวยกฎหมายเพยง 1 คน หากมมากกวานนและมการจดทะเบยนสมรสดวย ถอวาการจดทะเบยนสมรสครงหลงนนเปนโมฆะบงคบไมไดตามกฎหมาย

5. ศลธรรม ศลธรรม คอ ความรสกผดชอบชวดในตวมนษยแตละคนทสามารถจะใชสตปญญาคดพเคราะหไดวา

การกระทาอยางไรเปนการกระทาทชอบ หรอไมชอบ หรอกระทาอยางไรแลวบคคลอนเหนดวยหรอไมเหนดวย เชน กรณทหญงไปมช หรอชายไปมภรรยาหลายคน ถอเปนเรองทผดศลธรรมไมควรประพฤตปฏบต เมอมการ

ฝาฝนยอมมผลตอความรสก ทาใหบคคลอนไมอยากคบคาสมาคมดวย แตถงกระนนศลธรรมยงคอนขางเปนเรองทเปนนามธรรม คออยในรปของความรสกผดชอบชวดของมนษยแตละคน ดงนน การจะนาศลธรรมมาเปนกฎหมายตองทาใหความรสกของบคคลหนงไดกลายเปนความรสกของกลมคนทเหนเหมอนกน อยางเชน คนทประกอบอาชพอยางเดยวกนไดนาศลธรรมไปเปนวชาชพทเราเรยกวา “จรยธรรม” ตวอยางเชน กรณของแพทยจะมจรยธรรมวา หามปฏเสธการรกษาผปวย โดยมพระราชบญญตวชาชพเวชกรรมเปนตวควบคม หากมการฝาฝน ยอมมโทษ

โดยสรปแลวจะเหนไดวา กฎหมายไทยมทมาอยหลายประการดงท ไดกลาวแลวในขางตน

แตทมาหลกของกฎหมายไทย มาจากกฎหมายลายลกษณอกษร หรอเรยกวา กฎหมายทบญญตขน แตหากในกฎหมายลายลกษณอกษรไมไดบญญตในเรองใดเรองหนงเอาไว ใหใชจารตประเพณบงคบ หากไมมจารตประเพณในเรองดงกลาวกใหบงคบตามหลกกฎหมายทวไป ซงหลกการดงกลาวนน บญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 4 ซงถอเปนจดกาเนดของกฎหมายวากฎหมายมาจากไหน นอกจากนนแลวกฎหมายยงมทมาจาก ศาสนา และศลธรรม ดงนน จะเหนไดวาในการบงคบใชกฎหมายของไทยตองบงคบใชกฎหมายทเปนลายลกษณอกษรกอน หากไมมกฎหมายลายลกษณอกษรบงคบจงใหใชกฎหมายทไมเปน

21

ลายลกษณอกษรเปนบทสารอง แตทงนกฎหมายลายลกษณอกษรและไมมลายลกษณอกษรนน มขอแตกตางกนอยหลายประการ แสดงดงตารางท 1.2

ตารางท 1.2 การเปรยบเทยบกฎหมายลายลกษณอกษร และไมเปนลายลกษณอกษร

กฎหมายลายลกษณอกษร กฎหมายทไมเปนลายลกษณอกษร

กฎหมายทบญญตขนโดยผานกระบวนการในการตรากฎหมายทบญญตไวรฐธรรมนญ

กฎหมายทไมไดบญญตขนโดยผานกระบวนการในการตรากฎหมายทบญญตไวในรฐธรรมนญ

ตวอยางกฎหมายลายลกษณอกษร เชน รฐธรรมนญ, พระราชบญญต ประมวลกฎหมายเปนตน

ตวอยางกฎหมายทไมเปนลายลกษณอกษร เชน จารตประเพณ ,หลกกฎหมายทวไป เปนตน

ความสมบรณของกฎหมายลายลกษณอกษรพจารณาจาก 1. ผมอานาจในการตรากฎหมาย

2. กระบวนการบญญตกฎหมาย

3. กระบวนการประกาศใชกฎหมาย

4. มการออกกฎหมายภายหลงมาแกไข 5. เปลยนแปลงหรอไม

ความสมบรณของกฎหมายไมเปนลายลกษณอกษร พจารณาจาก

1. ระเบยบแบบแผนความประพฤตของ มนษยทปฏบตสบตอกนมาเปนเวลานาน และสมาเสมอผปฏบตมความรสกรวมกนวาจะตองปฏบตตาม

2. จารตประเพณซงววฒนาการมาจาก

ศลธรรมสภาพบงคบของจารตประเพณ คอ การประณามหยามเหยยดของคน

ในสงคม

ทมา: ประยกตขอมลจาก ศรราชา เจรญพาณชย, 2533: 108 -110

ล าดบชนของกฎหมาย (Hierarchy of law)

ลาดบชนของกฎหมาย คอ ลาดบชนแหงคาบงคบของกฎหมาย โดยกฎหมายทอยในลาดบชนทตากวาจะขดหรอแยงกบกฎหมายทอยในลาดบชนสงกวาไมได (สมยศ เชอไทย, 2543:73) ซงจดลาดบได ดงน

22

1. รฐธรรมนญ รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสด เปนแมบทของกฎหมายทงหลาย ดงนน กฎหมายทกประเภทจะ

ออกมาขดหรอแยงกบรฐธรรมนญ ซงรฐธรรมนญเปนบทกฎหมายสงสดทวาดวยการจดระเบยบการปกครองประเทศ เชน ระเบยบวาดวยการใชอานาจรฐ การจดตงองคกรผใชอานาจ ความสมพนธระหวางองคกร ตลอดจนอานาจอธปไตยสทธ และเสรภาพของประชาชนทไดมการรบรองไวในรฐธรรมนญ

2. พระราชบญญต พระราชบญญตเปนกฎหมายทพระมหากษตรยทรงตราขน โดยคาแนะนาและยนยอมของรฐสภา

พระราชบญญตจงถอเปนกฎหมายโดยแท เพราะออกโดยองคกรททาหนาทในการนตบญญต โดยตรง พระราชบญญตม 2 ประเภท คอ พระราชบญญตเกยวดวยเรองการเงน และรางพระราชบญญตทวไป ซงเนอหาในพระราชบญญตจะเปนเนอหาเฉพาะในเรองนน ๆ ตวอยางเชน พระราชบญญตการทะเบยนราษฏร พ.ศ. 2534 จะเปนเรองเกยวกบการทาบตรประจาตวประชาชน คณสมบตผตองทาบตรประจาตวประชา ชน บตรประจาตวประชาชนหมดอายตองทาอยางไร หรอบคคลทไดรบการยกเวนไมตองทาบตรประจาตวประชาชน เปนตน หรอพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนการกาหนดเงอนไขเกยวการศกษาขนพนฐานใหเรยนกป ในเรองการเรยนตองสงเสรมในเรองอะไรบาง เปนตน

3. พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ

พระราชบญญตประกอบรฐธรรนญเปนกฎหมายประกอบรฐธรรมนญทตราขนในรปแบบพระราชบญญต ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดบญญตใหมขนอกรปแบบหนงในระบบกฎหมายไทย เพอกาหนดรายละเอยดซงเปนกฎเกณฑสาคญเพมเตมบทบญญตแหงรฐธรรมนญฯ บางมาตราท บญญตหลกการไวอยางกวาง ๆ ในเรองใดเรองหนง ใหมความกระจางแจง ชดเจนและสมบรณยงขน โดยไมตองบญญตไวในตวบทแหงรฐธรรมนญใหมความยาวมากเกนไป และเพอทจะไดสะดวกแกการแกไขเพมเตม โดยไมตองดาเนนการตามวธการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญททาไดยากกวาการแกไขเพมเตมพระราชบญญต ตวอยางเชน พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง เปนตน

4. พระราชก าหนด พระราชกาหนด เปนกฎหมายทพระมหากษตรยทรงตราขนโดยคาแนะนาของฝายบรหาร ซงใน

การออกพระราชกาหนดนนจะตองมเหตผลในเรองของความจาเปนเรงดวนโดยพระราชกาหนดจะมผลใชบงคบไปพลางกอนเปนการชวคราวจนกวาจะมการเสนอตอรฐสภา และในการออกพระราชกาหนดนน ตองอยภายใตรฐธรรมนญ อนประกอบไปดวยหลกเกณฑ 2 ประการ ดงน คอ

23

ประการแรก เม อคณะรฐมนตร เหนวามความจ าเปนรบดวนมอาจหลกเล ยงได เ พอท จะรกษาความปลอดภยของประเทศ ความปลอดภยสาธารณะ ความมนคงทางดานเศรษฐกจของประเทศ หรอปองปดภยพบตสาธารณะ ใหเสนอพระราชกาหนดนนตอรฐสภาเพอพจารณาโดยไมชกชา

ประการทสอง เมอมความจาเปนเกยวกบภาษอากรและเงนตราซงตองไดรบการพจารณาโดยดวนและลบเพอรกษาประโยชนของแผนดน และตองนาพระราชกาหนดเสนอตอรฐสภาภายในสามวนนบแตวนถดจากวนทมการประกาศในราชกจจานเบกษา

5.ประมวลกฎหมาย

ประมวลกฎหมาย คอ กฎหมายซงรวมบทกฎหมายตาง ๆ ในเรองเดยวกนเขาไวดวยกนและมขอความทางถงกนและไดจดใหมการบญญตอยางเปนระบบ มการจดสรรใหเปนหมวดหมอย างเรยบรอย เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายอาญา เปนตน

6. พระราชกฤษฎกา พระราชกฤษฎกา เปนกฎหมายทพระมหากษตรยทรงตราขนโดยคาแนะนาของคณะรฐมนตร ซงพระราช

กฤษฎกามฐานะตากวาพระราชบญญตและพระราชกาหนด โดยปกตการตราพระราชกฤษฎกาไมตองผานการพจารณาจากรฐสภา แตฝายบรหารจะออกไดโดยอาศยอานาจของรฐธรรมนญโดยเฉพาะในเรองทสาคญ เชน พระราชกฤษฎกาเรยกประชมรฐสภา พระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎร สวนอาศยอานาจตามกฎหมายอน เชน อาศยอานาจตามพระราชบญญต พระราชกาหนด เปนตนวาพระราชบญญตในการจดตงศาลภาษอากร พ .ศ.

2528

5. กฎกระทรวง กฎกระทรวง เปนกฎหมายทรฐมนตรแตละกระทรวงเปนผออก ถอเปนกฎหมายลาดบรองทอาศย

อานาจตามกฎหมายแมบทนนคอ พระราชบญญต พระราชกาหนด กฎกระทรวงเปนกฎหมายทออกมาขยายพระราชบญญตและพระราชกาหนดเพราะเนอหาของพระราชบญญตและพระราชกาหนดจะเปนการกาหนดหลกเกณฑอยางกวางๆ ไมมรายละเอยด แตจะอาศยการขยายในกฎกระทรวงโดยกฎกระทรวงตองมการประกาศในราชกจจานเบกษากอนถงจะมผลเปนกฎหมาย

6. กฎหมายทบญญตขนโดยองคกรปกครองสวนทองถน เป นกฎหมายท ออกมา ใชบ งคบแก ประชาชนเฉพาะทองท ใดท องท หน งท อาศ ยอย ใน

อาณาเขตของทองทนน เชน ขอบญญตกรงเทพมหานครเทศบญญตขอบญญตเมองพทยา เปนตน

เหนไดวา การทราบถงลาดบศกดของกฎหมายกอใหเกดประโยชนในการแกไข เพมเตม หรอยกเลกกฎหมาย กล าวคอ ในการแกไขเ พมเตม หรอยกเลกกฎหมายจะกระทาได โดยกฎหมาย

24

ทมศกดเทากนหรอสงกวา เชน การแกไขรฐธรรมนญตองกระทาโดยตรารฐธรรมนญฉบบแกไขเพมเตม หรอการแกไขพระราชกฤษฎกาตองกระทาโดยการออกเปนพระราชบญญต หรอ พระราชกฤษฎกาฉบบใหม และกฎหมายทอยในลาดบลางจะไปขดหรอแยงกบกฎหมายทอยในลาดบทสงกวาไมได แสดงดงรปท 1.6

ขอบเขตการใชกฎหมาย

ขอบเขตของการใชกฎหมายมขอพจารณา 3 ประการ คอ (สมยศ เชอไทย, 2553:61)

1. กฎหมายใชบงคบเมอใด โดยปกตกฎหมายจะกาหนดวนเรมมผลใชบงคบกฎหมาย เชน กาหนดใหพระราชบญญต พระราชกาหนดใหใชบงคบในวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป หรออาจจะกาหนดใหใชบงคบในวนและเวลาทประกาศในราชกจจานเบกษา หรออาจกาหนดใหใชเมอระยะเวลาหนงไดผานพนไป เชน ใหเรมใชบงคบเมอพน 180 วนนบตงแตวนทประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไปในกรณทกฎหมายไมไดกาหนดวนใชบงคบไว ตองเปนไปตามหลกทวา กฎหมายไมมผลยอนหลง หมายความวา กฎหมายตองใชบงคบกบเหตการณ

รฐธรรมนญ

พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ, พระราชบญญต

พระราชกาหนด, ประมวลกฎหมาย

พระราชกฤษฎกา

กฎกระทรวง

กฎหมายองคกรปกครองสวนทองถน

รปท 1.6 ลาดบชนของกฎหมาย

ทมา: ประยกตขอมลจากสมยศ เชอไทย, 2543:75

25

ทเกดขนในอนาคตเทานน เวนแตจะมกฎหมายระบไวชดเจนใหมผลยอนหลงไดและตองไมขดหรอแยงกบรฐธรรมนญ และในเมอไดเรมใชบงคบกฎหมายแลว กฎหมายจะใชบงคบจนกวาจะมการยกเลกกฎหมายนน

เชน พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 2 บญญตวา พระราชบญญตนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป

2. กฎหมายใชบงคบทไหน กลาวคอ กฎหมายของรฐใด ยอมใชบงคบแกรฐนน ตามหลกดนแดน ดงนน กฎหมายไทยยอมใช

บงคบในราชอาณาจกรไทย คาวา “ราชอาณาจกร”หมายถง (หยด แสงอทย , 2538: 76 - 77) 2.1 พนดนในประเทศไทย รวมแมนา ลาคลอง บง ทะเลสาบ ซงอยในอาณาเขตของประเทศไทย

2.2 ทะเลอนเปนอาวไทยตามพระราชบญญตกาหนดเขตจงหวดในอาวไทยตอนใน พ.ศ.2502

2.3 ทะเลอนหางจากฝงทเปนดนแดนของประเทศไทยไมเกน 12 ไมลทะเล ตามประกาศกาหนดความกวางของทะเลอาณาเขตของประเทศไทย

2.4 พนอากาศเหนอ (2.1) (2.2) (2.3) ดงทกลาวมาเปนเรองของการใหความหมายของคาวาราชอาณาจกรไทย ซงหลกการดงกลาว

ไดขยายไปถงการกระทาความผดในเรอไทยหรออากาศยานไทยดวย ดงจะเหนไดจากคดอาญา ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 4 วรรคสอง บญญตวา การกระทาความผดในเรอไทยหรออากาศยานไทย ไมวาจะอย ณ ทใด ใหถอวากระทาผดในราชอาณาจกร ตวอยางเชน นายแดงโดยสารไปกบเครองบนของประเทศไทย เดนทางไปประเทศจน และถกทารายรางกายในเครองบนขณะทจอดอยทาอากาศยานประเทศจน ดงน แมวานายแดงจะถกทารายทประเทศจน แตเปนการทารายกนในเครองบนของไทย ดงนตองถอวาความผดดงกลาวไดเกดในราชอาณาจกรไทยดวย ผกระทาความผดถกลงโทษตามกฎหมายไทยได หรอกรณทความผดไดคาบเกยวหลายพนท ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 5 มาตรา 6 ในเรองของการตระเตรยมการหรอพยายามกระทาความผดนอกราชอาณาจกรแตผลนนจะเกดขนในราชอาณาจกร กฎหมายใหถอวาไดกระทาความผด

ในราชอาณาจกรไทยและตองรบโทษตามกฎหมายไทยดวย

3. กฎหมายใชบงคบแกบคคลใด ตามหลกดนแดนแลวกฎหมายใชบงคบกบทกคนทอยภายในราชอาณาจกรโดยไมคานงวาจะเปน

คนไทยหรอคนตางดาว แตมขอยกเวน ดงน

3.1 ขอยกเวนตามกฎหมายรฐธรรมนญ ขอยกเวนตามกฎหมายรฐธรรมนญ ไดแก พระมหากษตรย ซงเปนไปตามบทบญญตในมาตรา

6 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ทกาหนดวา พระมหากษตรยพระองคเปนทเคารพสกการะ ผใดจะกลาวหาหรอฟองรองพระองคในทางใดๆ ไมได นอกจากนนยงรวมไปถง สมาชกวฒสภา

26

สมาชกสภาผแทนราษฎร รฐมนตร กรรมาธการ และบคคลทประธานสภาอนญาตใหแถลงขอเทจจรงหรอแสดงความคดเหนในสภาฯ ตลอดจนผพมพรายงานการประชมตามคาสงสภาฯ ยอมมเอกสทธ ผใดจะนาไปฟองรองเปนความผดทางอาญา ทางแพง หรอทางวนยไมได เวนแตการประชมนนจะมการถายทอดทางวทยกระจายเสยงหรอวทยโทรทศน ทงน ตามมาตรา 124 มาตรา 125 และมาตรา 129

3.2 ขอยกเวนตามกฎหมายอน ขอยกเวนตามกฎหมายอน เชน ยกเวนการทาบตรประจาตวประชาชนแกพระภกษ ตาม

พระราชบญญตบตรประจาตวประชาชน พ.ศ. 2526 หรอ การใชกฎหมายทองถนบงคบเฉพาะทองทนน ตวอยางเชน เทศบญญตเทศบาลนครอดรธาน เรองกาหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลงหรอเปลยนการใชอาคารบางชนด หรอประเภทในพนทบางสวนในทองทเทศบาลนครอดรธาน อาเภอเมองอดรธาน จงหวดอดรธาน พ.ศ. 2553 โดยใชบงคบภายในเขตพนทเทศบาลนครอดรธานจะใชบงคบในเขตพนทอนไมได หรอเทศบญญตตาบลหนองสาโรง เรองบรเวณหามกอสราง ดดแปลง หรอเปลยนแปลงการใชอาคารบางชนด หรอบางประเภทในเขตเทศบาลตาบลหนองสาโรง อาเภอเมองอดรธาน จงหวดอดรธาน พ.ศ. 2551 เปนตน

3.3 ขอยกเวนตามกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง ขอยกเวนตามกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง ไดแก ประมขของรฐตางประเทศ

ทตและบรวาร กองทพทเขามายดครองราชอาณาจกร บคคลททางานในหนวยงานขององคการสหประชาชาต เปนตน

โดยสรปขอบเขตของการใชกฎหมายพจารณาจากขอบเขตเกยวกบเวลาบงคบใชกฎหมาย ซงหมายความวากฎหมายจะมผลใชบงคบเมอใด ขอบเขตเกยวกบสถานทใชกฎหมาย หมายความวา กฎหมายจะใชบงคบในทองทใด สาหรบประเทศไทย กฎหมายใหใชบงคบในราชอาณาจกรไทย นอกจากนนยงรวมไปถงการกระทาความผดทเกดนอกราชอาณาจกรไทยแตมโทษตามกฎหมายไทยดวย และกฎหมายใชบงคบกบบคคลใด กฎหมายไทยใชบงคบกบทงคนไทยและคนตางดาวทอยในราชอาณาจกรไทย แตกมขอยกเวนทกฎหมายไมบงคบแกบคคลบางประเภททงนเปนไปตามกฎหมายรฐธรรมนญ กฎหมายระหวางประเทศ และกฎหมายอนๆ ทบญญตยกเวนไว

การตความกฎหมาย

การตความกฎหมาย คอ การคนหาความหมายหรออธบายความหมายของกฎหมายทมถอยคา

ทคลมเครอไมชดเจนหรออาจมความหมายไดหลายทาง ซงโดยทวไปแลวการตความกฎหมายจะนามาใชกตอเมอเกดความสงสยเกยวกบความหมายของบทบญญตหรอถอยคาในบทบญญตนนๆ เพอจะไดนากฎหมายไปปรบใชไดอยางถกตองและเกดความเปนธรรมทสด แตถากฎหมายนนมความหมายทชดเจนอยแลวกไมมความจาเปนทจะตองตความแตอยางใด ในการตความกฎหมายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมหลกเกณฑดงตอไปน (ณฐพงศ โปษกะบตร และพรชย สนทรพนธ, 2542 : 79 - 86)

27

1. การตความกฎหมายแพง หลกในการตความกฎหมายแพงมการบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและกฎหมาย

พาณชย มาตรา 4 วรรคแรก ความวา “กฎหมายนนตองใชในบรรดากรณซงตองดวยบทบญญตใด ๆ แหงกฎหมายตามอกษรหรอตามความมงหมายของบทบญญตนน ๆ” จากบทบญญตน แสดงใหเหนวากฎหมายทจะตองตความนนไดแกกฎหมายลายลกษณอกษร และจะตองเปนกรณทบทบญญตของกฎหมายนน มความหมายไมชดเจนหรออาจตความไดหลายทาง เพราะบทบญญตใดทมความชดเจนอยแลวกไมจาเปนทจะตองไปตความแตอยางใด ซงตามทฤษฎแลวจะตองตความตามตวอกษรและตามเจตนารมณของกฎหมายไปพรอมๆกน

การตความตามตวอกษร คอการถอดความหมายของถอยคาหรอคาศพทตางๆ ในบทบญญตออกมาเพอใหเกดความชดเจนมากขน โดยอาศยความหมายตามทคนทวไปเขาใจกน เชน บดามารดา หมายถง พอแม หรออาจอาศยพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถานกได แตในสวนของคาศพททเปนศพททางกฎหมายหรอศพททางวชาการอนๆ กตองอาศยความรเฉพาะทางนนๆ ในการชวยถอดความหมาย เชน คาวาหน ชาวบานทวๆไปกจะเขาใจวาเปนหนเงน แตหนในทางกฎหมายนนหมายถง สทธเรยกรองทเจาหนจะเรยกใหลกหนกระทาการ งดเวนกระทาการ หรอสงมอบทรพยสนใหแกเจาหน ฯลฯ

การตความตามเจตนารมณ เจตนารมณของกฎหมายคอ เหตผลหรอความมงหมาย

ทตองบญญตหรอสรางกฎหมายนนๆ ขนมา เนองจากกฎหมายเปนสงทมนษยสรางขน ดงนนกฎหมายในแตละฉบบแตละมาตรายอมมความมงหมายหรอวตถประสงคอยางหนงอยางใดของผทบญญตกฎหมายนนแฝงไวเสมอ จะไมมกฎหมายฉบบหรอมาตราใดทบญญตหรอถกสรางขนลอยๆ โดยไมมเหตผลหรอความมงหมายในการบญญต ซงอาจจะทราบเจตนารมณของกฎหมายไดโดยพจารณาถงทมาของบทบญญตนนๆ หรอสถานการณในขณะทบญญตกฎหมายนนๆ ฯลฯ

เหตผลทตองมการตความตวอกษรและเจตนารมณไปพรอมๆ กน เพราะภาษาหรอตวอกษร

ทมนษยคดขนนนลกษณะตายตวไมอาจแสดงความหมายทชดเจนออกมาไดเสมอไป จงตองพจารณาถงความมงหมาย หรอเจตนารมณไปควบคพรอมๆ กนไปดวย ทงน เพอใหไดความหมายทชดเจนและถกตองทสด ตวอยางเชน คาพดประชดทผพดพดออกมาซงโดยแทจรงแลวผพดไมไดสอความหมายตามทพด แตถาพจารณาแตถอยคาพดทออกมาแตเพยงอยางเดยวโดยไมพจารณาถงความมงหมายของผพด กอาจทาใหเกดความเขาใจผดได แตอยางไรกดในทางปฏบตแลวมกจะตความโดยตความตวอกษรกอน ถายงไมไดความหมายทชดเจนถงจะไปตความตามเจตนารมณของกฎหมาย เพราะโดยสวนใหญนนลาพงแตเพยงการตความตามตวอกษรกพอจะทาใหไดความหมายทชดเจนถกตองไดในระดบหนง ตวอยางเชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 15 บญญตวา “สภาพบคคลยอมเรมแตเมอคลอดแลวอยรอดเปนทารกและสนสดลงเมอตาย...” คาวาอยรอดเปนทารกนมลกษณะเปนอยางไร เดกพนจากชองคลอดแลวถอวาอยรอดเปนทารกหรอยง หรอแคหวเดกพนจากชองคลอดมาแลวเชนนกถอวาอยรอดเปนทารกแลว ฯลฯ การอยรอดเปนทารกอาจถอไดวาเปนศพททางวชาการ ดงนนการจะตความในเรองนกอาจตองใชหลกการแพทยเขามาเกยวของดวย แตโดย

28

สรปแลวการอยรอดเปนทารกในทางกฎหมายกคอ การทเดกพนจากชองคลอดทงตวแลวและมการหายใจรวมทงมการเตนของกลามเนอหวใจ สภาพบคคลจะเรมขนนบแตนนและกอใหเกดสทธหนาท ตามกฎหมายตอไป

2. การตความกฎหมายอาญา

กฎหมายอาญามวตถประสงคในการใหความคมครองบคคลทวไป และรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง นอกจากนนยงมวตถประสงคในการลงโทษผกระทาผด ซงลกษณะของโทษทางอาญาบงคบเอากบทงเนอตวรางกาย อาท โทษประหารชวต จาคก กกขง และบงคบเอากบทรพยสน อาท ปรบ และรบทรพยสน ดงนน กฎหมายอาญาจงมหลกในการตความกฎหมายอาญาเอาไวเฉพาะแตกตางจากการตความกฎหมายแพง ทงนเนองจากกฎหมายอาญาเปนเรองทกระทบกระเทอนตอสทธ เสรภาพของผถกลงโทษโดยตรง ดงนน ในการตความกฎหมายอาญาจงตองใชความระมดระวงเพอใหเกดความเปนธรรมแกผลงโทษมากทสด โดยกฎหมายอาญามหลกในการตความ ดงน

2.1 กฎหมายอาญาตองตความโดยเครงครด

กฎหมายอาญาเปนกฎหมายทกาหนดความผดและโทษจงตองตความโดยเครงครดตามตวอกษรในบทกฎหมายเทานน หากไมตรงตามบทบญญตแหงกฎหมายตามตวอกษร จะถอวาจาเลยหรอผตองหากระทาความผดอาญามไดหลกการดงกลาวปรากฎในมาตรา 2 ประมวลกฎหมายอาญา กลาวคอ บคคลจกตอง “รบโทษในทางอาญา” ตอเมอไดกระทาการ อนกฎหมายทใชในขณะกระทานน บญญตเปนความผด และกาหนดโทษไว และโทษทจะลงแกผกระทาความผดนน ตองเปนโทษทบญญตไวในกฎหมาย (ธานนทร กรยวเชยร และวชา มหาคณ, 2548: 388) เชน ถาบญญตวาการกระทาหรองดเวนกระทาใดเปนความผดกตองตความวา เฉพาะการกระทาหรองดเวนเทาทระบไวเทานน ซงกฎหมายมงหมายจะใหเปนความผดการกระทาหรองดเวนอน นอกจากนนหาเปนความผดไม ตวอยางเชน ในความผดฐานฆาผ อนในมาตรา 288 ประมวลกฎหมายอาญา คาวา “ผอน” ตองมสภาพบคคล หากเปนการกระทากบศพยอมไมถอวาเปนการกระทากบผอน อนจะมความผดตามมาตรา 288

2.2 ศาลตองตความตามเจตนารมณของกฎหมาย การตความกฎหมายตามเจตนารมณ หมายถงการหยงทราบความหมายของถอยคาในบทบญญตของกฎหมายจากความมงหมาย (Spirit) ของบทบญญตของกฎหมายนน เหตทตองมการตความบทบญญตของกฎหมายตามความมงหมายของกฎหมายกเนองจากการตความตามตวอกษรแลวผลของการตความอาจยงไมมความชดเจนพอ หรออาจเขาใจไดหลายนย เชน ความผดตามประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 276 เดมบญญตวา “ผใดขมขนกระทาชาเราหญงซงมใชภรยาของตน...” มการตความตามมาตรา 276

วาผกระทาความผดฐานนมไดเฉพาะผชายเทานน หญงไมอาจกระทาความผดฐานนได ตอมามการแกไขเปน “ผใดขมขนกระทาชาเราผอน...” โดยความมงหมาย ใหเกดความเสมอภาคกนระหวางชายและหญง คอหญงกอาจกระทาความผดฐานนไดเชนเดยวกบชาย หรอในกรณทมการแกไขประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5

29

ครอบครวในป 2519 เพอใหเกดความเสมอภาคระหวางชายและหญงเชนเดยวกน (มหาวทยาลยรามคาแหง, 2555)

2.3 ศาลตองตความใหเปนผลดแกผตองหาหรอจ าเลยในกรณทมขอสงสยวา ถอยค าของตวบทอาจตความวาการกระท านนเปนความผดกได ไมเปนความผดกได

การตความในคดอาญาในกรณทมขอสงสยวาผตองหาหรอจาเลยไดกระทาผดจรงหรอไมนน ศาลตองตความใหเปนผลดแกผตองหาหรอจาเลยวาไมไดกระทาความผด หากกรณมขอสงสยใหยกประโยชนใหแหงขอสงสยนนแกจาเลย แตทงนศาลไมมหนาทชวยเหลอผกระทาความผดและศาลไมมหนาทพยายามหาทางตความในทางทเปนผลดแกผกระทาผด

ทงน เหนไดวา หลกการตความตามกฎหมายแพงและกฎหมายอาญามความแตกตางกน ในกฎหมายแพงนน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 4 บญญตวา การตความกฎหมายยอมตองตความตามตวอกษร หรอตามความมงหมายของบทบญญตแหงกฎหมายถาหากไมมบทกฎหมายทจะยกขนปรบแกคดได ใหวนจฉยคดนนตามจารตประเพณแหงทองถน สวนในกฎหมายอาญานนจะตความอยางกฎหมายแพงไมได หากแตตองตความโดยเครงครดจะถอวาบคคลใดมความผดตามบทบญญตแหงกฎหมายใด

ตองตความตามตวอกษรทปรากฏในบทบญญตแหงกฎหมายนนๆ โดยตรงจะมการขยายความในบทบญญตแหงกฎหมายออกไปใหครอบคลมไปถงการกระทาอนๆ อนใกลเคยงกบการกระทาทกฎหมายบญญตวาเปนความผดมได

การอดชองวางของกฎหมาย

ชองวางของกฎหมาย (gap in the law) เปนปญหาของกฎหมายในระบบซวลลอวอนเกดขนเปนประจาและเลยงไมได (สมยศ เชอไทย, 2551 : 191) กลาวคอ กรณทไมอาจหากฎหมายลายลกษณอกษรมาปรบใชแกขอเทจจรงทเกดขนได ซงหมายถงชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรเทานน ในการอดชองวางของกฎหมายยอมแตกตางกนไป สาหรบวธการอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรนน ในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 4 บญญตวากฎหมายนนตองใชในบรรดากรณซงตองดวยบทบญญตใดๆ แหงกฎหมายตามตวอกษรหรอตามความมงหมายของบทบญญตนน ๆเมอไมมบทกฎหมายทจะยกมาปรบคดได ใหวนจฉยคดนนตามจารตประเพณแหงทองถน ถาไมมจารตประเพณเชนวานน ใหวนจฉยคดอาศยเทยบบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง และถาบทกฎหมายเชนนนกไมมดวย ใหวนจฉยตามหลกกฎหมายทวไป

1. การอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรดวยจารตประเพณ จารตประเพณทจะนามาใชไดนนตองมลกษณะสาคญ คอ เปนจารตประเพณทผคนยดถอปฏบตมา

นานและสมาเสมอโดยรสกวาเปนสงถกตองดงามและมความสาคญ หากไมมลกษณะดงกลาวแลวจะนามาใช

30

มไดเลยการนาจารตประเพณมาใชนน จะตองใชเพออดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรเทานน กรณทกฎหมายลกษณอกษรบญญตไวอยางชดแจงแลว จะตความโดยอาศยจารตประเพณมได

ตวอยางการใชจารตประเพณอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษร ดงน (ธานนทร กรยวเชยร และวชา มหาคณ 2548, 160 -163)

ค าพพากษาฎกาท 104/2462 ประเพณทยกขนวนจฉยไดตองมมานานพอสมควรและ

มกาหนดแนนอน และไมขดตอกฎหมายลกษณอกษร ประเพณทยอมใหปดทางนาไมใหสาธารณชนสามารถเดนเรอไดทงๆ ทมสทธ ยอมไมเรยกวาเปนประเพณทสมควร

ค าพพากษาฎกาท 9/2501 ตามประเพณการซอขายผลไมสวนของทางภาคเหนอ เมอผลไมออกดอกจะมผซอมาดตนและตกลงซอขายกนขณะนนเลยทง ๆ ทยงไมออกผล โดยจะจายครงหนงกอน อกครงไปจายตอนออกผลแลว และแมตอมาตนนนจะไมใหผล ไมวาเพราะเหตใดกตาม ถอกนวาผขายไมตองคนเงนทไดรบครงหนงกอนนน สวนผซอกจะไดตนไปจดการเองตามแตสมควรสญญาระหว างโจทกจาเลยรายนเปนสญญาซอขายลาไยซงตกลงกนตามประเพณของภาคเหนอแลว โดยโจทกเปนผซอตนลาไย และจาเลยเปนผขาย นบเปนการเสยงโชคโดยคานวณราคาจากดอกลาไยเปนหลก และสดแตดนฟาอากาศจะอานวยใหเปนผลสกเพยงใด ผลไดผลเสยเปนของผซอ ถาเกดผลเสยหายอยางใดผขายกไมตองคนเงน ตอมาไดมพายพดแรงจด ทาใหลาไยสวนนหกเสยหายหมด โจทกจะเรยกเงนคนจากจาเลยไมได ตองถอเอาตามทตกลงกนไวตามขนบธรรมเนยมประเพณการซอขายนน

กรณตามคาพพากษาฎกาท 9/2501 นกนตศาสตรอธบายวา ในกรณปรกตแลวประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 458 ถงมาตรา 460 กาหนดวา ถาในสญญาซอขายไมไดตกลงกนเปนอน กรรมสทธจะโอนกนไดกตอเมอกาหนดตวทรพยทจะซอขายกนแลว แตกรณตามคาพพากษาฎกาท 9/2501 เปนการซอขายทรพยตงแตทรพยยงไมแนนอน คอ เปนการซอขายลาไยตงแตลาไยยงไมเปนผล ไมอาจปรบเขากบกฎหมายขางตนได จงเปนไปตามจารตประเพณของทางภาคเหนอ

ค าพพากษาฎกาท 881/2510 สญญาเชาทไมมกาหนดเวลานน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบญญตว า คสญญาฝายใดบอกเลกสญญาในขณะเมอสดระยะเวลาอนเปนกาหนดชาระ

คาเชาไดทกระยะ จาเลยจะนาสบวา การเชาไมมกาหนดเวลารายนคสญญาเขาใจกนวาหรอมประเพณวาใหจาเลยมสทธเชาไดตลอดไป หาไดไม เพราะกฎหมายบญญตเรองนไวชดแจงแลวการทจะใหจาเลยนาสบจงไมมประโยชนแกคด ศาลชอบทจะตดไมใหจาเลยสบได

จากคาพพากษาดงทกลาวมาขางตน เปนการอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษร กรณทไมมบทบญญตในเรองนนกาหนดเอาไวโดยตรง ใหใชจารตประเพณอดชองวางของกฎหมายนน แตทงนจารตประเพณนน ตองไมขดตอศลธรรมอนดของประชาชนและความสงบเรยบรอยดวย

31

2. การอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรดวยบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง การอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรโดยใชกฎหมายลายลกษณอกษรทมเนอหาสาระ

ใกลเคยงอยางยงกบขอเทจจรงท เกดขน หรอทกฎหมายไทยเรยก "บทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง" นน ตามกฎหมายไทยเปนขนตอนหลงจากทไมอาจหากฎหมายลายลกษณอกษรและจารตประเพณมาใชกบขอเทจจรงดงกลาวไดแลว

การใชบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง เปนการใหเหตผลโดยอางความคลายคลงกนของขอเทจจรง เปนการเปรยบเทยบขอเทจจรงทบญญตไวในกฎหมายกบขอเทจจรงทเกดขนแลวพจารณาวาขอเทจจรงทงสองมความคลายคลงกนหรอไม หากใช ผลลพธของขอเทจจรงทเกดขนจะเปนไปตามทบทกฎหมายอนใกลเคยงนนบญญต (ปนดดา พงศสรยมาส, 2551:115)

ตวอยางการอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรโดยใชบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง ดงน ค าพพากษาฎกาท 1848/2512 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1312

วรรคหนง บญญตวา ผสรางโรงเรอนรกลาโดยสจรตยอมมสทธในทดนทถกรกลานนได โดยเจาของทดนทถกรกลาไมมสทธบงคบใหรอ แลวไฉนถาจาเลยมไดเปนผสรางรกลาเอง แตการทสรางนนเปนการสรางโดยชอบดวยกฎหมายซงยงกวาเปนการสรางโดยสจรตเสยอกแลวกลบจะถกบงคบใหรอถอนเสยเลา กรณดงกลาวไมมบทกฎหมายทจะยกมาปรบคดได เมอเปนชองวางแหงกฎหมาย กรณนไมมจารตประเพณแหงทองถนทจะยกมาปรบคดได จงตองอาศยเทยบบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยงบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยงกคอ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในบทบญญตดงกลาวขางตน ดงนน จาเลยมสทธใชสวนแหงแดนกรรมสทธทดนของโจทกเฉพาะทกนสาดรกลาเขาไปนนได โจทกไมมอานาจฟองขอใหจาเลยรอ

3. การอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรดวยหลกกฎหมายทวไป

การอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรโดยใชหลกกฎหมายทวไปนน ตามกฎหมายไทยเปนขนตอนหลงจากทไมอาจคนหากฎหมายลายลกษณอกษร จารตประเพณ และกฎหมายลายลกษณอกษรทมความใกลเคยงกบขอเทจจรงทเกดขนมาใชกบขอเทจจรงดงกลาวไดแลว ตวอยางของการนาหลกกฎหมายทวไปมาอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษร มดงน

ค าพพากษาฎกาท 999/2496 ในขณะเกดเหตกฎหมายทะเลของประเทศไทยยงไมม ทงจารตประเพณกไมปรากฏ เมอเกดมคดขนจงควรวนจฉยตามหลกกฎหมายทวไป โดยสญญาประกนภยทางทะเลฉบบนทาขนเปนภาษาองกฤษ จงควรถอกฎหมายวาดวยการประกนภยทางทะเลของประเทศองกฤษเปนกฎหมายทวไปเพอเทยบเคยงวนจฉย

คาวา "อนตรายทางทะเล" หรอ "ภยนตรายแหงทะเล" ซงตรงกบภาษาองกฤษวา "peril of the

sea" ตามมารนอนชอรเรนสแอกต ค.ศ. 1906 (องกฤษ: Marine Insurance Act, 1906) นน ยอมหมายถงภยนตรายใด ๆ ทเกดขนอนเปนวสยททองทะเลจะบนดาลได หาจาจะตองคานงถงวา ขณะนนทะเลเรยบรอยอยหรอทะเลเปนบาอยางใดไม การทเรอเกดรวตองอบปางลงในระหวางเดนทางในทะเลโดยไมใชความผดของ

32

ใคร ยอมเปนอนตรายทเรอนนจะตองประสบโดยวสยในการเดนทางผานทะเลอยแลว เปนอนตรายทางทะเลตามความหมายแหงการประกนภยทางทะเลแลว ตามทศาลองกฤษถอตามกนมากถออนตรายทเกดขนโดยโชคกรรมจากทะเลหรอเนองจากทะเล โจทกไดประกนภยไวกบจาเลยซงปนซเมนตจานวนหนง ทบรรทกลงเรอยนตชอ "ตรงกาน" ไปยงจงหวดสงขลา ตอมา เรอตรงกานออกจากทากรงเทพฯ จะไปจงหวดสงขลา พนสนดอนปากนาเจาพระยาไปแลวประมาณ 10 ไมลเศษ เกดมคลนลมจด เรอโคลงมาก และนาเขาเรอมาก ถาไมกลบเรอจะจมเรอตรงกานจงไดแลนกลบ พยายามแกไขและวดนากไมดขน ในทสดนาทวมเครองดบนายเรอใหสญญาณบอกเหตเรออบปาง มเรอยนตอนมาชวยถายคนและลากเรอตรงกานมาปลอยไวทกลางนาหนาททาการไปรษณยปากนาแลว ไดจางเรอเลกลากเขาฝงเกยตนจมอยทฝงปอมผเสอสมทร ปนซเมนตถกนาทวมเสยหายสนเชงดงน ถอไดวาเปนความเสยหายทเนองจากเรอไดสญเสยสนเชงเนองจากอนตรายทางทะเลแลว บรษทผรบประกนตองรบผดใชคาเสยหายแกโจทก (ณฐพงษ โปษกบตร และพรชย สนทรพนธ, 2542: 97)

4. การอดชองวางของกฎหมายอาญา

ในทางอาญานน หลกนตศาสตรถอเปนเครงครดวา การจะลงโทษผใดตองเปนกรณทมกฎหมายบญญตวาการกระทาของคนผนนเปนความผดอนมโทษ หาไมแลวจะลงโทษโดยทไมมกฎหมายกาหนดวาเปนความผดอนมโทษมได ดงภาษตกฎหมายวา "ไมมโทษถาไมมกฎหมายกาหนด" (ละตน: NULLA POENA SINE EGE;

องกฤษ: no penalty without a law) ซงกฎหมายไทยกรบรองหลกดงกลาวตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 39 วรรคหนงบญญตวา “บคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระทาการอนกฎหมายทใชอยในเวลาทกระทานนบญญตเปนความผดและกาหนดโทษไวและโทษทจะลงแกบคคลนนจะหนกกวาโทษทกาหนดไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระทาความผดมได” ดงนน หากเกดชองวางในกฎหมายทกาหนดโทษอาญา ถาเปนเรองเกยวกบความผดแลวตองถอวาไมมกฎหมายกาหนดไวใหเปนความผด จะนาไปฟองรองหรอลงโทษเพราะกรณเชนวามได จงเทากบวาในทางอาญาไมมการอดชองวางของกฎหมาย (ปนดดา พงศสรยมาส, 2551 : 112)

โดยสรปการอดชองวางของกฎหมายเกดขนในกรณทกฎหมายลายลกษณอกษรนนบญญตไวไมครอบคลมจ งตองหาจารตประเพณ บทกฎหมายท ใกล เคยงอย างย ง หร อหลกกฎหมายท ว ไป

มาปรบใชแกกรณ ซงการอดชองวางของกฎหมายลายลกษณอกษรนนหากเปนการอดชองวางกฎหมายอาญาเกยวกบความผดแลว ในทางอาญาตองถอวาไมมกฎหมายกาหนดไวใหเปนความผด ทงน เพราะในทางอาญานนตองตความกฎหมายตามทบญญตไวอยางเครงครด และจะตความในทางทเปนโทษแกผก ระทาความผดไมได ดงนน หากเกดชองวางในเรองการการกาหนดโทษในทางอาญาแลวตองถอวาไมมกฎหมายกาหนดไว

33

ประเภทของกฎหมาย

การแบงประเภทของกฎหมายมวตถประสงคเพอความสะดวกในการศกษาและการใชกฎหมายไดอยางถกตอง ในการแยกประเภทของกฎหมายนนมการแบงแยกเปน 3 วธ ดงน (ณฐพงศ โปษะกะบตร และพรชย สนทรพนธ, 2542: 17)

1. การแบงตามลกษณะการใชกฎหมาย 1.1 กฎหมายสารบญญต (Substantive law)

กฎหมายสารบญญต คอ กฎหมายทกาหนดเนอหาสาระของตวกฎหมายในแตละเรองเกยวกบความประพฤตของสมาชกในรฐนนวามเนอหาอยางไร โดยมลกษณะเปนเนอแทของกฎหมาย โดยเนอหาสาระของตวกฎหมายนนมทงทางแพง และทางอาญา เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย จะเปนการกาหนดสทธหนาทระหวางบคคลในทางแพง ตวอยางเชน การกาหนดสทธหนาทระหวางบดามารดาและบตร สทธหนาทระหวางสามภรรยา สทธหนาทตามสญญา เปนตน ประมวลกฎหมายอาญา จะเปนการกาหนดวาการกระทาอยางไรเปนความผดทางอาญา และกฎหมายกาหนดโทษไวอยางไร เปนตน

1.2 กฎหมายวธสบญญต (Adjective law) กฎหมายวธสบญญต คอ กฎหมายกาหนดวธการท จะบ งคบให เปนไปตามกฎหมาย

สารบญญต ไมวาจะเปนวธการทจะบงคบใหเปนไปตามกฎหมายแพง ตวอยางเชน ในการทเจาหน จะบงคบใหลกหนชาระหนเงนกเจาหนตองใชสทธทางศาลจะยดทรพยลกหนเลยไมได หรอการบงคบใหเปนไปตามกฎหมายอาญา ตวอยางเชน ถาเปนคดอาญาเมอมการทารายรางกายกนเกดขนผเสยหายตองไปรองทกขเพอใหเจาหนาทเปนผทาการจบกมตอไปจะใชวธตาตอตาฟนตอฟนไมได ซงกฎหมายวธสบญญตไดแก ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

ดงน เหนไดวา กฎหมายสารบญญตและกฎหมายวธสบญญตนน มความสมพนธกนโดยจะขาดกฎหมายใดกฎหมายหนงไมได เนองจากหากมแตกฎหมายสารบญญตเทากบเขยน กฎหมายเอาไว แตไมรวธทจะใชกฎหมายนน อยางไร ยอมทาใหกฎหมาย ทเขยนไมเกดประสทธผลขนมาได ฉะนน กฎหมายสารบญญตและวธสบญญตจงตองใชควบคกนได ดงจะเหนไดจากตารางท 1.3 เปรยบเทยบกฎหมายสารบญญตและวธสบญญต

34

ตารางท 1.3 การเปรยบเทยบกฎหมายสารบญญต และกฎหมายวธสบญญต

กฎหมายสารบญญต (Substantive Law)

กฎหมายวธสบญญต (Adjective or Procedural Law)

กฎหมายทบญญตถงเนอหาของสทธ หนาท ขอหาม หรออาจกลาวไดวาเปนกฎหมายทคมความประพฤตของคนในสงคมโดยตรง ตวอยางเชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ,ประมวลกฎหมายอาญา เปนตน

กฎหมายทบญญตถงกระบวนการในการรองขอความรบรองและคมครองตามทกาหนดในกฎหมายสารบญญต ตวอยางเชน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, ประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความแพง เปนตน

2. การแบงตามความสมพนธของคกรณ โดยพเคราะหถงสถานะหรอความสมพนธของบคคลในกฎหมาย โดยแบงไดดงน (มหาวทยาลยรามคาแหง, 2555)

2.1 กฎหมายเอกชน (Private Law) กฎหมายเอกชน คอ กฎหมายทกาหนดความสมพนธระหวางเอกชนดวยกนในฐานะทเทา

เทยมกน อาศยความสมครใจของผกอนตสมพนธทงสองฝาย และมความประสงคทจะตอบสนองประโยชนสวนตนโดยทาใหเกดความเสมอภาคกนทงสองฝายใหไดมากทสด ตวอยางเชน นายดาทาสญญากยมเงนนายขาวจานวนหนง โดยนายขาวคดดอกเบยรอยละ 20 ตอวน ซงเปนดอกเบยทเกนกวาทกฎหมายกาหนด ดงนหากนายดาชาระดอกเบยไปแลว 5 เดอน แลวจงนาคดมาฟองศาลหาวานายขาวคดดอกเบยเกนกวาทกฎหมายกาหนด ขอเรยกดอกเบยทชาระไปแลวคน กรณอยางน จะเหนไดวาการทาสญญากยมเงนระหวางนายดากบนายขาวเปนเรองของเอกชนดวยกนทาสญญากนเพอประโยชนของตนทงสองฝาย และทาดวยความสมครใจไมมใครบงคบ เมอนายดาชาระดอกเบยดวยความสมครใจแมรวาเกนกวาทกฎหมายกาหนด ดงน ดอกเบยทชาระไปยอมเรยกคนไมได หากไมอยากชาระตอตองนาคดมาฟองศาลเพอใหศาลตดสน ทงนเพราะนายดาและนายขาวตางมความเสมอภาคเทาเทยมกนในการทาสญญาไมมใครบงคบใหใครตองปฏบตตามไดหากไมสมครใจ

ดงนนกฎหมายเอกชนจงเปนเรองของคนเฉพาะรายทม งผกนตสมพนธกน หากม ขอพพาทเกดขนตองนาคดมาฟองศาลจะบงคบคดกนเองไมได ตวอยางกฎหมายเอกชนไดแก กฎหมายแพง ซงเปนกฎหมายทกาหนดถงสทธหนาทของบคคลตงแตเกดจนกระทงตาย กฎหมายพาณชย เชน ตวเงน ซอขาย หนสวนบรษท กยมเงน จานอง จานา เปนตน นอกจากนนยงมกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล ซงเปนการกาหนความสมพนธระหวางเอกชนกบเอกชน แตคนละสญชาตกน

2.2 กฎหมายมหาชน (Public Law) กฎหมายมหาชน คอ กฎหมายทกาหนดความสมพนธระหวางรฐกบรฐหรอระหวางหนวยงานของ

รฐกบเอกชน หรอระหวางรฐกบราษฎรในฐานะทรฐเปนฝายปกครองและมเอกสทธเหนอเอกชน โดยมความมง

35

หมายเกยวกบประโยชนสวนรวมของคนทวไปหรอประโยชนสาธารณะ ทงนในฐานะทรฐเปนฝายปกครองจาตองออกกฎหมายมาควบคมใหประชาชนอยรวมกนอยางสงบดงนน กฎหมายมหาชนจงไมตองอาศยความสมครใจของคสญญาอกฝายหนง ทงน รฐจะออกกฎหมายมาบงคบกบเอกชนไดเลยโดยไมตองพจารณาวาเอกชนนนไดใหความยนยอมหรอไมและวธการบงคบใหปฏบตตามกฎหมายของรฐในฐานะเปนฝายปกครองหมายสามารถบงคบไดทนทโดยไมตองมการฟองคดตอศาลเหมอนกบกฎหมายเอกชน ตวอยางเชน ตารวจจราจรใหสญญาณมอเพอใหรถหยด แมคนขบจะไมสมครใจหยดแตตองหยดตามสญญาณมอ มฉะนนถอวากระทาผดตามกฎหมายจราจร หรอ นกศกษามหาวทยาลยแหงหนงขบรถจกรยานยนตไมสวมหมวกกนนอค เจาหนาทตารวจสามารถสงปรบไดเลยโดยไมตองไปฟองคดตอศาลกอน หรอ สถานบรการเปดเกนเวลาทกฎหมายกาหนด เจาหนาทสามารถออกคาสงปดสถานบรการได เปนตน กฎหมายทจดอยในหมวดหมของกฎหมายมหาชน ไดแก

2.2.1 รฐธรรมนญ คอ กฎหมายสงสดทใชในการปกครองประเทศเปนกฎหมายทกาหนดรปแบบและการปกครองของรฐ การใชอานาจอธปไตย สทธเสรภาพของประชาชนในเรองตางๆ คณะรฐมนตร รฐสภา ศาล เปนตน ซงถอเปนกฎหมายทมความสาคญมาก กฎหมายอนใดจะขดหรอแยงกบรฐธรรมนญไมได ซงฉบบทใชอยในปจจบนคอ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ซงเปนฉบบท 18

มสาระสาคญเปนการสงเสรมและคมครองสทธเสรภาพของประชาชนใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองและตรวจสอบการใชอานาจรฐเพมขน

2.2.2 กฎหมายปกครอง คอ กฎหมายทวาดวยการบรหารราชการแผนดน โดยมการแบงสวนราชการออกเปนสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถนโดยกาหนดสถานะและความสมพนธระหวางฝายปกครองดวยกน และฝายปกครองตอประชาชนถอวาเปนกฎหมายทวางหลกเกยวกบการจดระเบยบองคการฝายปกครองและวธการจดบรการสาธารณะ ทงนเพอตอบสนองความตองการของประชาชนสวนรวม ซงไดแก พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534

2.2.3 กฎหมายอาญา คอ กฎหมายทวาดวยการกระทาความผดและโทษ การกระทาความผด หมายความวา การทกฎหมายบญญตวาการกระทาหรอไมกระทาการใดเปนความผดตามกฎหมายสวนคาวา โทษ หมายความวา การทกฎหมายบญญตวาการกระทาหรอไมกระทาการใดมโทษสาหรบความผดนน ซงกฎหมายอาญาถอเปนสวนหนงของกฎหมายมหาชน เพราะเปนบทบญญตทบงคบใหราษฎรตองกระทาหรอไมกระทาการอยางใดอยางหนง หากไมกระทายอมมโทษตามมา

2.2.4 กฎหมายวธพจารณาความอาญา เปนกฎหมายทกลาวถงวธการในการนาตวผกระทาความผดมาลงโทษ ไมวาจะใชวธการจบกม การสอบสวนซงวธการดงกลาวถอเปนวธปฏบตของเจาหนาทของรฐเพอใหไดผกระทาความผดมาลงโทษ

2.2.5 พระธรรมนญศาลยตธรรม เปนกฎหมายทกาหนดและวางระเบยบของศาลยตธรรมเกยวกบการจดตงศาล และอานาจของผพพากษาในการพจารณาพพากษาคด ตลอดจนเขตอานาจศาล พระ

36

ธรรมนญศาลยตธรรมไดแบงศาลออกเปน 3 ชน คอศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกาโดยคดจะเรมทศาลชนตนกอนเสมอ

นอกเหนอจากทไดกลาวมาแลวยงมพระราชบญญตอนทถอวาเปนกฎหมายมหาชน เชน พระราชบญญตปรามการคาประเวณ พระราชบญญตยาเสพยตดใหโทษ พระราชบญญตประกนสงคม กฎหมายเกยวกบการคลงและการภาษอากร เปนตน

ซงการแบงประเภทของกฎหมายตามความสมพนธของคกรณ โดยแบงเปนกฎหมายเอกชน และกฎหมายมหาชนมความแตกตางกนหลายประการดงสรปไดดงตามรางท 1.4

ตารางท 1.4 การเปรยบเทยบกฎหมายเอกชนและกฎหมายมหาชน

เกณฑ กฎหมายเอกชน กฎหมายมหาชน

ดานองคกร ความสมพนธระหวางเอกชนดวยกนหรอเรยกวา ระหวางบคคลหนงกบอกบคคลหนงเทานน

ความสมพนธระหวางรฐหรอหนวยงานของรฐกบเอกชน/ระหวางหนวยงานของรฐดวยกนเอง

ดานรปแบบ ใชกบนตสมพนธทตองอาศยความสมครใจทงสองฝาย โดยถอหลก

ความเสมอภาคและความเทาเทยมกน หากมการฝ าฝนขอตกลงทท ากน ไว คสญญาอกฝายตองนาคดมาฟองศาล

ใชกบนตสมพนธทไมตองอาศยความสมครใจของคสญญาอกฝาย โดยอกฝายมสทธเหนออกฝายหนง หากมการฝาฝน คสญญา (รฐ) บงคบใหเอกชนปฏบตตามไดทนท โดยไมตองไปฟองตอศาล

ดานวตถประสงค

คมครองประโยชนสวนตวของเอกชนเปนหลก

คมครองประโยชนสาธารณะ หรอประโยชนสวนรวม

ดานเนอหา

ใชบงคบกบนตสมพนธระหวางบคคล สามารถตกลงยกเวนไมปฏบตตามได แตตองไมขดตอความสงบเรยบรอย

และศลธรรมอนดของประชาชน

มลกษณะทว ไป ใชบ งคบกบบคคลโดย

ไมระบตวและจะตกลงยกเวนไมปฏบตตามไมได

37

เกณฑ กฎหมายเอกชน กฎหมายมหาชน

ตวอยาง กฎหมายแพง 1.กฎหมายลกษณะบคคล

2.ครอบครว

3.ทรพยสน เปนตน

กฎหมายพาณชย 1.กฎหมายลกษณะซอขาย 2.กฎหมายหนสวนและบรษท เปนตน

1.กฎหมายรฐธรรมนญ

2.กฎหมายปกครอง 3.กฎหมายการคลงและการภาษอากร 4.กฎหมายวธพจารณาความอาญา เปนตน

ทมา: ประยกตขอมลจาก บวรศกด อวรรณโน, 2538: 3 – 6

2.3 กฎหมายระหวางประเทศ (International Law) กฎหมายระหวางประเทศ คอ กฎหมายทบญญตขนโดยความตกลงระหวางประเทศท

เหนพองตองกนในการทจะปฏบตและยอมรบขอตกลงระหวางประเทศรวมกน ไมวาจะอยในรปของสนธสญญา หรอจารตประเพณ กฎหมายระหวางประเทศอาจจาแนกได 3 ประการ ดงน (มหาวทยาลยรามคาแหง, 2555)

2.3.1 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง (Public International Law) เปนกฎหมายทกาหนดความสมพนธระหวางรฐกบรฐดวยกนในฐานะทรฐเปนบคคลระหวางประเทศ โดยกาหนดใหบคคลระหวางประเทศมสทธและหนาทตองปฏบตตอกน ซงบคคลตามกฎหมาย ไดแก รฐ และองคกรระหวางประเทศ ตวอยางกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมองไดแก การทาสนธสญญาสงบศก สนธสญญาเกยวกบเขตแดน เปนตน

2.3.2 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล (Private International Law) เปนกฎหมายทกาหนดความสมพนธในเรองสทธหนาททางแพงของพลเมองของประเทศหนงกบอกประเทศหนง ไมวาจะเปนเรองของสญชาตของบคคลกรณทมการสมรสกนระหวางบคคลสองสญชาต หรอเปนความเกยวพนกนในเรองทรพยสน หนสน หากมขอพพาทเกดขนแลวจะบงคบตามกฎหมายใด ถอเปนเรองทขดกนของกฎหมาย ซงมพระราชบญญตวาดวยการขดกนของกฎหมาย พ.ศ. 2481 เปนหลกในการพจารณา

2.3.3 กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดอาญา (Criminal International Law) เปนกฎหมายทกาหนดเกยวกบความรวมมอระหวางประเทศ เพอขจดปญหาและปราบปรามผกระทาผดอาญากรณทมเรองคาบเกยวระหวางประเทศไมวาจะเปนเรองการหนออกไปนอกเขตอานาจรฐ เชน การลงโทษผกระทาผดอาญานอกราชอาณาจกร หรอเรองการสงผรายขามแดน เปนตน

จากทกลาวมา เหนไดวากฎหมายระหวางประเทศไดจาแนกออกเปน 3 ประเภทใหญ ซงแตละประเภทนนมความแตกตางกนหลายประการ อาท กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมองจะเนนในเรองนตสมพนธระหวางรฐกบรฐ หากเปนกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล จะเนนในเรองของนตสมพนธระหวางบคคลในฐานะเปนพลเมองของแตละประเทศ และกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดอาญา

38

จะเนนในเรองของการปราบปรามการกระทาความผดของบคคลและมการหลบหนขามประเทศไป ซงแสดงไดดงตารางท 1.5

ตารางท 1.5 ความแตกตางของกฎหมายระหวางประเทศ

การจดท ากฎหมาย

ในประเทศไทยองคกรหลกในการจดทากฎหมายม 3 องคกรคอ องคกรฝายนตบญญตหรอเรยกอกอยางหนงวารฐสภา องคกรฝายบรหารหรอเรยกวารฐบาล และองคกรปกครองสวนทองถน (สมยศ เชอไทย, 2543:

66) 1. กฎหมายทบญญตขนโดยองคกรฝายนตบญญต

1.1 รฐธรรมนญ (constitutional) รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดทมการกาหนดรปแบบการปกครอง การใชอานาจอธปไตย

การจดระเบยบบรหารราชการแผนดนตลอดจนสทธเสรภาพของประชาชนในการจดทารฐธรรมนญนนอาจมการมการรวบรดซงขนอยกบสถานการณทเกดขน เชนกรณทมการรฐประหารหรอการปฏวต การ จดทา

กฎหมายระหวางประเทศแผนคดเมอง(รฐ:รฐ)

กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล

(บคคล:รฐ)

กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดอาญา (รฐ:รฐ ในการ

ปราบปรามการกระท าความผด)

กฎเกณฑขอบงคบอนวาดวยความสมพนธระหวางรฐตอรฐ ในการทจะปฏบตตอกนและกน ในฐานะทรฐตางๆ เปนนตบคคลในกฎหมายระหวางประเทศ เชน สนธสญญาเกยวกบ เขตแดน สนธสญญา

สงบศก เปนตน

เกณฑขอบงคบทวาดวยความสมพนธระหวางบคคลในตางรฐ เชนพ.ร.บ.วาดวยการขดกนแหงกฎหมาย พ.ร.บ.กฎหมายสญชาตซงเปนกฎหมายทจะกาหนดใหใชกฎหมายใดบงคบแกความสมพนธในเชงกฎหมายของบคคลทอยในประเทศไทยกบบคคลทอยในรฐอนๆ

กฎเกณฑขอบงคบทรฐหนงตกลงยอมรบรองใหศาลสวนอาญาของอกรฐหนงมอานาจพจารณาพพากษาลงโทษทางอาญาแกบคคลทไดกระทาความผดนอกประเทศนนไดทงนเพอเปนการรวมกนปราบปรามการกระทาผดทางอาญาเชนสนธสญญาสงผรายขามแดน เปนตน

39

รฐธรรมนญยอมขนอยกบคณะทปฏวตหรอรฐประหารเมอจดทาเสรจแลวจงนาขนทลเกลาเ พอใหพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธยและประกาศใชตอไป เชน พระราชบญญตธรรมนญการปกครองแผนดนสยามฉบบชวคราว พ.ศ. 2475 ซงเปนรฐธรรมนญฉบบแรกของไทย สวนในสถานการณปกตจะมการเลอกตงคณะบคคลเพอขนมายกรางรฐธรรมนญหรอเรยกวา สมาชกสภานตบญญตแหงชาต (สสร.)

1.2 พระราชบญญต (Act) พระราชบญญต เปนกฎหมายทพระมหากษตรยทรงตราขนโดยคาแนะนาและยนยอมของ

รฐสภาปรากฏอยในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 142 มาตรา 143

1.2.1 ผมอานาจในการเสนอรางพระราชบญญต คอ 1) คณะรฐมนตร 2) สมาชกสภาผแทนราษฎรจานวนไมนอยกวายสบคน

3) ศาลหรอองคกรอสระตามรฐธรรมนญ เฉพาะกฎหมายทเกยวของกบการจดตงองคกรและทประธานศาลเปนผรกษาการ

4) ประชาชนผมสทธเลอกตงจานวนไมนอยกวาหนงหมนคนเขาชอเสนอตอประธานรฐสภา โดยกฎหมายทจะเสนอใหเปนไปตามหมวด 3 วาดวยเรองสทธเสรภาพของชนชาวไทย หรอหมวด 5 ซงเปนเรองแนวนโยบายพนฐานของรฐ

1.2.2 ผพจารณารางพระราชบญญต ไดแก รฐสภาซงประกอบไปดวยสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภา โดยขอแยกอธบายดงน

1) การพจารณาในสภาผแทนราษฎรจะแบงการพจารณาออกเปนสามวาระดวยกน

วาระทหนง เรยกวา ขนรบหลกการ เปนการพจารณาลงมตของรฐสภาวาจะมการรบรางดงกลาวไวพจารณาหรอไมเมอมการพจารณาและลงมตใหรบแลวจะเขาสวาระทสอง

วาระทสอง ขนแปรญตตหรอพจารณาเรยงมาตราเปนการพจารณาในรายละเอยดของรางพระราชบญญตซงอาจเปนการพจารณาโดยคณะกรรมาธการเตมสภาหรอทไดรบการแตงตงกไดในวาระนอาจมการแกไขเพมเตมหรอเปลยนแปลงจากเดมในวาระทหนงกได แตคณะกรรมาธการตองมการชแจงและใหเหตผลไวดวย

วาระทสาม ขนลงมตใหความเหนชอบ ในวาระทสามไมมการแกไขหรออภปรายใดๆ แตเปนการขอมตเหนชอบเทานน เมอมมตเหนชอบแลวจะสงรางดงกลาวไปยงวฒสภา

2) การพจารณาโดยวฒสภา แบงการพจารณาออกเปนสามวาระเหมอนกบการพจารณาของสภาผแทนราษฎรโดยปกตตองพจารณาใหแลวเสรจภายในหกสบวน แตถาเปนเรองทเกยวกบการเงนตองพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวน หากไมแลวเสรจถอวาวฒสภาไมใหความเหนชอบ ในกรณทวฒสภามมตเหนชอบใหนายกรฐมนตรนาขนทลเกลาเพอใหพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธยและประกาศใชเปนกฎหมายตอไป ในกรณทวฒสภาไมเหนชอบดวยใหมการยบยงรางพระราชบญญตไวกอนแลวสงกลบไปทสภาผแทนราษฎรเพอใหมการพจาณาใหมอกครงหนง หากมตดวยคะแนนเสยงเกนกวากงหนงของจานวน

40

สมาชกทงหมด ใหถอวารางพระราชบญญตดงกลาวไดรบความเหนชอบจากรฐสภาแลว นายกรฐมนตรนาขนทลเกลาฯเพอใหพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธยแลวประกาศใชเปนกฎหมายตอไป แสดงดงรปท 1.7

1.3 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ (Organic law) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ เปนกฎหมายทขยายเนอความในรฐธรรมนญให

สมบรณและมความละเอยดมากขน แตทงนตองอยภายใตเงอนไขทรฐธรรมนญกาหนด ซงขนตอนในการตราและพจารณาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญมลกษณะพเศษแตกตางจากพระราชบญญตในบางประการ

คณะรฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎร ผมสทธเลอกตง ศาล/องคกรอสระตามรฐธรรมนญ

รางพระราชบญญต/รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ

รางพระราชบญญต (เฉพาะหมวดสทธ

และเสรภาพของชนชาวไทย กบหมวดแนวนโยบายพนฐานแหงรฐ)

กฎหมายทเกยวกบ

การจดตงองคกร

สภาผแทนราษฎร

วาระท 1

รบหลกการ

วาระท 2

ขนแปรญตต/พจารณาเรยงมาตรา

วาระท 3 ใหความเหนชอบ

วฒสภา

วาระท 1 รบหลกการ

วาระท 2

ขนแปรญตต/พจารณาเรยงมาตรา

วาระท 3

ใหความเหนชอบ

พระมหากษตรยทรงลง

พระปรมาภไธย

ประกาศในราชกจจาฯ

มผลเปนกฎหมายตอไป

เหนชอบ ไมเหนชอบ

ตกไป

ไมรบหลกการ

ตกไป

รปท 1.7 กระบวนการตราพระราชบญญตอยางสงเขป

41

เชน ในเรองของชอ ซงตองเรยกวา พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ จะเรยกชอเหมอนกฎหมายปกตทวไปไมได

1.4 ประมวลกฎหมาย (Code law) ประมวลกฎหมายเปนการบญญตกฎหมายไวเปนหมวดหม โดยมเนอความทาวถงกน การ

ประกาศใชบงคบประมวลกฎหมายอาศยอานาจตามพระราชบญญต ดงจะเหนไดจาก พระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 เปนตน

กลาวโดยสรป กฎหมายทออกโดยองคกรฝายนตบญญตประกอบไปดวยรฐธรรมนญ ซงเปนกฎหมายสงสดของประเทศกาหนดรปแบบการปกครองประเทศ องคกรผใชอานาจนตบญญต ตลอดจนสทธ เสรภาพของประชาชน นอกจากนนแลวยงมพระราชบญญต พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญซงมเนอหาขยายรายละเอยดในรฐธรรมนญใหชดเจนขน ซงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญมกระบวนการในการตราคลายกบพระราชบญญต แตมขอแตกตางบางประการ เชน ในเรองของชอหากเปนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ ชอตองมคาวาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดวย

2. กฎหมายทออกโดยฝายบรหาร กฎหมายฝายบรหารหรอทเรยกวา กฎหมายบรหารบญญต ถอเปนขอยกเวนในการออกกฎหมาย

เพราะโดยหลกแลวฝายบรหารไมมหนาทในการออกกฎหมาย เพราะฝายทมหนาทในการออกกฎหมายคอฝายนตบญญต ทงนเปนไปตามหลกการแบงแยกอานาจซงเปนหลกการพนฐานของรฐในระบอบประชาธปไตย ซงจะมการแบงอานาจออกเปน 3 อานาจดวยกน คอ อานาจนตบญญต อานาจบรหาร และอานาจตลาการ ทงน เปนไปตามหลกของมองเตสกเออร ในสวนกฎหมายของฝายบรหาร ไดแก

2.1 พระราชก าหนด เปนกฎหมายของฝายบรหาร ซงคณะรฐมนตรไดรบมอบอานาจจากรฐธรรมนญใหตรา

กฎหมายแทนฝายนตบญญต ในการตราพระราชกาหนดนนตองมกรณทจ า เปนเร งดวนในอนท จะรกษาความปลอดภยของประเทศ ความปลอดภยสาธารณะ ความมนคงในทางเศรษฐกจของประเทศหรอปองปดภยพบตสาธารณะ หรอมความจาเปนเกยวกบเรองภาษอากรหรอเงนตราพระมหากษตรยจะทรงตราพระราชกาหนดใหใชบงคบ ดงเชนพระราชบญญต ผมอานาจเสนอรางพระราชกาหนด คอ รฐมนตรทเกยวของกบพระราชกาหนด

ผพจารณารางพระราชกาหนด คอ คณะรฐมนตร การประกาศใชโดยประกาศในราชกจจานเบกษา

2.2 พระราชกฤษฎกา เปนกฎหมายของฝายบรหาร ซงพระมหากษตรยทรงตราขนโดยคาแนะนาของคณะรฐมนตร

โดยไมตองผานความเหนชอบจากรฐสภา ในการตราพระราชกฤษฎกานนอาจอาศยอานาจตามรฐธรรมนญ

42

เชน พระราชกฤษฎกาเรยกประชมรฐสภา พระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎร หรออาศยตามกฎหมายแมบทอยางพระราชบญญตหรอพระราชกาหนด เชน พระราชกฤษฎกาจดตงเทศบาล พ.ศ. 2496

ผพจารณารางพระราชกฤษฎกา ไดแก คณะรฐมนตร การประกาศใชโดยประกาศในราชกจจานเบกษา

2.3 กฎกระทรวง เปนกฎหมายลาดบรองทรฐมนตรวาการกระทรวงเปนผออก โดยอาศยอานาจตามกฎหมาย

แมบท กฎกระทรวงเปนกฎหมายทออกมาขยายหรอใหรายละเอยดเกยวกบพระราชบญญตหรอพระราชกาหนด เพราะพระราชบญญตหรอพระราชกาหนดเปนการกาหนดกรอบอยางกวาง ๆ ไมมรายละเอยดเชน พระราชบญญตสญชาต พ.ศ. 2508 มาตรา 10 บญญตวา คนตางดาว ซงมคณสมบตครบถวนดงตอไปนอาจขอแปลงสญชาตเปนไทยได… (5) มความรตามทปรากฏในกฎกระทรวง

ผมอานาจเสนอกฎกระทรวง คอ รฐมนตรทรบผดชอบหรอรกษาการ

ผพจารณากฎกระทรวง คอ คณะรฐมนตร การประกาศใช โดยประกาศในราชกจจานเบกษา

2.4 ประกาศกระทรวง เปนประกาศทรฐมนตรเปนคนออกเพอบงคบใหเปนไปตามพระราชบญญต โดยไมตองไดรบ

ความเหนชอบจากคณะรฐมนตร แตตองมการนาไปประกาศในราชกจจานเบกษา

3. กฎหมายลายลกษณอกษรทออกโดยองคการบรหารสวนทองถน

3.1 ขอบญญตเมองกรงเทพมหานคร เปนกฎหมายของกรงเทพมหานครเพอออกใชบงคบในเขตกรงเทพมหานคร

ผเสนอราง คอ ผวาราชการกรงเทพมหานคร หรอสมาชกสภากรงเทพมหานคร

ผพจารณารางขอบญญตเมองกรงเทพมหานคร คอ สภากรงเทพมหานคร

ผอนมต ผวาราชการกรงเทพมหานคร

การประกาศใชขอบญญตเมองกรงเทพมหานคร เมอมการประกาศในราชกจจานเบกษา 3.2 เทศบญญต คอ กฎหมายทเทศบาลตราขนใชบงคบในเขตทองทของตนเอง อาทเทศบาลนคร

เทศบาลเมอง เทศบาลตาบล ซงเปนไปตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496

ผเสนอรางเทศบญญต คอ คณะเทศมนตร หรอสมาชกเทศบาล

ผพจารณารางเทศบญญต คอ สภาเทศบาลโดยพจารณาใหแลวเสรจภายใน 15 วนหลงจากสภาเทศบาลพจารณาแลวใหสงตอใหผวาราชการจงหวดเพอลงนามอนมต

การประกาศใชเทศบญญตใหประกาศในทเปดเผย ณ สานกงานเทศบาลใหครบ 7 วนแลวมผลบงคบเปนกฎหมายตอไปได

43

3.3 ขอบญญตเมองพทยา เปนกฎหมายเมองพทยาเปนผออกเพอใชบงคบในเขต

เมองพทยาอาศยอานาจตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ. 2521

ผเสนอรางขอบญญตเมองพทยา คอ ปลดเมองพทยา ผพจารณารางขอบญญตเมองพทยา คอ สภาเมองพทยา ผตราขอบญญตเมองพทยา คอ นายกเมองพทยา ผอนมตขอบญญตเมองพทยา คอ ผวาราชการจงหวดชลบร การประกาศใชขอบญญต เมองพทยา ใหประกาศในท เปดเผยทศาลาวาการเมองพทยา

ครบ 3 วนแลวใหมผลใชบงคบเปนกฎหมายไดยกเวนกรณฉกเฉนหรอจาเปนเรงดวนอาจใหมผลใชบงคบภายหลงวนประกาศแลวอยางนอย 11 วน

3.4 ขอบญญตจงหวด เปนกฎหมายทองคการบรหารสวนจงหวดเปนผออกโดยอาศยอานาจตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการสวน เพอใชบงคบในเขตจงหวดของตน

ผเสนอรางขอบญญตจงหวด คอผวาราชการจงหวด หรอสมาชกสภาจงหวด

ผพจารณาขอบญญตจงหวด คอ สภาจงหวดโดยตองนาเสนอผวาราชการจงหวดเพอลงนามกอน

ผตราขอบญญตจงหวด คอ ผวาราชการจงหวด

การประกาศใชขอบญญตจงหวด ใหประกาศในทเปดเผยทศาลากลางจงหวดแลว 15 วนจงมผลบงคบใหใชไดตอไป เวนแตมการบญญตเปนอยางอน

ตารางท 1.6 กระบวนการตรากฎหมายขององคกรปกครองสวนทองถน

ชอกฎหมาย ผเสนอราง ผพจารณา ผอนมต การประกาศใช ขอบญญตกรงเทพมหานคร

ผวาราชการกรงเทพฯ/สมาชกสภากรงเทพมหานคร

สภากรงเทพฯ

ผวาราชการกรงเทพฯ

ประกาศในราชกจจานเบกษา

ขอบญญตจงหวด

ผวาราชการจงหวด/สมาชกสภาจงหวด

สภาจงหวด

ผวาราชการจงหวด

ประกาศท

ศาลากลางจงหวด 15 วน เวนแตจะกาหนดไวเปนอยางอน

44

ชอกฎหมาย ผเสนอราง ผพจารณา ผอนมต การประกาศใช

ขอบญญตเมองพทยา

ปลดเมองพทยา หรอสมาชกเมองพทยา

สภาเมองพทยา

ผวาราชการจงหวดชลบร

ประกาศทศาลาวาการเมองพทยา 3 วน เวนแตกรณฉกเฉน หรอจาเปนเรงดวน

ทมา : มานตย จมปา, 2552: 63 – 64

บทสรป

กฎหมายเปนเรองทอยคกบสงคม เพราะเมอใดกตามทมนษยมาอยรวมกนยอมมความคดเหนทแตกตางกนออกไป ประกอบกบในสงคมมทงคนดและคนไมดปะปนอยดวยกน อยางไรกตาม มนษยยงคงตองพงพาอาศยกนเพอแลกเปลยนปจจยในการดารงชพของตนเอง จงมความจาเปนตองสรางกฎเกณฑขนมาเพอควบคมพฤตกรรมของมนษยใหอยรวมกนได กฎหมายจงถอเปนเรองทมความสาคญตอสงคมเปนอยางยง เพราะกฎหมายเปนตวควบคมสงคมโดยรวมของมนษย ฉะนน เพอใหเกดความเขาใจและเลงเหนถงความสาคญของกฎหมาย จงมการใหคานยามของกฎหมาย ความสาคญ ประโยชน ประเภท การจดลาดบศกด ตลอดจนการจดทากฎหมายไว

ค าถามทายบท

1. ลกษณะของกฎหมายตามเนอความมกประการ อะไรบาง 2. สภาพบงคบของกฎหมาย หมายถง 3. จงใหเหตผลและความจาเปนทรฐตองมกฎหมาย

4. กฎหมายมหาชนและกฎหมายเอกชนแตกตางกนอยางไร จงอธบาย

5. ศกดหรอลาดบชนของกฎหมายมความสาคญอยางไร จงอธบาย

6. กรณทรฐมความจาเปนเรงดวนในการรกษาความปลอดภยของประเทศ หรอปกปองภยพบต สาธารณะกฎหมายทออกมาใชบงคบในเหตดงกลาวฝายใดเปนผตรากฎหมายขน

7. ในกรณทพระราชบญญตมเนอหาทขดแยงกบรฐธรรมนญ จะเกดผลอยางไรตามกฎหมาย

8. ทมาของกฎหมาย (Source of law) ในระบบกฎหมายไทย ไดแก

45

9. องคกรฝายใดเปนผออกพระราชบญญต 10. กฎหมายทออกโดยฝายบรหาร ไดแก

11. บคคลใดบางทไดรบการยกเวนไมตองถกบงคบตามกฎหมาย พรอมใหเหตผลประกอบดวย

12. จงนาเสนอกระบวนการตราพระราชบญญตในรปของมายแมพ (Mind map) อยางสบเขป

13. ประชาชนผมสทธเลอกตงสามารถเสนอกฎหมายไดหรอไม หากมสทธเสนอไดจะตองเปน

กฎหมายทเกยวของกบเรองใด

14. จงบอกความแตกตางของกฎหมายดงตอไปน - รฐธรรมนญ - กฎหมายปกครอง - กฎหมายอาญา - พระธรรมนญศาลยตธรรม

- กฎหมายวธพจารณาความอาญา

15. จงเรยงลาดบศกดของกฎหมายใหมจากลาดบตาไปหาลาดบสง พระราชบญญต พระราชกาหนด กฎกระทรวง พระราชกฤษฎกา ประกาศกระทรวง เทศบญญต 16. กระบวนการขนตอนสดทายทกฎหมายจะมผลบงคบใช คอ

เอกสารอางอง

โกวท วงศสรวฒน. (2555). จอหน ออสตน. [Online]. Available: [วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

จกวน แกวจนดา , กนษฐา หอมกลน และประภสสรา คงศรวรกลชย. (2555). สงคมนยมและคอมมวนสต. [Online]. Available:

http://www.baanjomyut.com/library_2/socialist_and_communist_zionist/03.ht

[วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

ชาญเชาวน ไชยานกจ. (2561). สถานการณสทธมนษยชนในปรากฎการณการเมอง. [Online]. Available : http://daily.bangkokbiznews.com/detail/144249. [วนทคนขอมล 12 ธนวาคม 2561].

ณฐพงศ โปษกะบตร และพรชย สนทรพนธ. (2542). หลกกฎหมายเอกชน (Principle of

Private Law). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามคาแหง. ดเรก ควรสมาคม. (2554). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 7. กรงเทพฯ : วญญชน.

ธานนทร กรยวเชยร และวชามหาคณ. (2548). การตความกฎหมาย. พมพครงท 4.

กรงเทพฯ : หางหนสวนจากดชวนพมพ.

บวรศกด อวรรณโน. (2538). กฎหมายมหาชน เลม 2 การแบงแยกกฎหมายมหาชน เอกชน และ การพฒนาการใชกฎหมายมหาชน.กรงเทพฯ: นตธรรม.

ปนดดา พงศสรยมาส. (2551). "การตความและการอดชองวางของกฎหมาย". มานตย จมปา,

46

บรรณาธการ. ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 8 (แกไขเพมเตม). กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปยะฤทธ พลายมณ. (2561). Aristotle : อรสโตเตล (384 - 322 กอน ค.ศ.). [Online]. Available :

http://who-in-the-world-piyarith.blogspot.com/2014/02/aristotle-384-322.html. [วนทคนขอมล 10 ธนวาคม 2561].

ไพจตร ปญญพนธ. (2540). ดลยพาห: หลกกฎหมายทวไป. 44, 3, 177.

โพลตค ศนยสาม. (2552). บทความท4 ความสมพนธระหวางกฎหมายกบศาสตรอนๆ [Online].

Available: http://politics-03.blogspot.com/2009/01/4-1.html [วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2560].

มวลชนออนไลน. (2561). การจดระเบยบสงคมแบบบรณาการการปองกนยาเสพตด. [Online]. Available

: http://www.muanchononlinenews.com/1404. [วนทคนขอมล 12 ธนวาคม 2561].

มหาวทยาลยรามคาแหง. (2555). การตความกฎหมาย. [Online]. Available:

http://e-book.ram.edu/e-book/l/LW104(49)/LW104(49)-1-9.pdf [วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

______. (2555). การแบงแยกประเภทของกฎหมาย. [Online]. Available:

http://e-book.ram.edu/e-book/l/LW104(49)/LW104(49)-1-9.pdf [วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

______. (2555). หองอานต ารา เรอง ระบบกฎหมาย. [Online]. Available : http:// e-book.ram.edu/ebook/inside/html/dlbook.asp?code=LW104(49) [วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

มานตย จมปา. (2552). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

______. (2555). มานตย จมปา, บรรณาธการ. ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 11. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ :

นานมบคสพบลเคชนส. วกพเดย สารานกรมเสร.(2555). ปรญชาสงคมนยมการเมอง : คารล มารก. [Online].

Available: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Karl_Marx_001.jpg

[วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

ศรราชา เจรญพาณชย. (2533). เอกสารการสอนชดวชาความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป หนวยท 1-8. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ศรราชา เจรญพานช และคณะ. (2544) เอกสารการสอนชดวชา มนษยกบสงคม. นนทบร : โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช .หนา 331 – 350.

47

ศนยรวมตาราเรยนรามคาแหงบนโลกอนเทอเนต. (2555). หลกกฎหมายเอกชน. [Online].

Available: http://e-book.ram.edu/e-book/l/LA 102 (LW 102) 54/chapter 1.pdf

[วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

สมยศ เชอไทย. (2543). ค าอธบายกฎหมายแพง : หลกทวไปเลม 1 ความรกฎหมายทวไป. พมพ

ครงท 6. กรงเทพฯ: วญญชนจากด.

______. (2551). ความรกฎหมายทวไป. พมพครงท 15 (แกไขเพมเตม). กรงเทพฯ: วญญชน. ______. (2552). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 17. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ______. (2553). ค าอธบายวชากฎหมายแพง : หลกทวไป. พมพครงท 16. กรงเทพฯ :

วญญชน.

หยด แสงอทย. (2538) ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ : พมพครงท 2.

กรงเทพฯ : ประการ.

______. (2552). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 17. กรงเทพฯ: สานก

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. อตธพล. (2552). ปรชญญากฎหมายธรรมชาต: อรสโตเตล. [Online]. Available :

https://auttaponrmutsv.files.wordpress.com/2011/07/200px-

aristoteles_louvre1.jpg, 2555 [วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

โอภาส กนธสา. (2555). วชา สงคมศกษา. [Online]. Available:

https://sites.google.com/site/ophatkanthisa/wicha-sangkhmsuksa

[วนทคนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

49

บทท 2

หลกกฎหมายแพงและพาณชย ผชวยศาสตราจารยธรรมเนยบ แกวหอมค า

50

51

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2

หลกกฎหมายแพงและพาณชย

จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหนกศกษาสามารถบอกความหมายของสภาพบคคลตามกฎหมายได 2. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายการเรมสภาพบคคลของบคคลธรรมดาและนตบคคลได 3. เพอใหนกศกษาสามารถแยกความแตกตางระหวางบคคลธรรมดากบนตบคคลได 4. เพอใหนกศกษาหาค าตอบไดวา ทรพยและทรพยสน ตางกนอยางไร

5. เพอใหนกศกษาน าความรในเรองทรพยไปใชในในการจ าแนกประเภทของทรพยได 6. เพอใหนกศกษามบอกความหมายเกยวกบดอกผลธรรมดาและดอกผลนตนยได 7. เพอใหนกศกษามบอกความแตกตางระหวางเชาทรพยและเชาซอได 8. เพอใหนกศกษาแยกไดวาการกยมเงนระหวางเอกชนกยมกนเองแตกตางจากการกจาก สถาบนการเงนอยางไร

เนอหาสาระ

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. ความหมายของบคคล

2. ความหมายของนตบคคล

3. ทรพยและทรพยสน

4. เชาทรพย 5. เชาซอ

6. การกเงน

กจกรรมการเรยนการสอน

1. นกศกษารบฟงการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการน าเสนอ Power point พรอมตอบค าถามระหวางการบรรยาย

2. นกศกษารวมกนอภปรายสรปเนอหาบทเรยนทส าคญ โดยคนควาจากเอกสารประกอบการเรยนการสอน

3. ใหนกศกษายกตวอยางประเภทของบคคล ประเภทของทรพย จากประสบการณทพบเหนในชวตประจ าวนของตน

สอการเรยนการสอน

52

1. เอกสารประกอบการสอน

2. โปรแกรมการน าเสนอ Power point

3. ตวอยางภาพประกอบเกยวกบบคคลและทรพย การวดผลและประเมนผล

1. ตรวจใบงานทมอบหมาย

2. ตรวจแบบฝกหดทายบท

3. การตอบค าถามในชนเรยน

4. การท ารายงานตามหวขอทก าหนด

5. สงเกตพฤตกรรมในชนเรยน

53

บทท 2

หลกกฎหมายแพงและพาณชย

กฎหมายแตละฉบบทผมอ านาจไดบญญตขนมานน หากอยากทราบวาบญญตขนมาเพอใชบงคบใชกบอะไร ในการคนควาหาค าตอบตองพจารณาวตถประสงคในการตรากฎหมาย ซงจะเหน

ไดวา กฎหมายทตราขนนน มวตถประสงคเพอบงคบใชกบบคคล มใชเพอบงคบกบสงอนใด โดยประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดก าหนดประเภทบคคลไว 2 ประเภท คอ บคคลธรรมดา และนตบคคล ซงบคคลทงสองประเภทน กฎหมายไดบญญตเกยวกบสทธหนาทตอกนไว ไมวาจะเปนหนาทของบดามารดา ผซอ ผขาย ลกหน เจาหน เปนตน นอกเหนอจากนนแลว ในการด ารงชวตประจ าวนของบคคลจะเกยวของกบทรพย และทรพยสน อาท เงน ทอง บาน อาหาร ทอยอาศย รถยนต โทรศพท เปนตนซงทรพยสนเหลานไดเขามาเกยวของกบบคคลในเรองของการใชสอย การเปนเจาของ การท านตกรรมสญญา ดงน การทราบถงความหมายของทรพย ประเภทของทรพยซงเปนเรองทจ าเปน ทงน เพอบงคบใหถกตองตามกฎหมายเพราะในการท านตกรรมเกยวกบทรพยบางประเภทกฎหมายไดก าหนดหลกเกณฑไว เฉพาะตางกน อาท การซอขายทดนซงตองท าเปนหนงสอและ

จดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท แตหากเปนการซอขายสงหารมทรพยเพยงแตมการสงมอบทรพยสนแกกน กรรมสทธในทรพยสนกโอนไปยงผซอแลว ดงนน จะเหนไดวาทงเรองบคคล และเรองทรพยยอมมความเกยวพนกน การศกษาและการมความรในเรองดงกลาวจงเปนเรองทจ าเปน

ความหมายของบคคล

บคคล หมายถง สงซงสามารถทจะมสทธและหนาทตามกฎหมาย เรยกวา “บคคลธรรมดา” สวนกลมบคคลหรอองคกร ซงกฎหมายก าหนดใหเปนบคคลอกประเภทหนงทไมใชบคคลธรรมดา และใหมสทธและหนาทตามกฎหมาย เรยกวา “นตบคคล” (ราชบณฑตยสถาน , 2542)

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดแบงบคคลออกเปน 2 ประเภท คอ บคคลธรรมดา และนตบคคล สามารถอธบายไดดงน (มานตย จมปา, 2552:155)

1. บคคลธรรมดา (Natural person) 1.1 การเรมสภาพบคคลของบคคลธรรมดา

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15 บญญตวา “สภาพบคคลยอมเรมแตเมอคลอดแลวอยรอดเปนทารก และสนสดลงเมอตาย” จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวาองคประกอบของสภาพบคคล ประกอบไปดวย “การคลอด” และ”การอยรอดเปนทารก” อธบายไดดงน

54

1.1.1 การคลอด คอ การททารกหลดออกจากครรภมารดาทงตว โดยไมตองค านงวาทารกจะมอวยวะครบหรอมการตดสายสะดอแลวหรอไม ทงนเพราะในทางกฎหมายถอวาทารกนนไดคลอดแลว ซงหลกการดงกลาวรวมไปถงการคลอดดวยวธการผาตดดวย

1.1.2 การอยรอดเปนทารก คอ การททารกมชวตรอด ซงเหนไดจากการททารกสงเสยงรอง การเตนของชพจร การหายใจโดยไมตองค านงวาหายใจกครง แมหายใจเพยงชวงเวลาแค 1 นาท กถอวามสภาพบคคลแลว หรอการตรวจดลกษณะทวไปของปอด ทดสอบการลอยน าของปอด ตรวจปอดทางกลองจลทรรศน การตรวจลมทางกลองจลทรรศน เปนตน

ดงนน จะเหนไดวาการมสภาพบคคลของบคคลธรรมดา ตองประกอบไปดวยการคลอดและการอยรอดเปนทารก แสดงดงรปท 2.1

ก. การคลอดธรรมชาต ข. ทารกมชวตรอด

รปท 2.1 การคลอดและการอยรอดเปนทารก

ทมา : ก. https://www.youtube.com/watch?v=JfWBmabZP6w, 2561

ข. https://www.konthong.com, 2561

เมอมสภาพบคคลแลว ยอมเกดสทธในทางกฎหมาย โดยแยกพจารณาสทธดงกลาวตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และกฎหมายอาญา ในทางกฎหมายแพงเหนไดวา บตรมสทธใช ชอสกลของบดา สทธในการฟองคดขอใหรบเปนบตร สทธในการฟองคดกรณมการท าละเมดตอตวทารกเองหรอตอตวผเปนบดามารดาของตน และสทธทส าคญอกประการคอ สทธในการรบมรดกของผเปนบดามารดา เปนตน

ในทางกฎหมายอาญา การมสภาพบคคลหรอไมถอเปนเรองทส าคญในการวนจฉยองคประกอบของความรบผดวาบคคลนนไดกระท าความผดตามองคประกอบของกฎหมายแลวหรอไมตวอยาง เชน ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 288 “บญญตวา ผใดฆาผอน ตองระวางโทษประหารชวต ชวต จ าคกตลอดชวต หรอจ าคกตงแตสบหาปถถงยสบปถ”ค าวาผอนตามกฎหมายอาญานนถอตามกฎหมายแพงในเรองสภาพบคคล กลาวคอ การจะเปนผอนไดตองปรากฏวา บคคลนนตองมสภาพ

55

บคคลกอน ซงหมายความวาตองมการคลอดและการอยรอดเปนทารก หากยงไมมการคลอดและการอยรอดเปนทารก กฎหมายอาญายงไมถอวามสภาพบคคล ยอมไมถอวาเปนผ อน โดยพจารณาตวอยางตอไปน กรณแรก นายด าเอาขเถายดปากเดกทารกทเพงคลอดไดประมาณ 20 นาท จนเดกทารกแนนงไป กรณทสอง นายด าใชไมตนางเขยวทตงครรภไดเกาเดอนจนนางเขยวปวดทองและคลอดทารกออกมาแตทารกไมมชวตแลว จากตวอยางทงสองกรณแยกพจารณาความผดของนายด าได ดงน

กรณแรก นายด ามความผดฐานฆาผอน (ทารก) ตายโดยเจตนา ทงน เพราะทารกมสภาพบคคลแลวแมจะมชวตรอดอยเพยง 20 นาท กถอวาทารกนนมสภาพบคคลและเปนบคคลอนตามกฎหมายอาญามาตรา 288 แลว

กรณทสอง นายด าไมมความผดฐานฆาผอน (ทารก) ทงน เพราะเปนการกระท ากบทารกทอยในครรภซงตามกฎหมายแลวถอวายงไมมสภาพบคคลนายด าจงไมมความผดฐานฆาผ อน แตการกระท าของนายด าเปนความผดฐานท าใหหญงอนแทงลกตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 302 ทงน เพราะค าวา “แทงลก” หมายถง การททารกในครรภคลอดออกมาในลกษณะทไมมชวต ถาเดกคลอดออกมามชวต แตตายภายหลงไมเปนการท าใหแทงลก (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2544:

365) นอกจากนนยงมความผดฐานอนทน าเอาเรองสภาพบคคลเปนตวก าหนดความรบผด

ของบคคล อยางเชน ความผดฐานขมขน บคคลทจะถกขมขนไดจะตองมสภาพบคคลเสยกอนมฉะนนจะไมเขาองคประกอบของกฎหมาย เชน สปเหรอเกดอารมณหนกระท าช าเรากบศพ ถามวาสปเหรอมความผดฐานขมขนหรอไม จากตวอยาง เหนไดวา ศพไมมสภาพบคคล สปเหรอจงไมมความผดฐานขมขนเพราะขาดองคประกอบแตอาจมความผดฐานอนซงตองพเคราะหตอไป ฉะนนจะเหนวา เรองสภาพบคคลเปนเรองทส าคญทงในกฎหมายแพงและกฎหมายอาญา ในประการตอไปจะกลาวถงเรองการสนสภาพบคคลของบคคลธรรมดา

1.2 การสนสภาพบคคลของบคคลธรรมดา

การสนสภาพบคคลของบคคลธรรมดา แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1.2.1 การตายโดยธรรมชาต หมายถง การทบคคลนนสนลมหายใจและหวใจหยดการท างาน เชน การแกตาย การปวยตาย การประสบอบตเหตตาย เปนตน แสดงดงรปท 2.2

แตในปจจบนการวเคราะหวาใครตาย

รปท 2.2 การตายจากอบตเหตรถชนไฟลกทวม

ทมา : https://www.khaosod.co.th/breaking-

News/news_168745

56

หรอไม ตามหลกการแพทยใชกระบวนการวนจฉยโดยพจารณาถงกลไกการท างานของมนษย ซงมระบบทส าคญ 3 ระบบ ไดแก (มานตย จมปา, 2552: 161)

1) ระบบประสาทสวนกลางไดแก สมอง 2) ระบบไหลเวยน ไดแก หวใจและหลอดเลอด

3) ระบบหายใจ ไดแก หลอดลมและปอด

ทงน เนองจากการท างานของทง 3 ระบบ มความสมพนธกน หากระบบใดระบบหนงเกดความผดปกต จะท าใหการท างานของระบบอนเสยหายไปดวย อาท สมองเปนอวยวะทท าหนาทควบคมการท างานของ ปอด หวใจ หากสมองถกท าลายจะท าใหการหายใจหยดชะงก เปนตน ซงในปจจบนไดเกดแนวคดในการวเคราะหการตายอกแบบหนง โดยการพจารณาการท างานของสมอง ซงภาวะดงกลาว ทางการแพทยเรยกวา “สมองตาย” (Brain Death) หมายความวา กานสมองเสยหายอยางถาวร เนองจากไดรบความเสยหายอยางมาก จนไมสามารถกลบคนมาได แมจะมการใชเครองชวยหายใจเพอใหหายใจตอไปไดกตาม ซงในทางการแพทยถอวาบคคลนนตายหรอเสยชวตแลว แตทงนในการรบรองวาบคคลนนไดตายแลวตองเปนไปตามประกาศของแพทยสภา เรองประกาศการก าหนดเกณฑการวนจฉยใหถอปฏบตก าหนดใหสมองตาย เทากบวาบคคลนนไดถงแกความตายแลวและเมอไดมการประกาศใหกานสมองตาย จงสามารถหยดเครองชวยหายใจได ทงน ในปจจบนการวเคราะหการตายนนไดอาศยหลกการทางการแทพยในการวเคราหดวย

1.2.2 การตายโดยผลของกฎหมาย หรอเรยกวา “การสาบสญ”ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 61 วรรคหนงบญญตวา “ถาบคคลใดไปเสยจากภมล าเนาหรอถนทอยโดยไมมใครรแนวามชวตอยหรอไมเปนระยะเวลา 5 ปถ เมอพนกงานอยการหรอผมสวนไดเสยรองขอตอศาล ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญกไดวรรคสองบญญตวา ระยะเวลาตามวรรคหนง

ใหลดเหลอ 2 ปถ (1) นบแตวนทการรบหรอการสงครามสนสดลง (2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถกท าลาย หรอ

สญหายไป

(3) นบแตวนท เหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวใน (1) หรอ (2)” ไดผานพนไป”

จากหลกกฎหมายในมาตรา 61 สามารถแยกหลกเกณฑการเปนสาบสญออกเปน 2 กรณ ดงน

กรณทหนง การเปนคนสาบสญกรณธรรมดา ใชระยะเวลา 5 ปถ ตามทบญญตไวในมาตรา 61 วรรคหนง กลาวคอ บคคลนนตองไปจากภมล าเนาหรอถนทอยตลอดระยะเวลา 5 ปถ และไมมใครทราบขาวคราวหรอพบเหน และตองมการรองขอจากผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการตอศาลตวอยางเชน นายด าออกจากบานไปท างานวนท 3 มนาคม 2550 และหายไป

57

การนบระยะเวลา 5 ปถ ตองปรากฎขอเทจจรงวาไดหายไปครบ 5 ปถ ซงจากขอเทจจรงระยะเวลา 5 ปถ จะครบในวนท 3 มนาคม 2555 ดงนน ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลเพอใหสงใหนายด าเปนคนสาบสญไดในวนท 4 มนาคม 2555 เปนตนไป หรอกรณการไปท างานตางประเทศและขาดการตดตอ โดยไมมใครทราบขาวคราวเปนระยะเวลา 5 ปถ บคคลผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการสามารถรองขอใหเปนคนสาบสญไดเชนกน และเมอศาลมค าสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญแลว กฎหมายถอวาบคคลนนไดถงแกความตายโดยผลของกฎหมาย หรออาจกลาวไดวา กฎหมายบงคบใหบคคลนนตาย แตในทางกลบกนแมบคคลนนไดหายสาบสญไปเปนระยะเวลานานเทาใดแตตราบใดยงไมมค าสงจากศาลวาเปนคนสาบสญ บคคลนนจงเปนเพยงผไมอยเทานน

กรณทสอง การเปนคนสาบสญกรณพเศษ ทงนตามทบญญตไวในมาตรา 61

วรรคสอง ซงใชระยะเวลา 2 ปถ นบแตการรบหรอสงครามสนสดลง หรอนบแตยานพาหนะอบปางหรอถกท าลายหรอสญหายไป ตวอยางเชน นายแดงไปรวมท าสงคราม แลวหายสาบสญไป หรอนายแดงเดนทางไปกบเรอแลวเรอลม แสดงดงรปท 2.3

ก.ทหารไปรวมรบในสงคราม ข. เรออบปาง

\

ทงน ในเรองการนบระยะเวลา 2 ปถ ตองเปนกรณทหายไปโดยขาดการตดตอหรอไมมใครทราบขาวคราววาหายไปอยทไหนตลอดระยะเวลา 2 ปถ ตวอยางเชน นายด าไปรวมรบในสงครามวนท 1 มกราคม 2550 และสงครามยตวนท 2 มนาคม 2550 การนบระยะเวลา 2 ปถ ตอง นบแตวนท 2 มนาคม 2550 เปนตนไปซงเปนวนทสงครามยตแลว ไมใชนบวนทออกไปรวมรบ

ในสงคราม และจะครบก าหนด 2 ปถ ในวนท 2 มนาคม 2552 ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการเรม

รปท 2.3: การเปนคนสาบสญกรณพเศษ

ทมา : ก. http://www.thaiarmedforce.com/taf-article/82-monsoon/558-

we-were-soldier.html. 2561

ข. https://news.mthai.com/world-news/256567.html.2561

58

รองขอใหศาลสงใหนายด าเปนคนสาบสญไดในวนท 3 มนาคม 2552 เปนตนไป นอกจากการเปน

คนสาบสญเนองจากการไปรบ หรอการไปสงคราม หรอไปกบยานพาหนะไมวาจะเปนเรออบปาง เครองบนตก แลว หากมอนตรายแกชวตอนนอกจากเหตทระบไวใน มาตรา 61 (1) และ (2) ไดผานพนไปแลว กฎหมายไดระบเหตอนตรายแกชวตอนนน ไวในมาตรา 61 (3) ซงบทบญญตดงกลาวตองการใหครอบคลมเหตการณนอกเหนอจาก (1) และ (2) ตวอยางเชน การเกดแผนดนไหว หรอการเกดน าทวม หรอน าปาไหลหลาก ถอวาเปนอนตรายแกชวตในมาตรา 61 (3) เปนตน แตทงน ระยะเวลา 2 ปถ ไมใหน ามาใชกบเหตการณธรณพบตคลนยกษสนามทเกดในจงหวดทางภาคใตของประเทศไทย ไดแก จงหวดพงงา กระบ ระนอง ภเกต ตรงและสตล เพราะเหตการณดงกลาวมกฎหมายเฉพาะอยแลวคอ พระราชบญญตการยกเวนการน าระยะเวลาตามมาตรา 61 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใชกบเหตการณธรณพบตคลนยกษสนาม ในปถ พ .ศ. 2548 ซงพระราชบญญตดงกลาวมความแตกตางจากมาตรา 61 กลาวคอ ตามพระราชบญญตนไดยกเวนการน าระยะเวลาและเงอนไขตาม มาตรา 61 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาใชบงคบแก ผสญหายจากกรณธรณพบต พ.ศ. 2548 นน ทายาท หรอผมสวนไดเสย หรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลเพอใหศาลสงใหบคคลดงกลาวเปนคนสาบสญได โดยไมตองรอใหครบก าหนดระยะเวลาตามหลกทวไป คอ ครบ 2 ปถ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 61 และกฎหมายดงกลาวใหถอวาผสญหายจากเหตการณดงกลาวถงแกความตายในวนทเกดคลนยกษสนาม คอ วนท 26 ธนวาคม 2547 ตวอยางเชน เกดคลนยกษสนามขนวนท 20 มกราคม 2550 และนายด าตกหายสาบสญไปในเหตการณดงกลาวนน กรณนญาตของนายด าไมตองรอใหครบปถ 2552 กอนถง จะรองใหนายด าเปนคนสาบสญไดตามาตรา 61 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย แตญาตของ

นายด าสามารถรองขอใหนายด าเปนคนสาบสญไดเลยในปถ 2550 และใหถอวานายด าตายในวนท 20

มกราคม 2550 ในวนทเกดเหตการณคลนยกษสนาม ทงนเปนไปตามกฎหมายเฉพาะตางหาก

จากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กลาวโดยสรปการตกเปนบคคลสาบสญมหลกเกณฑดงตอไปน 1) บคคลนนไดไปจากภมล าเนาหรอถนทอย โดยไมทราบขาวคราวเปน

ระยะเวลาตดตอกนหาปถกรณธรรมดาหรอสองปถกรณพเศษ 2) ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอตอศาลใหบคคลนนเปนคน

สาบสญ

3) ศาลมค าสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญ

4) มการประกาศในราชกจจานเบกษา เมอครบเงอนไขของการเปนคนสาบสญดงทกลาวมาแลว ใหถอวาบคคล

ทหายไปเปนคนสาบสญสวนระยะเวลาในการเรมตนเปนคนสาบสญเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา62 ซงบญญตวา “บคคลซงศาลไดมค าสงใหเปนคนสาบสญใหถอวาถงแกความตายเมอ

59

ครบก าหนดระยะเวลาดงกลาวทระบไวในมาตรา 61 กลาวคอ ใหถอวาถงแกความตายเมอครบก าหนดระยะเวลาหาปถหรอสองปถ เชน นายด าหายไปจากบานตงแตวนท 2 มกราคม พ.ศ.2550 โดยไมมใครทราบขาววานายด าหายไปไหน จนกระทวถงวนท 2 มกราคม พ.ศ. 2555 กยงไมทราบขาวคราวของนายด า จากขอเทจจรงดงกลาว ถอวานายด าเขาสหลกเกณฑการเปนคนสาบสญ ทงน ผมสวนไดเสยซงอาจจะเปนญาต หรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลเพอใหศาลสงใหนายด าเปนคนสาบสญได หากศาลไดมค าสงใหนายด าเปนคนสาบสญเมอวนท 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2555

ตามกฎหมายถอวานายด าตายโดยผลของกฎหมายแลว แตการทจะถอวานายด าตายในวนใดนน ตามกฎหมายใหถอวานายด าตายเมอครบก าหนดระยะเวลาทหายไป กลาวคอ ครบก าหนดในวนใดถอวาตายในวนนน จงถอวา นายด าถงแกความตายวนท 2 มกราคม พ.ศ. 2555 ไมใชวนท 7 พฤษภาคม พ.ศ.2555 ซงโดยสรปแลวการเปนบคคลสาบสญตามกฎหมายนอกจากครบตามเงอนเวลาทกฎหมายก าหนดแลวตองมค าสงศาลใหเปนคนสาบสญ และประกาศค าสงนนในราชกจจานเบกษาดวยถงจะถอวาบคคลนนเปนคนสาบสญแลว

เมอบคคลทสาบสญถงแกความตายแลว ใหน าบทบญญตในเรองครอบครวและมรดกมาใชบงคบใชดวย ซงแยกความแตกตางในเรองดงกลาวไดหลายประการ ดงน

ประการทหนง ในดานทรพยสนเมอบคคลใดถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ บคคลนนตองถอวาถงแกความตายโดยผลของกฎหมายยอนไปในเวลาทครบก าหนด ท าใหบรรดาทรพยสน สทธ หนาทและความรบผดของคนสาบสญเปนมรดกตกทอดไปยงทายาทของคนสาบสญนนตามมาตรา 1602 กลาวคอ“เมอบคคลใดตองถอวาถงแกความตายตามความในมาตรา 62 แหงประมวลกฎหมายน มรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท”แตทงนทายาทตองรอใหครบระยะเวลาทหายไปคอครบ 2 ปถ หรอ 5 ปถ กอนถงจะถอวาบคคลนนถงแกความตาย

ประการทสอง ในดานครอบครวค าสงศาลทใหเปนคนสาบสญไมเปนเหตใหการสมรสสนสดลง ตามมาตรา 1501 ซงบญญตวา “การสมรสยอมสนสดลงดวยความตาย การหยา หรอศาลพพากษาใหเพกถอน” แตการสาบสญเปนเพยงเหตในการฟองหยาเทานน ทงนตามมาตรา 1516(5) ซงบญญตวา “สามหรอภรยาถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ หรอไปจากภมล าเนาหรอถนทอยเปนเวลาเกน 3 ปถ โดยไมมใครทราบแนวาเปนตายรายดอยางไร อกฝายฟองหยาได”

ประการทสาม ในดานอ านาจปกครองบตร อ านาจปกครองของบดา หรอมารดาทสาบสญยอมสนสดลงและตกอยกบฝายทยงมชวตอยตามมาตรา 1566(1) ซงบญญตวา “บตรซงยงไมบรรลนตภาวะตองอยใตอ านาจปกครองของบดามารดา อ านาจปกครองอยกบบดา หรอมารดาในกรณดงตอไปน

(1) มารดา หรอบดาตาย

(2) ไมแนนอนวามารดาหรอบดามชวตอยหรอตาย”

60

แตหากเปนกรณการตายโดยธรรมชาต ในดานทรพยสนใหเปนมรดกตกสทายาทตอไปเพยงแตการตายโดยธรรมชาตไมตองรอระยะเวลาใหครบ 2 ปถ หรอ 5 ปถ เหมอนกบกรณการเปนคนสาบสญ กลาวคอ ตายในปถมรดกตกสทายาททนทในปถนน ในดานกฎหมายครอบครวการตายโดยธรรมชาตไมท าใหความสมพนธระหวางสามภรรยาสนสดลง สวนเรองอ านาจในการปกครองบตรเหมอนกบกรณการเปนคนสาบสญ

1.3 การถอนค าสงแสดงการสาบสญ

การถอนค าส งใหเปนคนสาบสญ เปนเพยงการสนนษฐานวาบคคลนนตาย แตหากปรากฏวาบคคลนนยงมชวตอย กฎหมายใหมการเพกถอนค าสงใหเปนคนสาบสญได ทงนเปนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 63 ซงบญญตไววา “เมอบคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนเอง หรอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอตอศาล และพสจนไดวา บคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนยงมชวตอยกด หรอวาตายในเวลาอนผดไปจากเวลาทระบไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 62 กด ใหศาลถอนค าสงใหเปนคนสาบสญนน ซงการถอนค าสงใหเปนคนสาบสญนนตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา ทงนเพราะถอวาค าสงดงกลาวเกยวของกบสถานะของบคคลตองประกาศในเอกสารราชการตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 64 แตการถอนค าสงนยอมไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดท าไปโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตศาลมค าสงใหเปนคนสาบสญ ตวอยางเชน นายตงถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ และไดมการแบงมรดกของตงใหแกทายาทโดยธรรมไปแลว ตอมานายตงกลบมา ถามวากรณนมรดกของนายตงทแบงไปแลวนายตงจะเรยกรองเอากลบมาไดหรอไม จากขอเทจจรงทให นายตงถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ ซงตามกฎหมายแลวถอวานายตงถงแกความตายโดยผลของกฎหมาย ดงนนทรพยสนของนายตงตองน ากฎหมายลกษณะมรดกมาใชบงคบโดยใหทรพยนน

ตกทอดสทายาทของนายตงไป เมอมการแบงทรพยสนไปแลวตองถอวาทายาทแบงทรพยสนไปโดยสจรตโดยเขาใจวานานตงไดตายแลว ดงนน ในเรองการคนทรพยสนของทายาทแกนายตงกฎหมายใหน าหลกลาภมควรไดมาใชบงคบ หมายความวา ทรพยสนททายาทของนายตงไดรบมานน เหลออยเทาใดกใหคนนายตงเทานน ถาไมเหลอเลยกไมตองคน ทงนเปนไปตามหลกของบคคลผไดทรพยสนมาเนองแตการทศาลสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญ แตตองเสยสทธของตนไปเพราะศาลสงถอนค าสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญ ใหน าบทบญญตวาดวยลาภมควรไดมาใชบงคบ

กลาวโดยสรปเกยวกบการถอนค าสงแสดงการเปนคนสาบสญตามมาตรา 63 มหลกเกณฑ

ในการพจารณา ดงตอไปน ประการทหนง มเหตทจะขอใหศาลถอนค าสงกลาวคอ มการตดตอกลบมาไมวาจะเปนทางจดหมาย หรอทางโทรศพท เปนตน

ประการทสอง พสจนไดวาบคคลนนยงคงมชวตอย เชน มคนพบเหนบคคลดงกลาว

ประการทสาม พสจนไดวาบคคลนนตายในเวลาอนทผดไปจากเวลาทครบ 5 ปถ

61

ประการทส ผมสวนไดเสยรองขอใหศาลสงถอนค าสงแสดงความสาบสญ ซงบคคลดงกลาวนนอาจเปน คนสาบสญนนเอง หรอ เปนสาม ภรยา บตร หรอ พนกงานอยการกได ประการทหา เมอมการเพกถอนค าสงใหเปนคนสาบสญ ยอมมผลลบลางค าสงเดม คอ ไมถอวาตายในเวลาทครบ 5 ปถ หรอ 2 ปถ แตถาพสจนไดวาบคคลนนยงคงมชวตอยกตองถอวาเขายงไมตาย ทรพยมรดกทงหลายททายาทไดรบไวยอมถอวาเปนลาภมควรได จะตองสงคนใหแกบคคลนนตามมาตรา 63 วรรค 236 ถาพสจนไดวาบคคลนนตายผดไปจากเวลาทครบ 5 ปถ หรอ 2 ปถ ตองถอวาบคคลนนตายในเวลาทพสจนได ซงศาลจะตองแกไขค าสงเดม แตอยางไรกตาม การถอนค าสงใหเปนคนสาบสญไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดท าไปโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตศาลมค าสงใหเปนคนสาบสญจนถงเวลาถอนค าสงนน ซงค าวา “สจรต” คอ ไมรในขณะทท าการนนๆวาผนนมชวตอยหรอไมรวามพบเหนผนนหรอไมรวาผนนหายไปผดไปจากเวลาทสาบสญเดม ถารถอวาไมสจรต ตวอยางเชน นายเอกถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ นางหมผเปนทายาทจงน าเงนมรดกจ านวน 10,000 บาทของนายเอกไปใชจายซอเครองครวไป 6,000 บาท โดยไมทราบจรง ๆ วานายเอกยงไมตาย ตอมานายเอกถกศาลเพกถอนค าสงใหเปนสาบสญ นายเอกจะเรยกคนจ านวน 10,000 บาท ของตนไดหรอไม จากขอเทจจรงดงกลาวตองถอวานางหมใชจายเงนไปโดยสจรต

ไมทราบวานายเอกยงไมตาย ดงนนเงนจ านวน 6,000 บาททใชไปนนถอวาใชจายโดยสจรต การถอนค าสงใหเปนคนสาบสญไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดท าไปโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตศาลมค าสงใหเปนคนสาบสญจนถงเวลาถอนค าสงนน ดงนน นายเอกจะเรยกเงนในสวนนคนไมได แตเงนอก 4,000 บาท ทนางหมยงไมไดใชตองคนใหแกนายเอกในฐานลาภมควรได 1.4 สงซงประกอบกบสภาพบคคล

เมอบคคลเกดมายอมไดรบสทธหนาทตางๆตามกฎหมายในฐานะทเปนพลเมองของรฐ แตละบคคลยอมมลกษณะทแตกตางกนตามทกฎหมายก าหนด สงทกฎหมายก าหนดใหประกอบกบสภาพบคคลหรอมาพรอมกบสภาพบคคล คอ

1.4.1. ชอ เปนสงทใชเรยกขานและจ าแนกตวบคคล ปจจบนมพระราชบญญต ชอสกล พ.ศ. 2505 มาตรา 5 ซงบญญตวา “ผมสญชาตไทยตองมชอตว และชอสกลและจะมชอรอง

กได” จากบทบญญตดงกลาว ชอ ประกอบดวย

1) ชอตว ไดแก ชอประจ าตวบคคล

2) ชอรอง ไดแก ชอทถดจากชอตว

นอกจากน นแล ว ช อต วและช อรอง ตอง ไมพ องหรอม งหมายใหคล ายกบ

พระปรมาภไธย หรอพระนามของพระราชน หรอราชทนนาม ตองไมเปนค าหยาบหรอมความหมายหยาบคายตองไมมเจตนาในทางทจรต ผไดรบหรอเคยไดรบพระราชทานบรรดาศกด โดยมไดถกถอด จะใชราชทนนามตามบรรดาศกดเปน ชอจรง ชอรองกได ซงชอรอง คอ ชอประกอบถดจากชอตว ซงชอรองนน กฎหมายไมไดบงคบวาจะตองม ทงน บคคลจะมชอรองหรอไมกไดตามความตองการ โดย

62

ชอรองมกจะน ามาใชเมอบคคลมชอและชอสกลซ ากน เชน นางเอยง พรมม ท าการสมรสกบ นายอวน รกกน นางเอยงประสงคจะเปลยนชอสกลตามสาม แตบงเอญวา นายอวนมพสาวชอเออย ทใชชอสกล “รกกน” เหมอนกน ดงน หาก นางเอยง พรมมเปลยนชอสกลตามสาม กจะท าใหม “นางเอยง รกกน” 2 คน ซงอาจท าใหเกดความสบสนได ดงนน นางเอยง พรมม กอาจเอาชอรอง ทชอวา “เอย” มาใชเปน “นางเอยง เอย รกกน” หรอจะเอาชอสกลเดมมาเปนชอรอง เชน “นางเอยง พรมม รกกน ” กไดเชนกน

1.4.2 ชอสกล ไดแก ชอประจ าวงศสกล หรอเรยกวา นามสกล ตามพระราชบญญต ชอสกล พ.ศ. 2505 มาตรา 8 บญญตวา “ชอสกลตอง

1) ตองไมพองหรอมงหมายใหคลายกบพระปรมาภไธย หรอพระนามของพระราชน 2) ตองไมพองหรอมงหมายใหคลายกบราชทนนาม เวนแตราชทนนามของตน

ของบพการหรอของผสบสนดาน

3) ไมซ ากบชอสกลทไดรบพระราชทานจากพระมหากษตรย หรอชอสกลทไดจดทะเบยนไวแลว

4) ไมมค าหรอความหมายหยาบคาย

5) มพยญชนะไมเกนสบพยญชนะ เวนแตกรณทใชราชทนนามเปนชอสกล”

กรณทไดสทธในชอสกลโดยการเกดนน เดกทเกดมาสทธทจะใชชอสกลของบดา ในกรณทไมปรากฎชอบดา กสามารถใชชอสกลของมารดาได (ปพพ.มาตรา 1561) นอกจากนนหากเปนกรณทเดกนน ไมไดเปนบตรโดยชอบดวกฎหมายของชายผเปนบดา กรณเชนน เดกมส ทธเพยงใชชอสกลของมารดา เนองจากหญงทใหก าเนดบตร จะเปนมารดาทชอบดวยกฎหมายเสมอ

ในกรณทมการสมรสกน ชายหญงทท าการสมรสจะมสทธในชอสกลตามหลกการในมาตรา 6 ซงบญญตวา “คสมรสมสทธใชชอสกลของฝายใดฝายหนงตามทตกลงกน หรอตางฝายตางใชชอสกลเดมของตนการตกลงกนตามวรรคหนง จะกระท าเมอมการสมรสหรอในระหวางสมรสกได ขอตกลงตามวรรคหนง คสมรสจะตกลงเปลยนแปลงภายหลงกได”

1.4.3 ภมล าเนา คอ ถนอนเปนทอยของบคคลตามกฎหมาย การก าหนดภมล าเนาเพอประโยชนในการตดตอกบบคคลผนนเปนแหลงส าคญ ใชเปนท กน อย นอนหลบ ท างาน เชน บาน ตก หองเชา เรอนแพ กระทอม เปนตน นอกจากนนภมล าเนาของบคคลเปนเรองทเชอมโยงกบสทธหนาทของบคคล ภมล าเนาจงมประโยชนในหลายๆกรณ เชน การสงค าคความตองสงไปยงภมล าเนาของผรบค าคความ การช าระหน ในกรณท ไมไดมการก าหนดถงสถานทช าระหน กตองช าระ ณ ภมล าเนาของเจาหน หรอ ในการลงคะแนนเสยงเลอกตงสมาชกผแทนราษฎร โดยหลกแลวผมสทธลงคะแนนตองลงคะแนนในพนททเปนภมล าเนาของตน เปนตน

ภมล าเนาของบคคลตามกฎหมาย มดงตอไปน

63

1) ภมล าเนาของสามและภรยา ไดแก ถนทอยทอยกนดวยกนฉนสามภรยาทงนเปนไปตามมาตรา 43 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของสามและภรยา ไดแกถนทอยทสามและภรยาอยกนดวยกนฉนสามภรยา เวนแตสามหรอภรยาไดแสดงเจตนาใหปรากฏวามภมล าเนาแยกตางหากจากกน”ตวอยางเชน นางสมศรสมรสกบนายสมชาย โดยทงคอยกนดวยกนทจงหวดสระบร กรณเชนน เหนไดวาภมล าเนาของทงคจะอยทจงหวดสระบร อยางไรกดหากนางสมศรแสดงเจตนาเพอใหบคคลทวไปรบรไดวาทงคประสงคทจะแยกภมล าเนาออกจากกนกได เชนนายสมชายผเปนสามไปประกอบอาชพอยจงหวดอทยธานเปนการถาวร กรณอยางนใหภมล าเนาของสามภรยาแยกกนไดเปนตน

2) ภมล าเนาของผเยาว ไดแก ภมล าเนาของผแทนโดยชอบธรรม ทงนเปนไปตามมาตรา 44 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของผเยาว ไดแกภมล าเนาของผแทนโดยชอบธรรมซงเปนผใชอ านาจปกครองหรอผปกครองในกรณทผเยาวอยใตอ านาจปกครองของบดามารดา ถาบดาและมารดามภมล าเนาแยกตางหากจากกน ภมล าเนาของผเยาวไดแกภมล าเนาของบดาหรอมารดาซงตนอยดวย” ตวอยางเชน บดาของด.ช. เขยดมภมล าเนาอยทจงหวดอดรธาน สวนมารดามภมล าเนาอยทจงหวดหนองบวล าภ กรณอยางนตองดวา ด.ช. เขยด อาศยอยกบบดาหรอมารดา โดยใหใชหลกวาอาศยอยกบใครใหถอทนนเปนภมล าเนาของผเยาว

3) ภมล าเนาของคนไรความสามารถ ไดแก ภมล าเนาของผอนบาล ทงน เปนไปตาม มาตรา 45 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของคนไรความสามารถ ไดแกภมล าเนาของผอนบาล” ทงนเพอใหบคคลไรความสามารถไดมผคอยดแลจงก าหนดใหใชภมล าเนาเดยวกบผอนบาล

4) ภมล าเนาของขาราชการ ไดแกถนอนเปนทท าการตามต าแหนงหนาท ทงน เปนไปตามมาตรา 46 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของขาราชการ ไดแกถนอนเปนทท าการตามต าแหนงหนาท หากมใชเปนต าแหนงหนาทชวคราวชวระยะเวลาหรอเปนเพยงแตงตงไปเฉพาะการครงเดยวคราวเดยว” ตวอยางเชน นางสาวสดสวย เปนขาราชการครไดรบการบรรจแตงตงใหไปประจ าอยทจงหวดรอยเอด กรณเชนน ตองถอวาจงหวดรอยเอดเปนภมล าเนาของนางสาวส ดสวย แตหากเวลาตอมานางสาวสดสวยไดรบค าสงใหไปชวยราชการเพยงชวคราวทจงหวดหนองคาย ดงนจะเหนไดวาจงหวดหนองคายเปนเพยงถนทอยของขาราชการเพยวชาวคราว จงไมใชภมล าเนาของขาราชการนน ภมล าเนาของนางสาวสดสวยขาราชการครยงอยทจงหวดรอยเอดเหมอนเดม

5) ภมล าเนาของผทถกจ าคกไดแก เรอนจ า หรอทณฑสถาน ทงน เปนไปตาม

มาตรา 47 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของผทถกจ าคกตามค าพพากษาถงทสดของศาลหรอตามค าสงทชอบดวยกฎหมาย ไดแกเรอนจ าหรอทณฑสถานทถกจ าคกอย จนกวาจะไดรบการปลอยตว”

64

ตวอยางเชน นายเดยวอาศยอยจงหวดหนองบวล าภ ถกศาลพพากษาใหจ าคก 10 ปถ โดยถกจ าคกอยทเรอนจ าจงหวดอดรธาน กรณน ภมล าเนาของนายเดยวอยทจงหวดอดรธานจนกวาจะพนโทษ

1.4.4 สญชาตของบคคล เนองจากสญชาตเปนเครองมอในการก าหนดหรอผกพนบคคลไวกบประเทศ บคคลผมสญชาตของประเทศใด จงยอมผกพนกบประเทศทตนสงกดอย เปนไปตามพระราชบญญตสญชาต พ.ศ. 2508 ซงการไดสญชาตไทยใหเปนไปตามมาตรา 7 และมาตรา 7 ทว ของพระราชบญญตสญชาต พ.ศ. 2508 ดงน

มาตรา 7 บญญตวา บคคลดงตอไปนยอมไดสญชาตไทยโดยการเกด

(1) ผ เก ดโดยบดาหรอมารดาเปนผ ม สญชาต ไทย ไม ว าจะเกดในหรอ

นอกราชอาณาจกรไทย

(2) ผเกดในราชอาณาจกรไทย ยกเวนบคคลตามมาตรา 7 ทว วรรคหนง มาตรา 7 ทว บญญตวา ผเกดในราชอาณาจกรไทยโดยบดาและมารดาเปนคน

ตางดาว ยอมไมไดรบสญชาตไทย ถาในขณะทเกดบดาตามกฎหมายหรอบดาซงมไดมการสมรสกบมารดาหรอมารดาของผนนเปน

(1) ผทไดรบการผอนผนใหพกอาศยอยในราชอาณาจกรไทยเปนกรณพเศษเฉพาะราย

(2) ผทไดรบอนญาตใหเขาอยในราชอาณาจกรไทยเพยงชวคราว หรอ

(3) ผทเขามาอยในราชอาณาจกรไทยโดยไมไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง

ในกรณทเหนสมควรรฐมนตรจะพจารณาและสงเฉพาะรายใหบคคลตามวรรคหนงไดสญชาตไทยกได ตามหลกเกณฑทคณะรฐมนตรก าหนด

1.4.5 สถานะของบคคล คอ ฐานะหรอต าแหนงซงบคคลด ารงอยในประเทศชาตหรอในครอบครว เพอเปนเครองบอกใหทราบถงความสามารถในการใชสทธ และปฏบตหนาทตามทกฎหมายก าหนด เชน เมอมการเกดตองไปแจงเกดตอนายทะเบยน เมอตายตองมการไปจงตาย การบรรลนตภาวะ การหมน การสมรส การหยา เปนตน

1.5 ความสามารถของบคคล

ความสามารถของบคคล (Competence of person) ในทางกฎหมาย ไดแก ความสามารถสองประการ คอ ความสามารถทจะมสทธ และความสามารถทจะใชสทธ (สมทบ สวรรณสทธ, 2510: 80 และจตต ตงศภทย, 2530: 46) นอกจากนนแลวยงมผทรงคณวฒไดจดประเภทความสามารถของบคคลไวแตกตางกน ดงน

อรพนธ ขจรอ าไพสข (2551: 190 - 191) ความสามารถของบคคล คอความสามารถทจะมสทธ และความสามารถทจะใชสทธ กลาวคอ ความสามารถทจะมสทธ คอ การท

65

บคคลสามารถมสทธหนาทตามกฎหมาย นบตงแตเกดยอนหลงไปถงตอนทปฏสนธ จนกระทงตาย ไมวาบคคลนนจะเปน เดก คนแก หรอ คนพการ ลวนยอมมความสามารถททจะมสทธหนาทตามกฎหมาย สวนความสามารถทจะใชสทธ คอ การทบคคลสามารถจะกระท าการใดๆ ได ตองมกฎหมายก าหนดไว

กตตศกด ปรกต (2552: 123) ความสามารถของบคคล คอ ความสามารถในการท านตกรรม กลาวคอ ความสามารถทตวผกระท ากอนตสมพนธกบบคคลอน ดวยความสมครใจ เพอท จะใช เปลยนแปลง โอน จ าหนายซงสทธ ความสามารถในการท าละเมด คอ การกระท าทกระท าโดยจงใจ หรอประมาทกอใหเกดความเสยหายแกบคคลอน และความสามารถจะกระท าการอนๆ อนมผลทางกฎหมาย คอ ความสามารถทจะกระท าการอนทไมใชนตกรรม แตกอใหเกดผลทางกฎหมาย

กลาวโดยสรป ความสามารถของบคคล คอ ความสามารถในการทจะมสทธ และความสามารถทจะใชสทธ ทงความสามารถทจะมสทธ และความสามารถทจะใชสทธ ตองเปนกรณทมกฎหมายรบรอง และคมครองให บคคลนนถงจะมความสามารถในการทจะใชสทธของตนได แตทงนความสามารถในการใชสทธของบคคลอาจไมเทาเทยมกน ซงอาจเนองมาจากขอจ ากดทางธรรมชาต เชน ทารกทเพงเกดมายอมไมมความสามารถในการใชสทธตางๆ แตมความสามารถในการมสทธตามกฎหมายในการเกดมาเปนคน หรอ อาจมขอจ ากดทางกฎหมาย บคคลซงกฎหมายไดจ ากดความสามารถไว เรยกวา ผหยอนความสามารถ บคคลประเภทนไดแก ผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ ทงนเปนไปตามหลกกฎหมายเรองความสามารถ ซงบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 153 บญญตวา “การใดมไดเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายวาดวยความสามารถของบคคล การนนเปนโมฆยะ” วตถประสงคของกฎหมายดงกลาวมงคมครองบคคลเหลาน ไมใหเสยเปรยบในการท านตกรรมตาง ๆ อนน ามาสความเสยหายแกตนเอง ผหยอนความสามารถในปจจบน มอย 3 ประเภท ไดแก

1.5.1 ผ เยาว (Minor) คอ บคคลทย งไมบรรลนตภาวะ ค าวา “นตภาวะ” (lawful age) คอ ภาวะทบคคลนนมความสามารถทจะใชสทธตามกฎหมายไดดวยตนเอง (วกพเดย สารานกรมเสร,2555) ทงน การบรรลนตภาวะของผเยาวปรากฏอยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 19 บญญตวา “บคคลยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะเมอมอายครบยสบปถบรบรณ” และมาตรา 20 บญญตวา “ผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอท าการสมรส หากการสมรสนนไดท าตามบทบญญตมาตรา 1448” จงกลาวไดวา ผเยาวบรรลนตภาวะได 2 กรณ คอ การบรรลนตภาวะโดยอาย และการบรรลนตภาวะโดยการสมรส ในเรองการบรรลนตภาวะโดยการสมรส กฎหมายก าหนดใหชายและหญงทจะสมรสกนตองมอายครบ 17 ปถบรบรณขนไป แตทงนบทบญญตดงกลาว

กมขอยกเวน ใหชายและหญงทอายยงไมครบตามเกณฑทกฎหมายก าหนดสามารถสมรสกนได แตตองเปนกรณทมเหตอนสมควร และไดรบอนญาตจากศาลใหท าการสมรสกอนอายครบ 17 ปถ กได เชน หญงตงครรภกอนอายครบ 17 ปถบรบรณ เปนตน

66

ดงนน ในการเปนผเยาวนน ตองเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนดไว ทงนโดยไมตองพจารณาจากรปราง หนาตา แตใหพจารณาจากอายทกฎหมายก าหนด และพจารณาจากการสมรสเปนส าคญ หากบคคลนนมอายเพยง 7 หรอ 8 เดอน หรอมอายเพยง 18 หรอ

19 ปถ กฎหมายยงถอวาบคคลนนเปนผเยาวอยแสดงไดดงรปท 2.4 ซงในการนบอายของบคคลนน กฎหมายใหเรมนบแตวนทเกดเปนตนไป

1) หลกทวไปในการท านตกรรมของผเยาว ในเรองการท านตกรรมของผเยาวนน กฎหมายไดก าหนดเงอนไขไววาใน

กรณทผเยาวจะท านตกรรมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอน ทงนเนองจากกฎหมายยงเหนวาผเยาวเปนบคคลทไรเดยงสา ออนดอยประสบการณ เปนผลใหถกหลอกไดงาย และน ามาซงความเสยหายตอผเยาวเอง ดงนน ในการนตกรรมของผเยาวจงตองใหผทมประสบการณ คอยตกเตอนและใหค าแนะน าแกผเยาว ซงโดยมากบคคลนน ไดแก บดามารดาของตวผเยาวเอง เวนแต ผเยาวไมมบคคลดงกลาวหรอมแตไมอาจใหความยนยอมไดกฎหมายจงจะเปดโอกาสใหตงผปกครองขนมาดแลผเยาวแทน ซงปญหาในเรองความสามารถของผเยาวนนไมไดมแตเฉพาะในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เทานน ในประมวลกฎหมายอาญาไดมการบญญตหลกเกณฑเรองอายของบคคลทกระท าความผดไวดวย ไมวาจะเปนการกระท าความผดของบคคลอายไมเกน 10 ปถ หรอ กวา 10 ปถ แตไมเกน 15 ปถ ซงปรากฎในมาตรา 73 และ 74 ของประมวลกฎหมายอาญา หากบคคลดงกลาวกระท าการตามทกฎหมายบญญตใหบคคลนนไดรบการยกเวนโทษ ทงนเพราะกฎหมายยงเหนวาในชวงอายประมาณนน ความรบผดชอบ หรอความรสกสกคด ยงไรเดยงสาอย หากมการลงโทษทรนแรงยอมไมเกดผลดตอเดก ในสวนประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดบญญตเกยวกบการท านตกรรมของผเยาวไวในมาตรา 21 บญญตซงวา “ผเยาวจะท านตกรรมใดๆ ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใดๆ ทผเยาวไดท าลงโดยปราศจากความยนยอมเชน

รปท 2.4 ผเยาว

67

วานนเปนโมฆยะ เวนแตจะมบทบญญตไวเปนอยางอน” ค าศพทตองท าความเขาใจ คอ ค าวา “นตกรรม” และค าวา “ผแทนโดยชอบธรรม” ค าวานตกรรมปรากฏในมาตรา 149 ซงบญญตวา “นตกรรมหมายความวาการใด ๆ อนท าลงโดยชอบดวยกฎหมาย และดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ” ดงนน ค าวา

นตกรรมจงสรปไดวา คอ การกระท าทมงใหเกดผลทางกฎหมาย อาท การท าสญญาซอขาย การท าสญญาจางท าของ การท าสญญาหมน เปนตน ค าวาผแทนโดยชอบธรรมของผเยาวคอผมอ านาจในการใหความยนยอมในการทผเยาวท านตกรรม ซงไดแกบคคลดงตอไปน

1.1) ผใชอ านาจปกครอง คอ บดาและมารดา กรณมทงบดาและมารดา บดาหรอมารดากรณทอกฝายไมอาจใหความยนยอมได อาจเพราะไมทราบวามชวตอยหรอไม หรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอเดกทเกดจากหญงทไมไดมการสมรสกบชาย เดกนนยอมเปนบตรทชอบดวยกฎหมายของหญงเพยงผเดยว ผเยาวขอความยนยอมจากหญงเพยงผเดยวเพราะถอวาอ านาจปกครองตกอยกบหญงมารดาผเดยว

1.2) ผปกครอง คอ บคคลทศาลตงให ในกรณทผเยาวไมมบดามารดา หรอมแตไมอาจขอความยนยอมได เชน บดามารดาเปนบคคลวกลจรตท งค หรอไปท างานตางประเทศ และไมทราบวาไปอยประเทศใด ตดตอไมได เปนตน ซงบคคลเหลานอาจเปน ลง ปา นา อา ก ได ท งน จะเหนได ว า การท านตกรรมของผ เยาวน นตอง ได ร บความยนยอมจาก

ผแทนโดยชอบธรรมกอนมฉะนนแลว กฎหมายใหนตกรรมทท านนนนตกเปนโมฆยะ ยกเวนในเรองของการท าพนยกรรมทกฎหมายก าหนดใหเปนโมฆะตามมาตรา 25 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงบญญตวา “ผเยาวอาจท าพนยกรรมไดเมออายสบหาปถบรบรณ”

จากบทบญญตดงกลาวหากผเยาวอายยงไมครบ 15 ปถ บรบรณ ฝนท าพนยกรรม พนยกรรมยอมตกเปนโมฆะ ตวอยางเชน เดกชายเขยดอาย 14 ปถ ท าพนยกรรมยกเงนสด 10,000 บาท ใหแกนางสะอนแมบานประจ าตก 5 มหาวทยาลยแหงหนง กรณนพนยกรรมทท าขนตกเปนโมฆะเพราะตวผท าพนยกรรมมอายเพยง 14 ปถเทานน ไมเปนไปตามเงอนไขทกฎหมายก าหนดไว ในสวนค าวาโมฆยะกรรม หมายความวา นตกรรมนนสมบรณอยจนกวาจะถกบอกลาง หรอมการใหสตยาบน ยกตวอยางเชน นายเอยง ขายรถยนตให ด.ช. อาง อาย 18 ปถบรบรณ ซงเปนผเยาว สญญาซอขายทท าระหวางกนนนมผลสมบรณใชบงคบกนไดตามกฎหมาย แตหากพอแมของ ด.ช. อาง ทราบเรองและไมเหนดวย พอแมของ ด.ช. อาง มสทธยกเลกการซอขายรถยนตดงกลาวได ซงเรยกวาการบอกลางนตกรรมทเปนโมฆยะกรรม คสญญาตองกลบคนสฐานะเดมกอนเรมเขาท าสญญา หรอบดามารดาของ ด.ช. อาง อาจใหการรบรองนตกรรมนนกได ซงเรยกวา การใหสตยาบนแกนตกรรมนนเอง

2) นตกรรมทผเยาวสามารถท าไดดวยตนเอง

68

2.1) นตกรรมทผเยาวสามารถท าไดเองเฉพาะตว หมายความวา ผเยาวสามารถท านตกรรมไดเองโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมไดแกการท าพนยกรรม โดยกฎหมายก าหนดใหผเยาวสามารถท าพนยกรรมเองไดเมออายครบ 15 ปถบรบรณ การจดทะเบยนรบรองบตร เปนตน

2.2) นตกรรมทสมควรแกฐานานรปและจ าเปนตอการเลยงชพพอสมควร เชน การซอสมด ปากกา ดนสอ อาหาร เสอผา เครองใชทจ าเปน โดยพจารณาจากฐานะของผเยาวดวย

2.3) นตกรรมทท าใหผเยาวไดสทธหรอหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ไดแก การไดรบการปลดหน การรบการใหโดยเสนหา แตตองไมไมเงอนไขใหผเยาวตองท าอะไรตอบแทน

3) นตกรรมทผเยาวตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมและตองไดรบอนญาตจากศาลกอน

ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1574 ผแทนโดยชอบธรรมของผเยาวนนนอกจากจะมอ านาจใหความยนยอมแกผเยาวในการท านตกรรมแลวผแทนโดยชอบธรรมยงมอ านาจท านตกรรมแทนผเยาวไดอกดวยดงนนผแทนโดยชอบธรรมจงมอ านาจอย 2 ประการคออ านาจในการใหความยนยอมแกผเยาวในการท านตกรรมและอ านาจในฐานะเปนตวแทนของผเยาวในการท านตกรรมซงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1574 ไดบญญตอ านาจของผแทนโดยชอบธรรมในฐานะทเปนตวแทนของผเยาวในการท านตกรรมวานตกรรมใดอนเกยวกบทรพยสนของผเยาวดงตอไปนผใชอ านาจปกครองจะกระท ามไดเวนแตศาลจะอนญาต

(1) ขายแลกเปลยนขายฝากใหเชาซอจ านองปลดจ านองหรอโอนสทธจ านองซงสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองได

(2) กระท าใหสดสนลงทงหมดหรอบางสวนซงทรพยสทธของผเยาวอนเกยวกบอสงหารมทรพย

(3) กอตงภารจ ายอมสทธอาศยสทธเหนอพนดนสทธเกบกนภาระตดพนในอสงหารมทรพยหรอทรพยสทธอนใดในอสงหารมทรพย

(4) จ าหนายไปทงหมดหรอบางสวนซงสทธเรยกรองทจะใหไดมาซงทรพยสทธในอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองไดหรอสทธเรยกรองทจะใหทรพยสนเชนวานนของผเยาวปลอดจากทรพยสทธทมอยเหนอทรพยสนนน

(5) ใหเชาอสงหารมทรพยเกนกวา 3 ปถ (6) กอขอผกพนใดๆทมงใหเกดผลตาม (1) (2) หรอ (3)

(7) ใหกยมเงน

(8) ใหโดยเสนหาเวนแตจะเอาเงนไดของผเยาวใหแทนผเยาวเพอการกศลสาธารณะเพอการสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยาทงนพอสมควรแกฐานานรปของผเยาว

69

(9) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพนหรอไมรบการใหโดยเสนหา

(10) ประกนโดยประการใดๆอนอาจมผลใหผเยาวตองถกบงคบช าระหนหรอท านตกรรมอนทมผลใหผเยาวตองรบเปนผรบช าระหนของบคคลอนหรอแทนบคคลอน

(11) น าทรพยสนไปแสวงหาผลประโยชนนอกจากในกรณทบญญตไวในมาตรา 1598/4 (1) (2) หรอ (3) ซงไดแก (1) ซอพนธบตรรฐบาลไทยหรอพนธบตรทรฐบาลไทย

ค าประกน (2) รบขายฝากหรอรบจ านองอสงหารมทรพยในล าดบแรกแตจ านวนเงนทรบขายฝากหรอรบจ านองตองไมเกนกงราคาตลาดของอสงหารมทรพยนนและ 3 ฝากประจ าในธนาคารทไดตงขน

โดยกฎหมายหรอทไดรบอนญาตใหประกอบกจการในราชอาณาจกร

(12) ประนประนอมยอมความ

(13) มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย

ดงนน นตกรรมใดทเกยวกบทรพยสนของผเยาวดงทระบไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1574 (1) ถง (13) จะตองไดรบอนญาตจากศาลกอนเทานน ศาลจะเปนผท าหนาทกลนกรองค าขอ เพอรกษาประโยชนทางทรพยสนของผเยาว โดยเปนผมอ านาจพจารณาในการใหอนญาตแกผแทนโดยชอบธรรม นตกรรมใดๆ ทผแทนโดยชอบธรรมท าลงไปโดยปราศจากค าอนญาตของศาล นตกรรมดงกลาวไมมผลผกพนผเยาวและผแทนโดยชอบธรรมตองรบผดเปนการสวนตวตอบคคลภายนอกเอง สวนลกษณะของการใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม ตองเปนการใหความยนยอมกอนหรอขณะทผเยาวเขาท านตกรรม การใหความยนยอมภายหลงไมถอเปนการใหความยนยอม และการใหความยนยอมไมจ าเปนตองใหเปนลายลกษณอกษรกได ผแทนโดยชอบธรรมอาจใหความยนยอมดวยวาจา หรอโดยปรยายกได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมไมใหยอมยนยอมโดยปราศจากเหตอนสมควร ผเยาวสามารถรองขอตอศาล เพอใหศาลอนญาตกได

1.5.2 คนไรความสามารถ (incompetent person) คอ บคคลวกลจรตซงถกศาลสงให เปนไรความสามารถ เพราะเหต เปนผมความบกพรองทางจต เปนโรคจต จตฟนเฟอน ขาดความรสกผดชอบ ถงขนาดไมมทางดแลตวเอง หรอผลประโยชนของตนเองได และรวมไปถงคนทมจตไมปกตไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการซงคนทวไปมกจะเรยกวา “คนบา” นนเอง แสดงได ดงรปท 2.7 นอกจากนนแลวยงมค าพพากษาฎกาท 490/2509 (ประชมใหญ) และพพากษาฎกาท 74/2527 แลวไดความวา คนวกลจรต หมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาดความร าลกขาดความรสกขาดความรบผดชอบถงขนาดไมสามารถประกอบกจการงานได และหมายถง คนชราทมอาการไมรตวพดจาไมรเรองเดนทางไปไหนมาไหนไมไดอาการดงกลาว ตองเปนอยางมาก ปจจบนผทมอาการสมองพการหรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถได

อยางไรกตาม การจะเปนคนไรความสามารถหรอไมนน ขนอยกบค าสงของศาล ถาคสมรส ผบพการ ผสบสนดาน หรอผปกครอง หรอผพทกษ หรอพนกงานอยการ รองขอตอ

70

ศาลใหสงใหบคคลวกลจรตผนน เปนคนไรความสามารถ โดยค าสงของศาลตองมการประกาศใน

ราชกจจานเบกษา

1) ผลของการทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ

1.1) บคคลทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถตองอยในความดแลของ

ผอนบาล ซงผอนบาลในทางปฏบตกคอบดามารดา สามหรอภรยา ผสบสนดาน

1.2) คนไรความสามารถกระท าการใดๆ การนนกฎหมายใหตกเปนโมฆยะ การท านตกรรมของคนไรความสามารถตองกระท าผานทางผอนบาลหรอเรยกไดวา ผอนบาลเปนผท านตกรรมแทนคนไรความสามารถ มฉะนนนตกรรมทท าตกเปนโมฆยะ ยกเวนเรองการท า พนยกรรมของคนทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลว กฎหมายใหพนยกรรมฉบบนนตกเปนโมฆะ (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1704) อยางไรกตามการเปนคนไรความสามารถยอมสนสดลงเมอศาลไดสงใหเพกถอนค าสงใหเปนคนไรความสามารถ

2) คนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ ในทางกฎหมาย

ถอวาบคคลนนท านตกรรมไดเหมอนกบบคคลธรรมดา แตมขอยกเวน เพอเปนการคมครองบคคลเหลานไมใหตองถกเอาเปรยบ โดยปรากฏอยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30

ซงบญญตวา “การใดๆ อนบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระท าลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอไดกระท าในขณะทบคคลนน จรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวาผกระท าเปนคนวกลจรต”

ก. คนวกลจรต ข. Patrick Mackay ชายทมอาการทางจต

รปท 2.5 ลกษณะคนไรความสามารถ

ทมา: ก. http://board.postjung.com/857570.html,2555.

ข. https://www.clipmass.com/story/112148#,2561.

71

1.5.3 คนเสมอนไรความสามารถ (quasi-incompetent person) คอ คนทเหตบกพรองบางอยาง อาท กายพการ จตฟนเฟอน ประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณไมอาจจดการงานของตนเองได หรอจดการงานไปทางเสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว แตไมถงขนาดเปนบคคลวกลจรต ทงนเปนไปตามมาตรา 32 ซงบญญตวา “บคคลใดมกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปนอาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดท านองเดยวกนนน จนไมสามารถจะจดท าการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนงตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนใหน าบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลมค าสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา”

จากบทบญญตของกฎหมายสามารถสรปหลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถได 5 ประการดงน (มหาวทยาลยรามค าแหง, 2555)

1) กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกายเชน ตา

บอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลานไมวาจะเปนมาโดยก าเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวย กตามท

2) มจตฟนเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกตแตไมถงขน

วกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟนเฟอนของคนวกลจรต

3) มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจายทรพยสน

เงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถงขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองทท าเปนประจ า เชน ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน

4) เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได

5) มเหตอนใดท านองเดยวกน ส าหรบเหตบกพรองในขอสดทายนไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถงทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต

72

เมอครบเงอนไขดงทกลาวมาขางตนแลวบดามารดา สามหรอภรยา ผสบสนดาน หรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลใหบคคลนนนเปนคนเมอนไรความสามรถได หากศาลมค าสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถ ใหตกอยในความดแลของผพทกษ ซงในทางปฏบต คอ บดามารดา สามหรอภรยา ผสบสนดาน นนเอง ในสวนการท านตกรรมของ คนเสมอนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถยงนตกรรมไดดวยตนเองได ยกเวน นตกรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 34 ทตองไดรบความยนยอมจาก

ผ พทกษกอนจ งจะท าการอย างใดอย างหน ง ได มฉะน น ผลตกเปน โมฆยะ ซ งนต กรรม ตามมาตรา 34 ซงกฎหมายบญญตวา “คนเสมอนไรความสามารถนน ตองไดรบความยนยอมของ ผพทกษกอนแลวจงจะท าการอยางหนงอยางใดดงตอไปนได

(1) น าทรพยสนไปลงทน (2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอเงนลงทนอยางอน (3) กยม หรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา (4) รบประกนโดยประการใดๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบช าระหน (5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยเกนกวาหกเดอน หรออสงหารมทรพย

เกนกวาสามปถ (6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรป เพอการกศล

การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา (7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไข หรอคาภาระตดพน (8) ท าการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไป ซงสทธใน

อสงหารมทรพย หรอในสงหารมทรพยอนมคา (9) กอสราง หรอดดแปลงโรงเรอน อยางใหญ (10) เสนอคดหรอด าเนนกระบวนการพจารณาคดใดๆ เวนแตการรอง

ขอถอนผพทกษ (11) ประนประนอมยอมความ หรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ”

ถาเปนกรณอนนอกจากทกลาวมา ถาคนเสมอนไรความสามารถจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองและครอบครว ผพทกษสามารถรองขอตอศาลใหผพทกษเปนผกระท าการแทนได” ในสวนการสนสดการเปนคนไรความสามารถ สามารถสนสดได 2 ประการดงน

ประการทหนง เมอศาลมค าสงถอนค าสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ

ประการทสอง ศาลมค าสงใหเปนคนไรความสามารถ

73

เหนไดวา ในทางกฎหมายผหยอนความสามารถมอย 3 ประเภท ไดแก ผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ ในสวนของผเยาว และคนเสมอนไรความสามารถนน ยงสามารถท านตกรรมบางเรองตามเงอนไขทกฎหมายก าหนดได แตถาบคคลใดตกเปนคนไรความสามารถแลว ตามค าสงศาลแลวตองใหอยในความดแลของผอนบาลและไมสามารถท านตกรรมใดๆ ได

ความหมายของนตบคคล นตบคคล (Juristic Persons) คอ กลมบคคลหรอองคกรซงกฎหมายบญญตใหเปนบคคลอก

ประเภทหนงทไมใชบคคลธรรมดา และใหมสทธและหนาทตามกฎหมาย เรยกวา นตบคคล (ราชบณฑตยสถาน, 2542) นอกจากนนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 65 ยงไดกลาวถงนตบคคล ดงน "นตบคคลจะมขนไดกแตโดยอาศยอ านาจแหงประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอน" ดงนนจงสรปไดวา นตบคคล หมายถง กลมบคคลทถกสมมตขนตามกฎหมาย ทงน เพอรวมตวกนท ากจการอยางใดอยางหนงตามทตงใจไวเพอรวมทน รวมความคด โดยใหมสภาพคลายบคคลเพราะตองมการกอตง การด าเนนงานและเลกไปในทสดเชนเดยวกบบคคล ดงนนหากกลมบคคลใดหรอกองทรพยสนใดไมมกฎหมายแพงและพาณชยหรอกฎหมายอนไดกลาวรบรองไวแลว

กลมบคคลหรอกองทรพยสนเหลานนยอมไมสามารถทจะมสภาพบคคลเปนนตบคคล และเมอกลมบคคลหรอกองทรพยสนใดมกฎหมายแพงและพาณชยหรอ กฎหมายอนๆ รองรบใหสามารถเปน

นตบคคลไดแลว กลมบคคลหรอกองทรพยสนนนยอมมสภาพเปนนตบคคลไดทนท และเมอมสภาพเปนนตบคคลแลวยอมทจะมสทธและหนาทตางๆ เชนเดยวกบบคคลธรรมดาแตตองใชสทธและหนาทภายใตขอบวตถประสงคทก าหนดขนในแตละนตบคคลนน ซงในการศกษานตบคคลนน ขอกลาวเปนแตละหวขอตามล าดบดงน

1. การเรมสภาพบคคลของนตบคคล นตบคคลเปนบคคลทถกสมมตขนตามกฎหมายใหมสทธหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา

หรอกลาวไดวา การทจะเปนนตบคคลไดตองมกฎหมายรบรองให ซงการเปนนตบคคลนนอาจเกดขนจากกฎหมายหลายฉบบแตกตางกนไป ทงนเหนไดจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 65

ซงบญญตวานตบคคลจะมขนไดตอดวยอาศยอ านาจแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน บทบญญตดงกลาวสามารถสรปไดวา นตบคคลจะเกดขนไดตองมกฎหมายรบรองการเกดให ซงอาจเปนการรบรองโดยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อาท หางหนสวน หรอบรษทหากมการ

จดทะเบยนแลว ทานใหจดวาเปนนตบคคล บทบญญตของกฎหมายดงกลาวแสดงใหเหนวา การท จะเปนนตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยประเภท หางหนสวน หรอ บรษท ตองมการ

จดทะเบยนจดตง แสดงดงรปท 2.8

74

ดงนนการเกดของนตบคคลจงแตกตางจากบคคลธรรมดาทการเกดนนตองอาศยการคลอดของหญงผเปนมารดา ประการตอไปจะขอยกตวอยางนตบคคลตามกฎหมาย ดงน

1.1 นตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดแก หางหนสวนทจดทะเบยน

แลว บรษทจ ากด สมาคม มลนธ เปนตน

1.1.1 หางหนสวนทจดทะเบยนแลวม 2 ประเภท คอหางหนสวนสามญกลาวคอ หางหนสวนประเภทซงผเปนหนสวนหมดทกคนตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหนสวนโดยไมมจ ากนตามมาตรา 1025 และหางหนสวนจ ากด คอหางหนสวนซงมหนสวน 2 จ าพวก คอ

1) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคน ซงจ ากดความรบผดเพยงไมเกดจ านวน

เงนทตน ไดรบและลงหนสวนจ าพวกหนงและ

2) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคน ซงตองรบผดรวมกนในบรรดาหนของหางหนสวน ไมมจ ากดอกจ าพวกหนง ตามมาตรา 1077หางหนสวนจ ากด กฎหมายบงคบวาตองจด

รปท 2.6 การจดทะเบยนของนตบคคล

ทมา : http://www.gttmtranslation.com/images/pulldown_

1293984880/TT1.jpg, 2555

75

ทะเบยน ตามมาตรา 1078 ฉะนน หางหนสวนจ ากดจงเปนนตบคคลเสมอ หางหนสวนสามญ

จะจดทะเบยนหรอไมกได ถาจดทะเบยนกมฐานะเปนนตบคคล

1.1.2 บรษทจ ากด คอ การทคณะบคคลตกลงเขากนเพอจะกระท ากจการรวมกนดวย ประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแกกจการทท านนเชนเดยวกบหางหนสวนตางกนตรงทวาการจด

ตงบรษทจ ากดตองมบคคลตงแตเจดคนขนไป เปนผเรมกอการโดยเชาชอกนท าหนงสอบรคณหสนธ และตองแบงทนเปนหนมมลคาเทาๆ กนผถอหนตางรบผดจ ากดเพยงไมเกนจ านวนเงนทตนยงสงใชไมครบมลคาของหนทตนถอเทานน ตามมาตรา 1095 ซงบรษทจ ากด กฎหมายบงคบใหตองจดทะเบยน

ฉะนน บรษทจ ากดจงมฐานะเปนนตบคคลเสมอ ปจจบนมบรษท 2 ประเภท คอ บรษทเอกชนและมหาชน จ ากด

1.1.3 สมาคม คอ การทบคคลหลายคนตกลงเขากนเพอท าการอนใดอนหนงรวมกนอนมใชเปนการหาผลก าไร แบงปนกน ตามมาตรา 78สมาคมจะตองจดทะเบยน จงเปนนตบคคลอกประเภทหนง ตาม มาตรา 83

1.1.4 มลนธ ไดแก ทรพยสนอนจดสรรไวส าหรบวตถประสงคเพอการกศลสาธารณะ

การศาสนา ศลป วทยาศาสตร วรรณคด การศกษา หรอเพอสาธารณประโยชนอนๆ โดยมไดมงหาประโยชนมาแบงปนกน ตามมาตรา 111มลนธมฐานะเปนนตบคคล เมอจดทะเบยนแลว ตามมาตรา 122

1.2 นตบคคลตามกฎหมายมหาชน ตามพระราชบญญตบรหารราชการแผนดน พ.ศ.

2534 ไดก าหนดใหองคกรตอไปนเปนนตบคคลตามกฎหมายมหาชน โดยไดจดระเบยบการบรหารราชการแผนดน ดงน

1.2.1 ระเบยบบรหารราชการสวนกลาง (Central Administration) ไดแก กระทรวง ทบวง กรม เปนตน

1.2.2 ระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค (Regional Administration) ไดแก จงหวดกบอ าเภอ แตตามพระราชบญญตดงกลาวอ าเภอไมไดมฐานะเปนนตบคคลเหมอนดงเชนจงหวด

1.2.3 ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน (Local Administration) ไดแก กรงเทพมหานครเมองพทยา องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาลนคร เทศบาลเมอง ตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 เทศบาลต าบล องคการบรหารสวนต าบล ตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 และทแกไขเพมเตมจนถงฉบบท 6 พ.ศ. 2552 เปนตน (รปท 2.9)

76

รปท 2.7 ส านกงานเทศบาลนครอดรธาน

1.3 นตบคคลตามพระราชบญญตอน 1.3.1 สถาบนอดมศกษาของรฐในสงกดของทบวงมหาวทยาลย ไดแก จฬาลงกรณ

มหาวทยาลยตามพระราชบญญตจฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. 2522 มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน มหาวทยาลยมหาสารคาม (ประสทธ โฆวไลกล, 2543: 34) มหาวทยาลย

ราชภฏอดรธาน ตามพระราชบญญตมหาวทยาลยราชภฏ พ.ศ. 2547 มาตรา 4 ใหมหาวทยาลย

ราชภฏแตละแหงเปนนตบคคลและเปนสวนราชการ ตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณในสงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา เปนตน (รปท 2.10)

รปท 2.8 มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

77

1.3.2 รฐวสาหกจ ไดแก การประปาสวนภมภาค การไฟฟาสวนภมภาค ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ธนาคารออมสน ธนาคารอาคารสงเคราะห ส านกงานสลากกนแบงของรฐบาล เปนตน

1.3.3 กองทนตาง ๆ ไดแก กองทนส ารองเลยงชพทไดจดทะเบยนแลว

1.3.4 สภาวชาชพ ไดแก เนตบณฑตยสภา ตามพระราชบญญตเนตบณฑตยสภา พ.ศ. 2507 สภาทนายความ เปนตน

1.3.5 นตบคคลทมพระราชบญญตจดต งขนเฉพาะ ไดแก พระราชบญญตสถาบนอดมศกษาเอกชน พ.ศ. 2522 ทก าหนดใหสถาบนอดมศกษาเอกชนเปนนตบคคล

1.3.6 พระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2511 ก าหนดใหสหกรณทไดจดทะเบยนแลวใหมฐานะเปนนตบคคล

1.3.7 พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 และแกไขเพมเตมฉบบท 2 พ.ศ. 2535

ก าหนดใหวดมฐานะเปนนตบคคล เปนตน แสดงดงรปท 2.11

รปท: 2.9 วด

ในสวนของวดนนจะมเจาอาวาสเปนผแทนของวดในกจการทวไป โดยวดตามพระราชบญญตสงฆ พ.ศ. 2505ม 2 ประเภท คอ วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา และส านกสงฆ วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมาคอ วดทไดท าการจดตงเรยบรอยแลวและไดรบพระราชทานวสงคามสมาท าการกอสรางโบสถ เพอท าสงฆกรรม สวนส านกสงฆ คอ วดทไดท าการจดตงตาม พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. 2505 โดยวดทไดรบพระราชทานวสงคามสมาใหมฐานะเปนนตบคคลม เจาอาวาส เปนผแทน ทงนดงปรากฏตามค าพพากษาฎกาท6065/2554วนจฉยโดยสรปวา วดปา

มหาไชย เปนโจทกฟองคดนเพอใชโฉนดทดนประกอบการขอพระราชทานวสงคามสมา ประกอบกบ

78

โจทกไมไดน าสบวา ขณะฟองคดโจทกไดรบพระราชทานวสงคามสมาแลวจงแสดงใหเหนวาโจทกยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมาในขณะทยนฟองดงนนวดโจทกจงไมมฐานะเปนนตบคคลทมอ านาจฟองคดไดเนองจากตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 มาตรา 31 บญญตวา วดมสองอยาง (1) วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา และ (2) ส านกสงฆโดยใหวดมฐานะเปนนตบคคล ซงตามบทบญญตดงกลาวแสดงวา วดทจะมฐานะเปนนตบคคลไดตองไดรบพระราชทานวสงคามสมาแลวเมอวดโจทก แมกระทรวงศกษาธการไดประกาศตงวดแลวกตาม แตยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมาจงยงไมมฐานะเปนนตบคคลทจะมอ านาจฟองคดนได พพากษากลบ ใหยกฟอง สวนส านกสงฆนน ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 มาตรา 31 (2) ก าหนดใหส านกสงฆ เปนวดประเภทหนง แตเปนวดทยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมาจงยงไมไดมฐานะเปนนตบคคล

2. การสนสภาพของนตบคคล

2.1 สนสภาพตามทระบไวในขอบงคบ หรอตราสารจดตง เชน ก าหนดไวในตราสารจดตง วาจะด าเนนการจนกวาจะครบ 5 ปถ เมอครบ 5 ปถแลวนตบคคลนนยอมสนสภาพไป

2.2 โดยสมาชกตกลงเลก คอการทสมาชกยนยอมรวมกนทจะท าการเลกนตบคคลนน

2.3 โดยผลของกฎหมาย คอมกฎหมายก าหนดไววานตบคคลยอมเลกกนเมอเกดเหตอยางหนงอยางใดขน เชน กฎหมายก าหนดใหหางหนสวนสามญจดทะเบยนเลกกนเมอผเปนหนสวนคนใดคนหนงตายหรอลมละลาย (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1055) หรอเมอหางหนสวนนนลมละลาย (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1069)

2.4 โดยค าสงศาล เชน ศาลอาจสงใหเลกหางหนสวนสามญได ถาผเปนหนสวนรองขอ (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1057)

3. ความสามารถของนตบคคล

3.1 นตบคคลมความสามารถภายในขอบอ านาจหนาทหรอวตถประสงคตามทกฎหมายก าหนด เชน สมาคมทจดตงขนโดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการกฬา จะไปด าเนนการเกยวกบเรองการเมองไมได เปนตน

3.2 สทธหนาทของนตบคคล นตบคคลยอมมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เชน การเปนโจทก เปนจ าเลยในศาล เวนแตสทธและหนาทซงโดยสภาพจะพงมพงเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดาเทานน เชน การสมรส การรบราชการทหาร สทธทางการเมอง เปนตน

3.3 ความรบผดของนตบคคล นตบคคลมความรบผดทงทางแพงและทางอาญาเหมอนกบบคคลธรรมดา เชน นตบคคลเปนเจาหนเปนลกหนได ท าละเมดได สวนความรบผดทางอาญา

นตบคคลถกจ ากดโดยสภาพของนตบคคลเอง เชน โทษประหารชวต จ าคก กกขง

79

ดงทกลาวมาจะเหนวาบคคลธรรมดาและนตบคคลมความแตกตางกนหลายประการ แสดงดงตารางท 2.3

ตารางท 2.1 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางบคคลธรรมดาและนตบคคล

เรอง บคคลธรรมดา นตบคคล

สภาพบคคล เรมเมอคลอด+การอยรอดเปนทารก กอตงขนโดยอาศยอ านาจของกฎหมาย

สทธหนาท

1.สทธในการรบมรดก

2.สทธในการฟองคด 3.สทธในการมชอ สกล สญชาต 4.สทธในการท าพนยกรรม

5.หนาทในการรบใชชาต

มสทธเชนเดยวกบบคคลธรรมดา ยกเวน

1.สทธในการท าการหมน การสมรส

2.สทธการรบบตรบญธรรม

3.สทธและหนาทในครอบครว เชน การ

6.สทธในการท าการหมน การสมรส

7.สทธการรบบตรบญธรรม

8.สทธและหนาทในครอบครว เชน การอปการะเลยงด การใหการศกษาแกบตร

9.สทธในการท าพนยกรรม

10.การนบถอศาสนา

11.การไดรบการศกษา

12.การเขารบราชการทหาร

13.การเขารบราชการ

14.การใชสทธทางการเมอง 15.การรบโทษในทางอาญา

อปการะเลยงด การใหการศกษาแกบตร

4.สทธในการท าพนยกรรม

5.การนบถอศาสนา

6.การไดรบการศกษา

7.การเขารบราชการทหาร

8.การเขารบราชการ

9.การใชสทธทางการเมอง 10.การรบโทษในทางอาญา

เฉพาะ โทษปรบ และรบทรพยสน

ขอจ ากดสทธทางกฎหมาย

เปนผเยาว เปนคนไรความสามารถ

เปนคนเสมอนไรความสามารถ

นตบคคลถกจ ากดโดยขอบงคบหรอขอบวตถประสงคของนตบคคลนน

การสนสภาพบคคล

การตายตามธรรมชาต (Death) การตายโดยผลของกฎหมาย หรอการสาบสญ (Disappearance)

สนสภาพตามทระบไวในขอบงคบ หรอตราสารจดตง

ทมา: ประยกตขอมลจาก ประสทธโฆวไลกล, 2548: 88 - 89

80

ทรพยและทรพยสน

1. ความหมายของทรพยและทรพยสน

ทรพย หมายถง วตถมรปราง วตถมรปราง คอ สามารถมองเหนดวยตา จบตองสมผสได เชน ปากกา ดนสอ โต฿ะ เกาอ เปนตน (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 137)

ทรพยสน หมายความรวมถงวตถทมรปรางและไมมรปราง ซงอาจมราคา และอาจถอ

เอาได (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 138

ค าวา “วตถไมมรปราง” คอ สงทมองไมเหนดวยตา จบตองสมผสไมได เชน ลขสทธ สทธบตร เครองหมายการคา เปนตน

ค าวา “อาจมราคา” คอ มคณคา มราคาในตวเอง ซงอาจเพอประโยชนในการใชสอยหรอจตใจกไดเชน ต฿กตา ซองจดหมายเกา แสตมปเกาทสะสมไว เปนตน

ค าวา “อาจถอเอาได” คอ การทสามารถเขาหวงกนไวเพอตนเอง ในการใหความหมายของค าวาทรพย และทรพยสนจะตองพจารณาทงมาตรา 137 และ

มาตรา 138 เพราะมาตรา 138 ใหความหมายค าวาทรพยสนวา อาจมราคาและถอเอาได และมาตรา 137 ก าหนดใหทรพยเปนสวนหนงของมาตรา 138 ดงนน ทรพยจงเปนวตถทมรปราง ซงอาจมราคาและอาจถอเอาได (บญญต สชวะ, 2547 : 3-4)

2. ลกษณะของทรพยและทรพยสน

ลกษณะของทรพยและทรพยสนม 2 ประการ กลาวคอ (บญญต สชวะ,2548:7) ทรพย คอวตถทมรปราง สวนทรพยสนคอทงวตถทมรปรางและไมมรปรางในสวนค าวาวตถทมรปรางหรอไมมรปรางนนตองอาจมราคา และตองอาจถอเอาได จะเหนไดวาทรพยและทรพยสนตองประกอบไปดวยเกณฑ 2 ประการ หากขาดขอใดขอหนงยอมไมเปนทรพยหรอเปนทรพยสน เชน มนษย แมจะมรปราง แตหากน ามาพเคราะหตามความหมายของค าวา ทรพย และทรพยสนแลว เหนไดวาขาดองคประกอบในเรองของอาจมราคา เพราะมนษยนนไมสามารถทจะประเมนคาได และขดกบหลกของกฎหมายอาญา มาตรา 312 ทมขอหามเอาคนลงเปนทาส หามซอ จ าหนาย รบ หรอหนวงเหนยว จงเหนไดวามนษยไมใชทรพยและทรพยสน แตหากมการแยกชนสวนของมนษยออกไป ยอมอาจมราคาและอาจถอเอาได เชน เสนผมทตดขาย ดวงตาทอทศใหแกโรงพยาบาล ศพทมการดองไวเพอ

81

ศกษา หากเปนพวก ดวงดาว ดวงจนทร กอนเมฆ อากาศ ทะเล ยอมไมเขาลกษณะทจะเปนทรพยหรอทรพยสน เพราะไมอาจถอเอาได เปนตน

ในสวนวตถทมรปราง คอสงทสามารถมองเหนดวยตาเปลาจบตองสมผสได อาท บาน รถยนต ต฿กตา เปนตน แตในค าพพากษาฎกา 877/2501 ในเรองการลกกระแสไฟฟา ใหเปนความผดฐานลกทรพยตามมาตรา 334 ซงค าพพากษาดงกลาวไมไดใหเหตผลวาเหตใดการลกกระแสไฟฟาจงเปนความผดฐานลกทรพย ทงนอาจเปนการตดสนตามค าพพากษาฎกาเดม ตามกฎหมายลกษณะอาญามาตรา 6 (10) ซงไดอธบายวา “ทรพย” หมายถง บรรดาสงของอนบคคลสามารถมกรรมสทธ หรอเปนเจาของได ดงนน กระแสไฟฟาจงเปนทรพย หรออาจพจารณาไดวา กระแสไฟฟาแม จะเหนดวยตาเปลาไมได แตกประกอบดวยพลงงานอณตาง ๆ ซงอาจเปนวตถทมรปรางได (บญญต สชวะ,2547:9-10) สวนวตถไมมรปรางนน คอ สงทไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา สมผสไมได เชน แกส พลงงาน และรวมไปถงทรพยและสทธทกฎหมายรบรอง เชน กรรมสทธ สทธครอบครอง ภาระจ ายอม จ าน า จ านอง เปนตน สวนค าวา อาจมราคาและอาจถอเอาไดนน อาจมราคา คอ มคณคาในตวของสงนนซงไมใชราคาซอขายกนตามทองตลาดทวไป เชน จดหมายรก แสตมป เปนตน อาจถอเอาไดคอสามารถทจะเขาครอบครองหรอหวงแหนได เชน ปลาทอยในโปะ เปนตน

3. ประเภทของทรพย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยแบงทรพยออกเปน 5 ประเภทดงน 3.1 อสงหารมทรพย หมายความวา ทดน และทรพยอนตดอยกบทดนลกษณะเปนการ

ถาวร หรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนน และหมายความรวมถงทรพยสทธอนเกยวกบทดนหรอทรพยอนตดอยกบทดนหรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนนดวยในสวนทดนทรพยอนตดอยกบทดนมลกษณะเปนถาวรเชน บาน ตก สะพาน เจดย อนสาวรย หอนาฬกา ทรพยซงประกอบเปนอนเดยวกบทดน เชน กรวดทรายแรโลหะตางๆหวยหนองคลอง , บงทะเลสาบ ไมยนตนทมอายกวา 3 ปถขนไป เชน ตนพล ตนจามจร ตนขนน เปนตน นอกจากนนแลวยงรวมไปถงทรพยสทธอนเกยวกบทดนหรอทรพยอนตดอยกบทดนหรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนดวย ทรพยสทธ คอ ทรพยสทธทกฎหมายกอตงไวใน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 4 ไมวาจะเปนกรรมสทธในทดน สทธอาศยในโรงเรยน สทธครอบครองในทดน เปนตน ทงน สรปไดวาอสงหารมทรพยคอทรพยทเคลอนทไมได แสดงไดดงรปท 2.12

82

ก. ทดน ข. ทรพยทตดกบทดนถาวร

รปท 2.10 อสงหารมทรพย

3.2 สงหารมทรพย มาตรา 140 บญญตวา สงหารมทรพย หมายความวา ทรพยสนอนนอกจาก

อสงหารมทรพย และหมายความรวมถงสทธอนเกยวกบทรพยสนนนดวย เชน หนงสอ โต฿ะ เกาอ ปากกา ดนสอ รถยนต ชาง มา โค กระบอ เปนตน (รปท 2.13)

รปท 2.11 สงหารมทรพย 3.3 ทรพยแบงได

หมายความวา ทรพยอนอาจแยกออกจากกนเปนสวนๆ ได และแตละสวนได รปบรบรณล าพงตว เชน ผาเปนพบๆ ขาวสาร น าตาล ทดน เปนตน

3.4 ทรพยทแบงไมได หมายความวา ทรพยอนจะแยกออกจากกนไมไดนอกจากเปลยนแปลงภาวะของ

ทรพย และหมายความรวมถงทรพยทมกฎหมายบญญตวาแบงไมไดดวยสามารถสรปได ดงน

83

ทรพยแบงไมไดม 2 ลกษณะ คอ

3.4 1 ทรพยทแบงไมไดโดยสภาพ คอ โดยสภาพของตวทรพยนนเองถาแบงแลว

จะท าใหเปลยน แปลงสภาวะของทรพยนนไป เชน อาคารส านกงาน บานพกอาศย สตวตางๆ รถยนตสะพาน อนสาวรย เปนตน (รปท 2.14)

3.4 2 ทรพยทแบงไมไดโดยอ านาจของกฎหมาย หมายความถงทรพยหรอทรพยสน

ทกฎหมายบญญตวาแบงไมได เชน หนในบรษทมหาชนหรอเอกชน ทรพยทเปนสวนควบ เปนตน

3.5 ทรพยนอกพาณชย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 143 บญญตวา ทรพยนอกพาณชย

หมายความวา ทรพยทไมอาจถอเอาไดและทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย สามารถสรปไดดงน

3.5.1 ทรพยทไมอาจถอเอาได เชน ดวงดาว, ดวงจนทร, เมฆบนฟา, สายลม

3.5.2 ทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย ซงเปนกรณทกฎหมายระบไวชดเจนวาหามโอน หรอทรพยสนทจะน ามาจ าหนายจายโอน เชน ทรพยสนทวๆ ไปมได เวนแตจะโอนโดยอาศยอ านาจแหงกฎหมายโดยเฉพาะ เชน สาธารณะสมบตของแผนดนทธรณสงฆ สทธไดรบคาอปการะเลยงด เปนตน

โดยสรป ประเภทของทรพยตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดจ าแนกเปน อสงหารมทรพย สงหารมทรพย ทรพยนอกพาณชย ทรพยแบงได และทรพยแบงไมได แสดงดงตารางท 2.2

รปท 2.12

อาคารเฉลมพระเกยรต มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

84

ตารางท 2.2 เปรยบเทยบประเภทของทรพย

ประเภทของทรพย ความหมาย ตวอยาง

อสงหารมทรพย

ทดน และทรพยอนตดอยกบทดนลกษณะเปนการถาวร หรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนน และหมายความรวมถงทรพยสทธอนเกยวกบทดนหรอทรพยอนตดอยกบทดน หรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนนดวย

1. ทดน คอ พนดนทวๆ ไปทม อาณาเขต ก าหนดไดเปนสวนกวางและสวนยาว

2. ไมยนตนมอายยนกวา 3 ปถ 3. ตก, สะพาน, อนสาวรย 4. หวยหนอง คลองบง 5. กรรมสทธในทดน

6. สทธอาศยในโรงเรยน

สงหารมทรพย ทรพยสนอนนอกจากอสงหารมทรพย และหมายความรวมถงสทธอนเกยวกบทรพยสนนนดวย

1.รถยนต สมด หนงสอ โต฿ะ เกาอ 2. ชาง มา โค กระบอ

ทรพยแบงได ทรพยอนอาจแยกออกจากกนเปนสวนๆ ไดรปบรบรณล าพงตว"

1.ขาวสาร น าตาล เกลอ 2.ทดน

ทรพยแบงไมได ทรพยอนจะแยกออกจากกน

ไมได นอกจากเปลยนแปลงภาวะ

1.ทรพยทแบงไมไดโดยสภาพ

เชน ตกบาน

ของทรพยหมายความถงทรพยทมกฎหมายบญญตวาแบงไมได

2.ทรพยทแบงไมไดโดยอ านาจ

ของกฎหมาย เชน หนในบรษท

ทรพยนอกพาณชย ทรพยทไมอาจถอเอาไดและทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย

1. ดวงดาว, ดวงจนทร เมฆบนฟา สายลม

2.สาธารณะสมบตของแผนดน

3.ทธรณสงฆ 4.สทธไดรบคาอปการะเลยงด

85

เมอไดทราบความหมายและประเภทของทรพยแลว ในหวขอตอไปจะกลาวถงความสมพนธของทรพยสนนน อนไดแก สวนควบ อปกรณ และดอกผลของทรพยนน

4. สวนควบของทรพย 4.1 ความหมายของสวนควบ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 144 บญญตวา

สวนควบของทรพย หมายความวา สวนซงโดยสภาพแหงทรพย หรอโดยจารตประเพณแหงทองถนเปนสาระส าคญในความเปนอยของทรพยนน และไมอาจแยกออกจากกนไดนอกจะท าลาย ท าให บบสลาย หรอท าใหทรพยนนเปลยนแปลงรปทรงหรอสภาพไป

สรปไดวา สวนควบของทรพย คอ สวนของทรพยทน ามาประกอบกนขนเปนทรพยใหม และแตละสวนถอวามความส าคญไมสามารถทจะแยกออกจากกนได นอกจากจะท าลายหรอท าใหทรพยนนเปลยนแปลงรปทรงหรอรปรางไป ดงนน ทรพยใดจะเปนสวนควบหรอไมตองพจารณาลกษณะดงตอไปน

1) ตองเปนวตถทมรปราง 2 ชนขนไปน ามารวมกนเพอใหเปนวตถชนใหม แตคงสภาพเปนชนเดยวกน เชน น าเลนสแวนตามาประกอบกบขาแวนใหไดตวแวนตา หากมการแยกเลนสและขาออกจากกนกไมถอวาเปนแวนตา

2) ทรพยทน ามารวมกนไมจ ากดวาตองเปนประเภทเดยวกน อาจรวมกนระหวางอสงหารมทรพยกบสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยกบสงหารมทรพยกได เชน บานประกอบดวย หลงคา ประต หนาตาง หลงคากบประตถอเปนสงหารมทรพย ตวบานถอเปนอสงหารมทรพย หรอลฟตกบตวตก ลอรถกบตวรถยนต เปนตน

3) ทรพยทน ามารวมกนอาจเปนเจาของคนเดยวหรอตางกนกได เชน น าหลงคาบานของนายด ามารวมกบตวบานของนายขาว สวนการพจารณาเรองความเปนเจาของตองใชหลกเจาของรวม

4) ทรพยทน ามารวมกนจะมทรพยประธานหรอไมกได เชน รถยนตคนหน งประกอบดวย โครงรถกบลอ ทรพยประธานคอ ตวโครงรถ บานกบหลงคา ตวบานคอทรพยประธาน อยางไรกตามอะไรจะเปนทรพยประธานหรอไม ตองพจารณาเปนกรณไป

5) สวนในเรองกรรมสทธในสวนควบ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 144 วรรคสอง ก าหนดวา เจาของทรพย ยอมมกรรมสทธในสวนควบของทรพยนน หมายความวา ผใดเปนเจาของทรพยประธานยอมเปนเจาของสวนควบดวย เชน เปนเจาของโต฿ะตวหนงยอมเปนเจาของ ลนชก และขาโต฿ะดวย เวนแตกรณททรพยทน ามารวมกนนนแยกไมออกวาอะไรเปนทรพยประธานอะไรเปนสวนควบ เจาของทรพยทน ามารวมกนทงหมด ยอมเปนเจาของทรพยดวย

86

4.2 ขอยกเวนเรองสวนควบ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 145 ก าหนดวา ไมยนตนเปนสวนควบกบทดนทไมนนขนอย ไมลมลกหรอธญชาตอนจะเกบเกยวรวงผลไดคราวหนง หรอหลายคราวตอปถไมเปนสวนควบกบทดน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 146 ก าหนดวา ทรพยทตดกบทดนหรอตดกบโรงเรอนเพยงชวคราว ไมถอวาเปนสวนควบกบทดนหรอโรงเรอนนน ความขอนใหใชบงคบแกโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนซงผมสทธในทดนของผอนใชสทธนนปลกสรางไวในทดนนนดวย

จากบทบญญตดงกลาวสามารถสรปไดดงน บทบญญตของมาตรา 145 วรรคสอง กลาวถงไมลมลก กบธญชาตไมถอวาเปนสวนควบกบทดน ทงน เพอเปนการคมครองประโยชนของบคคลผเชาทดนของผอนท าการเกษตร เพราะหากไมมการบญญตไว ผเชายอมเสยเปรยบเจาของทดน ส าหรบค าวา ไมยนตน กฎหมายไมไดใหค านยามไว แตตามหลกพฤกษศาสตรไมยนตน คอ พชทมอายยนนานไดมากกวาสองปถ เชน มะมวง มะขาม ฝรง สวนไมลมลก คอ พชทมอายไดไมเกนสองปถ เชน พรก มะเขอ แตงกวา เปนตน สวนธญชาตในทางพฤกษศาสตร หมายถง พชทใชประโยชนจากเมลด เชน ขาวเปลอก ขาวสาล ลกเดอย และถว เปนตน

สวนทรพยทตดกบทดนหรอโรงเรอนเปนเพยงชวคราว หรอซงผอนมสทธในทดนผอนใชสทธนนปลกลงบนทดนดงกลาว ตามกฎหมายแลวไมถอเปนสวนควบ เชนลกเขยปลกบานลงในทดนของพอตาโดยไดรบอนญาต ดงนบานไมเปนสวนควบกบทดน หรอ แผงลอยขายสนคาชวงเทศกาล เมอหมดชวงเทศกาลกรอออก (มานตย จมปา, 2551: 81)

5. อปกรณของทรพย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 147 ก าหนดวา อปกรณ หมายความวา สงหารมทรพยซงโดยปกตนยมเฉพาะถน หรอโดยเจตนาชดแจงของเจาของทรพยทเปนประธาน เปนของใชประจ าอยกบทรพยทเปนประธานเปนอาจณเพอประโยชนแกการจดการดแล ใชสอย หรอรกษาทรพยทเปนประธาน และเจาของทรพยไดน ามาสทรพยทเปนประธานโดยการน ามาตดตอหรอ ปรบเขาไว หรอท าโดยประการอนใดในฐานะเปนของใชประกอบกบทรพยทเปนประธานนน

อปกรณทแยกออกจากทรพยทเปนประธานเปนการชวคราวกยงไมถอวาขาดจากการเปนอปกรณของทรพยทเปนประธานนน อปกรณยอมตกตดไปกบทรพยทเปนประธาน เวนแตจะมการก าหนดไวเปนอยางอน

5.1 ลกษณะของอปกรณ 5.1.1 อปกรณตองเปนสงหารมทรพยเสมอ กลาวคอ ตองเปนทรพยทสามารถเคลอนทได 5.1.2 อปกรณตองมไวเพอประโยชนแกทรพยประธาน ไมวาจะเปน การใชสอย หรอ

รกษาทรพยประธาน เชน เรอกบไมพาย ไมพายมไวเพอประโยชนแกตวเรอในการเคลอนท

87

ปลอกแวนตามไวเพอดแลรกษาตวแวนตา ลออะไหลมไวเพอส ารองกรณลอจรงเกดรวหรอระเบด เปนตน

5.1.3 อปกรณสามารถแยกออกจากทรพยประธานได โดยไมเสยรปทรงหรอรปรางไป เชน แยกลออะไหลออกจากตวรถยนต ปลอกแวนตาแยกออกจากตวแวนตาได ซงตางจากสวนควบทไมสามรถแยกออกจากกนไดนอกจากท าลายหรอท าใหเสยรปทรงหรอรปรางไป

5.1.4) อปกรณตองมการใชอยเปนประจ าอยกบทรพยประธานโดยเจาของทรพยประธานเปนผน ามาตดหรอปรบเขาไว หรอกระท าโดยประการอนเพอประกอบกบทรพยประธาน เชน เจาของเรอเปนคนซอไมพายมาไวเพอใชกบเรอของตนเอง หรอ เจาของรถซอแมแรงมาไวประจ ากบตวรถเพอใชงาน เปนตน

5.1.5 อปกรณทมการแยกออกจากทรพยประธานเพยงชวคราว ไมถอวา ขาดจากการเปนอปกรณ เชน ลกกญแจกบแมกญแจ

ตารางท 2.3 เปรยบเทยบสวนควบกบอปกรณ

สวนควบ อปกรณ 1.เปนสงหารมทรพย หรอ

2.อสงหารมทรพย 3.ไมมทรพยประธาน

4.ไมสามารถแยกออกจากกนได

1.เปนสงหารมทรพยเทานน 2.ตองมทรพยทเปนประธาน

3.เปนทรพยของเจาของเดยวกบทรพยทเปนประธาน

4.เปนของใชประจ าอยกบทรพยทเปนประธานเปนอาจณ5.ใชเพอประโยชนในการจดดแล ใชสอย หรอรกษาทรพย

ทเปนประธาน

6.เปนทรพยทเจาของทรพยไดน ามาสทรพยทเปนประธานโดยการน ามาตดตอหรอปรบเขาไว หรอท าโดย

ประการอนใดในฐานะเปนของใชประกอบทรพยทเปนประธานนน

มใชทรพยทรวมสภาพความเปนอยกบทรพยทประธานจนแยกออกจากกนไมได มใชทรพยทเปนประธานดวยกน

6. ดอกผลของทรพย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 148 บญญตวา ดอกผลของทรพย ไดแก

ดอกผลธรรมดาและดอกผลนตนย ดอกผลธรรมดา หมายความวา สงทเกดขนตามธรรมชาตของ

88

ทรพยซงไดมาจากตวทรพย โดยการมหรอใชทรพยนนตามปกตนยม และสามารถถอเอาไดเมอขาดจากทรพยนน สวนดอกผลนตนยหมายความวาทรพยหรอประโยชนอยางอนทไดมาเปนครงคราวแกเจาของทรพยจากผอน เพอการทไดใชทรพยนน และสามารถค านวณและถอเอาไดเปนรายวน หรอตามระยะเวลาทก าหนดไว จากหลกกฎหมายดงกลาวสามารถแยกอธบายลกษณะของดอกผลธรรมดากบดอกผลโดยนตนยไดดงน

6.1 ดอกผลธรรมดา ตามมาตรา 148 วรรคสอง คอ ทรพยทเกดหรองอกเงยจากแมทรพยโดยธรรมชาต หรอโดยการใชแมทรพยตามปกต และสามารถถอเอาไดเมอขาดจากแมทรพยนน ซงหมายถงเมอทรพยทเกดหรองอกเงยนน หากแยกขาดหรอหลดออกจากตวแมทรพยแลว สามารถถอกรรมสทธ หรอถอการครอบครองแยกตางหากจากตวแมทรพยได เชน ผลกระทอนทตดอยกบตน เมอลกกระทอนหลดจากตนแลว กกลายเปนผลกระทอนทแยกตางหากจากตน และสามารถเปนเจาของกรรมสทธในผลกระทอนนนได หรอแมสกรตกลกได ลกสกรออกมา ลกสกรถอเปนทรพยทงอกเงยมาจากแมสกรตามธรรมชาต ถอเปนดอกผลธรรมดา น ายางพาราทกรดออกจากตน ถอเปนดอกผลธรรมดาของตนยางพารา เปนตน

6.2 ดอกผลนตนย เปนดอกผลทกฎหมายใหการรบรอง ดอกผลชนดนไมไดเกดขนตามธรรมชาตเหมอนดอกผลธรรมดา ดอกผลนตนยในระหวางเวลาทแมทรพยไปอยกบผอนและผอนไดใชแมทรพยนนแตดอกผลนตนยจะไมเกดขน หากแมทรพยยงคงอยกบเจาของทรพย การถอเอาดอกผล

นตนยใหค านวณและถอเอาไดรายวนหรอภายในระยะเวลาทก าหนด จงตางจากกรณของดอกผล

ผลธรรมดาทตองรอใหทรพยหลดหรอแยกออกจากตวแมทรพย ส าหรบดอกผลนตนยนน แมตว

แมทรพยจะยงอยกบผอนแตเจาของทรพยกอาจเขาถอดอกผลนตนยได ตวอยางดอกผลนตนย เชน ดอกเบย ก าไรจากลงทนเขาหนเพอด าเนนกจการ คาเชา คาปนผล เปนตน

เชาทรพย (Hire of Property)

1. ความหมายของเชาทรพย มการใหคานยามของเชาทรพยทรพยไวดงน

ตามพจนานกรมใหความหมายเชาทรพยวา “ใชทรพยสน เชน ใชบาน ใชทดน ใชรถของผอนชวคราวโดยใหตอบแทนเรยกวาคาเชา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยใหความหมายของเชาทรพยไวในมาตรา 537 กลาวคอ“อนวาเชาทรพยสนนนคอสญญาซงบคคลหนงเรยกวาผใหเชา ตกลงใหบคคลอกคนหนงเรยกวาผเชา ไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนอยางใดอยางหนงชวระยะเวลาอนมจากด และผเชาตกลงจะใหคาเชาเพอการนน” กลาวโดยสรปแลว สญญาเชาทรพยหมายถงสญญาทประกอบดวยบคคลสองฝายคอ ฝายผใหเชาและฝายผเชาโดยฝายผใหเชาเปนผนาทรพยสนออกใหฝายผเชาไดใชประโยชน และผเชาให

89

คาตอบแทนทเรยกวาคาเชาแกผใหเชาตามระยะเวลาทตกลงกน จากคานยามตอไปจะกลาวถงลกษณะสาคญของสญญาเชาทรพย

2. ลกษณะของสญญาเชาทรพย 2.1 สญญาเชาทรพยมคสญญา 2 ฝาย คอ ผใหเชาฝายหนง และผเชาอกฝายหนง โดยทง

ผใหเชาหรอผเชาอาจจะเปนบคคลธรรมดาหรอจะเปนนตบคคลกได ตวอยางเชน หางหนสวนจากด

เปนผเชาตกพพาททาการคาโจทกอยในตกในฐานะบคคลธรรมดาดแลรกษาทรพยสนแทนหางเปนบรวารของหางแมนานกวา 10 ป กไมกอใหเกดสทธอนเปนสญญาเชาขนได หางหนสวนจากดไมไดทาการคามากกวา 10 ป แตยงไมไดชาระบญชจดทะเบยนเลกหางยงมสภาพนตบคคลและฟองขบไลผโตแยงสทธการเชาได (คาพพากษาฎกาท 338 – 339/2521)

2.2 จะตองมการตกลงยนยอมถกตองตรงกน คอผใหเชาตกลงใหผเชาไดใชหรอไดรบ ประโยชนในทรพยสนชวระยะเวลาอนมจากด และผเชาตกลงจะใหคาเชาแกผใหเชาตวอยางเชน จาเลยทาสญญาเชาทดนจากผเปนเจาของมกาหนด 15 ป และไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทแลว ตอมาจาเลยไดชวนโจทกกอตงบรษทจากด และนบแตเรมกอตงบรษท บรษทไดชาระคาเชาทดนใหเจาของทดนยอนไปถงวนทจาเลยไดทาสญญาเชา และเจาของทดนไดออกใบเสรจในนามบรษทเปนผเชา ดงน จะถอวาจาเลยเชาทดนนนแทนบรษทไมได บรษทหรอโจทกซงเปนผถอหนของบรษทจงไมมสทธทจะฟองขอใหเพกถอนการจดทะเบยนเลกสญญาเชาระหวางจาเลยกบเจาของทดน (คาพพากษาฎกาท 607/2514)

2.3 สญญาเชาจะตองมวตถประสงคไมตองหามตามกฎหมายหรอไมเปนการพนวสย หรอไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน มเชนนนแลวสญญาเชาจะตกเปนโมฆะ เชน เชาบานเพอขายยาบา หรอทาเปนสถานคาบรการทางเพศ สญญาเชายอมตกเปนโมฆะ หรอทาสญญาเชาสาธารณสมบตของแผนดนยอมตกเปนโมฆะ

2.4 ผใหเชาตองมอานาจนาทรพยสนไปใหเชา การมอานาจนาทรพยสนออกใหเชา ผใหเชาไมจาเปนตองเปนเจาของกรรมสทธในทรพยสนกได แตผใหเชาตองมอานาจนาทรพยสนออกใหเชาไดโดยอาจจะเปนการมอบอานาจใหบคคลอนเอาทรพยสนของตนไปใหเชา ในฐานะทบคคลอนนนเปนตวแทน ทงน เพราะในมาตรา537 กฎหมายมไดระบเอาไววาผทจะเอาทรพยสนไปใหเชาไดจะตองเปนเจาของกรรมสทธในทรพยสนนน ดงจะเหนไดจากคาพพากษาศาลฎกาท 1593/2524

คาพพากษาฎกาท 1593/2524 โจทกใหจาเลยเชาบานของบตรโจทกในฐานะเปนผใหเชาไมตองมหนงสอตงตวแทน ผใหเชาไมจาเปนตองเปนเจาของทรพยสนทใหเชาโจทยซงเปนคสญญาฟองเรยกคาเชาและขบไลจาเลยผเชาได

สาหรบกรณของผเปนเจาของกรรมสทธอยแลว ในการนาทรพยสนออกใหเชายอมไมมปปญหา อยางไรกตามในบางกรณผทเปนเจาของทรพยสนกไมอาจนาเอาทรพยสนของตนไปใหเชาได ทงน เพราะจากดอานาจไวตามกฎหมาย เชน 2.4.1 กรณทเจาของอสงหารมทรพยนาทรพยสนของตนไปจดทะเบยนใหผอนมสทธเกบในอสงหารมทรพย ดงน ผเปนเจาขออสงหารมทรพยยอมไมมอานาจนาเอาทรพยสนไปใหใครเชาได ผทจะเอาไปใหเชาไดกคอผทรงสทธเกบกนเทานน

คาพพากษาฎกาท 807/2503 วนจฉยวา การทโจทกยกกรรมสทธในดนและตกทจาเลยเชาใหแกบตร โดยยงสงวนสทธเกบกนไวตอไปจนตลอดชวตโจทกยอมมสทธครอบครอง ใชและถอเอา

90

ซงประโยชนแหงทดนและตกนนไดแตผเดยว เจาของกรรมสทธหามสทธเชนวานในระหวางสทธเกบกนยงไมสนไม โจทกจงมสทธจะจดใหเชาตกพพาทเพอเกบเอาผลประโยชนจากการเชาได 2.4.2 ผทรงสทธอาศยไมอาจจะนาโรงเรอนซงตนมสทธอาศยไปใหเชาได เพราะสทธอาศยเปนสทธเฉพาะตว และ ป.พ.พ.มาตรา 1404 บญญตหามวาสทธอาศยนนจะโอนกนไมไดแมโดยทางมรดก

2.4.3 ผเสมอนไรความสามารถ แมจะเปนเจาของทรพยสนกตาม จะเอาสงหารมทรพยไปใหเชาไดไมเกน6 เดอนหรอจะเอาอสงหารมทรพยไปใหเชาไดไมเกน 3 ป หากผ เสมอนไรความสามารถตองการจะใหเชามระยะนานกวานจะตองไดรบความยนยอมจากผพทกษเสยกอนทงน เปนไป มาตรา 35 (9) ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

2.4.4 ผเยาวแมจะเปนเจาของทรพยสนกตาม หากผเยาวจะเอาสงหารมทรพยไปใหเชาจะตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม เมอไดความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมแลว ผเยาวจะใหเชาสงหารมทรพยไดไมเกน 3 ป หากผใชอานาจปกครองจะเอาอสงหารมทรพยของผเยาวไปใหเชาเกน 3 ป จะตองไดรบอนญาตจากศาลกอน ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1574 (4)

คาพพากษาฎกาท 876/2516 ผแทนโดยชอบธรรมของผ เยาวทาสญญาใหเชาอสงหารมทรพยของผเยาวมกาหนดเกนกวา 3 ป โดยไมไดรบอนญาตจากศาล สญญาเชาจงมผลบงคบไดเพยง 3 ป หลงจากนนสญญาเชาหาผกพนผเยาวไม และกรณเชนน ไมใชโมฆยะกรรมอนผเยาวจะใหสตยาบนได

2.4.5 เจาของทรพยสนซงทรพยสนของตนถกเจาพนกงานบงคบคดยดไวจะนาทรพยสนไปใหเชาไมได เพราะตองหามตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 305 (1)

2.4.6 ผใหเชาถกจากดอานาจในการใหเชาโดยขอสญญา หมายถงในสญญาไดใหอานาจผใหเชาทเอาทรพยสนไปทาสญญาเชาไดภายในระยะเวลาใดเวลาหนง ผใหเชายอมจะมอานาจภายในระยะเวลานนๆ เทานน เชน ในสญญาเชากาหนดเงอนไขไววา นายไก เชาทดนจากนายไข เพอสรางอาคารพาณชย และในสญญาตกลงใหอาคารพาณชยเปนของนายไข เมอครบ 15 ป ในระหวาง 15 ป ใหนายไก เอาอาคารพาณชยไปใหเชาได นายไกยอมมอานาจเอาอาคารพาณชยไปใหเชาไดในกาหนดเวลา 15 ป เทานน จะนาไปใหเชาเกนกวา 15 ป ไมได ถานายไก เอาอาคารพาณชยไปใหเชาเกนกวา 15 ป และเมออาคารพาณชยตกมาเปนของนายไขแลว สญญาเชายอมไมผกพนนายไข หรอไมตกตดไปยง นายไขตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 569 ซงศาลฎกาไดวนจฉยไวในคาพพากษาฎกาดงตอไปน

คาพพากษาฎกาท 120/2506 ผรบโอนอสงหารมทรพยจะตองรบไปทงสทธและหนาทของผโอนซงมตอผเชา กตอเมอการเชานนกระทาโดยผมอานาจทาสญญาใหเชา หากมการทาสญญาโดยผไมมอานาจใหเชาแลวผรบโอนหาตองผกพนตามสญญาเชานนไม

ทาสญญาเชาทดนปลกอาคารมกาหนด 10 ป มขอสญญาวาเมอครบ 10 ป แลวใหอาคารตกเปนกรรมสทธของเจาของทดนในระยะเวลา 10 ป ซงผเชาทดนเปนเจาของอาคารอย ผเชาทดนยอมมอานาจทาสญญาใหเชาอาคารไดในฐานะเปนเจาของ แตไมมอานาจใหเชาเกน 10 ป การเชาเกน 10 ป ไมตกไปยงเจาของทดน เจาของทดนกบผเชาอาคารจงไมมนตสมพนธตอกน

คาพพากษาฎกา ท 845/2513 โจทกเปนเจาของทดนทาสญญาให บ. เชาปลกบานพพาทมกาหนด 8 ป 4 เดอน ตกลงกนไววา เมอครบกาหนดแลว บ.ยอมยกบานนใหเปนกรรมสทธของโจทก ภายในกาหนดดงกลาวนน บ.มสทธใหเชาบานพพาทไดจาเลยเชาบานพพาทจาก บ. แตการท บ. ให

91

จาเลยเชาตอมาเมอพนกาหนด 8 ป 4 เดอน นนแลวเปนการกระทาไปโดยปราศจากอานาจ การเชาทเกนไปนนจงไมตกไปยงโจทกตาม ป.พ.พ.มาตรา 569 โจทกกบจาเลยจงไมมนตสมพนธตอกน การทจาเลยอยในบานพพาทหลงจากครบกาหนด 8 ป 4 เดอนแลว จงเปนการละเมดสทธของโจทก

2.5 ผเชามสทธไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชา สทธตามสญญาเชานน ผเชา มเพยงสทธทจะไดใชประโยชนในตวทรพยสนทเชาเทานนไมสทธไดกรรมสทธไมวาจะเชานานเพยงใด ยกตวอยางเชน เชาหองพกเพออยอาศย ผเชามสทธเพยงใชประโยชนในหองพกไมวาเชนใชในการพกผอนหรอหลบนอน หรอนงทางาน เปนตน ผเชาไมมสทธทจะขายหองพกตอใหใครได หรอแมกระทงจะนาไปใหผอนเชาชวงตอตองไดรบความยนยอมจากผใหเชากอน

2.6 การเชานนเปนการเชาชวระยะเวลาอนจากด กลาวคอ การเชานนตองเปนการเชาทมกาหนดระยะเวลาในการเชา เชน เชาเปนรายชวโมง รายวน รายสปดาห รายเดอน หรอรายป หรอเปนการเชาตลอดอายของผเชา หรอผใหเชากได

2.7 ผเชาตกลงจะใหคาเชาเพอเปนการตอบแทนในการใชทรพยสน ในสวนของคาเชากฏหมายไมไดกาหนดวาตองเปนเงน ดงนน คสญญาสามารถชาระคาเชาเปนทรพยสนอยางอนได เชน ตกลงชาระคาเชาเปนขาวเปลอกกรณทมการเชาทนากน หรอตกลงชาระคาเชาเปนผลไมหากมการเชาทาสวนผลไม เปนตน

2.8 สญญาเชาเปนสทธเฉพาะตวของผเชา สาหรบเรองสญญาเชาเปนสทธเฉพาะตวของผ เชาไมปรากฎในตวบทของเรองเชาทรพย แตหลกการดงกลาวไดยดถอตามคาพพากษาศาลฎกา

คาพพากษาศาลฎกาท 888/2511 หองซงโจทกเชามากอนสมรสกบจาเลย แมจะตออาย สญญาเชาระหวางโจทกจาเลยเปนสามภรยากนกยงมชอโจทกเปนผเชาฝายเดยว. ไมทาใหจาเลยกลายเปนผเชาดวย แมสทธตามสญญาเชาอาจมราคาและถอเอาได เปนทรพยสนระหวางสามภรยาซงเมอหยากนอาจมการแบงทรพยสนระหวางกนได. แตทรพยสนนเปนสทธตามสญญาซงจาเลยไมใชคสญญา. จาเลยยอมไมอาจอางวา. จาเลยมสทธตามสญญาทจะไดรบการชาระหน คอ การเขาอยในหองเชา. หากจาเลยจะมสทธเรยกรองใหแบงทรพยสนประการใด กเปนปญหาในการแบงทรพยสน. ไมเกยวกบการทจาเลยจะอยในหองพพาท อนเปนสทธตามสญญาเชาซงโจทกเปนคสญญา คาพพากษาศาลฎกาท 9201/2551 สทธการเชาเปนสทธเรยกรองอยางหนงทเกดขนโดยสญญา ซงผใหเชาตกลงใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสน อนเปนหนเหนอบคคล หาใชเปนสทธเหนอทรพยสนหรอเปนทรพยสทธไม และการเชาทรพยสนนน ปกตผใหเชายอมเพงเลงถ งคณสมบตของผเชาวาสมควรไดรบความไววางใจในการใชและดแลทรพยสนทเชาหรอไม สทธของผเชาจงมสภาพเปนการเฉพาะตว เมอผเชาตายสทธการเชาตามสญญาเชากเปนอนระงบสนสดลง และไมเปนมรดกตกทอดไปถงทายาททงนโดยไมตองคานงวามขอตกลงใหผ เชาโอนสทธการเชาหรอไม เพราะหากมขอตกลง กเปนเรองทผใหเชายอมใหผเชาโอนสทธการเชาแกบคคลนอกในระหวางทผเชามชวตอย ซงอาจทาไดตาม ป.พ.พ. มาตรา 544 เทานน ดงนน พนยกรรมของ ท. ทยกสทธการเชาทดนใหแกโจทกจงไมกอใหเกดสทธเรยกรองใด ๆ แกโจทกเกยวกบทดนทเชาและไมผกพนจาเลยท 1 จะตองใหโจทกเปนผเชาตอไป จาเลยท 1 ยอมพจารณาใหจาเลยท 2 และใหจาเลยท 3 และท 4 เปนผเชาทดนแตละแปลงตอไปได

2.9 สญญาเชาเปนสญญาตางตอบแทน สญญาเชากอใหเกดสทธหนาทระหวางผเชากบ

92

ผใหเชากลาวคอตางคนตางเปนลกหนเจาหนตอกน เชน ผใหเชามหนาทในการสงมอบทรพยสนทเชาเพอใหผเชาไดใชประโยชนในตวทรพยสนผใหเชาอยในสถานะลกหนสวนผเชาอยในสถานะเปนเจาหน เมอผเชาไดใชประโยชนในตวทรพยสนแลวยอมมหนาทในการชาระคาเชาแกผใหเชาตอบแทนสถานะของผเชาตอนนมสถานะเปนลกหน สวนผใหเชามสถานะเปนเจาหน

3. แบบในการท าสญญาเชาทรพย สญญาเชาทรพยกฎหมายไมไดกาหนดแบบในการทาสญญาไว แตกฎหมายกาหนดเพยง

หลกฐานในการฟองรองบงคบคดเอาไวเทานน นนหมายความวาหากมการตกลงทาสญญาเชากนดวยวาจาสญญาเชากสมบรณเพยงแตอาจขาดหลกฐานในการฟองรองบงคบคด โดยเฉพาะการเชาการเชาทรพยบางประเภทอาจจะฟองรองบงคบคดกนไมได ในกรณนสามารถแยกประเภทการเชาทรพยได ดงน

3.1 การเชาสงหารมทรพย ในการเชาสงหารมทรพยกฎหมายไมไดกาหนดแบบไว คสญญาสามารถตกลงทาสญญาเชากนดวยวาจาสญญาเชากสมบรณฟองรองบงคบกนได ยกตวอยางเชน การทาสญญาเชารถยนต การทาสญญาเชาหนงสอ เปนตน การเชาสงหารมทรพยยงรวมไปถงการเชาสงหารมทรพยพเศษตามมาตรา 456 ดวย

3.2 การเชาอสงหารมทรพย ในการเชาอสงหารมทรพยกฎหมายบญญตหลกเกณฑในการทาสญญาเชาไวในมาตรา 538 กลาวคอ เชาอสงหารมทรพยนน ถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางหนงอยางใดลงลายมอชอฝายทตองรบผดเปนสาคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม ถาเชามกาหนดกวาสามปขนไป หรอกาหนดตลอดอายของผเชาหรอผใหเชาไซร หากมไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ทานวาการเชานนจะฟองรองใหบงคบคดไดแตเพยงสามป

จากบทบญญตดงกลาว สามารถแยกรายละเอยดได ดงน 3.2.1 การเชาอสงหารมทรพยทมก าหนดเวลาไมเกนกวา 3 ป มหลกเกณฑ

ของการทาสญญาตามมาตรา 538 อนพอทจะนามาแยกใหจดจาไดงายดงน 1) จะตองมหลกฐานเปนหนงสอ และ 2) หนงสอนนจะตองลงลายมอชอฝายทตองรบผด

ถาขาดหลกเกณฑทง 2 ประการแลว จะนามาฟองรองใหบงคบคดหาไดไม ความหมายของคาวา “จะตองมหลกฐานเปนหนงสอ” และ “หนงสอนนจะตองลง

ลายมอชอฝายทตองรบผด”

มาตรา 538 เพยงแตบญญตใหเขาใจวา การเชาอสงหารมทรพยทไมเกน 3 ปจะตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายผตองรบผดเปนสาคญ แตกฎหมายกมไดขยายความวาหลกฐานเปนหนงสอนนกนความหมายไปมากนอยเพยงใด “หลกฐานเปนหนงสอนน” นาจะหมายความถงหลกฐานการเชาทเกดขนเปนตวหนงสอแสดงไวใหเหนหรอใหอานเขาใจวาไดมการทาสญญาเชากนขน หลกฐานทเกดขนจะมฉบบเดยวหรอหลายฉบบกตาม เพยงแตอานแลวเขาใจวามการทาสญญาเชากนขน หรอหลกฐานการเชาจะเกดขนในขณะใดกไดกอนทจะมการฟองรองคดกน และหลกฐานการเชาอนนจะตองลงลายมอชอผตองรบผด คออาจจะลงลายมอผเชาหรอผใหเชาฝายหนงฝายใดกได

3.2.2 การเชาอสงหารมทรพยทมก าหนดระยะเวลา 3 ปขนไป หรอตลอดอายของ ผเชาหรอผใหเชา มหลกเกณฑในการท าสญญาเชาดงตอไปน

93

1) ตองทาเปนหนงสอ และ 2) จดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท การทาเปนหนงสอ หมายความวาตองมการลงลายมอชอของคสญญาทงสองฝาย

นอกจากนนตองนาไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท หากมการทาเปนหนงสอและลงลายมอของทงสอลฝายหรอลงลายมอชอฝายใดฝายหนงเพยงฝายเดยว สญญาเชาฟองบงคบกนไดพยง 3 ป เทานน

ตวอยางท 1 นายมดตกลงใหนายสวางเชาบาน มกาหนด 10 ป โดยไมมหลกฐานเปนหนงสอ กรณนไมสามารถฟองรองบงคบคดกนไดเลย เพราะไมมหลกฐานในการทาสญญาเชาเลย

ตวอยางท 2 นายมดตกลงใหนายสวางเชาบาน มกาหนด 10 ป โดยทาสญญาเชาเปนหนงสอแตไมไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท กรณสามารถฟองรองบงคบคดกนตามสญญาเชาไดเพยง 3 ป

ตวอยางท 3 นายมดตกลงใหนายสวางเชาบาน มกาหนด 10 ป โดยทาสญญาเชากนเปนหนงสอแตมการลงลายมอชอเพยงฝายเดยว และไมไดนาไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท กรณนสามารถฟองรองบงคบคดกนตามสญญาเชาไดเพยง 3 ป

4. หนาทและความรบผดของผใหเชา หนาทและความรบผดของผใหเชามบญญตไวในมาตรา 546 ถงมาตรา 551 มาตรา 546

แยกอธบายได ดงน 4.1 การสงมอบทรพยสนทเชา สาหรบการสงมอบทรพยสนทเชาใหแกผเชา กฎหมาย

กาหนดหนาทของผใหเชาใหสงมอบทรพยสนผเชาในสภาพทซอมแซมดแลว หมายความวาตองสงมอบทรพยสนทเชาในสภาพทเหมาะแกการใชประโยชนตามสญญาเชา หากสงมอบในสภาพทไมอาจใชงานได ผเชายอมบอกเลกสญญาเชาไดตามาตรา 548 เชน ทาสญญาเชาบานผใหเชาตองสงมอบกญแจบานและตวบานในสภาพทใชงานไดไมใชสงมอบกญแจบานใหแตบานหลงคารวใชอยอาศยไมได กรณอยางนผเชาบอกเลกสญญาได

4.2 หนาทชดใชคาใชจายทจาเปนในการรกษาทรพยสนทเชา หรอเรยกคาใชจายสาหรบการซอมแซมใหญกได คาใชจายประเภทนเปนหนาทของผใหเชา เชน เชาบานแลวหลงคาบานใชการไมได หรอเชารถแตถงนามนรวตลอดเวลาของการเดนทาง กรณนเปนหนาทของผใหเชาตองซอมแซม

4.3 ผใหเชาตองรบผดในการรอนสทธ หมายความวา การทผใหเชาทาใหผเชาใชทรพยสนไดไมสะดวกหรอใชไมไดเลย โดยเปนกรณทบคคลภายนอกอางวามสทธดกวาผเชา เชน นายดาทาสญญาเชาบานนายขาว หลงจากทาสญญาเชาเสรจเรยบรอยแลวนายดาเขาอยอาศยในบานหลงดงกลาวไมไดเพราะนายเขยวผเชาเดมไมยอมยายออก กรณนถอวานายดาถกรอนสทธโดยนายเขยว ดงน นายขาวตองฟองขบไลนายเขยวออกเพอใหนายดาไดใชทรพยสนทเชา

5. หนาทและความรบผดของผเชา หนาทและความรบผดของผเชามบทบญญตในมาตรา 544 ถงมาตรา 568 แยกอธบายได

ดงน

94

5.1 หนาทตองชาระคาฤชาธรรมเนยมในการทาสญญาครงหนง อยางไรกตามผเชาอาจจะไมตองออกคาฤชาธรรมเนยมหรอออกทงหมดแตเพยงผเดยว ทงน ขนอยกบขอตกลงของสญญาเชา

5.2 หนาทเกยวกบการใชสอยทรพยทเชา กลาวคอ ผเชาตองใชสอนทรพยสนตามปกตประเพณ หรอตามขอกตกลงในสญญาเชา เชน ทาสญญาเชาบาน ปกตเชาเพอเปนทอยอาศยหากนาบานไปเปดเปนบอนการพนนยอมถอวาใชทรพยสนไมปกต หรอ ทาสญญาเชารถเพอขบเทยวในตวเมองแตกลบนารถไปขบขนสงผโดยสารอกทอดหนง กรณนถอใชทรพยสนผดไปจากทระบในสญญา

5.3 หนาทในการสงวนรกษาทรพยสนและดแลรกษาทรพยสนทเชา การสงวนรกษาทรพยสนทเชาตองกระทาอยางวญญชนจะพงกระทา หมายความวา บคคลทวไปใชทรพยสนอยางไร ตนตองใชทรพยสนอยางนน เชน เชารถมาหากยางรวผเชากตองซอมแซม หรอเชาบานแลวเกดมแมลงมมหรอปลวกขนผเชากตองทาการซอมแซม หรอกลอนประตหนาตางพงยอมเปนหนาทของผเชาในการซอมแซม

5.4 หนาทไมทาการดดแปลงตอเตมทรพยสนทเชานอกจากไดรบอนญาตจากผใหเชา ถาผเชาทาการดดแปลงหรอตอเตมโดยไมไดรบอนญาตเมอผใหเชาเรยกรองผเชาจะตองทาใหทรพยสนนนกลบคนคงสภาพเดม ทงจะตองรบผดตอผใหเชาในความสญหายหรอบบสลายอยางใด ๆ อนเกดแตการดดแปลงตอเตมนนดวย

5.5 หนาทชาระคาเชา ในการชาระคาเชาแยกพจารณาได 2 หลกเกณฑ ดงน 5.5.1 การชาระคาใหแกผใหเชาตามทกาหนดไวในสญญา เชน ตกลงชาระคาเชา

กนทกวนท 20 ของทกเดอน กรณอยางนตองชาระคาเชาทกวนท 20 ของทกเดอน 5.5.2 การชาระคาเชาใหแกผเชาตามจารตประเพณวาจะขาระคาเชา ณ เวลาใด

กรณดงกลาวไมมการตกลงวาจะชาระคาเชากนอยางไร ดงนน หากมการเชากนเปนกนเปนราย เดอนใหชาระทกสนเดอน หากมการเชากนเปนรายปกใหชาระเมอครบสนป เปนตน

5.6 หนาทสงทรพยสนทเชาคนแกผ ใหเชาเมอสญญาเชาสนสดลง ในการสงมอบทรพยสนคนตองสงมอบทรพยสนในสภาพทซอมแซมดแลว

5.7 หนาทรบผดกรณททรพยสนทเชาสญหายหรอบบสลายอนเกดจากการใชทรพยสนนนโดยชอบของผเชา เชน หองเชาถกไฟไหมเสยหายเกอบหมดเหลอแคพนทยงใชการได กรณเชนนผเชาไมตองรบผดชอบ

6. ความระงบแหงสญญาเชา การระงบสนไปของสญญาเชาแยกพจารณาได ดงน 6.1 สญญาเชาระงบไปโดยผลของกฎหมาย โดยพจารณาเหตดงตอไปน 6.1.1 สญญาเชาระงบเมอสนกาหนดเวลาตามทตกลงกนไวในสญญา หมายความวา

เปนการกาหนดเวลาในการทาสญญาเชากนไวจะเชากนนานเทาใด เมอครบกาหนดเวลาดงกลาวแลวสญญาเชายอมสนสดลงโดยมตองบอกกลาวกอน เชน ดาตกลงเชาบานแดงกาหนดเวลาไว 5 ป เมอครบ 5 ป สญญาเชายอมสนสดหรอระงบตามทกาหนด

6.1.2 สญญาเชาระงบเมอผเชาถงแกความตาย การระงบของสญญาเชาในกรณนไมมบทบญญตในมาตราใดกาหนดไว แตพจารณาตามหลกเกณฑทวไปในการทาสญญาเชาและแนวทางตดสนของศาลฎกา ดงจะเหนไดจากคาพพากษาศาลฎกาท 5038/2557 ตาม ป.พ.พ. มาตรา 537

95

มาตรา 544 วรรคหนงและมาตรา 564 สทธการเชาเปนสทธเรยกรองอยางหนงทเกดขนโดยสญญา ซงผใหเชาตกลงใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนอนเปนหนเหนอบคคลไมใชเหนอทรพยสนหรอทรพยสทธ และการเชาทรพยสนปกตผใหเชายอมเพงเลงถงคณสมบ ตของผเชาวาสมควรไดรบความไววางใจการใชและดแลทรพยสนทเชาหรอไม สทธการเชาจงมสภาพเปนการเฉพาะตว เมอผเชาตายสทธการเชาตามสญญาเชากเปนอนระงบสนไป และไมเปนมรดกตกทอดไปถงทายาท ทงนโดยไมตองคานงวามขอตกลงใหผเชาโอนสทธการเชาหรอไม คาพพากษาศาลฎกา 9201/2551สทธการเชาเปนสทธเรยกรองอยางหนงทเกดขนโดยสญญา ซงผใหเชาตกลงใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสน อนเปนหนเหนอบคคล หาใชเปนสทธเหนอทรพยสนหรอเปนทรพยสทธไม และการเชาทรพยสนนน ปกตผใหเชายอมเพงเลงถงคณสมบตของผเชาวาสมควรไดรบความไววางใจในการใชและดแลทรพยสนทเชาหรอไม สทธของผเชาจงมสภาพเปนการเฉพาะตว เมอผเชาตายสทธการเชาตามสญญาเชากเปนอนระงบสนสดลง และไมเปนมรดกตกทอดไปถงทายาททงนโดยไมตองคานงวามขอตกลงใหผเชาโอนสทธการเชาหรอไม เพราะหากมขอตกลงกเปนเรองทผใหเชายอมใหผเชาโอนสทธการเชาแกบคคลภายนอกในระหวางทผเชามชวตอย ซงอาจทาไดตาม ป.พ.พ. มาตรา 544 เทานน ดงนน พนยกรรมของ ท. ทยกสทธการเชาทดนใหแกโจทกจงไมกอใหเกดสทธเรยกรองใด ๆ แกโจทกเกยวกบทดนทเชาและไมผกพนจาเลยท 1 จะตองใหโจทกเปนผเชาตอไป จาเลยท 1 ยอมพจารณาใหจาเลยท 2 และใหจาเลยท 3 และท 4 เปนผเชาทดนแตละแปลงตอไปได 6.1.2 สญญาเชาระงบเมอทรพยสนทเชาสญหายทงหมด เหตผลทสญญาเชาสนสดลงสบเนองจากทรพยสนทเชาเปนวตถแหงสทธในการทาสญญา เมอทรพยสนทจะใชประโยชนไมสามารถใชประโยชนไดแลว สญญาเชายอมสนสดลง เชน ทาสญญาเชาบานแล วเกดไฟไหมบานทงหลง กรณยอมไมอาจใชประโยชนในบานไดอก สญญาเชายอมสนสดลง 6.2 สญญาเชาระงบเพราะการบอกเลกสญญา พจารณาไดดงน 6.2.1 สญญาเชาระงบเพราะมขอตกลงในสญญาระบใหอกฝายบอกเลกสญญาไวโดยเฉพาะ เชน มขอกาหนดในสญญาเชากาหนดวาหากตองการบอกเลกสญญาตองมการบอกลาวแกผใหเชาทราบลวงหนาไมนอยกวา 15 วน หากมการบอกกลาวครบถวนดงกลาวแลวยอมถอวาสญญาเชาระงบไป 6.2.2 สญญาเชาระงบเมอคสญญาอกฝายหนงปฏบตผดหนาทในขอทเปนสาระสาคญ ในการพจารณาวาอะไรเปนสาระสาคญตองพจารณาจากหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหแกผใหเชาและผเชา เชน หนาทในการชาระคาเชา หนาทในการสงมอบทรพยสนทเชา ถอเปนสาระสาคญในสญญาเชาหากฝายใดฝายหนงไมยอมปฏบตอกฝายยอมบอกเลกสญญาเชาได 6.2.3 สญญาเชาระงบเมออกฝายบอกเลกสญญากรณทเปนการทาสญญาเชาแบบไมมกาหนดระยะเวลาเชา หมายความวา ในการทาสญญาเชาคสญญาไมไดกาหนดระยะเวลาสนสดในการทาสญญาเอาไว และใหรวมถงสญญาเชาทมกาหนดเวลามาแตเดมและสญญานนระงบลง แตผเชายงครอบครองทรพยสนอยโดยผใหเชาไมไดทกทวงจงเกดสญญาเชาไมมกาหนดเวลาขน กรณนกฎหมายกาหนดใหสทธแกคสญญาทงสองฝายในการบอกเลกสญญาอยางไรกตามการบอกเลกสญญาดงกลาวนนจะตองบอกกลาวใหอกฝายไดรตวกอนชวกาหนดเวลาชาระคาเชาระยะหนงเปนอยางนอย แตไมจาตองบอกกลาวลวงหนาเกนกวาสองเดอน เชน ตกลงชาระคาเชาเปนรายสปดาห โดยใหชาระคาเชาทกวนอาทตยของแตละสปดาห หากบอกเลกสญญาในวนอาทตยของสปดาหน ตองใหเวลาไปถง

96

สปดาหหนาซงเปนสปดาหถดไป ในกรณทชาระคาเชาทกวนสนเดอน จะตองหาเวลาไปถงวนชาระคาเชาของเดอนถดไปคอวนสนเดอนของเดอนถดไป เชน บอกเลกสญญาเชาวนท 31 มกราคม ตองใหเวลาคสญญาไปถงวนท 28 หรอ 29 กมภาพนธ เปนตน

7. สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา 7.1 ความหมายของสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา

สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาธรรมดา หมายถง สญญาพเศษทมความแตกตางจากสญญาเชาทรพยในสงตอบแทนทผเชาไดใหแกผใหเชาทมากกวาคาเชาตาสญญาเชาทรพยธรรมดา (บญเพราะ แสงเทยน, 2552:153) สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา หมายถง สญญาทคสญญาไดตกลงเชาทรพยสนทเปนอสงหารมทรพยกน แตผเชาไดออกคากอสรางอสงหารมทรพย หรอออกคาซอมแซมตอเตมทรพยสน หรอปลกตนไมหรอผลไมอนในทดนทเชา (เชษฐ รชดาพรรณธกล, อสรยาศร พยตตกล และคณะ, 2556:145)

กลาวโดยสรป สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา หมายถง สญญาทผเชาไดใหคาตอบแทนทมากกวาคาเชาผใหเชา ซงคาตอบแทนนนอาจเปนเงนชวยคากอสราง หรอคาซอมแซมตอเตมทรพยสนและยกใหเปนกรรมสทธแกผใหเชาเพอเปนการตอบแทนในการใชทรพยสน

ตวอยาง บรษท CC ทาสญญาเชาทดนของนายดาเพอปลกสรางรานสะดวกซอเปนระยะ 10 ป เมอครบ 10 ป บรษท CC จะยกรานสะดวกซอใหเปนกรรมสทธของนายดา ในระหวาง 10 ป นายดาไดคาเชาเดอนละ 25,000 บาท

จากตวอยางจะเหนไดวา นายดาผใหเชานอกจากจะไดคาตอบแทนเปนคาเชาเดอนละ 25,000 บาทแลวนายดายงไดกรรมสทธในรานสะดวกซอดวย กรณนเหนไดวาสญญาเชาระหวางบรษท cc กบนายดาเปนสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา และใหพจารณาจากคาพพากษาศาลฎกา ดงน คาพพากษาฎกาท 451/2551ป.พ.พ. มาตรา 369, 537 จาเลยเชาทดนพพาทจากโจทกเนอท 7 ไร 2 งาน เพอทาสวนโดยเสยคาเชาปละ 7,500 บาท มการทาสญญาเชากนครงละ 1 ป โดยโจทกใหจาเลยเชาตลอดมาเปนเวลาประมาณ 15 ปแลว แตจาเลยมหนาทตองพฒนาทดนพพาทใหเปนไปทตกลงกนไว ซงเปนการเพมภาระแกจาเลยมากขนจากสญญาเชาตามธรรมดา และหากมระยะเวลาการเชาเพยง 1 ป ตามปกต จกทาใหจาเลยไดรบผลประโยชนไมคมกบทจาเลยไดลงทนไปในการพฒนาทดนและทาสวนมะนาว ทงเมอครบกาหนดระยะเวลาการเชา ฝายจาเลยกยนยอมใหสวนและสงปลกสรางทจาเลยปลกสรางขนในทดนพพาทเปนของโจทก เปนประโยชนแกโจทกดวย โจทกเองกไดแสดงเจตนาโดยชดแจงตกลงยนยอมใหจาเลยเชาทดนพพาทเปนระยะเวลา 30 ป เปนการตอบแทน สญญาเชาดงกลาวจงเปนสญญาตางตอบแทนยงกวาสญญาเชาธรรมดา คาพพากษาฎกาท 5770/2539 ป.พ.พ. มาตรา 369, 537 โจทกเชาอาคารเฉพาะชนท1ถงชนท6จากจาเลยในอตราคาเชาเดอนละ200,000บาทตอมาโจทกไดปรบปรงอาคารทเชาใหอยในสภาพทเหมาะสมเพอใชเปนหองพกและสานกงานสนคาใชจายไป6,000,000บาทและจะตองชาระคาเชาใหจาเลยอกเดอนละ200,000บาททง

97

ตามขอสญญาระบวาบรรดาสงทผเชาไดนามาตกแตงในสถานทเชาถามลกษณะตดตรงตรากบตวอาคารแลวผเชาซอจะรอถอนไปไมไดเวนแตจะไดรบความยนยอมเปนหนงสอจากผใหเชาการปลกสรางหรอดดแปลงตอเตมทผเชาไดกระทาขนนนตองตกเปนกรรมสทธของผใหเชาทงส นในการลงทนปรบปรงอาคารพพาทประกอบกบขอสญญาดงกลาวบงชวาสญญาเชาระหวางโจทกทงสามกบจาเลยเปนสญญาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา คาพพากษาฎกาท 412/2511 ป.พ.พ. มาตรา 369, 537, 538, 560 สญญากอสรางทผสรางยอมยกกรรมสทธในเคหะทสรางใหแกเจาของทดนและเจาของทดนตองยอมใหผกอสรางเชาเคหะนนเปนสญญาเชาและสญญาตางตอบแทนชนดพเศษนอกเหนอไปจากสญญาเชาธรรมดาดวยแมจะระบใหเชาไดมกาหนด 11 ป กไมอยในขายทจะตองไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 538 แตในเรองเชานนทง 2 ฝายตองปฏบตตอกนตามกฎหมายวาดวยการเชาทรพยตามธรรมดาคอผเชาตองชาระคาเชาตามสญญาเชาเมอผเชาไมชาระคาเชากเปนการผดสญญาเชา ผใหเชากยอมบอกเลกการเชาได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 560 คาพพากษาฎกาท 2016/2524 ป.พ.พ. มาตรา 369, 538 โจทกจาเลยทาสญญาเชาตางตอบแทนเรองโจทกออกเงนชวยเหลอคากอสรา งแฟลต แลวจาเลยใหโจทกเชาหองในแฟลตเปนระยะยาวเกนกวา 3 ป คกรณยอมเกดสทธตามสญญาตางตอบแทน ทโจทกฟองขอใหบงคบจาเลยจดทะเบยนการเชาเปนการใหปฏบตตามกฎหมายเพอใหการเชาไดจดทะเบยนการเชาสมบรณยงขนและผกพนถงผรบโอนกรรมสทธระหว างการเชายงไมสนสดดวย แมสญญาเชาจะไมไดระบหรอมขอความใหจาเลยจดทะเบยนการเชา โจทกกมสทธฟองบงคบใหจาเลยไปจดทะเบยนการเชาได

อยางไรกตามมเงนบางประเภทแมจะใหแกผใหเชาแตไมเขาลกษณะของสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา ไดแก เงนกนเปลา เงนคาหนาทดน หรอสงทผเชากระทาเพอประโยชนของผเชาเองในการใชสอยทรพยสนทเชา โดยพจารณาไดจากคาพพากษาศาลฎกา ดงตอไปน คาพพากษาศาลฎกาท 862/2538 จาเลยทงสามรบวาไดเชาตกพพาทจากโจทกจงไมมอานาจตอสวาโจทกไมมอานาจใหเชาและการเชาแมไมมหลกฐานเปนหนงสอแตโจทกไดบอกเลกการเชาแลวจงฟองขบไลจาเลยทงสามและคาเสยหายไดเพราะมใชกรณฟองใหชาระหนตามสญญาเชา จาเลยท1และท2เสยเงนคาใชจายในการปรบปรงซอมแซมตกพพาทกเพอประโยชนในการใชทรพยสนทเชาสวนเงนแปะเจยะถอเปนสวนหนงของคาเชาหากอใหเกดเปนสญญาตางตอบแทนยงกวาสญญาเชาธรรมดาไม ศาลชนตนเหนวาโจทกใหเชาไดคาเชาเดอนละไมสงกวา7,000บาทและกาหนดคาเสยหายใหเดอนละ7,000บาททงโจทกมไดอทธรณโตเถยงประเดนนจงถอไดวาทรพยพพาทอาจใหเชาไดไมเกนเดอนละ7,000บาทตองหามฎกาในปญหาขอเทจจรงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา248 คาพพากษาศาลฎกาท 1469/2548 ตกแถวพพาทมมาแตเดมแลว โจทกไดทาสญญาให อ. เชาตกแถวพพาทดงกลาวพรอมทดน อ. ไมไดชวยคากอสรางใหโจทก ดงน แม อ. ไดจายเงนให ส. ซงเปนผทไดขายตกแถวพพาทและสทธการเชาทดนใหแก อ. เปนเงนจานวน 1,400,000 บาทกด หรอ บ. ซงเปนผรบเหมากอสรางเรยกเกบเงนคาดาเนนการและคาใชจายในการกอสรางจาก ส. และ ส. จายเงนคากอสรางให บ. กด กถอไดวาเปนเพยงเงนทจายใหแกกนเพอรบโอน

98

สทธการเชาตกแถวพพาทจากบคคลทมสทธกอนตน คอจาก ส. มาเปน อ. หรอจาก บ. มาเปน ส. เทานน หาใชเงนคากอสรางไม คาพพากษาฎกาท 2132-2135/2538 ป.พ.พ. มาตรา 537, 538 ป.ว.พ. มาตรา 175, 246 การอนญาตใหถอนอทธรณหรอไมนนเปนดลพนจของศาลทจะสงไดตามทเหนสมควรเมอศาลอทธรณเหนสมควรไมอนญาตใหจาเลยทงสสานวนถอนอทธรณในคดนศาลอทธรณยอมมอานาจสงไมอนญาตได โจทกทงสไดเชาตกแถวพพาทจากพ. มกาหนดครงละ 10 ป โดยไมปรากฏวากอนหรอหลงจากทพ. ใหโจทกทงสเชาไดมการกอสรางหรอตอเตมตกแถวพพาทคงไดความแตเพยงวาโจทกทงสใหเงนตอบแทนแก พ. เพอขอทาสญญาเชาตอจากสญญาเดมไปอก10ปโดยโจทกแตละคนชาระเงนคนละ100,000บาทดงนนเงนทโจทกทงสอางวาใหแก พ. จงหาใชเงนชวยกอสรางตกแถวพพาทอนจะทาใหสญญาระหวางโจทกทงสกบพ. เปนสญญาตางตอบแทนยงกวาสญญาเชาธรรมดาไม โจทกทงสกบพ. เพยงแตทาหนงสอสญญาเชามกาหนด10ปโดยนาไปยนคาขอตอพนกงานเจาหนาทแลวแตยงมไดมการจดทะเบยนการเชาตอพนกงานเจาหนาทเนองจากส. ถงแกกรรมเสยกอนการจดทะเบยนสทธการเชารายพพาทนจงยงไมบรบรณจนกวาจะไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทดงนขอตกลงเชากนใหมอก10ปจงไมสมบรณตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา538โจทกทงสจะอางระยะเวลาเชา10ปมาใชยนแกจาเลยหาไดเพราะตองหามตามบทกฎหมายดงกลาวเมอสทธและหนาทตามสญญาเชาซงเปนการเชาธรรมดาอนมใชสญญาตางตอบแทนและสญญาเชาดงกลาวกยงมไดจดทะเบยนการเชาตอพนกงานเจาหนาทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา538โจทกทงสจะบงคบใหจาเลยในฐานะทายาทหรอผจดการมรดกของพ. จดทะเบยนการเชาใหแกโจทกทงสหาไดไม คาพพากษาฎกาท 7717/2550 ป.พ.พ. มาตรา 537 การทจาเลยไดลงทนกอสรางโครงเหลกบนชนดาดฟาอาคารพพาทเปนเงน 1,500,000 บาท นน เปนเรองทจาเลยกระทาเพอใหตดตงปายโฆษณาสนคาอนเปนประโยชนของจาเลยเอง โจทกมไดเรยกรองใหจาเลยกระทาแตอยางใด ตามสญญาเชาพนทและหนงสอสญญาใหความยนยอมตอสญญาเชากไมมขอความบงบอกวามขอตกลงพเศษทโจทกจะใหจาเลยเชาถง 20 ป แตกลบปรากฏวาเมอสญญาสนสดลง ผเชามสทธรอถอนสงปลกสรางกลบคนไปไดทงหมด ตามพฤตการณเหนไดวาโจทกไมไดรบผลประโยชนอนใดจากจาเลยนอกเหนอไปจากคาเชาเทานน สญญาเชาระหวางโจทกกบจาเลยจงไมมลกษณะเปนสญญาตางตอบแทนเปนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา คาพพากษาฎกาท 1070/2533 ป.พ.พ. มาตรา 537 ทดนทเชา เปนทลมลก หากไมทาการปรบและถม ทดนกใชประโยชนไมได การทผเชาปรบและถม ทดนสนคาใชจายไปเปนเงน 150,000 บาท ทาใหทดนมราคาสงขน กทาไปเพอประโยชนของผเชาทจะกอสรางสงปลกสรางและหาผลประโยชนจากสงกอสรางนน ทงผเชากไมไดรบประโยชนสงใด นอกจากคาเชา ดงน สญญาเชาดงกลาวจงไมเปนสญญาตางตอบแทนยงกวาสญญาเชาธรรมดา. คาพพากษาฎกาท 1977/2542 ป.พ.พ. มาตรา 537 การทจาเลยออกเงนตกแตงทาหนขดพนชนหนงและ ชนทสองทาผนงกนหอง ตอเตมทาหองนาชนทสองและตอเตมพนทชนทสามครง เปนการกระทาเพอความสวยงามและเพอความสะดวกสบายในการใชสอยทรพยสนทจาเลยเชาจากโจทกเทานน หามลกษณะเปนสญญาตางตอบ

99

แทนชนดพเศษทจะทาใหจาเลยมสทธยงไปกวาสญญาเชาธรรมดาไม เมอสญญาเชาครบกาหนดแลวและโจทกไมประสงคทจะใหจาเลยเชาตอ จาเลยจงไมมสทธอยในตกแถวพพาทอกตอไป คาพพากษาฎกาท 3945/2533 ป.พ.พ. มาตรา 132, 368, 537 ขณะทโจทกจาเลยทาความตกลงเกยวกบเงนคาประกนสญญาและเงนชวยคาปลกสรางนน อาคารสถานทเชาไดปลกเสรจแลวจงไมใชเงนชวยคาปลกสรางทแทจรง แตเปนเงนทโจทกซงเปนผเชาใหเปนคาตอบแทนแกจาเลยซงเปนผใหเชาในการทจะใหโจทกเชาโดยมกาหนดระยะเวลาเชา 2 ปอนเปนสวนหนงของคาเชาเชนเดยวกบเงนกนเปลา การตความแสดงเจตนานนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 132 ใหเพงเลงถงเจตนาอนแทจรงยงกวาถอยคาสานวนตามตวอกษร และตามมาตรา 368 ใหตความตามสญญาไปตามความประสงคในทางสจรตโดยพเคราะหถงประเพณดวย โดยปกตของการทาสญญาเชาทผเชาตองใหเงนกนเปลาลวงหนาจานวนหนงแกผใหเชากเพ อผเชาจะไดเชาทรพยตามกาหนดระยะเวลาทตกลงกนไวเปนการตอบแทนกาหนดระยะเวลาเชาจงเปนขอสาระสาคญแหงสญญาวาหากผเชาไมไดเปนฝายผดสญญาเชา ผใหเชากมหนาทตองใหผเชาเชาจนครบเวลาทตกลงกน ฉะนนขอความในสญญาเชาทวา "เงนทผเชาไดชาระใหแกผใหเชาตามสญญานไปแลวทงหมดหรอบางสวนไมวาผเชาจะอยจนครบกาหนดตามสญญาเชาหรอไมกตามผเชาไมมสทธเรยกคนจากผใชเชาไมวากรณใด ๆทงสน" จงใชบงคบเฉพาะกรณทโจทกผเชาเปนฝายผดสญญาเทานน หาไดใชบงคบในกรณทจาเลยผใหเชาเปนฝายผดสญญาไม โจทกจงมสทธเรยกเงนดงกลาวคนจากจาเลย

7.1 หลกเกณฑการทาสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา 7.1.1 .สญญาเชาเชนนไมเปนสทธเฉพาะตวแตเปนสทธในลกษณะเปนทรพยสนอยางหนงจงเปนมรดกตกทอดแกทายาทได 7.1.2 ผเชาฟองบงคบใหผใหเชาไปจดทะเบยนได 7.1.3 สญญาเชาประเภทนไมตองอยภายใตบงคบมาตรา 538 กลาวคอ สญญาเชาประเภทนไมจาเปนตองมหลกฐานเปนหนงสอ แมทาสญญาเชาเกน 3 ป โดยไมไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท คสญญาสามารถฟองรองกนได เชาซอ

1. ความหมายของสญญาเชาซอ สญญาเชาซอ คอ สญญาทเจาของทรพยสนเอาทรพยสนของตนออกใหผอนเชา เพอใชสอย

หรอเพอใหไดรบประโยชน และใหคามนวาจะขายทรพยนน หรอจะใหทรพยสนทเชาตกเปนสทธแก ผเชาซอ เมอไดใชเงนจนครบตามทตกลงไวโดยการชาระเปนงวด ๆ จนครบตามขอตกลง (มานะ พทยาภรณ. 2512).

สญญาเชาซอ คอ สญญาทเจาของอาทรพยสนออกใหเชา และใหคามนวาจะขายทรพยสนนนหรอวาใหทรพยสนนนตกเปนสทธของผเชา โดยมเงอนไขทผเชาไดใชเงนจานวนเทานนเทานคราว

กลาวโดยสรป สญญาเชาซอ คอ สญญาทเจาของทรพยสนหรอเรยกวาผใหเชาซอเอาทรพยสนของตนออกใหผอนเชา และผใหเชาใหคามนวาจะขายหรอใหทรพยสนนนตกเปนกรรมสทธแกผเชาซอเมอผเชาซอไดใชเงนครบถวนตามทตกลง

2. ลกษณะส าคญของสญญาเชาซอ

100

ลกษณะสาคญของสญญาเชาซอสามารถแยกได ดงน 2.1 สญญาเชาซอเปนสญญาทเจาของนาทรพยสนออกใหเชา

เมอพจารณาสญญาเชาซอจะเหนไดวาสญญาเชาซอมลกษณะเปนสญญาเชาบวกกบคามนวาจะขายทรพยสนใหแกผเชาซอเมอชาระคาเชาซอครบถวน ดงนน ผใหเชาซอจงจาเปนตองเปนเจาของทรพยสน เพราะผลสดทายของสญญาเชาซอตองมการโอนกรรมสทธในทรพยสนใหแกผเชาซอ ซงความเปนเจาของนนผใหเชาซอจะเปนเจาของในขณะทาสญญาหรอเปนเจาของในอนาคตกได พจารณาไดจากคาพพากษาดงตอไปน คาพพากษา 3111/2539 แมขณะทาสญญาเชาซอโจทกยงไมมกรรมสทธในทรพยทใหเชาซอโดยอยในระหวางโจทกเชาซอทรพยดงกลาวกบบ. กตามแตตามสญญาเชาซอดงกลาวโจทกจะไดกรรมสทธในทรพยกอนทโจทกจะโอนกรรมสทธใหแกจาเลยท1ตามสญญาสญญาเชาซอระหวางโจทกกบจาเลยท1จงมผลใชบงคบได เมอทรพยทเชาซอสญหายสญญาเชาซอยอมระงบไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา567สวนคาเชาซอลวงหนาทงหมดซงจาเลยท1จายเปนเงนดาวนสวนหนงและทาสญญากใหไวแกโจทกอกสวนหนงจงเปนเงนทโจทกไดมาโดยปราศจากมลอนจะอางกฎหมายไดหรอโดยเหตทมไดมไดเปนขนและเปนทางใหจาเลยท1เสยเปรยบหากทรพยทเชาซอมไดสญหายเพราะความผดของจาเลยท1หรอโจทกนาเงนดาวนมาหกเปนคาเชาซอกอนสญญาเชาซอระงบโจทกกตองคนใหแกจาเลยท1 เมอจาเลยท1ไมตองรบผดจาเลยท2ผคาประกนซงตองรบผดอยางลกหนรวมกไมตองรบผดตอโจทกดวยศาลฎกามอานาจพพากษาถงจาเลยท2ซงมไดฎกาดวยได คาพพากษาศาลฎกาท 4912/2554 การทโจทกกบจาเลยทงสองตกลงทาสญญาเชาซอและสญญาคาประกนโดยมไดฝาฝนอานาจของเจาของทรพยทเชาซอ แมโจทกทเปนฝายผใหเชาซอจะไมใชเจาของทรพยทเชาซออนเปนการแตกตางกบบทบญญต มาตรา 572 ของป.พ.พ. บรรพ 3 ลกษณะ 5 เชาซอ ทกาหนดใหเจาของทรพยสนเทานนจงจะเปนผใหเชาซอได แตกรณนมลกษณะพเศษโดยเจาของทรพยสนใหความยนยอมทาใหไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนและมาตรา 572 กมใชกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน แมสญญาเชาซอจะแตกตางจากบทบญญตของกฎหมาย มาตรา 572 แตกเปนสญญาเชาซอทผใหเชาซอทมใชเจาของทรพยสนไดรบความยนยอมของเจาของทรพยสนใหนาทรพยสนออกใหเชาซอไดจงไมเปนโมฆะมผลผกพนคกรณ กรณนเปนการวนจฉยขอกฎหมายเกยวกบความสงบเรยบรอยของประชาชนซงในคดทอาจยกขอกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยของประชาชนขนอางไดนน เมอศาลเหนสมควรศาลจะยกขอเหลานนขนวนจฉยแลวพพากษาไปกได ตามป.ว.พ. มาตรา 142 (5) ประกอบ มาตรา 246 มาตรา 247 การเปนเจาของในขณะทาสญญาหรอความเปนเจาของในอนาคตอาจมการมอบอานาจในลกษณะตวการตวแทนได ตวอยางเชน นายสายทาหนงสอมอบอานาจใหนายสมเปนผลงชอในสญญาเชาซอแทนนายสาย นายสมยอมมอานาจลงชอในสญญาเชาซอแทนนายสายได หรอในทางกลบกนอาจมการมอบอานาจในฐานะผใหเชาซอกได

2.2 เจาของทรพยสนตองนาทรพยสนของตนออกใหเชา หลกกานเปนหลกสาคญในสญญาเชาซอ

101

กลาวคอตองมการนาทรพยสนออกใหผเชาซอไดใชประโยชนในทรพยสน ดงนน หากทรพยสนทเชาสญหายไปยอมทาใหสญญาเชาซอระงบไป ผเชาซอจ งไมตองชาระคาเชาซอทคางไมได เวนแตในสญญาไดระบไวเปนอยางอนซงผเชาซออาจตองชาระเปนคาเบยปรบแตไมใชคาเชาซอทคางชาระ

2.3 เจาของทรพยสนใหคามนวาจะขายทรพยสน หรอใหทรพยสนนนตกเปนสทธแกผเชา การใหทรพยสนตกเปนสทธในทนหมายถงตกเปนกรรมสทธแกผเชาซอ ดงนน ตองแยกพจารณาระหวางการเชาซอสงหารมทรพย และการเชาซออสงหารมทรพย หากเปนการเชาซอสงหารมทรพยธรรมดาเมอมการชาระคาเชาซอครบถวนแลวกรรมสทธในทรพยสนทเชาซอยอมตกเปนกรรมสทธแกผเชาซอทนท สวนการเชาซออสงหารมทรพยกรรมสทธในทรพยสนทเชาซอจะตกเปนของผเชาซอตอเมอมการเปลยนแปลงทางทะเบยน

3. แบบของสญญาเชาซอ สญญาเชาซอกฎหมายกาหนดใหตองทาเปนหนงสอลงลายมอชอคสญญาทงสองฝาย

มฉะนนสญญาเชาซอตกเปนโมฆะ เหนไดวาสญญาเชาซอเปนนตกรรมทตองทาตามแบบทกฎหมายกาหนด ดงนน หากมการลงลายมอชอคสญญาเพยงฝายเดยวยอมไมถอวาทาสญญาเปนหนงสอเปนเพยงหลกฐานเปนหนงสอฟองรองบงคบกนไมไดเปนโมฆะ อยางไรกตามการลงลายมอชอไมจาตองลงพรอมกนอาจลงคนละวนกได แตใหมการลงลายมอชอทงสองฝายกพอ

4. สทธและหนาทของผใหเชาซอและผเชาซอ

สทธและหนาทของผใหเชาซอและผเชาซอแยกพจารณาได ดงน 4.1 สทธในการบอกเลกสญญาของผเชาซอ

4.1.1 สทธในการบอกเลกสญญาเมอใดกได สทธในการบอกเลกสญญาในกรณนปรากฏใน

มาตรา 573 กลาวคอ “ผเชาจะบอกเลกสญญาในเวลาใดเวลาหนงกไดดวยสงมอบทรพยสนกลบคนใหแกเจาของโดยเสยคาใชจายของตนเอง” สทธในบอกสญญาในมาตรานเปนสทธของผเชาซอโดยอสระโดยไมตองพจารณาวาผใหเชาซอผดสญญาหรอเพยงแตเมอมการบอกเลกสญญษแลวผเชาซอตองเสยคาใชจายในการสงคน การทกฎหมายบญญตเชนนกเพราะเงนทผเชาซอไดชาระใหแกผใหเชาซอเปนงวด ๆ เปรยบเสมอนการชาระราคาทรพยสนทเชาซอไปดวย อยางไรกตามเมอมการบอกเลกสญญาเชาซอแลวสญญาเชาซอยอมระงบ เงนคาเชาซอทไดขาระไปผเชาซอเรยกคนไมได สวนคาเชาซองวดทยงไมไดชาระผเชาซอไมตองชาระเพราะสญญาระงบแลวเพยงแตอาจตองเสยคาใชจายในกรณททรพยสนเสยหาย

4.1.2 สทธในการบอกเลกสญญาในกรณทผ ให เชาซอผดสญญาในขอท เปนสาระสาคญ เชน

สงมอบทรพยสนทไมตรงกบสญญา หรอกรณทมการสงมอบของแลวและของเกดชารดและฝายผใหเชาซอไมจดการแกไขใหเรยบรอย กรณนผเชาซอบอกเลกสญญาได

4.2 สทธในการบอกเลกสญญาของผใหเชาซอ 4.2.1 กรณเปนการการผดนดไมชาระคาเชาซอ 2 คราวตด ๆ กน แยกพจารณาได

ดงน

102

1) เชาซอทรพยอนทไมใชการเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตร เมอผเชาซอผดนดไมชาระคาเชาซอ 2 คราวตด ๆ กน ตวอยาง นายดาเชาซอเตยงนอนจากนายเขม ในราคา 120,000 บาท ตกลงชาระคาเชาซอเปนรายเดอนรวม 12 เดอน เปนเงนเดอนละ 10,000 บาท นายดา ชาระคาเชาซอเพยง 1 เดอน แลวขาดสงคาเชาซอเปนเวลา 2 เดอน ตดตอกนเชนนนายเขม มสทธบอกเลกสญญาเชาซอได

สาหรบกรณทผเชาซอชาระคาเชาซองวดหนงแลวผดนดไมชาระอกงวดหนงสลบกนไป ผใหเชาซอมสทธบอกเลกสญญาเชาซอไดหรอไม ในกรณนเหนวาผเชาซอผดนดชาระเงนเพยงงวดเดยวสลบกนกบการชาระเงนงวดหนงยงไมเคยผดนดชาระเงนถงสองงวดตดกน จงไมเขาเงอนไขทกฎหมายกาหนดไววาตองผดนดไมชาระเงนสองคราว (งวด) ตดตอกนเจาของจงจะมสทธบอกเลกสญญาได ดงนนเจาของจงไมมสทธบอกเลกสญญาเชาซอได อยางไรกตามหากในสญญาเชาซอระบไววาในกรณทผเชาซอผดนดไมชาระคาเชาซอเพยงงวดเดยวกใหถอวาผเชาซอผดสญญาเชาซอ ใหเจาของทรพยบอกเลกสญญาได ขอตกลงเชนนมผลผกพนคสญญาได ดงนน หากผเชาซอผดนดไมชาระเงนเพยงงวดเดยวผใหเชาซอ (เจาของ) กมสทธบอกเลกสญญาได หลกการบอกเลกสญญากรณทผเชาซอผดนดไมชาระคาเชาซอ 2 คราวหรอ 2 งวดตดกนดงทกลาวมาขางตนเปนหลกเกณฑทใชบงคบในกรณทเปนการเชาซอทรพยอนท ไมใชการเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตร

2) กรณเปนการเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตร ตองตกอยในบงคบของประกาศคณะกรรมการวาดวยสญญา เรองใหธรกจใหเชาซอรถยนตและรถจกรยานยนตเปนธรกจทควบคมสญญา พ.ศ. 2555 ซงประกาศฉบบดงกลาวไดประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวน 19 พฤศจกายน 2555 และมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2556 สาระสาคญในประกาศไดกาหนดเงอนไขสาหรบการบอกสญญาของผใหเชาซอกรณทผเชาซอผดนดชาระคาเชาซอ โดยกาหนดใหผใหเชาซอมสทธบอกเลกสญญาเชาซอได ในกรณผเชาซอผดนดชาระคาเชาซอรายงวด 3 งวดตด ๆ กน และผใหเชาซอมหนงสอบอกกลาวผเชาซอใหใชเงนรายงวดทคางชาระนน ภายใน เวลาอยางนอยสามสบวนนบแตวนทผเชาซอไดรบหนงสอ และผเชาซอละเลยเสยไมปฏบตตามหนงสอบอกกลาวนน และเมอผใหเชาซอบอกเลกสญญาเชาซอโดยแจงเปนหนงสอไปยงผเชาซอ และกลบเขาครอบครองรถยนตหรอรถจกรยานยนตทใหเชาซอเพอนาออกขายใหแกบคคลอน กอนขายใหแกบคคลอน ผใหเชาซอตองแจงลวงหนาใหผเชาซอและผคาประกน (ถาม) ทราบ เปนหนงสอไมนอยกวาเจดวน เพอใหผเชาซอใชสทธซอไดตามมลหนสวนทขาดอยตามสญญาเชาซอ โดยผใหเชาซอจะตองใหสวนลดแกผเชาซอตามอตราและการคดคานวณ

กลาวโดยสรปกคอ หากเปนการเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตรผเชาซอตองผดนดชาระคาเชาซอ 3 งวดตดตอกน ผใหเชาซอจงจะมสทธบอกเลกสญญาเชาซอและมสทธยดรถยนตทใหเชาซอคนจากผเชาซอไดรถยนตทผใหเชาซอยดคนมานน ถาผใหเชาซอจะนาออกขายใหบคคลอนหรอขายทอดตลาด ผใหเชาซอจะตองดาเนนการแจงเปนหนงสอใหผเชาซอและผคาประกนทราบลวงหนาไมนอยกวาเจดวนกอนวนขาย เพอใหโอกาสแกผเชาซอทจะทาการซอรถนนคนไดซงหากไมดาเนนการดงกลาวผใหเชาซอกไมมสทธเรยกรองใหผเชาซอชดใชราคาทยงขาดได

คาพพากษาศาลฎกาท 31/2560 “คดคงมปญหาตองวนจฉยอทธรณของโจทกประการแรกวา จาเลยทงสองตองรวมรบผดในคาขาดราคาหรอไมเพยงใด โดยศาลชนตนฟงวา (1) โจทกไมไดแจง

103

การประมลรถยนตทเชาซอใหจาเลยทงสองทราบและ(2) โจทกไมไดนาพยานมาสบใหไดความวา การขายทอดตลาดรถยนตทเชาซอมความเหมาะสมถกตองตามหลกเกณฑการขายทอดตลาดโดยทวไปหรอไม จงรบฟงไมไดวา การขายทอดตลาดโดยการประมลราคาดงกลาวของโจทกเปนการกระทาทเหมาะสม ซงโจทกจะพงมสทธเรยกคาขาดราคาจากสญญาเชาซอไดอก โจทกจงไมมสทธเรยกคาเสยหายดงกลาวจากจาเลยทงสองนน เหนวา ตามสญญาเชาซอระบวา “ในกรณธนาคารบอกเลกสญญาและกลบเขาครอบครองรถ ธนาคารจะแจงลวงหนาใหผเชาซอทราบเปนหนงสอไมนอยกวา 7 วน เพอใหผเชาซอใชสทธซอไดตามมลหนสวนทขาดอยตามสญญา เชาซอ” และ”กรณทธนาคารไดรถกลบคนมา ธนาคารตกลงวาหากนารถออกขายไดราคาเกนกวาจานวนหนคงคางชาระตามสญญาน ธนาคารจะคนเงนสวนทเกนนนใหแกผเชาซอ แตหากไดรานอยกวาจานวนหนคงคางชาระตามสญญาน ผเชาซอตกลงรบผดสวนทขาดเฉพาะในกรณทธนาคารไดขายโดยวธประมลหรอขาดทอดตลาดทเหมาะสมเทานน” และสญญาคาประกนระบวา “หากผเชาซอผดนดไมชาระคาเชาซอตามกาหนดไวไมวาดวยเหตใด หรอผดสญญาเชาซอไมวาทงหมดหรอแตเพยงบางสวนจนเปนเหตใหธนาคารไดรบความเสยหาย หรอรถยนตทเชาซอเกดความเสยหายไมวาดวยเหตใด แมโดยอบตเหต เหตสดวสย หรอภยพบตเหตใดทไมอาจปองกนได ผคาประกนยนยอมชาระหนของผเชาซอตามสญญาเชาซอใหแกธนาคารทนทจนครบถวน ความรบผดของผคาประกนตามสญญานเปนความรบผดตอธนาคารรวมกนกบผเชาซอและในฐานะลกหนรวมดวย ทงน โดยไมคานงถงวาธนาคารไดทวงถามหรอบอกกลาวผคาประกนแลวหรอไมกตาม” ดงนนกอนนารถยนตทเชาซอออกขายทอดตลาด โจทกจงมหนทจะตองแจงลวงหนาใหจาเลยท 1 (ผเชาซอ) ทราบเปนหนงสอไมนอยกวา 7 วน เพอใหจาเลยท 1(ผเชาซอ) ไดใชสทธซอรถยนตกลบคนตามมลหนสวนทขาดอยตามสญญาเชาซอ เมอทางนาสบของโจทกไมไดความโดยชดแจงวา โจทกไดมหนงสอแจงใหจาเลยท 1 (ผเชาซอ) ใชสทธซอรถกลบคนดงกลาวประกอบกบโจทกมไดนาพยานหลกฐานมาสบใหไดความวา การขายทอดตลาดรถยนตทเชาซอมความเหมาะสมถกตองตามหลกเกณฑการขายทอดตลาดโดยทวไป คดจงฟงไมไดวา โจทกขายรถยนตทเชาซอโดยเหมาะสมตามทกาหนดไวในสญญาเชาซอ โจทกยอมไมมสทธเรยกราคารถสวนทขาดอย”

4.2.2 ผเชาซอผดนดในคราวทสด กรณทผเชาซอผดนดชาระคาเชาซอในคราวทสดหรอผดนดชาระคาเชาซองวดสดทายซงในทางปฏบตเกดขนนอยมาก ในการบอกเลกสญญาผใหเชาซอตองรอใหพนกาหนดชาระคาเชาซออกงวดหนงกอนกรณเปนการเชาซอทรพยสนทวไปทไมใชการเชาซอรถยนตและรถจกรยานยนตร ตวอยาง นายดาเชาซอทวสจากนายขาวหนงเครอง ตกลงชาระคาเชาซอกน 10 งวด นายดาไมชาระคาเชาซอในงวดท 10 ดงน นายขายจะบอกสญญาเชาซอยงไมได ตองรอไปอกหนงงวดคองวดท 11 จงจะบอกเลกสญญาได ทงน เพราะเมอนบงวดท 10 และ 11 รวมเขาดวยกนเทากบเปนผดนดชาระคาเชาซอ 2 งวดตดกนเขาหลกเกณฑในการบอกเลกสญญา ตวอยาง นายดาทาสญญาเชาซอรถยนตจากบรษทขาวสะอาด ตกลงผอนชาระ 60 งวด ตอมานายดาผดนดชาระคาเชาซอในงวดสดทายคองวดท 60 กรณน บรษทขาวสะอาดจะบอกเลกสญญาเชาซอไดตองรอไปอก 2 งวด คอ งวดท 61 และ งวดท 62 จงจะครบ 3 งวดตดกน และกอนบอกเลกสญญาตองบอกกลาวลวงหนา 30 วนเพอใหโอกาสผเชาซอนาเงนมาชาระคาเชาซอ หากไมนามาชาระจงจะบอกเลกสญญาได

104

4.2.3 เมอผเชาซอไดผดสญญาในขอทเปนสาระสาคญ การพจารณาวาอยางไรเปนขอสาระสาคญใหพจารณาขอเทจจรงเปนเรอง ๆไป ตวอยางเชน ในสญญาเชาซอรถยนตกาหนดหามนารถไปดดแปลง แตผเชาซอกลบนารถไปดดแปลง กรณอยางนผใหเชาซอบอกเลกสญญาเชาซอได

5. ผลของการบอกเลกสญญา เมอมการบอกเลกสญญาเชาซอแลว ผใหเชาซอมสทธดงตอไปน 5.1 รบเงนทผเชาซอไดใชมาแลวกอนบอกเลกสญญาได และ 5.2 เจาของทรพยมสทธกลบเขาครอบครองทรพยสนนนได

ตวอยาง นายกลา เชาซอรถยนตจาก นายขาว เปนเงน 120,000 บาท ตกลงชาระคาเชาซอเปนเงนเดอนละ 10,000 บาท รวม 12 เดอน นายกลา ชาระคาเชาซอแลวรวม 5 เดอนเปนเงน 50,000 บาท แลวนายกลา ขาดสงคาเชารวม 3 เดอนตดตอกน นายขาว จงใชสทธบอกเลกสญญาตามกฎหมาย นายขาว มสทธรบเงนคาเชาซอ 50,000 บาท ทนายกลาไดชาระไปแลวได และยงมสทธยดรถยนตกลบคนมาจากนายกลาได

ในกรณทเจาของทรพยใชสทธบอกเลกสญญาเชาซอเพราะผเชาซอผดนด ไมชาระคาเชาซอสองคราวตดๆ กนหรอสามคราวตดกนในกรณเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตร นอกจากเจาของทรพยจะรบเงนคาเชาซอทผเชาซอไดชาระไปแลวและยดทรพยกลบคนมาแลว เจาของทรพยจะมสทธเรยกใหผเชาซอชาระเงนคาเชาซอทคางชาระไดหรอไม สาหรบเรองกฎนกฎหมายไดบญญตไวแตเพยงวาเจาของทรพยมสทธรบเงนทผเชาซอไดชาระไปแลวและยดทรพยสนคนเทานน กฎหมายไมไดบญญตใหสทธแกเจาของทรพยในการเรยกรองใหผเชาซอชาระคาเชาซอทคางชาระดวย ดงนน เจาของทรพยจงไมมสทธเรยกรองใหผเชาซอชาระคาเชาซอทคางชาระได คงมสทธแตเพยงเรยกคาทผเชาซอไดใชทรพยสนของเจาของทรพยตลอดระยะเวลาทไดใชสอยทรพยสน และมสทธเรยกคาเสยหายเพราะเหตทผเชาซอไดใชทรพยสนนนจนเสยหายอนเนองจากการใชทรพยนอกเหนอจากทไดตกลงไวในสญญา

ตวอยาง นาย ก. เชาซอรถยนตจากนาย ข. ในราคา 50,000 บาท ตกลงผอนชาระคาเชาซอเปนรายเดอนทกๆเดอนเปนเงนเดอนละ 5,000 บาท รวม 12 เดอน นาย ก. ชาระค าเชาซอเพยง 3 เดอน เปนเงน 15,000 บาท แลวขาดสงเปนเวลา 5 เดอน ตดตอกนคดเปนเงนคางชาระ 25,000 บาท นาย ข.ไมอาจเรยกเงนทนาย ก. คางชาระจานวน 25,000 บาท จากนาย ก. ไดคงเรยกไดแตเพยงคาเสยหายทนาย ก. ใชรถยนตจนเสยหายนอกเหนอจากการใชรถตามสญญาและคาทนาย ก. ไดใชทรพยสนตลอดระยะเวลา 5 เดอนทคางชาระดงกลาว ฉะนน ผเชาซอจะตองระมดระวงการชาระเงนคาเชาซอในงวดสดทายใหด เพราะมผใหเชาซอทไมมความซอสตยตอลกคาอาศยขอกฎหมายเชนนเอาเปรยบผ เชาซอซงเปนลกคาของตนดวยการหลกเลยงไมยอมรบชาระเงนคาเชาซอในงวดสดทาย แลวอางวาลกคาของตนเปนฝายผดสญญาเชาซอทาการรบเงนคาเชาซอทลกคาไดชาระไปแลวทงหมดและยดเอาทรพยสนคนจากลกคา ดงนนผเชาซอซงประสบกบปญหานควรนาเงนไปวางไวกบเจาหนาท ณ สานกงานวางทรพยหรอทจาศาลซงตงอยทศาลจงหวดในทกจงหวด เพอจะไดหลดพนจากความรบผดตามสญญาเชาซอและผใหเชาซอจะอาศยกฎหมายเอาเปรยบกบผเชาซอไมได หรอนาเงนคาเชาซองวดสดทายไปแจงเจาหนาทตารวจเพอลงบนทกประจาวนไวเพอใชเปนหลกฐานในการฟองรองหรอตอสคดเกยวกบการเชาซอรายน

105

6. ความระงบของสญญาเชาซอ เหตทสญญาเชาซอระงบสรปได ดงน 6.1 ผเชาซอบอกเลกสญญา 6.2 ผใหเชาซอบอกเลกสญญา 6.3 ระงบดวยเหตอน

สาหรบความระงบของสญญาเชาซอในกรณทผเชาซอบอกเลกสญญาและในกรณทผใหเชาซอบอกเลกสญญา ผเรยบเรยงไดอธบายในหวขอท 4 สทธและหนาทระหวางผเชาซอและผใหเชาซอแลว ในหวขอนจะอธบายเหตททาใหสญญาเชาซอระงบเพราะเหตอน การระงบของสญญาเชาซอเพราะเหตอน อาท ทรพยสนทเชาซอสญหายทงหมด หรอถกโจรกรรมโดยไมใชความผดของผเชาซอ กรณนผเชาซอไมตองรบผดชอบหลกการนเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 562 ผเชาจะตองรบผดในความสญหายหรอบบสลาย อยางใด ๆ อนเกดขนแกทรพยสนทเชา เพราะความผดของผเชาเอง หรอของบคคลซงอยกบผเชา หรอของผเชาชวง แตผเชาไมตองรบผดในความสญหาย หรอบบสลายอนเกดแตการ ใชทรพยสนนนโดยชอบ และมาตรา 567 ถาทรพยสนซงใหเชาสญหายไปทงหมดไซรทานวา สญญาเชากยอมระงบไปดวย พจารณาจากคาพพากษาศาลฎกาตอไปน ค าพพากษาศาลฎกาท 304/2522 จาเลยเชาซอรถยนตไปจากโจทกไดจอดรถยนตทเชาซอไวทถนน แลวถกคนรายลกไปเมอถนนดงกลาวเปนทจอดรถไดและมรถยนตคนอนจอดอยหลายคน ดงนจะเรยกวาจาเลยประมาทเลนเลอไมได เมอรถดงกลาวถกขโมยลกไปสญญาเชาซอยอมระงบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 572 ประกอบดวยมาตรา 567 จาเลยไมตองชาระเงนคาเชาซอหรอคาเสยหายตงแตงวดทรถหายเปนตนไป คาพพากษาศาลฎกาท 4593/2531 เมอรถยนตทเชาซอสญหายสญญาเชาซอยอมระงบไปตงแตวนทรถยนตสญหายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 567 ผใหเชาซอจะฟองเรยกคาเชาซอทยงคางชาระอยตงแตวนทรถยนตทเชาซอสญหายไปหาไดไม… ค าพพากษาศาลฎกาท 1576/2525 สญญาเชาซอเปนสญญาเชาทรพยประเภทหนง จงนาบทบญญตลกษณะเชามาใชบงคบดวย เมอรถยนตทเชาซอสญหาย สญญาเชาซอยอมระงบลงตงแตวนทรถยนตสญหายไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 567 จาเลยท 1 จงมหนาทชาระคาเชาซอเฉพาะงวดทรถยนตยงไมสญหาย และไมตองรบผดในคาเสยหายทโจทกอาจนารถยนตคนนไปแสวงหาประโยชนไดอก แตเมอสญญาเชาซอระบวาหากเกดการเสยหายขนแกรถยนตไมวาดวยประการใดๆ ผเชาซอยนยอมชดใชคาหรอราคารถยนตใหเจาของ จาเลยท 1จงตองรบผดชดใชราคารถยนตแกโจทก สวนราคารถยนตนนสมควรกาหนดตามราคาทจาเลยท 1 จะตองชดใชโดยใหหกคาเชาซอทไดชาระไปแลวออก คาพพากษาศาลฎกาท 2805/2540 สญญาเชาซอ… ระบวา “ถาทรพยสนทเชาซอถกโจรภย..สญหาย ผเชาซอยอมรบผดฝายเดยว… และยอมชาระเงนคาเชาซอจนครบ…” … ศาลมอานาจลดหยอนลงไดหากเหนวากาหนดไวสงเกนควรตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 383 วรรคแรก … คาพพากษาศาลฎกาท 5819/2550 เมอรถยนตทเชาซอสญหาย สญญาเชาซอยอมระงบไปนบแตวนทรถยนตสญหายตาม ป.พ.พ. มาตรา 567 จาเลยท 1 จงไมตองสงมอบรถยนตคนทเชาซอคนแกโจทก

106

แตเมอปรากฏขอตกลงตามสญญาเชาซอวาในกรณทรถยนตนนสญหาย ผเชาจะยอมชดใชคารถยนตเปนเงนจานวนเทากบคาเชาซอสวนทเหลอทผเชาจะตองชาระทงหมดตามสญญาเชาซอทนท ถอวาจาเลยท 1 ไดตกลงจะชาระคาเสยหายใหแกโจทกกรณนไวดวย อนเปนการกาหนดความรบผดในการทจาเลยท 1 ไมชาระหนลวงหนามลกษณะเปนเบยปรบ ซงหากสงเกนสวนศาลชอบทจะลดลงเปนจานวนพอสมควรไดตาม ป.พ.พ. มาตรา 383 วรรคแรก สวนคาขาดประโยชนนน เมอรถยนตทเชาซอสญหายไปเปนเหตใหสญญาเชาซอเลกกนแลว จาเลยท 1 จงไมตองรบผดตอโจทก ค าพพากษาศาลฎกาท 10417/2551 รถยนตทเชาซอไดสญหายไปจรงกอนโจทกมหนงสอบอกเลกสญญา และเนองจากสญญาเชาซอเปนสญญาเชาทรพยรวมกบคามนวาจะขายทรพยสนทใหเชา สญญาเชาซอจงเปนสญญาเชาทรพยประเภทหนง เมอรถยนตทเชาซอสญหาย สญญาเชาซอยอมระงบไปตาม ป.พ.พ. มาตรา 567 ดงน สญญาเชาซอระหวางโจทกกบจาเลยท 1 จงเลกกนนบแตวนท 26 มนาคม 2541 ซงเปนวนทรถยนตทเชาซอสญหายเมอขอเทจจรงไมปรากฏวาการสญหายเปนเพราะความผดของจาเลยท 1 โจทกจะฟองเรยกคาเชาซอทคางชาระอยนบแตวนทรถยนตทเชาซอสญหายไมไดแตตามสญญาเชาซอ ขอ 4. กาหนดใหผเชาซอตองรบผดเกยวกบคาเสยหายจากการใชการเกบรกษาทรพยทเชาซอ แมเปนเหตสดวสย และตามขอ 7 ไดกาหนดใหผเชาซอตองรบผดเงนคาเชาซอ คาเสยหายใดๆ ในกรณสญญาเชาซอไดยกเลกเพกถอนไมวาเหตใดใหแกผใหเชาซอจนครบถวน ยอมหมายความรวมถง ผเชาซอตองรบผดตอผใหเชาซอเกยวกบคาเสยหาย คาเชาซอทคางชาระในกรณสญญาเชาซอเลกกนเพราะเหตรถยนต เชาซอสญหายดวย ขอกาหนดดงกลาวเปนการกาหนดคาเสยหายไวลวงหนาในลกษณะเปนเบยปรบยอมใชบงคบไดตามกฎหมาย (มตชน,2559) คาพพากษาศาลฎกาท 4819/2549 ตามสญญาเชาซอตกลงกนไววา กรณรถยนตทเชาซอถกลกไป จาเลยผใหเชาซอจะไดรบชดใชคาสนไหมทดแทน 2 ทาง โดยไดจากโจทกผเชาและจากบรษทประกนภย อนเปนการเกนกวาความเสยหายทจาเลยไดรบ เมอโจทกเปนผเสยเบยประกนภยและจาเลยเปนผรบประโยชนกเพอโจทกจะไมตองเปนภาระใชคารถใหแกจาเลยจงยอมเสยเบยประกนภย และจาเลยไดแสดงเจตนาขอคาสนไหมทดแทนจากบรษทประกนภยแลว จนบรษทประกนภยอนมตใหจายเงนใหจาเลย การทจาเลยรบเงนคาเชาซอทเหลอจากโจทกหลงจากรถยนตทเชาซอถกลกไปเปนการใชสทธไมสจรต ตองคนเงนคาเชาซอดงกลาวใหโจทก กลาวโดยสรปเมอรถยนตหายสญญาเชาซอยอมระงบไป นบตงแตวนทรถยนตคนทเชาซอนนสญหาย ดงนนในสวนของคางวดทตดคางไฟแนนซซงเปนคางวดหลงจากวนทรถหายไมตองผอนตอแตถาตดคางคางวดซงเปนงวดกอนวนรถหายกตองจายเฉพาะงวดนนใหไฟแนนซไป เชน ตดคางคางวดท 5 แลวรถหายกอนถงงวดท6 เราตองผอนชาระเฉพาะงวดท 5 เทานนแตตงแตงวดท 6 เปนตนไปซงเปนงวดหลงวนทรถหายไมตองจายดงนนเมอรถหาย กตองมาดวาไฟแนนซซอรถคนนมาเทาไหร และทางผเชาซอผอนจายคางวดมาแลวจานวนเทาใด รวมทงบรษทประกนภยจายคาสนไหมทดแทนมาเทาไหน เมอนามาหกลบกลบหนกนถาเกนราคาทไฟแนนซซอรถคนนนมาตงแตตน ไฟแนนซจะมาใหผเชาซอจายคาเสยหายอกไมไดนะ!! การกยมเงน

1. ความหมายของการกยมเงน

107

ขาพเจานายเอกไดกเงนจากนายโทปนจานวนเงน 70,000 บาท โดยขาพเจาสญญาวาจะใชเงนจานวนดงกลาวคนใหภายในวนท 2 กรกฎาคม 2560

ลงชอ นายเอก ผก

การกยมเงน คอ สญญาซงบคคลคนหนงเรยกวา “ผก” ไดขอยมเงนจานวนหนงตามทไดกาหนดไวจากบคคลอกคนหนงเรยกวา “ผใหก” เพอผกจะไดนาเงนจานวนดงกลาวไปใชสอยตามทประสงคและผกตกลงวาจะคนเงนจานวนดงกลาวใหแกผใหกตามเวลาทกาหนดไว โดยผกยนยอมเสยดอกเบยใหแกผใหกตามอตราทตกลงกนไวเปนการตอบแทน ตวอยาง นายดาตองการเงน 50,000 บาท เพอไปซอนา แตนายดาไมมเงนจานวนดงกลาวจงไดไปกเงนจานวนดงกลาวจากนายโท นายโทตกลงใหกโดยมอบเงนจานวน 50,000 บาทใหแกนายดาไป โดยตกลงกนวานายดาจะตองใชเงนคนภายในกาหนด 1 ป พรอมดอกเบยอตรารอยละ 15 ตอปสญญาดงกลาวนเรยกวา “สญญากยมเงน” โดยนายดามฐานะเปน “ผก” และนายโทมฐานะเปน “ผใหก”

2. หลกฐานในการกยมเงน มาตรา 653 วรรคหนง บญญตวา “การกยมเงนกวา 2,000 บาทขนไป ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนง ลงลายมอชอผยมเปนสาคญ จะฟองรองบงคบคดไมได”คาวา “หลกฐานเปนหนงสอ”สรปไดวา คอ เอกสารใด ๆ ททาขนโดยมลายลกษณอกษรทแสดงวาไดเกดสญญากยมเงนกนสมบรณแลว ดงนน หลกฐานเปนหนงสอจงไมจาเปนตองเปนหนงสอสญญากเพยงอยางเดยว อาจเปนเอกสารลกษณะอน ๆ แตสาคญตองแสดงใหรวามการกยมเงนกน และลงลายมอชอผกยมไว อกทง การกยมเงนทกฎหมายบงคบใหตองมหลกฐานการกยมตองเปนการกยมเงนกวา 2, 000 บาทขนไป ในกรณทผกไมสามารถเขยนหนงสอไดตองมการลงลายพมพนวมอของผกประทบในหนงสอดงกลาวโดยมพยานลงลายมอชอรบรองลายพมพนวมอของผกอยางนอย 2 คนจงจะถอเทากบเปนการลงลายมอชอของผก หากไมมหลกฐานเปนหนงสอดงกลาวแลว ผใหกจะฟองรองตอศาลใหบงคบใหผกชาระเงนตามสญญาไมได ตวอยาง นายดาไดกเงนจากนายขาวเปนเงน 70,000 บาท นายขาวทาสญญาขนฉบบหนงมใจความสาคญวา นายดาไดกเงนจานวน 70,000 บาท ไปจากตนจรงโดยตองใหนายดาลงชอในหนงสอดงกลาวดวยซงหากถงกาหนดชาระเงนแลวนายดาบดพลวไมนาเงนมาชาระคน นายขาวจงจะมสทธฟองนายดาตอศาลใหบงคบนายดาใหคนเงนจานวนดงกลาวแกตนได หากไมมการทาสญญาดงกลาวแลว นายขาวไมมสทธทจะฟองรองนายดาตอศาลใหคนเงนจานวนดงกลาวได สาหรบหลกฐานในการกยมเงนกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบเอาไว เพยงแตใหอานใหไดใจความวามการกยมกน จานวนเงนทกยม ตกลงวาจะชาระคนและมการลงลายมอชอของ

ผกเปนสาคญกถอเปนหลกฐานในการกยมเงนกนได

ตวอยาง

108

สาหรบเวลาทตองมหลกฐานการกยมเงนจะมขนขณะทาสญญาหรอภายหลงทาสญญากได แตตองมกอนฟองคดทสาคญตองมการลงลายมอชอผยมเปนสาคญพจารณาไดจาก

คาพพากษาฎกาทคาพพากษาศาลฎกาท 8175/2551 หลกฐานการกยมเงนเปนหนงสอทบญญตไวใน ป.พ.พ. มาตรา 653 นนอาจเกดม

ขนในขณะกยมเงนกนหรอภายหลงจากนนกได และมไดจากดวาจะตองเปนหลกฐานทไดมอบไวแกกน แมคาใหการพยานทจาเลยเบกความไวในคดอาญาของศาลชนตนวาจาเลยกยมเงนไปจากโจทกจะเกดมขนภายหลงการกยมเงนและไมมการสงมอบใหไวแกกนกตาม กถอไดวาการกยมเงนระหวางจาเลยและโจทกเปนกรณทมหลกฐานเปนหนงสอ ดงนน เมอจาเลยไมมหลกฐานการใชเงนเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอโจทกผใหยมมาแสดง จาเลยจงนาสบการใชเงนไมได เพราะเปนการตองหามตามบทกฎหมายขางตน

3. ขอพจารณาเกยวกบหลกฐานการกยมเงน 3.1 กรณทผกลงลายมอชอในกระดาษเปลามอบไวใหแกผใหก ใหผใหกกรอกขอความเอง

จะมผลอยางไร กรณท 1 หากผใหกกรอกขอความและจานวนเงนกตรงกบความเปนจรง เชนนสามารถทาได

และถอวามหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผก สามารถฟองรองบงคบคดกนได กรณท 2 หากผใหกกรอกขอความและจานวนเงนไมตรงกบความเปนจรง หรอกรอกจานวน

เงนกมากกวาความเปนจรง เชนนเอกสารดงกลาวถอเปนเอกสารปลอม ไมสามารถนาไปเปนหลกฐานในการฟองคดได ถอวาไมมหลกฐานเปนหนงสอทจะฟองรองบงคบคดได

คาพพากษาศาลฎกาท 7428/2543 จาเลยใหการรบแลววาไดกยมเงนโจทกไปจรงตามทโจทกฟองโดยจาเลยลงลายมอชอไวในกระดาษทไมมการกรอกขอความไว แมหากขอเทจจรงจะฟงไดตามคาใหการของจาเลยวา สญญากเงนทโจทกนามาฟองเปนเอกสารทโจทกกรอกขอความขนเองโดยไมไดรบความยนยอมจากจาเลยกตาม แตโจทกไดกรอกจานวนเงนทกยมตามความเปนจรงอตราดอกเบยกไมเกนกวาทกฎหมายกาหนดหรอทไดตกลงกนไว จงเปนการกยมเงนทมหลกฐานเปน

ขาพเจานายสมนกไดรบเงนจากนายสมหมายจ านวน 3,000 บาท ตกลงวาจะใชเงนคนนายสมหมายวนท 20 มกราคม พ.ศ. 2560

ลงชอ ผก

(นายสมนก ชอบหน)

ขาพเจาขอรบรองวาเปนลายพมพลายนวมอ อนแทจรงของนายสมนก ชอบหนผกอยางแทจรงและนายสมนก ชอบหน ผกไดลงลายพมพลายนวมอ ตอหนาขาพเจา

ลงชอ.......................................... พยาน

ลงชอ(.........................................) พยาน

(.........................................)

109

หนงสอลงลายมอชอจาเลยผยมเปนสาคญตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 653 วรรคหนงจาเลยจงตองรบผดชดใชเงนใหแกโจทกตามฟอง

ตวอยาง

3.2 กรณทผใหกแกไขจานวนเงนในหลกฐานการกยมงนใหมจานวนมากกวาทกยมกนจรง ผลจะเปนอยางไร ในกรณนถอวาการกเงนดงกลาวมหลกฐานเปนหนงสอ แตบงคบไดตามหนทมตอกนจรง

คาพพากษาศาลฎกาท 407/2542 สญญากยมฉบบพพาทจาเลยลงลายมอชอเปนผก กยมเงนโจทก 30,000 บาท เปนหลกฐานการกยมเปนหนงสอซงจาเลยตองรบผด แมภายหลงโจทกแกไขจานวนเงนในสญญากใหสงขน จงทาใหสญญากยมเงนฉบบพพาทเปนเอกสารปลอม กไมทาใหหลกฐานการกยมเงนททาไวแตเดมและมผลสมบรณอยแลวตองเสยไป ศาลยอมพพากษาใหจาเลยรบผดตามจานวนเงนเทาทจาเลยกไปจรง

ค าพพากษาศาลฎกาท 1149/2552 โจทกมหนงสอสญญากยมทจ าเลยลงลายมอชอเปนผกระบวาจ าเลยกยมเงนโจทกจ านวน 20,000 บาท เปนหลกฐานการกยมเปนหนงสอซงจ าเลยตองรบผดแมภายหลงโจทกแกไขจ านวนเงนในสญญากใหสงขนเปน 120,000 บาท ซงไมเปนไปตามทโจทกและจ าเลยตกลงกน แตกไมท าใหหลกฐานกยมเงนทท าไวแตเดมและมผลสมบรณตองเสยไป จ าเลยตองรบผดตอโจทกเทาทกไปจรง

ขาพเจานายดาไดกยมเงนจากนายขาวจานวน…………………..บาท ตกลงจะชาระ

คนในเดอนมกราคม 2559 (สมมตกกน 20,000 บาท)

ลงชอ ผก

นายดา จายหน

- กรณทผใหกเตมจานวนตรงตามทกกนจรงคอ 20,000 บาท ผสอนเหนวานาจะบงคบกนไดเพราะตรงตามความประสงคทกยมกนจรง

- กรณทผใหกเตมจานวนเงนทก 200,000 บาท ซงไมตรงตามทกกนจรง

ผลทางกฎหมาย เปนเอกสารปลอมทงฉบบ

ผกไมตองชาระหนเลย และถอวาการกยมครงนไมมหลกฐานการกยมทจะนามาฟองรองคด จงไมอาจฟองรองบงคบคดกนได

110

ตวอยาง

3.3 การแกไขจานวนเงนในหลกฐานการกยมเงนทสมบรณแลว

การแกไขหลกฐานการกยมเงนทเสรจสมบรณแลว ตอมามการแกไขเพมเตมโดยไมมการทาหลกฐานการกยมขนมาใหม แตไดขดฆาจานวนเงนในสญญากเดม แลวเขยนจานวนเงนเพมขนตามจานวนทกไปทงสองครงรวมกนโดยไมไดมการลงลายมอชอของผกกากบไว ถอวาการกยมเงนเฉพาะครงแรกเทานนทมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผก สวนการกยมเงนครงหลงถอวาไมมหลกฐาน ค าพพากษาศาลฎกาท 326/2507 เดมจ าเลยกเงนโจทกไป 3,100 บาท และไดท าหนงสอกใหโจทกไว ตอมาจ าเลยขอกเงนโจทกอก 1,400 บาท โจทกจ าเลยขอใหผเขยนสญญาแกจ านวนเงนในหนงสอกการเขยนจ านวนเงนกเพมลงไปในหนงสอกโดยจ าเลยมไดลงลายมอชอในการแกไข ถอไดวาไมมหลกฐานลงลายมอชอจ าเลย จงใชฟองรองบงคบไมได สวนการกครงแรกจ านวนเงน 3,100 บาท นน ไดท าหนงสอกและลงลายมอชอจ าเลยในหนงสอนนถกตองตามกฎหมายโจทกจ าเลยขอใหผเขยนสญญาแกจ านวนเงน การแกกคงไมมผลใหฟองรองจ าเลยตามทแกนนเทานนโจทกจงยงคงมสทธฟองเรยกเงนตามหนงสอกทจ าเลยท าไวตอโจทกดงเดม

3.4 กรณทการกยมเงนกนทางไลน (line) หรอเฟซบก (Face book) หรอกลองขอความ (inbox) จะถอวามหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผกไดหรอไม

ขาพเจานายดาไดกยมเงนจากนายขาวจานวน ….200000…บาท ตกลงจะชาระคนในเดอนมกราคม 2559

- กรณทผใหกแอบเตมเลข 0 เพม ทาใหจานวนเงนทกจาก 20,000 บาท เปน 200,000 บาท ซงไมตรงตามจานวนทกกนจรง ผลทางกฎหมาย ถอวาการกยมเงนกนมหลกฐานการกยมกนสามารถนามาฟองบงคบคดกนได แตผกรบผดเพยงจานวนทตนกไปจรง คอ 20,000 บาท

ลงชอ ผก นายดา จายหน

ภาพท 1 โปรแกรมไลน ทมา:https://bloggonsite.com/2017/12/13/line. [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

111

สาหรบกรณทการกยมกนทางไลน ทางเฟซบก หรอทางกลองขอความจะถอเปนหลกฐานการกยมเงนตามมาตรา 653 หรอไม ประการแรกทตองพจารณาคอมาตรา 653 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บญญตไววา "การกยมเงนกวาสองพนบาทขนไปนน ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนสาคญ จะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม” จากบทบญญตของมาตรา 653 วรรคแรก นน ใชคาวา “ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนสาคญ จะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม” นนกหมายความวา หลกฐานทผใหกเงนจะใชเปนหลกฐานในการฟองรองบงคบคดนนเพยงเทาทผกเงนไดทาหลกฐานเปนหนงสอและลงลายมอชอของผกเงนไวในหลกฐานนนใหผใหกเงนยดถอไวกเปนการเพยงพอทผใหกเงนจะใชเปนหลกฐานในการฟองรองบงคบใหผกเงนชาระหนไดแลว ถงแมวาผใหกเงนนนจะมไดลงลายมอชอในหลกฐานนนดวยกตาม ดงนน คาวาหลกฐานการกยมเปนหนงสอ ตามมาตรา 653 วรรคแรก จงไมจาเปนทจะตองทาเปนสญญากยมเงนกนระหวางผใหกเงนกบผกเงนแตอยางใด เพยงแตหลกฐานนนไดทาเปนหนงสอและมขอความททาใหเขาใจไดวาผกเงนไดกยมเงนไปจากผใหกเงนและไดลงลายมอชอผกเงนไวเปนหลกฐานในหลกฐานนนกเพยงพอทจะเปนหลกฐานใหผใหกยมเงนนนใชเปนหลกฐานฟองรองบงคบใหผกยมเงนชาระหนเงนกไดแลว สาหรบหลกฐานเปนหนงสอตามท

ภาพท 2 โปรแกรมไลน ทมา:https://guru.sanook.com/8790/. [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

ภาพท 3 กลองขอความ http://www.iosicongallery.com/facebook-messenger-20131114/. [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

112

บญญตไวในมาตรา 653 วรรคแรกนน ไมจาเปนตองทาในกระดาษอาจทาบนวตถใด ๆ กถอวาเปนหลกฐานฟองรองบงคบคดได เพยงแตใหปรากฏขอความเปนตวหนงสอใหสอไดวาเปนการกยมเงนระหวางผกเงนกบผใหกเงน และผกเงนไดลงลายมอชอไวกถอวาเปนหลกฐานแหงการกยมเงนตามมาตรา 653 วรรคแรก

จากหลกเกณฑดงกลาวขางตนเมอนามาพจารณาประกอบกบปญหาการกยมเงนกนโดยวธสงขอความผานทางเฟสบคหรอทางไลนซงเปนโซเชยลมเดยทนยมใชสอสารกนอยทางโลกออนไลนในปจจบน จะเหนไดวา การสงผานขอความสอสารถงกนนนหากเปนการสอสารเพอกยมเงนกนกจะไมปรากฏลายมอชอของผกเงนใหเหนในขอความทสงถงกนแตอยางใด จงมปญหาวาขอความทผกเงนสอสารถงผใหกเงนเพอขอยมเงนจากผใหกเงนนน หากผใหกเงนไดตกลงยนยอมใหกยมเงนตามทผกเงนไดขอกโดยมขอความสงถงกนระหวางผกเงนกบผใหกเงนทางเฟสบคหรอไลนทสามารถเขาใจไดวามการกยมเงนกนจรงเปนจานวนเกนกวา 2,000 บาทขนไป และภายหลงจากทกเงนไปแลวผกเงนไมยอมชดใชเงนทไดกไปนน อยางนผใหกเงนจะใชขอความในเฟสบคหรอไลนดงกลาวนนมาเปนหลกฐานฟองรองบงคบใหผกเงนชาระหนจานวนทกไปไดหรอไม เพราะขอความทสอสารกนระหวางผกเงนกบผใหกเงนตามทปรากฏในเฟสบคหรอไลนนนจะไมมปรากฏลายมอชอของผกเงนแตอยางใด ซงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 653 วรรคแรก เหนไดวาไมอาจถอไดวาขอความทผกเงนกบผใหกสอสารถงโดยผานทางเฟสบคหรอไลนนนเปนหลกฐานแหงการกยมเงนได แตในปจจบนมพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ใชบงคบเกยวกบการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส ดงนนจงตองพจารณาวาการทผกเงนและผใหกเงนไดกยมเงนกนโดยการสอสารผานการสงขอความทางเฟสบคหรอไลนนนเปนการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอไมซงตาม พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ในมาตรา 4 ไดบญญตใหความหมายของคาวา“ธรกรรม” หมายความวา การกระทาใด ๆ ทเกยวกบกจกรรมในทางแพงและพาณชย หรอในการดาเนนงานของรฐตามทกาหนดในหมวด 4 “อเลกทรอนกส” หมายความวา การประยกตใชวธการทางอเลกตรอน ไฟฟา คลนแมเหลกไฟฟา หรอวธอนใดในลกษณะคลายกน และใหหมายความรวมถงการประยกตใชวธการทางแสง วธการทางแมเหลก หรออปกรณทเกยวของกบการประยกตใชวธตาง ๆ เชนวานน“ธรกรรมทางอเลกทรอนกส” หมายความวา ธรกรรมทกระทาขนโดยใชวธการทางอเลกทรอนกสทงหมดหรอแตบางสวน “ขอความ” หมายความวา เรองราว หรอขอเทจจรง ไมวาจะปรากฏในรปแบบของตวอกษร ตวเลข เสยง ภาพ หรอรปแบบอนใดทสอความหมายไดโดยสภาพของสงนนเองหรอโดยผานวธการใด ๆ“ขอมลอเลกทรอนกส” หมายความวา ขอความทไดสราง สง รบ เกบรกษา หรอประมวลผลดวยวธการทางอเลกทรอนกส เชน วธการแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกส จดหมายอเลกทรอนกส โทรเลข โทรพมพ หรอโทรสาร“ลายมอชออเลกทรอนกส” หมายความวา อกษร อกขระ ตวเลข เสยงหรอสญลกษณอนใดทสรางขนใหอย ในร ปแบบอเลกทรอนกสซงนามาใชประกอบกบขอมลอเลกทรอนกสเพอแสดงความสมพนธระหวางบคคลกบขอมลอเลกทรอนกส โดยมวตถประสงคเพอระบตวบคคลผเปนเจาของลายมอชออเลกทรอนกสทเกยวของกบขอมลอเลกทรอนกสนน และเพอแสดงวาบคคลดงกลาวยอมรบขอความในขอมลอเลกทรอนกสนนจากความหมายของคาตาง ๆ ดงกลาวขางตนจะเหนไดวา การทผกเงนและผใหกเงนสอสารกนโดยการสงขอความผานทางเฟสบคหรอไลนน ถอไดวาขอความนนเปนขอมลอเลกทรอนกส ซงตามพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 บญญตหามมใหปฏเสธความผกพนและการบงคบใชทางกฎหมายของขอมลในรปของขอมลอเลกทรอนกส ตามมาตรา

113

7 ทบญญตวา “หามมใหปฏเสธความมผลผกพนและการบงคบใชทางกฎหมายของขอความใดเพยงเพราะเหตทขอความนนอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส” ดวยผลของกฎหมายตามมาตรา 7 ดงกลาวผกเงนจงไมอาจทจะปฏเสธความผกพนกบผใหกเงนตามขอความทมการสอสารถงกนโดยผานทางเฟสบคหรอไลนได อกทงตามพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ยงไดบญญตใหการจดทาขอความขนเปนขอมลอเลกทรอนกสทสามารถเขาถงและนากลบมาใหไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง ใหถอวาขอความนนเปนหนงสอ มหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดงแลว ตามมาตรา 8 วรรคแรกทบญญตวา “ภายใตบงคบบทบญญตแหงมาตรา 9 ในกรณทกฎหมายกาหนดใหการใดตองทาเปนหนงสอ มหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดง ถาไดมการจดทาขอความขนเปนขอมลอเลกทรอนกสทสามารถเขาถงและนากลบมาใชไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง ใหถอวาขอความนนไดทาเปนหนงสอ มหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดงแลว” ดวยผลของกฎหมายตามมาตรา 8 ดงกลาว จงถอไดวา ขอความทผกเงนและผใหกเงนไดสอสารขอกยมเงนกนโดยผานการสงขอความทางเฟสบคหรอไลนนน ถอไดวาขอความนนไดทาเปนหนงสอตอกนระหวางผใหกเงนกบผกเงนแลว และการทผกเงนและผ ใหกเงนจะใหเฟสบคหรอไลนสอสารซงกนและกนไดนนทงผกเงนและผใหกเงนตางกตองสมครเขาใชแอพพลเคชนดงกลาวดวยการดวยระบ อกษร อกขระ ตวเลข เสยงหรอสญลกษณอนใดทผกเงนและผใหกเงนไดสรางขนใหอยในรปแบบของอเลกทรอนคสเพอระบตวบคคลผเปนเจาของการใชแอพพลเคชนนนและเพอแสดงวาบคคลดงกลาวยอมรบขอความในขอมลอเลกทรอนกสนนดวย จงถอไดวาผกเงนและผใหกเงนไดลงลายมอชออเลกทรอนกสในการสงขอความสอสารระหวางกนผานทางเฟสบคหรอไลนแล ว ตามทพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ไดบญญตไวในมาตรา 9 ทบญญตวา “ ในกรณทบคคลพงลงลายมอชอในหนงสอ ใหถอวาขอมลอเลกทรอนกสนนมการลงลายมอชอแลว

(1) ใชวธการทสามารถระบตวเจาของลายมอชอ และสามารถแสดงไดวาเจาของลายมอชอรบรองขอความในขอมลอเลกทรอนกสนนวาเปนของตน และ

(2) วธการดงกลาวเปนวธการทเชอถอไดโดยเหมาะสมกบวตถประสงคของการสรางหรอสงขอมลอเลกทรอนกส โดยคานงถงพฤตการณแวดลอมหรอขอตกลงของคกรณวธการทเชอถอไดตาม

(3) ใหคานงถง ก. ความมนคงและรดกมของการใชวธการหรออปกรณในการระบตวบคคล สภาพพรอมใชงานของทางเลอกในการระบตวบคคล กฎเกณฑเกยวกบลายมอชอทกาหนดไวในกฎหมายระดบความมนคงปลอดภยของการใชลายมอชออเลกทรอนกส การปฏบตตามกระบวนการในการระบตวบคคลผเปนสอกลาง ระดบของการยอมรบหรอไมยอมรบ วธการทใชในการระบตวบคคลในการทาธรกรรม วธการระบตวบคคล ณ ชวงเวลาทมการทาธรกรรมและตดตอสอสารข. ลกษณะ ประเภท หรอขนาดของธรกรรมททา จานวนครงหรอความสมาเสมอในการทาธรกรรม ประเพณทางการคาหรอทางปฏบต ความสาคญ มลคาของธรกรรมททา หรอค. ความรดกมของระบบการตดตอสอสารใหนาความในวรรคหนงมาใชบงคบกบการประทบตราของนตบคคลดวยวธการทางอเลกทรอนกส ดวยโดยอนโลม”

ดงนนจงถอไดวาขอความการสอสารระหวางผกเงนกบผใหกเงนทสอสารตอกนโดยผานเฟสบคหรอไลนนนเปนหลกฐานเปนหนงสอทมผกไดลงลายมอชอรบรองไวเปนสาคญแลว ผใหกเงนจงสามารถทจะนาเอาขอความการกยมเงนทสงผานทางเฟสบคหรอไลนระหวางผกเงนกบผใหกเงนนนมาเปนหลกฐานฟองรองบงคบใหผกเงนชาระเงนกทไดกยมไป ไมเปนการตองหามตามประมวล

114

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 653 วรรคแรก โดบพจาณาไดเทยบเคบงไดจากคาพพากษาศาลฎกาท 8789/2556

คาพพากษาศาลฎกาท 8789/2556 วนจฉยไววา การทจาเลยนาบตรกดเงนสดควกแคชไปถอนเงนและใสรหสสวนตวเปรยบไดกบการลงลายมอชอตนเอง ทารายการเบกถอนเงนตามทจาเลยประสงค และกดยนยนทารายการพรอมรบเงนสดและสลป การกระทาดงกลาวถอเปนหลกฐานการกยมเงนจากโจทก ตาม พ.ร.บ.วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ.2544 มาตรา 7, 8 และมาตรา 9 ประกอบกบคดนจาเลยมการขอขยายระยะเวลาผอนชาระหนสนเชอเงนสดควกแคชทจาเลยคางชาระแกโจทก ซงโจทกมเอกสารซงมขอความชดวาจาเลยรบวาเปนหนโจทกขอขยายเวลาชาระหน โดยจาเลยลงลายมอชอมาแสดง จงรบฟงเปนหลกฐานแหงการกยมอกโสดหนง โจทกจงมอานาจฟอง

คาพพากษาฎกาท 6757/2560 ขอความทโจทกสงถงจาเลยทาง Face book มใจความวา “เงนทงหมดจานวน 670,000 บาทนน จาเลยไมตองสงคนใหแกโจทกแลว และไมตองสงดอกเบยอะไรมาใหอก โจทกยกใหทงหมด จะไดไมตองมภาระหนสนตดตว” การสงขอมลดงกลาวเปนการสนทนาผานระบบเครอขายอนเตอรเนตเพอเปนการสงขอมลทางอเลกทรอนกสจงตองนาพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ. ศ. 2544 มาใชบงคบซงตามมาตรา 7 ไดบญญตวา หามมใหปฏเสธความมผลผกพนและการบงคบใชทางกฎหมายของขอความใดเพยงเพราะเหตทขอความนนอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสและมาตรา 8 บญญตวาภายใตบงคบบทบญญตแหงมาตรา 9 ในกรณทกฎหมายกาหนดใหการใดตองทาเปนหนงสอหรอมหลกฐานเปนหนงสอหรอมเอกสารมาแสดง ถาไดมการจดทาขอความขนเปนขอมลอเลกทรอนกสทสามารถเขาถงและนากลบมาใชไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง ใหถอวาขอความนนไดทาเปนหนงสอหรอมหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดงแลว ดงนนขอความทโจทกสงถงจาเลยทาง Face book แมจะไมมการลงลายมอชอโจทกกตาม แตการสงขอความของโจทกทาง Face book กจะปรากฏชอของผสงดวยและโจทกเองกยอมรบวาไดสงขอความทาง Face book ถงจาเลยจรง ขอความการสนทนาจงรบฟงไดวาเปนการแสดงเจตนาปลดหนใหแกจาเลยโดยมหลกฐานเปนหนงสอตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 340 แลว หนตามสญญากยมจงระงบ ฝายโจทกไมอาจยกเหตวาโจทกไมมเจตนาทจะปลดหนใหแกจาเลยแตไดกระทาไปเพราะความเครยดและตองการประชดประชนจาเลยขนอางเพอใหเจตนาทแสดงออกไปตกเปนโมฆะหาไดไม ทงนเพราะไมปรากฏขอเทจจรงวาจาเลยไดรถงเจตนาทซอนอยภายในของโจทก

4. อตราดอกเบย

ในการกยมเงนกนกฎหมายไมไดบงคบใหตองมการคดอตราดอกเบยแกกน ดงนน ในสญญากยมเงนคสญญาจะไมคดอตราดอกเบยแกกนกได แตในกรณทมการตกลงคดอตราดอกเบยแกกน หากเปนการกยมเงนระหวางเอกชนกยมเงนกนเอง ในการกยมเงนนนกฎหมายไดกาหนดไววา ผใหกคดดอกเบยจากผกไดไมเกนรอยละ 15 ตอป หรอในอตรารอยละ 1.25 ตอเดอน ทงน เป นไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 654 หากผใหกคดดอกเบยเกนกวาอตราดอกเบยดงกลาวแลว ผลกคอดอกเบยตกเปนโมฆะทงหมด ผใหกคงเรยกใหผกชาระเงนตนคนใหแกตนไดเทานน และผใหกยงตองมความผดทางอาญาฐานเรยกดอกเบยเกนอตรา อาจถกจาคกไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน 2 แสนบาท หรอทงจาทงปรบ ตาม พ.ร.บ.หามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ. 2560 มาตรา 3

115

ตวอยาง นายสมกยมเงนจากนางซวยเปนจานวน 80,000 บาท คดดอกเบย

รอยละ 20 บาท ตอเดอน จะเหนไดวานางซวยคดดอกเบยเกนกวารอยละ 1.25 บาท ตอเดอน ตามทกฎหมายกาหนดไว ดงนน ดอกเบยทงหมดเปนโมฆะ และนายสมมหนาทคนเฉพาะเงนตน 80,000 บาท คนใหนางซวยเทานน นอกเหนอจากการทดอกเบยทคดเกนอตราจะตกเปนโมฆะแลว ในสวนดอกเบยท ผกชาระเกนใหแกผใหก ผกสามารถนามาหกออกจากตนเงนได ซงแตเดมแลวจะเหนไดวาคาวนจฉยของศาลฎกาสวนใหญจะถอเปนเรองทชาระดอกเบยดวยความสมครใจโดยรอยแลววาตนไมมความผกพนทตองชาระคน ซงใชหลกกฎหมายตามมาตรา 407 ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กลาวคอ บคคลใดไดกระทาการอนใดตามอาเภอใจเหมอนหนงวาเพอชาระหนโดยรอยวาตนไมมความผกพนทจะตองชาระ ทานวาบคคลผนนหามสทธจะไดรบคนทรพยไม ซงมผลใหไมสามารถเรยกคนได คาพพากษาศาลฎกาท 11645/2554 โจทกฟองวาจาเลยกเงนโจทกกาหนดดอกเบยอตรารอยละเจดครงตอป โดยสญญากระบวา ดอกเบยตามกฎหมาย แตโจทกนาสบวา ขนแรกตกลงคดดอกเบยกนอตรารอยละ 5 ตอเดอน ตอมาลดลงเหลอรอยละ 3 ตอเดอน จานวนเงนทจาเลยชาระมาแลวเปนการชาระดอกเบยเกนอตราตามกฎหมาย จาเลยยงมไดชาระตนเงนกทงยงคางชาระดอกเบยอกสามหมนบาทเศษ จงฟองเรยกตนเงนกเตมจานวนกบดอกเบยตามทระบในสญญานบตงแตวนก ดงนเปนการนาสบเรองรายละเอยดแหงขอเทจจรงในมลกรณทฟอง เมอไดความวาโจทกเรยกดอกเบยเกนอตราเปนการฝาฝน พ.ร.บ.หามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ.2475 มาตรา 3 ประกอบดวย ป.พ.พ. มาตรา 654 อนเปนขอกฎหมายเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน ศาลยอมม อานาจยกขนปรบแกคดได เองตาม ป.ว .พ. มาตรา 142 (5) ทงการ

รบฟงพยานบคคลวาหนทระบไวในเอกสารไมสมบรณไมตองหามตาม ป.ว.พ. มาตรา 94 ขอตกลงเรองดอกเบยจงเปนโมฆะการทจาเลยสมยอมชาระดอกเบยเกนกวาทกฎหมายกาหนดแกโจทก ถอวาเปนการชาระหนตามอาเภอใจโดยรอยวาตนไมมความผกพนทจะตองชาระตาม ป.พ.พ. มาตรา 407 จาเลยไมมสทธเรยกคนจงจะใหนาไปหกดอกเบยตามกฎหมายหรอหกจากยอดตนเงนไมได

คาพพากษาศาลฎกาท 2654/2546 โจทกเปนธนาคารพาณชยมสทธคดดอกเบยจากลกคาในอตราสงสดตามประกาศธนาคารแหงประเทศไทย และพระราชบญญตการธนาคารพาณชยฯ มาตรา 14ขณะจาเลยทงสองทาสญญากยมเงนและสญญาเบกเงนเกนบญชมประกาศธนาคารแหงประเทศไทยใหธนาคารพาณชยถอปฏบตเกยวกบดอกเบยและสวนลดใหสนเชอโจทกจงมคาสงและประกาศอตราดอกเบยขนตาสาหรบลกคารายใหญและรายยอยชนดโดยอตราดอกเบยสนเชอสาหรบลกคารายยอยชนดทงประเภทเบกเงนเกนบญชและเงนกแบบมระยะเวลาอตรารอยละ 14.75 ตอป การทโจทกคดดอกเบยจากจาเลยทงสองซงเปนลกคารายยอยชนดในอตรารอยละ 19 ตอป จงเกนกวาอตราตามคาสงและประกาศของโจทกเปนการปฏบตฝาฝนตอพระราชบญญตการธนาคารพาณชยฯ มาตรา 14 อนเปนการตองหามตามพระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตราฯ มาตรา 3(ก) การกาหนดอตราดอกเบยรอยละ 19 ตอป จงตกเปนโมฆะ แมตามความจรงโจทกจะคดดอกเบยไมถงอตรารอยละ 19 ตอป กไมอาจทาใหขอตกลงเรองอตราดอกเบยทตกเปนโมฆะกลายเปนขอตกลงทชอบดวยกฎหมายไปได เมอขอกาหนดอตราดอกเบยเปนโมฆะแลวเทากบสญญากยมเงนและสญญาเบกเงนเกนบญชมไดมการตกลงเรองดอกเบยกนไวโจทกจงไมมสทธเรยกใหจาเลยทงสองรวมกนรบผดชาระดอกเบยตามสญญาเดมไดอกแตเนองจากเปนหนเงนโจทกยงมสทธคดดอกเบยในระหวางผดนดอตรารอยละ 7.5 ตอปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 224 วรรคหนง การชาระ

116

ดอกเบยทไมชอบดวยกฎหมายดวยความสมครใจของลกหนเปนการชาระหนตามอาเภอใจ โดยรอยแลววาตนไมมความผกพนตองชาระ จงไมอาจนามาหกชาระดอกเบยและตนเงนตามลาดบไดอก ปญหาดงกลาวเปนขอกฎหมายเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน ศาลฎกายกขนวนจฉยไดเองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 142(5) ประกอบดวยมาตรา 246,247

แตตอมาไดมคาพพากษาฎกาวนจฉยในสาระสาคญใหมของการการชาระดอกเบยเกนอตรากฎหมายกาหนด ใหนาเงนทชาระมาชาระคนตนเงนทงหมด ดงนน ดอกเบยทชาระเกนไปจงนามาหกอกจากตนเงนได ดงน คาพพากษาศาลฎกาท 2131/2560 โจทกคดดอกเบยจากจาเลยรอยละ 1.3 ตอเดอน อตรารอยละ 15.6 ตอป ซงเปนการคดดอกเบยเกนอตราทกฎหมายกาหนด อนเปนการฝาฝน พ.ร.บ.หามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ.2475 มาตรา 3 ประกอบ ป.พ.พ. มาตรา 654 มผลใหดอกเบยดงกลาวตกเปนโมฆะ กรณถอไมไดวาจาเลยชาระหนโดยจงใจฝาฝนขอหามตามกฎหมายหรอเปนการกระทาอนใดตามอาเภอใจเสมอนหนงวาเพอชาระหนโดยรอยวาตนไมมความผกพนตามกฎหมายทตองชาระ อนจะเปนเหตใหจาเลยไมมสทธไดรบทรพยนนคนตาม ป.พ.พ. มาตรา 407 เมอดอกเบยของโจทกเปนโมฆะ เทากบสญญากยมมไดมการตกลงเรองดอกเบยกนไว โจทกไมมสทธไดดอกเบยกอนผดนด และไมอาจนาเงนทจาเลยชาระแกโจทกมาแลวไปหกออกจากดอกเบยทโจทกไมมสทธคดได จงตองนาเงนทจาเลยชาระหนไปชาระตนเงนทงหมด กลาวโดยสรป จะเหนวาปจจบนศาลฎกาไดวนจฉยในสาระสาคญใหมของการการชาระดอกเบยเกนอตรากฎหมายกาหนด โดยใหดอกเบยทคดเกนกวาทกฎหมายกาหนดตกเปนโมฆะ ซงถอเทากบสญญากยมมไดมการตกลงเรองดอกเบยกนไว ดงนน ผใหกจงไมมสทธไดดอกเบยกอนผดนด และไมอาจนาเงนทผกชาระแกตนมาแลวไปหกออกจากดอกเบยทผใหกไมมสทธคดได จงตองนาเงนทผกชาระหนไปชาระตนเงนทงหมด เมอเปนดอกเบยเกนอตรากฎหมายกาหนดเปนโมฆะแลวผใหกจะมสทธคดดอกเบยเพราะเหตผดนดหรอไมนน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยสญญากทดอกเบยเกนอตรา เปนโมฆะตงแตวนกแตมสทธคดดอกเบยนบแตวนผดนดตามมาตรา 224 กรณการคดอตราดอกเบยตามทกลาวมาใชวงคบเฉพาะการกยมเงนระหวางเอกชนดวยกนเทานน หากเปนการกเงนจากธนาคารหรอสถาบนทางการเงนอนๆ เชน บรษททรสต บรษทเงนทน โรงรบจานา ฯลฯ นน กฎหมายยนยอมใหธนาคารและสถาบนทางการเงนดงกลาวคดดอกเบยไดเกนกวาอตรารอยละ 15 ตอป ตามอตราดอกเบยทธนาคารแหงประเทศไทยกาหนดไว

อยางไรกตามสาหรบในเรองอตราดอกเบยนน ตามทกลาวมาขางตนขนอยกบวาคสญญาจะคดหรอไมคดอตราดอกเบยจากกนกได หากคดใหเปนไปตามทกฎหมายกาหนดแตมบางกรณทมการตกลงใหคดดอกเบยกนในสญญาแตไมไดมการระบอตราดอกเบยเอาไว กรณอยางนจะคดอตราดอกเบยอยางไร

4.1 กรณทมการกยมเงนกนแตไมไดกาหนดอตราดอกเบยเอาไว ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มบทบญญตทกาหนดอตราดอกเบยซงนามาใชในเรองกยมได 2 มาตรา กลาวคอ มาตรา 7 ถาจะตองเสยดอกเบยแกกนและมไดกาหนดอตราดอกเบยไวโดยนตกรรมหรอโดยบทกฎหมายอนชดแจง ใหใชอตรารอยละเจดครงตอป และมาตรา 224 หนเงนนน ทานใหคดดอกเบยในระหวางเวลาผดนดรอยละเจดกงตอป ถาเจาหนอาจจะเรยกดอกเบยไดสงกวานนโดยอาศยเหตอยางอนอนชอบดวยกฎหมาย กใหคงสงดอกเบยตอไปตามนน การจะใชบทบญญตในมาตรา 7 ตองเปนกรณทตกลงกนในสญญาวาการกครงนนเสยดอกเบย แต

117

ไมไดกาหนดอตราดอกเบยกนไว กฎหมายจงบญญตตามมาตรา 7 ใหใชรอยละเจดครงตอป และกรณตกลงวาไมเสยดอกเบย และตอมาผดนดกรณตกลงกนวาไมเสยดอกเบย คอไมเสยดอกเบยตอกนในสญญา แตหากมการผดนดลกหนตองชาระดอกเบยรอยละเจดกงตอป ตามมาตรา 224 ซงจะผดนดเมอไหรถาไมปรากฎวาเจาหนทวงถามกใหถอวาผดนดเมอวนฟอง

คาพพากษาศาลฎกา 2289/2550 การบอกกลาวลวงหนาตาม ป.พ.พ. มาตรา 582 วรรคหนง เพยงแตใหคสญญาฝายทจะเลกสญญาบอกกลาวลวงหนาแกคสญญาอกฝายหนงเพอใหทราบลวงหนาวาจะเลกสญญา โดยตองบอกกลาวในเมอถงกาหนดจายสนจางคราวใดคราวหนง หรอกอนจะถงกาหนดจายสนจางคราวใดคราวหนงอนจะกอใหเกดผลเปนการเลกสญญากนเมอถงกาหนดจายสนจางคราวถดไปเทานน มไดกาหนดใหตองบอกกลาวลวงหนาภายในเวลางานตามปกตแตอยางใด การบอกกลาวเลกสญญาจงมผลนบแตทคสญญาฝายทไดรบการบอกกลาวไดรบทราบการบอกกลาวลวงหนานน โจทกรบทราบการบอกกลาวเลกจางของจาเลยท 1 เมอวนท 30 สงหาคม 2545 และจาเลยท 1 กาหนดจายคาจางกอนวนท 25 ของเดอน การบอกกลาวเลกสญญาจางของจาเลยท 1 จงเปนผลใหเลกสญญากนเมอถงกาหนดจายสนจางคราวถดไป คอวนท 24 ตลาคม 2545 เมอจาเลยท 1 ใหโจทกพนสภาพการเปนพนกงานตงแตวนท 2 กนยายน 2545 จงตองจายสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนาแกโจทกตงแตวนท 2 กนยายน 2545 ถงวนท 24 ตลาคม 2545 เปนเวลา 53 วนสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนามไดมกฎหมายบญญตเรองดอกเบยไวโดยเฉพาะ จงมสทธคดดอกเบยในระหวางผดนดรอยละ 7.5 ตอป ตาม ป.พ.พ. มาตรา 224 วรรคหนง นบแตเมอทวงถาม เมอไมปรากฏวาโจทกทวงถามใหจาเลยท 1 ชาระหนเมอใด จาเลยท 1 จงตองชาระดอกเบยนบแตวนฟอง ขอสงเกตส าหรบการกยมเงน

1. จะตองไมเซนชอลงในกระดาษเปลาใหแกผใหกโดยเดดขาด 2. จานวนเงนในชองวางในสญญากยมเงนนนจาตองลงจานวนเงนทกกนจรงๆ

เทานน และตองเขยนจานวนเงนทกกนนนเปนตวหนงสอกากบตวเลขจานวนเงนดงกลาวดวยเสมอ เพอปองกนมใหผใหกเดมตวเลข ตวอยาง ขาพเจาไดกเงน 50,000 บาท (หาหมนบาท) จากนายเอก

3. หนงสอสญญากจะตองทาขนอยางนอย 2 ฉบบ โดยผใหกถอไวฉบบหนง และผกถอไวอกฉบบหนง

4. ผกจะตองนบเงนทตนกใหเทากบจานวนทตนไดกไปตามสญญาใหครบถวนเสมอหากมฉะนนแลวกจะเปนปญหากลาวคอหากไดเงนไมครบแตผกไดลงลายมอชอในสญญาใหแกผใหกแลวผใหกอาจโกงผกในภายหลงวาไดมอบเงนใหแกผกไปจนครบถวนแลว

5. พยานในสญญากยมเงนนน ผกควรใหพยานฝายของตนรวมลงลายมอชอในสญญากอยางนอย 1 คนดวย

6. ตองเรยก ใบรบเงนชาหนทกครงทชาระ โดยใหผใหก (เจาหน) ทาหนงสอลง ลายมอชอผใหก วาไดรบเงนคนแลวเปนจานวนเทาใด หรอไดรบคนครบถวนแลว

118

ตวอยาง

7. กรณทผกไดชาระเงนคนใหแกผใหกจนครบถวนแลว ผกจะตองขอรบหนงสอ

สญญากยมเงนจากผใหกมาทาลายเสย 8. ในกรณทผกชาระเงนคนเพยงบางสวน นอกจากมใบรบเงนแลว ผกจะตองให

ผใหกบนทกไวเปนหลกฐานในหนงสอสญญากวาไดมการชาระเงนคนไปแลวเปนจานวนเทาใด โดยผใหกจะตองลงลายมอชอกากบไวเปนหลกฐานพรอมทงวนท

หากผกไมทาตามขอหนงถงขอสามแลวหากมการโตเถยงกนวาไดมการคนเงนกนแลวเปนจานวนเงนเทาใดผกกจะตกเปนฝายทเสยเปรยบผกจะอางวาไดชาระเงนคนใหแกผใหกแลวไมได หากเปนคดฟองรองในศาล ผกจะแพคดผกจะตองใชเงนคนใหแกผใหกซาอกครงหนง ผกจงตองระมดระวงใหด จะอาศยความเชอใจอยางเดยวไมได มฉะนนจะตองเสยใจทเสยรคนและตองเสยทงเงนซาอกครง

มาตรา 653 บญญตวา การกยมเงนกวาสองพนบาทขนไปนน ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนสาคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม ในการกยมเงนมหลกฐานเปนหนงสอนน ทานวาจะนาสบการใชเงนไดตอเมอมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผใหยมมาแสดงหรอเอกสารอนเปนหลกฐานแหงการกยมนนไดเวนคนแลว หรอไดแทงเพกถอนลงในเอกสารนนแลวการนาสบการใชเงน ตามมาตรา 653 วรรคสองในการกยมเงนมหลกฐานเปนหนงสอ จะนาสบการใชเงนได หรอนาสบการจายเปนเงนสดใหผใหกตอเมอ

1. มหลกฐานเปนหน งสออย างใดอย างหน งลงลายมอช อผ ใหยม เชน ใบเสรจรบเงน

2. หลกฐานแหงการกยมไดเวนคนแลว กลาวคอผใหกคนสญญากใหผก 3. ไดแทงเพกถอนลงในเอกสารนนแลว เชน ทาเครองหมาย x ลงทสญญาก

อายความ อายความของสญญากยมเงนในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในบรรพ 3 เอกเทศสญญา

ลกษณะ 9 ยม หมวด 2 ยมใชสนเปลอง มไดกาหนดเรองอายความไวโดยเฉพาะ ดงนน จงตองพจารณาตามหลกทวไปในบรรพ 1 ลกษณะ 6 อายความ ซงสามารถแยกพจารณาไดดงน

1.สญญากยมเงนทไมมขอตกลงใหผอนชาระคนตนเงนเปนงวดๆ จะใชอายความทวไปซงมกาหนด 10 ป ตามมาตรา 193/30 ซงกาหนดวา "อายความนน ถาประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนมไดบญญตไวโดยเฉพาะ ใหมกาหนดสบป"

ตวอยางเชน สญญากยมเงนทมขอตกลงใหชาระตนเงนคนในคราวเดยว เชน ใหชาระตนเงนทงหมดคนในวนท 30 ก.ค พ.ศ. 2560

ขาพเจานายเอกไดรบเงนคนจากนายโทผกแลวเปนจานวนเงน 50,000 บาท ลงชอ นายเอก ผใหก

119

คาพพากษาศาลฎกาท 6830/2551 ตามหนงสอสญญากเงนเอกสารหมาย จ.1 กาหนดใหจาเลยชาระดอกเบยเดอนละครง และจะตองชาระตนเงนและดอกเบยใหแกโจทกภายในวนท 9 พฤษภาคม 2540 เมอจาเลยผดสญญา โจทกจงอาจบงคบตามสทธเรยกรองไดนบแตวนท 9 มถนายน 2539 แตโจทกฟองคดนเมอวนท 20 เมษายน 2550 เกนกวา 10 ป ฟองโจทกจงขาดอายความ

จากคาพพากษาฎกาเหนไดวา การกยมเงนกฎหมายมไดกาหนดอายความไวโดยเฉพาะ จงมอายความ 10 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย 193/30 และตามมาตรา 193/12 บญญตวา “อายความใหเรมนบแตขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองไดเปนตนไป” จาเลยทาสญญากเงนโจทกเมอวนท 9 พฤษภาคม 2539 ตามหนงสอสญญากเงนเอกสาร จ.1 ขอ 4 กาหนดใหจาเลยจะตองชาระดอกเบยใหแกโจทกทกเดอน ซงจะครบกาหนดชาระดอกเบยเดอนแรกในวนท 9 มถนายน 2539 การทจาเลยไมชาระดอกเบยใหแกโจทกจงเปนการผดสญญา โจทกมสทธทจะฟองเรยกเงนตนและดอกเบยไดทนทตามสญญาขอ 6 โจทกอาจบงคบตามสทธเรยกรองของตนไดตงแตวนท 10 มถนายน 2539 เปนตนไป โดยไมจาตองรอจนครบกาหนดชาระเงนคนตามสญญาอายความจงเรมนบแตวนดงกลาว ซงจะครบกาหนดอายความ 10 ปวนท 10 มถนายน 2549 โจทกฟองคดเมอวนท 20 เมษายน 2550 เกนกวา 10 ป นบแตวนทโจทกอาจบงคบสทธเรยกรองได ฟองโจทกจงขาดอายความ ในสญญากยมเงนทพพาทในคดน แมมจะขอตกลงใหผอนชาระดอกเบยเปนรายเดอน แตในสวนของตนเงนนน คสญญาตกลงกนใหชาระในวนท 9 พ.ค.40 ในคราวเดยว จงใชอายความ 10 ป ตามป.พ.พ. มาตรา 193/30

คาพพากษาศาลฎกาท 2557/2538 การกยมเงนมไดกาหนดอายความไวโดยเฉพาะจงมอายความ10 ปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา164เดม(มาตรา193/30)และตามมาตรา169เดม(มาตรา193/32)บญญตวาอายความใหเรมนบแตขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองไดเปนตนไปเมอตามสญญาขอ4จาเลยท1จะตองชาระดอกเบยใหโจทกเดอนแรกภายในวนท4มกราคม2524การทจาเลยท1ไมชาระดอกเบยใหโจทกเลยจงเปนการผดสญญาซงสญญาขอ6ระบวาโจทกฟองเรยกเงนตนและดอกเบยไดถอไดวาระยะเวลาซงโจทกอาจบงคบสทธเรยกรองไดนบแตวนท4มกราคม2524ซงนบถงวนฟองไมเกน10ปคดโจทกจงขาดอายความ

คาพพากษาฎกาท 278/2553 โจทกบรรยายฟองวา จาเลยท 1 กยมเงนจากบรษท ง. โดยวธออกตวสญญาใชเงนจานวน 1,000,000 บาท จาเลยท 1 ไดรบเงนทกยมไปครบถวนแลว มจาเลยท 2 และท 3 เปนผคาประกนยอมรบผดอยางลกหนรวม และจาเลยท 2 ไดจานองทดนพรอมสงปลกสรางเปนการประกนการชาระหน ขออางทอาศยเปนหลกแหงขอหาตามคาฟองของโจทกจงเปนเรองทโจทกใชสทธเรยกรองโดยอาศยมลหนตามสญญากยมเงน คาประกนและจานอง การทโจทกอางถงตวสญญาใชเงนกเพอแสดงใหเหนวาจาเลยท 1 ไดออกตวสญญาใชเงนเพอเปนหลกฐานในการกยมเงนและชาระหนเงนกยม กรณจงหาใชฟองบงคบตามตวสญญาใชเงนไม ซงการกยมเงนไมมกฎหมายกาหนดอายความไวโดยเฉพาะ จงมอายความ 10 ป ตาม ป.พ.พ. มาตรา 193/30 เมอจาเลยท 1 ทาคาขอกเงนโดยออกตวสญญาใชเงนเมอวนท 1 เมษายน 2540 โจทกนาคดมาฟองเมอวนท 20 ธนวาคม 2543 ยงไมเกน 10 ป คดโจทกจงไมขาดอายความ เมอหนตามสญญากยมเงนซงเปนหนประธานยงไมขาดอายความ จาเลยท 2 และท 3 ในฐานะผคาประกนจงตองรวมรบผดตอโจทก

2. สญญากยมเงนทมไดกาหนดวนชาระตนเงนคนไวแนนอนตามวนแหงปฏทน ใชอายความ 10 ป ตามมาตรา 193/30 เชนกน เพราะไมมขอตกลงใหผอนชาระตนเงนคนเปนงวดๆนนเอง

120

คาพพากฎกาท 8172/2551 โจทกฟองขอใหจาเลยชาระหนตามสญญากเงนรวม 4 ฉบบ จาเลยใหการตอสวา สญญากตามฟองไมมกาหนดเวลาชาระหนโจทกอาจบงคบสทธเรยกรองไดนบแตวนทาสญญากแตละฉบบ โจทกนาคดมาฟองเกนกวา 10 ป ฟองโจทกจงขาดอายความ คดจงมประเดนขอพพาทวาฟองโจทกขาดอายความหรอไม ซงภาระการพสจนในประเดนขอนตกแกโจทกทจะตองนาสบใหไดความวาฟองโจทกไมขาดอายความ โจทกจงมสทธนาสบถงเหตททาใหอายความสะดดหยดลงได ไมเปนการนาสบนอกฟองนอกประเดน

สญญากเงนไมไดกาหนดเวลาชาระตนเงนคนไว โจทกยอมเรยกใหจาเลยชาระหนไดโดยพลนตาม ป.พ.พ. มาตรา 203 วรรคหนง และถอเปนระยะเวลาทผใหกอาจบงคบสทธเรยกรองได อายความจงเรมนบแตวนถดจากวนทาสญญากเงนแตละฉบบ ซงกฎหมายมไดกาหนดอายความการกยมเงนไวโดยเฉพาะตองใชอายความทวไป 10 ป ตาม ป.พ.พ. มาตรา 193/30

3. สญญากยมเงนทมขอตกลงใหผอนชาระตนเงนคนเปนงวดๆ ใชอายความ 5 ป ตามป.พ.พ. มาตรา 193/33 (2) “สทธเรยกรองดงตอไปนใหมกาหนดอายความหาป

(2) เงนทตองชาระเพอผอนทนคนเปนงวด ๆ”

คาพพากษาฎกาท 12442/2553 แมจะมขอตกลงกาหนดเงอนไขในการชาระเงนกคนทกเดอนตามคาสงหรอกาหนดชาระคนเงนตนพรอมดอกเบยทกสนเดอน เดอนละ 148,000 บาท ระยะเวลา 5 ป เรมชาระคนงวดแรกวนท 23 กมภาพนธ 2539 และงวดตอๆ ไปทกวนท 23 ของเดอนจนกวาเงนตนและดอกเบยจะไดมการชาระครบถวนแลวอยางใดอยางหนงแตเมอผ ใหกเดมและจาเลยท 1 เลอกผกพนตามขอตกลงในการชาระหนเงนกพรอมดอกเบยคนโดยวธชาระคนเงนตนพรอมดอกเบยทกเดอนรวมระยะเวลา 5 ป นตสมพนธระหวางผใหกเดมหรอโจทกผรบโอนสทธเรยกรองกบจาเลยท 1 จงตองบงคบตามขอตกลงทคสญญาเลอกปฏบตผกนตสมพนธกนนน เมอขอตกลงชาระหนเงนกคนทตกลงผกนตสมพนธกนนนเปนการชาระหนเพอผอนทนคนเปนงวดๆ สทธเรยกรองใหชาระหนเงนกดงกลาวจงมอายความ 5 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/33 (2) หาใชมอายความ 10 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/30 ตามทโจทกฎกาไม อนง กรณทมการชาระตนเงนคนบางสวน หรอชาระดอกเบย ยอมเปนกรณลกหนรบสภาพหน ทาใหอายความสะดดหยดลง และใหนบอายความใหมนบแตเวลานน ตามป.พ.พ. มาตรา 193/14 (1) ประกอบมาตรา 193/15 ในสวนของวนเรมนบอายความใหม แมมาตรา 193/15 จะกาหนดใหเรมนบใหมนบแตเวลานน ซงหมายถง นบแตวนทมการรบสภาพหน เชน ชาระตนเงนบางสวน หรอชาระดอกเบยเกดขน แตในคาพพากษาศาลฎกามกจะใชถอยคาวา ใหเรมนบอายความใหมในวนถดไป ซงนาจะเปนการนาหลกการนบระยะเวลาตามมาตรา 193/3 วรรคสอง ทมใหนบวนแรกรวมเขาในระยะเวลา จงตองนบวนถดไปเปนวนแรกของระยะเวลา มาใชนนเอง

มาตรา 193/14 อายความยอมสะดดหยดลงในกรณดงตอไปน (1) ลกหนรบสภาพหนตอเจาหนตามสทธเรยกรองโดยทาเปนหนงสอรบสภาพหนให ชาระ

หนใหบางสวน ชาระดอกเบย ใหประกน หรอกระทาการใด ๆ อนปราศจากขอสงสยแสดงใหเหนเปนปรยายวายอมรบสภาพหนตามสทธเรยกรอง

มาตรา 193/15 เมออายความสะดดหยดลงแลว ระยะเวลาทลวงไปกอนนนไมนบเขาในอายความเมอเหตททาใหอายความสะดดหยดลงสนสดเวลาใด ใหเรมนบอายความใหมตงแตเวลานน

121

คาพพากษาฎกาท 2660/2545 สญญากเงนลงวนท 12 มถนายน 2523 มขอตกลงวาผกจะชาระหนเมอผใหกเรยกรอง มไดมขอตกลงเรองการชาระหนไวจงเปนสญญาทมไดกาหนดเวลาชาระหนไว ผใหกมสทธเรยกรองใหผกชาระหนไดทนทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 203 วรรคหนง และถอเปนระยะเวลาทผใหกอาจบงคบสทธเรยกรองไดอายความจงเรมนบแตวนถดไปคอวนท 13 มถนายน 2523 ตามมาตรา 193/3 วรรคสองและมาตรา 193/12 กฎหมายมไดกาหนดอายความของการกยมเงนไวโดยเฉพาะจงตองใชอายความทวไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/30 โจทกจงมสทธเรยกรองให ร. ผกชาระหนแกโจทกไดภายในกาหนดเวลา 10 ป นบแตวนท 13 มถนายน 2523 เมอ ร. นาเงนบางสวนมาชาระหนใหแกโจทกในวนท 1 มถนายน 2531 เปนการรบสภาพหนตอเจาหนอนทาใหอายความสะดดหยดลงตามมาตรา 193/14(1) และตองเรมตนนบอายความใหมในวนถดจากวนทไดมการชาระหนคอ วนท 2 มถนายน 2531และจะครบกาหนดอายความ 10 ป ในวนท 1 มถนายน 2541 ตามมาตรา 193/3 วรรคสอง มาตรา 193/5 วรรคสอง และมาตรา 193/15 วรรคสอง

คาพพากฎกาท 4736/2552 มปญหาตองวนจฉยตามอทธรณของโจทกวา ฟองของโจทกขาดอายความหรอไม ขอเทจจรงปรากฏตามรายการบญชวา จาเลยท 1 ไดเบกถอนเงนออกจากบญชครงสดทายเมอวนท 16 สงหาคม 2536 หลงจากนนไมปรากฏขอเทจจรงวาจาเลยท 1 ไดถอนเงนออกจากบญชดงกลาวอก คงมแตรายการโอนเงนเขาบญชของจาเลยท 1 ทกเดอน เดอนละ 500 บาท และโจทกไดนาเงนดงกลาวไปหกชาระหนของจาเลยท 1 ทคางทกเดอน ครงสดทายเมอวนท 30 มถนายน 2537 มการโอนเงนเขาบญชดงกลาวอก 500 บาท ตามรายการบญชและโจทกนาเงนดงกลาวไปหกชาระหนทจาเลยท 1 คางชาระอยเหมอนเชนทเคยปฏบต เหนวา สญญาสนเชอกรงไทยธนวฏ ขอ 4 ระบวา “ผกตกลงใหนายจางจายเงนเดอนและเงนพงไดอนใดทผกพงไดจากนายจางเปนรายเดอนใหแกผก โดยวธนาเงนเดอนเขาบญชของผกทระบไวในขอ 1 ของผกทเปดบญชไว ณ สานกงานธนาคารผใหก” ขอสญญาดงกลาวยอมหมายถง ผกคอจาเลยท 1 ยอมใหหนวยงานของตนนาเงนเดอนหรอเงนไดอนใดของจาเลยท 1 ทกเดอนเขาบญชของจาเลยท 1 เมอมการนาเงนเขาบญชแลว โจทกผใหกมสทธนาเงนดงกลาวไปหกชาระหนทจาเลยท 1 ไดกไปจากโจทกตามขอตกลงทจาเลยท 1 ไดทาไวกบโจทกตามสญญาก ดงนน เมอมการถอนเงนออกจากบญชดงกลาวจงเปนผลใหจาเลยท 1 มฐานะเปนลกหนของโจทก การทหนวยงานตนสงกดของจาเลยท 1 นาเงนเขาบญชดงกลาวทก ๆ เดอน และโจทกนาเงนนนไปหกชาระหนของจาเลยท 1 ทคางอยกบโจทกเปนปกตตามทโจทกและจาเลยท 1 ปฏบตตอกนมา อายความจงสะดดหยดลงทกครงทมการนาเงนเขาบญช เมอขอเทจจรงปรากฏวา หนวยงานตนสงกดของจาเลยท 1 นาเงนเขาบญชของจาเลยท 1 ครงสดทายวนท 30 มถนายน 2537 โจทกนาเงนดงกลาวตดบญชเพอชาระหนของจาเลยท 1 ทคางชาระในวนดงกลาว อายความในการฟองคดนของโจทกจงสะดดหยดลงตงแตวนท 30 มถนายน 2537 และเรมนบอายความใหมวนท 1 กรกฎาคม 2537 โจทกฟองคดวนท 28 มถนายน 2547 ภายในกาหนดระยะเวลา 10 ป นบแตวนทอายความสะดดหยดลง ฟองของโจทกจงไมขาดอายความ ทศาลชนตนพเคราะหวาฟองโจทกขาดอายความแลวพพากษายกฟองโจทกนน ไมตองดวยความเหนของศาลฎกา อทธรณของโจทกฟงขน

122

บทสรป

ในเรองของบคคลและทรพยถอเปนเรองทมความส าคญตอมนษย เพราะเกยวของกบการด ารงชวตของมนษยตงแตเกดจนกระทงถงแกความตาย ดงจะเหนไดจากการใหค านยามของค าวา “บคคล” หมายถง สงซงมสทธหนาทตามกฎหมาย โดยกฎหมายจ าแนกบคคลออกเปน 2 ประเภท คอ บคคลธรรมดา และนตบคคล กรณบคคลธรรมดากฎหมายไดจ ากดความสามารถในการท านตกรรมไว กลาวคอ ผเยาว คนไรความสามารถ และคนเสมอนไรความสามารถหากจะท านตกรรมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมผอนบาล และผพทกษตามล าดบสวนในเรองของทรพยสน ถอเปนเรองทมความส าคญไมยงหยอนกวากนเพราะการทราบความหมายของทรพยและทรพยสน เพอใหสามารถท านตกรรมใหถกตองตามกฎหมายได เชน ทรพยประเภทท เปนอสงหารมทรพย สงหารมทรพย ในการท านตกรรมตามกฎหมายจะแตกตางออกไป หากเปนอสงหารมทรพย สวนใหญตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท สวนสงหารมทรพยเพยงแตสงมอบกรรมสทธกโอนไปอกฝาย ดงนนการมความรในเรองบคคลและทรพยจะท าใหรจกรกษาสทธของตนเอง และปฏบตตอผอนไดอยางถกตองตามทกฎหมายก าหนด นอกจากนนแลวในเรองการท าสญญาเชาทรพย เชาซอ กยมเงน ถอเปนกฎหมายทมความส าคญในชวตประจ าวนเชนกน เพราะเปนเรองเกยวกบการสรางปฏสมพนธระหวางบคคลในเรองทจ าเปนในการด าเนนชวตเชนกน ไมวาจะเปนในฐานะผเชา ผใหเชา ผเชาซอ ผใหเชาซอ ผ ก หรอผใหก การศกษาและท าความเขาใจในเรองดงกลาวใหถองแทจะไดปฏบตตามกฎหมายไดอยางถกตอง

ค าถามทายบท

1. จงอธบายสทธตาง ๆ ของทารกในครรภมารดาทมสภาพบคคลแลว

2. สภาพบคคล หมายถง 3. การเรมสภาพบคคลของบคคลธรรมดาและนตบคคล คอ

4. ค าวา “ผเยาว” ใชหลกเกณฑใดในการพจารณา 5. บคคลผหยอนความสามารถในทางกฎหมาย มกประเภท อะไรบาง 6. การตกเปนบคคลไรความสามารถ และคนเสมอนไรความสามารถ มหลกเกณฑอยางไร

7. การท านตกรรมของผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ มหลกเกณฑอยางไร

8. จงอธบายความหมาย และหลกเกณฑของการตายโดยผลของกฎหมายอยางละเอยด

9. นตบคคลกบบคคลธรรมดาแตกตางกนอยางไร

123

10. จงบอกความแตกตางระหวางสทธหนาทของบคคลธรรมดาและนตบคคล โดย ละเอยด

11. ค าวา “ทรพย” และ “ทรพยสน” มความแตกตางกนอยางไร 12. ทดน บาน รถยนต โกดงเกบสนคา พดลม ทว ตเยน ตนไผ ตนมะมวง จากตวอยางท

ก าหนดใหจดกลมประเภทของทรพย 13. มะมวง คาเชา ดอกเบย ก าไร แตงโม สกร จากตวอยางทก าหนด ใหแยกความแตกตาง

ระหวางดอกผลธรรมดาและดอกผลโดยนตนย

14. คน กระแสไฟฟา เปนทรพยหรอไม เพราะเหตใด

15. บรษทต. ประสงคจะซอผงซกฟอก บะหมกงส าเรจรปจากนายด า เพอน ามาขายแกลกคาตามกฎมายแลวบคคลใดบางทจะเปนคสญญาในการซอขายระหวางบรษทต. กบนายด า

16. นายปวย ปวยเปนโรคอลไซเมอร ขยบตวไมได นอนอยบนเตยงตลอดเวลา ญาตหรอผมสวนไดเสยของนายปวย อาจรองขอตอศาลเพอใหศาลสงใหนายปวยเปนผหยอนความสามารถประเภทใด

17. ค าวา “ผหยอนความสามารถในทางกฎหมาย” ไดแก 18. จงอธบายความหมายของค าวาทรพยนอกพาณชย พรอมยกตวอยาง 19. สญญาเชาทรพยและสญญาเชาซอตางกนอยางไร

20. การกยมเงนมหลกเกณฑอยางไรตามกฎหมาย

เอกสารอางอง

กตตศกด ปรกต. (2556).“สวนท 3 เงอนไข ความมผลแหงนตกรรม”. เอกสารประกอบการ

ศกษาวชากฎหมายลกษณะนตกรรมสญญา. [Online]. Available :

http://th.wikipedia.org/wiki [วนทคนขอมล 2 ตลาคม 2556].

โกมนทร นตยะวงสา. (2555). กฎหมายผเยาว. [online]. Available :

http://puyaolaw.blogspot.com/2013_11_01_archive.html [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2556].

คม สกส. (2550). สเสนทางแหงรอยอดตความรงเรองของ "กรงศรอยธยา" ราชธานเกาในวนนกบ ชาววายรายสาย สอง. [online]. Available :

http://www.thaimtb.com/cgibin/viewkatoo.pl?id=182346&st=121/ [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

ค าตา พรมรกษา. (2555). ทดนท าเลด ในจงหวดอดรธาน. [online]. Available :

124

http://www.thaisinonline.com/A001%E0%B8%82%E0% [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

จตต ตงศภทย. (2530). กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล. กรงเทพฯ : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ทวเกยรต มนะกนษฐ. (2544). ประมวลกฎหมายอาญา ฉบบอางอง. พมพครงท 9. กรงเทพฯ: วญญชน.

นนทนา วงศสมตกล. (2555). เรยนสงคมออนไลนกบครนนท:เรอง กฎหมายนาร. นครราชสมา: โรงเรยนปากชองนครราชสมา.[online]. Available :

https://nantanawk.wordpress.com/ [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

บ.ไทยโฮมทาวน จ ากด. (2555).ซอขายอสงหารมทรพย, เรอง ประกาศขายทดน.[online].

Available: http://www.thaihometown.com/land/93793//[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

บรษท โกลบอลทรานสเลชนทม จ ากด. (2555). เอกสารการจดทะเบยนนตบคคล.

[Online].Available:

http://www.gttmtranslation.com/images/pulldown_1293984880/TT1.jpg/

คน ขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

บญญต สชวะ.(2547).ค าอธบายกฎหมายลกษณะทรพย.กรงเทพฯ:พมพครงท 8 พมพท หางหนสวนจ ากด จรรชการพมพ.

ประสทธ โฆวไลกล. (2543). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย นตบคคล และความรบผดทางอาญาของนตบคคล. กรงเทพฯ : ส านกพมพนตธรรม.

มหาวทยาลยรามค าแหง (2555).บทท 2 ความสามารถบคคล. [Online]. Available:

http://e-book.ram.edu/e-book/l/LA102%28LW102%2954/chapter6.pdf

[คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

มานตย จมปา. (2551). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงวาดวยทรพยสน.พมพครงท 6,

แกไขเพมเตม. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ราชกจจานเบกษา, เลม 127 ตอนท 95 ง.(2553). ค าสงถอนจากการเปนคนสาบสญ. [online].

Available : http://www.ratchakitcha.soc.go.th/RKJ/special/search.jsp

[คนขอมล3 กรกฎาคม 2555].

______. (2552). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ : จฬาลงกรมหาวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2543). พจนานกรมศพทกฎหมายไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : อรณการพมพ. ______. (2544). พจนานกรมศพทกฎหมายไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : อรณการ พมพ. วกพเดย สารานกรมเสร. (2555). สงครามโลกครงท1: กองเรอรบประจญบาน. [online].

125

Available:

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bd/Sr_prekokolubare.

jpg [คนขอมล3 กรกฎาคม 2555].

______. (2555). สงครามโลกครงท1: การทพเซอเบยร. [online]. Available :

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hochseeflotte_2.jpg [คนขอมล 3

กรกฎาคม 2555].

______. (2555). นตภาวะ. [online]. Available : http://th.wikipedia.org/wiki/ [คนขอมล 3

กรกฎาคม 2555].

โพสตจง. (2550). อาการของคนไขทสมองฟนเฟอน.. [online]. Available:

http://board.postjung.com/857570.html. [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

ศรวษฐ บญเกอ. (2555). ขาวมตชนออนไลน.ขาวประจ าวนวนท 3 เมษายน 2555 เรอง แนวฎกาใหม : วดทไมไดรบพระราชทานวสงคามสมา ไมเปนนตบคคล. [online]. Available :

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1333438762&grpid=

03&catid=03/[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

สมทบ สวรรณสทธ. (2510). ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร อรพนท ขจรอ าไพสข. (2551).“ผทรงสทธ” ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ : พมพครงท 8. ส านกพมพ แหงจฬาลงกรมหาวทยาลย.

แอปเปล. (2555). บทวจารณ@cloud :วธการคลอดลกแบบผาตด.[online]. Available :

http://atcloud.com/stories/45062 [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555]. เอมไท. (2561). ศาลฟนคก5ผประกอบการ เหตเรอส าราญลมhttps://news.mthai.com/world-

news/256567.html. [คนขอมล 10 ธนวาคม 2561].

pjas J. (2561). การคลอดลกแบบธรรมชาต Active Birth. [online]. Available :

https://www.youtube.com/watch?v=JfWBmabZP6w. [คนขอมล 10 ธนวาคม 2561].

126

Editor.(2561). ท าความรจก 3 ระยะการ คลอดแบบปกต เรองนารส าหรบแมทอง. [online].

Available : https://www.konthong.com/. [คนขอมล 10 ธนวาคม 2561].

เกรยงไกร บญมาฉาย. (2561). เปดคลปโศกนาฏกรรมสลด รถตชนปกอพ ไฟลกทวมยาง 23 ศพ

สยองบานบง. [online]. Available : https://www.khaosod.co.th/breaking-

news/news_168745. [คนขอมล 10 ธนวาคม 2561]. monsoon สมรภมการรบท Ia Drang ในสงครามเวยดนาม

http://www.thaiarmedforce.com/taf-article/82-monsoon/558-we-were-

soldier.html

127

บทท 3

หลกกฎหมายอาญาเบองตน

ผชวยศาสตราจารยธรรมเนยบ แกวหอมค า

128

129

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3

หลกกฎหมายอาญาเบองตน

จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหนกศกษาบอกความหมายของกฎหมายอาญาได 2. เพอใหนกศกษาอธบายโครงสรางความรบผดทางอาญาได 3. เพอใหนกศกษาวเคราะห๑ไดวาใคร คอ ตวการ ผใช และผสนบสนนได 4. เพอใหนกศกษาอธบายเกยวกบขนตอนของการกระทาความผดทางอาญาได 5. เพอใหนกศกษาวเคราะห๑ไดวาการกระทาใดเปนการกระทาโดยเจตนาหรอการกระทาโดยประมาท

เนอหาสาระ

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. ความหมายของกฎหมายอาญา 2. ลกษณะของกฎหมายอาญา

3. การบงคบใชกฎหมายอาญา

4. โครงสรางความรบผดทางอาญา 5. โครงสรางท 1 การกระทาครบองค๑ประกอบทกฎหมายบญญต 6. โครงสรางท 2 การกระทามกฎหมายยกเวนความผด

7. โครงสรางท 3 การกระทามกฎหมายยกเวนโทษ

8. หลกทวไปของการพยายามกระทาความผด

9. เหตลดโทษ

10. การกระทาความผดของบคคลอน

11. โทษทางอาญา

กจกรรมการเรยนการสอน

1. นกศกษารบฟ๓งการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการนาเสนอ Power point พรอมตอบคาถามระหวางการบรรยาย

2. นกศกษารวมกนอภปรายสรปเนอหาบทเรยนทสาคญ โดยคนควาจากเอกสารประกอบการเรยนการสอน

3. ทาแบบฝกหดทายบท

4. วเคราะห๑คดตวอยางทเกดขนตามขาวในโทรทศน๑ หรอในทองถนเกยวกบคดอาญา

สอการเรยนการสอน

130

1. เอกสารประกอบการสอน

2. โปรแกรมการนาเสนอ Power point

3. คดตวอยางตามสอตาง ๆ

การวดผลและประเมนผล

1. ตรวจใบงานทมอบหมาย

2. ตรวจแบบฝกหดทายบท

3. การตอบคาถามในชนเรยน

4. การทารายงานตามหวขอทกาหนด

5. สงเกตพฤตกรรมในชนเรยน

131

บทท 3

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายอาญา

การนาเสนอขาวสารในแตละวน ไมวาจะเปนขาวหนาหนงของหนงสอพมพ๑แตละฉบบ หรอขาวในลาดบแรกของสถานวทยหรอโทรทศน๑ สวนใหญจะเปน เร องทสะเทอนขวญ และประชาชนใหความสนใจอาจจะเนองจากเปนบคลทประชาชนรจก หรอเปนบคคลสาคญในแตละสาขาอาชพ อาทข าวคนร ายฆาหนศพ พรตต สาว การสลายการชมนม ตาขมขนหลาน เดกประถมหรอเดกอนบาลทารายรางกายคอรจนเสยชวต การฆาตกรรมนกกฬาทมชาต เปนตน ขาวดงกลาวลวนเปนเรองของการกระทาความผดทางอาญาแทบทงสน ทงนเพราะเปนเรองทเกยวกบชวตทรพย๑สน การลงโทษผกระทาความผด ดงนนจงเหนไดวากฎหมายอาญาเปนกฎหมายทเขามามบทบาทในชวตประจาวนของมนษย๑ อนเปนเรองทมกระทบตอสงคมโดยรวม นอกจากนน บคคลทเขามาเกยวของในกฎหมายอาญาหาไดมเฉพาะคกรณเทานน แตยงรวมไปถงองค๑กรหรอเจาหนาทของรฐในกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวย อาท ตารวจ อยการ ศาล ทนายความ พนกงานคมประพฤต และกรมราชทณฑ๑ซงเปนหนวยทเกยวกบการบงคบคดอาญากบผกระทาความผด แสดงดงรปท 5.1 เปนตน ดงนนในเบองตนผศกษาจงควรมความรความเขาใจในความหมายของกฎหมายอาญาลกษณะของกฎหมายอาญา การบงคบใชกฎหมายอาญา ประเภทความผดของกฎหมายอาญา โครงสรางความรบผดทางอาญา การพยายามกระทาความผด เหตลดโทษ บคคลทเกยวของในการกระทาความผด โทษทางอาญา และอายความคดอาญา ดงจะกลาวถงรายละเอยดตามลาดบตอไป

ก.ความผดทางอาญา ข. ความผดทางอาญา

รปท 3.1 ขาวทเกยวของกบคดอาญา

ทมา ก. http://srikasa.com/1843https://

ข. www.khaosod.co.th/breaking-news/news_374752

132

ความหมายของกฎหมายอาญา

มผใหความหมายของ กฎหมายอาญา ดงน หยด แสงอทย (2551:12) ไดใหความหมายของกฎหมายอาญาวา “กฎหมายอาญา” คอ

บรรดากฎหมายทงหลายทบญญตถงความผดทางอาญาและกาหนดโทษทจะลงแกผกระทาความผดไวดวย

เกยรตขจร วจนะสวสด(2544:1) ไดใหความหมายของกฎหมายอาญาวา กฎหมายอาญาคอ กฎหมายทบญญตวา การกระทาหรอไมกระทาอยางใดเปนความผด และกาหนดโทษทจะลงแกผกระทาความผดไวดวย

วนย ลาเลศ (2543: 1) ไดใหความหมายของกฎหมายอาญาวา กฎหมายอาญาคอบรรดากฎหมายทงหลายทบญญตถงความผดและกาหนดโทษไว

คณต ณ นคร (2554: 45) ไดใหความหมายของกฎหมายอาญาวา กฎหมายอาญา คอ บรรดากฎหมายทงหลายทระบถงความผดอาญาโทษ วธการเพอความปลอดภยและมาตรการบงคบทางอาญาอน และเปนกฎหมายทกาหนดใหความผดทางอาญาเปนเงอนไขของการ ใชโทษ วธการเพอความปลอดภยและมาตรการบงคบทางอาญาอน

เมอพจารณาความหมายดงกลาวขางตนจงพอสรปความไดวา กฎหมายอาญาเปนกฎหมายทวาดวยการกระทาความผด และกาหนดโทษไวนอกจากน กฎหมายอาญายงหมายความรวมถงกฎหมายทกอยางทมการกาหนดโทษทางอาญาไวดวย เชนพระราชบญญตอาวธปน พระราชบญญตจราจรทางบก พระราชบญญตปรามการคาประเวณ และพระราชบญญตปาไม เปนตน

ลกษณะของกฎหมายอาญา

1. เปนกฎหมายมหาชน เนองจากเปนบทบญญตทมความเกยวพนระหวางรฐกบเอกชน หรอระหวางรฐกบรฐ

ดวยกนเองความผดบางฐานแมเปนการกระทาตอเอกชนดวยกนเอง แตหากมผลกระทบตอสงคมโดยรวม เชน คดฆากนตายระหวางสามภรรยา ดงนน จงมความจาเปนทรฐตองเขามาชวยเหลอเพอเปนการปองกนและปราบปราบผกระทาความผด

2. เปนกฎหมายวาดวยความผดและโทษทางอาญา กฎหมายอาญาเปนกฎหมายทวาดวยความผดและโทษทางอาญา ซงสามารถแยกไดหลายประเภท เชนแยกตามลกษณะของการกระทา แยกตามประเภทของความผด (วนย ลาเลศ, 2543: 4) สวนโทษในทางอาญา ไดแก ประหารชวต จาคก กกขง ปรบ รบทรพย๑สน ดงนนจงตองมหลกประกนแกบคคล ดงทบญญตไวในรฐธรรมนญวาบคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระทาการอนกฎหมายทกระทานนบญญตเปนความผดและกาหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนน จะหนกกวาโทษ

ทกาหนดไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระทาความผดมได หลกนสอดคลองกบสภาษตกฎหมายทวา

133

“ไมมกฎหมาย ไมมความผด ไมมโทษ” (ระวนท๑ ลละพฒนะ, 2555: 112) ตวอยาง ในมาตรา 334

บญญตวา “ผใดเอาทรพย๑ของผอนหรอทผอนเปนเจาของรวมอยดวยไปโดยทจรต ผนนกระทา

ความผดฐานลกทรพย๑ ฯลฯ” กลาวคอ ถาผใดเอาทรพย๑ของผอน หรอทผอนเปน เจาของรวมอยดวย

โดยผนนมไดยนยอม และผเอาไปมเจตนาทจรต ถอวาผเอาไปม ความผดฐานลกทรพย๑ แตถาหากมการเอาทรพย๑ของผอนไปโดยทเจาของยนยอมการกระทานนยอมไมเปนความผดฐานลกทรพย๑ เชน ดาหยบเอาดนสอของแดงไปโดยทแดงรเหนยนยอมดวย อยางนการกระทาของดาไมเปนความผดฐานลกทรพย๑

3. เปนกฎหมายทบงคบเฉพาะการกระท าในราชอาณาจกร โดยปกตแลวกฎหมายอาญาจะใชบงคบเฉพาะภายในราชอาณาจกรเทานน เวนแตการ

กระทาความผดนอกราชอาณาจกร ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 7 มาตรา 8 และมาตรา 9

ซงกฎหมายอาญาใชบงคบได (วนย ลาเลศ, 2543: 5) คาวา ราชอาณาจกร หมายถง พนดน พนนา ทอยในราชอาณาเขต ทะเลอนเปนอาวไทย ทะเลอาณาเขต 12 ไมล๑ทะเล (หางจากฝ๓งดนแดนของประเทศไทยไมเกน 12 ไมล๑ทะเล) พนอากาศเหนอขอทไดกลาวมา การกระทาความผดในเรอไทยหรออากาศยานไทย ไมวาจะอยทใดใหถอวากระทาผดในราชอาณาจกรไทย (ระวนท๑ ลละพฒนะ, 2555: 113)

4. กฎหมายอาญาตองบญญตใหชดเจนแนนอน การทจ าตองเรยกรองใหบญญต กฎหมายใหชดเจนแนนอน หรอเรยกรองใหยด

“หลกความชดเจนแนนอน” (Bestimmtheistgrundsatz) นน เพราะวาการลงโทษทางอาญาเปนมาตรการทรนแรงทสดของรฐทใชกบประชาชนในรฐ ฉะนน รฐจงตองบญญตกฎหมายกฎหมายอาญาใหชดเจนแนนอนทสดเทาทสามารถจะทาได กลาวคอ ในการบญญตกฎหมายอาญานนจะตองหลกเลยงการใชถอยคาทกากวมไมแนนอน ทงน เพอเปนหลกประกนวากฎหมายทบญญตนนตรงกบเจตจานงของฝายนตบญญตอยางแทจรง และเปนเครองปองกนมใหศาลใชกฎหมายตามใจชอบหรอตามอาเภอใจหรอตามความรสกตน (คณต ณ นคร, 2554: 87)

5. กฎหมายอาญาตองตความโดยเครงครด หมายความวา เมอรฐไดตราบทบญญตโดยชดแจงวา กระทา หรองดเวนกระทาอยางใด

เปนความผดแลวตองถอตามบทบญญตนนเทานนทเปนความผดจะไมรวมถงกรณอนทนอกเหนอจากบทบญญตดวย (วนย ลาเลศ, 2543 : 5) เชน ในอดตความผดฐานขมขนกระทาชาเราตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 276 ผถกขมขนจะตองเปนหญง ผกระทาจงจะมความผด ถาหากผกระทาไดขมขนกระทาชาเราชาย ผกระทายอมไมมความผดฐานน (ระวนท๑ ลละพฒนะ , 2555 : 112) แตป๓จจบนกฎหมายไดแกไขในมาตรา 276 โดยผถกขมขนกฎหมายใชคาวา “ผ อน” ดงนน ผถกกระทาจะเปนชายหรอหญงกได อกทง ในการตความกฎหมายอาญานน จะนาหลกการเทยบกฎหมายทใกลเคยงอยางยงในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย๑ มาตรา 4 มาใชไดบงคบใหเปนโทษ

134

แกผกระทาความผดไมได แตถาหากนาหลกการเทยบเคยงดงกลาวมาใชเพอเปนคณหรอประโยชน๑แกผกระทายอมทาได

6. กฎหมายอาญาไมมผลยอนหลงในทางทเปนโทษ กลาวคอ กฎหมายอาญาบงคบกบความผดในขณะทมกฎหมายบญญตวา การกระทานน

เปนความผด หากกระทาความผดหลงจากทมกฎหมาใหมแลว และกฎหมายใหมนนบญญตใหการกระทาดงกลาวเปนความผดและโทษหนกกวากฎหมายเกา กรณอยางนจะใชกฎหมายใหมลงโทษผกระทาความผดไมไดซงเปนไปตามหลกทวา “ไมมความผด ไมมโทษ ถาไมมกฎหมาย” แตยอนหลงเปนคณไดเพราะเปนผลดแกประชาชน

ตวอยาง คาพพากษาศาลฎกาท 1/2548 ขอเทจจรงความวา หลงจากทสงครามโลกครงท 2

ยตลง ไดมการตรา “พระราชบญญตอาชญากรสงคราม พ.ศ. 2488” ขนเพอลงโทษแกผทไดกระทาการตามกฎหมายนถอวาเปนอาชญากรสงคราม ไมวาการกระทานนจะไดกระทาไปกอนหรอหลงจากทกฎหมายนใชบงคบกตาม ศาลตดสนวา กฎหมายใดบญญตยอนหลงลงโทษการกระทาทแลวมา ยอมขดตอรฐธรรมนญ (ขณะนน คอ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475) พระราชบญญตอาชญากรสงครามเฉพาะทบญญตยอนหลง นนยอมขดตอรฐธรรมนญจงเปนโมฆะ ส วนบทบญญต ท ว าด วยการกระท าหล งจากใชพระราชบญญต น แล วสามารถใชบ งคบได (ระวนท๑ ลละพฒนะ, 2555 : 112) สวนทกฎหมายบญญตใหเปนคณ เชน กฎหมายเดมมโทษความผดฐานลกทรพย๑ประหารชวต กฎหมายใหมกาหนดโทษความผดฐานลกทรพย๑ใหมเปนโทษจาคก กรณนผกระทาตองรบโทษตามกฎหมายใหมทเปนคณ

สรปไดวา ลกษณะทสาคญของกฎหมายอาญาตองเปนกฎหมายทบญญตเปนลายลกษณ๑อกษรและมความชดเจน การตความกฎหมายตองเปนไปตามทบญญตไวในกฎหมายอยางเครงครด จะตความในลกษณะทเปนโทษแกผกระทาความผดไมได แตสามารถตความในทางทเปนคณแกผกระทาความผดได สวนในเรองของโทษในทางอาญาจากดเฉพาะโทษทระบในมาตรา 18 เทานน คอ ประหารชวต จาคก กกขง ปรบ และรบทรพย๑สน

การบงคบใชกฎหมายอาญา

1. หลกดนแดน หลกดนแดนเปนไปตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 4 วรรคแรกทกาหนดวากฎหมาย

ของรฐใดยอมใชบงคบภายใตอาณาเขตของรฐนนดงนน การกระทาความผดทจะอยภายใตบงคบของกฎหมายอาญาจงตองเกดในราชอาณาจกรไทย จงจะใชกฎหมายไทยลงโทษไดเพราะถอเปนอานาจอธปไตยของประเทศไทย ซงโดยปกตแลวยอมไมนาเอากฎหมายของประเทศอนมาบงคบใหเปนผลในราชอาณาจกร เวนแตมสนธสญญาระหวางกน (ทวเกยรต มนะกนษฐ๑, 2554: 19)

คาวา “ราชอาณาจกร” หมายความถง

135

1. พนดน พนนา ซงอยในอาณาเขตประเทศไทย

2. ทะเลอนเปนอาวไทย

3. ทะเลอนหางจากฝ๓งทเปนดนแดนของประเทศไทยไมเกน 12 ไมล๑ทะเลและ

4. พนอากาศครอบคลมเหนอเขตดงกลาว(หยด แสงอทย , 2547: 19) นอกจากนนแลว การกระทาความผดในเรอไทยหรออากาศยานไทย ไมวาจะอย ณ ทใด

ใหถอวากระผดในราชอาณาจกรไทยราชอาณาจกรไทยไมรวมสถานทตไทยในตางประเทศ (ระวนท๑ ลละพฒนะ, 2555: 113) ตวอยาง นายหมโดยสารไปกบเครองบนสายการบน A ของประเทศไทย ในขณะทอยบนเครองบนเหนอนานนาประเทศมาเลเซย นายหมไดขโมยกระเปาของนายหวงชนนกทองเทยวชาวจน กรณอยางน จะเหนไดวาการกระทาความผดฐานลกทรพย๑ของนายหมนนแมไดกระทาในอากาศยานทนอกราชอาณาจกรไทยแตกฎหมายใหถอวาการกระทาดงกลาวเปนการกระทาความผดในราชอาณาจกรไทย และรบโทษตามกฎหมายไทยตามมาตรา 4 ประมวลกฎหมายอาญา

2. หลกอ านาจลงโทษสากล

หลกอานาจลงโทษสากลกฎหมายไทยไดรบรองหลกอานาจโทษสากลไวในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 7 ซงเหตทกฎหมายไทยรบรองอานาจลงโทษสากล โดยมบญญตไวในมาตรา 7 เพราะการกระทาความผดนอกราชอาณาจกรตามทระบไวในมาตรา 7 เปนภยโดยตรงตอความสงบเรยบรอยและความมนคงของประเทศรวมทงในระหวางรฐตางๆ กลาวคอ ความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกรตามมาตรา 7(1) เปนหลกปองกนตนเองของรฐ ความผดเกยวกบการปลอมแปลงเงนตรา แสตมป ใบหน ใบหนก หรอตวเงน ตามมาตรา 7(2) เปนหลกปองกนทางเศรษฐกจ และความผดฐานชงทรพย๑ และปลนทรพย๑ในทะเลหลวง ตามมาตรา 7(3) เปนหลกปองกนสากล

3. หลกบคคล

กฎหมายระหว างประเทศแผนกคด อาญาของไทยเรากล าวถ ง “หล กบ คคล” (AktivesPersonalitatsprinzip) ไวสองกรณ คอ กรณตามมาตรา 8 และกรณตามมาตรา 9 (คณต ณ นคร, 2554: 103)

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 8 บญญตวา ผใดกระทาความผดนอกราชอาณาจกร และ

(ก) ผกระทาความผดนนเปนคนไทย และรฐบาลแหงประเทศทความผดไดเกดขนหรอผเสยหายไดรองขอใหลงโทษ หรอ

(ข) ผกระทาความผดนนเปนคนตางดาว และรฐบาลไทยหรอคนไทยเปนผเสยหายและผเสยหายไดรองขอใหลงโทษ

ถาความผดนนเปนความผดดงระบไวตอไปนจะตองรบโทษภายในราชอาณาจกร คอ

(1) ความผดเกยวกบการกอใหเกดภยนตรายตอประชาชน ตามทบญญตไวในมาตรา 217

มาตรา 218 มาตรา 221 ถงมาตรา 223 ทงนเวนแตกรณเกยวกบมาตรา 220 วรรคแรก และมาตรา 224

136

มาตรา 226 มาตรา 228 ถงมาตรา 232 มาตรา 237 และมาตรา 233 ถงมาตรา 236 ทงน เฉพาะเมอเปนกรณตองระวางโทษตามมาตรา 238

(2) ความผดเกยวกบเอกสาร ตามทบญญตไวในมาตรา 264 มาตรา 265 มาตรา 266 (1) และ (2) มาตรา 268 ทงนเวนแตกรณเกยวกบความผดเกยวกบหนงสอเดนทางตามทบญญตไวในมาตรา 269/8 ถงมาตรา 269/15 เปนตน

(3) ความผดเกยวกบเพศ ตามทบญญตไวในมาตรา 276 มาตรา 280 และมาตรา285 ทงน เฉพาะทเกยวกบมาตรา 276

(4) ความผดตอชวตตามทบญญตไวในมาตรา 288 ถงมาตรา 290

(5) ความผดตอรางกายตามทบญญตไวในมาตรา 295 ถงมาตรา 298

(6) ความผดฐานทอดทงเดก คนปวยเจบหรอคนชรา ตามทบญญตไวในมาตรา 306 ถงมาตรา 308

(7) ความผดตอเสรภาพตามทบญญตไวในมาตรา 309 มาตรา 310 มาตรา 312 ถงมาตรา 315 และมาตรา 317 ถงมาตรา 320

(8) ความผดฐานลกทรพย๑และว งราวทรพย๑ ตามทบญญตไว ในมาตรา 334 ถง

มาตรา 336

(9) ความผดฐานกรรโชกรดเอาทรพย๑ ชงทรพย๑ และปลนทรพย๑ ตามทบญญตไวใน

มาตรา 337 ถงมาตรา 340

(10) ความผดฐานฉอโกงตามทบญญตไวในมาตรา 341 ถงมาตรา 344 มาตรา 346 และมาตรา 347

(11) ความผดฐานยกยอกตามทบญญตไวในมาตรา 352 ถงมาตรา 354

(12) ความผดฐานรบของโจร ตามทบญญตไวในมาตรา 357

(13) ความผดฐานทาใหเสยทรพย๑ ตามทบญญตไวในมาตรา 358 ถงมาตรา 360

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 9 บญญตวา เจาพนกงานของรฐบาลไทยกระทาความผดตามทบญญตไวในมาตรา 147 ถงมาตรา 166 และมาตรา 200 ถงมาตรา 205 นอกราชอาณาจกร จะตองรบโทษในราชอาณาจกร

จากหลกกฎหมายขางตน พอสามารถสรปไดวา การบงคบใชกฎหมายอาญานน ตองคานงดวยวาการกระทาความผดนนไดเกดในราชอาณาจกรไทยหรอไม โดยคาวา ราชอาณาจกรไทยนน ใหรวมไปถง พนดน พนนา ทะเลอนเปนอาวไทย หรอทะเลอนหางจากฝ๓งไมเกน 12 ไมล๑ ทะเล และใหรวมไปถงความผดทเกดในเรอไทย และอากาศยานไทย ไมวาจะอย ณ ทใด และไมคานงถงสญชาตของผกระทาความผดดวย นอกจากนนการบงคบใชกฎหมายอาญายงถอหลกเรองบคคล กลาวคอ หากผกระทาความผดเปนคนไทยแตไปกระทาความผดทประเทศอน หรอผกระทาความผดเปนคนตาง

137

ดาว แตผไดรบความเสยหายเปนคนไทย หากความผดนน เปนความผดทระบไวในประมวลกฎหมายอาญาแลว บคคลนนตองรบโทษในราชอาณาจกรไทยดวย

โครงสรางความรบผดในทางอาญา

โครงสรางความรบผดทางอาญาเปนหลกการทบงบอกวา บคคลจะมความรบผดทางอาญาและจะมโทษทางอาญาในกรณใด โดยหลกความรบผดในทางอาญานนไดปรากฏในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 กลาวคอ ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 กาหนดหลกเกณฑ๑ไววา บคคลจะรบโทษในทางอาญาตอเมอไดกระทาการอนกฎหมายทใชในขณะนนบญญตเปนความผด และกาหนดโทษไว และโทษทจะลงแกผกระทาความผดนนตองเปนโทษทบญญตไวในกฎหมายจากบทบญญตดงกลาวสามารถแยกอธบายโครงสรางความรบผดทางอาญาได 3 โครงสราง ซงไดแก การกระทาครบองค๑ประกอบทกฎหมายบญญต การกระทานนไมมกฎหมายยกเวนโทษ และการกระทานนไมมกฎหมายยกเวนความผด ซงสามารถสรปเปนภาพรวมของโครงสรางความรบผดทางอาญา

โครงสรางท 1 การกระท าครบองคประกอบทกฎหมายบญญต การกระทาทครบองค๑ประกอบทกฎหมายบญญตไว หมายความวา ผกระทามการกระทา

การกระทานนครบองค๑ประกอบภายนอกของความผดในเรองนน การกระทานนครบองค๑ประกอบภายในของความผดในเรองนน และผลกระทบของการกระทาสมพนธ๑กบการกระทา ทงน ตามหลก

ในเรองความสมพนธ๑ระหวางการกระทาและผล โดยเปนไปตามหลกทกฎหมายบญญตวา การกระทาใดเปนความผดทางอาญา และตองเปนกฎหมายทใชในขณะกระทาความผดดวย ตามหลกสภาษตกฎหมายทวา “ไมมความผด และไมมโทษ ถาไมมกฎหมาย” ( ทวเกยรต มนะกนษฐ๑, 2544: 36) ตวอยางเชน นายเขยวใชปนยงนายขาวตาย กรณอยางนจะเหนวา การกระทาของนายเขยวครบองค๑ประกอบทกฎหมายบญญตความผดฐานฆาผอนตามมาตรา 288 เพราะ องค๑ประกอบฐานนตองมคาวา “ผใด” ซงในทนคอนายเขยว มการ “ฆา” ซงในทนคอการใชปนยง และมคาวา “ผอน” ซงในทนคอนายขาว ดงนน การทนายเขยวใชปนยงนายขาวจงครบองค๑ประกอบทกฎหมายบญญตในความผดฐานฆาผอนและผลของการกระทานนสมพนธ๑กบการกระทาดวยทงนเพราะความตายของขาวสมพนธ๑กบการกระทาของนายเขยวคอการใชปนยง ดงนน นายเขยวจงมความผดตามมาตรา 288

จากหลกการทวา บคคลจะรบผดในทางอาญาตอเมอการกระทานนตองครบองค๑ประกอบทกฎหมายบญญต แยกพจารณารายละเอยดขององค๑ประกอบทกฎหมายบญญต อนประกอบไปดวย

มการกระทา การกระทานนครบองค๑ประกอบภายนอกของความผดเรองนนๆ การกระทานนครบองค๑ประกอบภายในของความผดเรองนนๆ และผลของการกระทาสมพนธ๑กบการกระทานนๆ ดงจะกลาวในรายละเอยดตอไปน

138

1. ตองมการกระท า

คาวา “การกระทา” หมายความตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 59 กลาวคอ การกระทา หมายความรวมทงการเคลอนไหวรางกายหรอไมเคลอนไหวรางกาย โดยรส านกในการกระท าหรออยภายใตจตบงคบ และใหหมายความรวมถงการกระทาโดยการงดเวนทจะกระทา เพอปองกนผลไมใหเกดขนดวย ซงการกระทาโดยการงดเวน เปนการกระทาอยางหนงซงผกระทามหนาทเฉพาะทตองกระทาเพอ ปองกนผล โดยอาจเปนหนาททเกดจากกฎหมายหรอเกดจากพนธะผกพนอน เชน หนาทอนเกดจากกฎหมาย ไดแก บดามารดามหนาทอปการะเลยงดบตรผเยาว๑ หนาทตามสญญา ไดแก นางพยาบาลทถกจางมาดแลผปวยทบาน มหนาทดองดแลอยางใกลชด การทปลอยใหผปวยตกเตยงตาย นางพยาบาลยอมมความผด ซงในทางกฎหมายอาญาถอวาการกระทาดงกลาวเปนการกระทาโดยการงดเวน ทงน เพราะตนมหนาทตามสญญาจางแลว ดงนน ตองดแลผปวยตามขอตกลงเมอไมปฏบตตามยอมมความผดซงแตกตางจากการละเวนไมกระทา โดยพจารณาไดจากประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 374 ทกาหนดวาผใดเหนผอนตกอยในภยนตรายแหงชวต ซงตนอาจชวยไดโดยไมควรกลวอนตรายแกตนเองหรอผอน แตไมชวยตามความจาเปน… เหนไดวา บทบญญตดงกลาวไดกาหนดใหถอเปนหนาททวไปของพลเมองทดเมอพบเหนผ อนตกอยในอนตรายควรชวยเหลอแตมใชเปนหนาทโดยเฉพาะเจาะจงทจะบงคบใหตองปฏบตตาม ดงนน ผกระทาอาจจะกระทาหรอไมกระทากได แตหากเปนหนาทแลวตองปฏบตตาม อยางไรกตามกรณทไมชวยเหลอเพราะไมมหนาทนน กฎหมายยงลงโทษผไมยอมชวยเหลอ เพราะคานงถงเรองศลธรรม ยกตวอยางเชน แดงเปนนกกฬาวายนาเดนผานสระนาแหงหนงแลวเหนดากาลงจะจมนา แตแดงไมเขาชวยเหลอ ดงน แดงยอมมความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 374 ฐานละเวนแตไมใชงดเวนตามมาตรา 59 ของกฎหมายอาญา

คาวา การกระทาโดยรสานกในการกระทา หมายถง อยภายใตบงคบของจตใจ

อนไดแก

1.1 ผกระท ามความคดทจะกระท าความผด เชน นายแดงคดจะฆานายดาโดยใชมดแทง

1.2 ผกระท ามการตกลงใจทจะกระท าตามทคดไว เชน นายแดงตกลงใจทจะฆานายดาโดยใชมดแทงตามทตวเองไดคดไว

1.3 ผกระท ามการตระเตรยมการทจะกระท าความผด เชน นายแดงไปซอมดจากตลาดมาลบใหคมมากขนเพอเตรยมไวฆานายดา

1.4 ผกระท ามการกระท าไปโดยการเคลอนไหว หรอไมเคลอนไหวรางกาย ตาม

ทตกลงใจทมาจากการคด (วนย ลาเลศ, 2543: 87) เชน นายแดงใชมดทตนเองลบไวแทงนายดาจนถงแกความตาย

139

สรปไดวา ความผดทางอาญาจะเกดขนตอเมอไดมการกระทาของบคคลท ฝาฝนตอกฎหมายปรากฏออกมาภายนอก เพยงแตคดอยในใจไมแสดงออกแมคดชวคดเลวอยางไร กฎหมายยงไมสามารถเอาผดและลงโทษได เชน นายดาคดอยากจะฆานายแดงดวยการใชปนยงทศรษะ ตราบใดทนายดายงไมยงนายแดงกฎหมายไมสามารถลงโทษนายดาได ซงในสวนการตกลงใจทจะกระทาความผดตามทมการคดในขนนกฎหมายยงไมถอวามความผด เพราะถอเปนเรองทยงหางไกลตอความผดทจะเกดขน พสจน๑ยาก หรอเปนการยากวาความคดของบคคลนนเปนความคดทเพอฝ๓น หรอความคดทอยากจะกระทาอยางนนแนนอน และกฎหมายอาญาไมควรตความกวางจนครอบคลมถงผเพยงแตคด (เกยรตขจร วจนะสวสด , 2542: 75) เพราะเรองความคดเปนเรองทอยภายในจตใจ

ดงทกลาวมาแลวหากอยในขนตระตรยมการทจะกระทาความผด โดยปกตกฎหมายยงไมลงโทษเชนเดยวกนกบการคดทจะกระทาความผด และการตกลงทจะกระทาความผด แตมความผดบางฐานทกฎหมายกาหนดใหการตระเตรยมการเปนความผดและตองลงโทษ เพราะถอเปนความผดทมความรายแรง หรอกระทบตอความสงบสขหรอความมนคงปลอดภยของประเทศชาต ไดแก ความผดฐานตอไปน

(1) ตระเตรยมการปลงพระชนม๑พระมหากษตรย๑ หรอรวามผจะปลงพระชนม๑พระมหากษตรย๑ กระทาการใดอนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจาคกตลอดชวต (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 107)

(2) ตระเตรยมการเพอประทษรายตอพระองค๑ หรอเสรภาพของพระมหากษตรย๑ หรอรวามผจะกระทาการประทษรายตอพระองค๑หรอเสรภาพของพระมหากษตรย๑ กระทาการใด

อนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจาคกตงแตสบหกถงยสบป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 108)

(3) ตระเตรยมการเพอปลงพระชนม๑พระราชนหรอรชทายาท หรอเพอฆาผสาเรจราชการแทนพระองค๑ หรอรวามผจะปลงพระชนม๑พระราชนหรอรชทายาท หรอเพอฆาผสาเรจราชการแทนพระองค๑ กระทาการใดอนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจาคกตงแตสบสองปถงยสบป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 109)

(4) ตระเตรยมเพอประทษรายตอพระองค๑ หรอเสรภาพของพระราชนหรอรชทายาท หรอตอรางกายหรอ เสรภาพของผสาเรจราชการแทนพระองค๑ หรอรวามผจะประทษรายตอพระองค๑ หรอเสรภาพของพระราชนหรอรชทายาท หรอ ประทษรายตอรางกายหรอเสรภาพของผสาเรจราชการแทนพระองค๑ กระทาการใดอนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจาคกตงแตสบสองปถงยสบป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 110)

(5) ตระเตรยมการอนใดหรอสมคบกนเพอเปนกบฏ หรอกระทาความผดใดๆ

อนเปนสวนของแผนการเพอเปนกบฏ หรอยยงราษฎรใหเปนกบฏหรอรวามผจะเปนกบฏแลวกระทา

140

การใดอนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจาคกตงแตสามปถงสบหาป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 114)

(6) การตระเตรยมการรบของขาศก ตองระวางโทษจาคก ตงแตหาปถงสบหาป (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 122)

(7) ผใดกระทาการใด ๆ เพอใหไดมาซงขอความ เอกสารหรอสงใดๆ อนปกปดไวเปนความลบสาหรบความปลอดภย ของประเทศ ตองระวางโทษจาคกไมเกนสบป รวมไปถงการตระเตรยมการดวย (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 123 และมาตรา 128)

(8) ผใดกระทาการใดๆ เพอใหผ อนลวงรหรอไดไปซงขอความ เอกสารหรอสงใดๆ อนปกปดไวเปนความลบสาหรบ ความปลอดภยของประเทศตองระวางโทษจาคกไมเกนสบป (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 124 และ มาตรา 128)

(9) ผใดวางเพลงเผาทรพย๑ของผอน ตองระวางโทษจาคกตงแตหกเดอนถงเจดป และปรบตงแตหนงพนบาทถงหนงหมนสพนบาท รวมถงการตระเตรยมการดวย กฎหมายลงโทษเชนเดยวกบการพยายามกระทาความผด (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 217 และมาตรา 219)

(10) ผใดวางเพลงเผาทรพย๑ดงตอไปน (1) โรงเรอน เรอ หรอแพทคนอยอาศย (2) โรงเรอน เรอ หรอแพอนเปนทเกบหรอททาสนคา (3) โรงมหรสพหรอสถานทประชม (4) โรงเรอนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดน เปนสาธารณสถาน หรอเปนท

สาหรบประกอบพธกรรมตามศาสนา (5) สถานรถไฟ ทาอากาศยานหรอทจอดรถหรอเรอสาธารณะ (6) เรอกลไฟ หรอเรอยนต๑ อนมระวางตงแตหาตนขนไป อากาศยาน หรอ

รถไฟทใชในการขนสงสาธารณะ ตองระวางโทษประหารชวต จาคกตลอดชวต หรอจาคกตงแตหาปถงยสบป รวมถงการตระเตรยมการดวย ตองระวางโทษเชนเดยวกบการพยายามกระทาความผด (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 218 และมาตรา 219) เปนตน

ดงนน คาวา “การกระทา”สามารถแสดงเปนลาดบขนตอนดงรป

141

รปท 3.2 ขนตอนการกระทาทางอาญา

2. การกระท านนครบ “องคประกอบภายนอก” ของความผดในเรองนนๆ การกระทาครบองค๑ประกอบภายนอก หมายถง สงทอยภายนอกซงสามารถ

มองเหนหรอสมผสได ซงในการพจารณาวาสงใดเปนองค๑ประกอบภายนอกของกฎหมายพจารณาไดจากเปนเนอหาในแตละมาตราทกาหนดไวในกฎหมาย ยกตวอยางเชน มาตรา 288 “ผใดฆาผอนตองระวางโทษประหารชวต จาคกตลอดชวต หรอจาคกตงแตสบหาถงยสบป” องค๑ประกอบภายนอกภายนอกของความผดมาตรานคอ มผใด มการฆาและมผอน ดงนนจะเหนไดวาองค๑ประกอบภายนอกไดแก มผกระทา มการกระทา และมวตถแหงการกระทา

2.1 ผกระท า คอ บคคลทกระทาความผด เชนความผดฐานฆาผอน ตามประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 288 บญญตวา ผใดฆาผอนตองระวางโทษประหารชวต จาคกตลอดชวต หรอจาคกตงแตสบหาปถงยสบป

ตวอยาง ดาใชมดแทงขาว ขาวตาย จากตวอยางจะเหนไดวาดาคอ ผหนงผใดการใชมดแทงคอการฆา จงถอวานายดาเปนผกระทา

จากตวอยางเดม ดาใชมดแทงขาว แตขาวตายไปกอนแลว (ใชมดแทงศพ) การกระทา

คดทจะกระทาความผด

ตกลงใจทจะกระทาความผด

ตระเตรยมการทจะกระทาความผด

ลงมอกระทาความผด

กฎหมายถอวาไมมความผดและไมลงโทษ

กฎหมายถอวาไมมความผดและไมลงโทษ

กฎหมายถอวาไมมความผดและไมลงโทษ ยกเวน

กฎหมายถอวามความผดและมโทษ

- ตระเตรยมการปลงพระชนม๑พระมหากษตรย๑ - ตระเตรยมการเพอประทษรายตอพระองค๑ - ตระเตรยมการเพอปลงพระชนม๑พระราชน

- ตระเตรยมการวางเพลงเผาทรพย๑ของผอน

- ตระเตรยมการเพอเปนกบฏ เปนตน

142

ของดาไมเขาองค๑ประกอบตามตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 288 เพราะขาด ผอน แตอาจเข าองค๑ประกอบความผดฐานอนได

2.2 การกระท า การกระทาของผกระทาตามองค๑ประกอบภายนอกนนจะตองถงขนทมกฎหมาย

บญญตวาเปนความผด ผกระทาถงจะตองรบผดในทางอาญา โดยหลกแลวหากเปนการกระทาโดยเจตนา การกระทาจะตองถงขน “ลงมอ” ตามมาตรา 80 แตอยางไรกตาม การกระทากอนถงขนลงมอ ผกระทากตองรบผดในทางอาญาดวยเชนกน อาท ความผดเกยวกบการตระเตรยมกระทาการบางอยาง การตระเตรยมวางเพลงเผาทรพย๑ การเปนสมาชกหรอสมคบกนเปนองยหรอซองโจรตามมาตรา 209 มาตรา 210 เปนตน ดงทไดกลาวมาแลวในหวขอขางตน

การพจารณาวาผกระทามการกระทาหรอไมใหพจารณาวา ประการแรกผกระทาคดทจะกระทาความผดหรอไม ประการทสองผกระทาตกลงใจทจะกระทาตามทคดหรอไม และประการทสามผกระทาไดกระทาไปตามทตกลงใจอนเปนผลสบเนองมาจากความคดนนหรอไม หากเปนไปตามขนตอนดงทไดกลาวมากถอวาไดมการกระทาแลว ซงการกระทาในกฎหมายอาญาเปนไปตามบทบญญตในมาตรา 59 ของประมวลกฎหมายอาญา ความวา “บคคลจะตองรบผดในทางอาญา กตอเมอไดกระทาโดยเจตนา เวนแตจะไดกระทาความโดยประมาท ในกรณทกฎหมายบญญตใหตองรบผดเมอไดกระทาโดยประมาท หรอเวนแตในกรณทกฎหมายบญญตไวโดยแจงชดใหตองรบผดแมไดกระทาโดยไมมเจตนา

กระทาโดยเจตนาไดแกกระทาโดยรสานกในการทกระทาและในขณะเดยวกนผกระทาประสงค๑ตอผลหรอยอมเลงเหนผลของการกระทานน

ถาผกระทามไดรขอเทจจรง อนเปนองค๑ประกอบของความผดจะถอวาผกระทาประสงค๑ตอผล หรอยอมเลงเหนผลของการกระทานนมได

กระทาโดยประมาทไดแก กระทาความผดมใชโดยเจตนา แตกระทาโดยปราศจากความระมดระวงซงบคคลในภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณ๑และผกระทาอาจใชความระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชใหเพยงพอไม

การกระทา ใหหมายความรวมถง การใหเกดผลอนหนงอนใดขนโดยงดเวนการทจกตองกระทาเพอปองกนผลนนดวย”

จากบทบญญตของมาตรา 59 สรปไดวา การกระทาในกฎหมายอาญาทบคคลจะตองรบผดและมโทษ คอ

2.2.1 กระทาโดยเจตนา หมายถง กระทาโดยรสานกและขณะเดยวกนกประสงค๑ตอผลหรอยอมเลงเหนผล “กระท าโดยรส านก” คอ ขณะทกระทานนรวาตนทาอะไร

ตวอยางเชน นายดาใชปนยงนายแดงโดยขณะทยงนนนายดามสต คอ มการเคลอนไหวโดยใชกระบวนการคด มการตกลงใจในสงทคดจะกระทา และไดกระทาทกอยางตามทตกลงใจอกทงรดวย

143

วาปนเปนอาวธทมความรายแรงเมอยงไปอาจทาใหตายไดเมอนายดาใชปนยงนายแดงจงตองถอวานายดารสานกในการกระทานน แตถาหากเปนการเคลอนไหวรางกายในขณะละเมอ หรอขณะเปนลมบาหม กรณดงกลาวจะถอวามการกระทาหรอไม จะเหนไดวาการเคลอนไหวรางกายในขณะละเมอ หรอในขณะเปนลมบาหมไมถอวาเปนการกระทาเพราะผเคลอนไหวรางกายไมไดคดและตกลงใจทจะเคลอนไหวรางกาย แตถาหากผนนรตวอยแลววาชอบละเมอ อยเสมอและละเมอทไรตองเตะ ถบบคคลทนอนใกลเสมอ ดงน หากนอนแลวละเมอเตะเพอนหรอถบเ พอนตองถอวามการกระทา นอกจากนนแลวการกระทายงรวมไปถงการไมเคลอนไหวรางกายดวย ซงทเขาใจคอการกระทาโดยงดเวนนนเอง การกระทาโดยการงดเวน หมายความถง การใหเกดผลอนใดอนหนงขนดวยการงดเวนไมกระทาในสงทตนมหนาทตองกระทา ซงเปนหนาทโดยเฉพาะทจะตองกระทาเพอปองกนมใหเกดผลนน ซงการกระทาโดยการงดเวนแตกตางจากการกระทาโดยละเวน กลาวคอการกระทาโดยละเวน หมายความวา ผกระทาไมกระทาในสงซงกฎหมายบงคบใหกระทาซงเปนเรองทวๆไป มใชกรณโดยเฉพาะทจะตองปองกนมใหเกดผลนนขน แตการกระทาโดยการงดเวนเปนเรองทผกระทามหนาทตองกระทาโดยหนาทของการกระทาโดยงดเวนนน เปนหนาทโดยเฉพาะเจาะจงทจะตองปองกนมใหเกดผล ซงหนาทดงกลาวนน ไดแก

1) หนาทตามกฎหมายบญญต เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย๑ มาตรา 1563 บตรตองอปการะเลยงดบดามารดา มาตรา 1564 บดามารดาตองอปการะเลยงดบตรผเยาว๑มาตรา1461 สามภรรยาตองอปการะเลยงดซงกนและกน เปนตน ตวอยางเชน นางเอยงตองการใหลกวน 3 เดอนของตนตาย จงไมยอมใหนมลกจนกระทงลกอดนมตาย นางเอยงมความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนา โดยถอวาเปนการกระทาโดยงดเวน เพราะนางเอยงมหนาทตาม ปพพ. ในฐานะทเปนมารดาทจะตองอปการะเลยงดบตรผเยาว๑ ซงหนาทในการอปการะเลยงดนน ยอมจะตองเปนหนาทในอนทจะปองกนมใหลกอดนมตายดวย

2) หนาทอนเกดจากการยอมรบโดยเจาะจงผกระทายอมรบโดยตรงทจะทาการอยางใดอยางหนงการยอมรบกอใหเกดหนาททจะตองกระทาตามทตนยอมรบ ตวอยางเชน ยอมรบในการเปนพยาบาลพเศษเพอดแลคนไข หรอรบจางเลยงเดก

3) หนาทอนเกดจากการกระทากอนๆ ของตนถาการกระทาของผกระทานาจะกอใหเกดภยนตรายอยางใดอยางหนงขนผกระทายอมมหนาทตองปองกนภยนตรายนน

ตวอยาง แดงเหนคนตาบอดขามถนนจงเขาไปชวยเหลอ แตขณะทพาคนตาบอดไปกลางถนนเหนรถเมล๑จะเขาจอดทปาย แดงจงวงไปขนรถแลวทงคนตาบอดไว ดาขบรถมาชนถกคนตาบอดตายแดงมความรบผดทางอาญาฐานฆาผอนตายโดยเจตนางดเวน ตามมาตรา 291

ประกอบมาตรา 59 วรรคหนง 4) หนาทอนเกดจากความสมพนธ๑เปนพเศษ ตวอยางเชน หลานไมม

หนาทตองอปการะเลยงดปาแตถาปาคนนเปนคนเลยงดหลานมาตงแตเดก ทงใหอาหารกนและให

144

การศกษาอบรมภายหลงปาแกตวหลานกลบไมเลยงดปลอยใหปาอดตาย อาจถอวาหลานฆาปากได หรอ อยกนดวยกนแบบสามภรรยาแตไมจดทะเบยนสมรส หรอเปนบดาทไมชอบดวยกฎหมาย ซงถอวามความสมพนธ๑ลกษณะพเศษ กรณดงกลาวแมไมมกฎหมายบญญตไว แตกเปนหนาทอนเกดจากความสมพนธ๑พเศษเฉพาะเรองทจะตองชวยเหลอกน

ดงนน จะเหนไดวาการกระทาโดยเจตนาคอตวผกระทาตองรสานกในการกระทาดวย และการกระทานนใหรวมไปถงการงดเวนการจกตองกระทาเพอปองกนผลนนดวย

ซงการกระทาในกฎหมายอาญาไดแยกการกระทาโดยเจตนาออกเปน การกระทาโดยเจตนาประสงค๑ตอผล กลาวคอ ผกระทาไดกระทาไปโดยตองการใหเกดผลเชนนนตามทตนตองการ สวนการกระทาโดยเจตนาอกประเภทหนงคอ การกระทาโดยเจตนายอมเลงเหนผล คอ ผกระทาไมตองการใหเกดผลเชนนนขน แตรอยวาเมอทาเชนนนแลวตองเกดผลเชนนนขนอยางแนนอน ซงหลกในการวนจฉยวาการกระทานนประสงค๑ตอผลหรอไมตองดจากการกระทาทแสดงออกมาเปนหลกหรอ เรยกวา “กรรมเปนเครองชเจตนา” ตวอยางเชน นายเอกใชปนยงไปททองของนายอวน จะเหนไดวาทองเปนทอวยวะสาคญ ดงนจะเหนวาการกระทาของนายเอกเปนการกระทาโดยเจตนาประสงค๑ตอผลหรอมงหมายใหนายอวนผเสยหายถงแกตาย

2.2.2 กระทาโดยประมาท หมายถง การกระทาโดยไมใชความระมดระวง ซงบคคลในฐานะเชนนนสามารถใชความระมดระวงไดแตไมใชใหเพยงพอ ซงการกระทาโดยประมาทตาม ปอ. มาตรา 59 วรรค 4 นนสามารถสรปไดวา ประการแรกการกระทานนตองมใชเปนการกระทาความผดโดยเจตนา ประการทสองตองเปนการกระทาไปโดยปราศจากความระมดระวง ซงบคคลในภาวะเชนนจกตองมตามวสยและพฤตการณ๑ และประการทสามผกระทาอาจใชความระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชใหเพยงพอไม ในการวนจฉยวาผกระทาประมาทหรอไมนนมหลกในการพจารณาโดยใหสมมตบคคลขนเปรยบเทยบ บคคลทสมมตนตองมทกอยางเหมอนผกระทากลาวคอ อยในภาวะอยางเดยวกบผกระทาตามวสยและพฤตการณ๑อยางเดยวกน หากบคคลทสมมตนโดยทวไปไมอาจใชความระมดระวงกถอวาการทผกระทาไมใชความระมดระวงผกระทาไมประมาท

ตวอยาง นายหมขบรถมาดวยความเรว 120 กโลเมตรตอชวโมงในขณะทฝนตกหนกชนเขากบคนทกาลงเดนขามถนนตรงทางมาลายเสยชวต นายหมประมาทหรอไม ในการวเคราะห๑วานายหมประมาทหรอไมนน ตองสมมตบคคลคนหนงขนมาวากาลงขบรถเหมอนกบนายหมในขณะทฝนตกหนกเหมอนกน บคคลนนจะขบ 120 กโลเมตราตอชวโมงหรอไม ซงบคคลทถกสมสมมตขนมานนตองเปนวญ๒ชนคนทวไป วาในขณะทฝนตกหนกคนทวไปจะขบรถอยางระมดระวงไมเกน 40 หรอ 60 กโลเมตรตอชวโมงเพราะทศนะวสยในการมองเหนนนลาบากกวาเวลาปกตทวไป เมอคนทวไปขบรถไมเกน 40 หรอ 60 กโลเมตรตอชวโมง นายหมขบมาท 120 กโลเมตรตอชวโมง ยอมถอเกนคนปกตทวไปเมอเกดความเสยหายขนยอมสนนษฐานไดกระทาโดยประมาทเปนเหตใหผอนถงแกความตาย

145

2.3 วตถแหงการกระท า คอ สงทผกระทามงหมายทจะกระทาตอ ตวอยางเชน ความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนาตามมาตรา 288 วตถแหงการกระทาคอ “ผอน” ความผดฐานลกทรพย๑ วตถแหงการกระทาคอ “ทรพย๑ของผอนหรอทผอนเปนเจาของรวมอยดวย”

2.4 ผลสมพนธกบการกระท า ผลสมพนธ๑กบการกระทานนหมายความวาเมอมการกระทาความผดแลวตอง

มผลแยกออกจากการกระทา หรอทเรยกกนวา ความผดทตองมผลปรากฏ ตวอยางเชนความผดฐานฆาคนตาย ตาม ปอ. มาตรา 288 นน ผลคอความตายของผกระทา ผกระทาจะตองรบผดฐานฆาคนตายกตอเมอความตายนนสมพนธ๑กบการกระทาของผกระทาตามหลกในเรองความสมพนธ๑ระหวางการกระทาและผล หากความตายนนไมสมพนธ๑กบการกระทาของผกระทา ตามหลกในเรองความสมพนธ๑ระหวางการกระทาแลวผกระทากไมตองรบผดในความตายนน แตอาจตองรบผดในการกระทาของตนกอนเกดผลนน เชน รบผดฐานพยายามฆา เปนตน ตวอยางเชน นายดาใชปนยง นายแดงตาย การตายของนายแดงนนเปนผลมาจากการกระทาของนายดาอยางนถอวาการกระทาสมพนธ๑กบผล เปนตน นายดาตองรบผดในผลแหงการกระทาของตนดวย

3. การกระท านนตองครบองคประกอบภายใน การกระทานนตองครบองค๑ประกอบภายใน หมายความวาการกระทานนครบ องค๑ประกอบ

ภายใน” ของความผดในเรองนน องค๑ประกอบภายในคอ เรองการกระทานนตองกระทาโดยเจตนา หรอกระทาโดยประมาทดงทกลาวมาแลวขางตน หรอกระทาโดยไมเจตนาไมประมาทแตกฎหมายบญญตใหตองรบผด อาท ความผดลหโทษซงประมวลกฎหมายอาญา ไดบญญตเกยวกบความผดทผกระทาไมตองมเจตนาและไมตองประมาทไวในความผดลหโทษ หมายความวา แมผกระทาไมมเจตนาและไมประมาท ผกระทากตองมความผด กลาวคอเปนความผดทไมคานงถงองค๑ประกอบภายในใดๆ เลย เมอการกระทาครบองค๑ประกอบภายนอกของความผดในเรองนนๆ แลวกถอวาผกระทามความผดทนท ไมตองคานงถงสภาพจตใจของผกระทาแตอยางใดเลย เชน ความผดตาม มาตรา 367 ผใดเมอเจาพนกงานถามชอหรอทอยเพอปฏบตการตามกฎหมาย ไมยอมบอกหรอแกลงบอกชอหรอทอยอนเปนเทจ ตองระวางโทษปรบไมเกน 100 บาท หรอผใดสงเสยงหรอทาใหเกดเสยงหรอกระทาความออองโดยไมมเหตอนสมควรจนทาใหประชาชน ตกใจหรอเดอดรอนตองระวางโทษปรบไมเกน 100 บาท หรอผใดพกพาอาวธไปในเมอง หมบาน หรอทางสาธารณโดยเปดเผยหรอ

โดยไมมเหตสมควรหรอพาไป ในชมนมชนทไดจดใหมขนเพอนมสการ การรนเรง หรอการอนใด ตองระวางโทษปรบไมเกน 100 บาท และขอใหศาลมคาสงใหรบอาวธนน เปนตน

จากทกลาวมาขางตนสามารถสรปโครงสรางความรบผดทางอาญาไดวาในกรณทบคคลจะมความผด และถกลงโทษทางอาญานน ตอเมอมการกระทาความผดครบองค๑ประกอบท

146

กฎหมายบญญตไว และคาวา “การกระทาในกฎหมายอาญา” หมายถงการเคลอนไหวรางกายภายใตจตบงคบ ซงขนตอนของการกระทาในกฎหมายอาญานนม 4 ขนตอน ขนตอนแรกคอ คดทจะกระทาความผด ขนตอนท 2 ตกลงใจทจะกระทาความผด ขนตอนท 3 ตระเตรยมการทจะกระทาความผด ขนตอนท 4 การลงมอกระทาความผด โดยปกตขนตอนท 1 ถงขนตอนท 3 กฎหมายยงไมลงโทษ แตมบางกรณทกฎหมายลงโทษหากอยในขนตอนท 3คอ การตระเตรยมการลอบปลงพระชนม๑ การตระเตรยมการกอกบฏ การตระเตรยมการวางเพลงเผาทรพย๑ผอน เปนตน ทกลาวมานนเปนเรองการกระทาตองครบองค๑ประกอบภายนอก

นอกจากการกระทาจะตองครบองค๑ประกอบภายนอก กลาวคอ มผกระทามการกระทา มวตถแหงการกระทา และผลสมพนธ๑กบการกระทา การกระทาตองครบองค๑ประกอบภายในดวย คอ ผกระทาตองกระทาโดยเจตนา กระทาโดยประมาท หรอมกฎหมายบญญตไวเปนกรณพเศษแมกระทาโดยไมเจตนาไมประมทกฎหมายกลงโทษ คอ ความผดลหโทษ ประการตอไปจะกลาวถงโครงสรางความรบผดประการท 2 กลาวคอ แมวาการกระทานนจะครบองค๑ประกอบความผดทางอาญาแลวแลว แตหากมกฎหมายยกเวนความผดให ผกระทาไมตองรบผดทางอาญาหรอเรยกอกอยางหนงวา ผกระทามอานาจกระทาไดจงทาใหผกระทาไมมความผดเลย ดงรายละเอยดจะกลาวตอไป

โครงสรางท 2 การกระท ามกฎหมายยกเวนความผด

หมายความวา การกระทานนครบองค๑ประกอบความผดตามทกฎหมายบญญต แตมกฎหมายยกเวนความผดให ทาใหการกระทานนไมเปนความผด หรอเรยกวาผกระทามอานาจทจะกระทาได การทกฎหมายใหอานาจไวนนไมไดมเฉพาะกฎหมายอาญาเทานน แตยงปรากฏในกฎหมายอนดวย อาท ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 78 มาตรา 79 เชน การจบกมคมขง ไมเปนความผดตอเสรภาพ ถอวาผนนกระทามอานาจกระทาไดตามกฎหมาย หรอการมเอกสทธของบคคลในการอภปรายหรอแถลงขอเทจจรงตามกฎหมายรฐธรรมนญ (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2554: 69) ประมวลกฎหมายอาญาบญญตเหตยกเวนความผดไวหลายมาตรา ดงน

1. การปองกนโดยชอบดวยกฎหมายตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 68) การปองกนโดยชอบดวยกฎหมายตามประมวลกฎหมายอาญา มสาระสาคญ คอ “ผใด

จาตองกระทาการใดเพอปองกนสทธของตนหรอของผอน ใหพนภยนตรายซงเกดจากการประทษรายอนละเมดตอกฎหมาย และเปนภยนตรายทใกลจะถง ถาไดกระทาพอสมควรแกเหต การกระทานนเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย ผนนไมมความผด” บทบญญตดงกลาวเปนเรองการใชสทธปองกนตนเองหรอผอนใหพนจากการถกทารายทไมไดเกดจากตนเองเปนผกอขน ถาหากไดกระทาพอสมควรแกเหต กฎหมายคมครองบคคลนนโดยใหอางสทธในการปองกนตนเองหรอผอนได

ตวอยาง ดาถอปนขามรวเขามาในบรเวณบานของขาว และเกดโตเถยงกน ดาใชปนยงขาวกอน ขาวกลววาจะมการยงซา จงยงดาตายการกระทาของขาวดงกลาวถอเปนการ

147

ปองกนพอสมควรแกเหต ไมเปนความผด (คาพพากษาฎกาท 879/2476) คนรายเขาไปลกทรพย๑ ใตถนบาน ไมทราบไดวามอาวธอะไรตดมา การใชปนยงคนรายตายเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย ผเสยหายเขามาชกจาเลยกอน เมอจาเลยลมลงผเสยหายเงอมอจะแทง จาเลยใชปนยง เปนการปองกนพอสมควรแกเหต ไมมความผด (คาพพากษาศาลฎกาท 606/2510)

2. การท าแทงกรณพเศษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 305 การทาแทงกรณพเศษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 305 “ถาหากการการ

กระทาความผดดงกลาวในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 301 และมาตรา 302 นน เปนการกระทาของนายแพทย๑และ

(1) จาเปนตองกระทาเนองจากสขภาพของหญงนน หรอ

(2) หญงมครรภ๑เนองจากการกระทาความผดอาญา ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 276 มาตรา 277มาตรา 282 มาตรา 283 หรอมาตรา 284

ผกระทาไมมความผด

บทบญญตในมาตรา 305 เปนกรณทหญงไปทาใหแทงโดยมเหตผล เปนตนวา สขภาพของหญงไมเหมาะแกการตงครรภ๑ หรอหญงนนถกขมขน หรอถกลอลวงไปทาใหเกดการตงครรภ๑ไมพงประสงค๑ขน หญงจงใหแพทย๑ทาแทง การกระทาของนายแพทย๑ถอวามอานาจกระทาได ไมมความผด เมอการกระทาของนายแพทย๑ไมมความผดแลวหญงกไมมความผดดวย

3. การแสดงความคดเหนหรอขอความใดโดยสจรตตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 329 มาตรา 331

ตวอยาง ภรยาไมจดทะเบยนสมรสของชาย กลาวกบหญงทมความสมพนธ๑กบชายวา “คณเปนขาราชการจะแยงผวฉน ดซวาจะผดไหม” เพราะหญงนนมความสมพนธ๑ทานองชสาวกบชายจรง เปนการกลาวดวยความหงหวง โดยสตรจโดยชอบธรรมเพอปองกนสวนไดเสยตามคลองธรรม (ทวเกยรต มนะนษฐ๑, 2544: 392)

ตวอยาง นายอาเภอจดการเลอกตงไมเรยบรอย เปนการตชมการปฏบตงานของนายอาเภอ ไมเปนหมนประมาท (ทวเกยรต มนะนษฐ๑, 2544: 391)

นอกจากนนความผดบางฐาน หากผเสยหายยนยอมโดยบรสทธใจแลวทาให การกระทานน ไมเปนความผดได เชน หญงยนยอมรวมประเวณกบชาย ชายยอมไมมความผดฐานขมขนกระทาชาเรา (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 276) หรอเจาของทรพย๑ยนยอมใหผอนเอาทรพย๑ไป ผทเอาทรพย๑ไปยอมไมมความผดฐานลดทรพย๑ (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 334) (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2554: 69 - 70)

148

โครงสรางท 3 การกระท ามกฎหมายยกเวนโทษ

โดยปกตแลวการกระทาทครบองค๑ประกอบความผดและไมมอานาจกระทาได บคคลนนตองรบผดและรบโทษทางอาญา แตในความผดบางฐานแมมการกระทาครบองค๑ประกอบความผด แตกฎหมายยกเวนโทษให หมายความวา การกระทานนในทางกฎหมายยงเปนความผดอย แตกฎหมายไมลงโทษผกระทาอาจเปนเพราะป๓จจยหลายอยาง อาท ผกระทาอาจกระทาความผดเพราะความจาเปน ในหลายกรณทการลงโทษแลวไมกอใหเกดประโยชน๑ เนองมาจากเหตทมใชเกดจากความชวรายของผกระทาความผดแตอาจมาจากเหตทผกระทาไมมทางเลอก เหตเกยวกบความรผดชอบในการกระทาความผด และเหตเกยวกบการการสามภรยากน (ทวเกยรต มนะกนษฐ ,

2554: 76) 1. การกระท าดวยความจ าเปน

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 67 บญญตวา “ผใดกระทาความผดดวยความจาเปนเพราะอยในทบงคบ หรอภายใตอานาจซงไมสามารถหลกเลยงหรอขดขนได หรอเพอใหตนเองหรอผอนพนจากภยนตรายทใกลจะถง และไมสามารถหลกใหพนโดยวธอนได เมอภยนตรายนนตนไมไดกอขนเพราะความผดของตน ถาการกระทานนไมเปนการเกนสมควรแกเหต ผนนไมตองรบโทษ”

บทบญญตของกฎหมายดงกลาวเปนเรองทผกระทาความผดไมไดสมครใจจะกระทา แตถกบงคบใหตองกระทาความผดเกดขน

ตวอยาง นางแมว ใชปนบงคบให นายหน ตหว นายหม นายหนกลวจงใชไมตหวนายหม นายหนมความผดฐานทารายรางกาย แตนายหนไมตองรบโทษเพราะกระทาดวยความจาเปน

ตวอยาง นายอานวยเปนขาราชการและเปนเจาหนาทในการเลอกตงแกเอกสารในการแจงผลการเลอกตง เนองจากถกบงคบดวยอานาจปน ถอเปนการกระทาดวยความจาเปนพอสมควรแกเหต ยอมไดรบการยกเวนโทษ (เทยบเคยงคาพพากษาฎกาท 694/2503)

2. การกระท าความผดของเดก มาตรา 73 บญญตวา “เดกอายยงไมเกนสบป กระทาการอนกฎหมายบญญตเปน

ความผดเดกนนไมตองรบโทษ

ใหพนกงานสอบสวนสงตวเดกตามวรรคหนงใหพนกงานเจาหนาทตามกฎหมาย

วาดวยการ คมครองเดก เพอดาเนนการคมครองสวสดภาพตามกฎหมายวาดวยการนน”

มาตรา 74 บญญตวา “เดกอายกวาสบปแตยงไมเกนสบหาปกระทาการอนกฎหมายบญญตเปนความผดเดกนนไมตองรบโทษแตใหศาลมอานาจทจะดาเนนการดงตอไปน

(1) วากลาวตกเตอนเดกนนแลวปลอยตวไป และถาศาลเหนสมควรจะเรยกบดามารดาผปกครองหรอบคคลทเดกนนอาศยอยมาตกเตอนดวยกได

(2) ถาศาลเหนวา บดา มารดา หรอผปกครองสามารถดแลเดกนนได ศาลจะมคาสงใหมอบตวเดกนนใหแกบดา มารดา หรอผปกครองไป โดยวางขอกาหนดใหบดา มารดา หรอ

149

ผปกครองระวงเดกนนไมใหกอเหตรายตลอดเวลาทศาลกาหนดซงตองไมเกนสามปและกาหนดจานวนเงนตามทเหนสมควรซงบดา มารดา หรอผปกครองจะตองชาระตอศาลไมเกนครงละหนงหมนบาทในเมอเดกนนกอเหตรายขน

ถาเดกนนอาศยอยกบบคคลอนนอกจากบดามารดาหรอผปกครอง และศาลเหนวาไมสมควรจะเรยกบดามารดาหรอผปกครองมาวางขอกาหนดดงกลาวขางตนศาลจะเรยกตวบคคลทเดกนนอาศยอยมาสอบถามวา จะยอมรบขอกาหนดทานองทบญญตไวสาหรบบดา มารดา หรอผปกครองดงกลาวมาขางตนหรอไมกได ถาบคคลทเดกนนอาศยอยยอมรบขอกาหนดเชนวานนกใหศาลมคาสงมอบตวเดกใหแกบคคลนนไปโดยวางขอกาหนดดงกลาว

(3) ในกรณทศาลมอบตวเดกใหแกบดา มารดา ผปกครอง หรอบคคลทเดกนนอาศยอยตาม (2) ศาลจะกาหนดเงอนไขเพอคมความประพฤตเดกนนเชนเดยวกบทบญญตไวในมาตรา 56 ดวยกได ในกรณเชนวาน ใหศาลแตงตงพนกงานคมประพฤตหรอพนกงานอนใดเพอคมความประพฤตเดกนน

(4) ถาเดกนนไมมบดา มารดา หรอผปกครอง หรอมแตศาลเหนวาไมสามารถดแลเดกนนได หรอถาเดกอาศยอยกบบคคลอนนอกจากบดา มารดา หรอผปกครอง และบคคลนน

ไมยอมรบขอกาหนดดงกลาวใน (2) ศาลจะมคาสงใหมอบตวเดกนนใหอยกบบคคลหรอองค๑การทศาลเหนสมควรเพอดแลอบรม และสงสอนตามระยะเวลาทศาลกาหนดกไดในเมอบคคลหรอองค๑การนนยนยอม ในกรณเชนวานใหบคคลหรอองค๑การนนมอานาจเชนผปกครองเฉพาะเพอดแล อบรม และสงสอน รวมตลอดถงการกาหนดทอยและการจดใหเดกมงานทาตามสมควร หรอใหดาเนนการคมครองสวสดภาพเดกตามกฎหมายวาดวยการนนกไดหรอ

(5) สงตวเดกนนไปยงโรงเรยน หรอสถานฝกและอบรม หรอสถานทซงจดตงขนเพอฝกและอบรมเดก ตลอดระยะเวลาทศาลกาหนด แตอยาใหเกนกวาทเดกนนจะมอายครบสบแปดป

คาสงของศาลดงกลาวใน (2) (3) (4) และ (5) นน ถาใน ขณะใดภายในระยะเวลาทศาลกาหนดไว ความปรากฏแกศาลโดย ศาลรเอง หรอตามคาเสนอของผมสวนไดเสย พนกงานอยการ หรอ บคคลหรอองค๑การทศาลมอบตวเดกเพอดแล อบรมและสงสอนหรอ เจาพนกงานวา พฤตการณ๑เกยวกบคาสงนนไดเปลยนแปลงไปกให ศาลมอานาจเปลยนแปลงแกไขคาสงนน หรอมคาสงใหมตามอานาจในมาตราน”

มาตรา 75 บญญตวา “ผใดอายกวาสบหาปแตตากวาสบแปดป กระทาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด ใหศาลพจารณาถงความรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบผนน ในอนทจะควรวนจฉยวาสมควรพพากษาลงโทษผนนหรอไม ถาศาลเหนวาไมสมควรพพากษาลงโทษกใหจดการตาม มาตรา 74 หรอถาศาลเหนวาสมควรพพากษาลงโทษ กใหลดมาตราสวนโทษทกาหนดไวสาหรบความผดลงกงหนง”

150

มาตรา 76 บญญตวา “ผใดอายตงแตสบแปดปแตยงไมเกนยสบป กระทาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด ถาศาลเหนสมควรจะลดมาตราสวนโทษทกาหนดไวสาหรบความผดนน

ลงหนงในสามหรอกงหนงกได”

จากบทบญญตของกฎหมายดงทกลาวมาเหนไดวาการกระทาความผดของเดก ไดแบงชวงอายของผกระทาความผดทเปนเดกออกเปนหลายชวง

กรณท 1 เดกอายไมเกน 10 ปกระทาความผดเดกไมตองรบโทษ แตใหพนกงานสอบสวนเปนผพจารณาในการสงตวเดก

ตวอยาง เดกชายเอกอาย 10 ขวบ เลนปนแก๏ปไทยประดษฐ๑ ลนใสเพอนอาย 6 ขวบ เสยชวต การกระทาดงกลาวเปนความผดและตองรบโทษหรอไม

ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 73 เดกอายตงแต 10 ป ลงไป แมจะไดกระทาความผด แตเดกนนไมตองรบโทษ โดยใหพนกงานสอบสวนสงตวเดกไปใหเจาหนาทตามกฎหมายคมครองเดกดาเนนการตอไป เหตทกฎหมายบญญตยกเวนโทษให เพราะผกระทาความผดยงมอายนอย ออนดอยดวยวฒภาวะขาดการคดไตรตรองยบยงชงใจหรอรผดชอบชวดและขาดเจตนาชวราย แมกระทาการนนกฎหมายบญญตเปนความผด กไมสมควรตองรบโทษ

กรณท 2 เดกอายกวา 10 ป แตไมเกน 15 ปกระทาความผดแตไมตองรบโทษ แตใหศาลมอานาจดาเนนมาตรการตาง ๆ ได เชน เรยกเดกหรอบดามารดาผปกครองหรอบคคลทเดกอาศยอยดวยมาตกเตอนหรอวางขอกาหนดใหบคคลขางตนระวงเดกไมใหกอเหตราย ขอกาหนดมเวลาไมเกน 3 ป และกาหนดใหผปกครองชาระเงนตอศาลครงละไมเกน 1 หมนบาท เมอเดกกอเหตราย

กรณท 3 เดกกวา 15 ป แตตากวา 18 ป กระทาความผดใหศาลพจารณาถงความรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบผนน ในอนทจะควรวนจฉยวาสมควรพพากษาลงโทษผนนหรอไม ถาศาลเหนวาไมสมควรพพากษาลงโทษกใหจดการตาม มาตรา 74 หรอถาศาลเหนวาสมควรพพากษาลงโทษกใหลดมาตราสวนโทษทกาหนดไวสาหรบความผดลงกงหนง”

กรณท 4 ผใดอายตงแต 18 ปแตยงไมเกน 20 ป กระทาความผดศาลจะลดมาตราสวนโทษใหกงหนงหรอ 1 ใน 3 กได

ตวอยาง คาพพากษาฎกาท 1498-2518/2518 จาเลยอาย 17 ป ศาลลงโทษ

ตามมาตรา 339 ตองลดมาตราสวนโทษกงหนง ตามมาตรา 75 คงจาคก 6 ป ตวอยาง คาพพากษาศาลฎกาท 1239/2527 จาเลยอาย 17 ปเศษ เปนทหารพราน

ยอมตระหนกถงความรายแรงของลกระเบดมอแบบสงหาร ซงมอานภาพการทาลายทงชวตและทรพย๑สนในรศมเปนวงกวาง แมกระทงสจรตชนทมไดมสวนเกยวของกบการเคองแคนของจาเลยดวยเลย จาเลยทะเลาะกบพวกราวง ตอมาจาเลยขวางลกระเบดใสกลางเวทราวง มคนตายและบาดเจบ

151

จงมใชเกดจากความโงเขลาเบาป๓ญญา หรอความออนวยของจาเลย เปนการกระทาทเหยมโหดผดวสย ศาลไมลดมาตราสวนโทษให

ตวอยางคาพพากษาฎกาท 76/2530 การทศาลพพากษาลงโทษจาเลยซงมอาย 17 ปโดยไมลดมาตรา สวนโทษใหนนไมชอบดวยกฎหมาย เพราะ มาตรา 75 บญญตไววา ถาศาลเหนวาสมควรพพากษาลงโทษกใหลดมาตราสวนโทษท กาหนดไวสาหรบความผดลงกงหนง

จะเหนไดวา ถาเดกอายไมเกน 10 ป กระทาความผด เดกไมตองรบโทษ แตใหใชวธการสาหรบเดกโดยใหอานาจพนกงานสอบสวนพจารณาสงตวเดกไปสถานพนจหรอคมครองเดก แตหากเดกอายกวา 10 แตไมเกน 15 ป กระทาความผด เดกไมตองรบโทษเชนกน แตใหศาลเปนมอานาจผใชวธการสาหรบเดก ซงแตกตางจากกรณเดกอายไมเกน 10 ป ทใหอานาจพนกงานสอบสวนพจารณาสงตวเดก แตหากเดกอายกวา 15 ป แตตากวา 18 ป หรอ ตงแต 18 ป แตไมเกน 20 ป ศาลสามารถลดมาตราสวนโทษลงได ทงนแสดงไดดงตารางท 3.1

ตารางท 3.1 การกระทาความผดของเดก

ผกระท าผด อาย วธการเดก โทษ

เดก ไมเกน 10 ป ใชวธการสาหรบเดกโดยพนกงานสอบสวนพจารณาสงตวเดก

ยกเวนโทษ

เดก เกนกวา 10 ป แตไมเกน 15 ป

ใชวธการสาหรบเดก โดยศาลพจารณา

ยกเวนโทษ

ผใด

เกนกวา 15 ปแตตากวา 18 ป

ศาลจะใชวธการสาหรบเดกหรอไม กได

ศาลจะลงโทษโดยลดมาตราสวนโทษใหกงหนงกได

ผใด ตงแต 18 ป แตไมเกน 20 ป

(ไมใชวธการสาหรบเดก)

ศาลจะลดมาตราสวนโทษใหกงหนงหรอ 1 ใน 3

3. การกระท าความผดของผมนเมา มาตรา 66 บญญตวา “ความมนเมาเพราะเสพสราหรอสงเมาอยางอนจะยกขน

เปนขอแกตวตามมาตรา 65 ไมได เวนแตความมนเมานนจะไดเกดโดยผเสพไมรวาสงนนจะทาใหมนเมาหรอไดเสพโดยถกขนใจใหเสพและไดกระทาความผดในขณะไมสามารถรหรอสามารถบงคบตนเองไดกระทาความผดจงจะไดรบยกเวนโทษสาหรบความผดนน”

152

ความมนเมาตามมาตรา 66 ดงกลาว ไมวาจะเกดจากการเสพสราหรอสงอนใดทมผลใหมอาการมนเมาและไดกระทาความผดในขณะทมนเมา ถงแมในขณะกระทาผดผกระทาจะไมรผดชอบหรอบงคบตนเองไมได ผกระทากยงตองรบโทษผกระทานนจะอางความมนเมาไมได

ตวอยาง นายแดงเขาปาไปเกบเหดมากน หลงจากนนมอาการมนเมาครองสตไมได และไดทารายนายเขยวจนบาดเจบ ดงน นายแดงอางกระทาผดเพราะความมนเมาโดยไมรวาสงนนจะทาใหมนเมาและไดกระทาในขณะทไมสามารถรผดชอบหรอไมสามารถบงคบตนเองไดเพอไมตองรบโทษ แตหากเปนกรณทเสพโดยสมครใจจะอางความมนเมาไมได ตวอยาง นายเหลองสมครใจดมสราใชกอนหนปากระจกรถยนต๑ของนายมวงแตก นายเหลองจะอางวากระทาความผดไปโดยไรสตไมได 4. การกระท าความผดตามค าสงของเจาพนกงานทมชอบดวยกฎหมาย

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 70 บญญตวา “ผใดกระทาตามคาสงของ เจาพนกงานแมคาสงนนจะไมชอบดวยกฎหมายถาผกระทามหนาทหรอเชอโดยสจรตวามหนาทตองปฏบตตามผนนไมตองรบโทษ เวนแตจะรวาคาสงนนเปนคาสงซงไมชอบดวยกฎหมาย”

การกระทาตามคาสงของเจาพนกงาน หมายถง ผทปฏบตหนาทราชการโดยไดรบแตงตงตามกฎหมายผกระทามหนาทตองปฏบตตาม หรอไมมหนาท แตเชอโดยสจรตวามหนาทตองปฏบตตาม แมวาผกระทาไมรวาคาสงนนไมชอบดวยกฎหมายกตาม ผกระทาไมตองรบโทษ

ตวอยาง นายไกเปนผบงคบการตารวจสงใหนายไขซงเปนตารวจใตบงคบบญชาไปจบกมนายหมผตองหาคดยาบาโดยไมไดออกหมายจบนายไขไปจบนายหมผตองหาโดยเขาใจวาคาสงนนเปนคาสงทชอบดวยกฎหมายแมการกระทาของนายไขจะเปนการมชอบ แตนายไขกไมตองรบโทษตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 70 (เทยบเคยงคาพพากษาศาลฎกาท 1135/2507) ตวอยางกานนไมมอานาจจบคนโดยไมมหมายจบ และพนกงานสอบสวนไมมอานาจ

สงใหกานนจบคนโดยไมมหมายจบ การทกานนจบคนไปกกขงโดยไมมหมายจบ แมพนกงานสอบสวนจะสงใหกานนจบโดยไมมหมายจบ กานนกมความผดฐานหนวงเหนยวกกขง (คาพพากษาฎกาท 75/2493)

5. การกระท าความผดของคนวกลจรต ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 65 วรรคหนง บญญตวา “ผใดกระทาความผดในขณะ

ไมสามารถรผดชอบหรอไมสามารถบงคบตนเองไดเพราะจตบกพรอง โรคจต หรอจตฟ๓นเฟอน ผนนไมตองรบโทษสาหรบความผดนน” (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2542: 329 - 330) การไมสามารถรผดชอบ หรอไมสามารถบงคบตนเองได แยกอธบายไดดงน กรณผกระทาไมสามารถรผดชอบ หมายถง ไมสามารถรไดวาการกระทานนผดศลธรรม กลาวคอ ไมอาจแยกไดวาสงใดถกตองตามหลกศลธรรม และสงใดผดศลธรรม

153

ตวอยาง แดงวกลจรตจงใชมดฟ๓นคอเดก โดยทแดงไมรวาการกระทานนผดศลธรรม แตคดวาเปนการกระทาทถกตองเพราะเกดจตฟ๓นเฟอนไดยนเสยงสงจากเทพเจาวา หากฆาเดกแลว จะทาใหโลกมนษย๑รอดพนจากภยพบตซงเดกผนนจะนามาไดสโลก

กรณผกระทาไมสามารถบงคบตนเองได หมายความวา แมผกระทาจะรดวา การกระทาของตนเปนการผดศลธรรมแตตนกจาตองกระทาการนน เพราะไมอาจบงคบตนเองได กรณจตบกพรอง (Defective mind) ไดแก ผทสมองไมเจรญเตบโตตามวยหรอบกพรองมาแตกาเนด (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2555: 84)

ตวอยาง จาเลยป๓ญญาออนกระทาผดขณะไมรผดชอบเพราะจตบกพรอง กรณจตฟ๓นเฟอน (Mental infirmity) (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2555: 84) คอ ผทมความผดหลง ประสาทหลอนและแปรผด

ตวอยาง กอนเกดเหตจาเลยเขารบการรกษาทโรงพยาบาลประสาท ขณะเกดเหตอาการปวยเปนโรคจตจากพษสรากาเรบขนอก มอาการประสาทหลอนหวาดระแวงกลวคนจะทาราย ผตายซงเปนภรยาอยกนกนมาดวยความเรยบรอยไมเคยมเรองทะเลาะววาทบาดหมางกน จงพาจาเลยไปรกษาทบานบดาจาเลย ขณะทนงคยกนอยทแครไมขางลาง จาเลยใชมดเชอดคอและฟ๓นทารายผตาย มคนพบจาเลยนงงนงงอยใกล ๆ ดงนจาเลยไดกระความผดในขณะไมสามารถรผดชอบและไมสามารถบงคบตนเองไดเพราะโรคจตจากพษสราจาเลยไมตองรบโทษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 65 วรรคแรก (คาพพากษาฎกาท 371/2527) โรคจต (Mental disease) (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2555: 84) คอ ความบกพรองแหงจตทเกดจากโรค

ตวอยาง จาเลยมอาการปวยทางจตคลายเปนโรคจตเภทโดยมอาการระแวง จงไปรบการรกษาทคลนกรวม 4 ครง ครงสดทายจาเลยบอกแพทย๑ทรกษาวาหายแลว ขอเลกกนยา แสดงวาอาการของจาเลยตองดขน สามารถพดจารเรองแลว กอนเกดเหตประมาณ 2 เดอน จาเลยเคยนาอาวธปนของกลางออกไปใชแลวนากลบไปคนทบาน ม. ในวนเกดเหตจาเลยงดกญแจประตหองนอน ม. แลวนาอาวธปนของกลางออกไป โดยกอนไปยงขอเงนภรยาจาเลยเพอเตมนามนแลวขบรถยนต๑ออกไป หลงเกดเหตมการใชอาวธปนยง ป. ผตาย จาเลยยงสามารถขบรถยนต๑หลบหนกลบบานได ในชนสอบสวนจาเลยพดจารเรองสามารถพดโตตอบได จงเปนกรณทจาเลยกระทาความผดในขณะยงสามารถรผดชอบอยบางหรอสามารถบงคบตนเองไดบางตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 65 วรรคสอง (คาพพากษาศาลฎกาท 1226/2547)

6. การกระท าความผดเกยวกบทรพยระหวางสามภรยา มาตรา 71 บญญตวา “ความผดตามทบญญตไวใน มาตรา 334 ถง มาตรา 336

วรรคแรก และ มาตรา 341 ถง มาตรา 364 นนถาเปนการ กระทาทสามกระทาตอภรยา หรอภรยากระทาตอสามผกระทาไมตองรบโทษ

154

ความผดดงระบมานถาเปนการกระทาทผบพการกระทาตอผสบสนดานกระทาตอผบพการ หรอพหรอนองรวมบดา มารดาเดยวกน กระทาตอกน แมกฎหมายมไดบญญตใหเปนความผดอนยอมความได กใหเปนความผดอนยอมความได และนอกจาก นนศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนน เพยงใดกได”

กรณตองเปนสามภรรยาทชอบดวยกฎหมาย คอ จดทะเบยนสมรสกน และเปนเรองกระทาตอทรพย๑อนเปนความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 334 ถงมาตรา 336 กลาวคอ ความผดฐานดงตอไปน (1) ลกทรพย๑ (มาตรา 334, มาตรา 335) (2) วงราวทรพย๑ (มาตรา 336) (3) ฉอโกง (มาตรา 341 ถงมาตรา 347) (4) โกงเจาหน (มาตรา 349 ถงมาตรา 351) (5) ยกยอก (มาตรา 352 ถงมาตรา 356) (6) รบของโจร (มาตรา 357) (7) ทาใหเสยทรพย๑ (มาตรา 358 ถงมาตรา 360) (8) บกรก (มาตรา 362 ถงมาตรา 364)

ตวอยาง คาพพากษาศาลฎกาท 221/2528 การทภรยาหรอสามกระทาความผดแลวจะไมตองรบโทษหรอไดรบยกเวนโทษ ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 71 วรรคแรก บญญตไววา ตองเปนเรองกระทาตอทรพย๑อนเปนความผดตาม มาตรา 334 ถงมาตรา 336 วรรคแรก และมาตรา341 ถงมาตรา 364 เทานน ไมมขอจากดวาภรยา หรอสามนนจะตองกระทาความผดตามลาพงคนเดยวแตอยางใด เมอจาเลยเปนภรยาผเสยหายมหลกฐานภาพถายใบสาคญการสมรสมาแสดง และจาเลยกระทาความผดฐานรบของโจร ซงจะเปนการกระทาความผดตามลาพงคนเดยว หรอมบคคลอนรวมกระทาผดดวย กตองถอวามเหตสวนตวใหจาเลยไมตองรบโทษ หรอไดรบการยกเวนโทษตามม.71 วรรคแรกแลว

กลาวโดยสรป การกระทาทมกฎหมายยกเวนโทษ หมายความวา การกระทานน ยงเปนความผดทางอาญาอย เพยงแตกฎหมายไมลงโทษผกระทาความผดเพราะเหตวา ตวผกระทาความผดไมไดประสงค๑ทจะกระทาความผดแตถกบงคบใหตองกระทา เชน การกระทาความผดเพราะความจาเปน การกระทาความผดตามคาสงของเจาพนกงาน การกระทาความผดเพราะความมนเมาหรอกระทาความผดเพราะความไมรผดชอบ เนองจากอาการปวยทางจตการลงโทษบคคลดงกลาวดงเชนลงโทษคนทปกตยอมไมเหมาะสม หรอการกระทาความผดระหวางสามภรยาซงถอวามความผกพนกนเปนพเศษทตองอปการะเลยงดซงกนและกน หรอการกระทาความผดของผออนอาย เนองมาจากผทอายนอยมความรสกผดชอบนอยกวาผใหญ ดวยเหตวาผเยาว๑ความไรเดยงสา ออนดอยประสบการณ๑ ดงนน การเปดโอกาสใหไดปรบปรงตวเองเพอกลบเขาสสงคม กลบตวเปนคนดยอมดกวาการลงโทษ

155

หลกทวไปของการพยายามกระท าความผด

1. การเรมตนของความผด

โดยหลกความผดอาญาเรมตนเมอการกระทานนถงขนลงมอกระทาแลว แตถาไดลงมอกระทาแตกระทาไปไมตลอดหรอการกระทาไปตลอดแลวแตไมบรรลผล ถอวาเปนการพยายามกระทาความผด โดยทวไปจะมโทษสองในสามสวนของความผดสาเรจ การกระทาจะเรมเปนความผดตอเมอพนขนตระเตรยมการเขาสขนลงมอกระทาผด บทบญญตในมาตรา 80 บญญตวา ผใดลงมอกระทาความผดแตกระทาไปไมตลอดหรอกระทาไปตลอดแลว แตการกระทานนไมบรรลผล ผนนพยายามกระทาความผด หลกเกณฑ๑ในการพยายามกระทาความผดมดงน (มานตย๑ จมปา, ชตาพร พศลยบตร โต๏ะวเศษกล, กณฑมา ทา, 2556: 583)

1.1 ผกระท าตองมเจตนากระท าผด คอ ตวผกระทาตองมความตงใจทจะกระทาความผด เชน แดงตองการฆาดา

ใชปนเลงไปทหวของดา หรอขาวใชมดแทงทชองทองของเขยว จะเหนไดวาทงสองตวอยางนน ในการพจารณาวามเจตนาหรอไม พจารณาจากการกระทาทแสดงออกมา เมอบรเวณทถกแทงหรอถกยงลวนเปนอวยวะทสาคญของรางกาย จงแสดงใหเหนเจตนาของผกระทาวามเจตนากระทาความผดฐานฆาผอน

1.2 ผกระท าตองไดลงมอกระท าผดแลว กลาวคอ การลงมอกระทาความผดตองผานขนตอนการตระเตรยมการ มาส

ขนตอนการลงมอกระทาความผดตามทเคยกลาวไวแตตอนตน ซงศาลฎกาไดใชหลกความใกลชดกบผล โดยพจารณาเปนเรองๆ ไปวาการทไดกระทาไปนนใกลชดกบความผดสาเรจหรอไม หากใกลชดกบผล ถอวาไดลงมอกระทาความผดแลว หากทาไมสาเรจกจะมความผดฐานพยายามกระทาความผดเชน นายตอยไดกระชากสรอยทสวมอยทคอของนางสาวตง สรอยขาดตกอยในเสอของนางสาวตง นายตอยจงเอาสรอยไปไมได การกระทาของนายตอยเปนการลงมอกระทาความผดแลว แตการกระทานนไมสาเรจเพราะเอาทรพย๑ไปไมได การกระทานนจงเปนเพยงการพยายามกระทาความผดฐานชงทรพย๑ (เทยบเคยงคาพพากษาศาลฎกาท 1056/2513)

1.3 ผกระท ากระท าไปตลอดแลว แตการกระท าไมบรรลผล หมายถง กระทาไปตลอดแลวตามทไดตงใจ แตการกระทานนไมเกดผลตามท

ตองการ การกระทานนจงเปนความผดฐานพยายามกระทาความผด เชน นายเขยวใชมดฟ๓นไปทศรษะของนายขาว แตไมถก เพราะนายขาวหลบทน การกระทาของนายเขยวเปนการลงมอกระทาความผดแลว และไดกระทาไปตลอดโดยการฟ๓นไปศรษะของนายขาวแตไมบรรลผลตามเจตนาทตองการเพราะขาวหลบทน จงเปนความผดฐานพยายามฆานายขาวเทานน

156

โดยหลกการกระทาทจะเปนความผดและถกลงโทษตองเปนการกระทาทอยในขนลงมอกระทาความผดแลว เพราะถอวาเปนการกระทาทใกลชดความผดสาเรจแมวาความผดจะสาเรจหรอไมกตาม อยางไรกดบางกรณการกระทาทอยในขนตระเตรยมการ ผกระทากอาจไดรบโทษเชนกน ถาเปนกรณความผดทรายแรง เชน การตระเตรยมการเพอปลงพระชนม๑หรอประทษรายตอพระมหากษตรย๑ การตระเตรยมการเพอเปนกบฏ การตระเตรยมการเพอกระทาความผดตอความมนคงของรฐ เปนตน

อยางไรกตามหลกการดงกลาวยงมขอเสย เพราะการทจะพจารณาวาการกระทาใดถอวาใกลชดกบผลแลวยอมเปนเรองยาก จงตองตองอาศยจากแนวคาพพากษาฎกาท เคยวนจฉยไวแลวในเรองนนๆ เปนเกณฑ๑วาแคไหนใกลหรอไกลกบความผดสาเรจ จงทาใหขาดความชดเจนแนนอนในการวนจฉยแตในความผดบางฐานการพยายามกระทาความผดนนใหถอวาการกระทาสาเรจ เนองจากความรายแรงของลกษณะความผดนน ไดแก การพยายามปลงพระชนม๑พระมหากษตรย๑ พระราชนหรอรชทายาท หรอผสาเรจราชการแทนพระองค๑ หรอความผดตอความมนคงของรฐภายนอกราชอาณาจกร

ดงนน หลกการพยายามกระทาความผด ตวผกระทาความผดตองกระทาโดยเจตนา และไดลงมอกระทาความผดไปแลว แตการกระทานนไมบรรลผล กฎหมายถอวา การกระทาดงกลาวนน เปนการพยายามกระทาความผด

จากทกลาวมาเปนเรองการพยายามกระทาความผดตอไปเปนเรองการทกฎหมายลดโทษใหแมวาการกระทานนจะครบองค๑ประกอบความผด และไมมกฎหมายยกเวนโทษให แตมกฎหมายลดโทษให กรณดงกลาวจะเปนเรองเหตลดโทษ

เหตลดโทษ

เหตลดโทษเปนกรณทการกระทานนเปนความผดและตองไดรบโทษ แตศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดกได เหตลดโทษในประมวลกฎหมายอาญา 1. ความไมรกฎหมาย

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 64 บญญตวา “บคคลจะแกตววาไมรกฎหมายเพอใหพนจากความรบผดในทางอาญาไมได แตถาศาลเหนวา ตามสภาพและตามพฤตการณ๑ผกระทาความผดอาจจะไมรวากฎหมายบญญตวาการกระทานนเปนความผด ศาลอาจอนญาตใหแสดงพยานหลกฐานตอศาล และถาศาลเชอวาผกระทาไมรวากฎหมายบญญตไวเชนนน ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนนเพยงใดกได”

หลกในมาตรา 64 ไมยอมใหยกเอาความไมรกฎหมายขนเปนขอแกตว เพราะกฎหมายประสงค๑ใหประชาชนไดศกษาและเรยนรลวงหนาวาการกระทา หรอไมกระทาของตนมกฎหมายบญญตเปนความผดหรอไม เหตผลทกฎหมายอาญาตองบญญตความผดไวอยางชดเจนแนนอน

157

ปราศจากความคลมเครอ(ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2) เพราะตองใหประชาชนไดรลวงหนา และเมอประชาชนรลวงหนาจงไมใหปฏเสธวาไมรกฎหมายตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 64 (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2542 : 350)แตถาหากดจากพฤตการณ๑แลวประชาชนไมรจรงๆ ศาลจะลงโทษนอยกวากได เชน คนตางดาวทเพงเขามาอยประเทศไทยไมนาน ทาใหไมรกฎหมายไทย

2. การกระท าความผดขณะทจตบกพรองแตยงสามารรบรอยบาง หรอสามารถบงคบตนเองไดบาง

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 65 วรรคสอง บญญตวา “แตถาผกระทาความผดยงสามารถรผดชอบอยบาง หรอยงสามารถบงคบตนเองไดบาง ผนนตองรบโทษสาหรบความผดนน แตศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนนเพยงใดกไดบทบญญตในมาตราดงกลาวเปนกรณทสบเนองมาจากการกระทาความผดของผมจตบกพรอง ซงอาจเปนเพราะเปนโรคทางจต โดยปกตแลวศาลจะไมลงโทษแตหากพสจน๑ไดวา ในขณะทกระทาความผดนนยงพอรเรองอยบาง ศาลจะลงโทษบคคลนนนอยกวาทกาหนดกได”

ค าพพากษาศาลฎกาท 3461/2535 จาเลยมอาการผดปกตทางจต หรอจตบกพรองหวาดระแวงวาโจทก๑จะมาฆาจาเลย จงใชมดแทงโจทก๑ ภรยาของจาเลยเบกความวาจาเลยปกตทางานได แตเวลามอาการจะกลวและนงซม แพทย๑เบกความวา อาการของจาเลยตามหลกวชาการยงพอรผดชอบอยบาง หลงเกดเหตแลวจาเลยนงซมจนถกตารวจจบ พฤตการณ๑กอนและหลงกระทาผดดงกลาวไมพอฟ๓งวาจาเลยกระทาผดเพราะไมสามารถบงคบตนเองได ขณะกระทาความผดจาเลยยงพอรผดชอบอยบาง (ทวเกยรต มนะกนษฐ๑, 2544:126)

3. การกระท าความผดเพราะความมนเมา

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 66 บญญตวา “ความมนเมาเพราะเสพสราหรอสงเมาอยางอน จะยกขนเปนขอแกตวตามมาตรา 65 ไมได เวนแตความมนเมานนจะไดเกดโดยผเสพไมรวาสงนนจะทาใหมนเมา หรอไดเสพโดยถกขนใจใหเสพ และไดกระทาความผดในขณะไมสามารถรผดชอบหรอไมสามารถบงคบตนเองได ผกระทาความผดจงจะไดรบการยกเวนโทษสาหรบความผดนน แตถาผนนยงสามารรผดชอบอยบางหรอยงสามารถบงคบตนเองไดไดบาง ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนนเพยงใดกได”

4. การกระท าความผดเพราะบนดาลโทสะ

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 72 บญญตวา “ผใดบนดาลโทสะโดยถกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม จงกระทาความผดตอผขมเหงในขณะนน ศาลจะลงโทษผนนนอยกวาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนนเพยงใดกได”

การกระทาความผดเพราะบนดาลโทสะมหลกเกณฑ๑ทสาคญ 3 ประการ

4.1 ถกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม

158

อธบายความหมายของคาวา “การขมเหง” คอ การทบคคลใดไดกระทาการโดยใชวธรงแกหรอรบกวนใหผอนเดอดรอนโดยไมมเหตอนสมควรดงนน หากสงของ สตว๑หรอธรรมชาตเปนเหตใหเกดโทสะ จะอางวาถกขมเหงไมได

คาวา “ดวยเหตอนไมเปนธรรม” คอ กระทาโดยปราศจากเหตผล แมวาไมผดตอกฎหมายกตาม

คาวา “ขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม” คอ ไมมเหตสมควรทจะทาเชนนน ซงคนโดยทวไปเหนวาเปนสงทไมสมควรจะกระทาเชนนน

การพจารณาวาเปนการขมเหงอยางรายแรงหรอไม ตองสมมตบคคลขนมาเปรยบเทยบ โดยใหอยในฐานะและสภาพอยางเดยวกบผกระทาผด สวนระดบความรายแรงใหถอระดบ “วญ๒ชน”

4.2 การทถกขมเหงเชนนนเปนเหตใหผกระทาบนดาลโทละ

ตองเปนการกระทาตอผขมเหงเทานน หากกระทา ตอผอนอางบนดาลโทสะไมได แตหากเปนเรองพลาดอางบนดาลโทสะโดยพลาดได และตองเปนการกระทาโดยม “เจตนาธรรมดา” กลาวคอ ประสงค๑ตอผล หรอเลงเหนผล หรอพลาด และม “เจตนาพเศษ” เพราะถกขมเหงอยางรายแรง

4.3 ผกระทาไดกระทาความผดตอผขมเหงในขณะบนดาลโทสะ

ผกระทาไดกระทาในขณะบนดาลโทสะ หลกการวนจฉยเปนการกระทาความผด ในขณะบนดาลโทสะหรอไม ตองเปรยบเทยบกบ “วญ๒ชน” ทอยในฐานะอยางเดยวกบตวผกระทาวาสามารถระงบโทสะไดหรอยง หากวญ๒ชนสามารถระงบโทสะไดแลว แตจาเลยยงระงบโทสะไมได จะอางบนดาลโทสะไมได

“ในขณะบนดาลโทสะ” หมายถง กระทาในระยะเวลาตอเนองกระชนชด หรอในขณะทยงมโทสะรนแรงกอนเวลาทจะสงบอารมณ๑ได หากขาดตอนไปไมเปนบนดาลโทสะ (คาพพากษาศาลท 272/2513)

การขมเหงดวยเหตอนไมเปนธรรมอาจการขมเหงตอผกระทาความผดเองหรอกระทาตอผอนซงเปนผทมความสมพนธ๑ใกลชดกบผกระทาความผดกได

ถาผทบนดาลโทสะเปนฝายกอเหตขนกอน หรอสมครใจเขาตอสทาราย

กนและกน จะอางหรอยกขอตอสวาถกขมเหงดวยเหตอนไมเปนธรรมไมได การกระทาความผดโดยจาเปนตาม มาตรา69อาจถอวาเปนการขมเหง

อยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรมได การพจารณาวาผกระทาบนดาลโทสะหรอไม ตองพจารณาจากจตใจของ

ผกระทาผดนนเอง มใชเปรยบเทยบกบความรสกของ “วญ๒ชน”การบนดาลโทสะ อาจเกดขนหลงจากการขมเหง ไดผานพนไปนานแลวกไดการบนดาลโทสะ อาจจะเกดจากคาบอกเลากได

159

ไมจาเปนทผกระทาความผดตองประสบเหตการณ๑ขมเหงดวยตนเองเมอทราบเหตขมเหงแลว ตองบนดาลโทสะทนท หากทราบเหตแลวยงไมบนดาลโทสะ แตไปบนดาลโทสะในภายหลง แมจะกระทาความผดในขณะทยงมโทสะอย กอางบนดาลโทสะไมได

5. การกระท าความผดของเดกอายกวา 15 ป แตต ากวา 18 ป

มาตรา 75 บญญตวา “ผใดอายกวาสบหาปแตตากวาสบแปดป กระทาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด ใหศาลพจารณาถงความรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบผนน ในอนทจะควรวนจฉยวาสมควรพพากษาลงโทษผนนหรอไม ถาศาลเหนวาไมสมควรพพากษาลงโทษกใหจดการตาม มาตรา 74 หรอถาศาลเหนวาสมควรพพากษาลงโทษ กใหลดมาตราสวนโทษทกาหนดไวสาหรบความผดลงกงหนง”

คาพพากษาฎกา 1498/2518 จาเลยอาย 17 ป ศาลลงโทษตาม ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 339 ตองลดมาตราสวนโทษกงหนงตามมาตรา 75 (ทวเกยรต มนะกนษฐ๑, 2544:148)

6. การกระท าความผดเกยวกบทรพยระหวางเครอญาต มาตรา 71 บญญตวา “ความผดตามทบญญตไวในมาตรา 334 ถงมาตรา 336 วรรคแรก

และมาตรา 341 ถงมาตรา 364 นน ถาเปนการกระทาทสามกระทาตอภรยา หรอภรยากระทาตอสาม ผกระทาไมตองรบโทษ

ความผดดงระบมานถาเปนการกระทาทผบพการกระทาตอผสบสนดานหรอสนดานกระทาตอผบพการ หรอพหรอนองรวมบดา มารดาเดยวกน กระทาตอกน แมกฎหมายมไดบญญตใหเปนความผดอนยอมความไดกใหเปนความผดอนยอมความได และนอกจากนนศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนน เพยงใดกได”

คาพพากษาศาลฎกาท 956/2509 คาวา ผสบสนดานหมายความวา ผสบเชอสายโดยตรง ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย๑ บตรบญธรรมยอมมฐานะตางกบผสบสนดาน และผรบบตรบญธรรมกมฐานะตางกบบพการ กรณของบตรบญธรรมจงไมใชผสบสนดานกระทาตอบพการ มาตรา 71 จงยอมความไมได (ทวเกยรต มนะกนษฐ๑, 2544:141)

จากคาพพากษาฎกาดงกลาว เหนไดวา หากเปนการกระทาความผดระหวางบพการกบผสบสนดาน กฎหมายใหเปนความผดทยอมความไดและศาลสามารถทจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดเพยงใดกได

7. การปองกนหรอจ าเปนเกนกรณแหงการปองกนหรอจ าเปน

มาตรา 69 บญญตวา “ในกรณทบญญตไวใน มาตรา 67 และ มาตรา 68 นน ถาผกระทาไดกระทาไปเกนสมควรแกเหต หรอเกนกวากรณแหง ความจาเปนหรอเกนกวากรณแหงการจาตองกระทาเพอปองกน ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนน เพยงใด

160

กได แตถาการกระทานนเกดขนจากความตนเตน ความ ตกใจหรอความกลว ศาลจะไมลงโทษผกระทากได”

คาพพากษาศาลฎกาท 728/2520 ผเสยหายกบพวกเขาไปลกแตงในไรของจาเลยในเวลากลางคน จาเลยไดใชอาวธปนขนาด .22 ยงผเสยหายขณะผเสยหายกบพวกวงหน ถกทหลงกระสนฝ๓งใน การทจาเลยยงผเสยหาย โดยเหตทผเสยหายลกแตง 2-3 ใบ ราคาเลกนอย กระสนถกทสาคญตรงหนาอก ยอมเลงเหนไดวามเจตนาจะฆา จงเปนการกระทาทเกนกวากรณแหงการจาตองกระทาเพอปองกนตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 69 จาเลยจงมความผดฐานพยายามฆาผเสยหายเพอปองกนสทธของจนเองเกนสมควรแกเหต (ทวเกยรต มนะกนษฐ๑, 2544:137)

8. มเหตบรรเทาโทษ

มาตรา 78 บญญตวา “เมอปรากฏวามเหตบรรเทาโทษ ไมวาจะไดมการเพมหรอการลดโทษตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายแลวหรอไม ถาศาลเหนสมควรจะลดโทษไมเกนกงหนงของโทษทจะลงแกผกระทาความผดนนกได” เหตบรรเทาโทษนน ไดแกผกระทาความผดเปนผโฉดเขลาเบาป๓ญญาตกอยในความทกข๑อยางสาหส มคณความดมาแตกอนรสกความผดและพยายามบรรเทาผลรายแหงความผดนน ลแกโทษตอพนกงาน หรอใหความรแกศาล อนเปนผลประโยชนแกการพจารณา หรอเหตอนทศาลเหนวามลกษณะทานองเดยวกน”

ตวอยางการกระทาความผดเพราะความโฉดเขลาเบาป๓ญญา คาพพากษาศาลท 1851/2522 จาเลยเปนหญงอายมากแลวรวมมอกระทาผดดวยความโงเขลา ศาลลงโทษเบาลง

ตวอยางการกระทาความผดแลวลแกโทษ คาพพากษาศาลฎกาท 1499/2513

จาเลยยอมใหจบโดยด พรอมนามดของกลางมามอบให (ทวเกยรต มนะกนษฐ๑, 2544 : 145) ตวอยางการไมรหนงสอและกฎหมายไทย ไมมญาตพนองจะตดตอขอความ

ชวยเหลอ ถอวาตกอยในความทกข๑อยางแสนสาหส (คาพพากษาศาลฎกาท 1244/2542) ตวอยางการรบสารภาพชนสอบสวนและเคยชวยเหลอราชการ มเหตบรรเทา

โทษ (คาพพากษาศาลฎกาท 744/2521) ตวอยาง กรณพาผเสยหายมาคนพรอมเงนขอขมา และอยกนดวยกน ถอเปน

เหตบรรเทา โทษ (คาพพากษาศาลฎกาท 1665/2520) ตวอยาง กรณชวยยกรถจกรยานยนต๑ททบขาผเสยหาย ถอวาพยายามบรรเทา

ผลราย มเหตบรรเทาโทษ (คาพพากษาศาลฎกาท 4197/2540) ตวอยาง พฤตการณ๑ทนาผตายสงโรงพยาบาล บอกชอสารพษทผตายกน

ออกคารกษาพยาบาล ถอวาเปนการบรรเทาผลราย (คาพพากษาศาลฎกาท 3337/2543) ตวอยาง แมมพยานหลกฐานทสามารถนาสบพสจน๑ความผดของจาเลยได

โดยไมตองใชคารบสารภาพในชนจบกมและชนสอบสวน แตพฤตการณ๑ทจาเลยยอมมอบตว ทงทมอาวธปนพรอมกระสนปนอย เปนเหตบรรเทาโทษ (คาพพากษาฎกาท 1473/2544)

161

สรปไดวา เหตลดโทษ ไมเปนเหตทจะทาใหผกระทาหลดพนจากความผด แตศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดไว เปนบทบญญตทเชอมตอจากเหตท กฎหมายยกเวนความผด ยกเวนโทษ แตผกระทาไดกระทาเกนขอบเขตทกฎหมายคมครองตามทบญญตไวในมาตรานน ดงนน ผกระทาจงจาตองรบผดและรบโทษในทางอาญา เพยงแตกฎหมายลดโทษให (รปท3.3)

รปท 3.3 เหตลดโทษ

เหตลดโทษ

คนวกลจรตทยงรผดชอบอยบาง

คนมนเมาทยงรผดชอบอยบาง

การปองกนเกนสมควรแกเหต

การกระทาเกนความจาเปน

การกระทาความผดของคนอายกวา 15

แตตากวา 18 หรอตงแต 18 แตตากวา 20 ป

มเหตบรรเทาโทษ

โฉดเขลาเบาป๓ญญา

ตกอยในความทกข๑แสนสาหส

มคณความดมากอน

รสานกและพยายามบรรเทาผลราย

ลแกโทษตอเจาพนกงาน

ใหความรแกศาลอนเปนประโยชน๑

บนดาลโทสะ

ความไมรกฎหมาย

162

บคคลทเกยวของกบการกระท าความผดทางอาญา

บคคลทเกยวของกบการกระทาความผดในทางอาญาประกอบไปดวย ตวการ ผใช และผสนบสนน 1. ตวการ

มาตรา 83 บญญตวา “ในกรณทความผดใดเกดขนโดยการกระทาของบคคลตงแตสองคนขนไป ผทไดรวมกระทาความผดดวยกนนนเปนตวการ ตองระวางโทษตามทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนน”

จากมาตรา 83 แยกไดดงน (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2542: 424)

1.1 เปนการกระท าความผดโดยเจตนา เปนการกระทาความผดโดยเจตนา ซงอาจเปนการกระทาความผดโดยเจตนา

ประสงค๑ตอผลหรอยอมเลงเหนผลกได 1.2 เปนการรวมกนระหวางบคคลตงแต 2 คนขนไป

เปนการรวมกนระหวางบคคลตงแต 2 คนขนไป หมายถง บคคลตงแต 2 คนขนไปรวมกระทาความผด หากคนเดยวกระทาความผด ไมถอวาเปนตวการตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 83 ตวอยาง นายหม ชวน นายหม ไปชงทรพย๑รานทอง โดยนายหมเปนคนเอาปนขเจาทรพย๑ สวนนายหมเปนกวาดทองใสกระเปา จากนนทงสองคนหลบหนไปดวยกน การกระทาดงกลาวเขาลกษณะตวการรวมในการชงทรพย๑ นอกจากนนยงมคาพพากษาฎกาท คาพพากษาฎกาศาลท 1188/2531

ค าพพากษาศาลฎกาท 1188/2531 จาเลยท 4 ฉดเฮโลอนให ป. ผเสยหายโดยมงหมายใหเกดอาการมนงง เพอความสะดวกทจะใหจาเลยท 1 ถงจาเลยท 3 ปลดทรพย๑ของผเสยหาย โดยทผเสยหายหมดโอกาสจะขดขน และจาเลยท 4 มงจะไดรบเงนสวนแบงทขายทรพย๑ดงกลาวดวย การกระทาของจาเลยท 4 จงเปนการรวมในการกระทาความผดฐานปลนทรพย๑ โดยแบงหนาทกนทา

1.3 โดยมการกระท ารวมกนในขณะกระท าความผด

การรวมกนกระทาความผด เชน การเขารวมกระทาแมเพยงสวนหนงของ

การกระทาทงหมดทรวมกนเปนความผด การแบงหนาทกนทา การอยรวมหรอใกลเคยงกบทเกดเหตในลกษณะทพรอมจะชวยเหลอกนไดทนทวงท การอยรวมในทเกดเหตและกอใหผอนกระทาความผด

ตวอยาง นายหมอบ ยนบง ไมใหใครเหนการกระทาของนายกราบกบนายกมทกาลงชงทรพย๑อย การกระทาของนายหมอบ นายกราบและนายกม เปนการรวมกระทาความผดโดยแบงหนาทกนทา (เทยบเคยงคาพพากษาศาลฎกาท 1423/2535)

1.4 มเจตนากระท ารวมกนในขณะกระท าความผด

163

มเจตนากระทารวมกนในขณะกระทาความผด หมายความวาผกระทาตองรถงการกระทาของกนและกน และตองถอเอาการกระทาของแตละคนเปนการกระทาของตนดวย กลาวคอ มงหมายใหความผดนนสาเรจดจทาดวยตนเอง ถงแมจะไมไดทาเองดวยมอของตนเองกตาม

สรปไดวา การเปนตวการรวมกนในการกระทาความผด หลกทนามาพจารณาวาเขาลกษณะของตวการรวมหรอไมนน ประการแรก ตองมการรวมกนกระทาความผดตงแต 2 คนขนไป ประการทสอง คอ มเจตนารวมกนในการกระทาความผด กลาวคอ รถงการกระทาของกนและกน เชน การแบงหนาทกนทา และประการทสาม คอ การอยรวมในทเกดเหตพรอมทจะใหความชวยเหลอกนได หรอมพฤตการณ๑กอเหตแลวหนไปดวยกน หากเขาลกษณะดงกลาว บคคลนนเปนตวการรวมใน

การกระทาความผด ตองระวางโทษตามทกฎหมายบญญตไวสาหรบความผดนน แสดงไดดงรปท 3.4

2. ผใช

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 84 บญญตวา “ผใดกอใหผอนกระทาความผด ไมวาดวยการใช บงคบ ข เขญ จาง วาน หรอยยงสงเสรม หรอดวยวธการอนใด ผนนเปนผใชใหกระทาความผด

ถาผถกใชไดกระทาความผดนน ผใชตองรบโทษเสมอนตวการ ถาความผดม ไดกระทาลง ไมวาจะเปนเพราะผถกใชไมยอมกระทา ยงไมไดกระทา หรอเหตอนใด ผใชตองระวางโทษเพยงหนงในสามของโทษทกาหนดไวสาหรบความผดนน”

จากบทบญญตของกฎหมายดงกลาว แสดงใหเหนถงวธการกอใหผอนกระทาความผด(รปท 5.11) ซงบทบญญตในมาตรา 84 แยกพจารณาได 2 กรณ (วนย ลาเลศ, 2543: 311) ดงน

รปท 3.4 ลกษณะของตวการรวม

ตวการรวม

เปนการกระทาความผด

โดยเจตนา

มการกระทารวมกนในขณะกระทา

ความผด

มเจตนารวมกนในขณะกระทาความผด

เปนการรวมกนระหวางบคคล 2 คนขนไป

164

2.1 ตองมการกระท าอนกอใหผอนกระท าความผด กลาวคอ ตองมการกระทาอนกอใหผ อนกระทาความผด หมายความวา เปนการกระทาทผอนยอมตกลงทจะไปกระทาความผด หากผอนมเจตนาทจะกระทาความผดอยแลว กรณเชนนไมใชการกอใหผอนกระทาความผด ตวอยาง เขยวไปจางดาใหไปฆาขาว โดยทดาไมมเจตนาทจะฆาขาวอยกอน แตเพราะเหนเงนคาจางจานวนมากจงตกลงฆาขาว กรณถอไดวาเขยวไดกอใหผอนกระทาผดโดยการจาง เขยวจงเปนผใช แตหากดาตองการฆาขาวอยแลวเมอเขยวมาจางใหไปฆาขาวดากตกลง กรณนไมใชเปนการกอใหผ อนกระทาความผด จงไมเปนผใชแตอาจเปนเพยงผสนบสนน (รปท 3.5)

รปท 3.5 ลกษณะการกอใหผอนกระทาความผด

2.2 ตองมผล คอ มความผดกระทาลงตามทกอนน หมายความวา การกอใหกระทา

ความผดตองมผล กลาวคอ มการกระทาของผกอเหตและมการกระทาความผดเกดขนเปนผลจากการกระทาของผกอ เชน นายจอบใชใหนายเสยมฆานายพลว นายเสยมใชปนยงนายพลวตาย นายจอบมความผดฐานเปนผใช

ผลของการใชในกรณผถกใชกระทาความผดตามทใช ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 84 วรรคสองบญญตวา ผใชตองรบโทษเสมอนตวการหมายความวา ผใชตองรบโทษเสมอนหนงเปนผรวมกระทาความผดดวยแตหากความผดมไดกระทาเพราะผถกใชไมยอมกระทาหรอผถกใชยงไมไดกระทาหรอเพราะเหตอนใดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 84 วรรคสอง บญญตวา ผใชตองระวางโทษเพยงหนงในสามของโทษทกาหนดไวสาหรบความผดนน

นอกจากความผดฐานเปนผใชตามหลกทวไปแลว ยงมการใชโดยการโฆษณาตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 85 ซงบญญตวา “ผใดโฆษณาหรอประกาศแกบคคลทวไปให

ผใช

การกอใหผอนกระทาความผด

ใช จาง วาน ยยงสงเสรม

วธการอนใด

165

กระทาความผด และความผดนนมกาหนดโทษไมตากวาหกเดอน ผนนตองระวางโทษกงหนงของโทษทกาหนดไวสาหรบความผดนน

ถามการกระทาความผดเพราะเหตทไดมการโฆษณาหรอ ประกาศตามความในวรรคแรก ผโฆษณาหรอประกาศตองรบโทษ เสมอนเปนตวการ ซงลกษณะการใชตามมาตราดงกลาวตองเปนการประกาศแกบคคลทวไปใหกระทาความผด”

ค าพพากษาศาลฎกาท 4947/2531 การทจาเลยเพยงแตรองบอกวา “เอามนใหตายเลย” แลวพวกของจาเลยไดทารายรางกายผเสยหายนน เปนการทจาเลยกอใหผอนกระทาความผด ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 84

ค าพพากษาศาลฎกาท 2057/2535 จาเลยตะโกนวา “พอมนมาแลว เอามนเลย” แลว ส. ไดใชอาวธปนลกซองยาวยงผตาย ดงนจาเลยตองมความผดฐานยยงสงเสรมใหนาย ส. ฆาผตาย ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 84 ประกอบดวยมาตรา 288

ค าพพากษาศาลฎกาท 3044/2540 เหตเกดเพราะการทจาเลยท 1 พยกหนาและรองวาเอามน แลวจาเลยท 2 และจาเลยท 3 เขารวมทารายรางกายผเสยหาย ถอไดวาจาเลยท 1 กอใหผอนกระทาความผดดวยการยยงสงเสรม จงเปนผใชใหผอนกระทาความผด ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 84 มใชเปนตวการรวมกระทาความผดดวยกน ตามมาตรา 83 ดงทโจทก๑ฟอง จงเปนการแตกตางกนในสาระสาคญอยางมาก ยอมลงโทษจาเลยท 1 ฐานเปนผใชใหกระทาความผดไมได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 192 วรรคสอง แตการรองบอกของจาเลยท 1 ดงกลาว ถอไดวาเปนความผดฐานเปนผสนบสนนการกระทาความผดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 86

3. ผสนบสนน

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 86 บญญตวา “ผใดกระทาการดวยประการใดๆ อนเปนการชวยเหลอหรอใหความสะดวกในการทผอนกระทาความผด กอนหรอขณะกระทาความผด แมผกระทาความผดจะมไดรถงการชวยเหลอหรอใหความสะดวกนนกตาม ผนนเปนผสนบสนนการกระทาความผด ตองระวางโทษสองในสามสวนของโทษทกาหนดไวสาหรบความผดทสนบสนนนน”

จากบทบญญตของกฎหมายสามารถสรปสาระสาคญของความผดฐานน ดงน 3.1 ตองมผกระทาความผดเกดขน

3.2 ผสนบสนนตองกระทาดวยประการใด ๆ อนเปนการชวยเหลอหรอใหความสะดวกในการทผอนกระทาความผด

3.3 ผสนบสนนมเจตนาชวยเหลอ

3.4 ผสนบสนนตองชวยเหลอกอนหรอขณะกระทาความผด

3.5 การชวยเหลอนนไมวาผกระทาความผดจะรหรอไมรถงการชวยเหลอหรอไมกตาม เพยงแตตวผสนบสนนไดรวาตนเองไดใหความชวยเหลอกพอ

166

ตวอยาง แดงยมมดของดา โดยบอกดาวาจะเอาไปฆาเขยว เมอดารอยางนนกใหยมมดของตนไปฆาเขยวทบานพกถอวาการกระทาของดาเปนผสนบสนนแดงในความผดฐานฆาคนตาย

ตวอยาง นายดาใหนายดางยมทสอยมะมวงทงทรอยแลววานายดางจะนาไปลกมะมวงทบานขาวกรณนนายดาเปนผสนบสนนผอนในการกระทาความผดฐานลกทรพย๑

ดงนน สรปไดวา การเปนผสนบสนนตองเปนการใหความชวยเหลอหรอใหความสะดวกในการทผอนกระทาความผดกอนหรอขณะทกระทาความผดนน แมตวผกระทาความผดจะไมรถงการใหความชวยเหลอกตาม เพยงแตตวผสนบสนนรวาตนไดใหความชวยเหลอกพอ (รปท 3.6)

สรปไดวา บคคลทเกยวของกบการกระทาความผดทางอาญาประกอบดวย ตวการ ผใช และผสนบสนน ลกษณะของตวการรวมตองมการรวมกนกระทาความผดตงแตสองคนขนไป สวนความผดฐานเปนผใช ตองเปนการกอใหผอนกระทาความผด สวนความผดฐานเปนผสนบสนนตองเปนการชวยเหลอกอนหรอขณะทผอนกระทาความผด

โทษทางอาญา

ในเรองของโทษทางอาญานน มววฒนาการการลงโทษผกระทาผดทมลกษณะ

ทคลายคลงกนในทกประเทศ โดยเรมจากการลงโทษอยางโหดราย เพอตอบแทนใหสาสมกบความแคนทถกกระทา เพอขมขยบยงใหเกรงกลวและเขดหลาบแลวคลคลายลงมาเปนการฟนฟอบรมแกไขใหคนดรปแบบการลงโทษในแตละยคสมยกเปลยนแปลงไปตามลกษณะการปกครองและสงคมเปนสาคญ

โทษทางอาญาปรากฏในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 18 ไดแก ประหารชวต จาคก กกขง ปรบและ รบทรพย๑สน ในเรองของโทษทางอาญาขอกลาวถงวตถประสงค๑ของการลงโทษทางอาญาและประเภทของโทษตามลาดบดงน

รปท 3.6 ลกษณะของการสนบสนน

ผสนบสนน

ผสนบสนนไดรถงการใหความชวยเหลอนนกพอ

ขณะกระทาความผด

กอนกระทาความผด

ไดใหความชวยเหลอ/ความสะดวกแกผกระทาความผด

167

1. วตถประสงคของการลงทางอาญา

สรปไดหลายประการดงน (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2554 : 92 - 93) 1.1 เพอแกแคนทดแทน (retribution)

กลาวคอผกระทาความผดรายแรงเพยงใดกสมควรจะไดรบโทษตอบแทน

การกระทาความผดของตนเปนหลกทมมาแตเดมแทนทการแกแคนดวยตนเองของผเสยหาย

1.2 เพอปองกนความผด (Deterrence) เปนการลงโทษขผกระทาความผดใหกลว เพอจะไดไมกระทาความผดอก

ปเปนการปองกนเฉพาะตวและเปนการปองกนทวไป โดยอาศยการลงโทษขบคคลทวๆ ไปไมใหเอาเปนเยยงอยาง

1.3 เพอตดผกระท าความผดออกไปจากสงคม (Incapacitation) โดยถอวาผกระทาความผดมพฤตกรรมทเบยงเบนไปจากบรรทดฐานของ

สงคมอยางรายแรง สมควรตดออกไปจากสงคมอยางถาวร คอ ประหารชวต หรอตดชวคราว คอ จาคก กกขง

1.4 เพอดดนสย (reformation) เปนการลงโทษโดยมองถงอนาคตและหวงวาผกระทาความผดจะกลบใจ

เลกกระทาความผด ถาไดมการปรบปรงตวเสยใหม กลาวโดยสรปไดวา วตถประสงค๑ในการลงโทษทางอาญานน มเหตผล

สบเนองมาจากการแกแคนทดแทนในกรณทผกระทาผดไดกอขนกบบคคลอน จงสมควรไดรบผลตอบแทนในสงทตนไดกระทา อกทงเปนการปองกนการกระทาผด เพอดดนสย หรออาจจะตดผกระทาความผดออกจากสงคมอยางถาวร

2. ประเภทของโทษทางอาญา

โทษทางอาญาทจะใชลงโทษผกระทาผดมอย 5 สถานเทานน หากผใดกระทาความผดทางอาญาเมอจะมลงโทษผลงโทษจะสรรหาวธการลงโทษแปลกๆ มาลงโทษผกระทาผดไมได ตองใชโทษอยางใดอยางหนงทกฎหมายกาหนดไว ซงเรยงจากโทษหนกไปหาโทษเบา ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 18 คอ โทษสาหรบลงแกผกระทาความผดมดงน

(1) ประหารชวต

(2) จาคก

(3) กกขง (4) ปรบ

(5) รบทรพย๑สน

168

โทษประหารชวตและโทษจาคกตลอดชวต มใหนามาใชบงคบแกผซงกระทาความผดในขณะทมอายตากวาสบแปดป

ในกรณผซงกระทาความผดในขณะทมอายตากวาสบแปดปไดกระทาความผดทมระวางโทษประหารชวตหรอจาคกตลอดชวต ใหถอวาระวางโทษดงกลาวไดเปลยนเปนระวางโทษจาคกหาสบป

จากบทบญญตในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 18 สามารถอธบายไดดงน 2.1 โทษประหารชวต

ถอเปนโทษขนรายแรงอยางยง ปกตกฎหมายจะกาหนดโทษประหารชวตในความผดทมความรายแรง เชน ตามมาตรา 107 ผใดปลงพระชนม๑พระมหากษตรย๑ ตองระวางโทษประหารชวต ผใดพยายามกระทาเชนนนกเชนเดยวกน

มาตรา 109 “ผใดลอบปลงพระชนม๑พระราชนหรอรชทายาท หรอฆาผสาเรจราชการแทนพระองค๑ ตองระวางโทษประหารชวต”

มาตรา 289 “ผใด

(1) ฆาบพการ (2) ฆาเจาพนกงานซงกระทาตามหนาท หรอเพราะเหตทจะกระทาหรอได

กระทาการตามหนาท (3) ฆาผชวยเหลอเจาพนกงานในการทเจาพนกงานนนกระทาตามหนาทหรอ

เพราะเหตทบคคลนนจะชวยหรอไดชวยเจาพนกงานดงกลาวแลว

(4) ฆาผอนโดยไตรตรองไวกอน

(5) ฆาผอนโดยทรมานหรอกระทาทารณโหดราย

(6) ฆาผอนเพอตระเตรยมการ หรอเพอความสะดวกในการทจะกระทาความผด

(7) ฆาผ อนเพอจะเอาหรอเอาไวซงผลประโยชน๑อนเกดจากตนกระทาความผดเพอปกปดความผดอนของตนหรอเพอหลกเลยงใหพนอาญาในความผดอนทกระทาไว”

ผทตองคาพพากษาถงทสดใหลงโทษประหารชวต จะถกเจาหนาทกรมราชทณฑ๑นาไปประหารชวตดวยการฉดยาหรอสารพษใหตายโทษประหารชวตในสมยราชการท 5 การลงโทษประหารชวตนกโทษโดยใชดาบฟ๓นคอนกโทษ ตอมาในป พ.ศ. 2477 ไดเปลยนจากการประหารชวตดวยดาบ เปนการประหารชวตดวยปน เรยกวา “การยงเปา” และป๓จจบนเปนการประหารชวตดวยการฉดยาหรอใหสารพษ ยาทใชฉดจะม Sodium Pentothal ในสารละลาย 20-25 มลลลตร, Pancuronium bromide 50 มลลลตร และ Potassium chloride 50 มลลลตร ยาดงกลาว นเปนผลมาจากการวจยของ คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเทกซส วาจะใหผลอยางมประสทธภาพทสด ยาทใชฉดไมใชยาพษ แตเปนยาทวไป ซงถาใหเกนขนาดกจะมผลท าใหตายไดโดยจะตองมประมาณทมากพอสมควรตองคอยๆ ปลอยเขาไปในเสนเลอด และใชถง 3 ชนด สวนขนตอน และระเบยบปฏบตการฉดยา เขมแรกจะปลอยยา Sodium thiopental เขาไปใหหลบกอน จากนนจงปลอยเขมท 2 Pancuronium bromide และ เขมท 3 Potassium chloride ตามล าดบ เพอใหหวใจหยดสบฉด

169

โลหตภายในไมถงนาท เมอนกโทษแสดงอาการแนนงไป ผบญชาการเรอนจ าจะขอใหนายแพทยของเรอนจ าเขาตรวจยนยนการตายของผตองขงและประกาศเวลาตายตอหนาพยานรวมใชเวลาในการด าเนนการตามขนตอนนทงสนประมาณ 20-30 นาทผแทนจากกองทะเบยนประวตอาชญากร จะพมพลายนวมออกครง และเคลอนยายศพของนกโทษไปหองเกบศพตอไป โดยเกบไวตรวจสอบอก 1 วน ตลอดเวลาจะมการถายรปและวดโอตามขนตอนตางๆ ไว (https://th.wikipedia.org/wiki, 2560) ส าหรบววฒนาการของโทษประหารชวตแสดงได ดงน

รปท 3.7 การประหารชวตดวยการตดหว

ทมา: http: //www.correct.go.th/mu/index4.htm,2555

รปท 3.8 การประหารชวตดวยการยงเปา

ทมา : http: //www.correct.go.th/mu/index4.html,2555

170

ก. ขนตอนการประหารชวต ข. ขนตอนการประหารชวต

รปท 3.9 ขนตอนการประหารชวต

ทมา : https://board.postjung.com/919794.html, 2560

2.2 โทษจ าคก เป น โทษส าหร บผ ก ระท าความผ ด ร ายแรงมากลงมาจนถ งความผ ด

ลหโทษ โทษจาคกม 2 อยางคอ

(1) โทษจาคกตลอดชวต

(2) จาคกมระยะเวลา คอไมเกน 50 ป ประมวลกฎหมายอาญาทกาหนดโทษจาคก เชน มาตรา 104 “ผใดกระทาการ

ใดๆ เพอใหผอนลวงรหรอไดไปซงขอความ เอกสารหรอสงใดๆ อนปกปดไว เปนความลบสาหรบความปลอดภยระดบประเทศ ตองระวางโทษจาคก ตงแตหาปถงสบหาป”

ผทตองคาพพากษาถงทสดใหลงโทษจาคก ถกนาตวไปขงในเรอนจา

171

สาหรบโทษประหารชวตและโทษจาคกตลอดชวตนมไดนามาใชบงคบแกผซงกระทาความผดในขณะทมอายตากวา 18 ป หากบคคลใดกระทาความผดในขณะทมอายตากวา 18 ป ไดกระทาความผดทมระวางโทษประหารหรอจาคกตลอดชวตใหถอวาระวางโทษดงกลาวเปลยนเปนระวางโทษจาคก 50 ป

2.3 โทษกกขง เปนโทษอาญาทมไดกาหนดไวโดยตรงสาหรบการกระทาความผดฐานหนงฐานใด

แตเปนโทษทจะเปลยนมาจากโทษจาคก หรอเปนโทษทลงแกผตองโทษปรบแตไมมเงนหรอไมยอมเสยคาปรบกจะถกกกขงแทน ดงตวบทกฎหมายทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 23

บญญตวา “ผใดกระทาความผดซงมโทษจาคก และในคดนนศาลจะลงโทษจาคกไมเกนสามเดอน ถาไมปรากฏวาผนนไดรบการจาคกมากอนหรอไดรบโทษจาคกมากอน แตเปนโทษสาหรบความผดทไดกระทาโดยประมาทหรอความผดลหโทษ ศาลจะพพากษาใหลงโทษกกขงไมเกนสามเดอนแทนโทษจาคกนนกได” มาตรา 29 บญญตวา “ผใดตองโทษปรบ และไมชาระคาปรบในสามสบวนนบแตวนทศาลพพากษา ผนนจะตองถกยดทรพย๑สนใชคาปรบ หรอมฉะนนจะตองถกกกขงแทนคาปรบ แตถาศาลเหนเหตอนสมควรสงสยวาผนนจะหลกเลยง ไมชาระคาปรบ ศาลจะสงเรยกประกนหรอสงใหกกขงผนนแทนคาปรบไปพลางกอนกได”

อนง สถานทกกขงตองไมใชเรอนจา สถานตารวจหรอสถานทควบคมผตองหาคดสอบสวน ถาศาลเหนเปนการสมควรจะสงในคาพพากษาใหกกขงผกระทาความผดไวในทอาศยของผนนเอง หรอทอาศยของผอนทยนยอมรบผนนไว หรอสถานทอนอาจกกขงได เพอใหเหมาะสมกบประเภทหรอสภาพของผถกกกขงกได (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 48 วรรคหนงและวรรคสอง)

2.4 โทษปรบ

คอ โทษซงผตองคาพพากษาของศาลใหลงโทษปรบ ผนนจะตองนาเงนตามจานวนทกาหนดไวในคาพพากษามาชาระตอศาล (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 28) และการชาระคาปรบกตองชาระภายในสามสบวนนบแตวนทศาลพพากษา มฉะนนตองถกยดทรพย๑สนใชคาปรบ หรอถกกกขงแทนคาปรบ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29)

การกระทาความผดตามกฎหมายอาญาบางฉบบ อาจระวางโทษไวเพยงโทษปรบสถานเดยวกได เชน พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของเมอง พ.ศ. 2535

แตสวนใหญแลวโทษปรบมกจะระวางไวควบคกบโทษจาคก โดยอาจจะควบในลกษณะ “หรอ” กบ “และ” ดงตวอยางในประมวลกฎหมายอาญามาตราตอไปน

มาตรา 295 บญญตวา ผใดทารายผอนจนเปนเหตใหเกดอนตรายแกกายหรอจตใจของผอนนน ผนนกระทาความผดฐานทารายรางกาย ตองระวางโทษจาคกไมเกนสองป หรอปรบไมเกนสพนบาท หรอทงจาทงปรบ”

172

มาตรา 334 บญญตวา ผใดเอาทรพย๑ของผอนหรอทผอนเปนเจาของรวมอยดวยไปโดยทจรต ผนนกระทาความผดฐานลกทรพย๑ตองระวางโทษจาคกไมเกนสามป และปรบไมเกนหกพนบาท

ในป๓จจบนนผทตองคาพพากษาใหลงโทษปรบไมเกนแปดหมนบาท อาจยน

คารองตอศาลชนตนทพพากษาคดเพอขอทางานบรการสงคม หรอทางานสาธารณะประโยชน๑แทนคาปรบได (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 30/1) เมอศาลไดพจารณาถงฐานะการเงน ประวตและสภาพความผดของผตองโทษปรบแลว หากเหนเปนการสมควรศาลจะมคาสงใหผนนทางานบรการสงคมหรอทางานสาธารณะประโยชน๑แทนคาปรบกได โดยใหอยภายใตการดแลของพนกงานคมประพฤต เจาหนาทของรฐ หรอหนวยงานของรฐ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 30/1 วรรคสอง)

สาหรบคดทมโทษปรบสถานเดยว ถาผตองหากระทาความผดนาคาปรบในอตราอยางสงสาหรบความผดนนมาชาระกอนทศาลเรมตนสบพยาน ใหคดนนเปนอนระงบไป (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 79)

แตบรรดาความผดทกฎหมายกาหนดใหลงโทษทงจาคกและปรบดวยนน ถาศาลเหนสมควรจะลงแตโทษจาคกกได ซงในการปรบในป๓จจบนใหถอวนละ 500 บาท ทงนเปนไปตามมาตรา 30 กลาวคอ

มาตรา 30 “ในการกกขงแทนคาปรบ ใหถออตราสองรอยบาทตอหนงวนและ

ไมวา ในกรณความผดกระทงเดยวหรอหลายกระทงหาม กกขงเกนกาหนดหนงป เวนแตในกรณทศาลพพากษาใหปรบตงแตแปดหมนบาทขนไป ศาลจะสงใหกกขงแทนคาปรบเปนระยะเวลาเกนกวาหนงปแตไมเกนสองปกได

ในการคานวณระยะเวลานน ใหนบวนเรมกกขงแทนคาปรบรวมเขาดวยและใหนบเปนหนงวนเตมโดยไมคานงถงจานวนชวโมง

ในกรณทผตองโทษปรบถกคมขงกอนศาลพพากษา ใหหกจานวนวนทถกคมขงนนออกจากจานวนเงนคาปรบ โดยถออตราสองรอยบาท ตอหนงวนเวนแตผนนตองคาพพากษาใหลงโทษทงจาคกและปรบ ในกรณเชนวานถาจะตองหกจานวนวนทถกคมขงออกจากเวลาจาคกตาม

มาตรา 22 กใหหกออกเสยกอนเหลอเทาใดจงใหหกออก จากเงนคาปรบ”

2.5 โทษรบทรพยสน

ตามประมวลกฎหมายอาญามทรพย๑สนทจะถกรบอย 3 ประเภทไดแก

2.5.1 ทรพย๑สนทศาลตองรบเสมอ เพราะการทาขนหรอมไวเปนความผด เชน เงนตราททาปลอมขน เฮโรอน ยาบา ปนเถอน กญชา ฝน เปนตน

2.5.2 ทรพย๑สนทศาลตองรบ เวนแตจะเปนของผอนซงมไดรเหนเปนใจดวยในการกระทาความผด เชน รถยนต๑หรอรถจกรยานยนต๑ทผกระทาความผดไปยมหรอลกของผอนมาแลวนามาใชเปนพาหนะในการกระทาความผดโดยเจาของรถมไดรเหนเปนใจดวย เจาของรถมสทธรองขอตอศาลแสดงพยานหลกฐานเพอขอรบคนได

173

2.5.3 ทรพย๑สนทศาลมอานาจสงใหรบหรอไมใหรบกไดคอ ทรพย๑สนซงบคคลไดใชหรอมไวเพอใชในการกระทาความผด กบทรพย๑สนซงบคคลไดมาโดยกระทาความผด เวนแตทรพย๑สนนนเปนทรพย๑สนของผอน ซงมไดรเหนเปนใจดวยในการกระทาความผด ดงนน โทษในทางอาญาสามารถสรปเปนภาพรวมไดดงแสดงในรปท 3.12

ความผดลหโทษ

คดความผดลหโทษ หมายความวา ความผดทมโทษเลกนอย ซงมอตราโทษจาคก

ไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหนงหมนบาท หรอทงจาทงปรบ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 102

แกไขฉบบทแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ. 2558) และดวยเหตเปนความผดทมอตราโทษเลกนอย จงมกระบวนพจารณาพเศษ ไดแก ความผดลหโทษ แมกระทาโดยไมมเจตนา แตถามการกระทาทครบองค๑ประกอบของบทบญญตแหงกฎหมายทกาหนดวาเปนความผด กถอวาตองรบโทษในความผดลหโทษ เวนแตตามบทบญญตความผดนนจะมความบญญตใหเหนเปนอยางอน สวนผพยายามกบผสนบสนนกระทาความผดลหโทษ แมมความผดกไมตองรบโทษ

รปท 3.10 โทษทางอาญา

โทษประหารชวตไมใหใชบงคบกบบคคลทอายตากวา 18 ป

โทษรบทรพย๑สน ใชกบทรพย๑ทมไวหรอใชในการกระทาผด

โทษกกขง เปนโทษทไมไดระวางไวสาหรบความผดฐานใดฐานหนง แตเปนโทษทเปลยนมา

โทษปรบ ป๓จจบนใหกกขงแทนคาปรบวนละ 500 บาท

โทษจาคก ใชกรณทศาลลงโทษจาคกไมเกนสามเดอน และสามารถขอเปลยนเปนโทษกกขงได

โทษทางอาญา

174

และความผดลหโทษ ไมมบทบญญตของกฎหมายระบวาเปนความผดอนยอมความได ดงนน แมจะมอตราโทษทเลกนอยกตองถอวาเปนคดความผดอาญาตอแผนดนทรฐจะตองดาเนนคดจนเสรจสนกระบวนวธพจารณาจะตกลงประนประนอมยอมความยตคดกลางคนไมได

ตวอยางการกระทาทกฎหมายบญญตไวเปนความผดลหโทษ และระวางโทษเฉพาะตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา ภาค 3 ตงแตมาตรา 367 ถงมาตรา 398 เชน

1. ผใดเมอเจาพนกงานถามชอหรอทอยเพอปฏบตการตามกฎหมาย ไมยอมบอกหรอ

แกลงบอกชอหรอทอยอนเปนเทจ เดมปรบ 100 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 367)

2. มาตรา 371 ฐานพาอาวธไปในเมองหมบานเดมปรบ 100 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 1,000 บาท 3. มาตรา 372 ฐานทะเลาะกนเสยงดงในทางฯ เดมปรบ 500 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 5,000 บาท 4. มาตรา 374 ฐานไมชวยคนใกลตายทงทชวยไดฯ เดมปรบ 1,000 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 10,000 บาท 5. มาตรา 378 ฐานเมาสราแลวโวยวาย เดมปรบ 1,000 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 10,000 บาท 6.มาตรา 390 ฐานประมาทเปนเหตใหผอนไดรบบาดเจบแกกายฯ เดมปรบ 1,000 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 10,000 บาท 7. มาตรา 391 ฐานท ารายรางกายผอนไมถงกบท าใหผอนไดรบบาดเจบฯ เดมปรบ 1,000 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 10,000 บาท 8. มาตรา 397 การขมเหงรงแกผอน หรอท าใหผอนเดอดรอนร าคาญ เดม ตองเปนการขมเหงรงแกผอนตอหนาธารก านล หรอทสาธารณะปรบไมเกน 1,000 บาท ปจจบน เพยงแคขมเหงรงแก ผอน ไมวาทใดกผด มโทษปรบไมเกน 5,000 บาท ขมเหงรงแกผอน หรอ คกคาม สอไปทางเพศ มโทษปรบไมเกน 10,000 บาท จ าคกไมเกน 1 เดอน ผกระท าผดเปน ผบงคบบญชา นายจาง หรอ ผมอ านาจบงคบบญชา ท าการขมเหง รงแก คกคาม ผใตบงคบบญชา มโทษ ปรบไมเกน 10,000 บาท หรอจ าคกไมเกน 1 เดอน 9. ผใดฉกหรอทาลายประกาศ ภาพโฆษณาหรอเอกสารของเจาพนกงาน ซงกระทาการตามหนาทไดปดหรอแสดงไว เดมปรบไมเกน 500 บาท ใหมปรบไมเกน 5,000 บาท (มาตรา 369)

10. ผใดสงเสยง ทาใหเกดเสยง หรอกระทาความอออง โดยไมมเหตอนสมควร จนทาใหประชาชนตกใจหรอเดอดรอน เดมปรบไมเกน 100 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 370) 11. ผใดปลอยสตว๑ดหรอสตว๑รายเทยวไปตามลาพง ซงอาจทาอนตรายแกบคคลหรอทรพย๑ ตองเดมปรบไมเกน 1,000บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 377) 12. ผใดเสพสราหรอของเมาอยางอน จนเปนเหตใหตนเมา ประพฤตวนวาย หรอครองสตไมไดขณะอยในถนนสาธารณะ หรอสาธารณสถาน เดมปรบไมเกน 500 บาท ใหมปรบไมเกน 5,000 บาท (มาตรา 378) 13.ผใดกอใหเกดปฏกลแกนาในบอ สระ อนมไวสาหรบประชาชนใชสอย เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 380)

175

14. ผใดเมอเกดเพลงไหมหรอสาธารณภยอน และเจาพนกงานเรยกใหชวยระงบ ถาผนนสามารถชวยได แตไมชวย เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 383) 15. ผใดแกลงบอกเลาความเทจใหเลองลอ จนเปนเหตใหประชาชนตนตกใจ เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 384) 16. ผใดกระทาการอนควรขายหนาตอหนาธารกานล โดยเปลอยหรอเปดเผยรางกายหรอกระทาการลามกอยางอน เดมปรบไมเกน 500 บาท ใหมปรบไมเกน 5,000 บาท (มาตรา 388) 17. ผใดกระทาโดยประมาทและการกระทานนเปนเหตใหผอนรบอนตรายแกกาย หรอจตใจ เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 390)

18. ผใดในทสาธารณสถานหรอตอหนาธารกานล กระทาดวยประการใดๆ อนเปนการรงแกหรอขมเหงผอน หรอกระทาใหผอนไดรบความอบอายหรอเดอดรอนราคาญ เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 397)

จะเหนไดวา ความผดใดกตามทมโทษจาคกไมเกน หนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจาทงปรบ ถอวาเปนความผดลหโทษทงสน เชน กฎหมายการพนน กฎหมายจราจร กฎหมายรกษาความสะอาด กฎหมายเกยวกบการกอสราง เปนตน (รปท 3.13)

ความผดอนยอมความได ความผดอนยอมความได หรอเรยกอกอยางหนงวา คดความผดตอสวนตวจะม

บทบญญตของกฎหมายระบไวชดเจนวาเปนความผดอนยอมความได ดงนน หากความผดฐานใดไมมบทบญญตระบวาเปนความผดอนยอมความไดตองถอวาเปนความผดอาญาตอแผนดนหากเปนคดความผดอนยอมความไดกฎหมายกาหนดใหเปนหนาทของผเสยหายทจะตองรองทกข๑กลาวโทษภายในกาหนด๓ เดอน นบแตวนทรเรองความผดและรตวผกระทาความผดมฉะนนถอวาขาดอายความ ไมสามารถดาเนนคดแกผกระทาผดได

รปท 3.11 ความผดลหโทษ

ความผดลหโทษ

หรอทงจาทงปรบ ปรบไมเกน 1 หมนบาท จาคกไมเกน 1 เดอน

176

1. ความผดอาญาทกฎหมายใหเปนความผดทยอมความกนได กรณทกฎหมายใหเปนความผดอนยอมความได คอ เมอผเสยหายและผตองหาเปน

ญาตกน ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 71 ไดแก ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 334 ลกทรพย๑ธรรมดา) มาตรา 335 (ลกทรพย๑ประกอบเหตเหตฉกรรจ๑) มาตรา 336 วรรคแรก (วงราวทรพย๑ตามธรรมดา) มาตรา 357 (รบของโจร) มาตรา 360 (ทาให เสยทรพย๑ทม ไว เ พอสาธารณประโยชน๑เสยหาย) นอกจากนนยงม มาตรา 272 มาตรา 276 วรรคแรก มาตรา 278 มาตรา 284 มาตรา 209 วรรคแรก มาตรา 310 วรรคแรก มาตรา 311มาตรา 322 มาตรา 323 มาตรา 324 มาตรา 326 มาตรา 327 มาตรา 328 มาตรา 341 มาตรา 342 มาตรา 344 มาตรา 345 มาตรา 346 มาตรา 347 มาตรา 349 มาตรา 350 มาตรา 352 มาตรา 353 มาตรา 354 มาตรา 355 มาตรา 358 มาตรา 359 มาตรา 362 มาตรา 363 และมาตรา 364

ความผดตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 334 ถงมาตรา 336 วรรคแรก และมาตรา 341 ถงมาตรา 364 ถาเปนการกระทาทสามกระทาตอภรยาหรอภรยากระทาตอสามผกระทาไมตองรบโทษ ถาเปนการกระทาทผบพการกระทาตอผสบสนดาน หรอผสบสนดานกระทาตอผบพการ หรอพหรอนองรวมบดามารดาเดยวกนกระทาตอกน แมกฎหมายมไดบญญตใหเปนความผดอนยอมความได กใหเปนความผดอนยอมความไดและนอกจากนนศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบความผดนนเพยงใดกได

ความผดทยอมความไมได หรอเรยกวาความผดอาญาตอแผนดน หมายความวา เปนความผดทกระทบตอสงคมสวนรวม โดยถอวารฐเปน

ผเสยหาย ดงนน ผทไดรบผลเสยหายจากความผดอาญาดงกลาวไมอาจทจะเขาไปดาเนนคดเองไดหรอแมจะไมตดใจเอาความ คดกยงไมยตตองดาเนนคดฟองรองผกระทาผดจนถงทสด เชน ความผดฐานทารายรางกาย หรอความผดฐานขบรถยนต๑โดยประมาทเปนเหตใหผอนไดรบอนตรายสาหสหรอตาย แมภายหลงเกดเหตผเสยหายแลวจะไมตดใจดาเนนคดกบผกระทาความผดตอไปแลว ซงอาจจะเนองจากไดรบการชดใชคาเสยหายหรอสงสารกตาม คดความกยงไมยตรฐยงตองดาเนนคดกบผกระทาความผดตอไปจนถงทสดของกระบวนการตามกฎหมาย ทงน ความผดใดเปนความผดอนยอมความไดหรอไมตองเปนตามทกฎหมายบญญตไว

อายความในการด าเนนคดอาญา

กฎหมายอาญาไดกาหนดอายความในการฟองรองความผดทวไปไว โดยตองม การฟองรองและไดตวผกระทาความผดภายในกาหนดเวลาดงตอไปนนบแตวนกระทาความผด (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 95)

1. ยสบปสาหรบความผดตองระวางโทษประหารชวต จาคกตลอดชวตหรอจาคกยสบป

177

2. สบหาป สาหรบความผดตองระวางโทษจาคกกวาเจดป แตไมถงยสบป 3. สบป สาหรบความผดตองระวางโทษจาคกกวาหนงปถงเจดป 4. หาป สาหรบความผดตองระวางโทษจาคกกวาหนงเดอนถงหนงป 5. หนงป สาหรบความผดตองระวางโทษจาคกตงแตหนงเดอนลงมา หรอตองระวาง

โทษอยางอน

บทสรป

กฎหมายอาญา คอ กฎหมายทบญญตวา การกระทาหรอไมกระทาการอยางใดอยางหนง เปนความผด และใหรวมไปถงกฎหมายอนทโทษในทางอาญาดวย การทบคคลจะรบผดหรอรบโทษในทางอาญานน ประการแรกตองมกฎหมายบญญตไวกอนวา การกระทาเชนนนเปนความผดและมโทษอยางไร ประการตอมา ผกระทานนไดกระทาครบองค๑ประกอบทกฎหมายไดบญญตไวหรอไม เชน กฎหมายบญญตวา ผใดฆาผ อนระวางโทษประหารชวต การทนายแดงใชปนยงหวนายดา การกระทาของนายแดงเขาองค๑ประกอบทกฎหมายบญญตไว นายแดงตองรบโทษ ประการตอมา การกระทาครบองค๑ประกอบทกฎหมายบญญตนนไดมกฎหมายยกเวนความผดใหหรอไม หรอเรยกอกอยางหนงวา ผกระทามอานาจกระทาได หากมกฎหมายยกเวนความผดให ผกระทากไมมความผด เชน การปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย การทาแทงของนายแพทย๑ เปนตน ประการตอมา คอ ใหพจารณาวาการกระทาทครบองค๑ประกอบความผดนน หากไมมกฎหมายยกเวนความผด ตองพจารณาตอไปวา มกฎหมายยกเวนโทษใหหรอไม หากมกฎหมายยกเวนโทษให แมการกระทานนเปนความผด แตผกระทาไมตองรบโทษในทางอาญา เชน การกระทาความผดของเดก การกระทาความผดเพราะความมนเมา เปนตน

ในสวนของขนตอนการกระทาในทางกฎหมายอาญา คอ ขนตอนการคดทจะกระทาความผด ขนตอนการตกลงใจทจะกระทาความผด ขนตอนการตระเตรยมการทจะกระทาความผด และขนตอนการลงมอกระทาความผด โดยปกตกฎหมายจะลงโทษผกระทาในขนตอนของการลงมอกระทาความผด แตขนตอนการคดจนถงขนตอนการตระเตรยมการในการกระทาความผด กฎหมายยงไมถอวามความผดและไมลงโทษ ยกเวน การตระเตรยมการในความผดบางฐานทกฎหมายบญญตใหตองรบผด อาท การตระเตรยมการวางเพลงเผาทรพย๑ การตระเตรยมการลอบปลงพระชนม๑ เปนตนสวนขนตอนทกฎหมายเรมลงโทษคอ ขนตอนการลงมอกระทาความผดเพราะถอเปนขนตอนทใกลชดกบผล หากลงมอกระทาความผดไปแลวไมสาเรจ ผกระทาความผดจะถกลงโทษฐานพยายามกระทาความผด ระวางโทษ 2 ใน 3 สวนของความผดทไดกระทาลง

ประการตอมากระทาความผดของบคคลอน ประกอบไปดวย การเปนตวการรวมในการกระทาความผด การเปนผใชใหผ อนกระทาความผด และการเปนผสนบสนนใหผ อนกระทาความผด

178

ประการสดทายคอเรองโทษในทางอาญาและอายความในการดาเนนคดอาญา กฎหมายไดกาหนดโทษในทางอาญาไว 5 สถาน คอ ประหารชวต จาคก กกขง ปรบ และรบทรพย๑สน และโทษทหนกทสดคอ โทษประหารชวตป๓จจบนให เอาไปฉดยาหรอใหสารพษเสยใหตาย สวนโทษสถานเบาคอ ความผดลหโทษ กลาวคอ จาคกไมเกนหนงเดอน ปรบไมเกนหนงพนบาทหรอทงจาทงปรบ เปนตน สวนอายความในการดาเนนคดอาญายาวนานทสด 20 ป ใชในคดทมอตราโทษประหารชวตและจาคกตลอดชวตหรอจาคก20 ป

ค าถามทายบท

1. กฎหมายอาญา คอ

2. จงบอกโครงสรางความรบผดทางอาญาวา ประกอบดวยอะไรบาง 3. จงอธบายขนตอนของการกระทาความผดทางอาญา วาแบงออกเปนกขนตอน

4. ผทเกยวของในการกระทาความผดอาญา ไดแก

5. การรอการลงโทษ มหลกเกณฑ๑อยางไร

6. การกระทาโดยเจตนา และประมาท มความแตกตางกนอยางไร

7. นายหมอง จอดรถทยางระเบดไวกลางถนน โดยไมใหสญญาณหรอจดทาเครองหมายแสดงเหตดงกลาวไว เปนเหตใหรถของนายหม ทวงตามมาชนทายรถของนายหมอง ดวยเหตดงกลาวนายหมองจะมความผดหรอไมอยางไร

8. ในระหวางเดนทางไปทาแผนประกอบคารบสารภาพ นายอบาทว๑ ซงเปนผตองหาคดขมขนและฆาเดกหญงนาออย ถกชาวบานรมประชาทณฑ๑ ถามวา ชาวบานมสทธทจะรมประชาทณฑ๑หรอไม เพราะเหตใด

9. แต๐ว ตองการทารายตง จงบงคบให ตง ใชไมตหวตง โดยพดจาขมขวา หาก ตง ไมยอมทาตาม แต๐ว จะเผาบานของตง ใหเสยหาย ตงกลววา แต๐วเผาบานของตน จงใชไมตหวตงไป 1 ครง ถามวา แต๐ว กบ ตง มความผดอยางไร

10. จงยกตวอยางความผดลหโทษทพบเหนในชวตประจาวนของนกศกษามาอยางนอย 5 ฐานความผด พรอมใหเหตผลวาเปนความผดลหโทษเพราะเหตใด

11. โทษทางอาญาทกฎหมายไมใหลงแกผกระทาความผดอายตากวา 18 ป ไดแก โทษใดบาง 12. ความผดอนยอมความได และยอมความไมได แตกตางกนอยางไร

13. นายหนง ตกลงกบนายหนองวา จะไปฆานางสาวสวย โดยนายหนอง จะเปนคนใชอาวธปนยง สวนนายหนง จะเปนคนดตนทางให แตพอไปถงบานนางสาวสวย นายหนอง กลบใชมดแทงนางสาวสวยตาย ถามวา นายหนง และนายหนอง มความรบผดทางอาญา หรอไม อยางไร

179

14. นางสาวดาวาจางนายขาวใหไปฆานายแดง โดยตกลงคาจางกนเปนเงน 20,000 บาท เมอนายขาวเดนทางไปถงบานของนายแดง เหนวานายแดงแกมากแลวจงเปลยนใจไมฆา

นายแดง ถามวา นางสาวดา และนายขาวมความรบผดทางอาญา หรอไม อยางไร

เอกสารอางอง

กรมราชทณฑ๑ กระทรวงยตธรรม. (2555). การประหารชวต อดต – ปจจบน. [online].

Available: http://www.correct.go.th/mu/index4.html

[คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

เกยรตขจร วจนะสวสด. (2544). ค าอธบายกฎหมายอาญา ภาค 1 : พมพ๑ครงท 7. มหาวทยาลยธรรมศาสตร๑.

ขาวสด. (2561). ศาลสงประหาร “ไอตม”พรอมคห ฆาชงไอโฟน “มะปน”บณฑต มศว. ไมมเหต ใหลดโทษ. [online]. Available : www.khaosod.co.th/breaking-

news/news_374752. [คนขอมลวนท 2 มถนายน 2561].

คณต ณ นคร. (2543). กฎหมายอาญาภาคทวไป. พมพ๑ครงท 4. กรงเทพฯ: สานกพมพ๑ วญ๒ชน จากด.

ทวเกยรต มนะกนษฐ๑. (2554). หลกกฎหมายอาญา ภาคทวไป. พมพ๑ครงท 12. กรงเทพฯ:

สานกพมพ๑วญ๒ชน จากด.

_____.(2544).ประมวลกฎหมายอาญา.พมพ๑ครงท 9. กรงเทพฯ: สานกพมพ๑วญ๒ชน จากด.

มานตย๑ จมปา, ชตาพร พศลยบตร โต๏ะวเศษกล และกณฑมา ชางทา. (2556). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป (Introduction to law). พมพ๑ครงท 7.

กรงเทพฯ : สานกพมพ๑นตธรรม.

ระวนท๑ ลละพฒนะ. (2555). ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ:

สานกพมพ๑วญ๒ชน จากด.

วนย ลาเลศ. (2543). กฎหมายอาญา1. พมพ๑ครงท 4. สานกพมพ๑มหาวทยาลย

รามคาแหง. หยด แสงอทย. (2551). กฎหมายอาญา ภาค1. พมพ๑ครงท 20.สานกพมพ๑ มหาวทยาลยธรรมศาสตร๑. เอมไทยดอทคอม. (2553). นกโทษคดอาญา. [online]. Available :

http://news.mthai.com/wp-content/uploads/2013/07/42.jpg [คนขอมลวนท 4

สงหาคม 2555].

โพสจง. (2560).นกโทษคนลาสด ทถกประหารชวตดวยการฉดยาพษ.???. [online]. Available :

180

Srikasa. (2561). ซวยแลวงานน!! รฟท.เจอรอยเหรยญบนรางรถไฟเสยหาย ลนคดอาญา เตรยม

จดการ ฝรงเกรยน “เนท” แบบน เอาแลวไง!!. [online]. Available

:http://srikasa.com/1843https://. [คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2561].

181

บทท 4

กระบวนการยตธรรมทางอาญา ผชวยศาสตราจารยธรรมเนยบ แกวหอมค า

182

183

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4

กระบวนการยตธรรมทางอาญา

จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหนกศกษาบอกความหมายของกระบวนการยตธรรมทางอาญา ตลอดจนบคคล

ทเกยวของได 2. เพอใหนกศกษาสามารถวเคราะหไดวาการจบโดยราษฎรและเจาพนกงานตางกนอยางไร

3. เพอใหนกศกษาเปรยบเทยบความแตกตางระหวางการสบสวนและการสอบสวนได 4. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายกระบวนการในการออกหมายอาญาได 5. เพอใหนกศกษาสามารถนาความรในเรองหลกทรพยในการประกนตวผตองหาหรอจาเลยไป ใชในชวตประจาวนได

เนอหาสาระ

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. ความหมายของกระบวนการยตธรรมทางอาญา

2. บคคลทเกยวของกบกระบวนกระบวนการยตธรรมทางอาญา

3. ขนตอนของกระบวนการยตธรรมทางอาญา

4. หมายอาญา

5. ประเภทของหมายอาญา

6. การฟองคดอาญา

7. ศาลยตธรรม

8. การดาเนนคดอาญา

9. การบงคบตามคาพพากษา

10. กรมคมประพฤต 11. กรมราชทณฑ

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. นกศกษารบฟงการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการนาเสนอ Power point พรอมตอบคาถามระหวางการบรรยาย

2. นกศกษารวมกนอภปรายสรปเนอหาบทเรยนทสาคญ โดยคนควาจากเอกสารประกอบการเรยนการสอน

184

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนและโปรแกรมการนาเสนอ Power point

2. แบบฝกหดทายบท

3. สอสงพมพ

การวดผลและประเมนผล

1. ตรวจใบงานทมอบหมาย

2. ตรวจแบบฝกหดทายบท

3. การตอบคาถามในชนเรยน

4. การทารายงานตามหวขอทกาหนด

5. สงเกตพฤตกรรมในชนเรยน

185

บทท 4

กระบวนการยตธรรมทางอาญา

ในการดาเนนคดกบผกระทาความผดทางอาญาจาเปนตองอาศยความรวมมอจากหนวยงานของรฐ อาท ตารวจ อยการ ศาล กรมคมประพฤต กรมราชทณฑ รวมไปถงการขอความรวมมอจากประชาชนในการรกษาความปลอดภยใหกบตนเองและสงคมสวนรวมดวย ทงน เหนไดจากการทใหอานาจแกราษฎรในการจบบคคลไดแตตองปฏบตตามเงอนไขของกฎหมาย ซงในเรองของกระบวนการยตธรรมทางอาญานน เปนวธการในทางปฏบตในการทจะบ งคบใชกฎหมายสารบญญตใหเกดประสทธผล ดงนน การทาความเขาใจกบความหมายของกระบวนการยตธรรมทางอาญา และบคคลทเกยวของ ตลอดจนบทบาท และหนาทขององคกรหรอหนวยงานของรฐ ทงนเพอการปฏบตไดอยางถกตองตามขนตอนของกฎหมายตอไป

ความหมายของกระบวนการยตธรรมทางอาญา

มผใหความหมายของกระบวนการยตธรรมทางอาญา ดงน เกยรตขจร วจนะสวสด (2551 : 1) กฎหมายวธพจารณาความอาญา คอ กฎหมายทวาดวย

การนาตวผกระทาความผดมาลงโทษ เรมตงแตการจบ การคน การควบคมผถกจบ การสอบสวน การฟองคดตอศาล การพจาณาและพพากษาคด

กลพล พลวน (2543 : 59 กฎหมายวธพจารณาความอาญา) เปนกฎหมายทบญญตเกยวกบการนาตวผกระทาความผดมาลงโทษ การดาเนนการตามประมวลกฎหมายนกมหนวยงานทเกยวของหลายฝาย คอ ศาล ผพพากษา พนกงานอยการ พนกงานฝายปกครองหรอตารวจ

มานตย จมปา, ชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกล และกณฑมา ชางทา (2556:690) กระบวนการยตธรรมทางอาญา คอ กระบวนการสาหรบดาเนนคดอาญา เมอมการกระทาความผดเกดขน การนาตวผกระทาความผดมาลงโทษจะตองทาตามขนตอนอยางไร

โดยสรป กระบวนการยตธรรมทางอาญา คอ กระบวนการในการจะนาตวผกระทาความผดมาลงโทษ โดยเรมตงแตมการกระทาความผดเกดขน การนาตวผกระทาความผดมาลงโทษ โดยใชวธการจบ การคน การควบคมผถกจบ การฟองคด และการพพากษาลงโทษผกระทาความผด

บคคลทเกยวของกบกระบวนกระบวนการยตธรรมทางอาญา

บคคลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา อาจเขามาเกยวของในฐานะเปน ผตองหา ผเสยหาย โจกท จาเลย พนกงานสอบสวน พนกงานฝายปกครองหรอตารวจ พนกงานอยการ ศาล หรอ ราชทณฑ (รปท 4.1) ดงจะไดอธบายรายละเอยด ดงน

186

รปท 4.1 บคคลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา

1. ผกระท าความผด 1.1 ผตองหา

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 2 (2) บญญตวา บคคลทถกกลาวหาวาไดกระทาความผด แตยงไมไดถกฟองตอศาล บทบญญตดงกลาวแสดงใหเหนวา ผกระทาความผดจะตกเปนผตองหาเมอมการกลาวหาวาไดกระทาความผดตอเจาพนกงาน กลาวคอ เมอมการแจงความรองทกข

1.2 จ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (2) บญญตวา จาเลย

หมายถงบคคลซงถกฟองยงศาลแลวโดยขอหาวาไดกระทาความผด ผกระทาความผดยอมตกอยในฐานะจาเลยเมอถกฟองตอศาลแลว คาจากดความนใชเฉพาะพนกงานอยการเปนผฟองเทานน หากเปนกรณทผ เสยหายฟองคดเองจาเลยจะมฐานะเปนจาเลยตอเมอศาลไดประทบรบฟองไวพจารณาแลว

บคคลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม

ทางอาญา

ผตองหา

จาเลย

ผเสยหาย

พนกงายอยการ

พนกงานสอบสวน

พนกงานฝายปกครอง/ตารวจ

ศาล

โจทก

เจาหนาทราชทณฑ

187

2. ผเสยหาย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (4) บญญตวา ผเสยหายหมายถง

บคคลผไดรบความเสยหายเนองจากการกระทาความผดฐานใดฐานหนง รวมทงบคคลอนทม อานาจจดการแทนได ดงบญญตไวในมาตรา 4, 5, 6 ผเสยหายม 2 ประเภท คอ

2.1 ผเสยหายทแทจรง คอ บคคลนนเปนผไดรบความเสยหายเนองจากการกระทาความผดนนโดยตรงเชน

นาย ก. ถกนาย ข. ใชไมตหว ดงนนาย ก. เปนผเสยหายโดยตรง 2.2 ผมอ านาจจดการแทนผเสยหายทแทจรง

(1) ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 4 วรรคสอง กลาวคอ สามมสทธฟองคดแทนภรยาได ตอเมอไดรบอนญาตโดยชดแจงจากภรยา

(2) ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 5(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาล เฉพาะแตในความผดซงไดกระทาตอผเยาว หรอผไรความสามารถซงอยในความดแล

(3) ผบพการ ผสบสนดาน สามหรอภรยาเฉพาะแตในความผดอาญา ซงผเสยหายถกทารายถงตายหรอบาดเจบจนไมสามารถจะจดการเองได

(4) ผจดการหรอผแทนอน ๆ ของนตบคคล เฉพาะความผดซงกระทาลงแกนตบคคลนน

3. พนกงานอยการ หมายความถง เจาพนกงานผมหนาทฟองผตองหาตอศาล ทงนจะเปนขาราชการใน

กรมอยการหรอเจาพนกงานอนผมอานาจเชนนนกได 4. พนกงานสอบสวน

หมายความถง เจาพนกงานซงกฎหมายใหมอานาจและหนาทในการสอบสวน

5. พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ หมายความถงเจาพนกงานซงกฎหมายใหมอานาจและหนาทรกษาความสงบเรยบรอยของ

ประชาชน ใหรวมทงพศด เจาพนกงานกรมสรรพสามต กรมศลกากร กรมเจาทา พนกงานตรวจคนเขาเมอง และเจาพนกงานอนๆ ในเมอทาการอนเกยวกบการจบกมปราบปรามผกระทาผดกฎหมาย ซงตนมหนาทตองจบกมหรอปราบปราม

6. โจทก หมายความถงพนกงานอยการ หรอผเสยหายซงฟองคดตอศาล หรอทงคในเมอพนกงานอยการ

หรอผเสยหายเปนโจทกรวมกน

7. ศาล เปนผมอานาจพจารณาพพากษาอรรคดตางๆ ทผเสยหายหรอพนกงานอยการเปนโจทก

ฟองคด ศาลในทนหมายถงศาลยตธรรมหรอผพพากษาทมอานาจในการดาเนนคดอาญา แบงออกเปน 3 ชนศาล คอ ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา (รปท 4.2)

188

รปท 4.2 ศาล

8. เจาหนาทฝายราชทณฑ เปนเจาหนาทของรฐในกระบวนการยตธรรม สงกดกรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย ไดแก

เจาหนาทสถานพนจและคมครองเดก เปนตน

ขนตอนของกระบวนการยตธรรมทางอาญา

กระบวนการยตธรรมทางอาญาแบงออกเปน 3 ขนตอน คอ ขนตอนกอนคดขนสศาล ขนตอนในช นศาล ข นตอนภายหล งศาลพพากษาคด สามารถแยกอธบายได ด งน (มาน ตย จ มปา , ชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกล และกณฑมา ชางทา, 2556)

1. ขนตอนกอนคดขนสศาล

เปนขนตอนแรกในกระบวนการยตธรรมทางอาญาซงเปนขนตอนการทางานของพนกงานฝายปกครอง ตารวจ และพนกงานอยการ ซงเรมตงแตมการกระทาความผดอาญาเกดขน มผเสยหายจากการกระทาความผดนน มการรองทกข หรอการกลาวโทษ มการสบสวน การสอบสวน การออกหมายอาญาและผมอานาจในการออกหมาย ซงอธบายได ดงน

1.1 มการกระท าความผดอาญาเกดขน กลาวคอ มการกระทาความผดอาญาฐานใดฐานหนงเกดขน เชน นายดาใชปนยงหว

นายแดง กรณอยางนถอวามการกระทาความผดอาญาฐานฆาคนตายเกดขนแลว

1.2 มผเสยหายจากการกระท าความผดทางอาญา กลาวคอ เมอมการกระทาความผดอาญาเกดขนแลว บคคลทไดรบความเสยหายจาก

การกระทาความผดดงกลาวถอวาเปนผเสยหาย แตทงนตองเปนผเสยหายโดยนตนยนน หมายความวา ไมมสวนในการกระทาความผด ซงจากตวอยางทกลาวมาในหวขอท 1.1 ผเสยหายคอ นายแดง

1.3 มการรองทกข

189

กลาวคอ การรองทกขเปนเหตการณหลงจากทผเสยหายไดรบความเสยหายทางอาญาแลว และประสงคจะไดตวผกระทาความผดมาลงโทษจงไดกลาวตอเจาหนาทตามบทบญญตของกฎหมายแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาวามผกระทาความผด โดยจะรตวผกระทาความผดหรอไมกตาม ซงการกระทานนทาใหเกดความเสยหายแกผเสยหายและการกลาวเชนนน ไดกลาวโดยมเจตนาจะใหผกระทาความผดไดรบโทษ ทงน เปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (7) ซงมหลกเกณฑในการพจารณาคารองทกข ดงน

1.3.1 ผมอานาจรบคารองทกข คอ พนกงานสอบสวน และพนกงานฝายปกครอง หรอตารวจ

1.3.2 ขอความของการรองทกข

1) ชอและทอยของผรองทกข

2) ลกษณะแหงความผด

3) พฤตการณตางๆ ทความผดนนไดกระทาลง 4) ความเสยหายทไดรบ

5) ชอหรอรปพรรณของผกระทาความผดเทาทจะบอกได 1.3.3 คารองทกขประกอบดวย

1) ผรองทกขตองมอานาจรองทกข 2) ตองรองทกขตอเจาหนาททมอานาจรบคารองทกข

3) ตองรองทกขโดยมเจตนาจะใหผกระทาความผดไดรบโทษ

4) ตองรองทกขตามแบบวธการรองทกข

5) ตองรองทกขภายในกาหนดอายความรองทกขซงระยะเวลาในการรองทกข ซงปรากฏในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 96 ทกาหนดใหผเสยหายรองทกขภายในสามเดอนนบแตวนทรเรองความผด และรตวผกระทาความผด เฉพาะความผดตอสวนตวเทานน

1.3.4 การมอบอานาจใหรองทกข หมายถง การทผเสยหายซงมอานาจรองทกขตามกฎหมายไดมอบหมายใหบคคลอนซงมใชผเสยหายมารองทกขแทน อานาจของผรบมอบอานาจจากดเฉพาะตามหนงสอมอบอานาจเทานน

1.3.5 การถอนคารองทกข หมายถง การไมตดใจดาเนนคดท ไดรองทกขไว ทงเรองหรอเฉพาะการกระทาผดฐานใดฐานหนง การถอนคารองทกขใหกระทาโดยชดแจงตอ

เจาพนกงานหรอศาล เมอไดมการถอนคารองทกขแลว ในคดความผดตอสวนตวใหคดอาญาระงบไป สวนคดอาญาแผนดนไมตดอานาจของพนกงานสอบสวนทจะสอบสวนคดนนหรอพนกงานอยการทจะฟองคดนนตอไป

1.3.6 อายความในการองทกข กรณความผดตอสวนตวใหมการรองทกขเสมอและตองรองภายในอายความสามเดอน นบแตวนทรเรองและรตวผกระทาความผด

190

1.4 มการกลาวโทษ การกลาวโทษจะมลกษณะคลายกบการรองทกข เพยงแตผกลาวโทษตอพนกงาน

เจาหนาทนนไมใชผเสยหาย แตเปนบคคลอนทวไปทประสบเหตการณการกระทาความผดเกดขน หรออาจกลาวไดวา เปนพลเมองดผเหนเหตการณแลวแจงเรองตอพนกงานสอบสวน วตถประสงคโดยในการกลาวโทษนนเพอใหทราบมเหตการณเกดขน

จากทกลาวมาแลวขางตน เปนกระบวนการเรมตนเขาสการใชบรการกระบวนการยตธรรมทางอาญา โดยเรมจากมการกระทาความผดทางอาญาเกดขน และมผเสยหายจากการกระทาความผดนน เมอไดรบความเสยหายแลวจงไดนาเรองมารองทกขตอพนกงานสอบสวน ซงในการรองทกขนน สามารถมอบอานาจใหรองทกขแทนกนได แตหากผเสยหายไปรองทกขไวแลวตอมาไมตดใจทจะดาเนนคดตอไป อาจเปนเพราะมการตกลงระหวางกนได หรอกลวจะเสยเวลาในการดาเนนคด กสามารถถอนคารองทกขได และเมอมการถอนคารองทกขแลว หากเปนความผดอนยอมความไดยอมมผลใหคดอาญาเปนอนระงบไป แตถาหากเปนความผดอาญาแผนดน ไมตดอานาจพนกงานสอบสวนในการทจะสอบสวนคดนนตอไป มผลใหพนกงานอยการมอานาจฟองคดตอศาล ในหวขอตอไปจะกลาวถง การสบสวนและการสอบสวนคดอาญาซงเปนขนตอนทอยในอานาจของพนกงานสอบสวน

1.5 มการสบสวน การสอบสวน การสบสวนและการสอบสวนเปนขนตอนตอจากการรองทกขหรอการกลาวโทษจากผเสยหายหรอจากพลเมองดทเหนเหตการณ เมอไดรบการรองทกขหรอกลาวโทษแลว พนกงานสอบสวนจะทาการสบสวนเพอใหทราบรายละเอยดในการกระทาความผด หลงจากนนจะทาการรวบรวมพยานหลกฐานเพอสงตอสานวนใหกบพนกงานอยการตอไป ซงกระบวนการนเรยกวาการสอบสวน ในเบองตนนใหทาความเขาใจกบความหมายของการสบสวนและการสอบสวน ดงน

1.5.1 การสบสวน เปนการแสวงหาขอเทจจรงและหลกฐาน ซงพนกงานฝายปกครองหรอตารวจไดปฏบตไปตามอานาจหนาท เพอรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน เชน การตงจดตรวจการตรวจดความสงบเรยบรอยในบรเวณสมเสยง การตรวจปสสาวะหาสารเสพตดในรางกายกอนการเขาจบกม เปนตน ซงวธการสบสวนเพอทจะทราบรายละเอยดแหงความผด พนกงานฝายปกครองหรอตารวจอาจใชวธการรองขอตอศาลเพอใหออกหมายคน หมายจบ (ประโมทย จารนล, 2553: 185) ซงการสบสวนสามารถเกดไดทงกอนทความผดทางอาญาจะเกดขนและหลงจากทความผดอาญาไดเกดขนแลว

1.5.2 การสอบสวน เปนการกระทาของพนกงานสอบสวน ภายหลงทความผดทางอาญาไดเกดขนแลว ไดแก การรวบรวมพยานหลกฐานตางๆ อาจเปนพยานบคคล พยานวตถ พยานเอกสาร การสอบปากคาผตองหา การควบคมผตองหา การฝากขงผตองหาตอศาล ทงนเพอใหทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผด และเพอจะเอาตวผกระทาความผดมาฟองลงโทษ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 (11)

191

1.5.3 บคคลทมอานาจในการสบสวนและสอบสวน ไดแก พนกงานฝายปกครองหรอตารวจ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (16) พนกงานฝายปกครองหรอตารวจ หมายความถง เจาพนกงานซงกฎหมายใหมอานาจและหนาทรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน รวมไปถงพศด เจาพนกงานกรมสรรพสามต กรมศลกากร กรมเจาทา พนกงานตรวจคนเขาเมอง และเจาพนกงานอนๆ ในเมอทาการเกยวกบการจบกม ปราบปรามผกระทาผดกฎหมาย ซงมหนาทตองจบกม หรอปราบปราม ทงน ในเรองการสบสวนกฎหมายไมไดมขอจากดในเรองของตาแหนงของพนกงานฝายปกครองหรอตารวจ แตหากเปนการสอบสวนตองเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 18 ซงบญญตวา “ในจงหวดอนนอกจากจงหวดพระนครและจงหวด ธนบร พนกงานฝายปกครอง หรอตารวจชนผใหญ ปลดอาเภอ และ ขาราชการตารวจซงมยศตงแตชนนายรอยตารวจตรหรอเทยบเทา นายรอยตารวจตรขนไป มอานาจสอบสวนความผดอาญา

ซงไดเกด หรออาง หรอเชอวาไดเกดภายในเขตอานาจของตน หรอผตองหามทอย หรอถกจบภายในเขตอานาจของตนได สาหรบในจงหวดพระนคร และจงหวดธนบร ใหขาราชการตารวจ ซงมยศตงแตชนนายรอยตารวจตร หรอเทยบเทานายรอยตารวจตรขนไป มอานาจสอบสวนความผดอาญาซงไดเกด

หรออางหรอเชอวาไดเกดภายในเขตอานาจของตน หรอผตองหา มทอย หรอถกจบ ภายในเขตอานาจของตนได ภายใตบงคบแหงบทบญญตในมาตรา19 มาตรา 20 และมาตรา 21 ความผดอาญาไดเกดในเขตอานาจพนกงานสอบสวนคนใดโดยปกตใหเปนหนาทพนกงานสอบสวนผนนเปนผรบผดชอบ

ในการสอบสวนความผดนนๆ เพอดาเนนคด เวนแตเมอมเหตจาเปนหรอเพอความสะดวก จงใหพนกงานสอบสวนแหงทองททผตองหามท อยหรอถกจบ เปนผรบผดชอบดาเนนการสอบสวนในเขตทองทใดมพนกงานสอบสวนหลายคน การดาเนนการสอบสวนใหอยในความรบผดชอบของพนกงานสอบสวนผเปนหวหนาในทองทนนหรอผรกษาการแทน

จากบทบญญตดงกลาวอธบายไดวาหากเปนจงหวดอนนอกจากกรงเทพมหานคร ผมอานาจสอบสวนคอ พนกงานฝายปกครองหรอตารวจชนผใหญ ปลดอาเภอ ตารวจซงมยศตงแต ชนรอยตารวจตรหรอเทยบเทา หากในกรงเทพมหานครใหอานาจเฉพาะตารวจซงมยศตงแตชน

รอยตารวจตรหรอเทยบเทา พนกงานฝายปกครองไมมอานาจสอบสวนเหมอนดงเชนในตางจงหวด และในสวนของพนกงานฝายปกครองจะใชอานาจในการสอบสวนและสบสวนไดเฉพาะในเขตทตนเองรบผดชอบเทานน แตถาเปนตารวจ หากเปนการสบสวนสามารถสบสวนไดทวราชอาณาจกร แตถาเปนการสอบสวนจากดใหสอบสวนไดเฉพาะความผดในทองทความผดเกด อางหรอเชอวาเกด ทงนเปนไปตามมาตรา 19 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาซงบญญตวา“ในกรณดงตอไปน

(1) เปนการไมแนวาการกระทาผดอาญาไดกระทาในทองทใดในระหวางหลายทองท (2) เมอความผดสวนหนงกระทาในทองทหนงแตมอกสวนหนงในอกทองทหนง (3) เมอความผดนนเปนความผดตอเนองและกระทาตอเนองกนในทองทตางๆ เกน

กวาทองทหนงขนไป

192

(4) เมอเปนความผดซงมหลายกรรมกระทาลงในทองทตางๆ กน

(5) เมอความผดเกดขนขณะผตองหากาลงเดนทาง

(6) เมอความผดเกดขนขณะผเสยหายกาลงเดนทาง พนกงานสอบสวนในทองทหน งทองทใดทเกยวของมอานาจสอบสวนไดในกรณ

ขางตนพนกงานสอบสวนตอไปนเปนผรบผดชอบในการสอบสวน

(ก) ถาจบผตองหาไดแลวคอพนกงานสอบสวนซงทองททจบไดอยในเขตอานาจ

(ข) ถาจบผตองหายงไมได คอพนกงานสอบสวนซงทองททพบการ กระทาผดกอนอยในเขตอานาจ”

ตารางท 4.1 เปรยบเทยบการสบสวนและการสอบสวน

เรอง การสบสวน การสอบสวน

ความหมาย การแสวงหาขอเทจจรงและหลกฐาน เชน การตงจดตรวจตรวจ

การรวบรวมพยานหลกฐาน เชน การสอบปากคา

วตถประสงค เพอรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน และเพอทจะทราบรายละเอยดแหงความผด

เพอทจะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผดและเพอทจะนาเอาตวผกระทาความผดมาฟองลงโทษ

ผมอ านาจ พนกงานฝายปกครอง/ตารวจ/พนกงานสอบสวน

พนกงานสอบสวน

เวลา กระทาไดทงกอนและหลงการกระทาความผด

กระทาหลงจากความผดไดเกดขนแลวเ

เขตอ านาจ กรณตารวจ = ทวราชอาณาจกร

พนกงานฝายปกครอง = เฉพาะในเขตรบผดชอบของตน

- ทองทความผดเกด

- อางหรอเชอวาเกด

- ทองททผตองหาถกจบ

ทมา : ประยกตขอมลจาก ประโมทย จารนล, 2550: 5 – 17

จากทกลาวมาแลวเรองการสบสวน และการสอบสวน ถอเปนวธการใหไดมาซงขอเทจจรงเพอนามาพสจนความผดของผตองหาหรอจาเลย กฎหมายจงไดกาหนดใหพนกงานสอบสวนอาจใชวธการรองขอตอศาลเพอใหออกหมายอาญาซง ไดแก หมายจบ หมายคน หมายจาคก

193

หมายขง และหมายปลอย ทงนเพอใหไดมาซงพยานหลกฐาน และใหไดตวผกระทาความผดมาลงโทษ ดงจะกลาวรายละเอยดของหมายอาญาในหวขอตอไป

หมายอาญา

1. ความหมายของหมายอาญา

หมายอาญา หมายความถง หนงสอบงการภายใตบงคบทออกตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน สงใหเจาหนาททาการจบ ขง จาคก หรอปลอยผตองหา จาเลย หรอนกโทษหรอใหทาการคน รวมทงสาเนาหมายจบหรอหมายคนอนไดรบรองวาถกตองแลว และคาบอกกลาวทางโทรเลขวา

ไดออกหมายจบหมายคนแลว ตลอดจนสาเนาหมายจบหรอหมายคนทไดสง ทางโทรสาร (Fax) สออเลกทรอนกส หรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอน (รปท 6.2) เชน e-mail ทงน ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 77 (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2(9) ซงในการคน การจบ การจาคก หรอการปลอยชวคราวตองมหมายอาญาสาหรบการนน (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 57) แตเปนทสงเกตไดวา หมายอาญามเพยง 5 ประเภทเทานน ไมรวมหมายเรยกเขาไปดวย

สรปไดวาหมายอาญา คอ หนงสอทสงเจาหนาททาการ จบ ขง จาคก หรอปลอยผตองหา จาเลย หรอนกโทษ และใหหมายความรวมถงสาเนาหมายทไดมการรบรองวาถกตองและคาบอกกลาวทางโทรเลขวาไดออกหมายแลว โดยหมายอาญาม 5 ประเภท คอ หมายจบ หมายคน หมายขง หมายจาคก และหมายปลอย

2. การออกหมายอาญา

หลกเกณฑในการออกหมายอาญา ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 58 บญญตวา “ศาลมอานาจออกคาสงหรอหมายอาญาได ภายในเขตอานาจตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา”

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 59 บญญตวา “ศาลจะออกคาสงหรอหมายจบ หมายคน หรอหมายขง ตามทศาลเหนสมควรหรอโดยมผรองขอกได

ในกรณทมผรองขอเปนพนกงานฝายปกครองหรอตารวจตองเปนพนกงานฝายปกครองตงแตระดบสามหรอตารวจซงมยศตงแตชนนายรอยตารวจหรอเทยบเทาขนไป”

จากบทบญญตของกฎหมายดงกลาว เหนไดวาการทจะออกหมายอาญาได ศาลตองอาศยเหต 2 ประการ แสดงดงรปท 6.3 ประการแรก คอ เมอศาลเหนสมควร หมายถง การออกหมายไดโดยลาพงไมตองมผใดรองขอ เชน กรณทผตองหาหรอจาเลยถกปลอยชวคราวแลว เมอถงกาหนดนดไมมาพบตามทเจาพนกงานหรอศาลกาหนดดงน ศาลสามารถออกหมายจบไดทนทโดยไมตองมผรองขอ หรอจาเลยจงใจขดขนไมมาตามหมายเรยกของศาลโดยไมมขอแกตวอนสมควร ศาลออกหมายจบไดทนทโดยไมตองมผรองขอ ประการทสอง คอ การออกหมายอาญาโดยมผรองขอ ในกรณน

194

เจาพนกงานหรอศาลจะตองตรวจสอบหลกฐานกอนวามเหตสมควรหรอมมลความจรงตามทมการรองขอจรงหรอไม โดยพจารณาตามมาตรา 66,69 และ71 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซงพจารณาจากพฤตการณตางๆ ประกอบกอนทจะออกหมายได และบคคลทมสทธรองขอใหศาล

ออกหมายนน หากเปนพนกงานฝายปกครอง ตองมตาแหนงตงแต ระดบ 3 ขนไป แตถาเปนตารวจ ตองมยศตงแตรอยตารวจตร หรอเทยบเทาขนไป

3. บคคลผมอ านาจออกหมายอาญา

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 58 บญญตวา “ศาลมอานาจออกคาสงและหมายอาญาไดในเขตอานาจตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา”

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 59 บญญตวา “ศาลจะออกคาสงหรอหมายจบ หมายคน หรอหมายขงตามทศาลเหนสมควรหรอโดยมผรองขอกได

ในกรณทผรองขอเปนพนกงานฝายปกครองหรอตารวจตองเปนพนกงานฝายปกครองตงแตระดบสามหรอตารวจซงมยศตงแตชนรอยตารวจตรหรอเทยบเทาขนไป

ในกรณจาเปนเรงดวนซงมเหตอนควรโดยผรองขอไมอาจไปพบศาลไดผรองขออาจรองขอตอศาลทางโทรศพท โทรสาร สออเลกทรอนกสหรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอนทเหมาะสมเพอขอใหศาลออกหมายจบหรอหมายคนกไดในกรณเชนวานเมอศาลสอบถามจนปรากฏวามเหตทจะออกหมายจบหรอหมายคนไดตามมาตรา 59/1 และมคาสงใหออกหมายนนแลวใหจดสงสาเนาหมายเชนวานไปยงผรองขอโดยทางโทรสาร สออเลกทรอนกสหรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอน ทงนตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา

เมอไดมการออกหมายตามวรรคสามแลวใหศาลดาเนนการใหผทเกยวของกบการขอหมายมาพบศาลเพอสาบานตวโดยไมชกชาโดยจดบนทกถอยคาของบคคลดงกลาวและลงลายมอชอของศาลผออกหมายไวหรอจะใชเครองบนทกเสยงกไดโดยจดใหมการถอดเสยงเปนหนงสอและลงลายมอช อ

เหตในการออกหมายอาญา

ศาลเหนสมควร อาท 1. ผตองหา/จาเลยหลบหนระหวาง

ถกปลอยชวคราว

2. ขดขนหมายเรยกโดยไมมเหตอนควร

มผรองขอ อาท

1. มเหตตามมาตรา 66

2. มเหตตามมาตรา 69

3. มเหตตามาตรา 71

รปท 4.3 การออกหมายอาญา

195

ของศาลผออกหมายบนทกทมการลงลายมอชอรบรองดงกลาวแลว ใหเกบไวในสารบบของศาล หากความปรากฏตอศาลในภายหลงวาไดมการออกหมายไปโดยฝาฝนตอบทบญญตแหงกฎหมาย ศาลอาจมคาสงใหเพกถอนหรอแกไขเปลยนแปลงหมายเชนวานนไดทงนศาลจะมคาสงใหผ รองขอจดการแกไขเพอเยยวยาความเสยหายทเกดขนแกบคคลทเกยวของตามทเหนสมควรกได”

จากหลกกฎหมายดงกลาวสรปไดวาศาลมอานาจในการออกหมายอาญา ตามหลกเกณฑ และวธการทกาหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา และในกรณทมความจาเปนเรงดวนในการขอออกหมาย และผขอไมสามารถไปพบศาลได ผรองขอสามารถขอใหศาลออกหมายโดยใชสอทางโทรศพท โทรสาร สออเลคโทรนค หรอสอประเภทอนได ทงนเพอความเหมาะสมและทนตอเหตการณดวย

4. ศาลทจะรบค ารองขอออกหมาย

ในการยนคารองขอออกหมาย โดยปกตแลวตองยนทศาลทมอานาจในเขตพนท เชน ศาลแขวง ศาลจงหวด ยกเวนบางกรณทยนคารองตอศาลอาญาได ทงนตามขอบงคบประธานศาลฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกคาสงหรอหมายอาญา พ .ศ. 2548 ขอ 25 ขอ26 ไดแก กรณจาเปนเรงดวนอยางยง หรอการรองขอตอศาลทมอานาจจะเกดความลาชาและเสยหายอยางรายแรงตอการปฏบตหนาท เชน กาลงจะมการโยกยายยาบา หรอจะมการหลบหนออกนอกราชอาณาจกร แตทงน เจาพนกงานผทรองขอตองมตาแหนงระดบ 9 ขนไป กรณทเปนตารวจตองมยศพลตารวจตรขนไป

ประเภทของหมายอาญา

มาตรา 2 “ในประมวลกฎหมายน … (9) “หมายอาญา” หมายความถงหนงสอบงการซงออกตามบทบญญตแหงประมวล

กฎหมายนสงใหเจาหนาททาการ จบ ขง จาคก หรอปลอยผตองหา จาเลยหรอนกโทษ หรอใหทาการคน รวมทงสาเนาหมายเชนนอนไดรบรองวาถกตอง และคาบอกกลาว ทางโทรเลขวาไดออกหมายจบแลว ตลอดจนหมายจบหรอหมายคนทไดสงทางโทรสาร สออเลกทรอนกสหรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอน ทงน ตามทบญญตไวในมาตรา 77”

จากบทบญญตดงกลาว หมายอาญา ไดแก หมายจบ หมายขง หมายจาคก หมายปลอย และหมายคน และใหรวมสาเนาหมายนนดวย แตหมายอาญาไมไดรวมหมายเรยกดวย และผมอานาจในการออกหมายอาญาคอ ศาลเทานน แสดงไดดงรปท 4.4 ซงจะไดอธบายหมายอาญาแยกเปนแตละหวขอ ดงน

196

รปท 4.4 ประเภทของหมายอาญา

1. หมายจบ

ในการออกหมายจบบคคล ถอวาเปนการจากดสทธ เสรภาพสวนบคคล ดงนน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาจงมบทบญญตกาหนดให การจบบคคลตองมเหตในการจบ และในการจบตองมหมายจบจากศาล ทงนเปนไปตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ในมาตรา 32 วรรคหนงและวรรคสาม กลาวไววา การจะจบหรอคมขงบคคลใดจะกระทามได เวนแตมคาสงหรอหมายของศาล หรอมเหตอนตามทกฎหมายบญญต ดงนน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาจงไดบญญตรองรบไวในมาตรา 66 และมาตรา 78 แสดงดงรปท 4.5

รปท 4.5 เหตในการออกหมายจบ

1.1 เหตในการออกหมายจบ

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 66 บญญตวา “เหตทจะออกหมายจบไดม ดงตอไปน

หมายอาญา

หมายจบ หมายขง หมายคน หมายจาคก หมายปลอย

หมายจบ

มพยานหลกฐานตามสมควรวานาจะกระทาความผดอาญา และมเหตอนควรเชอวาจะหลบหน

/ไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน/กออนตรายประการอน/ไมมทอยเปนหลกแหลง

เหตในการออกหมายจบ

มหลกฐานตามสมควรวานาจะไดกระทาผดอาญา (อตราโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป)

197

(1) เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระทาความผดอาญา ซงมอตราโทษจาคกอยางสงเกนสามปหรอ

(2) เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระทาความผดอาญาและม เหต อนควรเชอวาจะหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน

ถาบคคลนนไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยก หรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควรใหสนนษฐานวาบคคลนนจะหลบหน”

การออกหมายจบตามมาตรา 66 (1) มหลกการสาคญวา เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระทาความผดซงมอตราโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป บทบญญตดงกลาวพจารณาอตราโทษทกฎหมายกาหนดไวเปนหลก เชน นายดากอคดลกทรพย เหนไดวาโทษของความผดฐานลกทรพยมอตราโทษจาคกไมเกน 3 ป เปนเหตในการออกหมายจบโดยไมพจารณาอตราโทษทศาลจะลงโทษ ทงนผขอออกหมายจะตองเสนอหลกฐานพรอมคารองของใหออกหมายดวย สวนมาตรา 66 (2) ไมไดพจารณาอตราโทษเปนเกณฑในการออกหมาย หากแตพจารณาวาผนนจะหลบหนหรอไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอกอเหตอนตรายประการหรอไม ถาบคคลนนไมมทอย เปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนด โดยไมมขอแกตว ใหสนนษฐานไวกอนวาบคคลนนจะหลบหน เชนนายดากอคดลกทรพย และกาลงจะหลบหนไปฝงประเทศลาวกรณอยางนถอเปนเหตในการออกหมายจบได โดยไมตองสนใจวาอตราโทษทศาลจะลงโทษนนจาคกอยางสงกป เพยงแตใหไดความตามทกฎหมายกาหนดไวเทานน

สวนบทบญญตในมาตรา 78 เปนเรองของการจบทไมตองมหมายจบ เพราะหากรอใหออกหมายกอนยอมไมทนการณ ผรายอาจหลบหนไปกอนได ดงนน จงใหอานาจพนกงานฝายปกครองหรอตารวจสามารถจบไดโดยไมตองมหมายจบ อาท การกระทาความผดซงหนา หรอเปนการจบบคคลทหลบหนสญญาประกน เปนตน

1.2 อายของหมายจบ

ในการออกหมายจบกฎหมายกาหนดอายของหมายจบไวดงตอไปน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 77 บญญตวา “หมายจบใชไดทว

ราชอาณาจกร...” หมายความวา หมายจบนนยอมใชจบผตองหาหรอจาเลยไดทวราชอาณาจกร เชน ออกหมายจบทกรงเทพฯ สามารถใชจบผตองหาหรอจาเลยซงหลบหนไปซอนตวทจงหวดบงกาฬได เปนตน เหตทกฎหมายบญญตไวเชนนกเพอประโยชนในการตดตามจบกมผกระทาผด ทงน เพอมใหเกดความยงยากในการจบกมขนในกรณทผตองหาหรอจาเลยจะหลบหนไปกอน

ในสวนอายความของหมายจบ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 68 บญญตวา “หมายจบคงใชไดอยจนกวาจะจบได เวนแตความผดอาญาตามหมายนนขาดอายความหรอศาลผออกหมายนนไดถอนหมายคน” จากบทบญญตดงกลาวอธบายไดวา หมายจบนนเมอออกมาแลวยอมใชไดตลอดไปจนกวาจะจบตวไดโดยไมตองขอออกหมายจบใหมอก แตมขอยกเวนอย

198

2 กรณ กรณแรก คดตามหมายจบขาดอายความ เชน คดความผดฐานฆาผ อนตายโดยเจตนา ตองระวางโทษประหารชวต อตราโทษในคดดงกลาวมอายความ 20 ป ในการทจะนาตวผกระทาความผดมาฟองลงโทษ มฉะนนคดดงกลาวจะขาดอายความ และเมอคดขาดอายความแลวยอมฟองกนไมได หรอกรณทสอง ศาลถอนหมายจบนนอาจเนองมาจาก มการยอมกน หรออยการสงไมฟอง เปนตน

เมอทราบถงเหตในการออกหมายจบและอายความของหมายจบแลว หวขอตอไปจะกลาวถง การจบโดยเจาพนกงานและการจบโดยราษฎร รวมถงหลกปฏบตในการจบโดยเจาพนกงานและราษฎร

1.3 การจบโดยเจาพนกงาน

คาวา “เจาพนกงาน”นน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 2 (16) บญญตวา พนกงานฝายปกครองหรอตารวจ หมายถงเจาพนกงานซงกฎหมายใหมอานาจและหนาทรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน ใหรวมทงพศด เจาพนกงานกรมสรรพสามต กรมศลกากร กรมเจาทา เจาพนกงานตรวจคนเขาเมอง และเจาพนกงานอน ในเมอทาการจบเกยวกบการจบกม ปราบปรามผกระทาผดกฎหมาย ซงตนมหนาทตองจบกมหรอปราบปราม มตงแตพนกงานฝายปกครองหรอตารวจชนผนอย ไปจนถงชนผใหญ พนกงานฝายปกครองหรอตารวจชนผใหญ ไดแก ตาแหนงตงแตปลดกระทรวงมหาดไทยลงมาจนถงปลดอาเภอผเปนหวหนาประจากงอาเภอ และอธบดกรมตารวจลงมาถงหวหนากงสถานตารวจซงมยศตงแตชนนายรอยตารวจตรหรอเทยบเทา

นายรอยตารวจตรขนไป ดงนนถาเจาพนกงานทมตาแหนงตาไปจากทกลาวมานจงไมใชพนกงานฝายปกครองหรอตารวจชนผใหญ

สวนพนกงานฝายปกครองหรอตารวจชนผนอย ไดแก ปลดอาเภอซงไมใชผเปนหวหนาประจากงอาเภอ สวนกานน ผใหญบาน ถอวาเปนพนกงานฝายปกครองชนผนอย สาหรบพนกงานตารวจชนผนอย ไดแก ผมตาแหนงตากวาหวหนาสถานตารวจ หรอหวหนากงสถานตารวจ ถงแมจะมยศเปนรอยตารวจตรหรอเทยบเทารอยรอยตรขนไปกเปนพนกงานตารวจชนผนอย ทงนรวมถงพนกงานตารวจชนยศอนดวย ไดแกนายดาบตารวจ จาตารวจ นายสบตารวจ และพลตารวจดวย

เมอทราบถงความหมายของพนกงานฝายปกครองหรอตารวจผเปนเจาพนกงานทมหนาทในการจบแลว ประการตอมาจะขอกลาวถงหลกเกณฑในการจบของพนกงานฝายปกครองหรอตารวจ

1.4 การจบของพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ

โดยหลกแลวพนกงานฝายปกครอง หรอตารวจจะจบผใดโดยไมมหมายจบหรอ

คาสงศาลนนไมได ทงน เปนไปตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 78

(1) เมอบคคลนนไดกระทาความผดซงหนา ดงบญญตไวในประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา มาตรา 80

199

(2) เมอพบบคคลโดยมพฤตการณอนควรสงสยวา ผนนนาจะกอเหตรายใหเกดภยนตรายแกบคคลหรอทรพยสนของผอนโดยมเครองมอ อาวธ หรอวตถอยางอนอนสามารถใชในการกระทาความผด

(3) เมอมเหตทจะออกหมายจบบคคลนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66 (2) แตมความจาเปนเรงดวนทไมอาจขอใหศาลออกหมายจบบคคลนนได

(4) เปนการจบผตองหา หรอจาเลยทหน หรอจะหลบหนในระหวางถกปลอยชวคราว ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 117

จากบทบญญตดงกลาวเหนไดวา การทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจจะจบผตองหาหรอจาเลยไดจะตองมหมายจบจากศาลเสมอ ทงนเพอเปนการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน แตมขอยกเวนทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจสามารถจบไดโดยไมตองมหมาย ไดแก เมอบคคลนนไดกระทาความผดซงหนาดงบญญตไวในมาตรา 80 ทเรยกวา ความผดซงหนา ไดแกความผดซงเหนกาลงกระทา หรอพบในอาการใดซงแทบจะไมมความสงสยเลยวาเขาไดกระทาผ ดมาแลวสดๆ และใหรวมไปถงความผดอาญาดงระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายน ใหถอวาความผดนนเปนความผดซงหนาเหมอนกน กลาวคอ

(1) เมอบคคลหนงถกไลจบดง ผกระทาโดยมเสยงรองเอะอะหรอ

(2) เมอพบบคคลหนงแทบจะทนททนใดหลงจากการกระทาผด ในถนแถวใกลเคยงกบทเกดเหตนนและมสงของทไดมาจากการ กระทาผดหรอมเครองมอ อาวธหรอวตถอยางอนอนสนนษฐานไดวา ไดใชในการกระทาผด หรอมรองรอยพรธเปนประจกษทเสอผา หรอเนอตวของ

ผนนเอง จากบทบญญตของกฎหมาย อธบายเปนหลกเกณฑความผดซงหนาแยกเปนแตละ

หวขอ ไดดงน (1) ความผดซงเหนกาลงกระทาไมวาจะดวยความบงเอญหรอตงใจไปพบการกระทา

ความผด (สรศกด ลขสทธวฒนากล, 2555:149 - ) หรอพบในอาการใดซงแทบจะไมมความสงสยเลยวาเขาไดกระทาผดมาแลวสดๆ หมายถงความผดประเภทใดกไดทกประเภทถาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจพบเหนการกระทาความผด ยอมจบไดโดยไมตองมหมายจบ เชน รอยตารวจเอกแดงเหนนายหมใชมดฟนทหวนายอง หรอเหนนายหมวงออกมาจากบานหลงหนงพรอมถอมดเปอนเลอด และไดยนเสยงรองดวยความเจบปวดดงออกมาจากตวบานหลงดงกลาว เปนตน

(2) ความผดอาญาทระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซงเปนความผดทปรากฏโดยไมชดเจน แตกฎหมายใหถอวาเปนความผดซงหนาถามเหตการณดงตอไปนคอ

200

(ก) เมอบคคลหนงถกไลจบดงผกระทาผดโดยมเสยงรองเอะอะ เชน ตารวจกาลงขจกรยานยนตเขาตรวจตราดความสงบเรยบรอยในเขตหมบานจดสรรแหงหนง ในขณะนนไดยนเสยงรองตะโกนขอความชวยเหลอวา “ชวยดวยๆ” เปนตน

(ข) เมอพบบคคลหนงแทบจะทนททนใดหลงจากการกระทาผดในถนแถวใกลเคยงและมสงของทไดมาจากการกระทาผด หรอมเครองมอ อาวธ หรอวตถอยางอนอนสนนษฐานไดวาไดใชในการกระทาผด หรอมรองรอยพรธเหนประจกษทเสอผาหรอเนอตวของผนน เชน มคนตะโกนออกมาจากบานวา “ขโมย ขโมย” จากนนเหนคนจงรถจกรยานยนตวงออกมาจากบานหลงดงกลาว ดงน ยอมแสดงใหเหนไดวาบคคลดงกลาวเปนคนรายลกทรพยได ตารวจยอมมอานาจทจะจบไดโดยไมตองมหมายจบ

(3) เมอพบบคคลโดยมพฤตการณอนควรสงสยวา ผนนนาจะกอเหตรายใหเกดภยนตรายแกบคคลหรอทรพยสนของผอนโดยมเครองมอ อาวธ หรอวตถอยางอนอนสามารถใชในการกระทาความผด เชน ตารวจเหนคนถอถงนามนเดนวนเวยนบรเวณลาดจอดรถของหางสรรพสนคาแหงหนง ดงนถอเปนพฤตการณอนควรสงสยวาบคคลนนจะกอเหตรายได ตารวจจงจบมอานาจจบไดโดยไมตองมหมายจบ

(4) เมอมเหตทจะออกหมายจบบคคลนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 66 (2) แตมความจาเปนเรงดวนทไมอาจขอใหศาลออกหมายจบบคคลนนไดบทบญญตดงกลาวตองเปนกรณทมพยานหลกฐานตามสมควรดวยวาบคคลนนนาจะไดกระทาความผดอาญา และมเหตอนควรตาง ๆ ตามทกาหนดไว

(5) เปนการจบผตองหาหรอจาเลยทจะหนหรอจะหลบหนในระหวางถกปลอยชวคราวตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 117

สรปไดวา การจบโดยเจาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจนน โดยหลกจะตองมหมายจบหรอคาสงของศาลเสมอมฉะนนจะถอวาเปนการจบทไมชอบดวยกฎหมาย แตมบางกรณทกฎหมายอนญาตใหจบไดโดยไมตองมหมายจบหรอคาสงจากศาล อาท ความผดซงหนา หรอมเหตตามมาตรา 66 (2) หรอเปนการจบผตองหาหรอจาเลยของนายประกน ดงทกลาวมาแลวขางตน ประการตอไปจะกลาวถงการจบโดยราษฎร ซงถอเปนขอยกเวนของกฎหมายทใหอานาจราษฎรในการจบได

1.5 การจบโดยราษฎร เมอมการกระทาผดเกดขน โดยหลกแลว การจบกมบคคลเปนอานาจหนาทของรฐ

ในการรกษาความสงบเรยบรอยในบานเมอง แตการทจะปราบปรามการกระทาความผด กฎหมายตองอาศยความรวมมอจากราษฎร เพอไมใหบคคลทกระทาผดหลบหนไปไดดงนน กฎหมายจงเปดโอกาสใหราษฎรสามารถจบบคคลได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 79 และมาตรา 117

1.6 หลกเกณฑในการจบโดยราษฎร

201

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 79 บญญตวา “ราษฎรจะจบผอนไมไดเวนแตจะเขาอยในเกณฑแหงมาตรา 82 หรอเมอผนนกระทาความผดซงหนา และความผดนน

ไดระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายนดวย” จากบทบญญตดงกลาวสรปไดวา โดยหลกแลวราษฎรไมมอานาจในการจบบคคล เวนแตเขาขอยกเวนของกฎหมาย กลาวคอ เมอผนนกระทาความผดซงหนา และความผดนนไดระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา อาท ความผดฐาน

ลกทรพย วงราวทรพย ชงทรพย ปลนทรพย เปนตน (แสดงดงตารางท 6.2) แตทงน การทราษฎรจะจบผกระทาผดดวยตนเองจงตองใชความระมดระวงโดยคานงถงเรองอานาจในการจบตามทกฎหมายกาหนดไวอยางเครงครด เพราะถาราษฎรผใดจบผกระทาผดโดยไมมอานาจราษฎรอาจมความผด

ฐานทารายรางกาย หนวงเหนยวกกขง หรอทาใหเสอมเสยเสรภาพได สวนประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 82 บญญตวา “เจาพนกงาน

ผจดการตามหมายจบ จะขอความชวยเหลอจากบคคลใกลเคยงเพอจดการตามหมายนนกได แตจะบงคบใหผใดชวยโดยอาจเกดอนตรายแกเขานนไมได”

บทบญญตในมาตราดงกลาว เปนขอยกเวนทใหอานาจแกราษฎรในการจบได นอกเหนอจากการจบตามาตรา 79 แลว แตหากราษฎรเหนวาจะเกดอนตรายแกตนกไมปฏบตตาม

กไดและเจาพนกงานไมสามารถบงคบใหชวยไดหากจะกอใหเกดอนตรายขน นอกจากนนแลว ยงใหราษฎรทเปนนายประกนสามารถจบผตองหาหรอจาเลยซงตนประกนตวไวและบคคลนนกาลงจะหลบหน แตทงนตองเปนไปตามหลกเกณฑในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 117

กลาวคอ เมอผตองหาหรอจาเลยหนหรอจะหลบหน ใหพนกงานฝาย ปกครองหรอตารวจทพบการกระทาดงกลาวมอานาจจบผตองหาหรอจาเลยนนได แตในกรณทบคคลซงทาสญญาประกนหรอเปนหลกประกนเปนผพบเหนการกระทาดงกลาว อาจขอใหพนกงานฝายปกครองหรอตารวจทใกลทสด

จบผตองหาหรอจาเลยได ถาไมสามารถขอความชวยเหลอจากเจาพนกงานไดทนทวงท กใหมอานาจจบผตองหาหรอจาเลยไดเอง แลวสงไปยงพนกงานฝายปกครองหรอตารวจทใกลทสด และใหเจาพนกงานนนรบจดสงผตองหาหรอจาเลยไปยงเจาพนกงานหรอศาล โดยคดคาพาหนะจากบคคลซงทาสญญาประกนหรอเปนหลกประกนนน ในเรองการจบโดยราษฎร สามารถสรปหลกเกณฑและขอยกเวนดงกลาวไดดงตารางท 4.2 ดงน

ตารางท 4.2 การจบโดยราษฎร

หลกเกณฑ ขอยกเวน

ราษฎรจะจบบคคลใดๆ ไมได

1.เจาพนกงานผจดการตามหมายจบขอรองใหชวยจบ

2.เปนความผดซงหนาทบญญตไวทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไดแก 2.1 ประทษรายตอพระบรมราชตระกล

2.2 ขบถภายในราชอาณาจกร

202

เมอทราบถงหลกเกณฑการจบโดยเจาพนกงานและการจบโดยราษฎรแลว ประการตอไปจะกลาวถงสถานทในการจบ อกทงขอปฏบตในการจบในสถานทดงกลาว

1.7 การจบในทรโหฐาน

การจบบคคลถอเปนเรองสาคญเพราะเกยวของกบสทธเสรภาพของบคคลตามรฐธรรมนญ ดงนน เจาพนกงานจะจบในสถานทใดๆ ตองคานงถงสทธเสรภาพดวย ดงเชน การจบในทรโหฐานหรอในพระราชวง ตองปฏบตตามหลกเกณฑของกฎหมาย จะกระทาตามอาเภอใจของตนไมได ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 81 บญญตวา ไมวาจะมหมายจบหรอไมกตามหามมใหจบในทรโหฐาน เวนแตจะไดทาตามบทบญญตในประมวลกฎหมายนวาดวยการคนในทรโหฐานและมาตรา81/1ไมวาจะมหมายจบหรอไมกตามหามมใหจบในพระบรมราชวงพระราชวง วงของพระรชทายาทหรอของพระบรมวงศตงแตสมเดจเจาฟาขนไป พระราชนเวศน พระตาหนก หรอในทซงพระมหากษตรย พระราชน พระรชทายาท พระบรมวงศตงแตสมเดจเจาฟาขนไป หรอผสาเรจราชการแทนพระองค ประทบหรอพานก เวนแต (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2543: 152 - 153)

(1) นายกรฐมนตร หรอรฐมนตรซงนายกรฐมนตรมอบหมาย อนญาตใหจบ และไดแจงเลขาธการพระราชวง หรอ สมหราชองครกษรบทราบแลว

2.3 ความผดตอทางพระราชไมตรกบตางประเทศ 2.4 ทาอนตรายแกธง หรอเครองหมายของตางประเทศ 2.5 หลบหนจากทคมขง 2.6 ความผดตอศาสนา 2.7 กอการจลาจล

2.8 กระทาใหเกดภยนตรายแกสาธารณชน กระทาใหสาธารณชนปราศจากความสะดวกในการไปมาและการสงขาวและของถงกน และกระทาใหสาธารณชนปราศจากความสขสบาย

2.9 ปลอมแปลงเงนตรา 2.10 ขมขนกระทาชาเรา 2.11 ประทษรายแกชวต

2.12 ประทษรายแกรางกาย

2.13 ความผดฐานกระทาใหเสอมเสยอสรภาพ 2.14 ลกทรพย 2.15 วงราว ชงทรพย ปลนทรพย และโจรสลด 2.16 กรรโชกทรพย

203

(2) เจาพนกงานผถวายหรอใหความปลอดภยแดพระมหากษตรย พระราชน พระรชทายาท พระบรมวงศตงแตสมเดจเจาฟาขนไป หรอผสาเรจราชการแทนพระองค เปนผจบตามกฎหมายวาดวยราชองครกษ หรอตามกฎหมาย กฎ หรอระเบยบเกยวกบการใหความปลอดภย

จากบทบญญตดงกลาวสามารถอธบายทรโหฐานไดดงน ทรโหฐาน หมายความถงทตางๆ ซงมใชทสาธารณสถานดงบญญตไวในกฎหมายลกษณะอาญา ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 1 (3) บญญตวา สาธารณสถาน หมายความวา สถานทใดๆ ซงประชาชนมความชอบธรรมทจะเขาไปได ดงนนทรโหฐานจงเปนสถานทใดๆ ทประชาชนไมมความชอบธรรมทจะเขาไปได หากไมไดรบอนญาตจากเจาของเสยกอน เชน บานเรอน หองนอน หองนาในตวบาน เปนตนแตรานขายกวยเตยวทเปดใหบรการไมใชทรโหฐาน แตเปนทสาธารณสถาน (คาพพากษาศาลฎกาท 3351/2551) หองโถงในสถานทการคาประเวณรบแขกมาเทยว ถอเปนทสาธารณสถาน (คาพพากษาศาลฎกาท 883/2520)

เมอทราบความหมายของทรโหฐานแลว ตอไปจะกลาวถงหลกเกณฑการจบ

ในทรโหฐาน เหนไดวากฎหมายไดกาหนดหามมใหจบในทรโหฐานไมวาจะมหมายจบหรอไมกตาม เวนแตเจาพนกงานจะตองดาเนนการตามขนตอนแหงบทบญญตของกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการคนในทรโหฐานอธบายไดดงน การจะจบบคคลในทรโหฐานจะตองมหมายคนดวย เวนแตเขาขอยกเวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 92 ดงนน กฎหมายจงวางหลกเกยวกบการจบในทรโหฐานไววา ตองมหมายคนควบคไปดวยเสมอ เพราะหากสถานทนน

เปนทรโหฐาน จะมผลตออานาจเจาพนกงานในการคน เพราะหากไมปฏบตตามหลกเกณฑดงกลาวเจาพนกงานผนนอาจมความผดได เชน กานนเขาคนบานโจทกในเวลากลางคนโดยไมปรากฏวา

มผกระทาความผด กานนมความผดฐานบกรก (คาพพากษาศาลฎกาท 754/2498) ดงน ผถกจบอาจใชสทธปองกนหรอตอสขดขวางได

ในสวนของราษฎร เนองจากราษฎรไมมอานาจคนในทรโหฐานเพราะกฎหมายมได ใหอานาจไว ดงนนเมอราษฎรไมมอานาจคนจงไมมอานาจเขาไปจบผกระทาผดในทรโหฐานได สวนการจบในพระราชวง หรอทพระมหากษตรย พระราชน หรอผสาเรจราชการแทนพระองคประทบอย การจบจะตองไดรบอนญาตจากรฐมนตรวาการกระทรวงหมาดไทยกอนเสมอ ไมวาในขณะนน พระมหากษตรย พระราชน หรอผสาเรจราชการแทนพระองคจะประทบอยหรอไมกตาม ทงน เพอรกษาไวซงความเคารพสกการะแดพระผเปนประมขของประเทศ แตถาเปนสถานทอนทมใช ในพระราชวง จะตองเปนกรณทพระมหากษตรย พระราชน หรอผสาเรจราชการแทนพระองคประทบอยในขณะนนดวย จงจะตองไดรบอนญาตจากรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย ถามไดประทบอยในขณะนนแลวกไมตองไดรบอนญาต (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2543: 152 - 153)

กลาวโดยสรป การจบในปจจบนแมจะมหมายจบหรอไมกตามหามมใหจบใน 2 กรณ คอ หามม ใหจบในท รโหฐานไมว าจะมหมายจบหรอไมกตาม เวนแต จะไดทาตามบทบญญต

204

วาดวยการคนในทรโหฐาน กลาวคอ ตองมหมายคนควบคไปดวย เวนแต เปนความผดซงหนา หรอ มเสยงรองใหชวยมาจากขางในทรโหฐาน ทงนเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 92

กลาวคอ พนกงานฝายปกครองหรอตารวจเปนผคน และในกรณดงตอไปน (1) เมอมเสยงรองใหชวยมาจากขางในทรโหฐาน หรอมเสยงหรอพฤตการณอนใด

อนแสดงไดวามเหตรายเกดขนในทรโหฐานนน

(2) เมอปรากฏความผดซงหนากาลงกระทาลงในทรโหฐาน

(3) เมอบคคลทไดกระทาความผดซงหนาขณะทถกไลจบหนเขาไป หรอมเหตอนแนนแฟน ควรสงสยวาไดเขาไปซกซอนตวอยในทรโหฐานนน

(4) เมอมพยานหลกฐานตามสมควรวาสงของทมไวเปนความผดหรอไดมาโดยการกระทาความผด หรอไดใชหรอมไวเพอจะใชในการกระทาความผด หรออาจเปนพยานหลกฐานพสจนการกระทาความผดไดซอนหรออยในนน ประกอบทงตองมเหตอนควรเชอวาเนองจากการเนนชากวาจะเอาหมายคนมาไดสงของนนจะถกโยกยายหรอทาลายเสยกอน

(5) เมอทรโหฐานนนผจะตองถกจบเปนเจาบาน และการจบนนมหมายจบหรอจบตามมาตรา 78 และมาตรา 96 กลาวคอ ตองทาการคนกระทาระหวางพระอาทตยขนและตก แตมขอยกเวนดงน

1) เมอลงมอคนแตในเวลากลางวน ถายงไมเสรจจะคนตอไปในเวลากลางคนกได 2) ในกรณฉกเฉนอยางยง หรอซงมกฎหมายอนบญญตใหคนไดเปนพเศษ จะทาการ

คนในเวลากลางคนกได 3) การคนเพอจบผดรายหรอผรายสาคญ จะทาในเวลากลางคนกได แตตองไดรบ

อนญาตพเศษจากศาลตามหลกเกณฑและวธการทกาหนด ในขอบงคบของประธานศาลฎกา เปนตน สวนการจบในพระบรมราชวง การจบไมวาจะมหมายจบหรอไมหามมใหจบในพระบรมราชวง… เวนแตเขายกเวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 81/1 (1) (2) ดงกลาวมาแลว

1.8 หลกปฏบตในการจบ ณ สถานทจบ

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 83 ไดกาหนดหลกปฏบตใหพนกงาน

ฝายปกครองหรอตารวจหรอราษฎรผจบตองปฏบตเพอคมครองเสรภาพของบคคล โดยบญญต วา ในการจบนนเจาพนกงานหรอราษฎรซงทาการจบตองแจงแกผจะถกจบนนวาเขาตองถกจบแลวสงใหผถกจบไปททาการของพนกงานสอบสวนแหงทองททถกจบพรอมดวยผจบเวนแตสามารถนาไปททาการของพนกงานสอบสวนผรบผดชอบไดในขณะนนใหนาไปททาการของพนกงา นสอบสวนผรบผดชอบดงกลาวแตถาจาเปนกใหจบตวไป

ในกรณทเจาพนกงานเปนผจบ ตองแจงขอกลาวหาใหผถกจบทราบ หากมหมายจบใหแสดงตอผถกจบ พรอมทงแจงดวยวาผถกจบมสทธจะใหการหรอไมใหการกได และถอยคาของ ผถกจบนนอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดได ผถกจบมสทธทจะพบและปรกษา

205

ทนายความหรอผซงจะเปนทนายความ ถาผถกจบประสงคจะแจงใหญาตหรอผซงตนไววางใจทราบถงการจบกมทสามารถดาเนนการไดโดยสะดวกและไมเปนการขดขวางการจบหรอการควบคมผถกจบหรอทาใหเกดความไมปลอดภยแกบคคลหนงบคคลใด กใหเจาพนกงานอนญาตใหผถกจบดาเนนการไดตามสมควรแกกรณ ในการนใหเจาพนกงานผจบนนบนทกการจบดงกลาวไวดวย

ถาบคคลซงจะถกจบขดขวางหรอจะขดขวางการจบ หรอหลบหน หรอพยายามจะหลบหนผทาการจบมอานาจใชวธหรอการปองกนทงหลายเทาทเหมาะสมแกพฤตการณแหงเรองในการจบนน

จากบทบญญตในมาตรา 83 สามารถสรปหลกเกณฑการจบในทรโหฐานได ดงน (1) ใหเจาพนกงานผจบสงใหผถกจบไปยงททาการของพนกงานสอบสวนแหงทองทท

ถกจบพรอมดวยผจบเวนแตในกรณทสามารถนาไปททาการของพนกงานสอบสวนผรบผดชอบไดในขณะนนกใหนาไปททาการของพนกงานสอบสวนผรบผดชอบพนกงานสอบสวนผรบผดชอบ แตหากมกรณจาเปน เชน มการขดขนหรอจะหลบหนกใหจบตวไป (สรศกด สทธววฒนากล, 2555: 154) ทงน เพอใหมการสอบสวนผตองหาโดยความรวดเรวตามทกาหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

(2) กรณเจาพนกงานเปนผจบ ตองปฏบต ดงน (ก) ตองแจงขอกลาวหาใหผถกจบทราบ หากมหมายจบใหแสดงตอผถกจบ พรอม

ทงแจงดวยวา ผถกจบมสทธจะไมใหการหรอใหการกไดและถอยคาของผถกจบนนอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดได

(ข) แจงผถกจบใหทราบวามสทธจะพบทนายและปรกษาทนายความหรอ

ผซงจะเปนทนายความ

(ค) เจาพนกงานผจบตองอนญาตใหผถกจบแจงใหญาตหรอผซงตนไววางใจทราบถงการจบกมหากผถกจบประสงคเชนนน เวนแตไมสามารถดาเนนการไดโดยสะดวก หรอเปนการขดขวางการจบหรอการควบคมผถกจบหรอทาใหเกดความไมปลอดภยแกบคคลหนงบคคลใด

กลาวโดยสรปแลว หลกปฏบตในการจบตามมาตรา 83 ใชกบการจบทกกรณ ไมวาจะเปนการจบโดยมหมายจบหรอโดยไมมหมายจบ อนถอเปนขนตอนขณะถกจบ ณ สถานทจบกม

1.9 หลกปฏบตในการจบ ณ ทท าการของพนกงานสอบสวน

หลกการดงกลาวน เกดขนหลงจากทมการจบกมแลว กฎหมายไดกาหนดให เจาพนกงานหรอราษฎรททาการจบกมตองเอาตวผถกจบไปยงททาการของพนกงานสอบสวนเพอดาเนนการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 84 ซงบญญตวา เจาพนกงานหรอราษฎรผทาการจบตองเอาตวผถกจบไปยงททาการของพนกงานสอบสวน ตามมาตรา 83 โดยทนทและเมอถงทนนแลวใหสงผถกจบแกพนกงานฝายปกครอง หรอตารวจของททาการของพนกงานสอบสวนดงกลาวเพอดาเนนการดงตอไปน

206

ในกรณท เจาพนกงานเปนผจบ ใหเจาพนกงานผจบนน แจงขอกลาวหาและรายละเอยดเหตแหงการจบใหผถกจบทราบ ถามหมายจบใหแจงใหผถกจบทราบและอานใหฟงและมอบสาเนาบนทกการจบแกผถกจบนน

ในกรณราษฎรเปนผจบ ใหพนกงานฝายปกครองหรอตารวจซ งรบมอบตวบนทกชอ อาชพทอยของผจบ อกทง ขอความและพฤตการณแหงการจบนนไว และใหผจบลงลายมอชอกากบไวเปนสาคญ เพอดาเนนการแจงขอกลาวหาและรายละเอยดแหงการจบใหผถกจบทราบและแจงให ผถกจบทราบดวยวาผถกจบมสทธทจะไมใหการหรอใหการกไดและถอยคาของผถกจบอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดได

เมอไดดาเนนการตามวรรคหนงแลว ใหพนกงานฝายปกครองหรอตารวจซงมผนา ผถกจบมาสงแจงใหผถกจบทราบถงสทธตามทกาหนดไวในมาตรา 7/1 รวมทงจดใหผถกจบสามารถตดตอกบญาตหรอผซงผถกจบไววางใจ เพอแจงใหทราบถงการจบกมและสถานททถกควบคมไดในโอกาสแรกเมอผถกจบมาถงททาการของพนกงานสอบสวนตามวรรคหนง หรอถากรณผถกจบรองขอใหพนกงานฝายปกครองหรอตารวจเปนผแจงกใหจดการตามคารองขอนนโดยเรว และใหพนกงาน

ฝายปกครองหรอตารวจบนทกไวในการนมใหเรยกคาใชจายใดๆ จากผถกจบ

ในกรณทจาเปนเจาพนกงานหรอราษฎรซงทาการจบจะจดการพยาบาลผถกจบเสยกอนนาตวไปสงตามมาตรานกได

ถอยคาใดๆทผถกจบใหไวตอเจาพนกงานผจบหรอพนกงานฝายปกครองหรอตารวจในชนจบกมหรอรบมอบตวผถกจบถาถอยคานนเปนคารบสารภาพของผถกจบวาตนไดกระทาความผด หามมใหรบฟงเปนพยานหลกฐาน แตถาเปนถอยคาอนจะรบฟงเปนพยานหลกฐานในการพสจนความผดของผถกจบได ตอเมอไดมการแจงสทธตามวรรคหนงหรอตามมาตรา 83 วรรคสอง แกผถกจบแลวแตกรณ

จากบทบญญตดงกลาว สามารถอธบายไดดงน กรณทเจาพนกงานเปนผจบและกรณทราษฎรเปนผจบ (สรศกด ลขสทธวฒนกล ,

2555:157) 1.9.1 กรณเจาพนกงานเปนผจบ เมอไดนาตวผถกจบไปททาการของพนกงาน

สอบสวนและไดสงตวผถกจบแกเจาหนาทตารวจของททาการของพนกงานสอบสวนแลวใหเจาหนาทตารวจผจบกมดาเนนการดงน

1) แจงขอกลาวหาและรายละเอยดเกยวกบเหตแหงการจบใหผถกจบทราบ

2) ถามหมายจบใหแจงใหผถกจบทราบและอานใหฟง 3) มอบสาเนาบนทกการจบใหผถกจบ (สาเนาบนทกจบกม) และกรณม

ผถกจบหลายคนตองมอบสาเนาบนทกจบกมใหผถกจบทกคน

207

หลงจากทราบหลกเกณฑการปฏบตตวของเจาพนกงานผจบกมแลว ตอไปเปนการปฏบตของเจาพนกงานผรบตว ณ ททาการของพนกงานสอบสวน โดย

เจาพนกงานผรบมอบตวตองดาเนนการตองแจงสทธตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 7/1 ใหผถกจบทราบพรอมลงบนทกประจาวนไวเปนหลกฐาน

1.9.2 กรณราษฎรเปนผจบ 1) ใหพนกงานฝายปกครองหรอตารวจซงรบมอบตวบนทกชอ ทอย ขอความ

หรอพฤตการณแหงการจบ และลงลายมอชอกากบไว นอกจากนนตองดาเนนการดงน 2) แจงใหผถกจบทราบวามสทธจะใหการหรอไมใหการกได และถอยคาของ

ผถกจบอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดกได ดงนน จะเหนไดวาหลกปฏบตในการจบระหวางราษฎรกบเจาพนกงานม

ความแกตตางกนในบางกรณ แสดงดงตารางท 4.3

ตารางท 4.3 หลกปฏบตในการจบ ณ ททาการของพนกงานสอบสวน

หลกปฏบตในการจบ ณ ทท าการของพนกงานสอบสวน

การจบโดยเจาพนกงาน การจบโดยราษฎร 1. สงตวผถกจบแกพนกงานฝายปกครอง/ตารวจของททาการของพนกงานสอบสวน

2. แจงขอกลาวหาและรายละเอยดเกยวกบการจบกมใหทราบ

3. ถามหมายจบใหแจงแกผถกจบทราบและอานใหฟง และมอบบนทกการจบแกผถกจบ

4. แจงสทธใหผถกจบทราบ (มาตรา 7/1) 5. จดใหผถกจบสามารถตดตอกบญาต/ผซงตนไววางใจเพอทราบถงการจบกม/สถานทถกควบคม

1. ใหพนกงานฝายปกครอง/ตารวจทรบมอบตว บนทก ชอ อาชพ ทอย ของราษฎรผจบ

2. สอบถามพฤตการณแหงการจบ

3. จดทาบนทกและใหราษฎรผจบลงลายมอชอไวเปนหลกฐาน

4. แจงขอกลาวหาและรายละเอยดแหงการจบใหผถกจบทราบ

5. แจงใหผถกจบทราบวาผถกจบมสทธจะ

ใหการ/ไมใหการกได และถอยคาของ ผถกจบอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดได

1.10 ผลของการจบไมชอบ

1.10.1 ผทจะถกจบกระทาการโตตอบการจบโดยอางปองกน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 68 ได (คาพพากษาศาลฎกาท 1035/2536)

208

1.10.2. ผจะถกจบตอสขดขวาง ไมมความผดฐานตอสขดขวางเจาพนกงาน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา138 (คาพพากษาศาลฎกาท 1041/2506)

1.10.3. ผจบมความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 310 ฐานหนวงเหนยวกกขง (คาพพากษาศาลฎกาท 1098/2502)

1.10.4. ผจบอาจมความผด ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157 การปฏบตหนาทโดยมชอบ กอใหเกดความเสยหายแกผถกจบ (คาพพากษาศาลฎกาท 4243/2542)

1.10.5. ผจบตองชดใชคาสนไหมทดแทนในการกระทาละเมด ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 (คาพพากษาศาลฎกาท 6301/2541)

1.10.6. การจบโดยไมชอบทาใหการคมขงตอเนองจากการจบนน ไมชอบดวยกฎหมายตามไปดวยผถกคมขง ฯลฯ มสทธตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มาตรา 240 และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 90 ยนคารองขอใหศาลสงปลอยตวได (คาพพากษาศาลฎกาท 466/2541)

2. หมายคน

หมายคน เปนหมายทออกโดยศาล ในการรวบรวมพยานหลกฐานเพอลงโทษผกระทาความผด ทาใหอาจจะกระทบกระเทอนตอสทธเสรภาพของบคคล เนองจากอาจมการคนตวบคคลหรอสงของในทรโหฐาน ดงนน การออกหมายคนจงตองปฏบตใหถกตองตามทกาหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 69 แสดงดงรปท 4.6

รปท 4.6 หมายคน

หมายคน

เพอพบและยดสงของซงจะเปนพยานหลกฐานประกอบการสอบสวนไตสวนมลฟองหรอพจารณา

เพอพบและยดสงของซงมไวเปนความผด หรอไดมา

โดยผดกฎหมาย หรอมเหตอนควรสงสยวาไดใชหรอตงใจจะใชในการกระทาความผด

เพอพบและชวยบคคลซงไดถกหนวงเหนยวหรอกกขง โดยมชอบดวยกฎหมาย

เพอพบบคคลซงมหมายใหจบ

เพอพบและยดสงของตามคาพพากษา

209

2.1 เหตในการออกหมายคน

ในการทจะออกหมายคนบคคลไดนน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 69 บญญตวา เหตทจะออกหมายคนไดมดงตอไปน

(1) เพอพบและยดสงของซงจะเปนพยานหลกฐานประกอบการสอบสวนไตสวน

มลฟองหรอพจารณาเชน การตรวจคนเพออาวธปนทใชกอคด (2) เพอพบและยดสงของซงมไวเปนความผด หรอไดมาโดยผดกฎหมาย หรอมเหต

อนควรสงสยวาไดใชหรอตงใจจะใชในการกระทาความผดกรณมไวเปนความผด เชน ปนเถอน ยาบา กญชา หรอ ไดมาโดยผดกฎหมาย เชน เงนทลกมา รถจกรยานยนตทปลนมา หรอทใชหรอไดใชในการกระทาความผด เชน มดทใชปาดคอ ลกเตา ไพ เปนตน

(3) เพอพบและชวยบคคลซงไดถกหนวงเหนยวหรอกกขง โดยมชอบดวยกฎหมายทงนเพอใหบคคลเหลานนไดรบอสรภาพโดยเรว เชน มการจบบคคลไปเรยกคาไถ หากเปนกรณทศาลพพากษาใหจาคกจะออกหมายคนไมได

(4) เพอพบบคคลซงมหมายใหจบเปนกรณทกฎหมายบญญตใหสอดคลองกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 81 (1) ทหามมใหจบในทรโหฐานเวนแตจะไดทาตามบทบญญตในเรองการคนในทรโหฐาน กลาวคอ มาตรา 81 (1) บงคบใหตองมหมายจบและหมายคน แตการทจะออกหมายจบไดตองเปนไปตามมาตรา 69 (4) ซงหมายถง การคนเพอใหพบบคคลซงมหมายใหจบ ผจดการตามหมายจบเมอเขาทาการจบกมจะตองมทงหมายคนเพอใหพบบคคลซงมหมายใหจบ ผจดการตามหมายจบเมอเขาทาการจบกมจะตองมทงหมายคนและหมายจ บ เชน ออกหมายจบนางเออง ตอมาสบทราบวานางเอองหลบซอนตวอยในบานนายสวาง เจาพนกงานจะตองออกหมายคนบานนายสวางดวย จงจะเขาไปจบนางเอองได

(5) เพอพบและยดสงของตามคาพพากษาหรอตามคาสงศาล ในกรณทจะพบหรอจะยดโดยวธอนไมไดแลว เชน ศาลสงใหรบแผน CD เถอนทอยในบานของนาย ก. เชนน ตองมหมายคนดวย

2.2 อายของหมายคน

หมายคนใชไดเฉพาะแตเพยงตามวนเวลาและสถานททระบในหมายคนเทานน (มาตรา 60 (ค)) จะใชคนสถานทอนไมได หมายคนจงใชไมไดทวราชอาณาจกร ตางจากหมายจบทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจ ยอมจดการไดเสมอ เพราะใชจบผตองหาหรอจาเลยไดทวราชอาณาจกร สวนอายของหมายคนนน ใชไดเพยงครงเดยว เฉพาะการคนเมอพบบคคลหรอสงของทระบในหมาย เมอคนเสรจแลวกเปนอนยต จะใชคนตลอดไปจนกวาจะคนบคคลหรอสงของใหพบไมได โดยหมายคนนน เจาพนกงานผมชอในหมายหรอผรกษาการแทนเทานนมอานาจเปนหวหนาไปจดการใหเปนไปตามหมายศาล

210

2.3 การคนในทรโหฐาน

กอนอนตองทาความเขาใจกบความหมายของ “ทรโหฐาน” กอนวาหมายความอยางไร

“ทรโหฐาน" หมายความถงทตางๆ ทมใชสาธารณสถานตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 (3) ซงสาธารณสถาน หมายความวา “สถานทใดๆ ซงประชาชนมความชอบธรรมทจะเขาไปได” ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 1(3) ดงนน ทรโหฐานจงหมายถง สถานททประชาชนมความชอบธรรมทจะเขาไปได และในการคนในทรโหฐาน อาจเปนการคนหาตวบคคลหรอคนหาสงของในทรโหฐาน ซงถอวาเปนการกระทาทกระทบตอสทธและเสรภาพของบคคล ดงนน ประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา มาตรา 92 บญญตวา หามมใหคนในทรโหฐาน โดยไมมหมายคนหรอคาสงของศาล เวนแตพนกงานฝายปกครองหรอตารวจเปนผคน และในกรณดงตอไปน

(1) เมอมเสยงรองใหชวยมาจากขางในทรโหฐาน หรอมเสยงหรอมพฤตการณอนใดอนแสดงไดวามเหตรายเกดขนในทรโหฐานนน

(2) เมอปรากฏความผดซงหนากาลงกระทาลงในทรโหฐาน

(3) เมอบคคลไดกระทาความผดซงหนา ขณะทถกไลจบหนเขาไปซกซอนตวอยในทรโหฐานนน

(4) เมอมพยานหลกฐานตามสมควรวาสงของทมไวเปนความผดหรอไดมาโดยการกระทาความผดหรอไดใชหรอมไวเพอจะใชในการกระทาความผด หรออาจเปนพยานหลกฐานพสจนการกระทาความผดไดซอนหรออยในนน ประกอบทงตองมเหตอนควรเชอวาเนองจากเนนชากวาจะเอาหมายคนมาไดสงของนนจะถกโยกยายหรอทาลายเสยกอน

(5) เมอทรโหฐานนนผจะตองถกจบเปนเจาบาน และการจบนนมหมายจบหรอจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 78

จากบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 92 สรปไดวา การคนในทรโหฐานทาได 2 วธ คอ การคนในทรโหฐานโดยมหมายคน และการคนในทรโหฐาน

โดยไมมหมายคน

1. การคนในทรโหฐานโดยมหมายคน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 92 บญญตวา หามมใหคนในทรโหฐานโดยไมมหมายคน... หมายความวา ตามหลกทวไป การคนในทรโหฐานกฎหมายกาหนดใหเจาพนกงานผคนตองมหมายคนเสมอ และหมายคนนนจะใชไดตอเมอหมายคนไดออกโดยผมอานาจและมสาเหตทจะออกหมายคนไดตามกฎหมาย

2. การคนในทรโหฐานโดยไมมหมายคน ดงไดกลาวมาแลววาตามปกตการคนตองมหมายคนเสมอ แตเนองจากมความจาเปนบางประการกฎหมายไดกาหนดใหคนไดโดยไมตองมหมายคนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 92 บญญตวา “หามมใหคนในทรโหฐานโดย

211

ไมมหมายคนหรอคาสงของศาล เวนแตพนกงานฝายปกครองหรอตารวจเปนผคน และในกรณดงตอไปน

(1) เมอมเสยงรองใหชวยมาจากขางในทรโหฐาน หรอมเสยงหรอพฤตการณอนใดอนแสดงไดวามเหตรายเกดขนในทรโหฐานนน

(2) เมอปรากฏความผดซงหนากาลงกระทาลงในทรโหฐาน

(3) เมอบคคลทไดกระทาความผดซงหนา ขณะทถกไลจบหนเขาไปหรอมเหตอนแนนแฟนควรสงสยวาไดเขาไปซกซอนตวอยในทรโหฐานนน

(4) เมอมพยานหลกฐานตามสมควรวาสงของทมไวเปนความผดหรอไดมาโดยการกระทาความผด หรอไดใชหรอมไวเพอจะใชในการกระทาความผด หรออาจเปนพยานหลกฐานพสจนการกระทาความผดไดซอนหรออยในนน ประกอบทงตองมเหตอนควรเชอวาเนองจากการเนนชากวาจะเอาหมายคนมา ไดสงของนนจะถกโยกยายหรอทาลายเสยกอน

(5) เมอทรโหฐานนนผจะตองถกจบเปนเจาบาน และการจบนนมหมายจบหรอจบตาม มาตรา 78

ตามบทบญญตดงกลาวอธบายได ดงน (1) เมอมเสยงรองใหชวยมาจากขางในทรโหฐาน ตองไดความแนชดวามคนรองให

ชวยจากในทรโหฐานจงจะเขาไปคนได เชน สบตารวจเอกแดงเดนผานบานหลงหนงไดยนตะโกนขอความช วย เหลอ เส ย ง เด กร อ ง “ช วยด วยๆ” เปนตน แตหากม ได ย น เส ยงร อง ให ช ว ย

แตเปนเสยงทะเลาะววาทกน เจาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจไมมอานาจคน

(2) เมอปรากฏความผดซงหนาขณะกาลงกระทาลงในทรโหฐาน การคนในกรณน กฎหมายมไดระบวาจะตองเปนความผดตามทระบไวในบญชแนบทายประมวล ดงนนจะเปนความผดทางอาญาประเภทใดก ได แตต อง เกดขนตอหน า เจ าพนกงานฝ ายปกครองหรอต ารวจ จงจะเขาคนโดยไมมหมายคน ถามไดเกดขนตอหนาแตไดรบคาบอกเลา เจาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจไมมอานาจคนโดยไมมหมาย เชน ตารวจไปกบผนาไปซอนามนทปมเซลล โดยขอหาวาเอานามนอนมาขาย ไดเหนการซอขายนามนตอหนาตอตา ตารวจจบไดโดยไมตองมหมายจบ เหนไดวาการกระทาความความผดซงหนาไมจาเปนตองเปนความผดทตารวจพบโดยบงเอญ (คาพพากษาศาลฎกาท 2863/2522)

(3) เมอบคคลทไดกระทาความผดซงหนาขณะทถกไลจบหนเขาไปหรอมเหตแนนแฟน

อนควรสงสยวาไดเขาไปซกซอนตวอยในทรโหฐานนน การคนโดยไมมหมายในกรณน อาจเปนกรณทผกระทาผดซงหนาไดวงหนไปตอหนาเจาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจผจบเขาไปในทรโหฐาน โดยผไลจบมองเหนดวยตนเองวาวงหนเขาไปซอนตวในทรโหฐานนนเองไมใชมผมาบอกกลาวอกทอดหนง อาจเปนกรณทเจาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจไลจบผกระทาผดซงหนาไมทน ผกระทาผดไดหนเขาไปซกซอนในทรโหฐานโดยผไลจบมไดมองเหนโดยตรง แตมเหตแนนแฟนอนควรสงสยวาเขาไปซก

212

ซอนอยในทรโหฐานนน เชน บรเวณนนมบานอยเพยงหลงเดยว หรอพลเมองทเหนเหตการณบอกเลาใหฟง เปนตน ดงน เจาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจเขาคนไดโดยไมตองมหมาย

(4) เมอมพยานหลกฐานตามสมควรวาสงของทมไวเปนความผดหรอไดมาโดยการกระทาความผดหรอไดใชหรอมไวเพอจะไดใชในการกระทาความผดหรออาจเปนพยานหลกฐานพสจนการกระทาความผดได ประกอบกบตองมเหตอนควรเชอวา เนองจากการเนนชากวาจะเอาหมายคนมาไดสงของนนจะถกโยกยายทาลายเสยกอน การคนโดยไมมหมายกรณนตองเปนการคนสงของ

ทไดมาโดยการกระทาผด เชน ทรพยทไดมาจากการลกทรพย ชงทรพย ปลนทรพย เปนตน

(5) เมอทรโหฐานนนผจะตองถกจบเปนเจาบาน และการจบนนมหมายจบหรอจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 78 คาวา เจาบาน ตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา มาตรา 92 (5) หมายถงผเปนหวหนาของบคคลทพกอาศยอยในบานหลงนน และรวมถงคสมรสของผ เปนหวหนาเทานน ดงคาพพากษาฎกาท 1035/2536 คาวา เจาบาน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 92 (5) หมายความถง ผเปนหวหนาของบคคลทพกอาศยอยในบานหลงนน และรวมตลอดถงคสมรสของผทเปนหวหนาเทานน เพราะบคคลดงกลาวเปนผรบผดชอบในการครอบครองบาน และปกครองผอยอาศยในบานหลงนน ไมรวมถงผอยอาศยในบานหลงนนทกคน ทงนหากเปนการใหความยนยอมของผทครอบครองทรโหฐานแลว ยอมสามารถทจะเขา

ไปคนได โดยไมตองมหมายคนเพราะถอวาไมกระทบตอสทธเสรภาพของบคคลดงกลาวแลว

ตารางท 4.4 การคนในทรโหฐาน

หลกเกณฑการคนในทรโหฐาน ขอยกเวน

1. ตองเปนการคนโดยพนกงานฝายปกครอง/ตารวจ

2. ตองมหมายคน/คาสงศาล

1. ปรากฏความผดซงหนาในทรโหฐาน

2. ขณะทผกระทาความผดซงหนาถกไลจบกมไดหนเขาไป/มเหตอนแนนแฟนวาเขาไปซกซอนตวในทรโหฐาน

3. กรณไมใชความผดซงหนาแตมพฤตการณวาเหตราย โดยพจารณาจากมเสยงรองใหชวยหรอพฤตการณวามเหตรายในทรโหฐาน

4. สงของทมไวเปนความผดหรอไดมาโดยกระทาความผดหรอไดใชหรอมไวเพอจะไดใชในการกระทาความผดหรออาจเปนพยานหลกฐานพสจนการกระทาความผดได อกทงตองมเหตอนควรเชอวาเนองจากการเนนชากวาจะเอาหมายคนมาไดสงของนนจะถกโยกยายทาลายเสยกอน

5. เมอทรโหฐานนนผจะตองถกจบเปนเจาบาน และการจบนนมหมายจบหรอจบตามมาตรา78

213

2.4. ก าหนดเวลาคนในทรโหฐาน

กฎหมายกาหนดเวลาคนในทรโหฐานวาตองคนในเวลากลางวน แตบางครงมความจาเปนทจะตองคนในเวลากลางคน เชน คนตอเพราะกลางวนยงคนไมเสรจหรอคนในกรณฉกเฉน เปนตน กาหนดเวลาคนดงกลาวประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 96 บญญตวา การคนในทรโหฐานตองกระทาระหวางพระอาทตยขนและตก มขอยกเวนดงน

(1) เมอลงมอคนแตในเวลากลางวน ถายงไมเสรจจะคนตอไปในเวลากลางคนกได (2) ในกรณฉกเฉนอยางยง หรอซงมกฎหมายอนบญญตใหคนได เปนพเศษ

จะทาการคนในเวลากลางคนกได (3) การคนเพอจบผดรายหรอผรายสาคญ จะทาในเวลากลางคนกได แตตองไดรบ

อนญาตพเศษจากศาลตามหลกเกณฑวธการทกาหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา

แตหากเปนการคนตอเนอง การคนในกรณฉกเฉนอยางยง และการคนเพอจบ

ผดรายหรอผรายสาคญซงการคนตอเนอง หมายถงวาไดมการคนในเวลากลา งวนแลว แตยง ไมเสรจสวนการคนในกรณฉกเฉนอยางยง ศาลไทยพจารณาจากความรายแรงของความผดและ

การไดมาซงพยานหลกฐาน (สรศกด สทธวฒนกล , 2555 : 78) เชน กานนเหนเจาของบานกาลงตมกลนสราอยในบานในเวลากลางคน ถาไมจบในขณะกระทาผดเชนนนกจะไมเปนการประจกษแจงวา

ผนนกระทาผด พยานหลกฐานและของกลางกจบไมไดหรอไมครบบรบรณดงในเวลากระทาผด จงเปนกรณฉกเฉนอยางยงตามมาตรา 96 (2) (คาพพากษาศาลฎกาท 1087/2497) แตหากเปนความผดเลกนอยไมถงกบกรณฉกเฉน เชน ความผดลหโทษซงมโทษปรบ แมกระทาความผดซงหนา แตเมอ

เจาพนกงานรจกหลกแหลงของผกระทาผด กไมเปนกรณฉกเฉนอยางยง ซงเจาพนกงานจะทาการจบกมในทรโหฐานเวลากลางคนได (คาพพากษาศาลท 706/2516)

ในกรณทกฎหมายบญญตไวเปนพเศษใหเจาพนกงานเขาคนในทรโหฐานในเวลากลางคนไดนน เจาพนกงานผคนยอมกระทาไดตามเงอนไขทกฎหมายนนๆ บญญตไว สวนการคนเพอจบผดรายหรอผรายสาคญ จะกระทาในเวลากลางคนกได แตตองไดรบอนญาตเปนพเศษจากอธบดกรมตารวจหรอผวาราชการจงหวดเพอการคนในจงหวดนน และในการเขาคนกฎหมายกาหนดใหมหวหนาในการคน คอ ตองมนายอาเภอหรอนายตารวจซงมยศตงแตรอยตารวจตรขนไปเปนหวหนาในการคน สวนความหมายของผดราย คอผทมจตใจโหดเหยม ทารณโหดราย ผเปนโรคจตทรายแรงมพฤตการณดราย ทงนเปนพฤตการณทผนนมมากอนในอดต และการคนผดรายในทรโหฐานในเวลากลางคนตองเปนกรณทเจาพนกงานจะจบตวได ซงอาจมพฤตการณอนควรสงสยวาผดรายจะกระทาผดในลกษณะเดยวกบทเคยกระทาในทรโหฐาน เพอจบผรายสาคญ คอผทมประวตโชกโชนในทางประกอบอาชญากรรมโดยไมตองคานงวาจะเปนผดรายตามกรณแรหรอไม และมกจะเปนผทกระทาผดในคดรายแรง เชน ชงทรพย ปลนทรพย ฆาผอน เปนตน

214

2.5 สงของทตองการคน

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 98 บญญตวา “การคน

ในทรโหฐานนนจะคนไดแตเฉพาะเพอหาตวคนหรอสงของทตองการคนเทานน... ” หมายความวา จะคนนอกเหนอจากทตองการคนไมไดอยางไรกตามในการกระทาบางความผด การจะออกหมายคนเฉพาะบคคลหรอสงของอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะอาจเกดการขดของ กฎหมายจงกาหนดหลกเกณฑใหคนโดยไมจากด 2 กรณ คอ คนหาสงของโดยไมจากดสง และจบบคคลหรอสงของในทคน

2.5.1 คนหาสงของโดยไมจากดสง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 98 (1) บญญตวา “ในกรณทคนหาสงของโดยไมจากดสง เจาพนกงานผคนม อานาจยดสงของใด ๆ ซงนาจะใชเปนพยานหลกฐานเพอเปนประโยชน หรอยนผตองหาหรอจาเลย”

บทบญญตมาตรา 98 (1) นใชในกรณทบคคลหนงบคคลใดถกกลาวหาวากระทาผด แตยงไมแนวาบคคลผถกกลาวหานนจะเปนผกระทาผดจรงหรอไม จงมความจาเปนทจะตองคนหาสงของเพอนามาเปนพยานหลกฐานยนยนผถกกลาวหานนวามความผดหรอเปนผบรสทธ การคนในกรณนในหมายคนจงไมระบวาจะคนสงหนงสงใดโดยเฉพาะ แตตองระบใหคนสงของไดโดยไมจากด ซงโดยสวนใหญจะเกยวเนองกบการกระทาผดทมการใชสงของ ซงเปนอาวธ เชน ในคดความผดฐานปลนทรพย ใชปน มด ระเบดเปนอาวธหลายเลมหลายกระบอก หรออาจเปนการคนหาพยานเอกสารในความผดอน

2.5.2 จบบคคลหรอสงของในทคน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 98 (2) บญญตวา เจาพนกงานซงทาการคนมอานาจจบบคคลหรอสงของอนในทคนนนได เมอมหมายอกตางหาก หรอในกรณความผดซงหนาบทบญญตในมาตราน หมายความวา เมอทาการคนหาสงของแลว ไปพบบคคลถกออกหมายจบหรอสงของทผดกฎหมายซกซอนไว เชน คนบานนายองเพอจบ

นายอาง แตพบนายองซงมหมายใหจบอยดวยสามารถจบนายองได หรอคนบานนายหนงเพอหาเหรยญปลอมแตพบอาวธปนเถอน ดงน เจาพนกงานผคนมอานาจจบและยดได เปนตน

2.5.3 อานาจของเจาพนกงานผคน กฎหมายกาหนดอานาจของเจาพนกงาน

ผคนไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 94 และมาตรา 100 โดยแยกอานาจของเจาพนกงานผคนไดดงน (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2543: 169 - 177) 1) อานาจสงใหเจาของหรอผอนในบานใหความสะดวก ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 94 วรรคแรก บญญตวา ใหพนกงานฝายปกครองหรอตารวจททาการคนในท รโหฐานสงเจาของหรอคนอยในนนหรอผรกษาสถานทซงจะคน ใหยอมใหเขาไปโดยมหวงหาม อกทงใหความสะดวกตามสมควรทก ประการในอนทจะจดการตามหมาย... ตามบทบญญตดงกลาวใหอานาจเจาพนกงานสงเจาของหรอผอนซงอยในทรโหฐานใหความสะดวกเพอจดการตามหมาย

2) อานาจใชกาลงทาลายสงกดขวางประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 94 วรรคสอง บญญตวา ถาบคคลดงกลาวในวรรคตนมยอมใหเขาไป เจาพนกงานมอานาจใช

215

กาลงเพอเขาไปในกรณจาเปนจะเปดหรอทาลายประตบาน ประต เรอนหนาตาง รวหรอสงกดขวางอยางอนทานองเดยวกนกได หมายถงวา ถาเจาของหรอคนทอยในบานหรอผรกษาสถานทรโหฐาน

ซงเจาพนกงานจะตองเขาคนไมยอมใหเขาไปคน เจาพนกงานผคนมอานาจใชกาลงเพอเขาไป และในกรณจาเปนจะตองเปดหรอทาลายประตบาน ประตเรอน หนาตาง รวหรอสงกดขวางอยางอนในทานองเดยวกนได

3) อานาจควบคมผขดขวางการคน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา100 บญญตวา “ถามเหตอนควรสงสยวาบคคลซงอยในทซงคนหรอ จะถกคนจะขดขวางถงกบทาใหการคนไรผล เจาพนกงานผคนม อานาจเอาตวผนนควบคมไว หรอใหอยในความดแลของเจาพนกงาน ในขณะททาการคนเทาทจาเปนเพอมใหการขดขวางถงกบทาให การคนนนไรผล...” หมายความวา กรณมเหตอนควรสงสย แตยงไมถงกบมการขดขวางหรอพยายามขดขวาง

4) อานาจคนสงของซกซอนในรางกาย ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา100 วรรคสอง บญญตวา ถามเหตอนควรสงสยวาบคคลนนได เอาสงของทตองการพบซกซอน ในรางกาย เจาพนกงานผคนมอานาจคนตวผนนไดดงบญญตไวตาม มาตรา 85 กลาวโดยสรป คอ มอานาจคนเพอยดสงของตางๆ ทซกซอนในรางกายซงอาจใชเปนพยานหลกฐานได โดยการคนตองกระทาอยางสภาพ ถาคนผหญงตองใหหญงอนเปนผคน

จากทกลาวมาเปนอานาจของเจาพนกงานผทาการคนในทรโหฐานเพอทาเกด

ความสะดวกในการคนโดยอาศยบทบญญตทกฎหมายไดกาหนดวธปฏบตในการคนในทรโหฐาน

ตามมาตรา 94 โดยใหเจาพนกงานมอานาจสงใหเจาของหรอผอนในบานใหความสะดวกในการคนหรอใชกาลงทาลายสงกดขวางหรอควบคมผขดขวางการคนหรอเปนการคนหาสงของทซกซอนอยในรางกายได

2.6 การปฏบตกอนการคน

กฎหมายไดกาหนดหลกเกณฑใหเจาพนกงานตองปฏบตกอนทาการคนมสาระสาคญดงน

2.6.1 การแสดงหมายคน ตามประมวลกฎหมายวธ พจารณาความอาญา มาตรา 94 วรรคแรก บญญตวา ... ถาเปนการคนโดยมหมายใหพนกงานผนนแสดงหมาย หรอถาคนไดโดยไมตองมหมาย กใหแสดงนามและตาแหนง บทบญญต มาตรา 94 วรรคแรกตอนทาย กาหนดให ผคนตองแสดงหมายคนใหผครอบครองสถานทรโหฐานกอนเขาคน และถาเปนการคนโดยไมมหมายตองแจงชอและตาแหนงใหทราบบทบญญตดงกลาวเปนกรณทเจาพนกงานผคนตองปฏบต หากมหมายคนตองแสดงหมาย ถาไมมหมายกใหแสดงนามและตาแหนง ซงตองกระทากอนการเขาตรวจคน

2.6.2 ตองแสดงความบรสทธ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 102 บญญตวา การคนในทรโหฐานนน กอนลงมอคนใหเจาพนกงานผคนแสดงความบรสทธเสยกอน และเทาทสามารถจะทาไดใหคนตอหนาผครอบครองสถานทหรอบคคลในครอบครวของผนน

216

หรอถาหาบคคลเชนกลาวนนไมได กใหคนตอหนาบคคลอนอยางนอยสองคน ซงเจาพนกงานไดขอรองมาเปนพยาน

การคนทอยหรอสานกงานของผตองหา หรอจาเลยซงถกควบคม หรอขงอยใหทาตอหนาผนน ถาผนนไมสามารถหรอไมตดใจมากากบ จะตงผแทนหรอใหพยานมากากบกได ถาผแทนหรอพยานไมม ใหคนตอหนาบคคลในครอบครวหรอตอหนาพยานดงกลาวในวรรคกอน...

บทบญญตในมาตรา 102 กาหนดใหการคนตองกระทาตอหนาบคคลดงกลาวนน กเพอเปนหลกประกนใหผกระทาผดวาการคนไดกระทาดวยความยตธรรมปราศจากการกลนแกลงกลาวหาโดยไมมความผดจากเจาพนกงาน แตบทบญญตในมาตรา 102 มไวเพอใหเจาพนกงานแสดงความบรสทธกอนลงมอทาการคน แตไมใชขอบงคบทหากไมปฏบตตามแลวจะมผลทาให ไมสามารถอางสงของทเปนพยานได (สรศกด สทธวฒนกล, อางแลว)

การคนตอหนาบคคลอยางนอยสองคนทเปนพยาน ถาหาคนทมสภาพรางกายปกตทงสองคนมาเปนพยานในการคนไมได อาจคนตอหนาบคคลทมรางกายปกตคนหนงและรายกายไมปกตคนหนงกได เชน การทเจาพนกงานตารวจคนบานโจทกตอหนาคนในบานคนหนง ซงตาบอดทงสองขางและหหนวก กบบคคลอกคนหนงทไดรบเชญมาเปนพยานในการตรวจคนนน เมอไมไดความวาเจาพนกงานตารวจสามารถทาการตรวจคนคนอนนอกจากทกลาวแลวได จงอาจเปนกรณท เจาพนกงานตารวจกระทาเทาทสามารถจะทาไดและไมอาจหาบคคลอนใดมาเปนพยานในการคนมากไปกวานน ถอไดวาเปนการคนทชอบดวยประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 102 แลว

(คาพพากษาศาลฎกาท 395/2519) 2.6.3 การคนตองท าในเวลากลางวน โดยตองทาการคนในระหวางพระอาทตยขน

และพระอาทตยตก เวนแต ไดลงมอทาการคนในเวลากลางวนแลวแตคนไมเสรจสามารถคนตอในเวลากลางคนได หรอถาเปนการคนเพอจบผดรายหรอผรายสาคญ สามารถคนเวลากลางคนได

2.6.4 การคนตองมใหเกดเสยหายตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 99 บญญตวา ในการคนนน เจาพนกงานตองพยายามมใหมการเสยหายและกระจดกระจายเทาทจะทา (รปท 4.7)

ดงนน ขนตอนในการคนแสดงได ดงรปท 4.7

รปท 4.7 ขนตอนในการคน

ตองแสดงหมายคน

เจาพนกงานผคนตองแสดงความบรสทธ

ทาการคนตอหนาบคคลอยางนอย 2 คน

ตองคนระหวาง พระอาทตยขนและ

พระอาทตยตก เวนแต คนเพอจบผดรายหรอผรายสาคญ

การคนตองไมทาใหเกดความเสยหาย

217

สรปหลกปฏบตในการคนไดวา เจาพนกงานตองแสดงหมายคนตอผครอบครองสถานท และตองทาการตรวจคนตอหนาผครอบครองสถานทหากเปนการคนหาสงของทหายไป เจาพนกงาน

ผคนจะใหผครอบครองสงนนหรอผแทนไปกบเจาพนกงานกได และในการคนนน กอนลงมอทาการคน ผคนตองแสดงความบรสทธกอนและตองทาการคนตอบคคลอยางนอย 2 คน ขนไป

2.7 การปฏบตภายหลงการคนและการบนทกรายละเอยดแหงการคน

เมอเจาพนกงานดาเนนการคนในทรโหฐานเสรจเรยบรอย กฎหมายกาหนดให เจาพนกงานตองปฏบตภายหลงการคนตามหลกเกณฑ 3 ประการซงปรากฏในมาตรา 101 ถง มาตรา 104 ดงมรายละเอยดตอไปน

2.7.1 หอหรอบรรจสงของทคนได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 101 บญญตวา “สงของซงยดไดในการคน ใหหอหรอบรรจหบหอตตรา ไวหรอใหทาเครองหมายไวเปนสาคญ”

2.7.2 บนทกรายละเอยดแหงการคน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 103 บญญตวา “ใหเจาพนกงานผคนบนทกรายละเอยดแหงการคน และสงของทคนไดนนตองมบญชรายละเอยดไว

บนทกการคนและบญชสงของนนใหอาน ใหผครอบครองสถานท บคคลในครอบครว ผตองหา จาเลย ผแทนหรอพยานฟงแลวแตกรณ แลวใหผนนลงลายมอชอรบรองไว”

2.7.3 สงบนทกพรอมบญชและสงของทยด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 104 บญญตวา “เจาพนกงานทคนโดยมหมาย ตองรบสงบนทกและบญชดงกลาวในมาตรากอนพรอมดวยสงของทยดมาถาพอจะสงไดไปยงผออกหมายหรอเจาพนกงานอนตามทกาหนดไวในหมาย

ในกรณทคนโดยไมมหมายโดยเจาพนกงานอน ซงไมใชพนกงานสอบสวนใหสงบนทก บญชและสงของไปยงพนกงานสอบสวนหรอ เจาหนาทใดซงตองการสงเหลานน”

จากบทบญญตทงสามมาตราดงกลาว เปนการปฏบตของเจาพนกงานภายหลงการคน อาท การบรรจหบหอสงของทตตราหรอทาเครองหมายไว บนทกรายละเอยดแหงการคน และทาบญชสงของทไดจากการคนหลงจากนนใหอานใหผครอบครองพรอมลงลายมอชอรบรองไว ซงอาจเปนบคคลในครอบครว ผตองหา หรอจาเลยกได นอกจากนนเจาพนกงานทคนโดยมหมายตองรบสงบนทกและบญชพรอมสงสงของทยดมาไปยงผออกหมายหรอเจาพนกงานอนตามทกฎหมายกาหนด หากเปนการคนโดยไมมหมายใหสงบนทกบญชและสงของไปยงพนกงานสอบสวนหรอเจาหนาทคนใดทตองการสงของนน

2.8. การคนตวบคคล

ในการคนตวบคคลตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 93 บญญตวาหามมใหทาการคนบคคลใดในทสาธารณสถาน เวนแต พนกงานฝายปกครองหรอตารวจเปนผคนใน

218

เมอมเหตอนควรสงสยวา บคคลนนมสงของในความครอบครองเพอจะใชในการกระทาความผด หรอซงไดมาโดยการกระทาความผดหรอซงมไวเปนความผด

จากบทบญญตมาตราดงกลาว สามารถแบงการคนออกเปน 3 ลกษณะ คอ การคนบคคลในทสาธารณสถาน การคนบคคลในทรโหฐานและการคนบคคลผถกจบ หลกทวไปของมาตรา 93 กลาวคอ จะทาการคนบคคลในทสาธารณะไมได แตหากเปนเรองเรงดวนทจาเปนจะตองคน พนกงานฝายปกครองหรอตารวจจงคนไดเมอมเหตอนควรสงสยวาบคคลทจะถกคนนนมสงของในความครอบครองเพอจะใชในการกระทาความผด หรอซงไดมาโดยการกระทาความผด หรอซงมไวเปนความผดดงน

2.8.1 กรณมไวเพอจะใชในการกระทาความผด เชน มนามนไวสาหรบการวางเพลงเผาบานหรอมมดไวเพอทารายเจาของบาน เปนตน

2.8.2 กรณไดมาโดยการกระทาผด เชน จกรยานยนตทไดมาจากการลกทรพย เปนตน

2.8.3 กรณมไวเปนความผด คอทรพยทมไวเปนความผดไดในตวเอง เชน อปกรณทใชในการเสพเฮโรอน เปนตน

ในส วนของคาว า “ม เหต อนควรสงสย” ในคา พพากษาศาลฎกาท 1152/2521 สรปความวา วยรนประมาณ 5 - 6 คน กาลงเดนอยในทางสาธารณะ คนหนงเปนผตองหา โดยมผแจงตารวจวาบคคลเหลานนจะไปกระทาความผด จงมเหตอนควรสงสยวามสงของในครอบครองเพอทจะใชในการกระทาความผด ตารวจมอานาจในการคนไดตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา มาตรา 93 อยางไรกตามการคนตามมาตราดงกลาวตองเปนการคนโดย

เจาพนกงานฝายปกครองหรอตารวจ ราษฎรจะคนไมได การคนตวบคคลในทรโหฐาน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 100

วรรคสอง บญญตวา ถามเหตอนควรสงสยวาบคคลนนไดเอาสงของทตองการพบซกซอนในรางกาย เจาพนกงานผคนมอานาจคนตวผนนไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 85 การคนตวบคคลในทรโหฐานตองเปนกรณท เจาพนกงานมอานาจคนในทรโหฐานไดโดยชอบ และคนไดเมอมเหตอนควรสงสยวาจะซกซอนสงทตองการพบไวในรางกาย โดยปฏบตตามมาตรา 85 ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 85 กาหนดวา เจาพนกงานผจบหรอรบตวผถกจบไว มอานาจคนตวผตองหา และยดสงของตางๆ ทอาจใชเปนพยานหลกฐานได และการคนนนจกตองทาโดยสภาพ ถาคนผหญงตองใหหญงอนเปนผคนสงของใดทยดไว เจาพนกงานมอานาจยดไวจนกวาคดถงทสด เมอเสรจคดแลวกใหคนแกผตองหาหรอแกผอน ซงมสทธเรยกรอง ขอคนสงของนน เวนแตศาลจะสงเปนอยางอน

จากบทบญญตประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 85 ไดใหอานาจ

เจาพนกงานผจบหรอเจาพนกงานผรบตวผถกจบไว 2 กรณคอ การคนตวผถกจบและการยดสงของ

ผถกจบเพอหาสงของทอาจใชเปนพยานหลกฐาน แตการคนตวผถกจบตองกระทาดวยความสภาพ

219

หากเปนการคนผหญง ตองใหผหญงเปนผคน แตไมจาเปนตองเปนตารวจหญงกได โดยจากดเฉพาะการคนตวเทานน และหากคนแลวพบสงทอาจใชเปนพยานหลกฐานไดแลวเจาพนกงานมอานาจยดสงของตางๆ ไวไดจนกวาคดถงทสด

3. การออกหมายขง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 71 บญญตวา เมอจบผตองหาหรอ

จาเลยไดมาแลวในระยะใดระหวางสอบสวน ไตสวนมลฟองหรอพจารณา ศาลจะออกหมายขงผตองหาหรอจาเลยไวตามมาตรา 87 หรอมาตรา 88 กได และใหนาบทบญญตในมาตรา 66 มาใชบงคบโดยอนโลม

หมายขงใชไดอยจนกวาศาลจะไดเพกถอน โดยออกหมายปลอยหรอออกหมายจาคกแทนในระหวางสอบสวน พนกงานอยการหรอพนกงานสอบสวนมอานาจยนคารองขอใหศาลออกหมายขงตามความในมาตรา 87

บทบญญตมาตรา 71 ไดกาหนดใหศาลเทานนเปนผมอานาจออกหมายขง เจาพนกงานอนไมมอานาจออกหมายขงไดคงมแตเพยงอานาจยนคารองขอใหศาลออกหมายขงใหเทานน สาหรบ

การควบคมผตองหาไวทสถานตารวจซงบคคลทวไปเขาใจวาเปนการขงนน ความจรงมไดเรยกวา

การขง แตเปนการควบคมตวในระหวางการสอบสวนหรอกอนฟองคด โดยอานาจของพนกงาน

ฝายปกครองหรอตารวจเอง กลาวโดยสรป บทบญญตในมาตรา 71 เปนการออกหมายขงผตองหาหรอจาเลยไวในระหวางสอบสวนไตสวนมลฟองและพจารณาโดยแยกพจารณา ดงน (เอกสารการสอนชดวชากฎหมายวธสบญญต 3 หนวยท 1-7, 2543)

3.1 การออกหมายขงระหวางสอบสวน หมายถง กรณทผตองหาถกจบและถกควบคมตว โดยพนกงานสอบสวนไวระหวาง

สอบสวน ถามใชคดความผดลหโทษ แตเปนความผดอาญารายอนซงปรากฏวาพนกงานสอบสวนทาการสอบสวนยงไมเสรจสน เชน ตองสอบสวนพยานหลายปากหรอรอผลการพสจนหลกฐานทางคดจากกองพสจนหลกฐาน พนกงานสอบสวนมอานาจขอตอศาลใหออกหมายขงผตองหาไวได

3.2 การขงระหวางไตสวนมลฟอง ในกรณนตองพจารณาวาราษฎร หรอพนกงานอยการเปนโจทกฟองคดเพราะถาหาก

พนกงานอยการเปนโจทกฟองคด ไมจาเปนตองไตสวนมลฟอง (ประมวลกฎหมายวธ พจารณาความอาญา มาตรา 162) ทงน ไมไดตดอานาจศาลในการทจะไตสวนมลฟอง แตในชนนศาลสงขงจาเลยไดเพราะถอวาบคคลทพนกงานอยการสงฟองตอศาลไดตกเปนจาเลยแลวนบแตยนฟอง

3.3 การขงระหวางพจารณา หมายถง ศาลไดรบคดนนไวพจารณาแลว จงเปนอานาจของศาลทจะสงขงจาเลยได

เวนแตคดดงกลาวจะไดรบการปลอยชวคราว

220

3.4 อายของหมายขง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 71 วรรคสองบญญตวา หมายขงคงใชได

จนกวาจะไดเพกถอนโดยออกหมายปลอยหรอหมายจาคกแทน จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวา อายของหมายขงจะสนสดลง เมอศาลเพกถอน

โดยการออกหมายปลอยหรอจาคกแทน เทานน 4. การออกหมายจ าคก

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา74 บญญตวา ภายใตบงคบแหงมาตรา 73 และมาตรา185 วรรคสอง เมอผใดตองคาพพากษาใหจาคกหรอประหารชวต หรอจะตองจาคกแทนคาปรบ ใหศาลออกหมายจาคกผนนไว

การออกหมายจาคก เปนอานาจของศาลเทานนทจะกระทาได การออกหมายจาคกม 3 กรณ (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2543: 131) คอ จาเลยตองคาพพากษาใหจาคก จาเลยตองคาพพากษาใหประหารชวต และจาเลยตองถกจาคกแทนคาปรบ

4.1 จ าเลยตองค าพพากษาใหจ าคก หมายถง กรณทมคาพพากษาวาจาเลยมความผดและพพากษาลงโทษจาคกจาเลย ศาลจะออกหมายจาคกจาเลยไวตามกาหนดเวลาในคาพพากษา

4.2 จ าเลยตองค าพพากษาใหประหารชวต หมายถง การออกหมายจาคกจาเลย

ซงตองโทษประหารชวต โดยทางเจาหนาทจะเปนผนาตวผตองโทษไปประหารชวตไดเมอพนกาหนด 60 วน นบแตวนฟงคาพพากษา ดงนนภายในกาหนด 60 วนกอนประหารชวตศาลจะตองออกหมายจาคกจาเลยไวกอนเพอรอการประหารชวต

4.3 จ าเลยตองถกจ าคกแทนคาปรบ หมายถง กรณทศาลพพากษาใหปรบจาเลย แตจาเลยไมมคาปรบศาลจงสงกกขงแทนคาปรบ ซงในการกกขงแทนคาปรบนน ตองเปนการกกขงสถานทอนทไมใชเรอนจา

5. หมายปลอย

ในเรองการปลอยผตองหาหรอจาเลย มบทบญญตของกฎหมายทเกยวของ ดงน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 72 บญญตวา หมายปลอยผตองหาหรอ

จาเลยซงตองขงอยตามหมายศาล ใหออกในกรณตอไปน (1) เมอศาลสงปลอยชวคราว

(2) เมอพนกงานอยการหรอพนกงานสอบสวนขอใหศาลปลอย โดยเหนวาไมจาเปนตองขงไวระหวางสอบสวน

(3) เมอพนกงานอยการรองตอศาลวาไดยตการสอบสวนแลว โดยคาสงไมฟองผตองหา

(4) เมอพนกงานอยการไมฟองผตองหาในเวลาทศาลกาหนด

(5) เมอศาลไตสวนมลฟองแลวเหนวาคดไมมมลและสงใหยกฟอง เวนแตเมอโจทกรองขอและศาลเหนสมควรใหขงจาเลยไวระหวางอทธรณฎกา

221

(6) เมอโจทกถอนฟองหรอมการยอมความในคดความผดตอสวนตวหรอเมอศาลพจารณาแลวพพากษาหรอมคาสงใหยกฟอง เวนแตศาลเหนสมควรใหขงจาเลยไวระหวางอทธรณฎกา

(7) เมอศาลพพากษาใหลงโทษจาเลยอยางอนซงไมใชโทษประหารชวต จาคก หรอใหอยภายในเขตทอนมกาหนด ถาโทษอยางอนนนเปนโทษปรบเมอจาเลยไดเสยคาปรบแลว หรอศาลใหปลอยชวคราวโดยมกาหนดวนเพอใหจาเลยหาเงนคาปรบมาชาระตอศาล

มาตรา 73 บญญตวา คดใดอยระหวางอทธรณฎกา ถาจาเลยตองควบคมหรอขงมาแลวเทากบหรอเกนกวากาหนดจาคกหรอกาหนดจาคกแทนตามคาพพากษา ใหศาลออกหมายปลอยจาเลย เวนแตจะเหนสมควรเปนอยางอนในกรณทโจทกอทธรณฎกาในทานองขอใหเพมโทษ

มาตรา 75 เมอผตองคาพพากษาใหจาคกถกจาครบกาหนดแลว หรอไดรบพระราชทานอภยโทษใหปลอย หรอมคาวนจฉยใหปลอยตวไปโดยมเงอนไข หรอมกฎหมายยกเวนโทษ หรอโทษจาคกนนหมดไปโดยเหตอน ใหศาลออกหมายปลอยผนนไป

มาตรา 76 หมายขง หมายจาคก หรอหมายปลอย ตองจดการตามนนโดยพลน

เหนไดวา การออกหมายปลอยพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลใหออกหมายปลอยได เ ช น ในคดท พน ก งาน อยการ ได ร อ งขอต อศาล ให ย ต ก ารสอบสวน โดยคาสงไมฟองผตองหา หรอศาลไตสวนมลฟองแลวเหนวาคดไมมมลและใหยกฟอง หรอโจทกไดถอนฟอง หรอยอมความกนในคดความผดตอสวนตว หรอในคดนนศาลไดพพากษาใหลงโทษจาเลยอยางอนซงไมใชโทษประหารชวต จาคก หรอบคคลนนไดถกจาคกจนครบกาหนดแลว หรอได รบพระราชทานอภยโทษใหปลอยหรอมคาวนจฉยใหปลอยตวโดยมเงอนไขหรอมกฎหมายกเวนโทษ หรอโทษจาคกไดหมดไปเพราะเหตอน

5.1 ระยะเวลาการจดการตามหมายปลอย

หมายปลอยตองจดการตามนนโดยพลน เชนเดยวกบหมายขงและหมายจาคกตามบทบญญตของมาตรา 76

5.2 หลกทรพยในการปลอยชวคราว หรอการขอประกนตว

สทธในการยนคารองขอประกนตว ผตองหาหรอจาเลยในคดอาญาไดรบการรบรองไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 หมวด 3 สทธเสรภาพของชนชาวไทยในสวนท 4 สทธในระบวนการยตธรรม มาตรา 40 (7) ซงบญญตวา ในคดอาญา ผตองหา หรอจาเลย มสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดทถกตอง รวดเรวและเปนธรรมมโอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอการตรวจสอบหรอไดรบทราบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจาทนายความ และการไดรบการปลอยตวชวคราว”

หลกประกนในการขอปลอยชวคราว ในชนศาลม 2 ชวง (สานกงานศาลยตธรรม, 2555) ชวงแรก เมอพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการนาตวผตองหามาขอฝากขงตอ

ศาลและศาลอนญาตใหขงซงถอวาผตองหาอยในอานาจควบคมของศาลแลว

222

ชวงทสองคอ ชวงทศาลประทบฟองของโจทก ผตองหามสถานะเปนจาเลยซงตองถกควบคมตวอยในอานาจของศาล ดงน หากผประกนประสงคจะขอใหปลอยชวคราวผตองหาหรอจาเลยกจะตองยนคารองขอปลอยชวคราวระหวางสอบสวนหรอระหวางพจารณา แลวแตกรณตอศาล

กาหนดเวลาทศาลอนญาตใหประกนมดงน ชนสอบสวน มกาหนดเวลาเทากบระยะเวลาทศาลอนญาตใหฝากขงจนกระทงมการ

ฟองหรอไมฟองคด

ชนพจารณาของศาล สญญาประกนใชไดจนกวาศาลจะมคาพพากษาหรอมคาสง เปนอยางอนเมอผตองหาหรอจาเลยถกควบคมตวโดยศาล ผประกนสามารถยนคารองขอปลอยชวคราวโดยใชหลกประกน แสดงดงตารางท 4.5

ารางท 4.5 หลกทรพยทใชในการประกนตวในชนศาล

หลกประกน เงอนไข/ลกษณะ

1.การใชหลกทรพยเปนประกน

1. เงนสด

2. ทดนมโฉนด หรอหนงสอรบรองการทาประโยชนซงมหนงสอรบรองราคาประเมนของสานกงานทดน ทไมมภาระผกพนอนอาจกระทบตอการบงคบคด หากจะนาสงปลกสรางบนทดนมาเปนประกนดวยกจะตองแสดงสาเนาทะเบยนบานและหนงสอประเมนราคาสงปลกสรางทนาเชอถอประกอบดวยหองชดมโฉนดทดนและมหนงสอกรรมสทธหองชด และตองไมมภาระผกพนอนอาจกระทบตอการบงคบคดไดหลกทรพยมคาอยางอนทกาหนดราคามลคาทแนนอนได 3. พนธบตรรฐบาล

4. สลากออมสน

5. สลากออมทรพยทวสนของธนาคาร 6. เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

7. ใบรบเงนฝากประจาของธนาคาร 8. ตวสญญาใชเงนทธนาคารเปนผออก

9. ตวแลกเงน หรอเชคทธนาคารเปนผสงจายหรอรบรองซงสามารถเรยกเกบเงนไดในวนททาสญญาประกน

223

2. การใชบคคลประกน

เปนผด ารงต าแหนงหนาทการงานหรอมรายไดแนนอน เชน

1. ขาราชการ ขาราชการบานาญ

2. สมาชกรฐสภา 3. ผบรหารราชการสวนทองถน

4. สมาชกสภาทองถน

5. พนกงานองคการบรหารสวนทองถน

6. พนกงานรฐวสาหกจ

7. พนกงานของรฐประเภทอน ๆ ลกจางของทางราชการหรอรฐวสาหกจ

8. ผบรหารพรรคการเมอง 9. ทนายความ

เปนผมความสมพนธกบผตองหาหรอจ าเลย ไดแก 1. บพการ ผสบสนดาน สาม ภรยา ญาต 2. พนอง 3. ผบงคบบญชา นายจาง 4. บคคลทเกยวพนโดยทางสมรส หรอ

5. บคคลทศาลเหนวามความสมพนธใกลชดเสมอนเปนญาตพนองหรอมความสมพนธในทางอนทศาลเหนสมควรใหประกนได

อตราหลกประกน

1. ทาสญญาประกนไดในวงเงนไมเกน 10 เทา 6. เพยงพอกบวงเงนทประกน

2. ของอตราเงนเดอนหรอรายไดเฉลยตอเดอน 7. มผขอประกนลายคนรวมทาสญญา

3. หากวงเงนประกนมยอดสงกวาวงเงนทผนน 8. ประกนโดยใชวงเงนของแตละคนรวมกนได 4. มสทธประกนได ศาลอาจกาหนดใหผขอ

5. ประกนวางเงนหรอหลกทรพยอนเพมเตมให ทมา : http://www.library.coj.go.th, 2555

การฟองคดอาญา

ผมอานาจฟองคดอาญาปรากฏอยในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 28 คอ พนกงานอยการ และผเสยหาย

1. พนกงานอยการ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2(5) พนกงานอยการ หมายถง

เจาพนกงานผมหนาทฟองผตองหาตอศาลและเปนตวแทนของฝายผเสยหายดาเนนกระบวนการพจารณาในศาลบางครงกเปนตวแทนฝายจาเลยในกรณทรฐหรอเจาหนาทรฐตกเปนผตองหาเสยเอง ทงนจะเปนขาราชการในสานกงานอยการสงสดหรอเจาพนกงานอนผม อานาจเช นนนกได เปนเจาหนาทของรฐซงดาเนนคดตอจากพนกงานสอบสวน กลาวคอ เมอพนกงานสอบสวนได

224

สอบสวนคดเสรจแลวกจะสงสานวนการสอบสวนใหพนกงานอยการเพอฟองผตองหาตอศาล พนกงานอยการจงเปรยบเสมอนทนายของแผนดน มอานาจหนาทในการดาเนนคดในนามของรฐ ซงในคดอาญากทาหนาทเปนโจทก นอกจากนนพนกงานอยการจะเปนโจทกฟองคดแทนรฐไดแลว

ยงสามารถรองขอเขาเปนโจทกรวมกบผเสยหายได ดงปรากฏในมาตรา 31 กลาวคอ กรณทไมใชความผดตอสวนตวพนกงานอยการจะยนคารองเปนโจทกในระยะใดกอนคดเสรจเดดขาดกได บทบญญตดงกลาวใหอานาจพนกงานอยการรองเขาเปนโจทกรวมเฉพาะความผดทไมใชสวนตว

หรอทรจกกนคอ ความผดอาญาแผนดนนนเอง 2. ผเสยหาย

คาวา “ ผเสยหาย ” นนรวมถงบคคลอนดวย คอผทมอานาจจดการแทนผเสยหาย ซงไดแก สาม มสทธฟองคดอาญาแทนภรยาได เมอไดรบอนญาตโดยชดเจนจากภรยา ผแทนโดยชอบธรรมฟองคดแทนผเยาวซงอยในความดแล ผบพการ ผสบสนดาน สามหรอภรยา ฟองคดแทนกนได ถาฝายใด

ฝายหนงถกทารายถงตาย หรอบาดเจบจนไมสามารถจดการเองได หรอญาตในกรณทผเสยหายเปนผเยาวไมมผแทนโดยชอบธรรม หรอมแตไมสามารถทาตามหนาทดวยเหตใดเหตหนง ญาตของผนนหรอผมประโยชนเกยวของ อาจรองขอใหตงเขาเปนผแทนคดอาญาไดนอกจากนนผเสยหายจะฟองคดไดเองแลวยงสามารถรองขอเขาเปนโจทกรวมกบพนกงานอยการไดตามมาตรา 30 โดยผเสยหายสามารถยนคารองขอเขารวมเปนโจทกไดในระยะใดระหวางพจารณากอนศาลชนตนพพากษาคดกได

เมอทราบถงบคคลทมอานาจฟองคดอาญาแลว ลาดบตอไปจะกลาวถงวธพจารณาในชนศาล ซงโดยปกตการพจารณาในชนศาลเรมคดทศาลชนตนกอน หากคความไมเหนดวยกบคาตดสนสามารถยนอทธรณ หรอยนฎกาตอไปได ทงนเทาทกฎหมายไดใหอานาจไว และโดยปกตการฟองคดอาญาจะฟองทศาลยตธรรม

ศาลยตธรรม

คาวา “ศาลยตธรรม” (The Court of Justice) คอ ศาลทมอานาจพจารณาพพากษาคดทงปวง เวนแตคดทรฐธรรมนญหรอกฎหมายบญญตใหอยในอานาจของศาลอนศาลยตธรรมม 3 ชน คอ ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา เวนแตทมบญญตเปนอยางอนในรฐธรรมนญหรอตามกฎหมายอน (สานกงานศาลยตธรรม, 2555)

1. ศาลชนตน (civil court) ไดแก ศาลแพง ศาลแพงกรงเทพใต ศาลแพงธนบร ศาลอาญา ศาลอาญากรงเทพใต

ศาลอาญาธนบร ศาลจงหวดศาลแขวง และศาลยตธรรมอนทพระราชบญญตจดตงศาลนนกาหนดใหเปนศาลชนตน เชน ศาลเยาวชนและครอบครวศาลแรงงาน ศาลภาษอากร ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลลมละลาย

225

1.1 ศาลแพง เปนศาลยตธรรมชนตนซงมอานาจพจารณาพพากษาคดแพงทงปวงและ

คดอนใดทมไดอยในอานาจของศาลยตธรรมอน ศาลแพงมเขตตลอดทองทกรงเทพมหานคร นอกจากทองททอยในเขตของศาลแพงกรงเทพใต ศาลแพงธนบร ศาลจงหวดมนบร และศาลยตธรรมอนตามทพระราชบญญตจดตงศาลนนกาหนดไว ในกรณทมการยนฟองคดตอศาลแพง และคดนนเกดขนนอกเขตของศาลแพง ศาลแพงอาจใชดลพนจยอมรบไวพจารณาพพากษาหรอมคาสงโอนคดไปยง

ศาลยตธรรมอนทมเขตอานาจ

1.2 ศาลอาญา เปนศาลชนตนซงมอานาจพจารณาพพากษาคดอาญาทงปวงในเขตทองทกรงเทพมหานคร นอกจากทองททอยในเขตของศาลอาญากรงเทพใตศาลอาญาธนบร และศาลจงหวดมนบร แตบรรดาคดทเกดขนนอกเขตอานาจศาลอาญานนจะยนฟองตอศาลอาญากได ทงนอยในดลพนจของศาลอาญาทจะไมยอมรบพจารณาพพากษาคดใดคดหนงทยนฟองเชนนนกได เวนแต คดนนจะโอนมาตามบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

2. ศาลอทธรณ (The Court of Appeals) เปนศาลทพจารณาคดตอจากศาลชนตนงมอานาจพจารณาพพากษาบรรดาคดทอทธรณ

คาพพากษาหรอคาสงของศาลชนตนทอยในเขตอานาจ กบมอานาจวนจฉยชขาดคดทศาลอทธรณมอานาจวนจฉยไดตามกฎหมายอนในเขตทองททมไดอยในเขตศาลอทธรณภาค เวนแตคดทอยนอกเขตศาลอทธรณ จะอทธรณตอศาลอทธรณกได ซงไดแก ศาลอทธรณ และศาลอทธรณภาค

3. ศาลฎกา (The Supreme Court) เปนศาลยตธรรมสงสด มอยเพยงศาลเดยว มเขตอานาจทวราชอาณาจกร มอานาจ

พจารณาพพากษาบรรดาคดทอทธรณคาพพากษาหรอคาสงของศาลอทธรณและศาลอทธรณภาค ภายใตเงอนไขของกฎหมายวาดวยการฎกา และมอานาจพจารณาพพากษาคดทอทธรณคาพพากษาหรอคาสงของศาลชนตนโดยตรงตอศาลฎกาไมตองผานศาลอทธรณหรอศาลอทธรณภาคตามกฎหมายเฉพาะ เชน คดแรงงาน คดภาษอากร คดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ คดลมละลายเกยวกบการฟนฟกจการ เปนตน และคดทกฎหมายอนบญญตใหศาลฎกามอานาจพจารณาพพากษา รวมทงมอานาจวนจฉยชขาดหรอสงคารองคาขอทยนตอศาลฎกาตามกฎหมาย (พระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 23) คาสงหรอคาพพากษาของศาลฎกาเปนทสด (พระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 23)

ศาลฎกามแผนกคดพเศษทงสน 10 แผนก เพอประโยชนในดานการวนจฉยชขาดคดทอาศยความชานาญพเศษ โดยประธานศาลฎกาแตงต งผพพากษาศาลฎกามาประจาแผนกๆ ละ ประมาณ 10 คน แผนกคดพเศษในศาลฎกาประกอบดวยแผนกคดทตงขนตามกฎหมาย 10 แผนก ไดแก แผนกคดเยาวชนและครอบครว แผนกคดแรงงาน แผนกคดภาษอากร แผนกคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ แผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง แผนกคดพาณชย

226

และเศรษฐกจ แผนกคดสงแวดลอม แผนกคดผบรโภค แผนกคดเลอกตง และแผนกคดทศาลฎกาแบงเปนการภายใน 1 แผนกคอ แผนกคดปกครอง

ดงนน เหนไดวาศาลยตธรรมซงมอานาจในการพจารณาอรรคดตางๆ มอยเพยง 3 ชน เทานน แสดงดงรปท 4.8

การด าเนนคดอาญา หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไดกาหนดการดาเนนคดอาญาเพอเอาตวผกระทา

ความผดมาฟองลงโทษ ดงน ประการท 1 กรณทผเสยหายเปนผยนฟองคดเอง ในขนตอนนกฎหมายในมาตรา 162

บญญตใหศาลดาเนนการไตสวนมลฟองกอนทงนเพอปองกนการนาคดมาฟองเพอกลนแกลงกนโดย

ไมมมลความจรง หากศาลไตสวนมลฟองแลวเหนวาคดมมลกจะสงประทบรบฟองไวพจารณาและ

ทาการพพากษาคดตอไป หากเหนวาคดไมมมลกสงยกฟองไป

ประการท 2 พนกงานอยการไดยนฟองจาเลย กรณดงกลาวนในคดนนตองผานการรองทกขหรอกลาวโทษจากผเสยหายหรอพลเมองดกอน จากนนตองปรากฏวาไดมการสบสวนและสอบสวนจากพนกงานสอบสวน ทงนเพอเปนการแสวงหาขอเทจจรงและหลกฐานเพอใหทราบรายละเอยดในการกระทาความผด จากนนทาการรวบรวมพยานหลกฐานเพอทจะพสจนความผด และเพอทจะเอาตวผกระทาความผดมาฟองลงโทษโดยวธการดงกลาวนนเปนอานาจของพนกงานสอบสวน เมอไดพยานหลกฐานแลวจะทาการสรปสานวนสงตอมายงพนกงานอยการ พรอมทาความเหนวาควรสงฟองหรอสงไมฟองแนบไปดวย เมอพนกงานอยการไดรบสานวนจากพนกงานสอบสวนแลว หากเหนวายงมประเดนทควรสอบเพมเตมสามารถสงใหพนกงานสอบสวนสอบเพมเตมได แตหากเหนวาชดเจนแลว

ศาลฏกา

ศาลอทธรณ

ศาลชนตน

รปท 4.8 ลาดบของศาลยตธรรม

227

พนกงานอยการสามารถสงฟองผตองหาตอศาลตอไปได ซงในคดทพนกงานอยการเปนโจทก ศาลไมจาเปนตองไตสวนมลฟอง แตถาเหนสมควรจะสงใหไตสวนมลฟองกได ทงนเพราะในคดทพนกงานอยการเปนโจทกไดผานการกลนกรองมาแลวชนหนงคอชนของพนกงานสอบสวนในทางปฏบตศาลจงไมไตสวนมลฟอง

หลงจากศาลชนตนไดไตสวนมลฟองหรอไมไดไตสวนมลฟองแลวแตกรณ หากศาลเหนวา คดนน

มมล ศาลจะประทบรบฟองไวพจารณา โดยศาลจะเรมสอบใหการของจาเลยวาไดกระทาผดจรงหรอไม หากมการรบสารภาพ ศาลจะตดสนคดโดยมไมสบพยานเลยกได แตหากวาคดนนมอตราโทษใหจาคกขนตาตงแต 5 ป ขนไป แมจาเลยจะรบสารภาพวาไดกระทาความผด ศาลจะลงโทษเลยไมได ตองสบพยานตอไปจนกวาจะแนใจวาจาเลยไดกระทาความผดจรง ซงโดยปกตการตดสนคดของศาลนนจะพจารณาจากพยานหลกฐานของโจทกและจาเลยและวนจฉยชขาดคดไป หากมขอสงสยวาจาเลยไดกระทาความผดจรงหรอไม ศาลจะยกประโยชนใหจาเลย โดยตองยกฟองและปลอยต วจาเลยไป หากศาลชนตนมคาพพากษาแลวคความไมเหนดวยกบคาพพากษาของศาลสามารถอทธรณตอไปไดตามหลกเกณฑทกฎหมายกาหนด

การพจารณาในชนศาลอทธรณ โดยปกตจะเกดหลงจากศาลชนตนมคาพพากษาแลว หากโจทกหรอจาเลยไมเหนดวยกบคาตดสนกมสทธยนอทธรณไดแตทงนตองเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายวาดวยการอทธรณ โดยระยะเวลาในการยนอทธรณคาพพากษาของศาลชนตนนน กาหนดใหยนภายในหนงเดอน นบแตวนทอานคาพพากษาหรอถอวาไดอานคาพพากษาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 198 ยกเวนกรณมการขอขยายระยะเวลายนอทธรณและ

ศาลชนตนมคาสงอนญาตใหขยายระยะเวลาแตการขอขยายระยะเวลายนอทธรณกฎหมายมไดกาหนดวาจะขอขยายระยะเวลาไดกครงขนอยกบพฤตการณพเศษในแตละครงและศาลชนตนจะอนญาตเปนครงๆ ไปสวนขอเทจจรงและขอกฎหมายทจะนาเสนอตอศาลอทธรณจะตองทาเปนคาฟองอทธรณและขอเทจจรงและขอกฎหมายจะตองมการยกขนมาวากลาวกนมาแลวในศาลชนตน หากมได วากลาวกนมาแตศาลชนตน ศาลอทธรณจะไมวนจฉยในประเดนดงกลาว และในการพจารณาคดของศาลอทธรณ ศาลจะทาการตรวจสานวนคดแลวมคาพพากษาเทานน ดงนนจงไมจาเปนตองมการพจารณาคดโดยเปดเผย หากเหนควรใหสงเพมเตม สามารถเรยกพยานมาสบได (มานตย จมปา , ชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกลและ กณฑมา ชางทา , 2556)

การพจารณาในชนศาลฎกา จะเกดขนหลงจากมคาพพากษาของศาลอทธรณแลว หากโจทกหรอจาเลยไมเหนดวยกบคาตดสนกมสทธยนฎกาไดแตทงนตองเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายวาดวยการฎกา โดยระยะเวลาในการยนฎกาคาพพากษาของศาลอทธรณนน กาหนดใหยนภายในหนงเดอน นบแตวนทอานคาพพากษาหรอถอวาไดอานคาพพากษาทงนเหมอนกบกรณการยนอทธรณ ซงกระบวนการพจารณาในชนศาล แสดงดงรปท

228

การบงคบตามค าพพากษา

กระบวนการบงคบคดอาญาเปนกระบวนการทเกดขนภายหลงทศาลอทธรณ ศาลฎกาไดมคาพพากษาแลว โดยกฎหมายกาหนดโทษสาหรบผกระทาไว 5 ประการ ไดแก ประหารชวต จาคก กกขง ปรบ และรบทรพยสน

กลาวโดยสรป การจะบงคบคดอาญาได จะตองใหคดอาญานนถงทสดกอน ไมวาจะเปนการถงทสดของศาลชนตน อาท ศาลชนตนไดมคาพพากษาแลว และไมมการอทธรณภายใน 1 เดอน หรอศาลอทธรณมคาพพากษาแลว ไมมฎกาตอไป หรอศาลฎกาไดมคาพพากษาจะมการดาเนนการบงคบคดอาญา โดยวธการบงคบเปนไปตาม ประมวลกฎหมายอาญา คอ ประหารชวต จาคก กกขง ปรบ และรบทรพยสน แตหากบคคลผถกลงโทษนนมความวกลจรต หรอคลอดบตรยงไมครบ 1 เดอน ศาลอาจสงใหควบคมไวกอน จนกวาเหตนนจะทเลาไปจงจะบงคบคดอาญาได

กรมคมประพฤต การคมประพฤตเปนมาตรการทางกฎหมายทศาลใหโอกาสผกระทาความผดทศาลรอการ

ลงโทษโดยสามารถดาเนนชวตอยในสงคมไดภายใตเงอนไขในการควบคมความประพฤต ซงมพนกงานคมความประพฤตเปนผสอดสองดแลใหบคคลนนกลบตนเปนพลเมองดไมหวนกลบไปกระทาความผดซาอก

การคมความประพฤตแบงเปน 2 ขนตอนคอ

ขนตอนทหนง คอ การสบเสาะและพนจซงเปนขนตอนกอนศาลพพากษาคดโดยศาลมคาสงใหพนกงานคมประพฤตดาเนนการรวบรวมขอเทจจรงตางๆเกยวกบจาเลยตลอดจนสภาพความผดและพฤตการณแหงคดซงจะนามาประมวลวเคราะหและรายงานตอศาลเพอทจะใชประกอบดลยพนจในการพจารณาวาจะพพากษาลงโทษจาเลยสถานใดหรอสมควรจะใชวธการคมความประพฤตหรอไม

ขนตอนทสอง คอการควบคมและสอดสองซงเปนขนตอนภายหลงศาลพพากษาใหคมความประพฤตจาเลยแลวโดยใหพนกงานคมประพฤตเปนผคอยชวยเหลอ แนะนาตกเตอนในเรองนสย ความประพฤต การประกอบอาชพและอนๆเพอใหจาเลยมโอกาสและปรบปรงตนเองใหเปนพลเมองดตอไปนอกจากนนแลวยงมหนาทดาเนนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในระบบบงคบรกษาตามกฎหมายวาดวยการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดสงเสรมสนบสนนเกยวกบการดาเนนการแกไขฟนฟและสงเคราะหผกระทาผดในชมชนพฒนาระบบ รปแบบ และวธการปฏบตตอผกระทาผดในชมชนจดทาและประสานแผนงานของกรมใหสอดคลองกบนโยบายและแผนแมบทของกระทรวงรวมทงเรงรดตดตามและประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงานในสงกดเสรมสราง สนบสนน และประสานงานใหชมชนและภาคประชาสงคมเขามามสวนรวมและเปนเครอขายในการปฏบตตอผกระทาผดและปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของกรมหรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย (กรมคมประพฤต, 2555)

229

กรมราชทณฑ การราชทณฑของไทย ไดมววฒนาการเปลยนแปลงและสอดคลองกบสงคมการเมองและ

สภาพเศรษฐกจ ตลอดยคสมยทผานมา ในยคกอนรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว กจการเรอนจาได สงกดอยตามสวนราชการตางๆ สอดคลองกบการปกครองแบบจตสดมภ คอ แบงเปนเรอนจาในกรงเทพ ฯ และเรอนจาในหวเมองชนนอก เรอนจาในกรงเทพฯ ม 2 ประเภท คอ “คก” เปนทคมขงผตองขงทมโทษ ตงแต 6 เดอนขนไป อยในสงกดกระทรวงนครบาล สวน “ตะราง” ใชเปนทคมขง ผตองขงทมโทษตากวา 6 เดอน หรอนกโทษทมใชโจรผราย สงกดกระทรวง ทบวง กรม ทบงคบกจการนน ๆ สวนการเรอนจาในหวเมองชนนอก มทคมขง ผตองโทษ เรยกวา “ตะราง” การคมขงอยในความรบผดชอบของผวาราชการเมอง หรออาจสงตอใหกระทรวงมหาดไทย กระทรวงกลาโหม รบตวไปคมขง แลวแตกรณโทษ ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดมการปรบปรงระเบยบราชการใหม โดยโปรดใหสรางคกใหมขน เรยกวา “กองมหนตโทษ” และใหสรางตะรางใหม เรยกวา “กองลหโทษ” ซงในสมยนน รวมเรยกวา “ กรมนกโทษ ” สงกดกระทรวงนครบาล และในป พ.ศ. 2444 (ร.ศ.120) ไดมพระกรณาโปรดเกลา ใหตรา “พระราชบญญตลกษณะเรอนจา” ขนเพอใหการจดการเรอนจาเปนไปอยางเรยบรอยยงขน จนถงวนท 13 ตลาคม พ.ศ. 2458 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาใหตรา “พระราชบญญตจดตง กรมราชทณฑ”โดยม พระยาชยวชตวศษฏธรรมธาดา (ขา ณ ปอมเพชร) เปนอธบดกรมราชทณฑคนแรก และในป พ.ศ. 2468 ไดเกดภาวะตกตาทางเศรษฐกจ งบประมาณ รายไดรายจายไมไดคณภาพกบ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ไดทรงยบกรมราชทณฑและใหไปสงกดกระทรวงยตธรรม และตอมาไดโอนกรมราชทณฑไปเปนแผนกหนง (แผนกราชทณฑ) สงกดกระทรวงมหาดไทย

ซงภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 การราชทณฑไดยกฐานะเปนกรมราชทณฑ และมการตราพระราชบญญตราชทณฑ พ.ศ. 2479 มหนาทเกยวดวยการเรอนจา การกกกน ผมสนดานเปนโจรผรายการฝกและอบรมเดกดดสนดาน และในสวนภมภาคไดมการกาหนดเปน เรอนจาจงหวด และเรอนจาอาเภอในป พ.ศ. 2545 ไดมการปฏรประบบราชการ จงไดโอนยาย

กรมราชทณฑกลบมาสงกดกระทรวงยตธรรม (กรมราชทณฑ, 2555) ซงกรมราชทณฑมอานาจและหนาทดงตอไปน

1. ปฏบตตอผกระทาผดใหเปนไปตามคาพพากษาหรอคาสงตามกฎหมาย โดยดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการราชทณฑและกฎหมายอนทเกยวของ

2. กาหนดแนวทางปฏบตตอผตองขง โดยใหสอดคลองกบ กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ นโยบายของกระทรวง ตลอดจนขอกาหนดมาตรฐานขนตาสาหรบปฏบตตอผตองขง และขอเสนอแนะ ในเรองทเกยวของ

3. ดาเนนการเกยวกบสวสดการและการสงเคราะหแกผตองขง

230

4. ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดให เปนอานาจหนาท ของกรม หรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย

บทสรป

ในเรองกระบวนการยตธรรมทางอาญานน จะเรมตนเมอมการกระทาผดทางอาญาเกดขน จากนนผทไดรบความเสยหายจากการกระทาผดตองรบไปดาเนนการแจงความรองทกขกบพนกงาน

ฝายปกครองหรอเจาหนทตารวข ซงในการแจงความนนผทไดรบความเสยหายตองกลาวถงรายละเอยดของการกระทาผดใหพนกงานสอบสวนฟงเพอใหทราบถงวน เดอน ป ทมการกระทาผดเกดขน เหตดงกลาวเกดขนทใด และมวตถประสงคเพอตองการจะใหผกระทาผดนนไดรบโทษ ภายหลงทมการแจงความรองทกขแลวพนกงานสอบสวนกจะดาเนนการสอบสวนและตดตามจบกมผกระทาผด

มาดาเนนคดตอไป ในชนนผตองหามสทธทจะแจงใหญาตหรอผทไววางใจทราบวาตนถกจบและ

ถกควบคมตวอย ณ ทใด โดยมสทธดงน สทธทจะพบและปรกษาทนายความสองตอสอง สทธทจะไดรบการเยยมตามสมควร สทธทจะไดรบการรกษาพยาบาลทนทเมอเจบปวย ซงในระหวางสอบสวนผตองหาจะถกควบคมทสถานตารวจ (โรงพก) เปนเวลา 48 ชวโมง นบแตเวลาทผตองหาถกนาตวไปถงททาการของพนกงานสอบสวน ถาไมมการประกนตวพนกงานสอบสวนกจะสงตวผตองหาไปฝากขงทศาล ซงญาตของผตองหาหรอผเกยวของสามารถตดตอขอประกนตวผตองหาได เมอพนกงานสอบสวน

ไดรวบรวมพยานหลกฐานเสรจสนกจะสงสานวนการสอบสวนพรอมทาความเหนควรสง ฟอง หรอ

ไมฟองผตองหาไปยงพนกงานอยการ กรณทผตองหาประสงคทจะขอประกนตวในชนสอบสวน ผตองหาหรอผเกยวของกสามารถขอประกนตวตอไดทสานกงานอยการ

เมอพนกงานสอบสวนสงเรองตอมายงพนกงานอยการแลว ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 28 ใหอานาจพนกงานอยการ และผเสยหายหรอผมอานาจจดการแทนผเสยหาย เปนโจทกฟองคดอาญาตอศาล ในกรณผเสยหายเปนโจทกฟองคดอาญาตอศาลดวยตน ศาลจะไตสวนมลฟองกอนวาเรองทฟองนนมมลความจรงหรอไม เมอไตสวนแลวศาลเหนวานาจะมความผดเกดขนจรง และจาเลยเปนผกระทาผดศาลกจะประทบฟองไวพจารณา หากศาลเหนวาไมมมลความผด หรอมมลความผดแตจาเลยไมใชผกระทาผด หรอเปนการกลนแกลงฟองกนเอง ศาลกจะพพากษายกฟอง แตหากพนกงานอยการเปนโจทกฟองคดอาญาตอศาล เมอพนกงานสอบสวนรบแจงความและทาสานวนการสอบสวนแลวเสรจ กจะสงสานวนการสอบสวนพรอมผตองหาไปยงพนกงานอยการ ซงพนกงานอยการกจะพจารณากลนกรองคดจากสานวนการสอบสวนดงกลาว แลวจะมคาสงในคดฟองหรอไมฟองผตองหา หากพนกงานอยการฟองคดผตองหาตอศาลแลว ศาลจะประทบฟองโดยจะไตสวนมลฟองหรอไมกได เมอพนกงานอยการฟองผตองหาตอศาลแลวฐานะของผตองหาจะเปลยนไปเปนจาเลย ซงโดยปกตจะมการเรมคดทศาลชนตนกอนเสมอ โดยศาลทดาเนนคดคอศาลยตธรรม การพจารณาพพากษาคดอาญาของศาลไทย จะใชระบบกลาวหา (Accusatorial System ) ซงมลกษณะ

231

เปนการตอสคดกนระหวางโจทกกบจาเลย โดยโจทกมหนาทนาพยานหลกฐานมาสบเพอพสจนความผดของจาเลย สวนจาเลยกมสทธตอสคดวาตนเองไมไดกระทาผดตามทโจทกฟองและมสทธนาสบพยานหลกฐานเพอหกลางขอกลาวหานนได

การพจารณาพพากษาคดอาญาของศาล จะเรมตงแตโจทกไปยนฟองคดตอศาล ซงอาจจะเปนอยการหรอผเสยหายฟองเองเมอศาลประทบฟองแลว ศาลจะอานและอธบายคาฟองใหจาเลยฟงแลวจะถามจาเลยวาจะรบสารภาพ หรอจะใหการปฏเสธ ในกรณทจาเลยใหการรบสารภาพ ศาลจะตดสนคดโดยไมสบพยานกได เวนแตคดทมโทษจาคกอยางตา ตงแต 5 ปขนไป แมจาเลยจะรบสารภาพศาลกยงตองสบพยานประกอบเพอฟงใหแนชดวาจาเลยกระทาผดจรง หากจาเลยใหการปฏเสธศาลจะนดสบพยานโจทก และจาเลยตอไป โดยศาลตองสบจนปราศจากขอสงสยวาจาเลยไดกระทาความผดจรง ทงนเพอเปนไปตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

เมอศาลไดสบพยานทงฝายโจทกและฝายจาเลยเสรจแลว ศาลกจะพจารณาพพากษาตดสนไปตาม

รปคดตามความหนกเบาแหงการกระทาผด และอานคาพพากษาใหทงโจทกและจาเลยฟงในศาล

เมอมคาพพากษาของศาลแลว หากคความไมเหนดวยกบคาตดสน สามารถอทธรณและฎกาตอไปได ทงนภายใตบทบญญตของกฎหมาย โดยยนอทธรณและฎกาภายในหนงเดอนนบแตวนอานหรอถอวาไดอานคาพพากษาของศาล และเมอคดถงทสดแลวองคกรทเขามาเกยวของ คอ ราชทณฑ กลาวคอ ศาลชนตนพพากษาแลวคความไมอทธรณหรอไมฎกาตอไป ใหบงคบคดใหเปนไปตาม

คาพพากษาทถงทสดนน เชน พพากษาใหยกฟอง ถาจาเลยถกขงอยทเรอนจาศาลกจะออกหมายปลอยจาเลยใหพนขอหาเพอใหไดรบอสรภาพ ถาพพากษาลงโทษจาคกกจะจาคกจาเลยตาม

คาพพากษาของศาล มผลใหฐานะของจาเลยเปลยนไปเปนผตองขง ซงในชวงเวลาระหวางทถกจาคกผตองขงจะไดรบการแกไขปรบปรงความประพฤตเพอใหสามารถกลบสสงคมไดตามปกตหลงจากพนโทษแลว และไมกลบไปกระทาผดซาอก สวนการคมประพฤต เปนมาตรการทางกฎหมายทใชแทน

การลงโทษทางอาญาแกผกระทาผดเพอใหโอกาสแกผกระทาผดสามารถดาเนนชวตอยในสงคมไดดงเดมภายใตการสอดสองดแลของเจาพนกงาน ทเรยกวา พนกงานคมประพฤต โดยทการคมประพฤตมจดมงหมายเพอปรบปรงแกไขผกระทาผดในคดเลกๆ นอยๆ กลบตนเปนพลเมองด โดยใหผกระทาผดซงเรยกวา ผถกคมความประพฤต นนปฏบตตามเงอนไขทศาลกาหนดถาไมปฏบตตามเงอนไขหรอ

ไมปรบปรงแกไขตนเองใหเปนพลเมองดศาลอาจเปลยนแปลงคาสงเปนลงโทษในสถานหนกตอไปได

ค าถามทายบท

1. กระบวนการยตธรรมทางอาญา หมายถง 2. บคคลทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาไดแกใครบาง 3. การสบสวนและการสอบสวนตางกนอยางไร

232

4. หลกทรพยทใชในการประกนตวผตองหากบจาเลยไดแกอะไรบาง 5. จงบอกสทธของผตองหาและจาเลยมาอยางละ 3 ขอ

6. การจบโดยราษฎรกบเจาพนกงานตางกนอยางไร

7. นายดาเปนราษฎรเหนนายองกาลงขโมยเงนนางขาว กรณนนายดามสทธจะจบนายองไดหรอไม เพราะเหตใด

8. บคคลททาหนาทตอจากพนกงานสอบสวนในการสงฟองหรอไมฟองผตองหาคอ

9. การดาเนนคดอาญาโดยปรกตเรมตนทศาลใด

10. กระบวนการในการออกหมายอาญามขนตอนอยางไร

เอกสารอางอง

กรมคมประพฤต. (2555). ภารกจ การแสวงหาขอเทจจรง. [Online] Available :

http://www.probation.go.th/[คนขอมลวนท 3 กรกฎาคม 2555].

กลพล พลวน. (2544). การบรหารกระบวนการยตธรรม.กรงเทพฯ: สานกพมพนตธรรม.

เกยรตขจร วจนะสวสด (2551). ค าอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการด าเนนคดในขนตอนกอนการพจารณา. พมพครงท 6, (แกไขเพมเตม). กรงเทพฯ : หางหนสวนจากดจรชการพมพ.

ประโมทย จารนล. (2550). การสบสวนและการสอบสวน CRIMINAL PROCESS.

กรงเทพฯ : สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง. มานตย จมปา, ชตาพร พศล ,บตร โตะวเศษกล และกณฑมา ชางทา. (2556).

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 7.กรงเทพฯ: สานกพมพนตธรรม. วกพเดย สารานกรมเสร. (2555). ศาลยตธรรม (ประเทศไทย). [Online]. Available :

http://th.wikipedia.org/wiki/ คนขอมลวนท 2 กรกฎาคม 2555].

_____. (2555). กรมราชทณฑ. [Online]. Available : http://th.wikipedia.org/wiki/ กรมราชทณฑ[คนขอมลวนท 2 กรกฎาคม 2555].

วนย หนโท. (2553). สทธของประชาชนในทางอาญาตามรฐธรรมนญ ฉบบปจจบนทสอดคลอง กบหลกสากล.กรงเทพฯ: สตรไพศาล.

ศาลฎกา (2555). อ านาจหนาทศาลฎกา. [Online]. Available

:http://www.supremecourt.or.th/webportal/supremecourt/content.php?content

=component/content/view.php&id=61.

สโขทยธรรมาธราช มหาวทยาลย, สาขาวชานตศาสตร. (2543). เอกสารการสอนชดวชา

กฎหมายวธสบญญต 3 (Procedural Law 3) หนวยท 1-7.พมพครงท 17.

233

ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สรศกด สทธวฒนกล.(2540). ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฉบบอางอง ประมวลกฎหมายวธพจาณาความอาญา: ฉบบอางอง. กรงเทพฯ : สานกพมพวญชน. [คนขอมลวนท 2 กรกฎาคม 2555].

หองสมดอเลกทรอนคส ศนยวทยบรการ สานกงานศาลยตธรรม. (2555). การประกนตวในชนศาล.

[Online] Available : http://www.library.coj.go.th/prakun.php[คนขอมลวนท 2

กรกฎาคม 2555].

235

บทท 5

กระบวนการยตธรรมทางแพง ผชวยศาสตราจารยธรรมเนยบ แกวหอมค า

236

237

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5

กระบวนการยตธรรมทางแพง

จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายความหมายของกระบวนการยตธรรมทางแพงไดอยางสงเขปได 2. เพอใหนกศกษาสามารถบอกความแตกตางระหวางคดมทนทรพยและคดไมมทนทรพยได 3. เพอใหนกศกษาสามารถบอกความแตกตางระหวางคดมขอพพาทและคดไมมขอพพาทได 4. เพอใหนกศกษาสามารถบอกขนตอนของการอทธรณ ฎกาได 5. เพอใหนกศกษาสามารถน าเสนอความคดในรปแบบมายแมพ (Mind map) เกยวกบ

กระบวนการยตธรรมทางแพงอยางสงเขป

6. เพอใหนกศกษาประเมนไดวาการบงคบคดเกดขนไดอยางไร และความส าคญอยางไร

เนอหาสาระ

เนอหาสาระในบทนประกอบดวย

1. ความหมายของกระบวนการยตธรรมทางแพง 2. ประเภทของคดแพง 3.บคลากรในกระบวนการยตธรรมทางแพง 4. ขนตอนในการด าเนนคดแพง 5. การอทธรณ และฎกาค าพพากษา 6. การบงคบคดแพง

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

1. นกศกษารบฟงการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการน าเสนอ Power point พรอมตอบค าถามระหวางการบรรยาย

2. นกศกษารวมกนอภปรายสรปเนอหาบทเรยนทส าคญ โดยคนควาจากเอกสารประกอบการเรยนการสอน

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนและโปรแกรมการน าเสนอ Power point

2. แบบฝกหดทายบท

3. สอสงพมพ

238

การวดผลและประเมนผล

1. ตรวจใบงานทมอบหมาย

2. ตรวจแบบฝกหดทายบท

3. การตอบค าถามในชนเรยน

4. การท ารายงานตามหวขอทก าหนด

5. สงเกตพฤตกรรมในชนเรยน

239

บทท 5

กระบวนการยตธรรมทางแพงเบองตน

ในการเขาถงกระบวนการยตธรรม รฐถอเปนผมภาระหนาทในการใหความชวยเหลอทางกฎหมาย

ไมเพยงแตในเฉพาะคดอาญาเทานน แตยงรวมไปถงคดแพงดวย หลกการดงกลาวปรากฏในรฐธรรมนญซงถอเปนหลกการพนฐานในกระบวนการพจารณาคดใหไดรบหลกประกนโดยกฎหมายสงสด โดยถอเปนสทธขนพนฐานของผด าเนนคดแพงใหมสทธในการตอสคดอยางเทาเทยมกน การอ านวยความยตธรรมใหกบประชาชนโดยค านงถงความเปนธรรมอยางเทาเทยม และเพอใหการบงคบใชกฎหมายมประสทธภาพในการน าผกระท าความผดมาลงโทษ รวมถงการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนตามหลกนตธรรม รวมทงการประสานความสงบสขในสงคม เปนหนาทหลกของกระบวนการยตธรรมนนเอง

1. ความหมายของกระบวนการยตธรรมทางแพง ในการใหความหมายของกระบวนการยตธรรมทางแพง มผใหความหมายดงน

กระบวนการยตธรรมในคดแพง หมายถง ขนตอนตามกฎหมายเอกชน ทจะบงคบใหเปนไปตามสทธ หนาทและความสมพนธระหวางบคคลทเปนเอกชนดวยกน ไมวาบคคลนนจะเปนบคคลธรรมดา หรอนตบคคล เมอเกดการฝาฝนหรอละเมดสทธเอกชนขน และการจะบงคบใหเปนไปตามสทธหนาทตามกฎหมายของเอกชนจะตองใชสทธในทางศาลเทานน ศาลทจะรบพจารณาพพากษาคดกคอศาลยตธรรม ซงกฎหมายไดก าหนดใหศาลยตธรรมม 3 ชน ไดแก ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกาโดยการเรมตนคดความ จะตองเรมตนคดในศาลชนตนกอนเสมอ หลงจากนนจงจะมการอทธรณ หรอฎกาตอไปยงศาลอทธรณหรอศาลฎกา คความจะไปฟองรองเรมตนคดทศาลฎกาหรอศาลอทธรณทเดยวไมได เวนแตจะมกฎหมายบญญตไวเปนพเศษ เชน พระราชบญญตพรรคการเมอง (ส านกวชากฎหมาย มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย, 2561:157) กระบวนการยตธรรมทางแพง หมายถง กฎหมายวาดวยระเบยบขนตอนวธการน าคดขนสศาล หากไมปฏบตตามระเบยบวธการ และขนตอนตาง ๆ ใหถกตองตามกฎหมายวธพจารณาความแพง บคคลทไมปฏบตจะไดรบผลราย คอไมสามารถน าคดขนสศาลได หรอกลาวอกอยางหนงวา ระเบยบของศาลทเกดขนเปนกฎหมาย (จกรพงษ เลกสกลไทย, 2549: 2) กลาวโดยสรป กระบวนการยตธรรมทางแพง หมายถง ขนตอนตามกฎหมายเอกชนในการท บคคลธรรมดาหรอนตบคคลจะตองน าคดขนสศาลเพอบงคบใหเปนไปตามสทธหนาทตามกฎหมาย โดยจะตองใชสทธในการบงคบนนทางศาลเทานน แสดงไดดงรปท 5.1

รปท 5.1 การพจารณาคดในศาลยตธรรม ทมา : https://www.youtube.com/watch?v=LqJY11jE904, 2561

240

2. ประเภทของคดแพง ประเภทของคดแพงแบงออกเปน 2 ประเภท คอ คดมขอพพาทกบคดไมมขอพพาท 2.1 คดมขอพพาท

คดมขอพพาท หมายถง คดทมการโตแยงสทธ หรอหนาทตามกฎหมาย ปรากฎในมาตรา 55 ของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงองคประกอบของคดมขอพพาทประกอบดวย มบคคลสองฝาย

ขนไปโตแยงสทธหรอหนาทตามประมวลกฎหมายแพง หรอกฎหมายอน โดยฝายหนงทถกโตแยงสทธ หรอหนาทของตนตามกฎหมายแพง เรยกฝายทถกโตแยงเกยวสทธหรอหนาทนวา “โจทก” กบอกฝายหนงซงเปนผมาโตแยงเกยวกบสทธหรอหนาทซงเรยกวา “จ าเลย” ฝายทเปนโจทก หรอเรยกอกอยางวาผถกโตแยงสทธจงไดยนเรองทโตแยงกนเพอใหศาลชขาดวาใครถกใครผด ดงนนจงเปนเรองทศาลจะตองฟงพยานหลกฐานจากทงสองฝายในการด าเนนการพจารณาวาจะเชอตามขอกลาวหาของโจทก หรอตามขออางของจ าเลย

ตวอยางเชน นางนดหนอยขายสบ 20 กอน ราคา 2,000 บาท ใหแกนางหนงหนง โดยนางหนงหนงไดรบมอบสบเปนทเรยบรอยแลว แตนางหนงหนงไมยอมช าระเงนใหแกนางนดหนอย ดงนจะเหนไดวา นางนดหนอยไดถกนางหนงหนงโตแยงสทธตามสญญาซอขายแลว

ตวอยางเชน นายซวยท าสญญากยมเงนนายรวย จากนนไมช าระหนเงนทกยมไปเมอถงก าหนดช าระ จะเหนไดวากรณนเกดการโตแยงสทธเกดขนแลวเนองจากการไมปฏบตหนาทตามกฎหมาย

จากตวอยางขางตน เหนไดวาทงสองฝายเกดการกระทบสทธหนาทตามกฎหมายแลว หรอกลาวอกไดวาทงสองฝายไดเกดการพพาทซงกนและกนเกดขนแลว ซงในทนฝายทถกกระทบสทธหรอโตแยงสทธสามารถฟองรองตอศาลเพอชขาดขอพพาทวาฝายใดผดฝายใดถกถอวาเปนคดมขอพพาท ทงนโจทกตองยนค าฟองตอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาลหรอตอศาลทผรองมภมลาเนาอยในเขตศาล 2.1.1 ประเภทของคดมขอพพาท คดมขอพพาทแบงออกเปน 2 ประเภท คอ คดทมทนทรพยและคดไมมทนทรพย 2.1.1.1 คดมทนทรพย หมายความวา คดทมค าขอใหปลดเปลองทกขอนอาจค านวณเปนราคาเงนได กลาวคอ คดทพพาทกนในเรองกรรมสทธ หรอสทธอยางอนทมราคาเปนเงน เรยกทรพยสนคน หรอใหใชราคา หรอเรยกคาเสยหาย หรอคาสนไหมทดแทน (พพฒน จกรางกร, 2561:68)

ตวอยางคดมทนทรพย ค าพพากษาฎกาท 5332/34 โจทกฟองขอใหศาลพพากษาวาพนยกรรมเปนโมฆะ อนเปนการ

เรยกรองใหทรพยตามทระบไวในพนยกรรมคนมา เปนทรพยมรดกเพอประโยชนแกโจทกผเปนทายาท จงเปนค าขอปลดเปลองทกขอนอาจค านวณเปนราคาเงนได จงเปนคดมทนทรพย

ค าพพากษาฎกาท 919/08 โจทกฟองขอใหศาลเพกถอนนตกรรมซอขายทดนซงจ าเลยท 1 ลกหนโจทกไดโอนขายใหแกจ าเลยท 2 และจ าเลยท 2 ไดรเทาถงขอความจรงอนเปนทางใหโจทกผเปนเจาหนเสยเปรยบ ฟองเชนนเปนคดทมค าขอใหปลดเปลองทกขอนไมอาจค านวณเปนราคาเงนได เพราะค าขอของโจทกไมไดเรยกรองเอาทพพาทมาเปนของโจทก หรอขอใหโจทกไดรบประโยชนเพมขนแตอยางใดผลของการท โจทกขอให เ พกถอนการฉอฉล มแต เพยงใหทรพยสนกลบคนมาเปนของลกหนตามเดมเทานน จ าเลยท 2 ไปจดทะเบยนเพกถอนชอออกจากหนงสอรบรองการท าประโยชน และขบไลจ าเลยท 2 ออกไป กบใหจ าเลยท 1 โอนชอทางทะเบยนใหแกโจทกทงสองจ าเลยท 2 ใหการตอสวา จ าเลยท 2 ซอทดนพพาทจากจ าเลยท 1 และเขาครอบครองท าประโยชนเปนเวลา 4 ป 9 เดอนเศษ โจทกทงสองมไดครอบครองทดนพพาทและขดขวางจ าเลยท 2 แตอยางใด ดงนประเดนทจะตองวนจฉยมวา ทดนพพาทเปนของโจทกทงสอง

241

หรอเปนของจ าเลยท 2 จงเปนคดมทนทรพย แมโจทกทงสองจะมค าขอใหจ าเลยท 2 เพกถอนชอออกจากหนงสอรบรองการท าประโยชนกบใหจ าเลยท 1 โอนชอทางทะเบยนใหแกโจทกทงสองกเปนผลตอเนองในเรองทดนพพาทเปนของใคร ถอไมไดวาเปนคดมค าขออนไมมทนทรพยแยกกนไดจากค าขอทเปนทนทรพย เมอราคาทดนพพาทซงเปนทนทรพยทพพาทกนในชนฎกาไมเกนสองแสนบาท ยอมตองหามฎกาในปญหาขอเทจจรงตาม ป.ว.พ.มาตรา 248 วรรคหนง

ค าพพากษาฎกาท 2745/32 โจทกฟองขอใหศาลพพากษาวาโจทกเปนเจาของมสทธครอบครอง

ทพพาทซงจ าเลยไดขนทะเบยนเปนทสาธารณะ และใหจ าเลยออกโฉนดทพพาทใหโจทก ดงน เปนการฟองเรยกกรรมสทธทดนจงเปนคดมทนทรพย

ค าพพากษาฎกาท 121/42 โจทกฟองขบไลจ าเลยและบรวารออกจากทพพาท ซงโจทกอางวาจ าเลยยกใหเปนสาธารณะสมบตของแผนดน จ าเลยใหการตอสวาจ าเลยไมไดยกทพพาทใหเปนสาธารณะสมบตของแผนดน ทพพาทเปนสาธารณะสมบตของแผนดนหรอเปนของจ าเลย หากทพพาทเปนสาธารณะสมบตของแผนดนโจทกยอมมอ านาจปกปกรกษาตามกฎหมาย ถาจ าเลยชนะคดยอมมผลใหจ าเลยไดกรรมสทธในทพพาท ประโยชนทโจทกหรอจ าเลยจะไดรบยอมเปนการปลดเปลองทกขทอาจค านวณเปนราคาเงนได เปนการพพาทดวยเรองความเปนเจาของแหงทพพาท จงเปนคดมทนทรพย

ค าพพากษาฎกาท 1042/38 การทจ าเลยทงสองฎกาวา จ าเลยทงสองช าระคาสนคาตามฟองครบถวนแลวเปนการโตเถยงดลพนจการรบฟงพยานหลกฐานของศาลอทธรณซงศาลอทธรณฟงขอเทจจรงวา จ าเลยทงสองยงไมไดช าระคาสนคาตามฟองแกโจทกจ าเลยทงสองจงตองรวมกนช าระคาสนคาและดอกเบยตามฟองแกโจทก ดงนนฎกาของจ าเลยทงสองจงเปนฎกาในขอเทจจรง เมอคดนมทนทรพย 133,061 บาท จงตองหามฎกาฎกาของจ าเลยทงสองเกยวกบฟองแยงนน เปนการฟองแยงขอใหโจทกสงมอบใบส าคญรบบลอนเปนหลกฐานแหงหนของโจทกจ านวน 123,119 บาทถอไดวาเปนค าขอปลดเปลองทกขอนอาจค านวณเปนราคาเงนได ตามจ านวนหนในใบส าคญรบบลดงกลาว จงเปนคดทมทนทรพย 123,119 บาท จงเปนคดทมจ านวนทนทรพยทพพาทฎกาไมเกนสองแสนบาท จงตองหามมใหคความฎกาในขอเทจจรง

ค าพพากษาฎกาท 346/36 กรณพพาทกนในชนขอรบช าระหนในคดลมละลาย ถอวาเปนคดทมค าขอใหปลดเปลองทกขอนอาจค านวณเปนราคาเงนไดหรอทเรยกวาคดมทนทรพย และทนทรพยกคอจ านวนเงนตามทโจทกไดยนค าขอรบช าระหนฎกาท 853/17 โจทกฟองวาไดตกลงจ านองทดนไวกบจ าเลยแตไดท าเปนสญญาขายฝากซงเปนนตกรรมอ าพราง ดงน เปนการฟองเรยกเอาคนกรรมสทธทดนโดยอางวานตกรรมทท าไวตอกน เสอมเสยเปนคดทมค าขอใหปลดเปลองทกขซงอาจค านวณเปนราคาเงนได

ค าพพากษาฎกาท 1176/05 โจทกฟองวาตนมสทธไดรบมรดกของผตาย มทดนมโฉนด 2 แปลงแตจ าเลยอางวาผตายท าพนยกรรมยกใหจ าเลยโจทกจงขอใหศาลแสดงวาพนยกรรมทจ าเลยอางเปนโมฆะดงน ถอวาโจทกจ าเลยมขอโตแยงเกดขนเกยวกบกรรมสทธในทรพยแลวจงมอ านาจฟองได และคดเชนนเปนคดมทนทรพยหมายเหต ถาเปนคดเกยวกบการฟองขอใหเพกถอนตาง ๆ ดวาถาศาลเพกถอนแลวโจทกจะไดทรพยสนนนกลบมาเปนของโจทกอกครง เปนคดมทนทรพย จากตวอยางของค าพพากษาฎกาขางตน สรปไดวา คดมทนทรพยนอกจากจะเปนคดทมการเรยกรองทรพยสนทเปนเงนแลวยงรวมถงคดทศาลไดตดสนแลวเปนผลใหคความอกฝายหนงไดกรรมสทธในทรพยสนอยางอนทไมใชเงนดวย

2.1.1.2 คดไมมทนทรพย หมายความวา คดทมค าขอใหปลดเปลองทกขอนไมอาจค านวณเปนราคาเงนได หรอกลาวอกอยางคอ คดทโจทกไมไดกลาวอางหรอตงขอเรยกรองเปนจ านวนเงนหรอทรพยสนอยางหนงอยางใด แตขอใหศาลบงคบใหจ าเลยกระท าการหรอละเวนกระท าการอยางหนงอยางใดเพอประโยชนของ

242

โจทก เชน คดของศาลตงผจดการมรดก คดฟองขบไลผเชาออกจากทเชา คดฟองขอใหเลกหางหนสวนบรษทและตงผช าระบญช คดฟองขอใหท าลายนตกรรม เปนตน

ตวอยางคดไมมทนทรพย ค าสงค ารองท 513/00 ฟองขอใหจ าเลยเปนบคคลลมละลาย ไมใชการฟองเรยกทรพยจากจ าเลย

แตเปนการฟองเพอใหศาลมค าสงพทกษทรพยจ าเลยเดดขาด เปนคดไมมทนทรพย ค าพพากษาฎกาท 1054/09 โจทกอางวาเปนเจาของกรรมสทธทพพาทฟองขบไลใหจ าเลยรอถอน

บานเรอนออกไปจากทพพาท จ าเลยตอสวาทพพาทเปนของมารดาจ าเลยจ าเลยปลกบานเรอนอยโดยอาศยสทธของมารดาเมอ จ าเลยไมไดกลาวอางวาทพพาทนนเปนของจ าเลยจงไมเปนการกลาวแกเปนขอพพาทดวยกรรมสทธ จงเปนคดไมมทนทรพย

ค าพพากษาฎกาท 1216/22 คด จ.พ.ท.ขอใหเพกถอนการโอนและการฉอฉล มผลใหทรพยสนกลบคนเปนของลกหนตามเดม มไดเรยกรองทรพยหรอรบประโยชนเพมขน เปนคดค าขอปลดเปลองทกขค านวณเปนราคาเงนไมได ไมตองหามอทธรณในขอเทจจรงฟองหามมใหจ าเลยกระท าการใหเกดเสยงหรอกลนทนาร าคาญเปนคดไมมทนทรพยแมจะเรยกคาเสยหายมาดวย ดทค าขอประธานเปนหลก

ค าพพากษาฎกาท 2153/20 ฟองขอใหหามมใหท าเสยงดง สงกลนเดอดรอนร าคาญกบเรยกคาเสยหาย 10,000 บาท ตอไปเดอนละ 5,000 บาท จนกวาจะหยดท าละเมดเปนคดปลดเปลองทกขค านวณเปนราคาเงนไมได แมเรยกคาเสยหายดวยไมเกน 10,000 บาท และตอไปเดอนละ 5,000 บาท กไมใชคดมทนทรพยตาม ป.ว.พ. ม.224 วรรคแรกอทธรณขอเทจจรงได

ค าสงค ารองท 846/27 ฟองขอใหหามมใหจ าเลยใชชอสถานประกอบการคาทอานออกเสยงคลายคลงกบชอสถานประกอบการคาของโจทก แมจะเรยกคาสนไหมทดแทนมาเพยง 50,000 บาท พรอมดอกเบยนบแตวนฟองกเปนคดฟองขอใหปลดเปลองทกขอนไมอาจค านวณเปนราคาเงนได ไมตองหามฎกาในขอเทจจรง ผรกษาทรพยอทธรณใหศาลก าหนดคารกษาทรพยใหมเปนคดไมมทนทรพย

ค าพพากษาฎกาท 1566/24 คารกษาทรพยซงผชนะคดน ายดและมสญญาก าหนดไวกบผรกษาทรพยนน คารกษาทรพยเปนคาธรรมเนยมเจาพนกงานบงคบคด ศาลพจารณาสงใหไดตามทเหนสมควร ผรกษาทรพยอทธรณฎกาไดถาเหนวาศาลก าหนดใหต าไปเปนคดไมมทนทรพยมใชคดมทนทรพยตามทผรกษาทรพยอทธรณฎกาเรยกรองเอา

ค าพพากษาฎกาท 2745/32 โจทกฟองขอใหศาลพพากษาวาโจทกเปนเจาของมสทธครอบครองทพพาทซงจ าเลยไดขนทะเบยนเปนทสาธารณะ และใหจ าเลยออกโฉนดทพพาทใหโจทก ดงน เปนการฟองเรยกกรรมสทธทดนจงเปนคดมทนทรพย จากตวอยางค าพพากษาฎกาขางตน สรปไดวา คดไมมทนทรพย คอ คดทมการฟองคดแตผฟองไมไดกลาวอางในเรองกรรมสทธมาเปนของตน หรอการฟองทไมไดเรยกรองเอาทรพยสนหรอประโยชนเพมขน หรอเปนการฟองใหหยดการกระท าบางอยาง เชน หามใชชอสถานประกอบการซ ากน หรอหามท าเสยงดงรบกวน

2.2 คดไมมขอพพาท

คดไมมขอพพาท หมายถง คดทผรองมความจ าเปนตองใชสทธทางศาล หรอเปนคดแพงทบคคลเสนอตอศาลเพอใชสทธทางศาลตามทกฎหมายบญญตรบรองสทธไว กลาวคอ มคความฝายเดยว มไดโตแยงสทธกบผใด โดยตองการใหศาลแสดงสทธของตนเพอรบรองหรอคมครองหรอบงคบตามสทธทตนมอย เชน ค ารองขอผจดตงผจดการมรดก ค ารองขอใหศาลสงคนสาบสญ ค ารองขอใหศาลมค าสงแสดงการไดมาซงกรรมสทธทดนโดยการครอบครองปรปกษตามทประมวลกฎหมายทดนบญญตไว ค ารองขอใหเปนคนสาบสญ เปนตน ทงนเปนคดทโจทกเปนผรองฝายเดยวไมมจ าเลยเปนคความดวย แตหากมผยนคดคานค าขอฝายเดยวเมอใด คดจะ

243

กลายเปนคดมขอพพาทเพราะมผโตแยง โดยคดไมมขอพพาทนใหเสนอตอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาลหรอตอศาลทผรองมภมลาเนาอยในเขตศาล

อยางไรกตาม การใชสทธทไมมกฎหมายบญญตรบรองใหผใดใชสทธทางศาลได บคคลนนยอมไมมอ านาจยนค ารองขอตอศาลได ยกตวอยาง การทบคคลใดจะตองใชสทธทางศาล เปนคดไมมขอพพาทโดย

ท าเปนค ารองขอยนตอศาลตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 55 และมาตรา 188 (1) ตองพจารณาจากกฎหมายสารบญญตกลาวคอ จะตองมกฎหมายบญญตรบรองใหใชสทธทางศาลโดยยน

ค ารองขอในกรณนน ๆ ได เมอไมมกฎหมายบญญตรบรองวาหากผรองท านตกรรมยกทดนใหผใดไปแลว ใหผรองใชสทธทางศาลยนค ารองขอใหศาลสงวานตกรรมยกใหดงกลาวเปนโมฆะไดแมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 156 ทใหผรองใชสทธทางศาลยนค ารองขอใหศาลสงวานตกรรมเปนโมฆะไดกเปนเพยงหลกเกณฑของกฎหมายทจะท าใหนตกรรมเปนโมฆะเทานน หาไดรบรองใหผรองใชสทธทางศาลโดยยนค ารองขอใหศาลสงวานตกรรมนนเปนโมฆะแตอยางใดผรองจงไมสามารถใชสทธทางศาลเปนคดไมมขอพพาทได (ค าพพากษาฎกาท4530/41) หรอ ผรองเปนชายโดยก าเนด แมจะไดรบการผาตดเปลยนแปลงอวยวะเพศเปนหญงแลวกตาม แตกไมมกฎหมายรบรองใหสทธผรองทจะขอเปลยนแปลงเพศทถอก าเนดมาได ทงมใชเปนกรณทผรองจะตองใชสทธทางศาลตามกฎหมาย ฉะนน ผรองจะขอใหศาลมค าสงใหผรองเปลยนเพศมาเปนหญงไมได (ค าพพากษาฎกาท 157/2524) หรอ บคคลใดอางวา จ าตองใชสทธทางศาลและมารองเปนคดไมมขอพพาทนน จะตองมกฎหมายสนบสนนใหรองขอตอศาลได การทผรองรองขอใหศาลสงวาเปนบคคลคนเดยวกนกบนายสมศกด สตธรรมนน ไมมกฎหมายสนบสนนใหผรองขอตอศาลเปนคดไมมขอพพาท หากมผใดโตแยงวาผรองมใชบคคลคนเดยวกบนายสมศกดอนเปนการโตแยงสทธของผรอง ผรองยอมมสทธฟองเปนคดมขอพพาทตามกฎหมายอยแลว (ค าพพากษาฎกาท 100/2524) หรอ การขอใหศาลแสดงวาไดกรรมสทธทดนโดยการครอบครองปรปกษนน กฎหมายบญญตรบรองใหกระท าเฉพาะการไดมาซงทดนทมกรรมสทธเทานน ทงน ตามมาตรา 1382 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ส าหรบทดนทมเพยงหนงสอรบรองการท าประโยชน (น.ส.3 หรอ น.ส. 3 ก.) หรอทดนทมแบบแจงการครอบครอง ( ส.ค.1) หรอทดนทไมมหลกฐานแสดงสทธใดๆนน ไมมกฎหมายรบรองใหยนค ารองขอใหศาลแสดงสทธครอบครองไดดงเชนการไดมาซงทดนมกรรมสทธแลว ผครอบครองทดนจงไมมอ านาจยนค ารองขอใหศาลแสดงวาตนเปนผมสทธครอบครองในทดนดงกลาว (ค าพพากษาฎกาท 5389/49, 248/37) อยางไรกตามกเปนการยนค ารองขอตอศาลเปนกรณทไมมการโตแยงสทธ แตมความจ าเปนตองใชสทธทางศาล ดงนถาผครอบครองโตแยงสทธเปนจ าเลย กเปนคดทมขอพพาท (ค าพพากษาฎกาท 6536/44)

3.บคลากรในกระบวนการยตธรรมทางแพง บคลากรในกระบวนการยตธรรมทางแพง ไดแก

3.1 คความ ค าวาคความในคดแพงไดแก โจทกหรอเรยกอกอยางหนงวาผฟองคด และอกฝายหนงเรยกวา จ าเลยหรอเรยกอกอยางหนงวาผทถกฟอง นอกจากโจทกและจ าเลยแลว คความยงหมายความถง ผรองเรยนส าหรบคดไมมขอพพาทดวย และหมายความรวมถงบคคลผมสทธกระท าแทนคความตามกฎหมาย หรอในฐานะทนายความดวย นอกจากนบคคลภายนอกทศาลอนญาตใหรองสอดเขามาเปนโจทก หรอจ าเลยในภายหลงกถอวาเปนคความดวยเชนกน เนองจากคดแพงเปนเรองของเอกชนทจะตองรกษาสวนไดเสยของตนเอง กระบวนการยตธรรมทางแพงจงยนยอมใหคความมอบหมายใหผอนด าเนนการแทนได

244

3.2 ศาลยตธรรม ตามพระธรรมนญศาลยตธรรม พ.ศ. 2543 ศาลยตธรรมมอยทวราชอาณาจกรและระบบศาลยตธรรมแบงออกเปน 3 ชน คอ ศาลขนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา การฟองรองคดแพงจะตองฟองทศาลชนตนเปนล าดบแรก แตเนองจากศาลชนตนมหลายประเภท และตงอยในทกจงหวด การเสนอ

ค าฟองจะตองเสนอใหถกศาล มฉะนนศาลกจะไมรบฟองหรอยกฟองเสย ส าหรบศาลยตธรรมมพฒนาการทตอเนองในการเพมประสทธภาพเพออ านวยความยตธรรมและการพจารณาพพากษาคดดงปรากฏจากการเพมจ านวนศาล การตงแผนกเพอพจารณาพพากษาคดพเศษขนในศาลการจดตงศาลช านญพเศษ และศาลพเศษ การน าระบบการบรหารงานคดมาใชเพอเพมประสทธภาพและลดคาใชจายในการด าเนนคดในศาล การนงพจารณาคดตอเนองและครบองคคณะ การสนบสนนใหมการระงบขอพพาทโดยวธอนนอกจากการพจารณาพพากษาคดตามปกตของศาล เชน การไกลเกลยขอพพาท การอนญาโตตลาการ ซ งมการจดตงส านกระงบ

ขอพพาทขนในส านกงานศาลยตธรรมเพอด าเนนการน (ศาลยตธรรม, 2561)

รปท 5.2 ศาลยตธรรม ทมา: https://www.coj.go.th/en/systemcoj.html, 2561

ในสวนของศาลยตธรรมตามทกลาวมา ไดแบงระดบชนศาลออกเปน 3 ชนศาล ไดแก ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา ดงจะไดกลาวในรายละเอยด ดงน (ศาลยตธรรม, 2561) 3.2.1 ศาลชนตน ศาลชนตนเปนศาลแรกทท าหนาทรบค าฟองหรอค ารองในชนเรมตนคด หลงจากพจารณาคดแลวจงชขาดตดสนคดเปนศาลแรก ทงมอ านาจในการด าเนนกระบวนพจารณาแทนศาลอทธรณและศาลฎกาในบางเรอง เชน อานค าพพากษาหรอค าสงของศาลดงกลาว ฯลฯ ศาลชนตนม 2 ประเภท คอ ศาลชนตนทวไป ศาลพเศษ และศาลช านญพเศษ

3.2.1.1 ศาลชนตนทวไป ม 2 ประเภท คอ

1. ศาลชนตนทวไปส าหรบกรงเทพมหานคร ไดแก ศาลแพง ศาลแพงกรงเทพใต ศาลแพงธนบร ศาลอาญา ศาลอาญากรงเทพใต ศาลอาญาธนบร ศาลจงหวดมนบร ศาลจงหวดตลงชน

245

ศาลจงหวดพระโขนง ศาลแขวงพระนครเหนอ ศาลแขวงพระนครใต ศาลแขวงธนบร ศาลแขวงดสต และศาลแขวงปทมวน

รปท 5.3 ศาลชนตนในกรงเทพมหานคร

ทมา: https://www.naewna.com/local/352958, 2561

2. ศาลชนตนทวไปส าหรบจงหวดอนนอกจากกรงเทพมหานคร ประกอบดวย ศาลจงหวด และศาลแขวง ในสวนภมภาค ซงมจ านวน 9 ภาค การบรหารจดการงานธรการของศาลจงหวดและศาลแขวงในภาค 1-9 ด าเนนการโดย ส านกอ านวยการประจ าศาลหรอส านกงานประจ าศาลแตละศาล โดยมอธบดผพพากษาภาค ท าหนาทบรหารราชการของศาลชนตนทอยในเขตใหเปนไปดวยความเรยบรอยและมอ านาจ หนาทเปนผพพากษาในศาลทอยในเขตอ านาจดวยผหนงและมส านกศาลยตธรรมประจ าภาค 1-9 ท างานดานธรการ ศาลจงหวดมอ านาจพจารณาพพากษาทงคดแพงและคดอาญาทวไป ส าหรบคดแพงทอยในอ านาจของศาลจงหวด ประกอบไปดวยคดมทนทรพยและคดไมมทนทรพย หากเปนคดมทนทรพยตองม ทนทรพยทพพาทกนเกน 300,000 บาทขนไป ในสวนของคดอาญา ตองมอตราโทษจ าคกเกน 6 เดอน หรอปรบเกน 60,000 บาท ในสวนของศาลแขวง ศาลแขวงเปนศาลชนตนทไดรบการจดตงขนเพอพจารณาพพากษาคดอาญาทเปนความผดเลกนอยและคดแพงทมทนทรพยพพาทไมสง โดยมอ านาจ พจารณาพพากษาคดแพงซงราคาทรพยสนทพพาทหรอจ านวนเงนทฟองไมเกน 300,000 บาท และพจารณาพพากษาคดอาญาซงกฎหมายก าหนดอตราโทษอยางสงไวใหจ าคกไมเกน 3 ปหรอปรบไมเกน 60,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ ในกรณทจะลงโทษจ าคกเกน 6 เดอน หรอปรบเกน 10,000 บาท หรอทงจ าทงปรบซงโทษจ าคกหรอปรบอยางหนงอยางใดหรอทงสองอยางเกนอตราทกลาวแลว จะตองใหผ พพากษาอกคนหนงรวมเปนองคคณะ

ในการพพากษาคดดวย จากทกลาวมาขางตน เหนไดวาศาลชนตนไดแบงแยกยอยตามอ านาจหนาทของศาล โดยแยกเปนศาลจงหวดและศาลแขวงโดยพจารณาจากประเภทของคด เหนไดวาศาลจงหวดมอ านาจครอบคลม

246

มากกวาศาลแขวงเพราะรบพจารณาทงคดแพงและคดอาญาทไมอยในอ านาจของศาลแขวง ดงนน ในจงหวดใดไมมศาลแขวงผฟองคดสามารถฟองคดทศาลจงหวดได

3.2.1.2 ศาลพเศษ และศาลช านญพเศษ

1) ศาลพเศษ ไดแก ศาลเยาวชนและครอบครว ท าหนาทเปนศาลพเศษ โดยจดตงขนตามกฎหมายเฉพาะเพอใหมอ านาจในการพจารณาพพากษาคดบคคลบางกลม เชน เดกหรอเยาวชน หรอคดบางประเภท เชน คดครอบครว คดคมครองเดกหรอคดคมครองผถกกระท าความรนแรงในครอบครวโดยวธพจารณาคดแตกตางจากศาลธรรมดา โดยคดทอยในอ านาจศาลเยาวชนและครอบครว อธบายไดดงน (ความรเกยวกบศาลเยาวชนและครอบครว, 2561)

1.1) คดอาญา ศาลเยาวชนและครอบครวมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญาทกขอหาทเดกหรอเยาวชนกระท าความผด ซงเดกหมายถง บคคลซงอายยงไมเกน 15 ป สวนเยาวชน หมายถง บคคลทอายเกน 15 ป แตไมถง 18 ป โดยใหถออายเดกหรอเยาวชนในวนทการกระท าความผดไดเกดขนดงนน บคคลทกระท าความผดทางอาญา และจะตองถกด าเนนคดในศาลเยาวชนและครอบครวจงหมายถง บคคลทอายไมถง 18 ปบรบรณ ไมวาเดกหรอเยาวชนกระท าความผดฐานใดและอตราโทษเทาใด แมบางเรองเดกและเยาวชนกระท าความผดกฎหมายพเศษ ตามกฎหมายตองอยในอ านาจของศาลช านญพเศษโดยเฉพาะกตาม กตองฟองคดเดกและเยาวชนนนตอศาลเยาวชนและครอบครว 1.2) คดอาญาทศาลซงมอ านาจพจารณาคดธรรมดาไดโอนมา ตามพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ.2453 มาตรา 97 วรรคหนง เปนกรณทบคคลทไดกระท าความผดอาญามอายพนเกณฑเยาวชนและคดอยในอ านาจของศาลธรรมดาโดยหลกแลวตองพจารณาและพพากษาคดโดยศาลธรรมดาซงอาจเปนศาลจงหวดหรอศาลแขวงกไดแตศาลเหนวาจ าเลยท

ก. ศาลแขวงอดรธาน ข. ศาลจงหวดออดรธาน

รปท 5.4 ศาลชนตน ทมา: ก. https://www.tnews.co.th/contents/td/221846, 2561 ข.https://mgronline.com/local/detail/9540000101971, 2561

247

กระท าความผดมรางกาย สภาพจต สตปญญาและนสยเหมอนเดกหรอเยาวชนศาลมอ านาจใชดลพนจใหโอนคดไปยงศาลเยาวชนและครอบครวทมอ านาจไดและใหถอวาบคคลนนเปนเดกหรอเยาวชน 1.3) คดครอบครว (คดแพง) ไดแก คดแพงทจะตองบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกฎหมายวาดวยการจดทะเบยนครอบครว หรอกฎหมายอนทเกยวกบครอบครว เชน การหมน การสมรส คดฟองหยา แบงสนสมรส อ านาจในการปกครองดแลบตร บตรบญธรรม การท านตกรรมของผเยาว คดเกยวกบการขอใหเปนคนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ เปนตน 1.4) คดคมครองสวสดภาพ หมายความวา คดทฟองหรอรองขอตอศาลหรอกระท าการใด ๆในทางศาลเกยวกบการคมครองสวสดภาพเดกหรอบคคลในครอบครว ซงจะตองบงคบตามกฎหมายวาดวยการคมครองเดก กฎหมายวาดวยการคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครวหรอกฎหมายอนทเกยวกบการคมครองสวสดภาพเดกหรอบคคลในครอบครว 2) ศาลช านญพเศษ ปจจบนมอย 4 ศาล คอ ศาลภาษอากรกลาง ศาลลมละลายกลาง ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศกลาง และศาลแรงงาน ซงปจจบนศาลแรงงานม

ศาลแรงงานกลางและศาลแรงงานภาค 1 – ภาค 9 ศาลพเศษ และศาลช านญพเศษเปนศาลชนตนทใชวธพจารณาพเศษตามทบญญตไวในพระราชบญญตจดตงศาลและวธพจารณาคดของศาลนนๆ ซงแตกตางจากศาลชนตนทวไป โดยผพพากษาศาลพเศษและศาลช านญพเศษจะเปนผพพากษาทมความรความเขาใจในเรองนนๆ โดยเฉพาะศาลในกลมนบางศาล ไดแก ศาลเยาวชนและครอบครวกลาง ศาลแรงงาน และศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศกลาง จะมบคคลภายนอกทมใชผพพากษาแตมความรและความเขาใจในเรองดงกลาว ซงไดรบการแตงตงเปนผพพากษาสมทบเขามารวมพจารณาและพพากษาคดดวยค าพพากษาหรอค าสงของศาลในกลมนบางศาล กฎหมายก าหนดใหอทธรณโดยตรงตอศาลฎกา ซงในศาลฎกาจะมแผนกคดช านญพเศษเพอพพากษาคดประเภทนโดยเฉพาะไดแก แผนกคดแรงงาน แผนกคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ แผนกคดภาษอากร และแผนกคดลมละลาย

3.3 เจาพนกงานบงคบคด คอ เจาพนกงานของศาลหรอพนกงานอนผมอ านาจตามหาบญญตแหงกฎหมาย ทใชอยในอนทจะปฏบตตามวธการทบญญตไวในกฎหมาย เพอ คมครองสทธของคความในระหวางพจารณา หรอเพอบงคบตามค าพพากษาหรอค าสง การทศาลจะใหผใดเปนเจาพนกงานบงคบคด ศาลจะตองออกหมายบงคบคดตงผนนเปนเจาพนกงานบงคบคด ส าหรบในกรงเทพมหานคร ศาลจะตงเจาพนกงานในกรมบงคบคด กระทรวงยตธรรม สวนในจงหวดอน จาศาลจะท าหนาทเปนเจาพนกงานบงคบคด เจาพนกงานบงคบคดถอเปนเจาพนกงานของศาล จงมหนาทตองปฏบตตามค าสงของศาล เมอศาลสงใหเจาพนกงานบงคบคดปฏบตหนาทอยางใด เจาพนกงานบงคบคดไมมสทธอทธรณหรอฎกาค าสงของศาลไดการพจารณาคดแพงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมขนตอนกาหนดกฎเกณฑขอยกเวนระยะเวลาทคความจะตองปฏบตซงมความยงยากซบซอน เปนการยากพอสมควรในการทาความเขาใจ การปฏบตทไมถกตองตามกฎหมายอาจเกดความเสยหายแกคดได ในบทนจงขอกลาวเฉพาะหลกเกณฑทวไปทควรรโดยมรายละเอยดดงน

4. ขนตอนในการด าเนนคดแพง ตามทกลาวมาแลวในสวนตน บคคลทมสทธน าคดแพงขนฟองตอศาลตองมกฎหมายก าหนดไว

2 ประการ ไดแก กรณทมการโตแยงสทธ หรอกรณทมความจ าเปนทตองใชสทธทางศาล หลงจากพจารณาแลววาเปนคดประเภทใด ประการตอมาใหพจารณาวาบคคลทฟองหรอยนค ารองเปนบคคลธรรมดา หรอนตบคคล หากเปนบคคลธรรมดาตองมสภาพบคคลในขณะยนฟองหรอยนค ารองขอ นอกจากนนใหพจารณาดวย

248

วาบคคลธรรมดานนเปน “ผไรความสามารถ” ตามกฎหมายหรอไม หากเปนผไรความสามารถใหแกไขเรองความสามารถเสยกอนฟองหรอยนค ารองขอตอศาล โดยพจาณาแกไขตามมาตรา 56 วธพจารณาความแพง ในมาตรา 56 วรรคหนง ก าหนดเรองการด าเนนคดของผไรความสามารถเอาไววา "ผไรความสามารถหรอผท าการแทนจะเสนอขอหาตอศาลหรอด าเนนกระบวนพจารณาใด ๆ ไดตอเมอไดปฏบตตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยความสามารถและตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน การใหอนญาตหรอยนยอมตามบทบญญตเชนวานน ใหท าเปนหนงสอยนตอศาลเพอรวมไวในส านวนความ" ผไรความสามารถ ตามมาตรา 56 มความหมายอยในมาตรา 1(12) ซงมความหมายอยางกวาง จงหมายความรวมถง ผเยาว , คนไรความสามารถ และ คนเสมอนไรความสามารถ ดงนน การเสนอขอหาหรอการด าเนนกระบวนพจารณาใดๆในศาล จะตองปฏบตตามเงอนไขทก าหนดไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยความสามารถ ซงสรปไดดงน

4.1 บคคลทมอ านาจในการด าเนนคดแพง ส าหรบบคคลทมอ านาจด าเนนคดแพง ตองบคคลธรรมดาหรอนตบคคล ส าหรบบคคลธรรมดาหากมความบกพรองเรองความสามารถ ตองแกไขความบกพรองนนเสยกอน ดงน

ประการทหนง การด าเนนคดกรณเปนผเยาว ผเยาวยอมอยในอ านาจปกครองของบดามารดา ดงนน บดามารดายอมเปนผแทนโดยชอบธรรมของผเยาว การฟองและการด าเนนคดของผเยาวตองกระท าการแทนโดยผแทนโดยชอบธรรม เหนไดจากค าพพากษาศาลฎกาท 623/2519 (ประชมใหญ) โจทกเปนผเยาวฟองคดเรยกคาขาดไรอปการะจากจ าเลยซงท าละเมดใหมารดาโจทกถงแกความตาย โจทกฟองคดโดยไมมผแทนโดยชอบธรรมเขามาด าเนนคดแทน กเปนแตบกพรองเรองความสามารถทแกไขได ตาม ป.ว.แพง มาตรา 56 ไมใชโจทกไมมอ านาจฟองแตอยางใด แตเมอคดขนมาสชนฎกา โจทกบรรลนตภาวะแลว ยอมไมตองแกไขขอบกพรองเรองความสามารถอก โจทกมอ านาจด าเนนคดตอไปได จากค าพพากษาดงกลาว เหนไดวาผเยาวฟองคดและด าเนนกระบวนพจารณาในศาลดวยตนเอง เปนเพยงเรองของการบกพรองในเรองความสามารถเทานน ไมใชผเยาวไมมอ านาจฟอง ดงนน ศาลจงตองมค าสงใหแกไขเรองความสามารถเสยกอน ตามมาตรา 56 วรรคสอง ฉะนน ศาลจะดวนยกฟองเพราะโจทกไมมอ านาจฟองไมได นอกจากนนยงมค าพากษาฎในเรองอ านาจฟองของผเยาว ดงน

ค าพพากษาศาลฎกาท 5527/2541 เมอโจทกซงเปนผเยาวไดรบความยนยอมจากบดามารดาใหฟองและด าเนนคดแลว โจทกยอมมสทธท

จะมอบอ านาจใหผอนฟองและด าเนนคดแทนไดหาจ าตองไดรบความยนยอมจากบดามารดาอกครงไม ตามประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 286 ไดใหความหมายเกยวกบการจดสรรทดนไวในขอ 1 วา การจดจ าหนายทดนตดตอกนเปนแปลงยอย มจ านวนตงแต 10 แปลงขนไปไมวาดวยวธใด เมอปรากฏวา ป. และ ย. ไดรวมกนแบงแยกทดนของตนออกเปนแปลงยอย รวม 27 แปลงแลวประกาศขายใหแกประชาชนทวไปโดยไดระบทดนพพาทอนเปนรปตวทในหนงสอโฆษณาจดท าเปนทางออกสถนนสาธารณะ ทงนเพอเปนประโยชนแกผซอทดน การกระท าของ ป. และ ย. จงเปนการแสดงออกโดยปรยายวา บคคลทงสองไดจดใหมสาธารณปโภคคอทดนพพาทเปนทางเขาออก อนถอไดวาเปนการจดสรรทดนตามประกาศของคณะปฏวตฉบบท 286 ตามขอ 1 ดงกลาวประกอบดวย ขอ 30 วรรคหนงและขอ 32 สวนการท ป. และ ย. จะไดขออนญาตจดสรรทดนหรอไมเปนอกเรองตางหาก หากบคคลทงสองนนจะด าเนนการฝาฝนโดยไมไดขออนญาตจดสรรทดนตามประกาศของคณะปฏวตฉบบดงกลาวกไมท าใหการด าเนนการขายทดนของบคคลทงสองดงกลาวไมเปนการจดสรรทดนตามกฎหมาย ทดนพพาท จงเปนทางภารจ ายอมตามกฎหมายแกทดนจดสรรและทดนโจทกทไดรบจาก ส.ซงซอทดนดงกลาวมาจากป.และย.จ าเลยจะอางวาจ าเลยเปนบคคลภายนอกรบโอนโดยสจรตและ

249

จดทะเบยนโดยสจรตหาไดไม เมอทดนพพาทตกเปนทางภารจ ายอมแกทดนโจทกจ าเลยเปนผกอสรางสงของลงบนทดนพพาทเพอกดขวางทางภารจ ายอม อนเปนเหตใหประโยชนแหงภารจ ายอมลดไปหรอเสอมความสะดวก ยอมท าใหโจทกไดรบความเสยหายโจทกจงมอ านาจฟองจ าเลยใหรอถอนสงปลกสรางและเครองกนกดขวางใหออกไปจากทางภารจ ายอมได

ค าพพากษาศาลฎกาท 905/2523 บคคลผเสมอนไรความสามารถนนท านตกรรมเองไดสงทกสงทกอยาง เวนแตจะตองดวยขอจ ากด

ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 35 ซงผเสมอนไรความสามารถจะท าไดเฉพาะเมอผพทกษใหความยนยอมเทานน ผพทกษมอ านาจหนาทเพยงแตใหความยนยอมหรอไมแกผเสมอนไรความสามารถในกจการทกฎหมายก าหนดไว ไมมบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทใหอ านาจผพทกษฟองคดแทนผเสมอนไรความสามารถ ผพทกษจงไมมอ านาจฟองคดแทนผเสมอนไรความสามารถ

ค าพพากษาศาลฎกาท 1215/2492 ในระหวางพจารณาศาลสงยกค ารองในเรองขอตดฟองของจ าเลย จ าเลยแถลงวา ยงตดใจคดคานและขอสงวนสทธเพออทธรณ แลวจ าเลยไดยนอทธรณค าสงของศาล ศาลชนตนสงไมรบอทธรณ จ าเลยยนค าแถลงวาพอใจค าสงไมรบอทธรณของศาลแลว จงขอคาธรรมเนยมคนดงน เปนเรองทจ าเลยพอใจในการสงของศาล ไมใชพอใจทจะไมอทธรณ เมอศาลพพากษาคดแลว จ าเลยยอมอทธรณคดคานค าสงนนได เพราะจ าเลยไดโตแยงค าสงไวตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 226(2) แลว เมอความปรากฏวาจ าเลยเปนผเยาว ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 1(12) กรณกตองตามมาตรา 56 การทผแทนโดยชอบธรรมจะใหอนญาตหรอยนยอมแกผเยาว ทจะด าเนนคดหรอไมเปนอ านาจของผแทนโดยชอบธรรม ศาลไมมอ านาจบงคบผแทนโดยชอบธรรมใหด าเนนคดแทนผเยาว การหมายเรยกตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา57(3) เปนการหมายเรยกใหเขามาเปนคความ ถาผแทนโดยชอบธรรมไมใหความยนยอมแกผเยาวในการด าเนนคด หรอไมเขาด าเนนคดแทนผเยาวตามทควรศาลจะตงผแทนเฉพาะคดใหตามมาตรา 56 วรรคทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงกไมได เพราะเปนบทบญญตเฉพาะแตในกรณไมมผแทนโดยชอบธรรม หรอผแทนโดยชอบธรรมท าหนาทไมได แตถาในกรณทบดาเปนผปกครองและไมยอมใหค ายนยอมเชนน ผเยาวอาจขอตอศาลใหรอคดไวหรอศาลสงรอไวเองกได โดยใหผเยาวไปหาญาตสนท ด าเนนการตามมาตรา 1552 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยถอนอ านาจบดาในสวนนฐานใชอ านาจปกครองโดยมชอบเสยกอนได ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 56 ไมไดหามไมใหฟองผเยาว เปนแตวาถาถกฟอง ผเยาวจะด าเนนคดไมได เวนแตจะไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทนโดยชอบธรรม เขาด าเนนคดแทนเสยทเดยว ถาผแทนโดยชอบธรรมไมระวงผลประโยชนของผเยาว กไมใชความผดของโจทก จะบงคบโจทกไมไดศาลจงชอบทจะคอยระวงผลประโยชนของผเยาวใหตามสมควร เพอรกษาประโยชนของผเยาว ศาลอาจจะแจงไปยงพนกงานอยการเพอพจารณาและด าเนนการตามมาตรา 1552 นกได เมอมการถอนอ านาจแลว กเปนหนาททจะใชมาตรา 56 วรรคทายได แตศาลจะหมายเรยกผแทนโดยชอบธรรม ใหเขามาแกคดแทนผเยาวนนหามกฎหมายสนบสนนไม

ค าพพากษาศาลฎกาท 3184/2550 โจทกฟองเรยกคาเสยหายจากจ าเลยฐานกระท าละเมดตอโจทกโดยม ท. บดาโจทกเปนผฟองและด าเนนคดแทนในฐานะผแทนโดยชอบธรรม แตขอเทจจรงปรากฏวาโจทกเปนบคคลทบรรลนตภาวะแลวในขณะฟอง โจทกจงไมใชผเยาวทตองตกอยใตอ านาจปกครองของบดามารดาตาม ป.พ.พ. มาตรา 1566 วรรคหนง โจทกยอมสามารถท าการใด ๆ ไดโดยไมตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมตาม ป.พ.พ.

250

มาตรา 21 แตขณะฟองโจทกเปนคนพการทพพลภาพพดและเดนไมได ไมสามารถชวยเหลอตนเองไดเลย ท. บดาโจทก ชอบทจะไปด าเนนการรองขอตอศาลขอใหโจทกเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถและตงผอนบาลหรอผพทกษแลวแตกรณกอน ตราบใดทยงไมมค าสงศาลใหโจทกเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถกตองถอวาโจทกเปนบคคลทมความสามารถท าการใด ๆ ไดดวยตนเองตามกฎหมาย ซงรวมทงการฟองและด าเนนคดตอศาล การท ท. บดาโจทกลงลายมอชอในใบแตงทนายความใหฟองคดแทนโจทก โดยยงไมมค าสงศาลให ท. เปนผอนบาลหรอผพทกษของโจทก จงเปนความบกพรองในเรองความสามารถตามนยแหง ป.ว.พ. มาตรา 56 กรณจงตองท าการแกไขขอบกพรองเสยกอน

ประการทสอง การด าเนนคดของคนไรความสามารถ ในการด าเนนคดของคนไรความสามารถใหอยในความอนบาลของผอนบาล ดงนน การฟองและการด าเนนคดของคนไรความสามารถตองกระท าการแทนโดยผอนบาล ดงจะเหนไดจากค าพพากษาฎกาตอไปน

ค าพพากษาศาลฎกาท 516/2551 อ านาจฟองในคดนเปนของโจทกซงเกดจากการกระท าละเมดของลกจางในทางการทจางหรอตวแทนของจ าเลย แตเนองจากโจทกไดรบบาดเจบสาหสกายพการและสมองไดรบการกระทบกระเทอนจนไมสามารถชวยเหลอตนเองไดจนถงวนฟอง ว. ภรยาโจทกจงฟองคดนแทนในนามของโจทกซงกปรากฏตามค าฟองวา กอนฟองคดน ว. ไดยนค ารองตอศาลเยาวชนและครอบครวกลางขอใหศาลมค าสงวาโจทกเปนคนเสมอน

ไรความสามารถ และตง ว. เปนผพทกษ แตศาลเยาวชนและครอบครวกลางยงไมไดมค าสง และตอมาหลงจากโจทกฟองคดนแลวศาลเยาวชนและครอบครวกลางไดมค าสงวา อาการของโจทกไมใชเปนคนเสมอน

ไรความสามารถ แตเขาลกษณะบคคลวกลจรตตาม ป.พ.พ. มาตรา 28 จงมค าสงวา โจทกเปน

คนไรความสามารถและใหอยในความอนบาลของ ว. ขอเทจจรงจงฟงไดวา โจทกเปนคนวกลจรตมาตงแต ว. ยนค ารองขอดงกลาว ดงนน ขณะฟองคดนโจทกจงเปนบคคลวกลจรตซงถอวาเปนผไรความสามารถตาม ป.ว.พ. มาตรา 56 โจทกจะเสนอขอหาตอศาลไดตองปฏบตตามบทบญญตแหงกฎหมายดงกลาวโดยตองมผอนบาลเปนผท าการแทน แตตอนยนฟองยงไมมค าสงศาลตง ว. เปนผอนบาลโจทก ว. จงไมมสทธท าการแทนเทากบโจทกเสนอขอหาเอง อนเปนการบกพรองในเรองความสามารถเทานน มใชไมมอ านาจฟอง เมอตอมาศาลเยาวชนและครอบครวกลางมค าสงตง ว. เปนผอนบาลโจทก ว. จงมอ านาจทจะท าการแทนโจทกในการเสนอขอหาของโจทกได การบกพรองในเรองความสามารถนแกไขใหบรบรณไดตามมาตรา 56 เมอไดแกไขโดยรองขอตอศาลและศาลมค าสงตงให ว. เปนผอนบาลมอ านาจท าการแทนโจทกแลว เหตบกพรองในเรองความสามารถกหมดไป ท าใหการฟองคดแทนโจทกทบกพรองมาแตตนเปนอนสมบรณดวยการแกไขนแลว จ าเลยท าละเมดแกโจทกท าใหโจทกไดรบอนตรายสาหสกายพการ สมองไดรบความกระทบกระเทอนจนศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เสยความสามารถประกอบการงานอยางสนเชงทงในปจจบนและในอนาคตตองลาออกจากราชการ แมโจทกน าสบความเสยหายไมไดแนนอน ศาลกมอ านาจก าหนดคาสนไหมทดแทนใหไดตามสมควรแกพฤตการณและความรายแรงแหงละเมด สวนทจ าเลยอางวาหากไมเกดเหตละเมดกไมแนวาโจทกจะรบราชการจนเกษยณหรอไม และอาจไดรบเงนบ าเหนจบ านาญนน กเปนสทธของโจทกทจะไดรบโดยชอบอยแลว ไมเกยวกบความรบผดของจ าเลย คาใชจายในโรงพยาบาลเปนคาเครองรบโทรทศนและตเยนในหองพกผปวยเปนอปกรณไฟฟาทอ านวยความสะดวกอนจ าเปนแกผปวยและคนเฝาไข ทงโรงพยาบาลไดจดเตรยมไวใหใชในหองอยแลว ถอเปนคาใชจายอนจ าเปนทโจทกตองเสยไป จ าเลยจงตองรบผดตอโจทก ประการทสาม การด าเนนคดกรณคนเสมอนไรความสามารถ ยอมอยในความดแลของผพทกษ และสามารถฟองคดและด าเนนคดไดดวยตนเอง แตตองไดรบความยนยอมจากผพทกษ เหนไดวาผพทกษไมม

251

อ านาจกระท าการแทน แตมอ านาจเพยงใหความยนยอมเทานน ส าหรบหนงสอใหความยนยอมใหยนตอศาลเพอรวมในส านวนความดวย

ค าพพากษาศาลฎกาท 905/2523 บคคลผเสมอนไรความสามารถนนท านตกรรมเองไดทกสงทกอยางเวนแตจะตองดวยขอจ ากดตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 35 ซงผเสมอนไรความสามารถจะท าไดเฉพาะเมอผพทกษใหความยนยอมเทานน ผพทกษมอ านาจหนาทเพยงแตใหความยนยอมหรอไมแกผเสมอนไรความสามารถในกจการทกฎหมายก าหนดไว ไมมบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทใหอ านาจผพทกษฟองคดแทนผเสมอนไรความสามารถ ผพทกษจงไมมอ านาจฟองคดแทน

ผเสมอนไรความสามารถ จากทพจารณาบคคลทมอ านาจฟองคดแลว ประการตอมาใหพจารณาศาลทมอ านาจรบพจารณาคด

เพอใหการด าเนนคดถกตองตามพระธรรมนญศาลยตธรรม ดงจะกลาวในหวขอตอไปน 4.2 ศาลทมอ านาจรบพจารณาคด ในหวขอนจะกลาวรายละเอยดอยางสรป เนองจากไดอธบายบางสวนในหวขอบคลากรในกระบวนการ

ยตธรรมทางพงในสวนของศาลยตธรรมบางสวนแลว โดยจะขออธบายเฉพาะในสวนของศาลชนตนทเปนศาลแขวง และศาลจงหวด แยกอธบายไดดงน 4.2.1 อ านาจของศาลแขวง ศาลแขวงเปนศาลชนตนทไดรบการจดตงขนเพอพจารณาพพากษาคดอาญาทเปนความผดเลกนอยและคดแพงทมทนทรพยพพาทไมสง ทงน เพอใหการพจารณาพพากษาคดรวดเรวยงขนและเพอคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนศาลแขวงมอ านาจพจารณาพพากษาคดและมอ านาจท าการไตสวนหรอมค าสงใดๆ ซงผพพากษาคนเดยวมอ านาจตามทก าหนดไวในพระธรรมนญศาลยตธรรม เชน พจารณาพพากษาคดแพงซงราคาทรพยสนทพพาทหรอจ านวนเงนทฟองไมเกน 300,000 บาท และพจารณาพพากษาคดอาญาซงกฎหมายก าหนดอตราโทษอยางสงไวใหจ าคกไมเกน 3 ปหรอปรบไมเกน 60,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ ในกรณทจะลงโทษจ าคกเกน 6 เดอน หรอปรบเกน 10,000 บาท หรอทงจ าทงปรบซงโทษจ าคกหรอปรบอยางหนงอยางใดหรอทงสองอยางเกนอตราทกลาวแลว จะตองให ผพพากษาอกคนหนงรวมเปนองคคณะในการพพากษาคดดวย จากทกลาวมา เหนไดวาศาลแขวงมอ านาจพจารณาทงคดแพงและคดอาญา ในสวนของคดแพงทมอ านาจในการพจารณาตองเปนคดทมทนทรพยทพพาทกนไมเกน 300,000 บาท หมายความวา คดแพงทจะขนสศาลแขวง ประการแรก ตองเปนคดทมทนทรพย ประการทสอง ตองเปนคดมขอพพาทและตองพพาทกนดวยทนทรพยไมเกน 300,000 บาท ฉะนนหากเปนคดไมมทนทรพย หรอคดท พพาทกนดวยทนทรพยเกน 300,000 บาท ไมอยในอ านาจของศาลแขวง หากศาลแขวงรบไวกรณทโจทกเสนอค าฟองตอศาลไมชอบดวยเขตอ านาจศาลแลวปรากฏวาศาลสงรบไว กรณเชนนศาลกมอ านาจจะเพกถอนกระบวนพจารณาทผดระเบยบได ตามมาตรา 27 ของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดเพอใหฟองใหถกศาลได 4.2.2 อ านาจของศาลจงหวด เปนศาลชนตนทพจารณาทงคดแพงและคดอาญาทเกนอ านาจพจารณาพพากษาของศาลแขวง ซงมผพพากษาเปนองคคณะอยางนอย 2 คน โดยตองไมเปนผพากษาประจ าศาลเกน 1 คน ตาม ม. 26 ในสวนของคดแพงพจารณาคดทไมมทนทรพย กลาวคอคดทมค าขอใหปลดเปลองทกขอนไมอาจค านวณเปนราคาเงนได คดไมมขอพพาท และคดทมทนทรพยเกน 300,000 บาท กลาวคอทนทรพยตงแต 300,001 บาทขนไป สวนคดอาญา ซงกฎหมายกาหนดอตราโทษอยางสงไวใหจ าคกเกน 3 ป หรอปรบเกน 60,000 บาท จะเหนไดวา ศาลจงหวดมอ านาจมากกวามศาลแขวง โดยมอ านาจพจารณาทงคดไมมทนทรพยและคดทมทนทรพย ในสวนของคดอาญามอ านาจพจารณาคดทมอตราโทษสงกวาศาลจงหวด

252

จากเขตอ านาจของศาลแขวงและศาลจงหวด สามารถสรปเขตอ านาจของศาลแขวงและศาลจงหวดแสดงไดดงตารางท 5.1

ตารางท 5.1 เปรยบเทยบศาลแขวง และศาลจงหวด

ศาลขวง ศาลจงหวด

คดแพงทมราคาทรพยสนทพพาท หรอจ านวนเงนทฟองไมเกน 300,000 บาท

คดแพงทไมมทนทรพย คดไมมขอพพาท คดทมทนทรพยเกน 300,000 บาท

คดอาญาทกฎหมายกาหนดอตราโทษอยางสงไวใหจ าคก ไมเกน 3 ป หรอปรบไมเกน 60,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ

คดอาญา ซงกฎหมายก าหนดอตราโทษอยางสงไวใหจ าคกเกน 3 ป หรอปรบเกน 60,000 บาท

4.3 การช าระคาขนศาล การสงหมายเรยกและส าเนาค าฟอง

ในการยนค าฟองโจทกตองช าระคาขนศาล ตามมาตรา 149 วรรคสอง และมาตรา 150 วรรคหนง และตาราง 1 คาธรรมเนยมศาล ทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง อยางไรกตามหากโจทกมลกษณะเปนบคคลทอยภายใตเงอนไขของกฎหมายกลาวคอ หากโจทกเปนคนยากจนไมมเงนจะเสยคาธรรมเนยมศาล กสามารถขอด าเนนคดโดยยกเวนคาธรรมเนยมศาลได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 155 ได 4.3.1 การสงหมายเรยกและส าเนาค าฟอง เมอศาลไดรบค าฟองลแลว ภายในก าหนด 7 วนนบแตวนยนค าฟอง โจทกตองรองขอตอพนกงานเจาหนาทเพอใหสงหมายเรยกใหแกคดแกจ าเลย ตามมาตรา 173 วรรคหนง หากโจทกไมด าเนนการ ถอวาโจทกทงฟอง ศาลมอ านาจจ าหนายคดออกจากสารบบความ ตามมาตรา 174 (1), 132 (1) อยางไรกตามในการน าสงส าเนาค าฟองหากไมสามารถน าสงได ศาลอาจสใหด าเนนการดงนได 1) ปดหมายเรยกไวในทแลเหนไดงาย ณ ภมลาเนาหรอสานกท าการงานของจ าเลย 2) ลงโฆษณา โดยวธอนใดตามทศาลเหนสมควร ซงทางปฏบตศาลจะสงใหสงโดยประกาศหนงสอพมพ จากกรณขางตน กฎหมายใหมผลใชไดเมอก าหนดระยะเวลา 15 วน ไดพนไปแลวนบแตวน

ปดหมายและถาโจทกเพกเฉยไมรองตอพนกงานเพอใหสงหมายเรยกใหแกคดแกจ าเลย และไมแจงเหตขดของใหศาลทราบ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 174 ถอวาโจทกทงฟอง ศาลมอานาจจ าหนายคดออกจากสารบบความได

4.4 การยนค าใหการ การยนค าใหการเปนกระบวนพจารณาหลงจากจ าเลยไดรบหมายเรยกและส าเนาค าฟองแลว

โดยจ าเลยตองยนค าใหการเปนหนงสอยนตอศาลภายใน 15 วน ตามมาตรา 177 วรรคหนง หากจ าเลยไมยนค าใหการภายในระยะเวลาทก าหนดไวตามกฎหมายหรอตามค าสงศาล ถอวาจ าเลยขาดนดยนค าใหการ ตามมาตรา 197 ซงอาจสงผลใหจ าเลยหมดสทธยนค าใหการ และไมอาจเรยกพยานของตนเขาสบได และจ าเลยอาจแพคดไดโดยในค าใหการตองแสดงใหชดแจงวา จ าเลยยอมรบหรอปฏเสธขออางของโจทกทงสน

253

หรอแตบางสวน รวมทงเหตแหงการนน ตามมาตรา 177 วรรคสอง นอกจากนนค าใหการตองเขยนอานใหออก อานใหเขาใจ และไมเขยนฟมเฟอยเกนไป มรายการครบถวนและใชภาษาไทย และการเขยนค าใหการจะตองแสดงโดยชดแจงวาจ าเลยยอมรบ หรอปฏเสธขออางของโจทกทงสนหรอบางสวน รวมทงเหตแหงการนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 177 วรรคสอง กลาวคอจ าเลยตองท าค าแกใหชดเจนตามขอหาของโจทกทกๆขอ คอขอใดจะรบ หรอปฏเสธ รวมทงเหตผลแหงการปฏเสธนนดวย 4.5 การชสองสถาน

เมอโจทกยนค าฟองแลว จ าเลยยนค าใหการและค าใหการแกฟองแยง ศาลกจะก าหนดวน ชสองสถานใหคความลวงหนาไมนอยกวา 15 วน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 182 ซงในการ

ชสองสถานนนเปนกรณทศาลจะก าหนดประเดนขอพพาทเพอใชเปนแนวทางในการน าสบขอเทจจรงดวยพยานหลกฐานโดยทศาลจะน าเอาประเดนแหงคดในค าฟองของโจทกและประเดนแหงคดในค าใหการของจ าเลย มาเทยบกนเพอกะประเดนขอพพาทหากประเดนใดทโจทกกลาวอาง และจ าเลยยอมรบกถอวาเปนขอเทจจรงทคความยอมรบกนแลวประเดนดงกลาวกถอวาไดฟงเปนทยตแลว สวนประเดนใดทโจทกกลาวอาง แตจ าเลยปฏเสธ ถอวาเปนกรณทศาลจะตงเปนประเดนขอพพาท ซงศาลกจะก าหนดหนาทน าสบใหกบคความทกลาวอางในประเดนนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 183 และมาตรา 84/1 และหลงจากชสองสถานเสรจแลว ศาลกจะก าหนดวนนดสบพยาน ศาลจะก าหนดเปนวนใดนนกฎหมายบงคบวาตองใหเวลาลวงพนไปแลวไมนอยกวา 10 วนนบแตวนชสองสถาน แตถากรณไมมการชสองสถาน ใหศาลออกหมายก าหนดวนนดสบพยานสงใหแกคความทราบลวงหนาไมนอยกวา 10 วน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 184 4.6 การสบพยานหลกฐานของคความ

การสบพยานตองสบตามประเดนขอพพาททไดชสองสถานไว คความใดมหนาทน าสบกอนตอง น าพยานหลกฐานเขาสบ โดยคความฝายทมหนาทน าสบกอนตองน าพยานหลกฐานเขาสบตามประเดน

ขอพพาทและขออางของตน และคความฝายทมหนาทน าสบหลงกตองน าพยานหลกฐานเขาสบตามประเดนขอพพาทและขอเถยงของตน และหากเปนพยานบคคลคความจะน าพยานบคคลเขาสาบานตนและเบกความตอศาล โดยในระหวางการสบพยานคความสามารถอางเอกสารประกอบการซกถามหรอถามคานได โดยพยานบคคลทจะยอมใหรบฟงไดนนตองสามารถเขาใจและตอบค าถามได และเปนผทไดเหน ไดยน หรอทราบขอความเกยวในเรองทจะใหการเปนพยานนนมาดวยตนเองโดยตรง ตามมาตรา 95 วรรคหนง สวนพยานเอกสารซงเปนพยานหลกฐานส าคญในคดแพงนน ใหยอมรบฟงไดเฉพาะ “ตนฉบบเอกสาร” เทานน เวนแตคความทกฝายตกลงกนวาส าเนาเอกสารนนถกตอง ตนฉบบถกท าลายหรอสญหาย ตนฉบบอยในควบคมของทางราชการหรอใชส าเนาเอกสารทเจาพนกงานรบรองวาถกตองได หรอคความทถกอางองมไดคดคาน ทงน ตามมาตรา 93 ในกรณทมความจ าเปนศาลมอ านาจสงใหท าการตรวจพสจนบคคล วตถ หรอเอกสารใด ๆ โดยวธการสบพยานหลกฐานทางวทยาศาสตร เพอพสจนขอเทจจรงทเปนประเดนส าคญแหงคด ทงน ถอเปนสทธของคความ หรอบคคลทจะยนยอมใหเกบตวอยางเลอด เนอเยอ ผวหนง เสนผมหรอขน ปสสาวะ อจจาระ น าลาย สารคดหลง สารพนธกรรม หรอสวนประกอบอนของรางกายหรอไมกได แตหากฝายใดไมยนยอม

หรอไมใหความรวมมอตอการตรวจพสจน หรอตรวจเกบตวอยางสวนประกอบของรางกาย ใหสนนษฐาน

ไวกอนวาขอเทจจรงเปนไปตามทคความฝายตรงขามกลาวอางตามมาตรา 128/1 หลงจากสบพยานเสรจ กอนพพากษาคดไมวาคความฝายใดจะไดแถลงการณดวยวาจาแลวหรอไม คความฝายนนจะยนค าแถลงการณเปนหนงสอตอศาลพรอมสงส าเนาไปยงคความอนกได ตามมาตรา 185 วรรคสอง , 186 (สทศน สงวนปรางค

254

มนตชย ชนนทรลลา สมนก ลมเทยมเจรญ, 2561) เมอมการพจารณาโดยการสบพยานหลกฐานกนเสรจสน ศาลกจะมค าพพากษาคด และหากฝายใดไมพอใจในค าพพากษากสามารถอทธรณฎกาไดตอไปตามล าดบชน เวนแตเปนคดทตองหามอทธรณหรอฎกา แตอยางไรกตาม การอทธรณหรอฎกาในคดแพงน ไมเปนการทเลาการบงคบตามค าพพากษาหรอค าสงของศาล แตคความทยนอทธรณ หรอฎกาอาจยนค าขอตอศาลอทธรณ(ฎกา)ไมวาเวลาใดๆกอนพพากษา โดยท าเปนค ารองชแจงเหตผลอนสมควรแหงการขอใหศาลทเลาการบงคบไว

4.6 ค าพพากษาคดแพง หลงจากทศาลไดด าเนนการสบพยานของคความเสรจแลว จากนนศาลจะท าค าพพากษาหรอค าสง ชขาดคด โดยพจารณาจากประเภทของคด กลาวคอ หากเปนค าฟองซงประกอบดวยคความสองฝายคอ โจทก และจ าเลย เปนคดมขอพพาท หากเปนค ารองขอซงถอเปนคดฝายเดยวไมไดเรยกใครเขามาเปนจ าเลย เปนคดไมมขอพาท ในการค าชขาดตดสนของศาลชนตน หากเปนคดมขอพพาทจะท าค าตดสนเปน “ค าพพากษา” แตในคดไมมขอพาทจะท าค าตดสนเปน “ค าสง” อยางไรกตาม “ค าสง” ของศาลชนตนมความหมายใน 2 ลกษณะ ดงนนเพอความเขาใจจงขอแยกอธบายความหมายของค าพพากษาและค าสง ดงน (พพฒน จกรางกร, 2543:499) 4.6.1 ค าพพากษา ใชในคดทมาสศาลโดยท าเปนค าฟอง ซงไดแก คดมขอพพาท โดยศาลตองชขาดวา ระหวางโจทกกบจ าเลย ใครเปนฝายถกเปนฝายผดจงตดสนโดยการท าเปนค าพพากษา

4.6.2 ค าสง ม 2 ประเภท 1) ค าสงชขาดคด ใชในคดทมาสศาลโดยค ารองขอ ซงไดแก คดไมมขอพพาทเปนเรองทไมมการโตแยงสทธระหวางใครกบใคร ยกตวอยางเชน คดรองขอเปนผจดการมรดก 2) ค าสงอน ๆ ไดแก ค าสงอนทไมใชค าพพากษา เชน ค าสงระหวางพจารณาซงเปนค าสงทศาลสงกอนมค าพพากษาหรอค าสงชขาดคด โดยค าสงระหวางพจารณาจะอทธรณฎกาทนทไมได ตองมการโตแยงคดคานค าสงนนไวกอน เวนแตเปนค าสงตามมาตรา 227 และ 228 สวนค าสงอนใดนอกจากค าสงระหวางพจารณา เชน ค าสงชนบงคบคด หรอค าสงจ าหนายคด

จากทกลาวมา สรปไดวา ค าพพากษาคดแพงแบงออกเปน 2 ลกษณะ ในลกษณะแรกเปนคดม ขอพพาทการตดสนคด ศาลจะท าเปนค าพพากษา หากเปนคดไมมขอพพาทศาลจตดสนคดโดยการท าเปนค าสง อยางไรกตาม การทศาลจะพพากษาหรอท าค าสงนน ศาลจะตองพจารณาวนจฉยจากพยานหลกฐานในส านวนทคความไดน าสบไวในสานวนคด และกฎหมายใหศาลมอ านาจเตมในอนทจะวนจฉยวาพยานหลกฐานของคความฝายใดรบฟงไดหรอไมได แลวชขาดคดไปตามนน ทงนเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 104 โดยศาลตองตดสนตามขอหาในค าฟองทกขอ และกฎหมายหามมใหศาลพพากษาหรอท าค าสงใหเรองใดๆ เกนไปกวาหรอทปรากฏในค าฟอง ทงนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 142

นอกจากนน ในการท าค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดตองพจารณาถงเขตอ านาจศาลและอ านาจ

ผพพากษาตามพระธรรมนญศาลยตธรรมดวย และการท าค าพพากษาตองพจารณาถงความเหนฝายขางมาก กลาวคอ ถาค าพพากษาหรอค าสงนนนจะตองท าโดยผพพากษาหลายคน ค าพพากษาหรอค าสางจะตองบงคบตามความเหนของฝายขางมากตามาตรา 140 และในค าพพากษาตองขอความตามมาตรา 141ดงน มาตรา 141 ค าพพากษาหรอค าสงของศาลใหท าเปนหนงสอและตองกลาวหรอแสดง (1) ชอศาลทพพากษาคดนน

255

(2) ชอคความทกฝายและผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทน ถาหากม (3) รายการแหงคด (4) เหตผลแหงค าวนจฉยทงปวง (5) ค าวนจฉยของศาลในประเดนแหงคดตลอดทงคาฤชาธรรมเนยม ค าพพากษาหรอค าสงนนตองลงลายมอชอผพพากษาทพพากษาหรอท าค าสงหรอถาผพพากษาคนใดลงลายมอชอไมไดกใหผพพากษาอนทพพากษาหรอท าค าสงคดนนหรออธบดผพพากษาแลวแตกรณ จดแจงเหตทผพพากษาคนนนมไดลงลายมอชอและมความเหนพองดวยค าพพากษาหรอค าสงนนแลวกลดไวในส านวนความ ในกรณทศาลมอ านาจท าค าสงหรอพพากษาคดไดดวยวาจา การทศาลจะตองท ารายงานเกยวดวยค าสงหรอค าพพากษานนไมจ าตองจดแจงรายการแหงคดหรอเหตผลแหงค าวนจฉย แตเมอคความฝายใดแจงความจ านงทจะอทธรณหรอไดยนอทธรณขนมา ใหศาลมอ านาจท าค าชแจงแสดงรายการขอส าคญ หรอเหตผลแหงค าวนจฉยกลดไวกบบนทกนนภายในเวลาอนสมควร 5. การอทธรณ และฎกาค าพพากษา หลงจากทศาลชนตนตดสนคดแลว หากคความไมพอใจในค าตดสนของศาลชนตน คความสามารถด าเนนคดตอในชนอทธรณและชนฎกาได เวนแตมบทบญญตตองหามไมใหอทธรหรอฎกาค าพพากษาของศาล 5.1 สทธในการอทธรณ

ส าหรบการอทธรณนน ผทอทธรณจะตองท าเปนหนงสอ และตองน าไปยนตอศาลชนตนทม ค าพพากษาหรอค าสงในเรองนนภายในกาหนด 1 เดอน นบแตวนทไดอานค าพพากษา หรอค าสงของศาลชนตนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 229 เมอศาลอทธรณไดพจารณาเสรจแลว ไมวาจะเปนการพจารณาโดยการตรวจส านวน หรอสบพยาน หรอฟง ค าแถลงการณกตาม กตองชขาดตดสนคดโดยท าเปนค าพพากษาหรอค าสงในการชขาดคด เมอท าการพพากษาเสรจแลวศาลอทธรณจะอานคาพพากษานนเอง หรอจะสงไปใหศาลชนตนอานกได และคดทศาลอทธรณพพากษาแลว คความอาจอทธรณคดคานคาพพากษาของศาลอทธรณไปยงศาลฎกาไดอกขนหนง แตสทธในการฎกากอาจถกจ ากดเชนเดยวกบสทธในการอทธรณ ดงกฎหมายบญญตใหค าพพากษาของศาลอทธรณทถงทสดแลวกจะฎกาไมได ไมวาจะเปนปญหาขอกฎหมายหรอขอเทจจรง ซงหลกเกณฑในการอทธรณสามารถแยกเปนรายขอไดดงน

5.1.1 การยนอทธรณ 1) ตองท าเปนหนงสอ ยนตอศาลชนตนซงมค าพพากษาหรอค าสงจะยนอทธรณโดยสง

ทางไปรษณยไมไดเปนการยนอทธรณทไมชอบ (ค าพพากษาศาลฎกาท 4718-19/34) 2) ตองยนภายในก าหนด 1 เดอน นบแตวนทไดอานค าพพากษาหรอค าสงนน 3) ตองน าเงนคาธรรมเนยมทจะตองใชแกคความอกฝายหนงตามค าพพากษาหรอค าสงมาวางศาลพรอมอทธรณ (ตามมาตรา 229) 4) ตองยนส าเนาอทธรณตอศาลเพอสงใหแกจ าเลยอทธรณ (เทาจ านวนจ าเลยอทธรณ) 5) ตองเสยคาขนศาลตามตาราง 1 ทาย ป.ว.พ. ซงตองเสยในขณะยนอทธรณตามมาตรา 18 5.1.2 ก าหนดเวลาอทธรณ 1) ตองยนภายในก าหนด 1 เดอนนบแตวนทไดอานค าพพากษาหรอค าสงอทธรณหรอฎกาตองยนตอศาลชนตนทมค าพพากษาหรอค าสง

256

2) การยนค ารองขอขยายระยะเวลาอทธรณหรอฎกาตองยนตอศาลชนตนทมค าพพากษาหรอค าสงดวยเชนกน ดงนนกรณทมอบหมายใหศาลอนบงคบคดแทนเมอศาลทบงคบคดแทนมค าสงอยางหนงอยางใด กตองยนค ารองขอขยายระยะเวลาอทธรณหรอฎกาตอศาลทบงคบคดแทน (ค าพพากษาศาลฎกาท5004/40) 3) ในกรณทวนสดทายของระยะเวลาทยนอทธรณตรงกบวนหยดราชการ คความทประสงคจะยนอทธรณมสทธยนค ารองขอขยายระยะเวลายนอทธรณไดในวนเรมท าการใหมได แตการนบวนตองนบตอจากวนสดทายทครบก าหนด ไมใชนบตอจากวนเรมท าการใหม (ค าพพากษาศาลฎกาท 316/46, 2981/45) 5.1.3 การน าเงนคาธรรมเนยมทตองใชแทนคความอกฝายหนงตามค าพพากษาหรอค าสงมาวางศาลพรอมอทธรณ

ในการอทธรณนน ผอทธรณตองเสยคาธรรมเนยมศาลโดยแบงออกเปน 2 สวน แยกเปนเอกเทศไมเกยวกนไดแก คาขนศาลตามมาตรา 18 ซงตองเสยในเวลายนอทธรณ ตามตาราง 1 ทาย ป.ว.พ. และเงนคาธรรมเนยมซงจะตองใชแกคความอกฝายหนงตามค าพพากษา ซงตองน ามาวางศาลพรอมอทธรณ ตามมาตรา 229 เฉพาะคาขนศาลหากผอทธรณไมน ามาช าระใหครบถวน ศาลตองก าหนดเวลาใหผอทธรณน าเงนขนศาลมาช าระใหครบถวนเสยกอน หากไมช าระในก าหนด ศาลจงจะมค าสงไมรบอทธรณได ศาลจะสงไมรบอทธรณทนทไมได เพราะเปนเรองทมไดช าระหรอวางคาธรรมเนยมโดยถกตองครบถวน ตามมาตรา 18 แตส าหรบคาธรรมเนยมซงจะตองใชแกคความอกฝายหนง ทผอทธรณตองน ามาวางศาลพรอมอทธรณ ตามมาตรา 229 เพราะมใชกรณทเปนคาขนศาล ตามมาตรา 18 การทผอทธรณ ไมน าเงนคาธรรมเนยมตามมาตรา 229 มาวางศาลพรอมอทธรณ มผลท าใหเปนอทธรณไมชอบดวยกฎหมาย ศาลจงชอบทจะมค าสงไมรบอทธรณไดทนท โดยไมตองสงใหช าระหรอวางคาธรรมเนยมใหถกตองครบถวนกอน (ค าพพากษาศาลฎกาท 3/48,8684/47,4348/47) อยางไรกตามถาหากศาลชนตนเหนวาผอทธรณ มไดจงใจฝาฝนทจะไมปฎบตตามกฎหมายกอาจมค าสงก าหนดเวลาใหผอทธรณปฎบตใหถกตองครบถวนกอนจะพจารณาสงอทธรณกได ซงเปนอ านาจหนาทของศาลชนตนโดยเฉพาะในกระบวนพจารณาชนตรวจค าฟองอทธรณ ตามมาตรา 232 และค าสงศาลดงกลาวม ใชค าส ง ไม รบ อทธรณ ตามมาตรา 234 ผ อทธรณจ งย ง ไมมสทธ อทธรณค าส งด งกล าว

(ค าพพากษาศาลฎกาท 1125/45,665/48,132/49, 6026/49) อยางไรกตามในกรณทศาลอทธรณสงใหจ าเลยน าเงนคาธรรมเนยมทจะตองใชแทนคความอกฝายหนงมาวางศาลเปนอ านาจโดยทวไปของศาลอทธรณทจะท าไดถาผอทธรณไมปฎบตตามถอวาเปนการทงอทธรณ (ค าพพากษาศาลฎกาท 6616/46) ทงนเปนไปตามมาตรา 229 ซงบญญตไวชดแจงวา ผอทธรณตองน าเงนคาธรรมเนยมซงจะตองใชแกอกฝายหนงตามค าพพากษามาวางศาลพรอมกบอทธรณ ดงนนจะหาประกนมาแทนการวางเงนไมได (ค าพพากษาศาลฎกาท 6/15) และจะขอทเลาการบงคบในเงนคาธรรมเนยมนกไมได (ค าพพากษาศาลฎกาท170/09,197/85) เพราะการขอทเลาการบงคบตามมาตรา 231 นน หมายถงกรณทจะตองช าระหนตามค าพพากษา ไมกนความถงคาธรรมเนยมทจะตองใชแทนอนตองวางพรอมอทธรณ) แตเงนนไมตองน ามาวางศาลถารบอนญาตใหอทธรณอยางคนอนาถา (ค าพพากษาศาลฎกาท 3333/27)

5.1.4. ขอจกดสทธในการอทธรณ ในคดทคความมสทธอทธรณไดนน กฎหมายยงจ ากดสทธในการอทธรณไวอก กลาวคอ หามมใหอทธรณในปญหาขอเทจจรงในคดทมทนทรพยทพพาทในชนอทธรณไมเกน 50, 000 บาท เวนแตผพพากษาทนงพจารณาคดในศาลชนตนทาความเหนแยงไว หรอรบรองวามเหตอนควรอทธรณได หรอไดรบอนญาตใหอทธรณเปนหนงสอจากอธบดผพพากษาศาลชนตน หรออธบดผพพากษาภาคผมอานาจ แลวแตกรณ แตหาม

257

มใหใชบงคบในคดเกยวกบสทธแหงสภาพบคคลหรอสทธในครอบครว และคดไมมทนทรพย เวนแตคดฟอง ขบไลออกจากอสงหารมทรพยอนมคาเชาไมเกนเดอนละ 4,000 บาท ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 224

5.2 สทธในการฎกา

เมอศาลอทธรณพพากษาคดแลว หากคความฝายใดหรอทงสองฝายไมพอใจ คความนนยอมมสทธฎกาตอศาลฎกาได โดยตองปฏบตตามเงอนไขและวธการทกฎหมายก าหนด หลกเกณฑการฎกานน สวนใหญมหลกเกณฑเชนเดยวกบการอทธรณซงคดทกฎหมายไมหามฎกา คอ จะไมตองหามฎกาในปญหาขอกฎหมาย แตการฎกาในปญหาขอเทจจรงตองเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 248 กลาวคอ หามมใหฎกาในปญหาขอเทจจรงในคดทมทนทรพยทพพาทในชนอทธรณไมเกน 200,000 บาท เวนแต ผพพากษาทนงพจารณาคดในศาลอทธรณกด หรอศาลชนตนกดทาความเหนแยงไว หรอรบรองในเวลาตรวจฎกาวามเหตอนควรทจะฎกาได หรอไดรบอนญาตใหฎกาเปนหนงสอจากอธบดผพพากษาศาลอทธรณ แตหามมใหใชบงคบในคดเกยวกบสทธแหงสภาพบคคลหรอสทธในครอบครว และคดไมมทนทรพยกตองหามฎกา เวนแตคดฟองขบไลออกจากอสงหารมทรพยอนมคาเชาไมเกนเดอนละ 10,000 บาทโดยฟองฎกานน ตองท าเปนหนงสอยนตอศาลชนตนทพจารณาคดนนภายในกาหนด 1เดอน นบแตวนทไดอานค าพพากษาของศาลอทธรณและศาลชนตน เมอศาลฎกามคาพพากษาแลวคความกไมสามารถอทธรณตอไปได คอ คดถงทสด ตองปฏบตตามคาพพากษาของศาลดงกลาวการอานผลของคดจากคาพพากษาชนศาลอทธรณ หรอศาลฎกา มถอยคาทควรทราบคอ 5.2.1 ยน หมายถง เหนดวยกบค าพพากษาศาลชนตน หรอคาพพากษาของศาลอทธรณ 5.2.2 ยก หมายถง ศาลอทธรณ หรอศาลฎกายกอทธรณหรอฎกาของคความ เชนกรณ ตองหามไมใหอทธรณฎกา หรอยกค าพพากษาศาลชนตนแลวใหศาลชนตนด าเนนกระบวนพจารณาและพพากษาใหมตามรปคด

5.2.3 กลบ หมายถง ไมเหนดวยกบคาพพากษาศาลชนตน หรอศาลอทธรณทงหมด 5.2.4 แก หมายถง เหนดวยบางสวน ไมเหนดวยบางสวน

6. การบงคบคดแพง 6.1 เหตผลในการบงคบคด

เมอศาลมค าพพากษาหรอค าสงศาลแลว หากฝายทเปนผแพคดหรอลกหนตามค าพพากษาปฏบตตามค าพพากษาหรอค าสงกไมจ าเปนตองมการบงคบคด เชน ช าระหนตามค าพพากษา ออกไปจากทพพาทในกรณมการฟองขบไล งดเวนการกระท าตามค าพพากษา แตหากผแพคดหรอลกหนตามค าพพากษาไมปฏบตตาม

ค าพากษาหรอค าสงศาล ไมวาทงหมดหรอบางสวน จงตองมการบงคบคด ดงนน การบงคบคดตามค าพพากษาหรอค าสง จงเปนวธการเพอใหมการปฎบตตามค าพพากษาหรอค าสงของศาล ในกรณทผแพคดตาม

ค าพพากษาไมปฏบตตามค าพพากษาหรอค าสง ทงนเพอใหค าพพากษาไดรบสทธตามค าพพากษาหรอค าสง ซงการบงคบคดจะกระท าเองนอกเหนอจากนไมได แตจะตองกระท าโดยใหเจาพนกงานซงกฎหมายก าหนดอ านาจและหนาทไว ซงกคอ “เจาพนกงานบงคบคด” โดยปจจบนกคอเจาพนกงานทสงกดกรมบงคบคดนนเอง หากฝาฝน ศาลอาจมค าสงใหเพกถอนการบงคบคดทไดด าเนนการไปแลวได 6.2 ขนตอนในการบงคบคด 6.2.1 ศาลออกค าบงคบไปยงลกหนตามค าพพากษา กลาวคอ หลงจากทศาลมค าพพากษาแลว ศาลจะตองออกค าบงคบก าหนดระยะเวลาใหลกหน เพอปฏบตตามค าพพากษา หากลกหนไมปฏบตตาม

258

ค าพพากษาศาลจงจะออกหมายบงคบคดเพอด าเนนการบงคบคดตอไป อยางไรกตาม หากเปนกรณทศาลม ค าพพากษาตามสญญาประนประนอมยอมความ เมอลกหนตามค าพพากษาผดนดช าระหน เจาหน ตาม

ค าพพากษาสามารถขอศาลออกหมายบงคบคดได โดยไมจ าเปนตองขอออกค าบงคบคดกอน 6.2.2 ศาลออกหมายบงคบคดไปยงเจาพนกงานบงคบคด กลาวคอ หลงจากทลกหนตามค าพพากษาไมยอมปฏบตตามค าบงคบของศาลใหปฏบต ในล าดบตอมาศาลจะออกหมายบงคบคด ซงเปนค าสงของศาลทมไปถงเจาพนกงานบงคบคด ใหด าเนนการบงคบคดแกลกหนตามค าพพากษา จะเหนไดวาหมายบงคบคดแตกตางจากค าบงคบ ค าบงคบเปนค าสงศาลถงตวลกหนตามค าพพากษาใหปฏบตตาม สวนหมายบงคบคดมไปยงเจาพนกงานบงคบคด เจาพนกงานบงคบคด

ในสวนของเจาพนกงานบงคบคดนน ในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 1(14) ไดใหความหมายไววา “เจาพนกงานบงคบคด” หมายถง เจาพนกงานในสงกดกรมบงคบคดหรอพนกงานอนผมอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทใชอยในอนทจะปฏบตตามวธการทบญญตไวในภาค 4 แหงประมวลกฎหมายน เพอคมครองสทธของคความในระหวางพจารณา หรอเพอบงคบตามค าพพากษาหรอค าสง ใหหมายความรวมถงบคคลทไดรบมอบหมายจากเจาพนกงานบงคบคดใหปฏบตการแทน ในการบงคบคดทตองมการด าเนนโดยเจาพนกงานบงคบคด ศาลซงออกหมายบงคบคด ตองตงเจาพนกงานบงคบคด กรมบงคบคด หรอเจาพนกงานบงคบคด ส านกงานบงคบคดหรอสาขา แลวแตเขตอ านาจของศาลทออกหมายบงคบคด เพอจดการยดหรออายดทรพยสนของลกหน ตามค าพพากษาหรอท าการอนใดโดยอ านาจและหนาทตามกฎหมาย

ส าหรบสวนกลาง กรมบงคบคดไดมการจดตงส านกงานบงคบคดแพงกรงเทพมหานคร 1 ถง 6 โดยมการแบงเจตด าเนนการบงคบคดตามเขตอ านาจของศาลดงตอไปน 1) ส านกงานบงคบคดแพงกรงเทพมหานคร 1 ด าเนนการบงคบคดในเขตอ านาจของศาลแพง , ศาลแขวงพระนครเหนอ, ศาลแขวงดสต, ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ และศาลภาษกลาง 2) ส านกงานบงคบคดแพงกรงเทพมหานคร 2 ด าเนนการบงคบคดในเขตอ านาจของศาลแพงกรงเทพใต, ศาลแขวงพระนครใต, ศาลแขวงปทมวน และศาลแรงงานกลาง 3) ส านกงานบงคบคดแพงกรงเทพมหานคร 3 ด าเนนการบงคบคดในเขตอ านาจของศาลจงหวดมนบร 4) ส านกงานบงคบคดแพงกรงเทพมหานคร 4 ด าเนนการบงคบคดในเขตอ านาจของศาลตลงชน, ศาลเยาวชนและครอบครวกลาง 5) ส านกงานบงคบคดแพงกรงเทพมหานคร 5 ด าเนนการในเขตอ านาจของศาลจงหวดพระโขนง ศาลแขวงพระโขนง 6) ส านกงานบงคบคดแพงกรงเทพมหานคร 2 ด าเนนการในเขตอ านาจของศาลแพงธนบรและศาลอาญาธนบร

ส าหรบสวนภมภาค มการแบงเขตส านกงานบงคบคดจงหวดหรอสาขา เจาพนกงานบงคบคดมอ านาจบงคบคดตามเขตอ านาจของศาล ทส านกงานบงคบคดนนตงอย

6.3 อ านาจหนาทของเจาพนกงานบงคบคด ประมวลกฏหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 1(14) อ านาจหนาททวๆไปของเจาพนกงานบงคบ คด มอย 2 ประการ คอ

6.3.1 อ านาจหนาทเกยวกบวธการชวคราวกอนมค าพพากษา ตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพง มาตรา 254 เปนวธการคมครองสทธของโจทกในเวลาใดๆ กอนพพากษา เพอขอศาลให

259

มค าสงใหยดหรออายดทรพยสนทพพาทหรอทรพยสนของจ าเลยทงหมดหรอบางสวนไวกอนพพากษาหรอขอศาลหามชวคราวไมใหจ าเลยกระท าซ าหรอกระท าตอไปซงการละเมดการผดสญญาหรอการกระท าทถกฟองรองนน โดยศาลจะออกหมายบงคบคดชวคราวเพอตงเจาพนกงานบงคบคดไปด าเนนกานตามค าสง ของศาลทนท

6.3.2 อ านาจหนาทเกยวกบการบงคบคดอนเปนการบงคบใหเปนไปตามค าพพากษาหรอค าสงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเมอศาลมค าพพากษาใหคความฝายใดแพคดและใหฝายใดแพคด (ลกหนตามค าพพากษา) ปฏบตการช าระหนอยางใดอยางหนงตามฟอง เชน ใหช าระหนเปนเงนจ านวนหนง ใหสงมอบทรพยสน ฯลฯ หากลกหนตามค าพพากษาทราบถงค าบงคบและครบก าหนดระยะเวลาตามค าบงคบแลว และเปนกรณทตองด านเนนการทางเจาพนกงานบงคบคดโดยบงคบช าระหนเอาจากบรรดาทรพยสนของลกหนตามค าพพากษาคความ ฝายชนะคด (เจาหนตามค าพพากษา) ชอบทจะรองขอใหศาลออก “หมายบงคบคด” ตงเจาพนกงานบงคบคดจดการยดหรออายดทรพยสนของลกหนตามค าพพากษาออกขายทอดตลาดเอาเงนช าระหนแกเจาหนตามค าพพากษาตอไป หรอหากการช าระหนตามค าพพากษานนเปนการสงมอบทรพยสน กระท าการงดเวนกระท าการอยางใดอยางหนงหรอขบไลลกหนตามค าพพากษา ศาลจะออกหมายบงคบคดไดโดยการก าหนดเงอนไขแหงการบงคบคดลงในหมายนน และก าหนดการบงคบคดเพยงเทาทสภาพแหงการบงคบคดเปดชองใหท าไดโดยทางศาลหรอโดยเจาพนกงานบงคบคด (ตาม ป.ว.พ. มาตรา 276)

6.4 ประเภทของการบงคบคด ในการบงคบคด กฎหมายไดแยกประเภทของการบงคบคดได ดงน

6.4.1 การยดทรพย หมายความวาการกระท าการใดๆ ตอทรพยสนของบคคลทถกยดเพอใหทรพยสนนนไดเขามาอยในความควบคม ดแล หรอครอบครองของผด าเนนการยดทรพยสนนน ซงการยดทรพยแบงออกได 4 ลกษณะ ไดแก

1) การยดทรพยตามความหมายบงคบคดรวมถงการยดทรพยตามหมายยดทรพยชวคราว ทงนเจาพนกงานบงคบคดมหนาทตองดาเนนการตามทศาลสงมาโดยเฉพาะเจาะจงจะยดทรพยอนไมได

2) การยดทรพยขามเขตอานาจศาล 3) การยดทรพยตามหมายบงคบคดของศาลอน เปนการบงคบคดแทน 4) การยดทรพยซงตงอยในเขตกรงเทพมหานครแทนศาลตางจงหวด 6.4.2 ทรพยสนทไมอยในขอบขายของการบงคบคด มาตรา 301 ก าหนดใหทรพยสนของลกหนตามค าพพากษาตอไปน ไมอยในความรบผดแหงการ

บงคบคด ไดแก 1) เครองนงหมหลบนอน เครองใชในครวเรอน หรอเครองใชสอยสวนตว โดยประมาณรวมกน ราคาไมเกนประเภทละ 20,000 บาท แตในกรณทเจาพนกงานบงคบคดเหนสมควร เจาพนกงานบงคบคดจะก าหนดใหทรพยสนแตละประเภทดงกลาวทมราคารวมกนเกน 20,000 บาทเปนทรพยสนทไมตองอยในความรบผดแหงการบงคบคดกได ทงน โดยค านงถงความจ าเปนตามฐานะของลกหนตามค าพพากษา

2) สตว สงของ เครองมอ เครองใช ในการประกอบอาชพหรอประกอบวชาชพเทาทจ าเปนในการเลยงชพของลกหนตามค าพพากษา ราคารวมกนโดยประมาณไมเกน 100,000 บาท แตถาลกหนตาม

ค าพพากษามความจ าเปนในการเลยงชพกอาจรองขอตอเจาพนกงานบงคบคดขออนญาตใชสตว สงของ เครองมอ เครองใชเทาทจ าเปนในการประกอบอาชพหรอประกอบวชาชพในกจการดงกลาวของลกหนตามค าพพากษาอนมราคารวมกนเกนกวาจ านวนราคาทก าหนดนน ในกรณเชนน ใหเจาพนกงานบงคบคดมอ านาจใชดลพนจไมอนญาตหรออนญาตไดเทาทจ าเปนภายในบงคบแหงเงอนไขตามท เจาพนกงานบงคบคดเหนสมควร

260

3) สตว สงของ เครองใช และอปกรณทจ าเปนตองใชท าหนาทชวยหรอแทนอวยวะของลกหนตามค าพพากษา เชน แขนขาเทยม

4) ทรพยสนของลกหนตามค าพพากษาอนมลกษณะเปนของสวนตวโดยแท เชน หนงสอส าหรบวงศตระกลโดยเฉพาะ จดหมาย หรอสมดบญชตาง ๆ

5) ทรพยสนอยางใดทโอนกนไมไดตามกฎหมาย หรอตามกฎหมายยอมไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

6.4.3 การอายดทรพย หมายความวา การบงคบสทธเรยกรองเปนเงนของลกหนตามค าพพากษา กลาวคอ เปนการสงใหบคคลภายนอกมใหช าระหนแกลกหนตามค าพพากษา แตเปนการใหช าระแก เจาพนกงานบงคบคดแทน การอายดแบงออกเปน 2 ลกษณะไดแก การอายดสทธเรยกรองของลกหนตามค าพพากษาทจะเรยกใหบคคลภายนอกช าระเงนหรอสงมอบหรอโอนทรพยสน และการอายดสทธเรยกรองของลกหนตามค าพพากษาทจะเรยกใหบคคลภายนอกช าระหนอยางอนนอกจากทกลาวมาแลว ทงนเปนไปตามมาตรา 316 ก าหนดวา การอายดสทธเรยกรองของลกหนตามค าพพากษาทจะเรยกใหบคคลภายนอกช าระเงนหรอสงมอบหรอโอนทรพยสนกด หรอทจะเรยกใหบคคลภายนอกช าระหนอยางอนนอกจากการช าระเงนหรอการสงมอบหรอการโอนทรพยสนกด ใหศาลหรอเจาพนกงานบงคบคดกระท าโดยมค าสงอายด และแจงค าสงนนใหลกหนตามค าพพากษาและบคคลภายนอกทราบ ค าสงอายดตามวรรคหนง ตองมขอหามลกหนตาม

ค าพพากษาไมใหจ าหนายสทธเรยกรองและมขอหามบคคลภายนอกไมใหปฏบตการช าระหนนนแกลกหนตามค าพพากษา แตใหช าระเงนหรอสงมอบหรอโอนทรพยสนหรอช าระหนอยางอนใหแกศาล เจาพนกงานบงคบคดหรอบคคลอน หรอใหด าเนนการโดยวธอนใดตามทศาลหรอเจาพนกงานบงคบคดเหนสมควร ณ เวลาหรอภายในเวลา หรอเงอนไขตามทก าหนดให แลวแตกรณ ค าสงอายดนนใหบงคบไดไมวาทใด ๆ ในสวนของสทธเรยกรองของลกหนตามค าพพากษาทอายดได ไดแก เงนเดอน คาจาง หรอรายไดอนทมลกษณะจายเพอตอบแทนการท างานเปนรายเดอน อายดไดแตตองเหลอไมนอยกวา 20,000 บาท โบนสอายดรอยละ 50 เงนทตอบแทนกรณออกจากงาน เงนสวนทไมไดอายดตองคงเหลอไวไมนอยกวา 300,000 บาท เงนตอบแทนจากการท างานเปนชวคราวอายดรอยละ 30 เงนฝากในบญชสถาบนการเงน เงนปนผลหน คาเชาทรพยสน คางวดตามสญญาจาง

โดยทงนทงนน หากลกหนมความจ าเปน เจาพนกงานบงคบคดสามารถพจารณาจากความจ าเปนของลกหนทเปลยนแปลงไป โดยสามารถอายดเงนเดอนของลกหนไดไมเกนครงนงของจ านวนเงนทท าการอายดไวเดม ซงลกหนตองน าสงหลกฐาน ประกอบการพจารณาของเจาพนกงานบงคบคด อนไดแก หลกฐานความจ าเปนในการด ารงชพ เชน คาน า คาไฟ คาเชาบาน คาเลยงดบพการ คสมรส บตร เปนตน สทธเรยกรองของลกหนตามค าพพากษาทอายดไมได (ตาม ป.ว.พ. มาตรา 302) เงนเดอน คาจาง บ านาญ บ าเนจ เบยหวด หรอรายไดอนๆในลกษณะเดยวกนของขาราชการ เจาหนาท หรอลกจางในกนวยงานราชการ ยกเวน กรณทกฎหมายก าหนดไวเปนการเฉพาะเงนสงเคราะห บ านาญ หรอบ าเนจทหนวยงานราชการไดจายใหแกคสมรสหรอญาตทยงมชวตของขาราชการ เจาหนาท หรอลกจางในหนวยงานราชการ เงนเดอน คาจาง บ านาญ คาชดใช เงนสงเคราะห หรอรายไดอนในลกษณะเดยวกนของพนกงาน ลกจาง หรอคนงาน ทนายจางจายเปนจ านวนรวมกนไมเกน 20,000 บาท หรอตามจ านวนทเจาพนกงานบงคบคดเหนสมควร เงนบ าเหนจหรอคาชดเชยหรอรายไดอนเปนจ านวน 300,000 บาท หรอจ านวนทเจาพนกงานบงคบคดเหนสมควร เงนฌาปนกจสงเคราะหฯ เงนกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) เงนกองทนส ารองเลยงชพ คารกษาพยาบาลทลกหนมสทธไดรบจากส านกงานประกนสงคม เงนตามสญญากยมของลกหน สทธเรยกรองซงยงไมแนนอนวาลกหนมสทธจะไดรบหรอไม

261

6.5 ระยะเวลาในการบงคบคด มาตรา 274 ก าหนดระยะเวลาเอาไววา ถาคความหรอบคคลซงเปนฝายแพคด (ลกหนตามค า

พพากษา) มไดปฏบตตามค าพพากษา หรอ ค าสงของศาลทงหมดหรอบางสวน คความหรอบคคลซงเปนฝายชนะ (เจาหนตามค าพพากษา) เหนชอบทจะรองขอใหบงคบคดตามค าพพากษาหรอค าสงนนได ภายในสบป นบแตวนมค าพพากษาหรอค าสง โดยอาศยและตามค าบงคบทออกตามค าพพากษาหรอค าสงนน

จากมาตราดงกลาวขางตน สรปไดวา ระยะเวลาในการยงคบคดกฎหมายก าหนดเอาไว 10 ปนบแตวนทศาลมค าพพากษาหรอค าสง

6.4.4 การขายทอดตลาด การขายทอดตลาดทรพย เจาพนกงานบงคบคด ตองตรวจสานวนกอนวามการปฏบตตามขนตอนตามประมวลกฎหมาวธพจารณาความแพง มาตรา 303 และมาตรา 304 กลาวคอ 1) ไดมการแจงการยดทรพยใหลกหนตามคาพพากษา และผทมสวนไดเสยอนๆ 2) ถาเปนอสงหารมทรพย หรอทรพยทตองมการเปลยนแปลงทางทะเบยน ไดม การแจงใหนายทะเบยนทราบ

6.4.5 การบงคบคดขบไล รอถอน เมอศาลมคาสงใหตงเจาพนกงานบงคบคด จดการใหเจาหนตามคาพพาก ษาไดครอบครองทรพย ดงกลาว 1) กรณทลกหนตามค าพพากษาถกศาลพพากษาใหขบไล หรอตองออกไปจากทอยอาศย หรอทรพยทครอบครอง 2) กรณทลกหนตามคาพพากษาตองรอถอนสงปลกสรางออกไปจากอสงหารมทรพย ทอยอาศย หรอทรพยทครอบครองในการบงคบคดนน เจาพนกงานบงคบคดมอานาจตามหมายบงคบคดของศาลทมเขตอานาจทสานกงานบงคบคดตงอยเทานน อยางไรกตาม หากมการรองขอ เจาพนกงานบงคบคดยอมม อานาจในการบงคบคดแทนตามหมายบงคบคดทออกโดยศาลอนไดเชนกน

ส าหรบคดฟองขบไล ปจจบนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 350 – 354 บญญตใหเปนอ านาจหนาทของเจาพนกงานบงคบคดโดยตรงแลว ซงจะไดกลาวในเรองการบงคบคดฟองขบไลตอไป เมอศาลออกหมายยดทรพยชวคราวหรอหมายบงคบคด ตงเจาพนกงานบงคบคดเพอด าเนนการดงกลาวแลว ศาลจะสงหมายนนมายงเจาพนกงานบงคบคด เพอด าเนนการตอไปตามก าหนดไวในหมายนน มาตรา 276 (1) สวนลกนตามค าพพากษานน จะมการสงหมายบงคบคดใหทราบตอเมอศาลมค าสงใหเจาหนตามค าพพากษาใหเปนผจดการสง ถามไดมการสงหมายดงกลาวแลว เจาพนกงานบงคยคดมหนาทตองแสดงหมายนนตอลกหนตามค าพพากษาหรอผครอบครองทรพยทยด ซงพบขณะท าการยด (ตาม ป.ว.พ. มาตรา 281)นบตงแตทไดสงหมายบงคบคดแกลกหนตามค าพพากษา หรอถาหมายนนมไดสงนบแตออกหมายน นเปนตนไป เจาพนกงานบงคบคดมอ านาจในฐานะเปนผแทนเจาหนตามค าพพากษาในอนทจะรบช าระหนหรอทรพยสนทลกหนน ามาวางและออกใบรบใหกบมอ านาจทจะยดหรออายดและยดทรพยสนของลกหนตามค าพพากษาไว และมอ านาจทจะเอาทรพยสน เชนวานออกขายทอดตลาด ทงมอ านาจทจะจ าหนายทรพยสน หรอเงนรายไดจากการนน และด าเนนวธการบงคบทวไป ตามทศาลก าหนดไวในหมายบงคบคด (ตาม ป.ว.พ. มาตรา 278)

6.4.6 อน ๆ เชนการหามชวคราว การหามทานตกรรม จาหนาย จาย โอน

สรป

กระบวนการยตธรรมในคดแพง เปนขนตอนตามกฎหมายทเอกชนจะบงคบใหเปนไปตามสทธหนาทและความสมพนธระหวางเอกชนดวยกน ไมวาบคคลนนจะอยในสถานะเปนบคคลธรรมดาหรอเปนนตบคคล นอกจากนนแลว การจะบงคบใหเปนไปตามสทธหนาทตามกฎหมายของเอกชนจะตองใชสทธในทางศาล

262

เทานน โดยศาลทจะรบพจารณาพพากษาคดกคอศาลยตธรรมโดยคดแพงจะแบงออกเปน 2 ประเภทคอ คดมขอพพาท และคดไมมขอพพาทคดมขอพพาท ในสวนของคดมขอพพาทเปนคดทมบคคลสองฝายขนไปเกดการโตแยงสทธกนตามกฎหมาย จากนนไดยนเรองดงกลาวใหศาลเปนผตดสนชขาดวาใครเปนฝายถกใครเปน

ฝายผด โดยฝายทยนคาฟอง เรยกวาโจทก สวนฝายทถกฟองเรยกวา จาเลย ทงสองฝายตางเปน“คความ”ส าหรบคดอกประเภทหนงคอคดไมมขอพพาท ในสวนของคดไมมขอพพาทเปนคดทบคคลมความจ าเปนตองใชสทธทางศาล ซงเปนคดทมคความฝายเดยว มไดโตแยงสทธกบผใด โดยตองการใหศาลแสดงสทธของตนเพอรบรองหรอคมครองหรอบงคบตามสทธทตนมอย เชน ค ารองขอผจดตงผจดการมรดก ค ารองใหเปนบคคลสาบสญ ค ารองขอใหแสดงกรรมสทธในการครอบครองปรปกษ เปนตน นอกจากนนแลววธพจารณาความแพงยงรวมไปถงขนตอนตงแตเรมฟองคดจนถงการบงคบคดดวย

ค าถามทายบท

1. จงอธบายความหมายของกระบวนการยตธรรมทางแพงอยางสงเขป

2. คดมทนทรพยและไมมทนทรพยตางกนอยางไร

3. คดมขอพพาทและไมมขอพพาทตางกนอยางไร

4. จงบอกเขตอ านาจของศาลแขวงและศาลจงหวด

5. ล าดบชนของศาลยตธรรมไดแก 6. จงอธบายขนตอนการบงคบคดอยางสงเขป

เอกสารอางอง

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยพะเยา . (2561). ศาลจ าลอง. [Online]. Available: https://www.youtube.com/watch?v=LqJY11jE904, [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

ทนวส. (2561). ชวจรงๆ!!ศาลอดรฯสงจ าคก คร ขมขนลกศษย 2 ป พบประวตขมขนทงในหองพกคร ร สอรต แปลกใจเลวขนาดนแตโรงเรยนยงปกปอง. [Online]. Available: https://www.tnews.co.th/contents/td/221846. [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

แนวหนา. (2561). 2รนพรบนองโหดนอนคก ไรญาตยนประกน. [Online]. Available: https://www.naewna.com/local/352958.[วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

ผจดการ. (2561). ส.ส.เพอไทยยนประกน 22 เสอแดงเผาศาลากลางอดรฯ ศาลนดฟงผลพรงน 13.00 น. [Online]. Available:. https. [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

พพฒน จกรางกร. (2561). หองสมดศาลยตธรรม เรองคดไมมทนทรพย ไมหามอทธรณฎกาในปญหา

ขอเทจจรง.[Online]. Available: http://elib.coj.go.th/Article/d28_1_4.pdf. [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

ไพโรจน วายภาพ. (2556). ค าอธบายระบบศาล และพระธรรมนญศาลยตธรรม. พมพครงท 10. กรงเทพมหานคร : วญชน.

ศาลยตธรรม. (2561). ระบบศาล. [Online]. Available: https://www.coj.go.th/en/systemcoj.html. [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

263

ศาลเยาวชนและครอบครวจงหวดอางทอง. (2561). ศาลเยาวชนและครอบครว.[Online]. Available:https://www.antjc.coj.go.th/doc/data/antjc/antjc_1462159922.pdf. [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

ส านกวชากฎหมาย มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย. (2561). เอกสารประกอบการสอนวชา GEN1145

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน. [Online]. Available:

https://reg2.crru.ac.th/reg/files/20150929021001_a1bd71862e7fba87f4c4b18a28b3ce4

4.pdf. [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

สทศน สงวนปรางค, มนตชย ชนนทรลลา, และสมนก ลมเทยมเจรญ. (2561). กระบวนการยตธรรมทางแพง และวธจาณาคดคมครองผบรโภค. [Online].

www.iadopa.org/KM2557/laws/กระบวนการยตธรรมทางแพงโดยสงเขป. [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

กลมลอวสยาม. (2561).ทบทวน//สรปหลกกฎหมายวธพจารณาความแพง : การอทธรณและฎกา. [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

(ความรเกยวกบศาลเยาวชนและครอบครว, 2561) (http://www.antjc.coj.go.th/doc/data/antjc/antjc_1462159922.pdf) [วนทคนขอมล 20 ธนวาคม 2561].

265

บรรณานกรม

กมล สมวชย.(2513). พฒนาการเมองไทย.กรงเทพฯ: คณะรฐสาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กรมคมประพฤต. (2555). ภารกจ การแสวงหาขอเทจจรง. [Online] Available :

http://www.probation.go.th/[คนขอมลวนท 3 กรกฎาคม 2555].

กรมคมครองสทธและเสรภาพ Rights and Liberties Protection Department. (2555). สรปสาระส าคญของการน าเสนอเรองใหคณะรฐมนตรพจารณา รายงานการประเมนผล

สมฤทธการด าเนนงานตามแผนสทธมนษยชน ฉบบท 2 (ชวงครงแผน) ประจ าป พ.ศ. 2552 –2554 ส านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.พนธกรณระหวางประเทศ [Online] Available: http://nhrc.or.th/2012/wb/th/print_content.pdf[สบคนวนท 24 เมษายน 2555]

กรมราชทณฑ กระทรวงยตธรรม. (2555). การประหารชวต อดต – ปจจบน. [online].

Available: http://www.correct.go.th/mu/index4.html

[คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

กระมล ทองธรรมชาต และคณะ. (2523). หลกประชาธปไตย. กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร เกรยงศกด เขยวยง.(2528). องคการรฐกจ พฤตกรรมและการพฒนา: ภาควชาสงคมศาสตร

คณะมนษศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

กญจรา วจตรวชรารกษ. (2556). วชาระบบรฐสภา บทท 1 บทน า. [Online]. Available :

http://kanjiraa22.blogspot.com/2013/06/1.htm [วนทคนขอมล 3 มกราคม 2556].

กตตศกด ปรกต. (2556).“สวนท 3 เงอนไข ความมผลแหงนตกรรม”. เอกสาร ประกอบการศกษาวชากฎหมายลกษณะนตกรรมสญญา. [Online].

Available: http://th.wikipedia.org/wiki[วนทคนขอมล 2 ตลาคม 2556].

กลพล พลวน. (2547). สทธมนษยชนในสงคมโลก.กรงเทพฯ: ส านกพมพนตธรรม.

_____. (2544). การบรหารกระบวนการยตธรรม.กรงเทพฯ: ส านกพมพ

นตธรรม.

_____. (2543). สทธมนษยชนในสงคมไทย.กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากดภาพพมพ.

_____. (2538). พฒนาการสทธมนษยชน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน.

เกยรตขจร วจนะสวสด (2551). ค าอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการ

ด าเนนคดในขนตอนกอนการพจารณา. พมพครงท 6, (แกไขเพมเตม). กรงเทพฯ:

หางหนสวนจ ากดจรชการพมพ.

_____. (2544). ค าอธบายกฎหมายอาญา ภาค 1 : พมพครงท 7.

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

266

โกมนทร นตยะวงสา. (2555). กฎหมายผเยาว. [online]. Available :

http://puyaolaw.blogspot.com/2013_11_01_archive.html[คนขอมล 3 กรกฎาคม 2556].

คณต ณ นคร. (2554).ประมวลกฎหมายอาญา.พมพครงท 9. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน จ ากด.

_____. (2543). กฎหมายอาญาภาคทวไป. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

วญญชน จ ากด.

คณร บญสวรรณ.(2520). ศพทรฐสภา. กรงเทพฯ: บพธการพมพ.

_____. (2520). “เอกสทธ” ใน ปทานกรมศพทรฐสภาและการเมองไทย. กรงเทพฯ : สขภาพใจ. คม สกส. (2550). สเสนทางแหงรอยอดตความรงเรองของ"กรงศรอยธยา"ราชธานเกาในวนนกบ ชาววายรายสาย สอง. [Online]. Available:

http://www.thaimtb.com/cgibin/viewkatoo.pl?id=182346&st=121/

[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

จรญ โฆษณานนท. (2545). สทธมนษยชนไรพรมแดน ปรชญา กฎหมาย และความเปนจรงทาง สงคม. กรงเทพฯ: ส านกพมพนตธรรม.

จรญ สภาพ.(2519). ระบบการเมองเปรยบเทยบ, ประชาธปไตย: เผดจการ และหลกการวเคราะหการเมองแผนใหม. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

จตต ตศงศภทย. (2530). กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล.กรงเทพฯ:โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. จรโชค วระสย. (2540). รฐศาสตรทวไป. พมพครงท 12. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง. _____.(2536) สงคมวทยาการเมอง. พมพครงท 8, กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. เฉลมเกยรต ผวนวล. (2530). ปรชญาสทธมนษยชนและพนธกรณไทยสงคมไทย. กรงเทพฯ:

ส านกพมพงานด. ชะวชชย ภาตณธ. (2548). กระบวนการเรยนรและปฏบตการณสทธมนษยชน. กรงเทพฯ: โอเดยน

โสตร. ชยอนนต สมทวณช. (2519). ลทธการเมอง. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน. _____. (2523).ประชาธปไตย สงคมนยมคอมมวนตต กบ การเมองไทย. กรงเทพฯ: อกษรเจรญ ทศน. ทวเกยรต มนะกนษฐ. (2554). หลกกฎหมายอาญา ภาคทวไป. พมพครงท 12. กรงเทพฯ:

ส านกพมพวญญชน จ ากด.

นรงค บญค า. (2556). กระซบรกปมาน ยานนาน ทเมองนาน. [Online]. Available:

http://www.mu7club.com/board/index.php?topic=22429.60 [คนขอมลวนท 4

สงหาคม 2556].

267

นฤมล เวดดง. (2552). การนบสนสอดทองหมน. [online]. Available :

http://www.narmon.com/foryou.php?id=56 [คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

นนทนา วงศสมตกล. (2555). เรยนสงคมออนไลนกบครนนท:เรอง กฎหมายนาร. นครราชสมา: โรงเรยนปากชองนครราชสมา.[online]. Available :

https://nantanawk.wordpress.com/ [คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

บรษท โกลบอลทรานสเลชนทม จ ากด. (2555). เอกสารการจดทะเบยนนตบคคล. [online].

Available :

http://www.gttmtranslation.com/images/pulldown_1293984880/TT1.jpg/

[คน ขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

บญญต สชวะ.(2547).ค าอธบายกฎหมายลกษณะทรพย.กรงเทพฯ:พมพครงท 8 พมพทหางหนสวน

จ ากด จรรชการพมพ.

บรรกข นามวฒน. (2554). องคกรนตบญญต.ในเอกสารการสอนชดวชา กฎหมายมหาชน (Public Law).ส านกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา. พมพครงท 27. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทย.

บ.ไทยโฮมทาวน จ ากด. (2555).ซอขายอสงหารมทรพย, เรอง ประกาศขายทดน.[online].

Available : http://www.thaihometown.com/land/93793//[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

ประโมทย จารนล. (2550). การสบสวนและการสอบสวน CRIMINAL PROCESS. กรงเทพฯ:

ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. ประสพสข บญเดช. (2543). ค าอธบายครอบครว : นตบรรณการ.

ประเสรฐ เสยงสทธวงศ. (2547). ผจดการมรดก และ พนยกรรม. พมพครงท4. กรงเทพฯ:

นตบรรณการ.

ประสทธ โฆวไลกล. (2543). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย นตบคคล และความรบผดทางอาญาของนตบคคล. กรงเทพฯ:ส านกพมพนตธรรม.

ปรด เกษมทรพย. (2525). กฎหมายแพง: หลกทวไป. กรงเทพฯ : เจรญวทยการพมพ. พจน กมานะชย. (2539). กฎหมายลกษณะครอบครวแนวประยกต : น าอกษรการพมพ

พจน พจนาพาณชยกล. (2551). ระบบรฐสภาไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. พรชย สนทรพนธ. (2549). ค าอธบายกฎหมายลกษณะมรดก :พมพครงท3. กรงเทพฯ: ส านกอบรม ศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา. _____. (2541). กฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก.พมพครงท 2. มหาวทยาลย

รามค าแหง พรศกด ผองแผว. (2524). รฐศาสตร พฒนาการและแนวการศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพศรอนนต.

268

พนย ณ นคร. (2554). ค าอธบายกฎหมายลกษณะมรดก. กรงเทพฯ: วญญชน. เพยบ หตางกร (2555). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก.พมพครงท13.

โครงการต าราและเอกสารการสอน คณะนตศาสตร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ไพบลย ชางเรยน. (2520). สงคมการเมองและการปกครองไทย กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพาณช.

ภรมย เจรญรง.(2542). ขอบเขตและเอกสทธและความคมกนของสมาชกรฐสภา. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

มนญ วฒนโกเมร. (2529). ขอมลพนฐานพรรคการเมองปจจบนและพรรคการเมองกบการเลอกตง ป 2522 - 2529.กรงเทพฯ: สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย

มหาวทยาลยหอการคาไทย. (2552). การสมรสในวงศญาต. [Online]. Available:

http.//elearning2.utcc.ac.th [คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

มานตย จมปา. (2555). ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย 2550 เลม 1. พมพครงท 3.

กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

______. (2555). มานตย จมปา, บรรณาธการ. ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 11. กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ______. (2552). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. ______. (2551). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงวาดวยทรพยสน.พมพครงท 6,

แกไขเพมเตม. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

______. (2544). สารานกรมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ.2540) หมวดองคกรทางการเมอง เรอง 9 เอกสทธและความคมกน. กรงเทพฯ : องคการคาของครสภา

มานตย จมปา, ชตาพร พศล ,บตร โตะวเศษกล และกณฑมา ชางท า. (2556). ความรเบองตน

เกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 7.กรงเทพฯ: ส านกพมพนตธรรม. มลนธคอนราด อาเดนาวร และศาลรฐธรรมนญ. (2555). ค าวนจฉยศาลรฐธรรมนญ.

[Online] .Available : http://www.constitutionalcourt.or.th/index.php?lang=th

[คนขอมลวนท 1 กรกรฏาคม 2555]. มลนธเครอขายครอบครว. (2552). การหมนและสนสอด. [Online]. Available:

http://www.familynetwork.or.th/node/15483 [คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

ยทธนา สวรรณววฒน. (2525). เอกสทธและความคมกนตามกฎหมายรฐธรรมนญ. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

_____ .(2550). รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. กรงเทพฯ .

ระวนท ลละพฒนะ. (2555). ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ:

ส านกพมพวญญชน จ ากด.

269

ราชกจจานเบกษา, เลม 127 ตอนท 95 ง. (2553).ค าสงถอนจากการเปนคนสาบสญ.[online].

Available : http://www.ratchakitcha.soc.go.th/RKJ/special/search.jsp [คนขอมล

3 กรกฎาคม 2555].

______. (2552). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย.กรงเทพฯ:จฬาลงกรมหาวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542. กรงเทพฯ : นานมบคสพบบเคชนส.

ราชบณฑตยสถาน. (2544). พจนานกรมศพทกฎหมายไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : อรณการพมพ. _____. (2543). พจนานกรมศพทกฎหมายไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน.พมพครงท 2. กรงเทพฯ :

อรณการพมพ. _____ . (2525). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525.กรงเทพฯ : นานมบคสพบ บเคชนส. วทยา นภาศรกล. (2522). การเมองทองถนในประเทศไทย. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามค าแหง. วกพเดย สารานกรมเสร. (2555). กรมราชทณฑ. [Online]. Available :

http://th.wikipedia.org/wiki/ กรมราชทณฑ[คนขอมลวนท 2 กรกฎาคม 2555].

______. (2555). ปรญชาสงคมนยมการเมอง : คารล มารก. [Online]. Available:

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Karl_Marx_001.jpg

[วนทคนขอมล วนท 3 กรกฎาคม 2555].

______. (2555). รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550.

[Online]. Available: http://th.wikipedia.org/wiki/%E0_2550, [วนทคนขอมล 3

กรกฎาคม 2555].

______. (2555). รปแบบการเมองการปกครองแบบประชาธปไตย. [Online].

Available : http://th.wikipedia.org/wiki[คนขอมลวนท 3 พฤษภาคม 2555). ______. (2555). ศาลยตธรรม (ประเทศไทย). [Online]. Available :

http://th.wikipedia.org/wiki/ศาลยตธรรม (ประเทศไทย) [คนขอมลวนท 2 กรกฎาคม 2555].

______. (2555). สงครามโลกครงท1: การทพเซอเบยร. [online]. Available :

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hochseeflotte_2.jpg [คนขอมล 3

กรกฎาคม 2555].

วทต มนตาภรณ. (2535). สทธมนษยชนและประเทศไทย:ทศนคตรากฐานสสทธมนษยชน สทธ หรอหนาทในประเทศไทยในปจจบน. กรงเทพฯ: คณะนตศาสตร จฬาลงกรมหาวทยาลย.

270

วณฏฐา แสงสข. (2552).กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยมรดก. พมพครงท 2.

มหาวทยาลยรามค าแหง. วนย ล าเลศ. (2543). กฎหมายอาญา1. พมพครงท 4. ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง. วนย หนโท. (2553). สทธของประชาชนในทางอาญาตามรฐธรรมนญ ฉบบปจจบนทสอดคลอง

กบหลกสากล.กรงเทพฯ: สตรไพศาล.

วระ โลจาระ. (2524). กฎหมายสทธมนษยชน. กรงเทพฯ: วคตอรการ.

วษณ เครองาม. (มปป). กฎหมายรฐธรรมนญ .พมพครงท 3. กรงเทพฯ: นตบรรณการ.

วสทธ โพธแทน. (2550). แนวคดพนฐานของประชาธปไตย. สถาบนพระปกเลา. กรงเทพฯ:

ส านกพมพคณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา.

วาร นาสกล. (2554). กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว : พลสยาม พรนตง ศรวษฐ บญเกอ. (2555). ขาวมตชนออนไลน.ขาวประจ าวนวนท 3 เมษายน 2555 เรอง แนวฎกาใหม :

วดทไมไดรบพระราชทานวสงคามสมา ไมเปนนตบคคล. [Online]. Available:

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1333438762&grpid=

03&catid=03/[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

ศรราชา เจรญพาณชย. (2533). เอกสารการสอนชดวชาความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป หนวยท 1-8 . กรงเทพฯ : ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ศนยรวมต าราเรยนรามค าแหงบนโลกอนเทอเนต. (2555). หลกกฎหมายเอกชน. [Online].

Available: http://e-book.ram.edu/e-book/l/LA 102 (LW 102) 54/chapter 1.pdf

[ 3 กรกฎาคม 2555].

สมชาย กษตประดษฐ. (2552). สทธมนษยชน HUMAN RIGHTS.กรงเทพฯ:ส านกพมพ

มหาวทยาลยรามค าแหง. _______. (2542). สทธมนษยชน. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. สมทบ สวรรณสทธ. (2510). ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล. กรงเทพฯ : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร สมพงษ เกษมสน. (2519). แบบเรยนสงคม.ส.033 สทธการเมองชนมธยมศกษาตอนปลาย.

กรงเทพฯ: ส านกพมพไทยวฒนาพาณช.

สมยศ เชอไทย. (2553). ค าอธบายวชากฎหมายแพง : หลกทวไป. พมพครงท 16. กรงเทพฯ:

วญญชน.

______. (2551). ความรกฎหมายทวไป. พมพครงท 15,(แกไขเพมเตม). กรงเทพฯ: วญญชน. _______. (2543). ค าอธบายกฎหมายแพง : หลกทวไปเลม 1 ความรกฎหมายทวไป.

_______. (2535). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ: ประกายพรก.

271

กรงเทพฯ: พมพครงท 6 ส านกพมพวญญชน จ ากด.

______. (2542). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพประกายพรก.

สมศกด เอยมพลบใหญ. (2555) . เกรดกฎหมายแพงและพาณชย เลม 4. พมพครงท 6.

กรงเทพฯ: บณฑตอกษร สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน. (2555). สถานการณการละเมดสทธมนษยชนทมอยในประเทศไทย.

[Online]. Available: http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php

[คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. (2533).ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ฉบบท 10.

[Online]. Available: http://www.krisdika.go.th/wps/portal/general

[คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

ส านกงานคมครองสทธและชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชน (สคช). (2533).การสมรส.

[Online]. Available:

http://www.lawaid.ago.go.th/index.php?option=com_flexicontent&view

=items&cid=60&id=253&Itemid=3[คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

ส านกวชาบรหารรฐกจ, มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย. (2555). รายวชา GEN1144 การเมองการ ปกครองของไทย. [Online]. Available : reg2.Crru.ac.th/reg-Crru/files books/GEN

1144_full.pdf[คนขอมลวนท 1กรกฎาคม 2555). ส านกงานเลขาธการรฐสภา. (มปป). เอกสทธของสมาชกสภา. กรงเทพฯ: ศนยบรการทางวชาการ

และกฎหมาย. ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. (2550). รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2550. กรงเทพฯ.

ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. (2549). แนวทางแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ เรองปญหา.

กฎหมายเกยวกบคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต. กรงเทพฯ.

สขม นวลสกล และวศษฐ ทวเศรษฐ. (2539). การเมองและการปกครองไทย.พมพครงท 12.

กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. สโขทยธรรมาธราช มหาวทยาลย, สาขาวชานตศาสตร. (2543). เอกสารการสอนชดวชากฎหมาย

วธสบญญต 3 (Procedural Law 3) หนวยท 1-7.พมพครงท 17. ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สจต ปญญาพฤกษ. (2554). หลกกฎหมายแพงและพาณชย (แกไขเพมเตม ครงท 9) : ตนไผ สพตตรา, บ.ไอดเวดดงตดโอ. (2554). รกมน...จะหมนหมาย. [Online]. Available:

http://wedding.kapook.com/view29405.html[คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

สรศกด สทธวฒนกล.(2540). ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฉบบอางอง

272

ประมวลกฎหมายวธพจาณาความอาญา: ฉบบอางอง. กรงเทพฯ : ส านกพมพวญญชน. [คนขอมล เมอวนท 2 กรกฎาคม 2555].

เสกสรร ประเสรฐกล. (2538). พฒนาการของความสมพนธระหวางรฐกบสงคมในประเทศไทย.

กรงเทพฯ: ไอเดยแสควร. เสนห จามรก. (2543). “สทธมนษยชนในสงคมไทย” .เอกสารประกอบการเสวนา,วาระครบรอบ 2 ป รฐธรรมนญของประชาชน ทบทวนวาระส าหรบสทธมนษยชน. โรงแรมเจาพระยา

พารค. กรงเทพฯ. หมอมหลวงเฉลมชย เกษมสนต. (2547). รวมค าบรรยายภาคหนง. กรงเทพฯ: ส านกอบรมศกษา กฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา. หยด แสงอทย. (2551). กฎหมายอาญา ภาค1. พมพครงท 20.ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ______. (2523). ความรเบองตนกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ______. (2553). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 18. กรงเทพฯ : ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. หยด แสงอทย, สมยศ เชอไทย. (2552). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 17. กรงเทพฯ: ส านกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หองสมดอเลกทรอนคส ศนยวทยบรการ ส านกงานศาลยตธรรม. (2555). การประกนตวในชนศาล.

[Online] Available : http://www.library.coj.go.th/prakun.php[คนขอมลวนท 2

กรกฎาคม 2555].

อธคม อนทภต.(2549). “วชากฎหมายรฐธรรมนญ ครงท 5/49 เอกสทธและความคมกน”. [Online]. Available :

http://www.sittigorn.net/documents/con_atikom_59_p_5.pdf [คนขอมลวนท 1 กรกฎาคม 2552].

อรพนท ขจรอ าไพสข. (2551).“ผทรงสทธ” ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ : พมพ ครงท 8. ส านกพมพ แหงจฬาลงกรมหาวทยาลย.

อดม รฐอมฤต,นพนธ สรยะ และบรรเจด สงคเนต. (2544). การอางศกดศรความเปนมนษย

หรอใชสทธและเสรภาพของบคคลตามมาตรา 28 ของรฐธรรมนญ พทธศกราช 2540.

อทย. (2538)ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป.กรงเทพฯ: พมพครงท 2

ส านกพมพประการ.

อตธพล. (2552). ปรชญญากฎหมายธรรมชาต: อรสโตเตล. [Online]. Available :

https://auttaponrmutsv.files.wordpress.com/2011/07/200px-

273

aristoteles_louvre1.jpg, 2555 [ 3 กรกฎาคม 2555].

เอมไทยดอทคอม. (2553). นกโทษคดอาญา. [online]. Available :

http://news.mthai.com/wp-content/uploads/2013/07/42.jpg [คนขอมลวนท 4

สงหาคม 2555].

แอปเปล. (2555). บทวจารณ@cloud :วธการคลอดลกแบบผาตด.[online]. Available :

http://atcloud.com/stories/45062 [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555]. โอภาส กนธสา. (2555). วชา สงคมศกษา. [Online]. Available:

https://sites.google.com/site/ophatkanthisa/wicha-sangkhmsuksa

[ 3 กรกฎาคม 2555].

ASTV ผจดการออนไลน. (2553). ขาวออนไลนวนท 16 ธนวาคม 2553, เรอง"การหมน" พธกรรม

ทคงเหลอ แตเปลอกประเพณ. [Online]. Available:

http://www.manager.co.th/Family/ViewNews.aspx?NewsID=9530000175845[คน

ขอมลวนท 4สงหาคม 2555].

Easton, David.1957. The Political Sytem. New York: Knopf.

Jean Carbonnier, Civil 2 , PRESS UNIVERSITAIRE DE FRANCE

Wolin, S.S.1960. Politics and Vision. Boston: Litle,Brorn.