หนวยท 5 ขอมลและสารสนเทศเชงกลยทธ อาจารย ดร.เมธ จนทจารภรณ อาจารย ดร.เมธ จนทจารภรณ วท.บ. (สขาภบาล) พบ.ม. (พฒนาสงคม) D.P.A. (Public Administration)

2

หนวยท 5 ขอมลและสารสนเทศเชงกลยทธ เคาโครงเนอหา ตอนท 5.1 ความหมาย ความส าคญ และการเปลยนแปลงทมผลตอขอมลและสารสนเทศ 5.1.1 ความหมายของขอมลและสารสนเทศ 5.1.2 ความสาคญของขอมลและสารสนเทศ 5.1.3 การเปลยนแปลงทมผลตอขอมลและสารสนเทศ ตอนท 5.2 แนวคดการประยกตใชระบบสารสนเทศเชงกลยทธ 5.2.1 ระบบสารสนเทศกบการเปลยนแปลงองคกร 5.2.2 ระบบสารสนเทศกบการจดการเชงกลยทธ 5.2.3 ระบบสารสนเทศสาหรบผบรหารระดบสง ตอนท 5.3 การประยกตขอมลและสารสนเทศเชงกลยทธในระบบงานสาธารณสข 5.3.1 ระบบงานสาธารณสข 5.3.2 การประยกตขอมลสารสนเทศเชงยทธศาสตรใชในงานบรหาร 5.3.3 การประยกตขอมลสารสนเทศใชในงานบรการ 5.3.4 การประยกตขอมลสารสนเทศเชงกลยทธใชในงานวชาการ แนวคด 1. ขอมลในงานสาธารณสขมหลายรปแบบและมาจากหลายแหลง สารสนเทศคอการประมวลผลขอมล ขอมลและสารสนเทศมความสาคญมากในการบรหารงานทกระดบ แตขอมลและสารสนเทศจะมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาการเปลยนแปลงของสภาวะสงคมและโลก ซงการเปลยนแปลงทเกดขนมผลกระทบตอสขภาพของประชาชนสงคมโลก ประเทศไทย และภายในกระทรวงสาธารณสข ซงรบผดชอบตอการดแลสขภาพประชาชนชาวไทย 2. การประยกตใชขอมลสารสนเทศเชงกลยทธ จะมความสาคญอยางยงตอการเปลยนแปลงองคกร ผบรหารระดบสง และการวางแผนเชงกลยทธซงจะแตกตางกบการวางแผนปฏบตการตามปกต 3. การประยกตใชขอมลสารสนเทศเชงกลยทธในระบบงานสาธารณสข จะดาเนนการไดอยางชดเจนในงาน 3 ดาน คอ ดานบรหาร ดานวชาการ และดานบรการ ซงจะสอดคลองกบการดาเนนงานในระบบงานสาธารณสข

3

วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 5 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมาย ความสาคญและการเปลยนแปลงทมผลตอขอมลสารสนเทศเชงกลยทธได 2. อธบายการประยกตใชขอมลสารสนเทศเชงกลยทธในการเปลยนแปลงองคกรการวางแผนเชงกลยทธและการบรหารของผบรหารระดบสงได 3. อธบายการประยกตใชขอมลสารสนเทศเชงกลยทธในระบบงานสาธารณสขทง 3 ดานได

4

ตอนท 5.1 ความหมาย ความส าคญและการเปลยนแปลงทมผลตอขอมลและสารสนเทศ

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 5.1 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง หวเรอง เรองท 5.1.1 ความหมายของขอมลและสารสนเทศ เรองท 5.1.2 ความส าคญของขอมลและสารสนเทศ เรองท 5.1.3 การเปลยนแปลงทมผลตอขอมลและสารสนเทศ แนวคด

1. ขอมลอยในรปของเอกสาร บนทกขอความ แบบฟอรม ระเบยบตางๆ ซงขอมลมาจากหลายแหลง และทสามารถรวบรวมเปนฐานขอมล สารสนเทศคอการนาขอมลมาประมวลผล และจดการเลอกสรรใหเหมาะกบการใชงาน

2. ขอมลและสารสนเทศมประโยชนหลายดาน ขอมลและสารสนเทศมความสาคญตอระบบราชการสามารถนาไปใชในการจดบรการใหกบประชาชน ลกษณะของสารสนเทศทดไดแก ความถกตองแมนยา ความสมบรณครบถวน เขาใจงาย ทนเวลา เชอถอได และคมคา ซงจะทาใหผบรหารตดสนใจไดอยางมประสทธภาพ

3. ขอมลและสารสนเทศจะเปลยนแปลงไปตามสถานการณสงคมโลกตามกระแสโลกาภวตน เจรญเตบโตทางการคาในระบบเศรษฐกจและสงคมฐานความรซงรวมถงการเปลยนแปลงในสงคมไทยทชดเจน และมผลตอขอมลสารสนเทศ และกระทรวงสาธารณสขทอยในภาวการณปรบเปลยนมความจาเปนตองมการปรบเปลยนกระบวนทศน และทศทางของการบรหารราชการสาธารณสข ซงจะเกยวกบโครงสรางองคการในภาพรวมจงมผลตอขอมลและสารสนเทศดานสาธารณสขมาก

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 5.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความหมายของขอมลและสารสนเทศได

2. อธบายความสาคญของขอมลและสารสนเทศได

3. อธบายการเปลยนแปลงทมผลตอขอมลและสารสนเทศได

5

เรองท 5.1.1 ความหมายของขอมลและสารสนเทศ

1. ความหมายของขอมล

การปฏบตงาน ในหนวยงานจะตองประสบกบการจดเกบ เอกสารในลกษณะตางๆ เชนคาสง บนทกขอความ จดหมายเวยน แบบฟอรม ระเบยบ เอกสารงบประมาณ สถต รายงาน แผนท แผนภาพ ฯลฯ ซงอาจจดเกบไวในรปแบบเอกสารราชการทวไปอาจอยในรปแบบไมโครฟลม หรอ ในรปแบบอนๆ ในสวนตางๆ ของระบบคอมพวเตอร สงตางๆ เหลานจะถกนามาใชเมอตองการทจะทางานเรองใดเรองหนง เมอมการมอบหมายใหทางานเกดขนกตองพยายามไปรวบรวมสงตางๆ ทปรากฏอยในเอกสารในชวตการทางานประจาวนมาเพอปฏบตงานใหสาเรจลลวง ถาสามารถหาสงตางๆ เหลานนไดถกตองครบถวน สามารถมนใจไดวางานนาทไดรบมอบหมายทาไดผลสาเรจ การดาเนนการรวบรวมสงตางๆ มาเพอปฏบตงานในหนาทนเกยวของกบสงทเรยกวา “ขอมล” ซงมรายละเอยดดงตอไปน

1.1 ประเภทของขอมล สามารถแบงไดหลายวธคอ 1.1.1 แบงตามแหลงการเกบขอมล

- ขอมลปฐมภม ขอมลทเกบไดจากการปฏบตงานภาคสนาม การทางานประจาวน การทดลอง การสารวจ ซงจะเปนขอมลทยงไมมการวเคราะหใดๆ - ขอมลทตยภม ขอมลทไดมการจดเกบรวบรวมหรอนาเสนอไวแลวซงอยในรปแบบของทะเบยน ระเบยน รายงาน

1.1.2 แบงตามระบบฐานขอมลเชงสถต - ขอมลระดบจลภาพ (Micro data) เปนขอมลทมความเฉพาะเจาะจง และมผลกระทบเฉพาะตวหรอกลมทไมใหญมากนก เชน ขอมลยอดขายของฝายในบรษท ขอมลผลการทดลองใชยากบสตวทดลองในหองปฏบตการ เปนตน - ขอมลระดบมหภาพ (Macro data) ไดแก ขอมลสรปตางๆ เชน ตารามคาตวชวดทางเศรษฐกจ จาแนกตามภาคอตสาหกรรม หรอคาใชจายดานสขภาพในกลมขาราชการ เปนตน - Meta data ขอมลทใหรายละเอยดและอธบายทมาของขอมล อนไดแก วธการคานวณ หนวยทใชอธบายขอมล และขอมลสรป สรปในตารางแบงตามการใชงานในองคกร

- ขอมลปฏบตการ ขอมลตางๆ ทเกดขนในการทางาน - ขอมลบรหาร ขอมลทไดทาการจาแนก จดเรยง ประมวลผลและสรปเปนทเรยบรอยแลว เพอใชในการตดตาม ควบคม กาหนดเปาหมาย นโยบายและตดสนใจสาหรบผบรหาร - ขอมลสบคน (Archive) ขอมลทจดเกบไวเพอใชประโยชนในการอางอง / สบคน แบงตามการจดเกบในสออเลกทรอนกส - ขอมลอกขระ (Text data) เชน ตวหนงสอ ตวเลข สงเกตจากแฟมขอมลทมนามสกล txt, doc เปนตน

6

- ขอมลภาพ (Image data) เชน รปภาพกราฟฟกตางๆ สงเกตจากแฟมขอมลทมนามสกล bmp , gif , jpg , pcx เปนตน - ขอมลเสยง (Sound Data) เชน เสยงพด ดนตร หรอโทนเสยง สงเกตจากแฟมขอมลทมนามสกล wav , mp3 , au เปนตน - ขอมลภาพเคลอนไหว (Video Data) เชน ภาคเคลอนไหวจากแฟมขอมลทมนามสกล avi เปนตน

1.2 แหลงทมาของขอมล จาแนกได 2 ลกษณะคอ 1.2.1 ภายในองคกร - ขอมลปฐมภม ขอมลทเกบไดจากแผนกหรอสวนงานตางๆ โดยยงไมมการวเคราะห ใดๆ

เชน จากแบบฟอรม จากแบบสอบถาม จากการปฏบตงาน จากการทดลอง จากการสารวจดวยตวอยางหรอสามะโน

- ขอมลทตยภม ขอมลทมการเกบรวบรวมไวแลวซงอยในรปแบบของทะเบยน ระเบยน รายงาน

1.2.2 ภายนอกองคกร - ขอมลปฐมภม ขอมลทเกบไดจากหนวยทใหขอมลโดยยงไมมการวเคราะหใดๆ เชน จาก

แบบฟอรม จากแบบสอบถาม จากการปฏบตงาน จากการทดลอง จากการสารวจดวยตวอยางหรอสามะโน - ขอมลทตยภม ขอมลทมการเกบรวบรวมไวแลวซงอยในรปแบบของทะเบยน ระเบยน

รายงาน เชน รายงานประจาป เปนตน 1.3 ฐานขอมล หมายถง การรวบรวมขอมลทมความสมพนธกนซงอาจอยตางทกน

ใหเสมอนอยรวมกน เพอชวยใหการเรยกใชงานเปนไปอยางตรงวตถประสงค หรอฐานขอมล คอ ขอมลจานวนหนงทเกยวของสมพนธกนและนาไปจดระเบยบโดยอาศยหลก

คดอยางใดอยางหนงเพอใหขอมลแตละชนเชอมตอสมพนธและเกยวของ ซงกนและกนในเอกสารทกแฟมหรอทกเลม แลวแตกรณมกมสารบญทแสดงถงเนอหาหรอขอมลทงหมดทมอย และยงแสดงถงลาดบกอนหลงของขอมลเหลานนดวย โดยนยามขางตนเอกสารแตละชนจงเปนขอมลเอกสารทนาไปเกบรวมกนในแฟม อาจเรยกวาฐานขอมลไดกตอเมอการนาไปเกบรวบรวมไวทาโดยอาศย “หลกคด” แบบใดแบบหนง อาท เอกสารทเกยวกบการเจาหนาทซงจะมอยมากมาย เมอนามาเกบรวบรวมไวอาจตองใชแฟมเอกสารหลายแฟม และหากจะเรยกวาเปนฐานขอมลดานการเจาหนาท หรอการบรการงานบคคลกตองมการกาหนดแนวทางในการจดเกบเอกสารไวชดเจน เชน อาจแยกแฟมตามขนตอนการบรการงานบคคล และในแตละขนตอนกยงแยกตามหนวยงานยอย และลาดบกอนหลงของอายเอกสาร เปนตน

สาระทบนทกไวในแฟมขอมลอเลกทรอนกส โดยพมพเกบไวเปนเรองๆ หากไมมการจดระเบยบเรองราวตางๆ ทบนทกไวกไมตางจากกระดาษแตละแผน การจะเรยกวาเปนฐานขอมลไดนน การบนทกตองทาโดยหลกคดแบบใดแบบหนง ซงกคอการใชโปรแกรมซอฟตแวรแบบใดแบบหนงนนเอง

7

ในการปฏบตงานใหสาเรจลลวงไปตามพนธกจของหนวยงาน หนวยงานจาเปนตองมฐานขอมลหลายประเภท ซงอาจจาแนกไดเปน

1) ฐานขอมลเกยวกบงานหลก งานรองของหนวยงาน 2) ฐานขอมลสนบสนนตางๆ ซงครอบคลมตงแตงานการเจาหนาท งานการเงน งานบญช งานการ

จดซอจดจาง งานการสถานท อาคาร ครภณฑ และอนๆ คาถามทตองตอบคอ หนวยงานมฐานขอมลทตองมครบถวนหรอไม

1.4 ระบบขอมล ฐานขอมลอาจเปรยบไดกบหนงสอแตละเลม หนงสอแตละเลมนนอาจอยกระจดกระจายเตมพนทไปหมด หรออาจจดระบบไวเปนอยางดเชนในหองสมด หากสงเกตหนงสอในหองสมดจะพบวาหนงสอทกเลมจะมรหสระบไว กฎเกณฑทใชในการกาหนดรหสกไดรบการพฒนามานานแลว หองสมดไมวาจะเปนทใดแหงใดในโลกถาใชระบบเดยวกน เชน ระบบดวอ กสามารถเทยบเคยงกนได หนงสอในหองสมดนนเมอถกหยบยมไปอานเมอนาไปเกบไวทเดมกไมยงยากอะไร ระบบหองสมดจงนบวาเปนระบบททนสมย และใชอางองได

ระบบขอมลกคลายกบระบบหนงสอในหองสมด แฟมเอกสารแตละแฟมกเปรยบไดกบหนงสอแตละเลม เอกสารแตละชน / ชดในแฟมกเปรยบไดกบบท / หนาในหนงสอแตละเลม ในหนงสอแตละเลมจะพบวาแตละบทแตละหนาจะมความสมพนธเชอมโยงกน ยงเปนหนงสอประเภทสารานกรมดวยแลวอาจเชอมโยงไปถงหนงสอเลมอนในชดเดยวกนไดดวย ดงนน ระบบขอมลในหนวยงานจงตองประกอบดวย

1) แฟมเอกสารแตละแฟมทมการจดระบบภายในแฟมคลายกบหนงสอทตองมสารบญ ซงกคอฐานขอมลแตละเรองนนเอง

2) แฟมเอกสารตางๆ ทงทอยในรปของเอกสารทวไปหรอรปอเลกทรอนกส ทไดมการจดระบบใหรอยเรยง และเชอมโยงกนคลายกบระบบในหองสมดและเปนตวเลขทประมวลผลได

ดงนน ระบบขอมลจงมความหมายดงทกลาวแลวขางตน การทมแฟมเอกสารตางๆ มากมายแตแฟมเหลานนยงไมมการจดระเบยบภายในกยงไมอาจนบวาเปนฐานขอมล และหากไมเชอมโยงกนดวยระบบแบบใดแบบหนงจงจดวายงไมเปนระบบขอมล

2. ความหมายของสารสนเทศ สารสนเทศ (information) เปนผลลพธของการประมวลผล การจดดาเนนการ และการเขาประเภทขอมลโดยการรวมความรเขาไปตอผรบสารสนเทศนน สารสนเทศมความหมายหรอแนวคดทกวาง และหลากหลาย ตงแตการใชคาวาสารสนเทศในชวตประจาวน จนถงความหมายเชงเทคนค ตามปกตในภาษาพด แนวคดของสารสนเทศใกลเคยงกบความหมายของการสอสาร เงอนไข การควบคมขอมล รปแบบ คาสงปฏบตการ ความร ความหมาย สอความคด การรบรและการแทนความหมาย ปจจบนผคนพดเกยวกบยคสารสนเทศวาเปนยคทนาไปสยคแหงองคความรหรอปญญา นาไปสสงคมอดมปญญา หรอสงคมแหงสารสนเทศ และเทคโนโลยสนเทศ แมวาเมอพดถงสารสนเทศ เปนคาทเกยวของในศาสตรสองสาขา คอ วทยาการ สารสนเทศ และวทยาการคอมพวเตอร ซงคาวา “สารสนเทศ” ถกใชบอย

8

ในความหมายทหลากหลายและกวางขวางออกไป และมการนาไปใชในสวนของ เทคโนโลยสารสนเทศ และ การประมวลผลสารสนเทศ สงทไดจากการนาขอมลทเกบรวบรวมไวมาประมวลผล เพอนามาใชประโยชนตามจดประสงค สารสนเทศ หมายถง ขอมลทผานการเลอกสรรใหเหมาะสมกบการใชงานใหทนเวลา และอยในรปทใชได สารสนเทศทดตองมาจากขอมลทด การจดเกบขอมลและสารสนเทศจะตองมการควบคมดแลเปนอยางด เชน อาจจะมการกาหนดใหผใดบางเปนผมสทธใชขอมลได ขอมลทเปนความลบจะตองมระบบขนตอนการควบคมกาหนดสทธในการแกไขหรอการกระทากบขอมลวาจะกระทาไดโดยใครบาง นอกจากน ขอมลทเกบไวแลวตองไมเกดการสญหายหรอถกทาลายโดยไมไดตงใจ การจดเกบขอมลทด จะตองมการกาหนดรปแบบของขอมลใหมลกษณะงายตอการจดเกบ และมรปแบบเดยวกน ขอมลแตละชดควรมความหมายและมความเปนอสระในตวเอง นอกจากนไมควรมการเกบขอมลซ าซอนเพราะจะเปนการสนเปลองเนอทเกบขอมล

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5 ตอนท 5.1 เรองท 5.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 5.1.1 ในแนวการศกษาหนวยท 5 ตอนท 5.1 เรองท 5.1.1

9

เรองท 5.1.2 ความส าคญของขอมลและสารสนเทศ 1. ความส าคญของขอมล ขอมลตางๆ มความสาคญและประโยชนททาใหเกดการพฒนาสงตางๆ มากมายในดานการเรยนร การศกษาคนควา การนามาเปนแนวทางการพฒนา การนามาปรบปรงแกไข การเปนหลกฐานสาคญตางๆ การดแลปกครอง จดระเบยบ วางแผนงาน

ในสวนของกระทรวงสาธารณสขซงเปนลกษณะงานทางราชการทเกยวของ โดยตรงกบสทธขน

พนฐานของบคคลทงบคคลธรรมดาและนตบคคล การจดบรการจงตองอยบนพนฐานของความถกตอง ความเสมอภาคและเปนธรรม และมประสทธภาพเพอนามาซงความสงบเรยบรอยแหงรฐ งานบรการของรฐจงมความละเอยดออนมากกวางานบรการโดยทวไปของภาคเอกชน การจดบรการใหถกตอง ความเสมอภาคและเปนธรรม และมประสทธภาพนนตองอาศยขอมลพนฐานทเปนระบบ ทงขอมลของผรบบรการ และขอมลเกยวกบกฎหมาย ระเบยบขอบงคบตางๆ ดงนน ระบบขอมลจงมความสาคญยง โดยเฉพาะในประเดนตอไปน 1) บรการทถกตอง งานบรการของรฐหากไมมขอมลทะเบยนทถกตอง อาท ทะเบยนผปวย ทะเบยนทดน ทะเบยนบคคล ทะเบยนนตบคคล ทะเบยนยานพาหนะ ทะเบยนผเสยภาษ ทะเบยนผขบขยานพาหนะ ฯลฯ การจดบรการใหถกตองจะเปนไปไมได ฐานขอมลเรองทะเบยนตางๆ จงจาเปนอยางยงทหนวยงานของรฐตองจดทาขน และตองตรวจสอบใหถกตอง ทนสมยตลอดเวลา 2) บรการทเสมอภาคและเปนธรรม หนวยราชการอาจใหบรการทไมเสมอภาคและขาดความเปนธรรมได ถาหลกฐานตางๆ ทเกยวของกบการจดบรการไมมการเกบบนทกไวอยางเปนระบบและสามารถเรยกใชไดทนท สารสนเทศระบบทดนทจดระบบไวถกตองและทนสมย ระวางทดนทถกตองและทนสมย จะชวยใหการใหบรการแกประชาชนและคกรณตางๆ เปนไปอยางเสมอภาค และเปนธรรมขอมลเกยวกบลาดบกอนหลงของการใหบรการจะชวยใหการใหบรการเปนไปอยางเสมอภาค ขอมลเกยวกบการชวยเหลอผประสบภยธรรมชาตตางๆ ทงนาทวม ฝนแลง ไฟไหมทจดเกบยอนหลงไวอยางดจะทาใหประชาชนทกระจายอยตามพนทตางๆ ไดรบบรการทเปนธรรม 3) บรการทมประสทธภาพ การเรยกใชขอมลตางๆ ไดอยางรวดเรวทาใหสามารถบรการประชาชนไดรวดเรว แตการเรยกใชขอมลไดรวดเรวจะเกดขนไดกตอเมอมระบบขอมลทด ดงนน ระบบขอมลทดจะชวยใหงานบรการประชาชนมประสทธภาพ

2. ความส าคญของระบบสารสนเทศ ระบบสารสนเทศเปนสวนประกอบทสาคญอยางหนงของระบบราชการ และระบบธรกจซงในปจจบน

องคการตางๆ ไดพฒนาแผนงานและกลยทธดานสารสนเทศเพอใชสนบสนนการตดสนใจ และความไดเปรยบในการบรการ และในการแขงขน

10

ในทนจะขอกลาวถงความสาคญของระบบสารสนเทศ ซงเปนปจจยสาคญในการนาระบบสารสนเทศมาประยกตใชในงานธรกจพอสงเขป ดงน

1. การทาทายของเศรษฐกจโลก สภาพแวดลอมทางธรกจในปจจบนนเปนททราบกนดวา “สารสนเทศ” กคอ “อานาจ” และการรจก “คแขงขน” และ “ลกคา” เปนปจจยทชวยสงเสรมใหการดาเนนงานธรกจประสบความสาเรจในชวตประจาวน ผบรหารสามารถรบขอมลขาวสารไดจากแหลงขอมลทหลากหลาย ไมวาจะเปนหนงสอพมพหรอนตยสารดานธรกจเปนตน ในยคโลกาภวตนซงเปนยคของการเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจทงดานการสอสารและระบบการขนสงนนไดสงผลตอการเปลยนแปลงลกษณะการดาเนนงานธรกจขององคการตางๆ ตวอยางเชน ในสมยกอนผบรโภคจะซอสนคาทจาเปนตอการบรโภคเทานน แตในปจจบนผบรโภคมความตองการไมเพยงแตเฉพาะสนคา แตยงคานงถงการใหบรการทสะดวกและรวดเรวอกดวย จะเหนไดวามธรกจจานวนมากใหบรการสงสนคาถงบานหรอททางาน และบางธรกจเปดใหบรการ 24 ชวโมง เปนตน

จากทไดกลาวขางตน จะเหนไดวาการเจรญเตบโตของโลกเศรษฐกจอตสาหกรรมทาใหระบบสารสนเทศมความจาเปนเพมขนเรอยๆ เพอชวยขยายโอกาสทางเศรษฐกจ ไมเพยงแตเศรษฐกจระดบทองถนหรอระดบประเทศเหลานน แตยงรวมไปถงเศรษฐกจระดบโลกดวย ดงนน การทจะดาเนนงานธรกจใหประสบความสาเรจในตลาดโลก องคการจาเปนจะตองมระบบสารสนเทศทมประสทธภาพ เพอใหเหมาะสมกบยคของระบบเศรษฐกจความร (Knowledge-based Economy)

2. การแขงขนทางการคา จากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและอตสาหกรรมทไรขดจากด การทา

ธรกจมความเปนอสระและเสรมากขน สงผลใหการแขงขนทางการคามความรนแรงมากขนเชนกน และในการทจะแขงขนใหชนะคแขงขนไดนน ระบบสารสนเทศทถกตองและทนสมยเปนปจจยสาคญอยางหนงในการแขงขนขายสนคาและบรการ ปจจบนองคการธรกจหลายแหงพยายามทจะจดทาและบารงรกษาระบบฐานขอมลเพอการแขงขนทางธรกจ โดยเฉพาะอยางยงขอมลดานผลตภณฑ ราคาและชองทางการจาหนาย ซงขอมลและสารสนเทศเหลานมความสาคญอยางยงตอการประชาสมพนธ โฆษณาและสงเสรมการขาย

3. การขยายเครอขายทางการคา การเปลยนแปลงคานยมละวฒนธรรมการบรโภคสนคาของผบรโภค

ทาใหการดาเนนงานธรกจในรปแบบตางๆ ตองปรบปรงและเปลยนแปลงใหสอดคลองกบความตองการทเพมขนของผบรโภค รปแบบธรกจทแตเดมมการซอ-ขาย และใหบรการภายในประเทศทผลตสนคาเทานนไดมการขยายตลอดไปยงสาขาตางๆ รปแบบทไดรบความนยมอยางแพรหลายคอ ธรกจแฟรนไชส (Franchise) และธรกจออนไลนในลกษณะของพาณชยอเลกทรอนกส (E-Commerce) ซงระบบสารสนเทศทมประสทธภาพ จะชวยสงเสรมและสนบสนนการตดสนใจ และทาใหการขยายการบรหารงานเปนไปอยางมประสทธภาพ

4. ความกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศ ความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศมบทบาทสาคญตอการดาเนนชวตประจาวนของมนษยในแตละวนขอมลขาวสารไดเพมจานวนขนอยางรวดเรว ซงเทคโนโลยสมยใหม โดยเฉพาะคอมพวเตอรและอนเทอรเนตไดถกพฒนาใหเปนเครองมอเพอการสอสารใน

11

การดาเนนงานดานตางๆ ทงทางธรกจ เศรษฐกจ สงคม วทยาศาสตรและการศกษาสาธารณสข ดวยความกาวหนาของเทคโนโลยทชวยใหสารสนเทศกระจายไปยงประชาชนและผบรโภคไดอยางมประสทธภาพ สะดวกและรวดเรว ทาใหองคการตางๆ ไดนาเทคโนโลยททนสมยมาประยกตใชเพอการพฒนาระบบสารสนเทศใหมคณภาพ เพอสรางโอกาสทางธรกจใหบรการลกคา และเพมประสทธภาพการทางานของพนกงาน ตลอดจนการใหบรการของภาครฐ

3. ประโยชนของระบบสารสนเทศ ระบบสารสนเทศทมคณภาพจะชวยสงเสรมและสนบสนนการดาเนนงานขององคการ ซงประโยชน

ของระบบสารสนเทศทเดนชดมดงน 3.1 เพมประสทธภาพในการท างาน ระบบสารสนเทศชวยใหการดาเนนงานมความถกตอง สะดวกและรวดเรว กรณทองคการนาเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชจะชวยใหการสอสารและการตดตอประสานงานมความคลองตวมากยงขน การประมวลผล การจดเกบขอมล ตลอดจนการกระจายขอมลสารมารถกระทาไดอยางรวดเรว ทนตอเวลา ชวยลดขนตอน ทาใหการปฏบตงานมประสทธภาพมากขน

1) สรางทางเลอกในการแขงขน ระบบสารสนเทศสามารถนามาประยกตใชเพอการแขงขนทางธรกจ เพอสรางความพงพอใจในการใหบรการแกลกคา เชน บรษทขนสงระหวางประเทศ ไดพฒนาระบบสารสนเทศทลกคาสามารถตรวจสอบสถานภาพการสงสนคาทางออนไลน เปนการอานวยความสะดวกใหกบลกคาอกตวอยางหนงเชน บรษทสายการบนทสรางระบบสารสนเทศตดตอกบบรษทตวแทนจาหนายตวเพอการรบ – สงขอมลขาวสารและการจองตวเครองบน เปนตน 2) สนบสนนการตดสนใจ ระบบสารสนเทศชวยใหขอมลเพอการตดสนใจของผบรหารสาหรบการสรางและขยายโอกาสทางธรกจ การควบคมและการเพมผลผลต ตลอดจนการวเคราะหความเปนไปไดในการลงทน

3) เพมคณภาพชวต ระบบสารสนเทศชวยใหการดาเนนงานตางๆ มประสทธภาพและประสทธผลเพมมากขน การตดตอสอสารทงภายในและภายนอกองคการมความสะดวกและรวดเรว ทาใหประชาชนขอใชสนคาและบรการทมคณภาพ ตวอยางเชน การจองตวชมภาพยนตรผานอนเทอรเนต ชวยประหยดเวลาของผชมภาพยนตรในการเดนทางไปจองตวทโรงภาพยนตร เปนตน นอกจากน ระบบสารสนเทศยงชวยลดขนตอนในการปฏบตงานของบคคลตางๆ ในองคการ เชน ระบบสารสนเทศเกยวกบการสงเอกสารออนไลน (Workflow) ทาใหผปฏบตงานไมตองเดนไปสงเอกสารตามหนวยงานตางๆ สงเหลานถอไดวาระบบสารสนเทศไดชวยเพมคณภาพชวตใหกบมนษย

4 . ลกษณะของสารสนเทศ สารสนเทศทดและมคณภาพจะชวยใหผบรหารสามารถใชสารสนเทศนนๆ ในการตดสนใจไดอยางม

ประสทธภาพ คณลกษณะของสารสนเทศทดมคณภาพควรจะมลกษณะดงตอไปน

12

4.1 ถกตองแมนย า (Accurate) สารสนเทศทมความถกตองจะตองปราศจากขอผดพลาด (Error) ใดๆ อยางไรกตาม ถาขอมลทปอนเขาสกระบวนการประมวลผลไมถกตอง กอาจกอใหเกดสารสนเทศทไมถกตองได ซงมกเรยกทวๆ ไปวา GIGO (Garbage In, Garbage Out) 4.2 สมบรณครบถวน (Complete) สารสนเทศทมความสมบรณจะตองประกอบดวยขอเทจจรง ทสาคญอยางครบถวน ตวอยางเชน ใบรายงานผลการเรยนของนกศกษาแตละภาคการศกษา จะตองประกอบดวยผลการเรยนแตละรายวชาทลงทะเบยน พรอมทงเกรดเฉลยในภาคการศกษานน และเกรดเฉลยสะสม เปนตน 4.3 เขาใจงาย (Simple) สารสนเทศทมคณภาพจะตองเขาใจงาย ไมซ าซอนตอการทาความเขาใจกลาวคอตองไมแสดงรายละเอยดทลกมากเกนไป เพราะจะทาใหผทใชในการตดสนใจสบสน และไมสามารถตดสนใจไดวาขอมลหรอสารสนเทศใดมความจาเปนจรงๆ 4.4 ทนตอเวลา (Timely) สารสนเทศทดนอกจากจะมความถกตองแลว ขอมลตองทนสมย และรวดเรวทนตอเวลาและความตองการของผใชในการตดสนใจ 4.5 เชอถอได (Reliable) สารสนเทศทเชอไดขนอยกบความนาเชอถอของวธการ รวบรวมขอมลทนาเขาสระบบ 4.6 คมราคา (Economical) สารสนเทศทผลตควรจะตองมความประหยดเหมาะสมคมคากบราคาผบรหารมกจะพจารณาถงคณคาของสารสนเทศกบราคาทจะตองจายเพอการไดมา ซงสารสนเทศนนๆ 4.7 ตรวจสอบได (Verifiable) สารสนเทศจะตองตรวจสอบความถกตองได กลาวคอผใชสามารถตรวจสอบขอมลเพอความมนใจวามความถกตองตอการนาไปตดสนใจได ซงอาจมการตรวจสอบขอมลโดยการเปรยบเทยบกบขอมลลกษณะเดยวกนจากแหลงขอมลหลายๆ แหง 4.8 ยดหยน (Flexible) สารสนเทศทมคณภาพนนควรจะสามารถนาไปใชไดในวตถประสงคทแตกตางกนหลายๆ ดาน เชน รายงานสนคาคงคลง พนกงานขายอาจใชสาหรบตรวจสอบวามสนคาเหลออยในคลงสนคาเทาใดเพยงพอสาหรบการขายหรอไม ในขณะทผจดการฝายผลตใชรายงานนสาหรบชวยตดสนใจวาจะผลตสนคาเพมอกเทาใด 4.9 สอดคลองกบความตองการ (Relevant) สารสนเทศทมคณภาพจะตองมความสอดคลองตามวตถประสงคและสนองความตองของผใชเพอการตดสนใจ

4.10 สะดวกในการเขาถง (Accessible) สารสนเทศจะตองงายและสะดวกตอการเขาถงขอมลตามระบบสทธของผใช เพอจะไดขอมลหรอสารสนเทศทถกตองตามรปแบบและทนตอความตองการของผใช 4.11 ปลอดภย (Secure) สารสนเทศจะตองถกออกแบบและจดการใหมความปลอดภยจากผทไมมสทธในการเขาถงขอมลหรอสารสนเทศนน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.1.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม ในแนวการศกษาหนวยท 5 ตอนท 5.1 เรองท 5.1.2

13

เรองท 5.1.3 การเปลยนแปลงทมผลตอขอมลและสารสนเทศ

1. การเปลยนแปลงในสงคมโลก

สภาวะการเตบโตของสงคมโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวประเทศตางๆ ในประชาคมโลกตองเรงปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงทเกดขน และไมมขอยกเวนสาหรบประเทศไทยทตองเผชญกบการจดระเบยบเศรษฐกจโลกใหม ซงการเปลยนแปลงของปจจยตางๆ เปนทงโอกาสและขอจากดทสาคญทประเทศตองวเคราะหผลกระทบหรอทาความเขาใจในสภาวการณนน ซงมปจจยสาคญๆ ดงน 1.1 กระแสโลกาภวตนและการจดระเบยบเศรษฐกจใหมของโลก เกดการเคลอนยายเงนทน การขยายตวของการคา บรการ ขอมลขาวสาร และการเคลอนยายบคคลตลอดจนการตดตอสอสารทมการเชอมโยงขามพรมแดนอยางเสรไปสทกจดในทกภมภาคของโลก ซงผลกระทบทมแนวโนมชดเจนคอ การลดขนาดของสถานประกอบการและธรกจบรการตางๆ รวมทงรปแบบการจางงาน นอกจากนนยงมผลตอวฒนธรรม วถชวต คานยม ซงจะเปนขอจากดทมผลตอการพฒนาทงดานเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะบทบาทภาครฐในการเปนผดาเนนการเองจะนอยลง จะเปนผสงเสรม และสรางสภาพแวดลอมใหเออตอการบรหารจดการของภาคเอกชนใหแขงขนได จงจาเปนตองมการสรางพนฐานความรอบรของคนไทยและการเตรยมความพรอมทดใหระบบเศรษฐกจไทยในการรองรบกระแสการเปลยนแปลงตางๆ 1.2 การเปดเสรและการกดกนทางการคา แมจะเปนสงทตรงกนขามแตในระบบเศรษฐกจโลกปจจบนจะดาเนนคขนานกนไป ผลกระทบทเหนไดชดคอ ประเทศมหาอานาจยงมความไดเปรยบในการแขงขนสง เนองจากมอานาจตอรองทมากกวาประเทศกาลงพฒนาและมการใชมาตรการทกรปแบบเพอกดกนทางการคา โดยเฉพาะการใชมาตรการกดกนทไมใชภาษ ประเทศไทยมการเปดเสรการคา และบรการในหลายสาขานบเปนโอกาสทสาคญในเวทโลก ซงคนไทยตองสามารถวเคราะห และสงเคราะหเอกสารทเกยวของขอผกพนทางการคาตอประเทศไทย สามารถกาหนดกลไกการเตรยมการเพอรองรบการเปดเสรการคาและบรการ และทสาคญคอศกยภาพในการเจรจาเพอไมใหประเทศเสยเปรยบในเชงการคา ซงประเทศไทยมทกษะและความเขาใจในเรองนคอนขางจากด จงมความจาเปนเรงดวนทตองพฒนากลไกและกาลงคนทงภาครฐภาคเอกชนใหรเทาทนและสามารถตอรองใหเกดประโยชนทงสองฝาย 1.3 ระบบเศรษฐกจ / สงคมฐานความร (Knowledge based Economy/Society) ในศตวรรษท 21 โลกเรมเขาสกระแสการเปลยนแปลงไปสยคสงคมเศรษฐกจฐานความรทมความกาวหนาทางเทคโนโลยเปนตวขบเคลอนการเปลยนแปลงดงกลาว ซงทาใหสงคมโลกในปจจบนและในอนาคตเขาสสงคมยคใหมแตยงคงอยภายใตระบบทนนยม โดยมการใชความรทางเทคโนโลยและนวตกรรมเปนเครองมอในระบบการผลตทเขมแขง และซบซอนเพอรกษาขดความสามารถในการแขงขนของโลกทมการพงพาเชอมโยงระหวางกน (inter-connected) โดยไมมพรมแดนในยคเศรษฐกจฐานความร คนจะเปนตวกลางและเปนสอทสาคญในการสรางและการกระจายความร อนจะนาไปสการปรบตวใหเขากบสภาพเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมทเปลยนไป สามารถพงตนเองและยกระดบคณภาพชวตของตนไดอยางเหมาะสม การสรางโอกาสการเรยนรทหลากหลายจะเปนกระบวนการสาคญทสดททาใหคนสามารถแสวงหาความรดวยตนเองไดอยางตอเนองตลอดชวต

14

1.4 ความเชอมโยงระหวางเศรษฐกจ การเมองและสงคม (Multi-Dimensional Linkage) เปนองคประกอบของการแขงขนทางเศรษฐกจ ตวอยางทเหนไดชด คอ การใชอานาจตอรองทางการเมองของประเทศมหาอานาจในการผลกดนเพอใหมความไดเปรยบในเชงการแขงขนทางเศรษฐกจ ขณะทการรวมกลมทางเศรษฐกจของภมภาคมแนวโนมขยายตวมากขน ซงสงผลตอการปรบโครงสรางในดาน การคาการลงทนของประเทศตางๆ ในโลก และนาไปสการเปลยนแปลงในดานความไดเปรยบในเชงการแขงขน 1.5 โครงสรางเศรษฐกจภายในประเทศ จากการเปลยนแปลงทเกดขนทงภายในและภายนอกประเทศ ทาใหทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศตองปรบเปลยนจากการเตบโตทางเศรษฐกจทอาศยความไดเปรยบของทรพยากร (ทดน แรงงาน และทน) หรอความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบ (comparative advantage) มาใหความสาคญกบความไดเปรยบเชงแขงขน (competitive advantage) ซงคอนขางเปนนามธรรม จากการท IMD ไดจดอนดบขดความสามารถทางการแขงขนของประเทศไทยทพจารณาจาก 4 กลม ปจจยเปรยบเทยบกนใน 49 ประเทศ ในป 2544 ประเทศไทยถกจดอนดบความสามารถในการแขงขนอยท 38 จาก 49 ประเทศ ลดลง จากป 2543 ถง 3 อนดบ โดยกลมปจจยทเปนปญหาอปสรรคของการเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ และการสรางนวตกรรมใหมเพอการพฒนาผลตภณฑของไทยในอนาคต ไดแก กลมปจจยดานประสทธภาพของภาคธรกจ โดยเฉพาะปจจยยอยดานผลตภาพหรอประสทธภาพการผลตทตากวาทกประเทศในเอเชยยกเวนอนเดย นอกจากน กลมปจจยโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตร และดานเทคโนโลยกยงเปนปจจยทเปนปญหามาก อยางไรกตาม เพอสรางความไดเปรยบเชงแขงขน ประเทศไทยจาเปนตองทบทวนสาขาการผลตทมศกยภาพในการแขงขนสง เชน สาขาเทคโนโลยชวภาพดานการเกษตรและอาหาร และการแพทยและสาธารณสข ดานการคาอญมณและเครองประดบ และดานการทองเทยว เปนตน เพอกาหนดยทธศาสตร การพฒนาทสอดคลองกบศกยภาพการแขงขนของประเทศอยางครบวงจร

2. การเปลยนแปลงสงคมไทย 2.1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดวางพนฐานและเปนปจจยเรงใหเกดการปฏรป

ภาคการเมองและภาคสงคมทสาคญหลายประการ อาท การกระจายอานาจจากสวนกลางไปสทองถน การปฏรประบบบรการจดการภาครฐใหมประสทธภาพ การจดตงองคกรอสระขนมาใหม เพอสรางความเขมแขงใหกลไกตรวจสอบถวงดลในสงคม รวมทงขอผกพนในการปฏรปการศกษา และการสาธารณสขใหประชาชนไดรบบรการทดมคณภาพไดมาตรฐานอยางทวถง และเปนธรรม ขณะทประชาสงคมมความตนตวเรองความเปนประชาธปไตย และกระบวนการมสวนรวมในการพฒนาโดยมการรวมกลมอยางเขมแขงและขยายเครอขายเชอมโยงกวางขวาง ซงถอเปนทนทางสงคมทเปนจดแขงทจะชวยใหการปฏรปโครงสราง ระบบและกลไกการพฒนาสงคมตางๆ เปนไปอยางรวดเรว สรางความโปรงในและเปนธรรมแกประชาชนมากขน รวมทงเปนโอกาสทจะเอออานวยตอการระดมความรวมมอจากทกฝายในการเสรมสรางชมชนและสงคมทเขมแขงและย งยน

15

2.2 สงคมไทยมเอกลกษณความเปนไทย มวฒนธรรม และภมปญญาทองถนทสงสมเปนปกแผนมายาวนาน มความรกสงบ สมานฉนท เอออาทรและเกอกลซงกนและกน ซงเปนเครองชวยคาจนใหสถาบนหลกของสงคม ทงสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย ตลอดจนสถาบนครอบครวสามารถยดเหนยวจตใจคนในชาตอยางเขมแขงตอเนอง ทงยงเปนสงคมทยดหยน เปดกวาง สามารถประสานประโยชนทามกลางกระแสวฒนธรรมทหลากหลาย จงชวยเปนภมคมกนทสาคญในการลดความเสยงจากกระแสโลกาภวตน เหมาะในการเปนตวกลางเจรจาเพอเสรมสรางสนตภาพในภมภาค และเปนจดเดนเออตอการคาและการลงทนกบตางประเทศอกดวย

2.3 โครงสรางสงคมไทยจะเปลยนแปลงเขาสสงคมผสงอายและสงคมเมองมากขน โดยประชากรกลมเดกจะมสดสวนลดลงจากรอยละ 23.0 ในป 2545 เปนรอยละ 21.9 ในป 2549 ขณะทกลมผสงอายจะมสดสวนเพมขนจากรอยละ 9.8 เปนรอยละ 10.7 ในชวงเวลาเดยวกน ทาใหประเทศไทยจะกาวเขาสสงคมผสงอายในอก 15 ปขางหนาประกอบกบรปแบบครวเรอนเปลยนไปเปนครอบครวเดยวทมหวหนาครอบครวเพยงคนเดยว และการอยเปนโสดเพมขน จงตองใชโอกาสจากการเปลยนแปลงดงกลาวปรบนโยบายพฒนาประชากร โดยเนนการพฒนาคณภาพประชากรวยเดกทงในเรองการพฒนาศกษาและสขภาพ และการจดสวสดการดานสขภาพและหลกประกนทางสงคมแกผสงอายเพมขน ขณะเดยวกน สงคมไทยเรมปรบเปลยนเปนสงคมเมองเพมขน จงเปนโอกาสทจะเสรมสรางศกยภาพการพฒนาเสรมจดแขงซงกนและกน โดยจะตองมการบรหารจดการปญหาตางๆ ของสงคมเมองและชนบทอยางมประสทธภาพเพยงพอตอการนาไปสการพฒนาเมองและชนบททนาอยและย งยน

2.4 ปญหาเชงโครงสรางทเปนจดออนสาคญของสงคมไทยทสะสมมานานและตองเรงรดแกไขอยางจรงจง เพราะจะเปนอปสรรคบนทอนการพฒนาในชวงเปลยนผานสาคญทประเทศไทยตองปรบกระบวนการคดใหมใหเขากบกระแสการเปลยนแปลงของสงคมโลก กลาวคอ

(1) ระบบการบรหารทางเศรษฐกจ การเมองและระบบราชการยงมลกษณะรวมศนยอานาจการบรหารและตดสนใจอยในสวนกลาง เนนบทบาทภาครฐเปนหลก โดยทระบบราชการออนแอและดอยประสทธภาพไมสามารถปรบตวใหตอบสนองตอการเปลยนแปลงอยางรวดเรวไดทนทวงท ไมสามารถทาหนาทสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจไดอยางเตมท แตกลบเปนอปสรรคในการพฒนาภาคธรกจ ขณะทองคกรปกครองสวนทองถนยงมขดความสามารถจากด การกระจายอานาจไปสชมชนและทองถนอยในระยะเรมตนและยงไมเกดผลในทางปฏบต ประชาชนไมไดรบโอกาสใหมสวนรวมในการกาหนดทศทางการพฒนาตนเองไดเทาทควร ระบบกฎหมายไทยยงลาสมย ปรบไมทนตอการเปลยนแปลงทงภายในและภายนอกประเทศ จงเปนอปสรรคสาคญตอการพฒนา และตองมการเรงรดปฏรประบบการบรหารจดการและกลไกตางๆ ทงระบบอยางตอตนเองใหสามารถสนบสนนการพฒนาไดอยางมประสทธภาพมากยงขน

(2) การทจรตและประพฤตชอบทเกดขนทงในภาคราชการ การเมอง และภาคเอกชน เปนปญหาเรอรงมานานและกดกรอนการพฒนาประเทศอยางมาก ขณะทกลไกการตรวจสอบและปองกนการทจรตประพฤตมชอบยงอยในขนเรมตนดาเนนการ หลายฝายยงขาดจตสานกสาธารณะทจะรวมมอกนแกไขปญหาอยางจรงจง ประกอบกบสงคมไทยยงยดระบบอปถมภ และคานยมยกยองผมอานาจและเงนตราอย ทาใหยงม

16

ปญหาการทจรตประพฤตมชอบรนแรง สงผลกระทบตอความเชอมน ความไววางใจและการยอมรบจากประชาชนตอระบบบรหารงานทงของภาครฐและภาคธรกจเอกชน สงผลใหตนทนการพฒนาประเทศเพมขน รวมทงเปนอปสรรคตอการสรางระบบบรหารจดการทดใหเกดขนในสงคมไทย

(3) สงคมไทยตกอยในกระแสวตถนยมและบรโภคนยม คานงถงประโยชนสวนตนมากกวาสวนรวม ซงเปนสาเหตหนงททาใหเกดวกฤตเศรษฐกจรนแรง ประกอบกบคนไทยจานวนมากยงขาดความสามารถในการกลนกรองและเลอกใชประโยชนจากวฒนธรรมตางชาตทหลากหลายเขามาพรอมกบเทคโนโลยสารสนเทศและสอบนเทงตางๆ ไดอยางรเทาทนและมเหตผล นาไปสการครอบงาทางวฒนธรรมและเรงพฤตกรรมบรโภคนยมใหเกดขนโดยเฉพาะในกลมคนรนใหมยงขน สงผลใหสภาพวถชวตในสงคมไทยเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว เกดปญหาศลธรรมเสอมและปญหาทางสงคมตางๆ ตดตามมา จงจาเปนตองระดมพลงจากทกฝายในสงคมเขามามบทบาทในการพฒนาคนใหมความร ทกษะ และมความพรอมทจะปรบตวใหรบกบกระแสการเปลยนแปลงตางๆ ไดอยางเหมาะสม

(4) การแพรระบาดของยาเสพตดทลกลามอยางรวดเรวเขาสชมชนจานวนมากของประเทศ เปนภยคกคามตอความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศทจาเปนตองเรงรดแกไขและควบคมใหได เพราะมผลกระทบตอสมรรถนะทางเศรษฐกจและคณภาพของประชากรกลมตางๆ เพมภาระตองบประมาณรายจายในการปองกน แกไขและฟนฟ อกทงสงผลใหเกดปญหาทางสงคมอนๆ ตดตามมา เชน ปญหาอาชญากรรม ความไมปลอดภยในชวตและทรพยสน ขณะทการดาเนนงานของหนวยงานทเกยวของยงขาดความเปนเอกภาพและประสทธภาพเทาทควร ประกอบกบปญหายาเสพตดเปนปญหาทเชอมโยงกบองคกรอาชญากรรมขามชาตและพนทชายแดนของประเทศดวย ทาใหยากตอการปองกนแกไขปญหายงขน จงตองใหความสาคญกบการบรหารจดการ และประสานการใชทรพยากรระหวางหนวยงานทเกยวของ ตลอดจนสรางความสมพนธกบประเทศเพอนบานเพอผนกพลงความรวมมอในการแกไขปญหานใหไดอยางมประสทธภาพยงขน

การเปลยนแปลงกระทรวงสาธารณสข

จากการเปลยนแปลงภาวะดานเศรษฐกจ สงคม การเมองและการปฏรประบบราชการทสงผลใหหนวยงานของรฐมการปรบเปลยนโครงสรางองคการและบทบาทภารกจ และโดยทการปฏรประบบราชการไทยทผานมาอาศยกฎหมายเปนมาตรการสาคญในการขบเคลอนการปฏรประบบราชการ ซงสงผลตอการเปลยนแปลงโครงสรางระบบบรหารราชการทงระบบ รวมถงการปรบเปลยนระบบการจดสรรงบประมาณของหนวยงานตางๆ ใหสอดคลองกบทศทางของการจดการภาครฐแนวใหมทมงเนนการบรรลวสยทศนและพนธกจ การบรณาการทรพยากรเพอใหการดาเนนงานบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพและประสทธผล ตลอดจนการบรหารการเปลยนแปลงและการเสรมสรางนวตกรรมการจดการใหมๆ เพอใหภาครฐมการบรการทใหความเสมอภาค เปนธรรม และสามารถตอบสนองความตองการของสงคม ในสวนของกระทรวงสาธารณสข เปนลกษณะเชนเดยวกบหนวยงานราชการอนๆ ทอยในภาวการณปรบเปลยนและมความจาเปนตองมการปรบเปลยนกระบวนทศน (Paradigm) และทศทางของการบรหาร

17

ราชการสาธารณสข ซงจะเกยวของกบโครงสรางองคการในภาพรวม การจดสรรและการกระจายทรพยากรการจดการ และทสาคญคอการบรหารการเปลยนแปลง โดยเฉพาะการบรการยทธศาสตรรวมถงประเดนการวางแผนและการจดกาลงคนดานสขภาพ ทงนเพอใหสอดคลองกบทศทางการจดการภาครฐแนวใหม การปฏรประบบราชการสาธารณสขและบรบทของสงคมทเปลยนแปลงไป ซงภาพของการเปลยนแปลงกระทรวงสาธารณสขมความเชอมโยงกบการพฒนาระบบราชการ และสอดคลองกบเงอนไขสาคญทกอตวเปนรากฐานของระบบสขภาพแนวใหม ไดแก

- รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2550 ทกาหนดใหสขภาพเปนสทธของประชาชนไทย และกาหนดแนวทางทชดเจนในการกระจายอานาจในพนธกจเกยวกบสขภาพใหกบองคกรปกครองสวนทองถน ประชาสงคมและภาคเอกชนใหเขามารวมในการจดการและเปนเจาของ - พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจ พ.ศ. 2542 ซงมสาระสาคญในการถายโอนภารกจจากสวนกลางใหองคกรปกครองสวนทองถน และกาหนดเงอนไขในการกระจายอานาจทางการเงนการคลงไปสทองถน โดยในป พ.ศ. 2549 กาหนดวงเงนงบประมาณรอยละ 35 ทจะสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนเปนผจดการในแตละพนท

- กระบวนการปฏรประบบสขภาพและพระราชบญญตสขภาพแหงชาต ไดเสนอโครงรางของระบบสขภาพแนวใหม ประกอบดวย 1) ปรชญาและนยามของระบบสขภาพแนวใหม คอ สขภาวะทางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ 2) เปาประสงคของระบบสขภาพทเนนการสรางมากกวาการซอมสขภาพ 3) ออกแบบโครงสรางโดยมคณะกรรมการสขภาพแหงชาต สมชชาสขภาพเปนกลไกขบเคลอนระบบสขภาพแนวใหม 4) ภารกจดานสขภาพ 8 ดาน ไดแก การสรางเสรมสขภาพ การปองกนและควบคมปญหาทคกคามสขภาพ การบรการสาธารณสขและการควบคมคณภาพ ภมปญญาทองถนดานสขภาพ การคมครองผบรโภคดานสขภาพ องคความรและขอมลขาวสารดานสขภาพ กาลงคนดานสขภาพและการเงนดานสขภาพ

ปจจบนระบบสขภาพของไทยอยในระยะของการเปลยนผานหลายดาน ทงดานประชากรทมความชดเจนวาประชากรกลมสงวยจะมจานวนเพมมากขน ดานแบบแผนของโรคสมยใหมซงกลายมาเปนโรคทไมตดตอ อบตเหตอบตภย และโรคทเปนผลมาจากการเปลยนปจจยดานสภาพแวดลอม และแบบแผนในการดารงชวต โรคทางจตและโรคทเกยวกบสภาพแวดลอมการทางานมากขน รวมถงโรคสมยใหมทมาพรอมกบกระแสโลกาภวตน อาท โรคเอดส หรอภมคมกนบกพรอง (Acquired Immune Deficiency Syndrome-AIDS) โรคไขหวดนก (Avian Influenza) โรคระบบทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรงหรอโรคซารส (Severe Acute Respiratory Syndrome-SARS) และโรคไขหวดใหญ 2009 ซงนอกจากจะมผลกระทบตอระบบสขภาพแลวยงเปนภยคกคามตอการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของประเทศอกดวย นอกจากน กระทรวงสาธารณสขยงอยในระยะของการเปลยนผานทางการบรหารโดยเฉพาะการดาเนนงานตามกรอบและทศทางของการปฏรประบบราชการ ซงการบรหารงานสาธารณสขตามกรอบการปฏรประบบราชการมประเดนททาทายขดความสามารถของผกาหนดนโยบาย ผบรหารและสมาชกองคการอยางมา และจาเปนตองมปรบเปลยนทงในเชงโครงสราง ยทธศาสตร ทรพยากรบคคล ระบบวฒนธรรมและ

18

คานยมใหสามารถสอดรบกบปรชญาการจดการภาครฐแนวใหม การจดบรการ และการตอบสนองความตองของกลมเปาหมายในพหสงคม

กระทรวงสาธารณสขเปนหนวยงานภาครฐทมบทบาทนาในดานการดแลนโยบายสาธารณสขในระดบมหภาค การจดการเพอสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา การปรบทศทางทมงสรางเสรมสขภาพในลกษณะองครวม และมความจาเปนตองพฒนาควบคไปกบการสรางองคความรดานสขภาพ และนวตกรรมเกยวกบศาสตรดานชวต ดงนน ดานการจดการจงมความจาเปนตองพฒนากลไกและเพอการประสานและบรณาการความรวมมอ โดยมงหวงถงประโยชนสาธารณะและการประยกตกลไกและสงจงใจทางการตลาด ดงนน ดานการจดการจงมความจาเปนตองพฒนากลไกเพอการประสานและบรณาการความรวมมอการปรบบทบาท และการถายโอนภารกจเพอใหการใชทรพยากรการจดการในระบบสาธารณสขบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ และประสทธผลนบวาเปนภารกจทมลาดบความสาคญเรงดวน

ในอกดานหนง ทศทางสาธารณสขไทยยงมประเดนทเกยวของกบการเปดเสรทางดานการคา (Fee Trade Area : FTA) ซงประเทศไทยมโอกาสทจะใชจดแขงทางดานการบรการ การทองเทยวเชงสขภาพสรางความสามารถในการแขงขนเชงเปรยบเทยบ โดยการกาหนดวสยทศนใหประเทศไทยเปนประเทศทประชาชนและชมชนมสขภาพด (Healthy Community and Healthy Population) ในการผลกดนการบรการสขภาพสาหรบกลมเปาหมายทมศกยภาพ เพอเปนแหลงรายไดในการพฒนาประเทศในระยะยาว เหลานลวนเปนประเดนทจะเชอมโยงกบภาพพนธกจในอนาคต

ดงนน เพอใหทศทางการบรการราชการของกระทรวงสาธารณสขสอดคลองกบบรบทของการพฒนาประเทศ และขานรบกบเงอนไขของการจดการภาครฐแนวใหมและทศทางการปฏรประบบราชการในภาพรวม ตลอดจนมการดาเนนงานสอดคลองกบแนวทางระบบสขภาพแนวใหม และเพอใหการกาหนดนโยบายและการนานโยบายดานสขภาพไปปฏบตเกดความเชอมโยงกบทศทาง และแนวโนมของระบบสขภาพแหงชาต จงควรไดมการทบทวนบทบาทและยทธศาสตรในการดาเนนงานของกระทรวงสาธารณสขอยางเรงดวนภายใตการนาระบบขอมลสารสนเทศสาธารณสขมาใชใหเกดประโยชน

การเปลยนแปลงกระบวนการเกบขอมล จากการเปลยนแปลงดงกลาวทาใหมผลตอการเกบขอมล เพราะการเปลยนแปลงทาใหมผลตอการ

วางแผนเชงกลยทธ เนองจากปจจยทเกยวของทงเปนปจจยภายนอกและปจจยภายใน โดยเฉพาะอยางยงปจจยภายนอก ซงมผลมากยงขนตอการจดระบบสขภาพของประเทศไทย เพราะสงคมไทยหรอประเทศไทยมความเชอมโยงอยางใกลชดกบนานาประเทศ

กรณของการเกดโรคไขหวดใหญสายพนธใหม 2009 เปนตวอยางหนงทระบบสขภาพของไทยตองปรบตวใหสอดคลองกบการเกดโรค ณ จดเรมตนทประเทศเมกซโก และระบาดไปทวโลกดงกลาว ทาใหนโยบายยทธศาสตรและการดาเนนการของระบบสขภาพไทยตองเปลยนแปลงไปดวย และไมเพยงแตกระทบตอระบบสขภาพเทานนยงกระทบตอระบบเศรษฐกจและระบบสงคมของประเทศอกดวย หรอในกรณการเปดการคาเสรในประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทาใหระบบเศรษฐกจของไทยเปลยนเปนกวางขวางยงขน

19

ครอบคลมในประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตโดยสามารถนาสนคาของแตละประเทศมาจาหนายไดอยางอสระมากขนกวาเดมตามกฎระเบยบทกาหนดไว

การเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจเชนน ทาใหสนคาบางประเภททมผลตอสขภาพเขามาในประเทศมากยงขน และมการบรโภคมากยงขน ซงสนคาตางๆ นอกจากจะตองผานการรบรองคณภาพตามกฎหมายแลวประชาชนจะตองมความรความเขาใจตอการบรโภคสนคาเหลานนดวย

ปจจยภายนอกทมผลตอระบบสขภาพจะมอยตลอดเวลาและมผลทาใหผรบผดชอบตอระบบสขภาพไทยตองปรบเปลยนไปดวย โดยเฉพาะอยางยงขอมลทเกยวของกบปจจยภายนอกเหลานน

ในสวนของปจจยภายในของกระทรวงสาธารณสขกจาเปนตองมการปรบเปลยนใหสอดคลองดวยเชนเดยวกน อาทเชน

- การปรบเปลยนองคกรรองรบการจดเกบขอมลและการใชระบบสารสนเทศใหเหมาะสมทนตอเวลาและสถานการณ

- การปรบเปลยนผรบผดชอบตอการจดเกบขอมลและผรบผดชอบระบบสารสนเทศใหเหมาะสม และเพยงพอในปรมาณงานทเปลยนแปลงไป

- การเปลยนแปลงเทคโนโลยสารสนเทศใหเหมาะสมและทนตอสถานการณ และสามารถนาไปใชไดอยางรวดเรวและเปนประโยชนตอการบรหารงาน

- การปรบเปลยนเนอหาของขอมลและสารสนเทศใหสอดคลองกบภาวะทนสมย - การปรบเปลยนขาวสารใหกบประชาชนทมประสทธภาพมากกวาเดม - การปรบเปลยนการสอสารสาธารณสขใหมประสทธภาพมากยงขน การเปลยนแปลงดงกลาวจงมผลตอการวางแผนกลยทธทงปจจยภายนอกและปจจยภายในผท

รบผดชอบในงานสาธารณสข โดยเฉพาะอยางยงผบรหารระดบสงทจะตองพจารณาการเปลยนแปลงทกระดบดงกลาว เพราะในทายทสดการเปลยนแปลงจะมผลตอสขภาพของประชาชนทงสน

การวางแผนเชงกลยทธจงละเลยการเปลยนแปลงดงกลาวมไดและควรนาขอมลสารสนเทศทเกยวของนามาใชใหเกดประโยชนอยางสงสด

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.1.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 5.1.3 ในแนวการศกษาหนวยท 5 ตอนท 5.1 เรองท 5.1.3

20

ตอนท 5.2 แนวคดการประยกตใชระบบสารสนเทศเชงกลยทธ โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 5.2 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 5.2.1 ระบบสารสนเทศกบการเปลยนแปลงองคกร

เรองท 5.2.2 ระบบสารสนเทศกบการจดการเชงกลยทธ เรองท 5.2.3 ระบบสารสนเทศส าหรบผบรหารระดบสง แนวคด 1. องคกรมการนาระบบสารสนเทศประเภทตางๆ มาใชในการแกไขปญหาหรอพฒนาการดาเนนงานใหมประสทธภาพ ระบบสารสนเทศเปนเครองมอสาคญททาใหเกดการเปลยนแปลงองคกร ตงแตระบบงาน การออกแบบงานใหมและการเปลยนกระบวนทศน ซงสงผลกระทบตอกระบวนการทางานและโครงสรางขององคกร 2. จากสภาวการณทมเปลยนแปลงตลอดเวลา รวมทงลกษณะขององคกรทจะตองปรบเปลยนตลอดจนการแขงขนในการดาเนนงานทผบรหารจงจะตองนาขอมลและสารสนเทศไปใชในการจดการเชงกลยทธมาประยกตใชใหเกดประโยชนสงสดในการบรหารงาน 3. ผบรหารระดบสง เปนผกาหนดทศทางในอนาคตขององคกรการวางแผน และการตดสนใจเพออยรอด และการเตบโตขององคกร การบรหารงานของผบรหารระดบสงจะตองใชระบบสารสนเทศประกอบการ วเคราะหและคาดการณในอนาคตเพอชวยสนบสนนการตดสนใจไดถกตองและทนตอเหตการณ วตถประสงค เมอศกษาตอนท 5.2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความสมพนธของระบบสารสนเทศกบการเปลยนแปลงองคกรได 2. อธบายการใชระบบสารสนเทศกบการจดการเชงกลยทธได 3. อธบายการใชระบบสารสนเทศสาหรบผบรหารระดบสงได

21

ความน า องคการสวนมากมการนาระบบสารสนเทศประเภทตางๆ มาชวยในการแกปญหาหรอชวยในการดาเนนงานใหมความสะดวกรวดเรวและมประสทธภาพ ซงในสภาพการดาเนนธรกจทมการแขงขนสงนน ระบบสารสนเทศจะถกนามาเปนเครองมอในการเปลยนแปลงองคการ ชวยใหองคการสามารถรกษาและครอบครองสวนแบงทางตลาดไดมากขน รวมทงชวยใหสามารถเรยนรและตอบสนองตอสภาพแวดลอมไดรวดเรว ซงในหนวยงานภาครฐกสามารถใชหลกการเชนเดยวกบทางธรกจได โดยเฉพาะอยางยงกระทรวงสาธารณสข ซงเปนหนวยงานหลกในการรบผดชอบตอสขภาพชวตของประชาชน กจะตองนาระบบสารสนเทศมาใชในเชงยทธศาสตรไดเชนเดยวกน ดงนนจะไดนาเสนอในประเดนตางๆ ตอไปน

เรองท 5.2.1 ระบบสารสนเทศกบการเปลยนแปลงองคการ เทคโนโลยสารสนเทศนอกจากจะถกนามาชวยในการดาเนนงานขององคการใหบรรลตามวตถประสงคแลว ยงเปนเครองมอสาหรบการรอปรบระบบและการเปลยนแปลงองคการใน 4 ระดบ (leudon & laudon, 2004) คอ การปรบเปลยนระบบงานเดมใหเปนระบบงานอตโนมต (Automation) การเปลยนแปลงระดบกระบวนการปฏบตงาน (rationalization of procedures) การออกแบบระบบงานใหม (business process reengineering) และการเปลยนแนวความคด (paradigm shifts)

- การปรบเปลยนระบบงานเดมใหเปนระบบงานอตโนมต (Automation) เปนการเปลยนแปลงในรปแบบทพบบอยทสด โดยองคการนาเอกเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยใหพนกงานสามารถทางานไดอยางสะดวกรวดเรว ลดความผดพลาดของขอมลหรอความผดพลาดจากการคานวณและทาใหการทางานมประสทธภาพเพมขน เชน การนาเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยคานวณเงนเดอนหรอคาตอบแทนตางๆ ใหกบพนกงานในแตละเดอน

- การเปลยนแปลงระดบกระบวนการปฏบตงาน (Rationalization of Procedures) เมอมการนาระบบงานอตโนมตมาใชแลว ระบบจะชวยใหมองเหนภาพของกระบวนการปฏบตงานทไมคลองตว ทาใหองคการจาเปนตองปรบปรงระเบยบปฏบต (standard operating procedures) เพอรองรบกระบวนการทางานใหมประสทธภาพและแกไขปญหาคอขวดในการปฏบตงาน

- การออกแบบระบบงานใหม (Business Process Reengineering : BPR) เปนการคดใหม (rethinking) และออกแบบกระบวนการทางธรกจใหมทงหมด (radical redesign) เพอเปนการปรบปรงคณภาพและการบรการใหดขน มความรวดเรวในการดาเนนงาน ชวยลดคาใชจายและสามารถทางานไดอยางคลองตว ซงการนาเทคโนโลยมาใชอาจตองทาการปรบเปลยนแนวทางการดาเนนงาน ปรบลดขนตอนทไมจาเปนออก ขนตอนใดทมการทางานเหมอนกนหรอซ าซอนกจะรวมขนตอนเขาดวยกน ลดการใชกระดาษหรอไมมความจาเปนในการใชกระดาษอกตอไป ตวอยางของการออกแบบระบบงานใหม เชน บรษทฟอรด มอเตอร (Ford Motor) ออกแบบกระบวนการจด หาใหม โดยกระบวนการจดหาเดมนนจะประกอบดวยกจกรรมในการจดซอ (purchasing) การรบของ (receiving) และการชาระเงน (account payable) ซงกจกรรมเหลานจะเกยวของกบการจดสงเอกสาร 5 ชด คอ (1) เอกสารการสงซอ (2) สาเนาเอกสารการสงซอไปทฝาย

22

บญชลกหน (3) เอกสารการรบสนคา (4) ใบเรยกเกบเงน (invoice) จากผขายสงมายงบรษท และ (5) เชคชาระเงนสงใหผขาย ทงนบรษทตองใชพนกงานถง 500 คนเพอดาเนนงานกบเอกสารเหลาน การทางานสวนมากจะเกยวกบการตรวจสอบขอมลในเอกสารทไมตรงกน เชน ในกรณทผขายสงสนคาไมตรงกบของทสงในใบสงซอของบรษท

เมอบรษทฟอรด มอเตอร ทาการออกแบบกระบวนการจดหาใหมโดยนาเทคโนโลยเขามาใช ฝายจดซอจะบนทกขอมลการสงซอลงในฐานขอมล (procurement database) และสงขอมลการซอดวยระบบแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกส (EDI) ไปยงผขาย เมอผขายไดรบขอมลการสงซอและจดสงของมาให ฝายรบสนคาจะบนทกขอมลรายการสงของทมาสงลงในเครองคอมพวเตอร และโปรแกรมจะทาการตรวจสอบวารายการตรงกบขอมลการสงซอในฐานขอมลหรอไม หากรายการตรงกนจะทาการปรบปรงขอมลในฐานขอมลเพอแสดงวาของทสงซอนนไดรบแลว จากนนจะทาการจายเงนใหกบผขายโดยการโอนเงนทางอเลกทรอนกส ซงกระบวนการทงหมดนจะใชพนกงานเพยง 125 คน ดงนน จะเหนวากระบวนการใหมชวยใหการจดหาเรวและสะดวกขน ลดเอกสารลงเหลอเพยง 1 ฉบบ และลดการใชพนกงานจาก 500 คน เหลอเพยง 125 คนเทานน

- การเปลยนกระบวนทศน (Paradigm Shifts) เปนการเปลยนแปลงทมตอทงองคการไมจากดขอบเขตอยเฉพาะบางสวนขององคการเหมอนในการเปลยนแปลงระดบกระบวนการปฏบตงาน และการออกแบบระบบงานใหม การเปลยนกระบวนทศนเปนการเปลยนแนวคดในการดาเนนงาน ซงอาจเปนการเปลยนแนวคดเกยวกบลกคา สนคา การบรการ หรอรปแบบการดาเนนธรกจโดยไมยดกบกรอบแนวคดเดมๆ ดงนน จงเปนการเปลยนแปลงในระดบชนดถอนรากถอนโคนทตองใชความพยายามหรอการบรหารจดการทยากและมความเสยงสงมาก แตถาหากสามารถทาการเปลยนแปลงไดสาเรจองคการกจะไดรบผลประโยชนตอบแทนทสงมากเชนกน ตวอยางเชน บรษทผลตและจาหนายยาบางแหงในสหรฐอเมรกาทจาหนายยาใหกบโรงพยาบาลและสถานพยาบาลตางๆ ไดมแนวคดวาลกคาซงกคอโรงพยาบาลและสถานพยาบาลไมไดมความตองการยาและเครองเวชภณฑเทานน แตมความตองการดานการบรหารคลงยาดวย จงไดนาเอาระบบเกยวกบคลงสนคาทเรยกวา “Stockless Inventory” มาใหบรการลกคาทเปนสมาชก ระบบนชวยใหสมาชกไมจาเปนตองสงยาและเครองเวชภณฑมาเกบสารองไวจานวนมาก เนองจากสมาชกสามารถสงซอผานเทอรมนอลทบรษทฯ นามาตดตงไวใหและสามารถรบยาทสงซอไดทกวนทาการ

ในสวนของการบรหารงานเพอใหเกดประสทธภาพ และประสทธผลตามเปาหมายทกาหนด ไวนน ผบรหารจาเปนตองอาศยการบรหารทเปนระบบและเหมาะสมกบสภาพแวดลอมขององคการ ผบรหารจาเปนตองอาศยการบรหารทเปนระบบและเหมาะสมกบสภาพแวดลอมขององคการ ผบรหารจะตองใชทรพยากรทมอยางจากดใหเกดประโยชนสงสด นนคอ ผบรหารจะตองดาเนนตามกระบวนการอยางมระบบ ซงในการตดสนใจของผบรหาร “ขอมลและสารสนเทศ” นบเปนปจจยสาคญยงตอการวางแผนปฏบตงานและการควบคมเพอใหเกดความสาเรจตามวตถประสงค ในทางปฏบตแลว ผบรหารไมมเวลาเพยงพอทจะเตรยมและรวบรวมขอมลดวยตนเอง จงจาเปนทจะตองมอบหมายใหผรบผดชอบดาเนนการจดเตรยมขอมลจากแหลงตางๆ ใหเพอใชประกอบการพจารณาตดสนใจ ดงท ศาสตราจารย ดร.วจตร ศรสะอาน กลาวถงความสาคญ

23

ของขอมลและสารสนเทศ ไววา “การตดสนใจของผบรหารในเรองสาคญๆ นน 90% เปนการตดสนใจดวยการอาศยขอมลขาวสาร และอก 10% เกดจากจนตนาการ ความคดคานงของผบรหารเอง” ดงนน ระบบสารสนเทศจงจาเปนในการบรหารงาน และเปนสวนสาคญทสดในหนวยงานทกระดบ (ถนอมศร ลมศลา http:school.ge.go.th/tmr2002/it_edu.coc)

ระบบสารสนเทศจงมผลกระทบตอกระบวนการทางานและโครงสรางขององคกร ดงน 1. ลดระดบขนของการจดการ เทคโนโลยสารสนเทศชวยใหการตดสนใจและการประสานงานม

ประสทธภาพมากขน โดยไมตองมการตรวจสอบทกขนตอน ทาใหสามารถลดระดบชนของผบรหารระดบกลางได และใหผบรหารระดบลางมอานาจการตดสนใจมากขน

2. มความคลองตวในการด าเนนงาน เทคโนโลยสารสนเทศชวยใหเกดความยดหยนและสามารถตอบสนองตอความตองการทหลากหลายของผบรโภคไดงายขน ชวยใหองคการสามารถผลตสนคาทลกคาแตละกลมตองการ (mass customization) โดยนาการสงซอของลกคาแตละรายทมการสงซอจานวนไมมากมารวบรวมและจดแยกกลมเขาดวยกน ทาใหสามารถผลตสนคาตามทลกคาตองการได ตวอยางเชน บรษทเดลลคอมพวเตอร (Dell) ทผลตและขายคอมพวเตอรใหกบลกคาโดยจะประกอบเครองคอมพวเตอรตามคณสมบต (specification) ทลกคาแตละรายระบ มงเนนทความเรวในการดาเนนงานและการมระดบสนคาคงคลงใหนอยทสด รวมถงการสรางความสมพนธกบลกคาโดยตรง (laudon & laudon, 2004 : 21)

3. ลดขนตอนการด าเนนงาน เทคโนโลยสารสนเทศถกนามาใชเพอชวยใหมกระบวนการทางานแบบอเลกทรอนกส ชวยลดคาใชจายในการดาเนนงานและลดเวลาทตองใช ทาใหการบรการมประสทธภาพมากขน ตวอยางเชน กรมศลกากร มการนาระบบ EDI มาใชกบกระบวนการผานพธการและตรวจสอบสนคานาเขาและสงออก สงผลใหการทางานมประสทธภาพเพมขน ลดขนตอนการทางาน ลดเอกสารทตองจดเกบ และสามารถใหบรการแกผมาตดตอไดสะดวกรวดเรวขน รวมทงมระบบการควบคมและตรวจสอบทมประสทธภาพซงชวยในการปองกนปราบปรามผลกลอบหลกเลยงภาษศลกากร

4. เปลยนแปลงกระบวนการจดการ ระบบสารสนเทศชวยใหเกดกระบวนการเปลยนแปลงทางการบรหารจดการ โดยสามารถใหขอมลรายละเอยดเกยวกบการทางานของระบบตางๆ ในองคการไดตลอดเวลา เชน ใหขอมลการขายประจาวนได ดงตวอยางของบรษทดนกนโดนท ซงเปนบรษทททาธรกจดานอาหาร ทตองการระบบตรวจสอบวาขนมชนดใดทขายดและจะขายดหรอไมดในชวงเวลาใด ซงจะชวยในดานการวางแผนการผลตและการสงเสรมการขายไดอยางเหมาะสม บรษทจงนาระบบงานองคการหรอ ERP มาชวยในการบรหารจดการจากวตถดบใหมจานวนพอเหมาะกบความตองการของลกคาในแตละรานซงชวยในเรองของการลดคาใชจายโดยไมตองมของเหลอคางสตอก ระบบชวยปรบปรงกระบวนการทางานใหมประสทธภาพมากยงขน สามารถเชอมโยงและเกบรวบรวมขอมลของสาขาตางๆ ไดอยางรวดเรว ทาใหฝายการตลาดสามารถรบรขอมลการขายของแตละรานในชวงเวลาตางๆ ไดทนทโดยไมตองรอใหสนสดในแตละวน

5. ก าหนดขอบเขตการด าเนนงานใหม ระบบสารสนเทศทเชอมตอผานเครอขายชวยใหสามารถแลกเปลยนขอมลระหวางองคการได และมการสรางความสมพนธระหวางองคการและคคา ซงเปนการกาหนดขอบเขตการดาเนนงานใหม ตวอยางเชน บรษทโตโยตา (Toyota Mortor Corporation) ซงเปนบรษทผลต

24

รถยนตทาการเชอมตอระบบสารสนเทศของบรษทเขากบระบบสารสนเทศของบรษทดานา (Dana Corporation) สหรฐอเมรกา เพอจดสงสวนประกอบสาหรบใชในการผลตรถยนต ทาใหบรษทดานาสามารถเขามาดขอมลเกยวกบสถานะการผลตรถยนตของบรษทโตโยตาผานทางระบบอเลกทรอนกสไดและสามารถจดสงอปกรณประกอบรถยนตใหกบโตโยตาในเวลาทตองใชไดโดยอตโนมตโดยโตโยตาไมจาเปนตองออกใบสงซอ

ในโลกของยคดจตอลหนวยงานตางๆ นยมนาเทคโนโลยคอมพวเตอรมาประยกตใชสาหรบชวยการดาเนนงานดานตางๆ เพอการประมวลผลใหไดสารสนเทศสาหรบใชในการบรหารและตดสนใจ ดงนน เมอกลาวถงคาวา “ระบบสารสนเทศ” ในปจจบนสวนใหญจะเปนระบบทนาคอมพวเตอรมาใช หรอทเรยกวา ระบบสารสนเทศองคอมพวเตอร (Computer-Based Information Systems หรอ CBIS) (http : www.nectec.or.th/courseware/drkanchit/lecture.html)

ระบบสารสนเทศสามารถจดแบงประเภทไดหลายวธ ในทนจะขอกลาวถงประเภทของระบบสารสนเทศทสาคญ 3 ประเภท ดงน

1. ระบบสารสนเทศจาแนกตามประเภทของธรกจ 2. ระบบสารสนเทศจาแนกตามหนาทของงาน 3. ระบบสารสนเทศจาแนกตามลกษณะการดาเนนงาน

ระบบสารสนเทศจ าแนกตามประเภทของธรกจ เนองมาจากการดาเนนงานขององคการมลกษณะทแตกตางกนออกไป ดงนน ระบบสารสนเทศจงตองม

การออกแบบใหสอดคลองและเหมาะสมกบลกษณะงานขององคการเหลานน ระบบสารสนเทศทจาแนกตามประเภทของธรกจ โดยทวไปจะเปนระบบสารสนเทศขนาดใหญทประกอบดวยระบบสารสนเทศทจาแนกหนาทยอยๆ หลายระบบ ตวอยางเชน ระบบสารสนเทศงานบรหารโรงแรม จะประกอบดวยระบบสารสนเทศยอย ไดแก ระบบสารองหองพก ระบบบญช ระบบจดการหองพก และระบบบรหารงานบคคล ระบบสารสนเทศจ าแนกตามหนาทของงาน ระบบสารสนเทศประเภทนเปนระบบทจาแนกตามลกษณะหรอหนาทของงานหลก ซงแตละระบบสารมารถประกอบดวยระบบสารสนเทศยอยๆ ทเปนกจกรรมของงานหลก ตวอยางเชน ระบบสารสนเทศจดการทรพยากรมนษย อาจประกอบดวยระบบยอยๆ ไดแก ระบบจดการขอมลพนกงาน ระบบการสรรหาและคดเลอก ระบบฝกอบรม ระบบประเมนผล และระบบสวสดการ เปนตน ระบบสารสนเทศจ าแนกตามลกษณะการด าเนนงาน ผบรหารในองคการระดบทแตกตางกน (ผบรหารระดบปฏบตการ ผบรหารระดบกลาง และผบรหารระดบสง) มความตองการในการใชระบบสารสนเทศทแตกตางกน ดงนนระบบสารสนเทศจงไดถกออกแบบให

25

มความสอดคลองกบลกษณะงานและระดบของผใชงานเพอใหสอดคลองกบการนาสารสนเทศไปใชประกอบการบรหารและตดสนใจ

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.2.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 5.2.1 ในแนวการศกษาหนวยท 5 ตอนท 5.2 เรองท 5.2.1

เรองท 5.2.2 ระบบสารสนเทศกบการจดการเชงกลยทธ

ความส าคญและลกษณะของการจดการเชงกลยทธ จากสภาวะการเปลยนแปลงตางๆ ทไดเกดขน รวมทงลกษณะขององคกรทจะตองเปลยนแปลงไปใน

อนาคต และเงอนไขการแขงขนใหมๆ ทเกดขน ทาใหปจจยหรอสาเหตของความสาเรจขององคกรธรกจในอดตจะเรมเปลยนแปลงไป เชน การมกาลงการผลตขนาดใหญแตไมสามารถปรบปรงการผลตใหเปลยนแปลงไปตามความตองการทเปลยนไปของลกคาเปาหมาย หรอ ความสามารถขององคกรในการขยายตวเขาไปในอตสาหกรรมตางๆ จะไมใชสาเหตสาคญของความสาเรจขององคกรธรกจอกตอไป ดงนน ผบรหารขององคกรธรกจเองจงจาเปนทจะตองมการปรบปรงและพฒนาตนเองอยตลอดเวลา เนองจากแนวคดหรอวธการในการบรหารแบบเดมๆ ยอมไมสามารถนาองคกรไปสความสาเรจไดเหมอนในอดต ผบรหารยคใหมจะตองใหความสาคญกบการเปลยนแปลงทเกดขนและสามารถปรบตวไดอยางรวดเรวตอการเปลยนแปลงทเกดขน และจะตองนาขอมลสารสนเทศทเกยวของในการจดการเชงกลยทธมาประยกตใชใหเกดประโยชน จากสาเหตดงกลาวทาใหการศกษาในดานการจดการเชงกลยทธมความสาคญตอผบรหารยคใหม

การจดท ากลยทธ (Strategic Formulation) ผบรหารจะตองนาขอมลสารสนเทศและความรตางๆ มากาหนดทศทางขององคกรและการวเคราะหปจจยภายนอกและภายในองคกรมาจดทาเปนกลยทธในระดบและรปแบบตางๆ รวมทงการประเมนและคดเลอกวากลยทธใดทมความเหมาะสมกบองคกรมากทสด ในการจดทากลยทธเปนการกาหนดแนวทาง วธการ และกจกรรมตางๆ ขององคกรเพอชวยใหองคกรสามารถบรรลถงภารกจและวตถประสงคทไดกาหนดไว โดยนาเอาการเปลยนแปลงของปจจยทงภายนอกและภายในองคกรจากสารสนเทศมาพจารณาประกอบ การจดทากลยทธมความสมพนธกบการวางแผนอยางใกลชด จะเหนไดวาการจดทากลยทธนนเปนสงทตองพจารณาทงในภาพกวางและในทางลกพอสมควร นอกจากน การจดทากลยทธยงไมใชเพยงแคการคดคนกลยทธใหมๆ เพอชวยใหองคกรบรรลถงวตถประสงคทไดตงไวเทานน แตยงครอบคลมถงการวเคราะหพจารณากจกรรมการเคลอนไหวตางๆ ทางกลยทธทงทไดดาเนนการไปแลว จากสารสนเทศทงภายในและภายนอกองคกร และกาลงดาเนนการอย ถากลยทธเหลานประสบผลสาเรจและเกดประโยชนแกองคกร องคกรกควรทจะใชกลยทธเหลานนตอไป ถามการเปลยนแปลงสภาวะแวดลอมภายในและภายนอกองคกรโดยพจารณาจากสารสนเทศ ผบรหารจะตองมการจดทา

26

กลยทธขนมาใหมหรอปรบกลยทธใหเหมาะสมกอาจจะกอใหเกดผลเสยแกองคกรได ดงนน การเปลยนแปลงทางกลยทธหรอการจดทากลยทธใหมจะเกดขนเมอมการเปลยนแปลงของเหตการณตางๆ หรอเมอมความจาเปน ในการจดทากลยทธนนผบรหารระดบสงขององคกรจะตองมลกษณะของผประกอบ การ (Entrepreneur) และความคดสรางสรรค (Creativity) อยในตว เนองจากในการตดสนใจเลอกกลยทธทมความเหมาะสมสาหรบองคการจากขอมลสารสนเทศทนามาวเคราะห รวมทงการเคลอนไหวในทางกลยทธจะตองมความกลาทจะตดสนใจภายใตความเสยงทไดประเมนไวแลวในแตละทางเลอก (Calculated Risk in Scenario Planning) มความคดรเรมสรางสรรคทด มสายตาทกวางไกลในการมองเหนโอกาสทด หรอนาวกฤตมาเปนโอกาส นอกจากน การเปลยนแปลงในกลยทธจากกลยทธเดมทประสบความสาเรจมาตลอด มาสกลยทธใหมในสภาวการณตางๆ ทเปลยนแปลงไปยอมตองการผบรหารทมความกลาหาญทจะตดสนใจและยอมรบความเสยงทจะเกดขน ถาผบรหารไมมขอมลสารสนเทศ และความกลามาประกอบในการตดสนใจแลวองคกรกจะไมสามารถมการเปลยนแปลงในกลยทธใหมๆ เพอใหรองรบและสอดคลองตอสภาวการณใหมๆ ทเกดขน ซงยอมสงผลตอการดาเนนงานขององคกรโดยรวม สงหนงทผบรหารขององคการธรกจจะตองคานงถงตลอดเวลาไดแก การทกลยทธเปนสงทไมหยดนงเปนกระบวนการทมความตอเนอง และเปนกจกรรมทดาเนนอยตลอดเวลา เมอกาหนดภารกจและวตถประสงคขององคการแลว ภารกจและวตถประสงคนน อาจจะสามารถอยไดเปนเวลาหลายปโดยไมเปลยนแปลง แตกลยทธหรอวธการในการบรรลภารกจ และวตถประสงคนนจะตองมการเปลยนแปลงอยเสมอขนอยกบการเปลยนแปลงของสภาวะแวดลอมตางๆ ทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา การเปลยนแปลงทางกลยทธอาจจะเกดขนไดจากโอกาสในการดาเนนธรกจใหมๆ ทเพงเกดขน หรอผบรหารมวธการใหมๆ ในการทาใหธรกจมการดาเนนงานทดขน หรอเมอมวกฤตการณตางๆ เกดขน จะเหนไดวากลยทธเปนสงทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา นอกจากน เนองจากจากการทากลยทธไมสามารถครอบคลมทกสงทกอยางทจะเกดขนในอนาคต ดงนน กลยทธจงควรมความพรอมและความสามารถทจะตอบสนองตอการเปลยนแปลงในดานตางๆ ทไมไดคาดคดลวงหนาหรอมลกษณะของความเปนพลวต

การน ากลยทธสการปฏบต (Strategic Implementation) เปนขนตอนสดทายแตเปนขนตอนทมความสาคญอยางมากในการจดการเชงกลยทธ เมอองคกรธรกจไดกาหนดทศทางขององคกร วเคราะหปจจยดานตางๆ ทางกลยทธ จากขอมลและสารสนเทศและจดทากลยทธแลว จะตองนาเอากลยทธทไดวางแผนจดทาและคดเลอกไวมาดาเนนการประยกตปฏบตเพอใหเกดผลลพธตามวตถประสงคทไดตงไว ถาในกระบวนการจดการเชงกลยทธขาดขนตอนนแลว สงทผบรหารขององคการไดวเคราะห จดทาไวกจะไมเกดผลขนจรงๆ นอกจากนถงแมจะมการวเคราะหหรอวางแผนทางกลยทธไวดเพยงใด แตถาไมมการกลยทธขององคกรสการปฏบตไมเปนไปอยางมประสทธภาพ องคการกจะไมบรรลตามเปาประสงคทตงไวความพยายามในการวเคราะหหรอวางแผนกจะไมกอใหเกดประโยชนใดๆ ตอองคการ ดงนนจงจะเหนไดวาความสามารถในการปฏบตและการนากลยทธขององคการธรกจเปนสงทมความสาคญและจาเปนตอความสาเรจหรอลมเหลวของการจดการเชงกลยทธ

27

กจกรรมหลกในการปฏบตตามกลยทธคอ การพจารณาวาจะทาอยางไรจงจะทาใหกลยทธทไดวางแผน และเลอกไวสามารถนามาใชดาเนนงานไดและสามารถบรรลวตถประสงคไดตามทกาหนดไว การประยกตกลยทธมกจะเกยวของกบกจกรรมตางๆ ภายในองคกรเอง อาทเชน

- การเสรมสรางทกษะความสามารถของบคลากรทงในระดบบรหาร และระดบปฏบตการใหมความเหมาะสมกบกลยทธขององคการ

- การจดโครงสรางในการบรหารและระบบในการดาเนนงานในดานตางๆ ขององคกรใหสอดคลองและเหมาะสมกบกลยทธขององคการ

- การจดสรรทรพยากรทมอยภายในองคกรไปสหนวยงานหรอกจกรรมตางๆ ทมความสาคญตอการดาเนนตามกลยทธขององคการ

- การจงใจพนกงานภายในองคการเพอใหสามารถดาเนนงานใหบรรลวตถประสงคอาจจะรวมไปถงการปรบเปลยนลกษณะงานและพฤตกรรมในการทางานใหเหมาะสม

- การมนโยบายในการบรหารงานในระดบตางๆ ใหสอดคลองและเกอหนนตอกลยทธขององคการ - การมวฒนธรรมองคกรทสอดคลองและสนบสนนตอกลยทธขององคการ - การบรหารการเปลยนแปลงทเกดขนภายในองคการ จะเหนไดวางานและหนาทในการปฏบตตามกลยทธเปนสงทมความสลบซบซอน และใชเวลานานทสด

ในการจดการเชงกลยทธ เนองจากงานนจะมสวนเกยวของในทกฝายและทกหนวยงานภายในองคการและจะตองเรมตนจากภายในองคการเอง โดยปกตการปฏบตตามกลยทธจะตองเรมตนจากการวเคราะห และพจารณาการดาเนนงานในปจจบน รวมทงกจกรรมและปจจยตางๆ ขององคกร วามความสอดคลองและเกอหนนตอกลยทธทองคการจะใชหรอไม ถาสงใดทไมสอดคลองหรอสนบสนนกลยทธขององคการกจะตองมการเปลยนแปลง ไมวาจะเปนนโยบายในดานตางๆ หรอ โครงสรางขององคการ หรอแมกระทงบคลากรภายในองคการ ซงการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนภายในองคกรเหลานยอมกอใหเกดแรงตอตานภายใจองคกร ดงนน ผบรหารจงจาตองมความรความสามารถในการบรหารการเปลยนแปลงทเกดขนภายในองคการดวย

ในขนตอนของการปฏบตตามกลยทธนน นอกเหนอจากประเดนสาคญตางๆ ทไดนาเสนอมาในเบองตน หนาททสาคญอกประการหนงของผบรหารไดแกการประเมนและตรวจสอบ ผลการดาเนนงานขององคการ ในทนการประเมนและตรวจสอบควรจะมสวนสมพนธและสอดคลองกบการปฏบตงาน จงไดจดไวภายใตขนตอนน นอกจากน หนาทหรองานดานการจดการเชงกลยทธทมใชงานทจะตองปฏบตเพยงครงเดยวแลวจบสนไป เนองจากเหตการณและสถานการณใหมๆ สามารถเกดขนมาไดตลอดเวลา ทาใหตองมการแกไขและปรบปรงกลยทธใหเปนไปตามทตองการ เนองจากทศทางในระยะยาวขององคกรอาจจะตองมการเปลยนไป ภารกจ หรอลกษณะของธรกจอาจจะตองมการกาหนดขนมาใหม วตถประสงคหรอเปาหมายในการดาเนนงานอาจจะสงขนหรอตาลง กลยทธอาจจะตองมการเปลยนแปลงเนองจากทศทางในการดาเนนงานและเปาหมายทเปลยนไป นอกจากน การคนหาวธทจะนากลยทธมาใชและปฏบตยงคงจะตองดาเนนตอไปเรอยๆ โดยเฉพาะถาการปฏบตตามกลยทธทวางไวไมไดเปนไปตามทคาดคด ดงนน จะเหนไดวาในกระบวนการจดการทางกลยทธจงไมใชสงทหยดนงแตจะตองมการดาเนนตอไปอยางไมมทสนสด การเปลยนแปลงจากทงภายนอกและภายใน

28

องคการทาใหตองมการปรบเปลยนกลยทธอยตลอดเวลา งานหรอหนาทในการประเมนผล และปรบปรงจงเปนไดทงจดเรมตนและจดสนสดของกระบวนการจดการเชงกลยทธ

เมอพจารณาความสมพนธระหวางองคประกอบของกลยทธทง 4 ประการจะพบวา ในทางทฤษฎจะมความเขาใจวาองคประกอบทง 4 ประการ จะเปนกระบวนการหรอขนตอนทตอเนองกนตงแตการวเคราะห การจดทา และการปฏบตตามกลยทธ หรอการนากลยทธสการปฏบต แตในทางปฏบตแลวจะพบวาองคประกอบทง 4 ประการจะมความสมพนธซงกนและกน ซงแสดงใหเหนวาองคประกอบทง 4 ประการ จะไมมลกษณะของความเปนขนตอนทตอเนองแตจะมความสมพนธ ซงกนและกนอยตลอดเวลา เชน การวเคราะหทางกลยทธเปนกจกรรมทตองดาเนนอยตลอดเวลา มใชทาเสรจแลวกเสรจเลย ในการปฏบตตามกลยทธยงจะตองมการวเคราะหทางกลยทธเขามาเกยวของดวย นอกจากน ในทางปฏบตแลวสวนประกอบตางๆ ของการจดการเชงกลยทธไมไดมการแบงหนาทอยางชดเจนอยางนหรอไมจาเปนทจะตองมการแบงแยกลาดบกอนหลงแบบนเสมอไป เชน ผบรหาร อาจจะตองวเคราะหและพจารณาไปในขณะเดยวกนวากลยทธทกาลงจะจดทาขนมานน มความเหมาะสมและเปนไปไดในทางปฏบตมากนอยเพยงใด หรอ ถาจะตองปฏบตใหสมฤทธผลแลวจะตองมการเปลยนแปลงอะไรบางภายในองคกร

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.2.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 5.2.2 ในแนวการศกษาหนวยท 5 ตอนท 5.2 เรองท 5.2.2 เรองท 5.2.3 ระบบสารสนเทศส าหรบผบรหารระดบสง ผบรหารระดบสง เปนผทกาหนดทศทางในอนาคตขององคกร การวางแผนและการตดสนใจของผบรหารจงมความสาคญตอการอยรอดและเตบโตขององคการ การบรหารงานในปจจบนนอกจากจะอาศยความชานาญ และประสบการณแลวผบรหารจะตองรจกใชเทคโนโลยสารสนเทศสาหรบตดตามขาวสาร วเคราะหและคาดการณในอนาคต เพอชวยสนบสนนการตดสนใจไดอยางถกตองและทนตอเหตการณ

บทบาทของผบรหาร ผบรหารระดบสงมบทบาทหลก 3 ดาน คอ 1) บทบาทในการสรางสมพนธทด 2) บทบาทดาน

ขอมลขาวสาร และ 3) บทบาทดานการตดสนใจ 1.บทบาทในการสรางสมพนธภาพทด : ผบรหารนอกจากจะเปนผนา มหนาทในการ

ดแลสงการผใตบงคบบญชาแลว ยงมหนาทในการประสานงานกบบคคลภายใน และภายนอกองคการจงควรมมนษยสมพนธทดทงกบผบรหารดวยกนเอง ผรวมงาน ผใตบงคบบญชา และบคคลภายนอก

2.บทบาทดานขอมลขาวสาร : ผบรหารเปนทงผรบและผเผยแพรขอมลขาวสารขอ องคการสภายนอกจงตองมการตรวจสอบความถกตองและนาเชอถอของขอมล ผบรหารควรมความรในเรองขององคการเปนอยางดมความสามารถในการถายทอดขอมลเพอใหเกดภาพพจนทดตอองคการ

29

3.บทบาทดานการตดสนใจ ลกษณะการตดสนใจ

ตวอยางของการตดสนใจ

การตดสนใจเชงกลยทธ

กาหนดวสยทศน ภารกจ วตถประสงค ทศทางในการดาเนนงานขององคการเพอสรางความไดเปรยบในการแขงขนและความมนคง เตบโตขององคการ

การตดสนใจเชงยทธวธ

ผบรหารระดบสงอาจมสวนรวมในแผนยทธวธโดยจะกาหนดแนวทางในการดาเนนงานแตจะไมเขาไปลงในรายละเอยดของการปฏบตงาน เชน การตดสนใจวาองคการจะทาอะไร เมอใด เพอใหสามารถบรรลตามสงทกาหนไวในแผนกกลยทธ

การแกปญหาเฉพาะหนา

ปญหาทเกดขนไมไดคาดการณลวงหนา ซงจะตองทาการตดสนใจแกปญหาเพอมใหเกดความเสยหายอยางรนแรงตอภาพพจนและการดาเนนธรกจ เชน พนกงานนดหยดงานบรษทถกฟองลมละลายทางกฎหมาย คแขงขนออกผลตภณฑใหมทสาคญทมผลกระทบตอผลตภณฑหลกขององคการหรอเกดความผนผวนทางเศรษฐกจ

การตรวจสอบและควบคม

ตรวจสอบและควบคมผลการปฏบตงานใหเปนไปตามแผนงานทวางไว เชน ตรวจสอบผลการดาเนนงานของผบรหารระดบลาง และควบคมผลการดาเนนงาน ขององคการโดยนาขอมลทไดจากการปฏบตงานมาเปรยบเทยบกบแผนทวางไว

หากเบยงเบนไปจากแผน หรอแผนทวางไวไมเหมาะสมกจะทาการแกไข ปรบปรงใหเหมาะสมตอไป เชน การนาระบบ Balanced Scorecard มาใชวดประสทธภาพการดาเนนงานวาบรรลวตถประสงคตามกลยทธทกาหนดไวอยางไร

ลกษณะขอมลส าหรบผบรหารระดบสง ผบรหารจาเปนตองใชขอมลเพอประกอบการตดสนใจ ขอมลไดมาจากแหลงภายใน และ

ภายนอกองคการทมผลตอการดาเนนธรกจ ซงขอมลทรวบรวมมาเหลานจะตองถกกลนกรอง และคดเลอกกอนทจะนามาวเคราะหทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ จากนนผบรหารจะนาผลทไดจากการวเคราะหมาพจารณาถงการดาเนนงานขององคการวาเปนเชนไร จะตองทาการปรบปรงหรอมปญหาใดทตองทาการแกไขหรอไม รวมถงมความเปนไปไดในการสรางโอกาสใหมๆ ใหกบองคการไดหรอไม ในขนตอไปจงทาการตดสนใจปญหา ปรบกลยทธ หรอวางแผนการดาเนนงาน

ผบรหารระดบสงเปนผกาหนดวสยทศน ภารกจ กลยทธ และนโยบายขององคการ จงตองอาศยขอมลทงภายใจและภายนอกองคการ โดยทวไปผบรหารไดรบขอมลจาก 3 แหลง ดงน

1. ขอมลภายในองคการ (Internal Data) ประกอบดวย - ขอมลจากกระบวนการดาเนนงาน ขอมลสวนนไดจากระบบประมวลผลรายการตางๆ

ซงจะแสดงผลการปฏบตงานขององคการ การควบคม การตรวจสอบ และการแกปญหาโดยทวไป

30

- ขอมลทแสดงใหเหนถงเปาหมายหรอผลการดาเนนงาน ของแตละสวนงานหรอโครงการตางๆ ขององคการ เชน งบประมาณ แผนดานคาใชจาย ประมาณการรายได และแผนดานการเงน เปนตน

ขอมลภายในองคการเหลานจะมประโยชนตอการบงชผลการปฏบตงาน 2. ขอมลภายนอกองคการ (External Data) ขอมลภายนอกทเกยวของ หรอมผลกระทบตอการ

ดาเนนงานขององคการ เชน ขอมลเกยวกบความตองการของลกคา ขอมลคแขงขนในการดาเนนธรกจ อตราการแลกเปลยนเงนตามระหวางประเทศ ขอมลทางเศรษฐกจ และกฎเกณฑขอบงคบทางกฎหมายทมผลตอองคการ ฯลฯ

3. ขาวสารทใชตดตอสอสารระหวางกน ขาวสารทใชตดตอสอสารระหวางผบรหารระดบสงดวยกน ระหวางผบรหารกบพนกงาน ระหวางพนกงานในองคการ หรอระหวางองคการอน เชน ขาวสารจากสอมวลชนตางๆ (หนงสอพมพ โทรทศน ฯลฯ) และขาวสารเพอการประชาสมพนธ ฯลฯ

ความหมายและลกษณะของระบบสารสนเทศส าหรบผบรหาร(Executive Support System : ESS) 1. ความหมายของระบบ ESS ระบบสารสนเทศสาหรบผบรหาร ESS เปนระบบสนบสนนการ

ตดสนใจประเภทหนงซงไดรบการพฒนามาโดยเฉพาะสาหรบผบรหารระดบสงเพอสนบสนนการตดสนใจในปญหาแบบไมมโครงสราง ผบรหารระดบสงใชระบบ ESS เปนเครองมอทชวยอานวยความสะดวกรวดเรว ในการบรหารและตดสนใจ โดยระบบจะใหขอมลทถกตอง ทนสมยตามความตองการเพอใชในการกาหนดวสยทศน ภารกจ กลยทธ วตถประสงค และเปาหมาย รวมถงการวางแผนระยะยาว นอกจากน ระบบยงชวยอานวยความสะดวกในการตดตอสอสารระหวางผบรหารและบคลากรในองคการและระหวางองคการดวย ระบบ ESS ไดรบการพฒนาใหมความเหมาะสมและงายตอการใชงาน สอดคลองกบความตองการ ทกษะ รวมถงความสามารในการเขาถงขอมลของผบรหาร

ระบบ ESS บางครงเรยกวาระบบ EIS ซงเปนระบบทใหสารสนเทศสาหรบผบรหารระดบสงเชนกน แตระบบ ESS จะรวมความสามารถเพมเตมดานการสอสารอเลกทรอนกส การวเคราะหขอมล การจดการและการจดลาดบงาน

2. ลกษณะของระบบ ESS ระบบ ESS โดยทวไปมลกษณะดงตอไปน 1) ใหสารสนเทศทมประโยชนตอการวางแผนเชงกลยทธ ระบบ ESS สามารถใหขอมลท

สาคญและเปนประโยชนตอการวางแผนและตดสนใจของผบรหารระดบสง เชน ขอมลตวบงชผลการปฏบตงาน ขอมลทเกยวของกบปจจยแหงความสาเรจ โดยระบบสามารถใหสารสนเทศทถกตอง ทนตอเหตการณ ชวยใหผบรหารระดบสงมองเหนภาพความเปนไปของธรกจและมองเหนเปาหมายในการบรหารไดอยางชดเจน ทาใหสามารถเตรยมพรอมในการรองรบสถานการณไดอยางทนทวงทซงจะ

31

มผลตอการอยรอดขององคการ หรอชวยใหเลงเหนโอกาสใหมๆ ทแตกตางไปจากคแขงขนอนนาไปสความไดเปรยบและสวนแบงตลาดทเพมขน 2) งายตอการเรยนรและใชงาน ระบบ ESS ควรไดรบการพฒนาเพอใหใชงานไดงายโดยผใชไม

จาเปนตองมความรสกซงหรอมทกษะสงดานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศกสามารถเรยนรและใชงานไดงาย มอปกรณชวยเพอใหสามารถใชระบบไดคลองตว เชน การใชเมาส การใชระบบสมผส ฯลฯ ระบบมกมสวนประสานกบผใชโดยแสดงในรปของภาพ และเมน โดยอาจมเมนสาหรบอธบายการใชงานและแกปญหาดวยตนเอง รวมไวดวย ซงวธเรยกดหรอสบคนขอมลของระบบตองงาย ไมซบซอน

3) เชอมโยงกบแหลงขอมลภายนอก เหตการณตางๆ ทเกดขนภายนอกองคการมความสาคญตอการวางแผนและการตดสนใจของผบรหาร ดงระบบ ESS นอกจากจะเชอมโยงขอมลเขากบระบบตางๆ ขององคการแลวจะตองสามารถเชอมโยงกบแหลงขอมลภายนอกองคการ สามารถเชอมโยงระหวางสอหลายมต หรอเชอมโยงเขากบเวบไซตตางๆ ไดเพอใหผบรหารสามารถรบทราบขอมลทสาคญจากแหลงภายนอก เชน ภาวะเศรษฐกจ ขอมลคแขงในการดาเนนธรกจ ความตองของตลาด ความนยมของลกคา อตราดอกเบย ขอบงคบทางกฎหมายทเกยวของ ขาวจากดาวโจนส ฯลฯ และนาขอมลเหลานมาวเคราะหเพอประกอบการตดสนใจไดอยางรวดเรว

4) สามารถประมวลผลในรปแบบทไมไดก าหนดไวลวง การตดสนใจของผบรหารโดยสวนใหญจะเกยวของกบปญหาแบบไมมโครงสราง ซงยากตอการกาหนดขนตอนหรอวธการแกปญหาไวอยางชดเจน ระบบ ESS จะตองมการจดเตรยมขอมล และเครองมอเพอใหผบรหารสามารถเรยกดขอมลในลกษณะภาพรวมแบบกวาง และสามารถเรยกดสารสนเทศในลกษณะเฉพาะเจาะจงในรายละเอยดของขอมลเปนลาดบๆ ลงมาไดตามตองการ ไมวาจะเปนขอมลจากภายในหรอภายนอกองคการ ขอมลในอดตและปจจบน หรอการคานวณทางสถตและการคาดการณแนวโนมในอนาคต ระบบสามารถวเคราะหขอมลเฉพาะกจไดอยางรวดเรว และนาเสนอรายงานใหกบผบรหารไดหลายรปแบบ อาทการนาเสนอดวยรปภาพ ซงอาจอยในรปแบบลกษณะของกราฟก มภาพประกอบคาอธบายและเนนความสาคญของขอมลไดโดยการใชสหรอแสงสวางทตวอกษร หรอการนาเสนอดวยภาพสามมต ภาพเคลอนไหวทอาจมเสยงประกอบ

5) พฒนาเฉพาะส าหรบผบรหาร ระบบ ESS ไดรบการออกแบบใหเหมาะสมกบลกษณะการใชงานและทกษะของผบรหาร โดยระบบควรไดรบการออกแบบเฉพาะสาหรบผบรหารเพอใหผบรหารสามารถเขาถงขอมลทตองการไดอยางสะดวกและรวดเรว ขอมลใดทมการเรยกดบอยจะตองมขนตอนทเขาถงไดงาย โดยไมตองจดจาคาสงและใชเวลามากในการทางาน

6) มระบบรกษาความปลอดภย ระบบสารสนเทศโดยทวไปจะมระบบรกษาความปลอดภยเพอปองกนการเขาถงขอมลจากผไมมสทธระบบ ESS กไมแตกตางจากระบบสารสนเทศอนทจะตองจดเตรยมระบบรกษาความปลอดภยเชนกน เนองจากเปนระบบทจดเกบขอมลทสาคญเกยวกบการดาเนนงานขององคการและถกพฒนาใหกบผบรหารระดบสงโดยเฉพาะ การเขาถงขอมลจากผไมไดรบสทธ รวมถงการรวไหลของขอมลทมความสาคญขององคการอาจสงผลตอความสามารถในการแขงขนได

32

ผบรหารระดบสงเปนผมบทบาทสาคญอยางมากตอการพฒนาระบบสารสนเทศทกระบบในองคการ โดยใหการสนบสนนและจดหาทรพยากร เชน บคลากร งบประมาณ สถานท รวมถงการประสานงานตางๆ และชวยผลกดนใหการพฒนาระบบเปนไปอยางราบรนได ปจจยอยางหนงทบงบอกถงความสาเรจของระบบสารสนเทศใดๆ คอการทผใชมทศนคตทดตอระบบ ยอมรบและนาระบบไปปรบใชกบการทางานเนองจากระบบ ESS เปนระบบทจดทาขนสาหรบผบรหารระดบสงโดยเฉพาะหรออาจกลาวไดวาผบรหารระดบสงเปนผใชโดยตรงของระบบ ผบรหารระดบสงนอกจากจะชวยผลกดนและสนบสนนดานทรพยากรตางๆ แลว ยงตองใหความรวมมอกบทมงานพฒนาระบบเพอใหสามารถรวบรวมความตองการของผบรหาร และนามาออกแบบระบบใหเหมาะสมกบลกษณะการใชงานตอไป ผบรหารควรมความรความเขาใจและมองเหนประโยชนของการนาสารสนเทศทไดจากระบบ ESS ไปใช ซงการนาระบบสารสนเทศมาใชในองคการไดอยางมประสทธภาพ นนจะตองมการวางแผนกลยทธสารสนเทศทดสอดคลองกบนโยบาย และแผนกลยทธขององคการ โดยการวางแผนกลยทธสารสนเทศจะดเพยงใดนนขนอยกบผบรหารระดบสง นอกจากนน แลวการมทศนคตทดของผบรหารตอระบบสารสนเทศ และเปนผนาในการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการวางแผนกลยทธและบรหารองคการ ลวนกอใหเกดภาพลกษณทดและเปนแบบอยางในการนาใชเทคโนโลยสารสนเทศมาใชใหเกดประโยชนตอองคการ

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.2.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 5.2.3 ในแนวการศกษาหนวยท 5 ตอนท 5.2 เรองท 5.2.3

33

ตอนท 5.3 การประยกตใชขอมลและสารสนเทศเชงกลยทธในระบบงานสาธารณสข

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 5.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง หวเรอง เรองท 5.3.1 ระบบงานสาธารณสข เรองท 5.3.2 การประยกตขอมลสารสนเทศเชงยทธศาสตรใชในงานบรหาร เรองท 5.3.3 การประยกตขอมลสารสนเทศใชในงานบรการ เรองท 5.3.4 การประยกตขอมลสารสนเทศเชงกลยทธใชในงานวชาการ แนวคด 1. ระบบงานสาธารณสข เปนงานทประกอบดวยระบบงานยอยและองคประกอบอนอกหลายองคประกอบทประสานกนเพอใหบรรลผลของภารกจในการแกไขปญหาสขภาพอนามยของมนษยโดยรวม ในการแกไขปญหาหรอการวเคราะหปญหานนจะตองนาขอมลและสารสนเทศทมประสทธภาพมาใชเปนเครองมอในการแกไขปญหา 2. การบรหารงานในองคกรสาธารณสข จะตองนาขอมลและสารสนเทศมาประยกตใชเชงกลยทธบรหารงบประมาณและงานสารบรรณเพอใหเกดประสทธผลในการบรหาร 3. การประยกตใชขอมลสารสนเทศในงานบรหารชวยเพมประสทธภาพและประสทธผลในการใหบรการสขภาพตงแตระดบตาบลจนถงระดบจงหวด จะชวยลดความซ าซอนและระยะเวลาในการดาเนนงาน การประยกตใชขอมลประกอบการรวบรวมขอมลการวเคราะหขอมล 4. การประยกตใชสารสนเทศเชงกลยทธในงานวชาการจะนาไปใชในการวางแผนโครงการและโดยเฉพาะอยางยงการวางแบบยทธศาสตรและการนาไปใชในการกาหนดนโยบาย และการนาการประเมนผล ในการดาเนนงานเพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผลในการดแลสขภาพอนามยของประชาชน วตถประสงค เมอศกษาตอนท 5.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายลกษณะของระบบงานสาธารณสขได 2. อธบายการประยกตใชขอมลและสารสนเทศในงานบรหารได 3. อธบายการประยกตใชขอมลและสารสนเทศในงานบรการได 4. อธบายการประยกตใชขอมลและสารสนเทศในงานวชาการได

34

ความน า

กระทรวงสาธารณสขมการนาระบบสารสนเทศมาชวยในการดาเนนงานใหมประสทธภาพและเปนเครองมอในการสรางระบบสาธารณสขใหมคณภาพ ระบบสารสนเทศทนามาใชในองคการมหลายประเภทดวยกน เชน ระบบประมวลผลธรกรรม ระบบสารสนเทศเพอการจดการ ระบบสนบสนนการตดสนใจ หรอระบบผเชยวชาญ แตละระบบมวตถประสงคและการดาเนนงานทตางกน การรจกเลอกใชวธการพฒนาระบบทเหมาะสมจะชวยใหสามารถพฒนาระบบไดบรรลตามวตถประสงคภายในกรอบของเวลาและงบประมาณทกาหนด

เรองท 5.3.1 ระบบงานสาธารณสข

ระบบงานสาธารณสข (Health System) คอ งานทประกอบดวยระบบงานยอย (Subsystem) และองคประกอบอนอกหลายองคประกอบ ทประสานกนเพอใหบรรลผลของภารกจในการ แกปญหาสขภาพอนามย ของมนษยโดยรวม การสาธารณสขไดเกดขนมาพรอมกบประวตศาสตรของมนษยชาตเปนภารกจทเรมจากความรบผดชอบของตวบคคลและครอบครวไปจนถงชมชน สงคม ประเทศชาต และของโลก ในทสดปญหาสาธารณสขทสาคญมากในอดตคอปญหาโรคระบาด ซงเหนผลแหงความรนแรงในการทาลายชวตมนษยจานวนมากภายในระยะเวลาอนสน ทาใหมนษยตองคนควา ศกษาหาวธการในการแกปญหา เรมตนดวยการศกษาวจยใหทราบแนชดวาสาเหตของปญหาคออะไร จนกระทงความเจรญทางวทยาศาสตรไดเกดขนและเจรญกาวหนามาเปนลาดบ วทยาศาสตรและเทคโนโลยไดพฒนายาและวคซน รวมทงเครองมอในการวนจฉยและรกษาโรค ทาใหทงปญหาสาธารณสขและระบบบรการสาธารณสข ทมพลวต และการปรบเปลยนไปอยางรวดเรวมากจนปญหาสาธารณสขไมอาจถกขจดใหหมดไปอยางสนเชงไดจงตองมการพฒนาระบบบรการ สาธารณสขกนตอไปอก เพอใหสามารถแกปญหาใหไดดขนกวาในปจจบน ในการพจารณาเราวเคราะหปญหาเพอทาการพฒนาระบบสาธารณสขใหไดถกตอง และครบถวนอาจจาแนกปญหาสาธารณสขออกไดเปน 2 ประเภท คอ (สานกงานคณะกรรมการการสาธารณสขมลฐาน 2532 : 23)

1. ปญหาสาธารณสข (Health Problem) หมายถง ปญหาอนเกดขนโดยตรงตอสขภาพคอ ความเจบปวย บาดเจบ หรอความบกพรองของสขภาพกายและสขภาพจต ซงขนอยกบปจจยทสาคญ 4 ปจจย คอ

- พนธกรรม (Heredity) คอ มลเหตของโรคทมการถายทอดทางพนธกรรม - พฤตกรรม (Behavior) คอ พฤตกรรมทไมถกตองเหมาะสมของคนทาใหเกด

พฤตกรรมเสยง และทาใหเกดความเจบปวย - สงแวดลอม (Environment) สงแวดลอมซงอาจมมลพษของสงแวดลอม และแหลง

เพาะเชอโรคและพาหะนาโรคกทาใหมโอกาสเจบปวยไดมาก

35

- บรการสาธารณสข ถามบรการทดและทกคนไดรบความสะดวกทจะไปรบบรการโอกาสทจะเปนโรคหรอเจบปวยรนแรงกจะมนอย

2. ปญหาระบบบรการสาธารณสข (Health System Problem) หมายถง ปญหาทมลกษณะเปนอปสรรคขดขวางทาใหระบบบรการสาธารณสขตองดอยประสทธภาพไปโดยไมสมควร มใชปญหาอนสงผลตอสขภาพคนโดยตรง ระบบบรการสาธารณสขแบงออกเปน 7 ประเภท ตามลกษณะของปญหาสาธารณสข รวมทงมาตรการและเทคโนโลยทจะใชแกปญหาดงตอไปน คอ (WHO, 1953)

2.1 การสงเสรมสขภาพ (Health Promotion) 2.2 การปองกนโรค (Disease Prevention) 2.3 การคมครองเฉพาะกลมเสยง (Specific Protection) เชน การอนามยแมและเดกการวางแผนครอบครว การอนามยโรงเรยน การอาชวอนามย และการคมครองผบรโภค เปนตน 2.4 การชนสตรโรค (Laboratory Service) เพอสนบสนนการปองกนโรค การวนจฉยโรค การรกษาพยาบาล และการคมครองผบรโภค 2.5 การรกษาพยาบาล (Medical Care) 2.6 การจากดความพการ (Limitation of Deformities) 2.7 การฟนฟสภาพ (Rehabilitation)

นอกจากระบบบรการสาธารณสขจะประกอบดวยบรการประเภทตางๆ ทง 7 ประเภท ดงกลาวขางตนแลว ยงมระบบบรหารจดการ ซงอาจเปนระบบยอยภายในบรการแตละประเภท หรออาจเปนระบบบรหารจดการใหญ ซงนาเอาบรการประเภทตางๆ เขาเปนองคประกอบของระบบกได การบรหารจดการนเองทจะทาใหเกดปญหาของระบบสาธารณสขขนใหทาการปรบปรงแกไขอยตลอดเวลา ซงจะตองทาการพจารณาศกษากนตอไป ในการแกปญหาสาธารณสขขอเทจจรงทสาคญยงประการหนงในการดาเนนชวตของมนษยนนกคอ ปญหาเปนตนเหตใหเกดงาน จะตองมการทางาน จงจะสามารถแกไขปญหานนใหลลวงไปไดงานเลกๆ ทบคคลทาเรยกวา ทางานแตงานใหญๆ ทองคกรทาตองกลายเปนการบรหารงาน นกวเคราะหไดทาการสรางรปแบบจาลอง (model) งายๆ สาหรบวเคราะหปญหา ไวในรปของสมการ ดงน P = (DS - PS) C เมอ P คอ ปญหา (Problem) PS คอ สภาพปจจบน (Present Situation) DS คอ สภาพทพงประสงค (Desire Situation) - คอ เครองหมายลบ ( ) หมายความวาทงหมดในวงเลบคณดวย C C คอ ความวตกกงวล (Concern)

36

เมออานสมการนแลวไดความวาปญหาคอความแตกตางระหวางสภาพทเปนอยในปจจบนกบสภาพอนเปนทพงประสงค คณดวยความวตกกงวลหมายความวา ถามความวตกกงวลมากปญหานนกรนแรงมาก และเมอเอาสภาพทพงประสงคลบดวยสภาพปจจบนแลวมผลตางกนมากปญหานนกจะรนแรงมากเชนเดยวกน เมอใดสภาพในปจจบนไดรบการเปลยนแปลงใหเปนสภาพทพงประสงคปญหานนกหมดไป

จากรปแบบจาลองงายๆ นจะเหนไดวา ภารกจทจะตองทาเพอแกปญหาใหไดนน คอ การผลกดนสภาพปจจบนใหกลายเปนสภาพทพงประสงค เมอสภาพปจจบนมคาเทากบสภาพทพงประสงคแลว คาในวงเลบทงหมดจะกลายเปนศนยนนกคอการแกปญหาประสบความสาเรจแลว รปแบบจาลองนองคการอนามยโลกนามาใชฝกอบรมนกวางแผนสาธารณสขในประเทศไทยตงแต พ.ศ. 2516 และยงคงประยกตใชไดดอยจนถงปจจบน (สมโภช รตโอฬาร และประยร กนาสนธ 2539 : 139)

ในการทางานเพอแกปญหาตางๆ ตงแตปญหาทงายแกไดโดยบคคลเพยงคนเดยวไปจนถงปญหาทยากและสลบซบซอนตองแกดวยองคการ ซงมตงแตองคการขนาดเลกถงองคการขนาดใหญ รวมทงปญหาใหญมากๆ มความยงยากสลบซบซอนมากตองใชองคการทงขนาดเลกและขนาดใหญรวมกนแกปญหาดงเชน ปญหาสาธารณสขของประเทศ จาเปนอยางยงทจะตองใชขอมลและระบบขอมลขาวสารทมประสทธภาพเขามาเปนเครองมอในการแกปญหา ถาปราศจากเครองสนบสนนนแลว จะไมสามารถแกปญหาใหสาเรจลลวงไปได

3. ระบบบรหารงานสาธารณสขและระบบขอมลขาวสารการบรหารงานสาธารณสข การบรหารกคอ

กระบวนการแกปญหาขนาดใหญทมความรนแรงและสลบซบซอนสง ดงไดกลาวไวในแบบจาลองวเคราะหปญหาขางตนแลว และในระบบบรหารนกมระบบยอยทเรยกวา ระบบขอมลขาวสารการบรหาร (MIS) แทรกผสมผสานอยดวยอยางแนบแนน ระบบยอยนอาศยขอมลขาวสารจากระบบขอมลขาวสารขององคการ (IS) ซงอาจไดขอมลจากหลายแหลงทงภายนอกและภายในองคการมาทาหนาทสนบสนนกระบวนการบรหาร ซงมทงขอมลจากสถตและรายงานขอมลจากหนงสอสงการเอกสารโตตอบขององคการ และระเบยบ ขอบงคบ รวมทงกฎหมายทเกยวของ

37

เพอใหเกดความเขาใจในระบบบรหารดงกลาวชดเจนขน ขอใหพจารณาภาพท 5.1 การวางแผนยทธศาสตร ประกอบการพจารณา ดงตอไปน (จารญ มขนอน และไพโรจน นงสานนท, 2524 : 12)

สภาพแวดลอม สภาพแวดลอม (แนวโนม) (องคกรอน)

เปาหมายสขภาพดถวนหนา (GOAL)

การวเคราะหสถานการณ

และปญหาสาธารณสข (PROBLEM

IDENTIFICATION)

MIS การควบคม กากบและประเมนผล

ผลลพธ (OUTCOMES)

ทรพยากรและเทคโนโลย

(INPUTS) ผลงานโครงการ

(OUTPUTS)

กาหนดระยะเวลา (TIME SPAN AND TIME POINTS) สภาพแวดลอม สภาพแวดลอม

(เศรษฐกจและสงคม) (อนาคต)

สภาพแวดลอม

(ขอจากด)

38

ภาพท 5.1 แสดงความสมพนธของ MIS กบระบบงานสาธารณสข ในแผนภาพแสดงระบบขอมลขาวสารการบรหารอนเปนสวนหนงของระบบบรหารตามแผนยทธศาสตร (Strategic Planning) ทมขนตอนของกระบวนการบรหารงานซงหมนเวยนไปตามลกศร ดงน

1. เปาหมายสขภาพดถวนหนา คอ เปาหมายขนสดทายของการสาธารณสขทตองการใหทกคนทกครอบครวและทกชมชนมความสมบรณทงสขภาพ รางกาย จตใจและสงคมไดหมายความแตเพยงปราศจากโรคเทานน จะตองมเกณฑการประเมน (Criteria) และตวชวด (Indicators) ทกาหนดขนโดยอาศยขอมลอนสมเหตสมผลและเชอถอได

2. การวเคราะหสถานการณและปญหาสาธารณสข จะตองอาศยขอมลจากระบบขอมลขาวสารสาธารณสขและแหลงขอมลอน เพอใหสามารถวเคราะหและวนจฉยปญหาไดโดยถกตองและลงมอกาหนดแผนงานแกปญหา

3. ทรพยากรและเทคโนโลยทเปนปจจยน าเขา (Inputs) เพอเรมงานแกปญหาตองระดมทรพยากรและเทคโนโลยมาใชใหพอเพยงและเหมาะสมกบสภาพของปญหา

4. ตารางสามเหลยมและองคประกอบตางๆ ของกระบวนการบรหาร (Process) ทจะจดการให Input กลายเปน Outputs ซงประกอบดวยจดกาหนดและระยะเวลาเปน 6 จด คอมเปาหมายยอย 6 เปาหมายและกาหนดกจกรรมในการดาเนนงาน พรอมทงกาหนดตวชวด (Indicators) วา ณ กาหนด เวลาหนงๆ ไดดาเนนกจกรรมในพนทสามเหลยมนนไดครบถวนหรอไม บรรลเปาหมายยอยทกาหนดไวหรอไม ทงนควบคมกากบไดจากขอมลขาวสารการบรหาร เปรยบเทยบกบตวชวดทกาหนดไวในแผนจนกวาจะผานเปาหมายขนสดทาย คอ ขนท 6 แลวและไดผลงาน (Outputs) ตามทกาหนดไวในแผนงาน

5. ผลงาน (Outputs) สวนใหญแลวในแผนงานสาธารณสข ผลงานโครงการมกจะเปนการบรหารจดการ การวางแผนกาลงคน พรอมดวยเครองมอและอปกรณตางๆ สาหรบจดบรการใหแกประชาชนตามทกาหนดไวในแผน

6. ผลลพธ (Outcomes) คอผลงานสบเนองจาก Outputs เมอประชาชนไดรบบรการแลวจะมสขภาพดขน หายจากการเจบปวย ลดการระบาดของโรค ลดภาวการณเจรญพนธ ลดภาวะ ทพโภชนาการ ฯลฯ

7. ระบบขอมลขาวสารการบรหาร (MIS) เพอทาการควบคมกากบและประเมนผลอยในวงกลมเลกตรงจดศนยกลาง

8. สภาพแวดลอม ซงระบไวบน 4 มมของแผนภาพและดานลางของแผนภาพ รวมเปน 5 ประการ คอ แนวโนมทพจารณาไดในปจจบนเกยวกบปญหาสาธารณสข สภาพแวดลอมดานเศรษฐกจและสงคม สภาพแวดลอมทเปนขอจากด เชน ดานทรพยากรและเทคโนโลย สภาพแวดลอมของสงทอาจเกดขนไดในอนาคต เชน ผลกระทบของโรคเอดสตอภาวะภมคมกนโรค เปนตน จากนนกยงมสงแวดลอมทเปนขององคการภายนอกดวย สภาพแวดลอมเหลานไมไดเขามาอยในระบบบรหารโดยตรง แตจะตองสบคนขอมลขาวสารเอามาใชประโยชน เพอความสาเรจโดยคมคาและประหยดของการบรหาร

39

จากแผนภาพท 5.1 นจะเหนไดวาการวางแผนงาน การบรหารจดการ และการควบคมกากบงานจะตองมทรพยากรพเศษอยอยางหนงนอกเหนอจาก Input ตามปกตคอขอมลขาวสารและเวลา เพราะฉะนนการวางแผนงานจงตองจดทาในรปของโครงการ ทมแผนยทธศาสตรโดยมกาหนดเวลาเปนเงอนไข ทงน ไมวาจะเปนโครงการขนาดเลกหรอขนาดใหญเพยงใด และไมวาอยในระดบกระทรวง หรอกรม หรอจงหวดแมแตในระดบอาเภอ หรอสถานบรการขนาดใดกใชรปแบบของแผนยทธศาสตรนไดทงสน 4. การบรหารจดการเพอพฒนาระบบขอมลขาวสารสาธารณสข ขอมลขาวสารหรอสารสนเทศสาธารณสข ไดแก ขอมลประชากร ขอมลสขภาพ (Health Status) สถตชพ คอ การเกด การตาย และการเจบปวย ขอมลกจกรรมบรการสาธารณสข (Health Activates) ขอมลทรพยากรสาธารณสข (Health Resources) ซงมทงเรองของคน เรองสถานท เรองอปกรณ และเครองมอ รวมทงเรองการใชจายเงน นอกจากนน กเปนเรองของขอมลดานเศรษฐกจ สงคม ซงเกยวของกบการสาธารณสข ภารกจสาคญในการบรหารจดการเพอพฒนาระบบขอมลขาวสารสาธารณสขของกระทรวงสาธารณสขอาจสรปได คอ

1) การเกบรวบรวมขอมลจากรายงานตางๆ ดานสาธารณสขทวประเทศ ทาการสารวจตรวจสอบประมวลผล และจดทารายงานสถตสาธารณสขและขอมลทางการแพทยเพอเผยแพร และใชประโยชนสาหรบประกอบการพจารณากาหนดนโยบาย วางแผนโครงการตางๆ ทางดานสาธารณสข

2) การวจยและพฒนาระบบขอมลขาวสารสาธารณสข 3) การพฒนาและปรบปรงระเบยน รายงาน และระบบการเกบขอมลตางๆ ใหทนสมยตามกลไก

ปอนกลบ (Feedback) ในระบบขอมลขาวสารสาธารณสข 4) การศกษาวเคราะหและกาหนดระบบงานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศอนๆ ใหทนสมย

และสนองความตองการของกระทรวงสาธารณสข 5) ทาการพฒนาบคลากรดานระบบขอมลขาวสารและเทคโนโลยสารสนเทศ 6) การพฒนา IS และ IT เพอสนบสนนการศกษาและพฒนาบคลากรสาธารณสขดวยระบบ

สารสนเทศททนสมย 7) พฒนาฐานขอมลดานสาธารณสขและเผยแพรขอมลขาวสารสาธารณสขใหแกองคการภายนอก และ

สาธารณะใหเกดประโยชนสงสด

5. ฐานขอมล ฐานขอมลคอ การรวบรวมและจดเกบขอมลใหผใชขอมลสามารถเขาถง (access) จานวนมากๆ ไดโดยสะดวกรวดเรว ทงน จะตองผานระบบบรหารจดการฐานขอมล (Database Management System) ทดและมประสทธภาพ ในยคของความกาวหนาทางดานโทรคมนาคมน ระบบบรการ On-line database ในเรองนาสนใจและเปนประโยชนในแงขาวสารทวไปและขาวสารดานธรกจ รวมทงขอมลดานการแพทยและสาธารณสข นอกจากนนความกาวหนาดานอเลกทรอนกสไดทาใหเกด Hypermedia database ทใหบรการขอมลทางวชาการ ทงขอมลภาพและเสยง บรการแกผใชผานการสอสารดาวเทยมอยางแพรหลายเกอบทวโลก

40

ซงทางกระทรวงสาธารณสขกไดนาบางสวนมาใชในรปของบรการแพทยทางไกล (Telemedicine) และกาลงพฒนาใหกาวหนาและประสบผลดยงขนโดยลาดบ (Laudon, 1995 : 232)

ฐานขอมลขาวสารสาธารณสขทสานกเทคโนโลยสารสนเทศของกระทรวงสาธารณสขมอยในปจจบนประกอบดวยฐานขอมลในระบบขอมลขาวสารดงตอไปน คอ

1) ฐานขอมลขาวสารสถตสาธารณสข 2) ฐานขอมลขาวสารระบาดวทยา 3) ฐานขอมลขาวสารบคลากรสาธารณสข 4) ฐานขอมลขาวสารการเงนและงบประมาณ 5) ฐานขอมลขาวสารโรคเอดสและโรคตดตอ 6) ฐานขอมลขาวสารโรคตดเชอและโรคไมตดเชอและพาหะนาโรค 7) ฐานขอมลขาวสารคมครองผบรโภค 8) ฐานขอมลขาวสารดานสมนไพร 9) ฐานขอมลขาวสารดานยา 10) ฐานขอมลขาวสารดานอาหาร 11) ฐานขอมลขาวสารดานเครองสาอาง 12) ฐานขอมลขาวสารดานเครองมอแพทย 13) ฐานขอมลขาวสารเพอการตดสนใจของผบรหาร 14) ฐานขอมลขาวสาร CD - ROM

หลงจากศกษาเนอหาสาระหนวยท 5 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 5.3.1 ในแนวการศกษาหนวยท 5 ตอนท 5.3 เรองท 5.3.1

41

เรองท 5.3.2 การประยกตขอมลสารสนเทศเชงยทธศาสตรใชในงานบรหาร การใชขอมลสารสนเทศในงานบรหาร สามารถนาไปประยกตใชไดทงปจจยนาเขา กระบวนการ ผลลพธทได จงครอบคลมการนาไปใชในงานบรหารเกอบทกดานซงในทนจะนาเสนอในสวนของปจจยนาเขาของการบรหารในดานบรหารบคคล งบประมาณ และสารบรรณเทานน โดยเนนในสวนของสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขเปนตวอยาง 1. การประยกตใชในงานบรหารงานบคล

ระบบบรหารงานบคคล เปนระบบ สารสนเทศ (information system) ทจดทาขนเพออานวยความสะดวกแกผปฏบตงานบรหารบคคลซงเดมมปญหาคอการเกบขอมลทะเบยนประวตบคคลเปนจานวนมากไวดวยกน เชน เจาหนาทของสานกงานปลดกระทรวงมปรมาณมากถงสองแสนกวาคนนนยงยากมาก เมอเกดการเปลยนแปลงตางๆ กบบคคลไมวาจะเปนการบรรจแตงตงใหมๆ โอนยาย ขนเงนเดอนกบบคคลใดบคคลหนงตองทาการคนหารวมทงการจดการเอกสารในการบรหารมมากยงยากซบซอนมผลกระทบตอการคนหาประมวลผลขอมล การนา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ (information technogy) เขามาใชเปนประโยชนอยางยงในการเกบขอมลลดความซ าซอนเมอมการเปลยนแปลงสามารถพมพคาสงจากเครองคอมพวเตอรมาใชไดทนทขณะเดยวกนขอมลทไดกจะไหลเขาไปเกบไวอยางเปนระเบยบ เมอตองการทราบขอมลเพอบรหารแตงตงโยกยายตางๆ ทาไดสะดวกรวดเรวและทนตอเหตการณ นอกจากน ยงจะชวยลอดงานพมพเอกสารทซ าซอนและไมจาเปนลงไปเปนจานวนมาก สานกงานปลดกระทรวงฯ ไดนา IT มาใชในระบบบรหารงานบคคลในการบนทกทะเบยนประวต ตาแหนง และบคคล การจดทาบญชถอจายและการจดทาคาสงตางๆ โดยสามารถพมพคาสงไดจากระบบงาน IT โดยอตโนมตและการจดทาคาสงดงกลาวจะเขาไป Update ฐานขอมลใหเองโดยอตโนมต ซงขณะนไดปรบปรงระบบใหเปนแบบลกแมขาย (Client Server) และทางานบน หนาจอ (WINDOWS) ใชในสวนกลาง (กองการเจาหนาท) ตงแตปงบประมาณ 2540 และในสวนภมภาคสาหรบสานกงานสาธารณสขจงหวดและโรงพยาบาลศนย / โรงพยาบาลทวไป ในปงบประมาณ 2543

ในยคสมยทคอมพวเตอรมราคาแพงและมจานวนนอยคอมพวเตอรมบทบาทในเรองการบรหารงานบคคลนอยมาก แตอยางไรกดหลายหนวยงานกยงไดมการนาระบบคอมพวเตอรเขาใชในการเกบรวบรวมขอมลทางการบรหารงานบคคลอยบาง ซงสวนใหญจะเกบโดยใชเครอง MAINFRAME แตการใชและการบรหารขอมลดงกลาวกยงคงไมแพรหลายและมประสทธภาพมากนก ดงนน ขอมลทจดเกบโดยสวนใหญจงมกถกนามาใชในเชงสถตเพอประกอบการวเคราะหของบางหนวยงานเทานน

ตอมาเมอเทคโนโลยคอมพวเตอรไดมการพฒนามากขน จนถงยค Personal Computer คอมพวเตอรมราคาถกลงแตมประสทธภาพดขน รวมทงไดมการพฒนาภาษาทใชตดตอกบเครองคอมพวเตอรไดใกลเคยงกบภาษามนษยมากขนทาใหมการนาคอมพวเตอร PC มาใชกนอยางแพรหลาย โดยเฉพาะเมอสานกงาน ก.พ. ซงเปนหนวยงานกลางทางดานการบรหารงานบคคล ไดมการพฒนาโปรแกรมระบบงานบคคล (DPIS II) และไดสงไปใหหลายหนวยงานใช ทาใหมการใชระบบคอมพวเตอรเพอการบรหารงานบคคลมากขนวงกวาง นอกเหนอจากเดมทไดเคยนามาใชในการพมพงานเทานน

42

อยางไรกด โปรแกรม DPIS II ทสานกงาน ก.พ. ไดพฒนาขน กยงไมสามารถนาไปใชไดครอบคลมทกหนวยงาน เนองจากความแตกตางของโครงสรางองคกรอนมผลตอโครงสรางของฐานขอมลทาใหสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไมสามารถใชโปรแกรมดงกลาวได จงไดมการพฒนาโปรแกรมบรหารงานบคคลขนมาใชเอง โดยระยะแรก กไดใชโปรแกรม DPIS II เปนแมบทและปรบปรงใหสอดคลองกบโครงสรางของสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข โดยใหมระบบอานวยประโยชนมากขนและนาเทคโนโลยมาใชในระบบคอมพวเตอรเครอขายในลกษณะ Client-Server (สานกงานเทคโนโลยสารสนเทศ 2543)

ในปจจบนสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขไดพฒนาโปรแกรมการบรหารงานบคคลใหเหมาะสมและทนสมยตอสภาวการณมากยงขนทงในสวนของอปกรณและเครองมอตางๆ

2. การประยกตใชในงานบรหารงบประมาณ

ระบบการบรหารงบประมาณ เปนระบบทจดทาขนเพออานวยความสะดวกในการปฏบตงานงบประมาณซงเดมมปญหาในการดาเนนการทาไดลาชาเนองจากการดาเนนการซ าซอนและจาเปนตองมการตรวจสอบ มความยงยากในการจดทาเอกสารแตละเรองทกเรอง และขนตอนตองสงพมพงานคงเปนคอขวดทการพมพเอกสาร ขอมลทใชในการควบคมกากบงบประมาณเกบรวบรวมยากและไมถกตองตรงกนในจดตรวจสอบตางๆ การนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการพฒนาระบบบรหารงบประมาณจงเกดขนโดยพฒนาขนมาเปนระบบงาน 5 ระบบ ไดแก ระบบงบประมาณทไดรบการเบกจาย การจายเงน การลงบญช และการจายเงนเดอน เมอนา IT มาใชในระบบงานดงกลาวทาใหลดความซ าซอนในการบนทกขอมลแบบพมพตางๆ ทเปนแบบฟอรมมาตรฐานสามารถพมพไดจากเครองคอมพวเตอรโดยไมตองพมพซ าอกครง ขอมลทไดจากระบบถกตอง ทนเวลา และสามารถนาไปใชในการบรหารงบประมาณไดอยางมประสทธภาพ สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไดดาเนนการตดตงใชงานในกองคลงตงแตป พ.ศ. 2541 เปนตนมา (สานกงานสาธารณสขจงหวดสมทรปราการ สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2543) ซงในปจจบนงบประมาณเพมมากขน กจกรรมทเกยวของมากยงขนและกาหนดตวชวดเขามาเกยวของกบงบประมาณ จงทาใหการบรหารงานงบประมาณจาเปนตองถกตองแมนยาและเชอถอได มฉะนนถาเกดมความบกพรองในการบนทกดาเนนงานดานงบประมาณผดพลาดการตดสนใจในขอมลทผดพลาดกจะทาใหเกดผลเสยตามมาได

3. การประยกตใชในงานสารบรรณ

ระบบสารบรรณ เปนระบบการบรหารงานเอกสารราชการของสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข การดาเนนงานโครงการเรมตนดวยการวเคราะหปญหาทเกดขนกบระบบเดมคอ สารบรรณกลางรบหนงสอจากภายนอกวนละประมาณ 600 เรอง ใชเวลาลงทะเบยนโดยเฉลยวนละ 20 ชวโมง/วน หนงสอมกหายและตดตามยาก การแจงเวยนหนงสอทมขอความเหมอนๆ กนทาไดชาสนเปลองเวลาและกระดาษ การจดเกบเอกสารทาไดยาก สนเปลองทจดเกบและคนหายาก จากปญหาดงกลาวจงดาเนนการตดตงระบบเทคโนโลยสารสนเทศทสามารถรบ - สงหนงสอราชการทาใหสามารถตดตามคนหาและตรวจสอบการดาเนนงานทเกยวของกบหนงสอราชการแตละฉบบไดทกขนตอน เกบหนงสอราชการเหมอนกบตวจรงในรปของภาพถาย (Image) ใหสามารถสบคนและพมพใชอางองแทนตวจรงได ทาใหลดปญหาเรองเกบเอกสาร สามารถแจงเวยนหนงสอทางสายโดย

43

ไมตองสงตวจรงได สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไดดาเนนการตดตงใชงานตงแตป พ.ศ. 2540 เปนตนมาและยงคงใชงานอยในปจจบน

ระบบงานสารบรรณเปนระบบงานทพฒนาขน เพอใชสาหรบการจดการเกยวกบเอกสารของสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขทงหมด เชน หนงสอราชการ บนทกขอความ หนงสอเวยน ฯลฯ โดยมการใชงานเชอมโยงเปนระบบเดยวกนทกกองในสวนกลางภายใจอาคารสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข (สานกเทคโนโลยสารสนเทศ สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2542)

โปรแกรมสารบรรณ เปนโปรแกรมทตดตงใชงานในระบบ LAN หรออาจกลาวไดวาเปนระบบแบบ Client-Server หมายถง เครองคอมพวเตอรของผใชระบบงานสารบรรณทกคนเปนเครอง Client หรอเครองลกขาย

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.3.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 5.3.2 ในแนวการศกษาหนวยท ตอนท 5.3 เรองท 5.3.2

เรองท 5.3.3 การประยกตขอมลสารสนเทศเชงกลยทธใชในงานบรการ งานบรการมความหมายทเจาะจงในสถานบรการสาธารณสขอนไดแก โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน ศนยการแพทยชมชน และสถานอนามย เปนตน ซงดาเนนการโดยเจาหนาทดานสาธารณสข และใหบรการสขภาพแกประชาชนทมารบบรการ ซงงานบรการจงครอบคลมกจกรรมเกอบทงหมดของสถานบรการ และในแตละแผนกหรอแตละหนวยบรการตองใชขอมลเปนสวนประกอบทสาคญในการใหบรการแกประชาชนทงสน

ในกรณตวอยางตอไปนจะนาเสนอในงานบรการทสถานอนามยซงเปนหนวยบรการทเลกทสด และอยใกลประชาชนมากทสด โดยเนนการใชขอมลในดานตางๆ เปนกรณตวอยางซงสามารถจะสะทอนใหเหนถงความสาคญของขอมลในงานบรการได

1. การประยกตใชขอมลขาวสารสนเทศในสถานอนามย สถานอนามยจะตองบนทกขอมลและจดทารายงานตางๆ ใหกบสานกงานสาธารณสขอาเภอ และใชในการดาเนนงานของตนเองซงมปรมาณมาก และการกระจดกระจายอยในดานตางๆ การปรบปรงระบบขอมล

การใชโปรแกรมทสถานอนามยจะทาใหเกดการเปลยนแปลง ดงน 1) ลดความซ าซอนในการบนทกขอมลผปวยทมารบบรการในสถานอนามย โดยการคย

ขอมลผปวยโดยเฉพะขอมลสวนตวเพยงครงเดยว เพอการใชงานทกประเภทบรการแทนทระบบมอทจะตองมการบนทกขอมลผปวยดงกลาวใหมทกครงทผปวยมารบบรการประเภทใหมๆ ซงตางจากเดม เชน ประเภทบรการผปวยนอก ประเภทบรการรบวคซน ประเภทบรการวางแผนครอบครว ประเภทบรการอนามยแมและเดก ประเภทบรการโภชนาการ

44

2) ลดความยากในการคนหาแกไขขอมลและประวตตางๆ ของผปวยแทนทจะตองไปแยกการคนหาและแยกการแกไขในเอกสารตางๆ ทอยกระจดกระจายในเอกสารแตละประเภท บรการทผปวยมาขอรบกสามารถทาไดทจดเดยวทาใหขอมลมความถกตองเปนเอกภาพไมมปญหาเรองขอมลผปวยคนเดยวกน แตถกบนทกแตกตางกนในเอกสารตางๆ ไมเกดความขดแขงของขอมลในตวเอง ไมทาใหเกดความไมนาเชอถอ จากการปรบปรงขอมลไมครบถวน

3) ลดความลาชาของระยะเวลาในการจดทารายงานตางๆ เจาหนาทสถานอนามยไมตองเสยเวลาในการจดทารายงาน ทจะตองจดสงอาเภอและจงหวดในแตละสปดาหและเดอนทมอยเปนจานวนมาก ทาใหมเวลาในการใหบรการแกผปวยมากขน

4) ใชในการปรบปรงงานบรการจากฐานขอมลเจาหนาทสามารถปรบปรงการบรการใหดขนโดยใชประโยชนจากรายงานตางๆ จากโปรแกรมทพมพออกมาสาหรบใชในการตดตามผปวยตางๆ ในลกษณะการเฝาระวงโรคการรกษาตอเนอง การตดตามผปวย ตลอดจนการออกเยยมบาน และการใหบรการนอกสถานทได

ระบบงานฐานขอมล สาหรบสถานอนามยเปนระบบทพฒนาขนเพอใชในการบรหารจดการฐานขอมลดานสาธารณสข ของสถานอนามย โดยใชโปรแกรม Microsoft Access 97 เปนเครองมอพฒนาทงในสวน front-end (User Interface) และสวน Back-End (Database Management) โดยสามารถทางานไดทงในระบบคอมพวเตอรเดยว (Stand Alone) และระบบคอมพวเตอรเครอขายทองถน (Local Area Network) ทงนเพอใหสถานอนามยทนาโปรแกรมฯ ไปใชงาน สามารถปรบใชกบหนวยงานของตนเองไดอยางเหมาะสม

ระบบงานฐานขอมลสถานอนามย ประกอบดวย 3 Module ดงน 1) ระบบขอมลพนฐานทวไป 2) ระบบขอมลการใหบรการในสถานอนามย 3) ระบบขอมลการตดตามงานในชมชนและรายงาน ในการประยกตใชขอมลและสารสนเทศในงานบรการทสถานอนามยนน จดเรมตนทสาคญทสด คอ การรวบรวมขอมล และการวเคราะหขอมล ซงมรายละเอยดดงตอไปน ขนตอนท 1 การรวบรวมขอมล (Data collection) ขอมล หมายถง ขอความจรง ซงอาจแสดงออกในรปของตวเลข หรอมใชตวเลขกได ซงอาจจะเปนขอมลเชงขาวสาร เชงสถต ตลอดจนในลกษณะจดทะเบยนบนทกเอาไว หรอเชงบอกเลา การปฏบตงานสาธารณสขทตงอยบนพนฐานวชาการ จะตองเรมตนจากการมหลกฐานขอมลเพอสนบสนนในการระบวา เรองใดเปนปญหาของชมชน และขอมลเหลานมความจาเปนในการนามาใชเพอการวางแผน และสามารถใชวดความเปลยนแปลงทเกดขนได (การประเมนผล) การรวบรวมขอมลจะประกอบดวย 2 กจกรรมหลกคอ วธการรวบรวมขอมล และการตรวจสอบขอมล 1.1 วธการรวบรวมขอมล ในการรวบรวมขอมล มสงทตองคานงถงใหญๆ 2 ประการ คอ วธการรวบรวมขอมลและแหลงทมาของขอมล ซงทงสองสงนมความสมพนธตอเนองกน วธการรวบรวมขอมล และแหลงทมาของขอมลทมการใชมากในระดบสถานอนามย ไดแก

45

1) การรวบรวมขอมลจากระเบยนและรายงาน ขอมลทรวบรวมจากรายงานสวนใหญจะเปนขอมลเชงปรมาณ (Quantitative) อนไดแก จานวนผลการปฏบตงานของหนวยงาน ซงจะมระเบยนบนทกเปนรายวนแลวรวบรวมเปนรายเดอนเพอสงตอใหหนายงานบงคบบญชาในระดบถดไปตรวจสอบวเคราะห และประมวลในภาพรวม ขอมลจากระเบยนรายงานทใชอยในสถานอนามยโดยปกต ไดแก ระเบยนและรายงานผมารบบรการรกษาพยาบาล / รบบรการสงเสรมสขภาพ / รบบรหารปองกนโรค รายงานระบาดวทยาของโรคทตองเฝาระวง เปนตน แหลงทมาของขอมลทเปนรายงานสวนใหญ ไดแก หนวยงานราชการตางๆ โดยทวไปหนวยงานระดบจงหวด อาเภอและตาบล (ถาม) ของกระทรวงตางๆ จะมระบบการจดทาทะเบยน (ระเบยน) และรายงานอยมากมาย ดงนน หนวยงานเหลานจงมตวรายงานตางๆ ซงเปนแหลงทมาของขอมลทนกสาธารณสขอาจรวบรวมมาใชประกอบการกาหนด และวเคราะหปญหาของชมชนในพนทรบผดชอบไดนอกเหนอไปจากระเบยนและรายงานทจดทาและมอยแลวในระบบงานสาธารณสข เชน ขอมลประชากรจากทะเบยนราษฎร ขอมลการศกษาจากสานกงานการประถมศกษาและสานกงานศกษาธการอาเภอ ขอมลเกยวกบอาชพและรายไดประชากรจากสานกงานพฒนาชมชน ฯลฯ ขอดของการรวบรวมขอมลจากรายงาน คอเปนขอมลทมอยแลว ไมตองเสยเวลาไปเกบขอมลใหม และสามารถศกษายอนหลงไดไกลเทาทรายงานนนจะยอนหลงไป ซงชวยใหทราบถงการเปลยนแปลงหรอแนวโนมการเปลยนแปลงของเหตการณทเราสนใจ การรวบรวมขอมลจากรายงานมขอเสยทขอมลมกไมครบถวนสมบรณ ปญหาความนาเชอถอของขอมล และการเปลยนแปลงคานยามตางๆ ซงอาจไมไดระบไวในรายงานแตละปและทาใหเกดการแปลขอมลผดได ดงนนการนาขอมลจากรายงานมาใชจงจาเปนตองคานงถงขอจากดตางๆ ดงกลาว และระมดระวงในการวเคราะหและแปลผล 2) การรวบรวมขอมลโดยการสารวจ เปนวธทใชเกบรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทเปนประชากรเปาหมายทอยในพนทรบผดชอบเพอเปนขอมลพนฐานในการดาเนนงาน ซงในระดบสถานอนามยมขอมลทตองสารวจเปนระยะยามชวงเวลาการเปลยนแปลงของขอมลแตละเรอง เชน การสารวจเพอจาแนกประชากรเปาหมายในกลมอายตางๆ (เดกวย 0-5 ป เดกวยเรยน 5-14 ป หญงวยเจรญพนธ กลมผสงอาย ฯลฯ) การสารวจขอมลสขาภบาลครวเรอน การสารวจ จปฐ. เปนตนในการสารวจสวนใหญจะมแบบสารวจทจดทาขนไวแลว และใชวธการสมภาษณรวมกบการสงเกตแลวจดบนทกขอมล ลกษณะของขอมลทไดจากการสารวจอาจเปนไดทงเชงปรมาณ อนไดแก ขอมลตวเลขแสดงจานวนตางๆ และขอมลเชงคณภาพ (Qualitative) ซงมลกษณะขอมลเชงบรรยายเพอใหเหนสภาพ เชน สภาพความแออดของชมชน สภาพมลภาวะจากขยะ นาเสย สภาพการคมนาคม ฯลฯ (การเกบรวบรวมตลอดจนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ มเนอหาทนาสนใจอกมาก ซงนกสาธารณสขควรศกษาเพมเตม) การรวบรวมขอมลโดยการสารวจยงเปนวธทใชบอย ในการรวบรวมขอมลเพอการศกษาวจยทงในดานสาธารณสขและดานอนๆ ความเชอถอไดของขอมลจากการสารวจขนอยกบความชดเจนของแบบสารวจ ความเขาใจในความหมายของคาตางๆ ทใช ทกษะของผทาการสารวจ และกระบวนการตรวจสอบขอมลระหวางและ

46

หลงการสารวจ การสารวจในระดบสถานอนามยทใชบอยวธหนง ไดแก การสามะโน (census) คอการสารวจทกหนวยประชากร จงตองใชเวลาสารวจคอนขางมาก ดงนน จงจาเปนตองควบคมคณภาพของขอมลในขณะทาการสารวจอยางเขมงวด มฉะนนจะทาใหสญเสยเวลาในการสารวจโดยไมไดประโยชนเตมท 1.2 การตรวจสอบขอมล หลงจากรวบรวมขอมลโดยใชวธการตางๆ แลว นกสาธารณสขจาเปนจะตองตรวจสอบขอมลตางๆ ดงกลาว วามลกษณะทคลาดเคลอนจากสภาพความเปนจรง หรอขดตอหลกวชาการในเรองความเปนไปไดหรอไม ฉะนน เพอใหขอมลมความถอได (Reliability) และมความเทยงตรง (Validity) นกสาธารณสขจงจาเปนตองดาเนนการตรวจสอบขอมล ซงมวธการทใชกนโดยทวไป ไดแก 1) ในกรณทเปนขอมลจากระเบยนรายงานของสถานอนามยเอง การพจารณาการเปลยนแปลงของขอมลเปนรายเดอนหรอเปรยบเทยบขอมลในชวงเวลาเดยวกนของแตละปหากมความผดปกตจะสงเกตพบไดชดเจน แลวยอนกลบไปตรวจดทมาของรายงานนนๆ สวนกรณทเปนรายงานของหนวยงานอนๆ กอาจตรวจสอบไดดวยวธเดยวกน แตการยอนกลบไปตรวจแกไขทาไดยากกวา เพราะตองอาศยการประสานความรวมมอตางหนวยงาน

2) เปรยบเทยบสงทขอมลบงช กบสภาพความเปนจรงคามาตรฐานหรอหลกวชาการแลวนาหลกวชาการนนมาพจารณาประเดนทเปนขอสงสยในขอมลทรวบรวมมา เชน การมรายงานผปวยดวยไขมาเลเรย ทงทไมเคยมรายงานการปวยในพนทมากอน การมผปวยดวยอาการไขสง ออนเพลยมากและมผนขนตามตว โดยมผปวยอาการดงกลาวหลายรายในทกกลมอาย เปนตน กรณแตกตองศกษาวชาการการระบาดของมาเลเรย สวนกรณหลงหากพเคราะหโรคไมไดในระดบอาเภอหรอจงหวด (เนองจากเปนโรคทหายไปจากประเทศไทยนานแลว) อาจจาเปนตองปรกษาผเชยวชาญในระดบเขตหรอสวนกลาง กรณตวอยางทงสอง จาเปนตองสอบสวนเพอวเคราะหหาสาเหตทมาของโรค ซงอาจเนองมาจากการอพยพยายถน การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม ฯลฯ

การตรวจสอบขอมลเปนกระบวนการตอเนองและตองดาเนนการอยตลอดชวงเวลาของการรวบรวมขอมล เมอพบขอผดพลาดจะตองดาเนนการแกไขใหถกตองทนท หากไมอยในวสยทจะแกไขไดตองพจารณาวาขอมลนนมความจาเปนตองนามาใชหรอไม หรอมแหลงขอมลอนทเชอถอไดทดแทนกนหรอไม หากไมมทางเลอกอน อาจหมายเหตในขอมลทมนนๆ วามขอสงเกตอยางไรเพอใหผใชขอมลภายหลงไดระมดระวง

ขนตอนการรวบรวมขอมลในระดบสถานอนามย สวนใหญจะใชวธการบนทกขอมลลงในสมดหรอสาเนาเอกสารแลวเกบในแฟม หรอบางแหงอาจบนทกขอมลลงในระบบคอมพวเตอร แตไมวาจะบนทกดวยวธใด จาเปนจะตองมการจดกลมหรอจดระบบขอมล เพอความเปนระเบยบและสะดวกในการวเคราะหขอมล ดงนน ในระหวางรวบรวมขอมล จะตองคานงถงการจดกลมของขอมลไปพรอมกนดวย

อนง การรวบรวม การจดระบบ และการวเคราะหขอมล จดเปนสวนหนงของระบบขอมลขาวสาร ซงเปนองคประกอบหนงในกระบวนการบรหารงาน ซงจะไมกลาวถงรายละเอยดของระบบขอมลขาวสารในหนงสอเลมน แตเพยงจะเชอมโยงใหเหนวา ระบบระเบยนรายงานและบอรดแสดงขอมลตางๆ ทม

47

อยโดยทวไปในสถานอนามยนน กเปนสวนหนงของระบบขอมลขาวสารและเปนสวนหนงของการรวบรวมและวเคราะหขอมล ซงเปนสวนของกระบวนการใชวชาการในการปฏบตงานในสถานอนามย

สรปสาระส าคญ “การรวบรวมขอมล” ขอมลเปนหวใจสาคญในการปฏบตงานสาธารณสขในทกๆ ดาน การรวบรวมขอมลม 2 ขนตอน คอ วธการรวบรวมขอมล และการตรวจสอบขอมล โดยสวนใหญการรวบรวมขอมลนนสามารถเกบรวบรวมไดจาก ระเบยนรายงานและการสารวจขอมลเมอรวบรวมไดแลว จาเปนทจะตองมการตรวจสอบขอมล ซงการตรวจสอบขอมลนนตองดาเนนการอยตลอดเวลา เมอพบขอผดพลาด ตองดาเนนการแกไขทนท เพอใหขอมลมความนาเชอถอ (Reliability) และมความเทยงตรง (Validity) ซงวธการทใชโดยทวไป ไดแก การพจารณาการเปลยนแปลงของขอมลเปนรายเดอนหรอเปรยบเทยบขอมลในชวงเวลาเดยวกนของแตละป หรอเปรยบเทยบสงทขอมลบงช กบสภาพความเปนจรง คามาตรฐาน หรอหลกวชาการ

ขนตอนท 2 การวเคราะหขอมล (Data Analysis) กจกรรมในขนของการวเคราะห

ขอมลประกอบดวย การจดระบบขอมล และการวเคราะหขอมล เพอใหสามารถนาไปใชในการระบปญหาและการจดลาดบความสาคญของปญหาในขนตอไปซงมรายละเอยดดงตอไปน

2.1 การจดระบบขอมล การจดระบบขอมล เปนขนตอนตอเนองและควรดาเนนการไปพรอมๆ กบการรวบรวมขอมล โดยทวไปในการดาเนนงานสาธารณสขระดบสถานอนามย จะมการจดระบบขอมลในแนวทางทคลายคลงกน เวนแตพนทนนๆ จะมลกษณะพเศษเฉพาะบางดาน จงจะมรายละเอยดทตาง ออกไปการจดระบบขอมลทเกยวของในการดาเนนงานสาธารณสขระดบสถานอนามยโดยทวไป จะแบงขอมลเปนกลมตางๆ ทมอยในพนทรบผดชอบ ดงน

1) ขอมลประชากร ซงอาจจะไดจากการสารวจโดยใช แบบ รบ. 1 ต. 03 หรอขอมลจากทะเบยนราษฎร หรอ จปฐ. ฯลฯ โดยจาแนกเพศและกลมอาย และจาแนกตามหมบาน

2) ขอมลทรพยากร อาจไดจากการบนทกทะเบยนประวตหรอการสารวจ ไดแก ขอมลบคลากร งบประมาณ วสด ครภณฑ ยานพาหนะ ฯลฯ

3) ขอมลดานกายภาพและสงแวดลอมสวนใหญไดจากการสารวจ ไดแก จานวนหมบาน และหลงคาเรอน แผนท สภาพภมประเทศทรพยากรธรรมชาต สภาพการคมนาคม แหลงนาอปโภคบรโภค สถานศกษา โรงงานอตสาหกรรม พนทเกษตรกรรม พนทเปาหมายเฉพาะ ฯลฯ

4) ขอมลทางเศรษฐกจ ไดแก อาชพ รายได (อาจไดจากรายงานของสานกงานพฒนาชมชน) คาใชจายในการรกษาพยาบาล (อาจไดจากบนทกในทะเบยนผรบบรการ) ฯลฯ

5) ขอมลทางสงคม ไดแก ศาสนา ความเชอ คานยม ขนบธรรมเนยม วฒนธรรม สภาพการดารงชวตของประชากร การอพยพยายถน ฯลฯ ซงมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพ ขอมลกลมนมกไดจากการสงเกต พดคยและการมกจกรรมรวมกบประชาชนในชมชน

48

6) ขอมลทางการเมองการปกครอง ไดแก ผนาและบคคลสาคญในชมชน ความตองการของประชาชนและองคกรในทองถนนโยบายของรฐบาล ระเบยบ กฎหมายและปจจยทเกยวของกบการวางแผนงานสาธารณสขในพนท ฯลฯ

7) ขอมลสถตชพ ไดแก ขอมลการเกด การตาย การตายของมารดา ขอมลทารกตาย ชวงอายของประชากร ฯลฯ

8) ขอมลภาวการณเกดโรค และภาวะทเปนปญหาทางสาธารณสข นบเปนขอมลสาคญและมขอมลทตองรวบรวมจานวนมากเพราะอยในความรบผดชอบดานสาธารณสขโดยตรง อนไดแก อตราปวย อตราตายดวยโรคตดเชอตางๆ ทตองเฝาระวงทางระบาดวทยา สภาวะของโรคไมตดตอ เชน สถตการบาดเจบ-ตาย จากอบตเหต สถตผปวยดวยเบาหวาน / ความดนโลหตสง / โรคหวใจขาดเลอด สถตผลการเจาะโลหตหาสารเคมตกคางในเกษตรกร ฯลฯ

9) ขอมลดานบรการสาธารณสข ซงอาจแบงยอยไดเปน 4 กลม คอ

ก. ขอมลดานบรการรกษาพยาบาล ไดแก จานวนผมารบบรการจาแนกตามประเภทของการบรการ ความสามารถในการใหบรการรกษาพยาบาลในระดบตางๆ ฯลฯ

ข. ขอมลดานบรการสงเสรมสขภาพ ไดแก จานวนหญงมครรภทไดรบการดครรภกอนคลอด จานวนเดกลมเปาหมายทไดรบการตรวจสขภาพ และเฝาระวงทางโภชนาการ ฯลฯ

ค. ขอมลดานบรการปองกนโรค ไดแก จานวนเดกกลมเปาหมายทไดรบวคซนชนดตางๆ ครบตามกาหนด จานวนหญงมครรภทไดรบวคซนปองกนบาดทะยกครบตามกาหนด ฯลฯ

ง. ขอมลดานบรการฟนฟสภาพ ไดแก การดแลผปวยเรอรง ผพการในชมชน ฯลฯ 2.2 แนวทางการวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมล เปนขนตอนทมความสาคญมาก ในการนาไปสการระบปญหาและการจดลาดบความสาคญเรงดวนของปญหา นกสาธารณสขมวธการวเคราะหและแปลผลขอมลหลายวธ ตามลกษณะของขอมลแตละประเภทและความตองการใชผลการวเคราะห โดยทวไปการวเคราะหขอมลมสงทตองการได 2 ประการคอ ประเดนปญหา และปจจยทเกยวของกบประเดนปญหา ซงมแนวทางการวเคราะหทแตกตางกน ดงตอไปน

2.2.1 การวเคราะหเพอก าหนดประเดนปญหา วธการวเคราะหทนยมใชไดแก

การคานวณคาทางสถตแลวเปรยบเทยบกบคามาตรฐาน การวเคราะหโดยใชวธเชงคณภาพ มรายละเอยดในแตละวธดงน

1) การค านวณคาทางสถตแลวเปรยบเทยบกบคามาตรฐาน เปนวธทใชบอยกบขอมลเชงปรมาณ (ขอมลทเปนตวเลข แสดงจานวน) โดยนาขอมลทรวบรวมไดมาคานวณหาคาทางสถต แลวเปรยบเทยบกบคามาตรฐาน ซงอาจไดจากคากลางทกาหนดโดยแผนงานระดบจงหวดหรอระดบอาเภอในเรองทเกยวของ (มกเรยกกนวา “เปาหมาย” หรอ “เกณฑ” ) ผลจากการเปรยบเทยบดงกลาว จะชวยใหทราบวาจากขอมลตางๆ ทรวบรวมมานน มประเดนปญหาอยในสวนใดบาง

- คาทางสถตทใชบอย ไดแก คาอตราสวนและรอยละ นยมใชเพอแสดงความครอบคลมของกลมเปาหมายในกจกรรมหนงๆ หรอแสดงอตราปวย / อตราตายดวยโรคตางๆ ตวอยางเชน

49

- ประชาชนในตาบล ก รอยละ 45 มหลกประกนสขภาพเปรยบเทยบกบเปาหมายตามแผนงานของจงหวดทกาหนไวไมนอยกวารอยละ 75 แสดงวาตาบลนมประเดนปญหาเรองหลกประกนสขภาพ - อตราปวยดวยโรคอจาระรวงในตาบล ข ในรอบป 2540 เปน 1500 รายตอประชากรแสนคน เทยบกบเปาหมายตามแผนของอาเภอทตงไวไมเกน 500 รายตอประชากรแสนคน แสดงวาตาบล ข มปญหาเรองอตราปวยดวยโรคอจาระรวงสงมาก ฯลฯ

นอกจากน อตราสวนและรอยละแลว คาสถตทนยมใชอกตวหนง คอ คาของตวกลางหรอคาเฉลยในกรณเมอมขอมลเปนตวเลขจานวนมาก อาจใชคาเฉลยเปนตวแทนของ สอ...ปนเทยบกบปทแลว รายไดตอหวประชากรในตาบล ก เปรยบเทยบกบของจงหวดหรอภาค.... ฯลฯ

จากคาสถตทคานวณไดน หากมการบนทกเกบไวอยางตอเนองทกป กสามารถนามาใชวเคราะหหาคาของแนวโนม โดยใชคาสถตของแตละปทผานมา จดทาเปนกราฟเสนเพอแสดงแนวโนมในอนาคต เชน แนวโนมของโรคทตองเฝาระวงทางระบาดวทยา แนวโนมของอตราการเกดอบตเหตจากยานยนตในระยะ 3 ปทผานมา ฯลฯ ซงจะชวยใหคาดการณแนวโนมของปญหาไดดวย

การวเคราะหขอมลโดยวธคานวณและเปรยบเทยบคาทางสถตดงกลาว อาจแสดงใหเหนประเดนปญหาไดชดเจนมากขน ดวยการทาตารางแสดงผลวเคราะห โดยในตารางจะนาเสนอขอมลทรวบรวมมา คาสถตทคานวณได และคามาตรฐาน (“เกณฑ” หรอ “เปาหมาย”) โดยระบแหลงทมา

2) การวเคราะหขอมลโดยใชวธเชงคณภาพ ขอมลทเกบรวบรวมขอมลแลววา ขอมลทเกบรวบรวมบางสวนจะเปนขอมลเชงคณภาพ การวเคราะหจงตองใชวธเชงคณภาพดวย กระบวนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพมความตอเนองอยางแยกไมออกจากชนการรวบรวมขอมล กลาวคอ ระหวางททาการเกบรวบรวมขอมลนน นกสาธารณสขจะตองจดหมวดหมและประมวลวเคราะหไปพรอมกนวาขอมลทไดมานนเพยงพอตอการอธบายใหชดเจนถงประเดนปญหาทสนใจอยหรอไม เพยงพอตอการใหคาอธบายถงสาเหตของปญหานนหรอไมขอมลทไดมามความขดแยงหรอสนบสนนกนอยางไร และบอยครงทตองนาขอมลเชงปรมาณเขามาประกอบเพอใหเหนประเดนปญหาชดเจนขนตวอยางเชน

- กรณจงหวดหนงในภาคใตพบวา ประชาชนมอาการปวยดวยโรคเคซอง เพมขนมากกวาปกต (caisson disease เปนโรคทเกดจาการดานาลกแลวขนสผวนาเรวเกนไป) ซงอาการดงกลาวมอนตรายรายแรงถงเสยชวตหรอพการตลอดชวตนกสาธารณสขมขอมลเชงปรมาณแสดงจานวนผปวยทมเพมมากขน แตไมมขอมลทแสดงถงสาเหตจงทาการรวบรวมขอมลเชงคณภาพ เพอใหทราบชดเจนถงสภาพปญหาและสาเหต โดยทาการสมภาษณทงตวผทเคยปวยดวยอาการดงกลาวบคคลขางเคยงและผนาในชมชนทมผปวยจานวนมาก จงไดขอมลยนยนตรงกนวา ดวยภาวะคาครองชพทรดตวมากขน ชายหนมในบรเวณนนจงออกไปดานาในระยะทไกลและลกกวากอนเพองมหาเปลอกหอยทะเลทมราคาด นามาขายใหรานคาของทระลกหรอพอคาคนกลาง โดยบางครงใชอปกรณเพอชวยดานาไดนานๆ แตไมมมาตรฐานความปลอดภยจงมผลใหเกดอนตรายและเกดอาการของโรคเคซองบอยครง

จากกรณตวอยางดงกลาวชวยนกสาธารณสขเขาใจถงสภาพปญหาและสาเหตของปญหาไดชดเจนขน ซงจะนาสการแสวงหาแนวทางแกไขปญหาทเหมาะสมตอไป

50

2.2.2 การวเคราะหหาปจจยทเกยวของกบประเดนปญหา การวเคราะหขอมลดงทกลาวมานน เปนวธหนงทชวยระบใหเหนปญหาไดชดเจนขนจากขอมลตางๆ ทรวบรวมไว แตนอกเหนอจากตวประเดนปญหาเองแลว นกสาธารณสขยงจาเปนตองวเคราะหขอมลเพอใหทราบถงปจจยสาคญอนๆ ทเกยวของกบปญหานนๆ อกอยางนอย 3 ปจจย คอ ขอจากดทางการบรหาร ความตองการของประชาชน และศกยภาพในพนททสามารถนามาใชเพอแกไขปญหา หากนกสาธารณสขสามารถวเคราะหและระบปจจยทง 3 ประการไดอยางชดเจนกจะสามารถนาไปใชประกอบการพจารณาในขนการจดลาดบความสาคญเรงดวนของปญหารวมทงในขนกาหนด กลวธดาเนนการแกปญหาตอไปไดสะดวกยงขน ในการวเคราะหหาปจจยทง 3 ดงกลาว ขางตนม ดงน

ปจจยขอจากดทางการบรหาร (Constraints) นกสาธารณสขอาจจะเกดการเขาใจสบสนระหวาง “ปญหา” กบ “ขอจากด” เนองจากมลกษณะทคลายคลงกนอยบาง สาหรบการดาเนนงานสาธารณสขโดยทวไปแลว ปญหาจะเปนสงทตองการระบใหชดเจน มากกวาขอจากด

ขอจากด หมายถง ความขาดแคลนทรพยากรทางการบรหารงานของหนวยงานตางๆ เชน ขาดงบประมาณ ขาดเจาหนาท ขาดเครองมอเครองใช ฯลฯ ซงไมใชปญหาทแทจรงสาหรบการดาเนนงานสาธารณสข อยางไรกตาม ในชนนนกสาธารณสขจะตองพยายามแยกขอจากดตางๆ ทพบออกจากสภาพการณทเปนปญหา โดยจดกลมของขอจากดไวเปนกลมๆ ตามลกษณะทรพยากรแตละประเภทเพอจะไดนาไปพจารณาในการวางแผนปฏบตการในแงของการจดสรรทรพยากร (Resources Allocation) ตอไป

ปจจยความตองการของประชาชน (Needs) การวเคราะหหาความตองการของประชาชนอาจไมไดโดยตรงจากขอมลตวเลขตางๆ ทรวบรวมไว แตนกสาธารณสขอาจนาปญหาทไดจากการวเคราะหขอมลไปกระตนใหประชาชนเหนความสาคญของปญหาสาธารณสขทมอยในชมชน และชมชนเกดความตองการทจะแกปญหานนๆ (เกดความตระหนก concern) และเกดการมสวนรวมในการแกปญหาตงแตตน เชน การแจงตวเลขจานวนเดกในชมชนทปวยและเสยชวตจากโรคทองรวง ในทประชมชาวบาน เพอใหชมชนไดทราบขนาดของปญหาและความสญเสยทเกดขน ซงจะนาไปสการแสวงหาความรวมมอจากชมชนเพอแกปญหาตอไป

ในการวเคราะหหาความตองการของประชาชนโดยทวไป นกสาธารณสขจาเปนตองรวมกจกรรมตางๆ กบชมชนอยางสมาเสมอ และตองใชการสงเกตใหมาก โดยเฉพาะสภาพความเปนอย การดาเนนชวต และพฤตกรรมสขภาพของประชาชนในชมชน รวมถงการซกถาม พดคยกบประชาชนทกๆ กลม ทงระดบผนาและชาวบานทวไป สงเหลานอาจเรยกไดวาเปนการเกบขอมลเชงคณภาพ ซงนกสาธารณสขจะสามารถนามาใชวเคราะหหาความตองการทแทจรงของประชาชนได ทงน หลกเกณฑประการหนงในการพจารณาวาเปนความตองการทแทจรงหรอไม กคอหากความตองการนน ไดรบการตอบสนองแลวจะมผลใหประชาชนในชมชนมสขภาพดขนหรอไม

ปจจยศกยภาพของพนท (Potentials) หมายถง ทรพยากร สถานการณ หรอสภาพใดๆ ทอาจนามาใชใหเปนประโยชนตอการดาเนนการแกไขปญหาได เชน การสนบสนนจาก อบต. การมแหลงนาขนาดใหญทชวยใหประชาชนมรายไดดจากการเกษตร ความสามคคและการรวมกลมของประชาชนในพนท

51

การมผนาชมชนทเขมแขงและเขาใจปญหาสขภาพของประชาชน ระดบการศกษาของประชาชน ฯลฯ ศกยภาพเหลานบางเรอง จะประเมนไดกดวยความสมารถในการรวบรวมขอมล (ทงนในเชงปรมาณและเชงคณภาพ) และความคนเคยกบชมชนของนกสาธารณสขในพนทนนๆ เปนหลก การดาเนนงานแกปญหาสาธารณสขบางเรอง หากสามารถนาศกยภาพทมอยในชมชนมาใชไดอยางเหมาะสม จะมสวนชวยใหการดาเนนการแกปญหานนๆ มโอกาสบรรลวตถประสงคทตงไวมากขน

สรปสาระส าคญ “การวเคราะหขอมล” การวเคราะหขอมล ประกอบดวย 2 ขนตอน คอ การจดระบบขอมล และการวเคราะห

ขอมลการจดระบบขอมลในการดาเนนงานสาธารณสขโดยทวไปจะแบงขอมลเปนกลมตางๆ ประกอบดวยขอมลประชากร ขอมลทรพยากร ขอมลดานกายภาพและสงแวดลอม ขอมลทางเศรษฐกจ ขอมลทางสงคม ขอมลทางการเมองและการปกครอง ขอมลสถตชพ ขอมลภาวการณเกดโรคและขอมลดานบรการสาธารณสข สวนการวเคราะหขอมลมสงทตองการ 2 ประการ คอ ประเดนปญหา และปจจยทเกยวของกบประเดนปญหา

วธทนยมใชในการวเคราะหเพอกาหนดประเดนปญหา ไดแก การคานวณหาคาทางสถตแลวเปรยบเทยบกบคามาตรฐาน และการวเคราะหโดยวธเชงคณภาพ ซงจาเปนตองนามาใชเพอใหทราบสภาพปญหาและสาเหตทชดเจน

การวเคราะหปจจยทเกยวของกบประเดนปญหา จะตองวเคราะหเพอใหทราบถงปจจยทเกยวของกบประเดนปญหานนๆ อยางนอย 3 ประการ คอ ขอจากดทางการบรหาร (Constraints) ความตองการของประชาชน (Need) และศกยภาพ (Potentials) เปนตน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 5.3.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 5.3.3 ในแนวการศกษาหนวยท 5 ตอนท 5.3 เรองท 5.3.3

52

เรองท 5.3.4 การประยกตขอมลสารสนเทศเชงกลยทธใชในงานวชาการ

ในการวชาการขอมลสารสนเทศสามารถนามาใชไดครอบคลมทงหมด ทงกระบวนการวางแผน การพฒนาดานตางๆ การจดทาแผนงานโครงการ การใชเทคโนโลย การฝกอบรมและการประเมนผล ซงกระทรวงสาธารณสขไดใชขอมลสารสนเทศในงานวชาการไดเปนอยางด และเปนทยอมรบโดยทวไป

ดงนน ในบทนจงนาการประเมนผลมาเปนกรณตวอยางของงานวชาการ เพราะโดยปกตภาครฐมกจะไมนยมทาการประเมนผล ทงๆ ทการประเมนผลมความสาคญตอการบรหารงาน และการวางแผน หรอการกาหนดนโยบายดานตางๆ

การประเมนผลจงมรปแบบทเปลยนแปลงไปตามผประเมนหรอความตองการของผบรหารทจะประเมน

รปแบบของการประเมนผล มดงน

1. การประเมนผลความกาวหนา (Progression) เปนการวเคราะหดวา การดาเนนงานเปนไปตามแผนงานทกาหนดไวหรอไม เชน โครงการตรวจรกษาผปวยโรคพยาธใบไมในตบกาหนดเปาหมาย 1200 รายใน 12 เดอน เมอถง 6 เดอน ทาการประเมนผลพบวาเพงทางานไปไดเพยง 400 ราย (33%) แสดงวางานลาชากวาทกาหนดไว ซงจะตองหาสาเหตของความลาชา เพอปรบปรงแกไข เปนตน

2.ประเมนความเพยงพอ (Adequacy) เปนการวเคราะหดวา การจดทรพยากร/ วชาการ/เทคโนโลย และการใหความสาคญกบการดาเนนโครงการเพยงพอทจะแกปญหานนๆ ไดอยางเหมาะสมหรอไม เชน โครงการสรางเสรมภมคมกนโรคขนพนฐานในเขตรบผดชอบของสถานอนามยแหงหนง มเดกกลมเปาหมาย อาย 0–1 ป จานวน 500 คน ตองใหบรการรวม 1500 ครง ใน 1 ป แตจดวคซนสนบสนนจานวน 1000 หรอจดบรการได 1 ครง ตอ 2 เดอน ซงเปนการดาเนนการทไมเพยงพอ เปนตน

3.ประเมนความสอดคลอง (Relevancy) เปนการวเคราะหดวา กลวธดาเนนการทใช อยหรอการจดปจจยนาเขา สอดคลองกบการแกไขปญหานนๆ หรอไม เชน โครงการสรางเสรมภมคมกนโรคขนพนฐานในอาเภอหนง มความครอบคลมไมดในเขตหางไกลและทรกนดาร เมอประเมนผลการดาเนนโครงการพบวา มการจดบรการเฉพาะในสถานอนามยเดอนละ 1 ครงเทานนไมมการจดบรการแบบสงหนวยเคลอนทออกไปปฏบตงานในพนทหางไกล มการขออตรากาลงพยาบาลวชาชพเพม 1 คน ใหกบโรงพยาบาลชมชน ซงเปนการไมสอดคลองกบการแกปญหาของโครงการน เปนตน

4.การประเมนประสทธผล (Effectiveness) หมายถงการเปรยบเทยบระหวางผลลพธ กบเปาหมายหรอวตถประสงคของโครงการทวางไว การประเมนประสทธผลททากนเสมอๆ เชน การหาอตราความครอบคลมของการใหวคซนอตราการหายขาดของผปวยวณโรคทขนทะเบยนรกษาไวเปนตน

ในกรณทนาประสทธผลมาเทยบกบตนทน (Cost - effectiveness) มาใชประเมนผลเปนการนาหลกวชาเศรษฐศาสตรมาประยกตใช เชน ประเมนผลการสรางเสรมภมคมกนโรคขนพนฐานโดยวธการสงทมเคลอนทออกปฏบตงาน เทยบกบวธการจดคลนกตงรบในสถานบรการแหงเดยว โดยการดาเนนงานทง 2 แบบ

53

ไดประสทธผลเทากน ศกษาดวา วธใดลงทนนอยกวากแสดงวาม Cost – effectiveness ดกวา เปนตน เครองมอนมประโยชนตอการตดสนใจเกยวกบโครงการนนๆ ไดด

5.การประเมนประสทธภาพ (Efficiency) หมายถง การเปรยบเทยบระหวางผลลพธ กบปจจยนาเขา (ทรพยากร เวลา วชาการ เทคโนโลย การทมเท) ใหกบโครงการนน (effort)

ในกรณประเมนประสทธภาพโครงการทาลายแหลงเพาะพนธยง โดย การทาลายลกนายงลายโดยใชคน 1 คน ทาลายแหลงเพาะพนธยงลายโดยใชคน 1 คน ทาลายแหลงเพาะพนธยงในเวลา 1 วน ไดผลลพธเทากบการใชคน 1 คน ใสทรายอะเบทฆาลกนายงลายในเวลาครงวน วธหลงมประสทธภาพภาพดกวาเพราะใชทรพยากรนอยกวาถาคานงเฉพาะคนกบเวลา แตมไดหมายความวา วธหลงเปนวธทเหมาะสมหรอดกวาวธแรก เพราะตองคานงถงประมาณดานอนๆ ประกอบดวย เชน วธหลงตองใชสารเคมแพงกวา มอนตรายมากกวาเปนตน การประเมนประสทธภาพจงมกไมคอยนามาใชในการตดสนใจ เพราะอาจทาใหเขาใจผดได

6. การประเมนผลงาน (Output) เปนการประเมนผลกจกรรมของโครงการนนๆ เชน โครงการควบคมปองกนโรคเอดสสามารถแจกถงยางอนามยได 50000 ชน ใหสขศกษาประชาชนได 2000 ราย ใหคาปรกษาได 100 ราย ตรวจการตรวจเชอในเลอดบรจาคกอนใหผปวยได 100% เปนตน ซงการประเมนผลในประเดนน เรานยมทากนมากอยแลว แตจะบอกถงผลสาเรจในการแกปญหาทแทจรงของโครงการยงไมชดเจน

7. การประเมนผลขนตน (Effect) เปนการประเมนผลทเกดจากการทากจกรรมใน โครงการนนๆ แตยงมใชเปนผลลพธสดทายทโครงการตองการ ซงกาหนดไวเปนวตถประสงคหลกทสาคญทสดของโครงการ เชน โครงการควบคมปองกนโรคเอดส มผลทาใหการเทยวสาสอนทางเพศของชายลดลง การใชถงยางอนามยในการรวมเพศกบโสเภณสงขน หญงโสเภณมจานวนลดลง ฯลฯ เหลานคอผลขนตนของโครงการ

8. การประเมนผลกระทบ (Impact) เปนการประเมนผลลพธขนสดทายทโครงการ ตองการ เชน โครงการควบคมปองกนโรคเอดส ผลกระทบคอ อตราตดเชอ HIV ลดลง ผปวยโรคเอดสลดลง เปนตน ทงนอาจรวมไปถงผลอนๆ ทเกดขนดวย เชน ประชาชนมสขภาพดและคณชวตดขน การสญเสยทางเศรษฐกจลดลง เปนตน

9. การประเมนปจจยนาเขา เปนการประเมนผลโดยมงเฉพาะประเดนทเกยวกบปจจย นาเขาเปนการเฉพาะในแงมมตางๆ (ด 1, 2, 3 และ 5) นอกจากน อาจรวมไปถงการประเมนแผนงานดวยกไดวาจดทาไวเหมาะสมหรอไมอยางไร

10. เปนการประเมนผล โดยดประเดนตางๆ เกยวกบการดาเนนงานโดยเฉพาะ เชน ม คมอ/แนวทางการปฏบตงานหรอไม เหมาะสมหรอไม เพราะเหตใด มการนาเทคโนโลยมาใชดาเนนงานเหมาะสมหรอไม ฯลฯ การประเมนผลในประเดนเหลาน สามารถเลอกเรองและแงมมไดมาก สวนใหญจะมผลดตอการปรบปรงแกไข และพฒนาการดาเนนงานมากกวาทจะมผลตอการตดสนใจเกยวกบโครงการนนๆ

ตวอยางผลลพธของโครงการควบคมปองกนโรคเอดสมรายละเอยดดงตอไป ผลงาน (Output) ไดแก

54

- จานวน/อตราเลอดบรจาคทตรวจเชอ HIV กอนใหผปวย - จานวนใหสขศกษาในกลมเปาหมายตางๆ - จานวนใหคาปรกษาทางการแพทยและสงคม - จานวนถงยางอนามยทแจก - มการจดตงคลนกนรนามกแหง - จานวนการทา Sentinel surveillance เปนตน

ผลขนตน (Effect) ไดแก - การสาสอนทางเพศลดลง

- การใชถงยางอนามยเพมขน - ประชาชนมความรเกยวกบโรคเอดสมากขน เปนตน

ผลกระทบ (Impact) ไดแก - การตดเชอ HIV ในประชาชนกลมตางๆ ลดลง - การปวยดวยโรคเอดสลดลง - ประชาชนมสขภาพอนามยดขน - ผลกระทบตอปญหาเศรษฐกจครวเรอนดขน

กระทรวงสาธารณสขกาหนดใหหนวยงานกลาง ไดแก สานกนโยบายและยทธศาสตร เปนผ ประสานงานกบกรม / กอง ตางๆ เพอดาเนนการประเมนผลตามแผนพฒนาการสาธารณสขนโยบายรฐบาลและนโยบายผบรหารและนาผลการประเมนประจาปเสนอตอทประชมผบรหาร ทศทางในการประเมนผลประจาป ไดเนนหลกการกระจายอานาจเพอใหหนวยงานทกหนวยเหนความสาคญของการประเมนผลและมสวนรวมในการประเมนผลทกระดบ พฒนาระบบรายงานเพอนาผลไปใชทงในและนอกหนวยงาน

การประเมนผลแผนงาน/โครงการ

1. สถานการณในปจจบน กอนเรมด าเนนการ ใหผดาเนนการประเมนทบทวนสถานการณและความรนแรงของปญหาในแตละแผนงานวากอนทจะเรมการดาเนนการในพนทของตนเองมความรนแรงของปญหาในแตละแผนงานมากนอยเพยงใด ทงน ใหประเมนไปทละแผนงานามแผนงานทกาหนดตามคมอควบคกบการทบทวนวตถประสงคของการดาเนนการ 2. วตถประสงคของการด าเนนแผนงาน/โครงการ ใหทบทวนวตถประสงคทไดกาหนดไวอกครงวาสอดคลองตามสภาพปญหาในพนททมอยกอนการดาเนนการหรอไมเพอการปรบเปลยนแผนการดาเนนการใหสอดคลองกบสภาพปญหาวตถประสงคเปนสงทคาดหวง และความมงหมายทผบรหารหรอหนวยงานตองการใหเกดขนสอดคลองกบปญหาและสาเหต และเปนวตถประสงคททาทายตอความสาเรจ โดยองกบวตถประสงค

55

ของการดาเนนงานตามแผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 8 ทงน เพอใหการดาเนนการของทกคนหรอทกฝายมทศทางไปจดมงหมายเดยวกน วตถประสงคจงตองกาหนดใหชดเจนเพยงพอ 3. กลวธและงบประมาณทใชด าเนนการ เปนปจจยนาเขา(input) ทไดในการแกไขปญหาวา จากสภาพปญหาของแผนงานทจะทาการประเมนในแตละแผน ไดมนโยบาย กลวธการดาเนนการหลกในการดาเนนการอยางไรบางในอนทจะแกไขปญหาตามแผนงาน/โครงการของพนท หากเปนแผนงาน/โครงการทรวมกนทงตามนโยบายรฐบาล นโยบายผบรหาร เสรมเขากบแผนงาน/โครงการตามแผนพฒนาสาธารณสข ฉบบท 8 ใหวเคราะหวาการมนโยบายดงกลาว ไดเขามาเสรมใหการดาเนนตามแผนพฒนามาขนหรอนอยลงอยางไร โดยชใหเหนวากจกรรมหลกใดทเพมเขามาตามนโยบายดงกลาว นอกเหนอจากกลวธและกจกรรมหลกตามแผนพฒนาฯ ปกต รวมทงงบประมาณทใชในการดาเนนการดวย 4. ผลของการด าเนนการ เปนผลของการดาเนนงาน ตามดชนชวดความสาเรจของแผนงาน/โครงการทไดกาหนดไวในการประเมนแผนพฒนาการสาธารณสข ในชวงแผนฯ 8 ผลการดาเนนทเปรยบเทยบระหวางกอนการดาเนนการคอเมอสนปงบประมาณทแลวหรอทไดประเมนสภาพการณไวครงสดทายกบการประเมนเมอ รอบท 2 ของปงบประมาณถดมา 5. ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะเชงนโยบาย ใหวเคราะหจากผลการดาเนนงานวา จากผลการดาเนนงานทผานมาบรรลวตถประสงคทไดตงไวหรอไม หากไมบรรลวตถประสงคใหวเคราะหวามปญหาและอปสรรคอยางไร และหากจะทาใหบรรลวตถประสงคจะตองดาเนนการอยางไรบางทงในดานการสนบสนนจากสวนกลางการดาเนนการของพนทเอง ใหเนนทความเปนไปไดในการดาเนนการหรอสนบสนนนนๆ ขอมลชมชนทใชในการประเมนผล นอกจากขอมลและสารสนเทศในงานวชาการ จะสามารถนาไปใชในการประเมนผลดงกลาวไดนน การนาขอมลไปใชในระดบชมชนกสามารถนาไปใชไดเชนเดยวกน ดงความคดเหนของเจาหนาทสถานอนามยเขาพระบาททวา “ในการทางานทกวนน ขอมลของชมชนและขอมลสขภาพ ไมวาจะชาวบาน หรอเจาหนาท เรามฐานขอมลเหมอนกน แตตางกนทการนาขอมลไปใชและระดบความลกของขอมล” “จากประสบการณทางานทประสบความสาเรจ ผมใชขอมลทกอยางทมอยรอบตว มาประยกตใช เพอสอสารใหชาวบานเขาใจ จากขอมลวชาการ แปลงเปนขอมลภาษาชาวบาน และจากขอมลชาวบาน แปลงเปนภาษาวชาการเพอตองการถายทอดใหทกคน ทกระดบทเกยวของกบชมชน ไดรบรเหมอนๆ กน การรเขา รเรา รบรอยครง ชนะรอยครง ซงในการนาขอมลสารสนเทศไปใชนนสามารถพจารณาไดจากรณตวอยางน” 1. บรบทและทมาของปญหา ในชวงหลายปทผานมา อบตการณของโรคทเกดจากพฤตกรรมเพมสงขนหลายเทาตว เพราะประชาชนขาดการรบรและไมกระจางชดในขอมลขาวสารทถกตอง จงทาใหเกดผลกระทบตามมามากมาย จากการสบคนขอมล พบวามผปวยเพมขนจากโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคอวน มการสญเสยทงชวตและทรพยสน ดงจะเหนไดวาขอมลขาวสารจะปรากฏอยทกสถานการณถกนามาใชใหเปนประโยชนตอการพฒนาระบบสขภาพ

56

กรณตวอยางทตาบลเขาพระบาท เปนตาบลขนาดใหญของอาเภอเชยรใหญ จงหวดนครศรธรรมราช มประชากรในพนทมากกวา 8 พนคน จากการรวบรวมขอมลสถานะสขภาพยอนหลง ในป 2549 – 2552 ดวยฐานขอมล HCIS พบวาอตราปวยดวยโรคเบาหวาน เพมขนจาก 942.61 995.24 1,425.00 และลดเหลอ 1,114.38 ตอแสนประชากร อตราผปวยโรคความดนโลหตสง เพมขนจาก 4,337.56 4,450.10 5,162.50 และลดเหลอ 4,725.2 ตอแสนประชากร ทมา: จากฐานขอมล HCIS ของ PCU เขาพระบาท อ. เชยรใหญ ประมวลผลเมอ 30 ธนวาคม 2552 จากสถานการณของขอมลโรคทพบอตราการปวยเพมสงขน ทมสขภาพตาบลเขาพระบาท จงไดพยายามมองหารปวธการปรบเปลยนวถชวตประชาชน เพอลดอตราการปวยดวยโรคทเกดจากพฤตกรรมสขภาพ นาขอมลทไดทงหมดมาวเคราะหเปนรายหมบาน เพอมองภาพแตละหมบาน และมองภาพรวมในระดบตาบล คนหาอปสรรคและโอกาสของการพฒนาระบบสขภาพ ผลลพธจากการพฒนาทาใหอตราปวยดวยโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง รายใหมลดลง 2. กระบวนการเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล จากปญหาทพบ ไดรวมกบทมสขภาพซงประกอบดวยเจาหนาทสาธารณสข PCU เขาพระบาท อสม. ตาบลเขาพระบาท เจาหนาทจาก cup เชยรใหญ คณะกรรมการกองทนสขภาพ วางแผนเพอพฒนาระบบสขภาพ โดยมแนวคดในการทางานคอ ตองรขอมลพนฐาน รจรง เปนขอมลจรง และขอมลตองสงตอกนได แบงการทางานออกเปนขนตอน ดงน

2.1 การคนหาขอมลปฐมภม ซงเปนขอมลพนฐานจากชมชน มอบใหเปนภาระหนาท ของอาสาสมครสาธารณสขแตละหมบาน โดยเกบขอมลละแวกบานเขตรบผดชอบของตนเอง พรอมทงบนทกไวในสมดบนทกการปฏบตงานของ อสม. ตามแบบฟอรมทไดรวมกนกาหนด

2.2 การคนหาขอมลในระดบทตยภม ซงเปนขอมลการเจบปวย โดยสบคนหาจาก ฐานขอมล HCIS ของ PCU เขาพระบาท เปนหนาทของเจาหนาทสาธารณสข และฐานขอมลอกสวน เปนขอมลรบบรการรกษาพยาบาลทโรงพยาบาลเชยรใหญ สบคนไดจากฐาน HoxXP จากนนนาขอมลมาทาการเปรยบเทยบขอมลโดยนาเสนอเปนกราฟ และแนวโนมการเกดโรค

2.3 การวเคราะหขอมลรวมกน จากผลการสารวจขอมลพนฐานและฐานขอมลของสถาน บรการทงสองแหง ไดขอมลมารวบรวมโดยนกวชาการสาธารณสข และนาเสนอขอมล ดงน

57

ตารางท 5.1 ตารางการน าเสนอขอมล ขอมล เครองมอทใชรวบรวม ประโยชน 1. ขอมลพนฐานรายหมบาน อตราการเพมขนของประชากร พระมดประชากร

นาขอมลบนทกในตารางแผนขอมลโปรแกรมคอมพวเตอร และใชคาสงประมวลผล

เพอแสดงใหเหนการเปลยนแปลงทางดานประชากร

2. อตราการเจบปวยดวยโรคทเกดจากพฤตกรรมสขภาพ เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง

เปรยบเทยบโดยใชกราฟ เพอดแนวโนม และใชสแดงเปนตวกระตนใหเกดการรบร

เปรยบเทยบแนวโนม เพอใหทมงานสขภาพ มองเหนการเปลยนแปลงของโรคไดชดเจน

3. สถานะสขภาพ เชน ผลการคดกรองสขภาพ พบวา ประชาชนไดรบการคดกรองสขภาพเพมขนจากเดม ป 2550 – 2552 เพมขนรอยละ 75, 84.25 และ 92.35 ประชาชนมสขภาพด รอยละ 80.24 มภาวะเสยงรอยละ 19.76

รวบรวมขอมลวเคราะหดวยโปรแกรมคอมพวเตอรและเปรยบเทยบโดยใชกราฟเสน ใชสเปน สญลกษณบอกความแตกตาง สแดงกลมปวย สเขยวกลมปกต สเหลองกลมเสยง

ขอมลดงกลาวแสดงใหเหนถงความเสยงตอการเกดโรคในอนาคต คาใชจายทจะตามมา ความพการทจะเกดขน และภาระทชมชนตองดแล

ทมา: จากการวเคราะหขอมลดงกลาว เปนการกระตนใหทมสขภาพเกดตระหนก การรบรความเสยง สอดคลองกบแนวคดของ Health belief model

2.4 คนขอมลสชมชน โดยขอมลจะถกสงคนกลบไปยงชมชนเพอใหชมชนรบทราบขอมลโดยใน ลกษณะแผนพกซงมอบใหกบผนาชมชน สมาชก อบต. และอาสาสมครสาธารณสข เพอนาไปเผยแพรใหกบประชาชน และขอมลอกสวนจะนาเสนอในแผนแผนภมหรอตารางทตดไวทศนยเรยนรในชมชน เพอใหประชาชนและผสนใจทวไปไดใชประโยชนจากขอมล การสงคนขอมลสชมชน เปนการสอสารเรองความเสยงดานสขภาพ เพอใหชมชนรบรสถานการณเจบปวยของตนเอง เปนขอมลประกอบการพจารณาในการตดสนใจเขารบบรการสขภาพ ในทางกลบกนถาขอมลทถกนาเสนอ ประชาชนมความคด หรอสะทอนกลบอยางไร กจะมชองทางใหสะทอนกลบขอมล โดยผานในรปของกลองแสดงความคดเหนท PCU สาหรบตาบลเขาพระบาท จะสะทอนผานทาง อสม. ทกคน 2.5 นาขอมลมาจดทาแผนชมชน เปนนาขอมลทงหมด ทผานมาวเคราะหจากชมชน และหนวยงานของรฐโดยการระดมความคดจากทกภาคสวน มารวมกนจดทาเปนแผนพฒนาชมชน โดยยดขอมลตามวถชมชน เปนแนวทางในการพฒนา ซงเปนเครองมอหลกในการนาไปส “วถชมชนสขภาวะ” จากขอมลทมอยถกกระตนใหคด ใหลงมอปฏบตและการสะทอนผานออกมาเปนแผนททางเดนยทธศาสตรฉบบชาวบาน ดงภาคผนวกท 2 โดยใชบนได 3 ขนในการจดทาแผนททางเดนยทธศาสตร ฉบบชาวบาน

58

ขนท 1 สงทคาดหวง (expect to see) ภายใน 5 ป อยากเหนอะไรเกดขนในหมบาน หรอในชมชน ใหเขยนมาคนละ 1 ภาพฝนตอกระดาษ 1 แผน ขนท 2 สงทอยากจะทา (Love to see) อยากเหนอะไร หรอจะทาอะไรใหเกดขนภายใน 3 ป โดยเขยนใหสอดคลองกบขนท 1 ขนท 3 สงทสามารถทาได (Like to see) ในชวงเวลา 1 ป สงใดทคดวาสามารถทาไดเลย โดยไมตองรอความชวยเหลอจากรฐบาลหรอหนวยงานตางๆ และสอดคลองกบขนท 1 และขนท 2 จากการจดทาแผนททางเดนยทธศาสตรฉบบชาวบาน ทาใหตาบลเขาพระบาทมวสยทศนในการพฒนาและยทธศาสตรในการพฒนาชมชน โดยไมมองเฉพาะดานสขภาพเพยงดานเดยว แตจะมองเปนองครวม และใชเปนแนวทางในการพฒนาประชาชนรวมกน การน าขอมลวถชมชนไปรวมพฒนาชมชนสขภาวะ 1. ขอมลวถชมชน เปนเครองมอหลกนาไปส “วถชมชนสขภาวะ” ในกรณตวอยางเปนการดาเนนงานของหมบานดอนโรงหมท 8 ตาบลเขาพระบาท อาเภอเชยรใหญ จงหวดนครศรธรรมราช จนไดรบรางวลนวตกรรมสขภาพชมชนดเดนระดบประเทศในป พ.ศ. 2552 และเปนตนแบบหมบานลดเสยง ลดโรค ของกรมควบคมโรคตดตอ เมอ 30 ตลาคม พ.ศ. 2552 เปนการขบเคลอนชมชนมงสสขภาวะ ภายใตวถชวตประจาวนของประชาชนบานดอนโรง มรปแบบการทางานเปนเครอขายกอใหเกดเปนลกษณะหนสวนบรการสขภาพดวยทนมนษยและทนทางสงคม (Human and Social capital Approach) ขอมลวถชมชนถกนามาใชรวมกบการสอสาร โดยสอสารทกชองทางเพอใหเกดการพฒนาอยางสงสด ไมวาจะเปนสอบคคล สอสงพมพ ภาษากาย ภาษาใจ รวมทงอดมคตทด 2. นาขอมลฉายภาพในอดต: การทางานใหประสบความสาเรจไดนน ตองมฐานขอมลทเปนจรงและเชอถอไดและถาจะทางานไปขางหนาตองมองวาอดตทผานมาเปนอยางไร ขอมลในอดตของชมชนบานดอนโรงถกรอขนมาอกครง โดยการรวบรวมสถตทางดานสขภาพ เชน อตราปวยดวยโรครอรง อตราเฉลยการเขารบบรการทสถานอนามยสบคนไดจากฐานขอมลโปรแกรม HCIS นาขอมลทไดมาจดทาเปนกราฟ เปรยบเทยบยอนหลง 3-5 ป นาขอมลเหลานไปพดคยใหชาวบานฟง หลกการคอ เปนสอสารความเสยง (Risk communication) เปนสอสารสองทาง (two way communication) เพอใหชาวบานไดรบรความเสยง (risk perception) และชวยกนประเมนสถานการณความเสยง โดยหมออนามย เปนผจดการความเสยง (risk manager) จากการฉายภาพขอมลในอดตทาใหพบวา ชาวบานมความเครยดสง ปวยเปนโรคเบาหวาน ความดนโลหตสงเพมเปน 3 เทาตว มภาวะทวม ผสงอายถกทงใหอยกบเดกตามลาพง สภาพสงคมไทยแบบเดมเลอนหายไป ไมมความเอออาทร มการแกงแยงแขงขนทางการเมองสงมาก ญาตพนองทะเลาะกน การมองปญหาสขภาพอนามยมองแบบแยกสวน มองเหนโรคสาคญกวาคน ไมสนใจการเปลยนแปลงรอบขาง ใชการทางานตามนโยบายมาเปนตวตงตนและเปาหมาย อสม. เปนเพยงผรวมงาน และรบงานตอเปนชวงๆ ไมมการเชอมตอกบชาวบาน ไมสนใจเครอขายอนๆ

59

สรปวธการไดมาซงขอมลเพอน ามาใชการพฒนา ดงน 1. บนทกเหตการณเหลานไวในแผนปฏบตงาน สรปขอมลสถานการณโรคเปรยบเทยบยอนหลง 3 ป และทากราฟเสน เพอใหมองเหนความแตกตาง โดยใชขอมลเปรยบเทยบทกระดบ 2. ควรใชการสอสารสองทาง โดยยงประเดนคาถาม (1) รกบานเกดตนเองมย ถาตอบวารก จะถามตอวา “อยากทาอะไรใหบานเกดตนเองบานละ” เพราะการเปดคาถามแบบนเปนคาถามทสะทอนความรสก พยายามคดเพอหาคาตอบ 3. นาเสนอขอมลผานสอบคคล โดยใหแกนนาหมบาน รบทราบขอมลเหลาน แลวไปเลาตอๆ กน เพอฉายภาพในอดตเหลานนออกมาใหประชาชนไดเหนจรง คดตาม และคลอยตาม 4. แนวคดดงกลาว สอดคลองกบลกษณะการสอสารความเสยง และตรงกบแนวคด Health belief model ตองทาใหชาวบานรบรโอกาสเสยงของการเปนโรค รบรความรนแรงของโรค และหนทางในการปองกนโรค

3. นาขอมลมาเปนจดเรมตนในการทางานปจจบน: หลงจากเขารวมโครงการชมชนสขภาวะ หมออนามยเรมทบทวนบทบาทของตนเอง ขอมลทกอยางทมอย ไมจาเพาะขอมลดานสขภาพเทานน ขอมลวถชมชนและขอมลของหนวยงานตางๆ ถกบรณาการเขาดวยกน นาขอมลทมอยในชมชนทกเรองมาสนบสนนการเรยนร มขอกาหนดรวมกนของชมชน มองหาทนมนษย ทนสงคมทมอยเดม โดยเฉพาะพลงดานบวกทอยเบองหลงปรากฏการณทางวฒนธรรมมองหาเครอขายทมาชวยกนบนเสนทางเดยวกน ดงพลงของแกนนาชมชน ดงมลนธตางๆ ทมในชมชนมารวมทางานและเปนแรงผลกดนทสาคญคอ กองทนสขภาพตาบลเขาพระบาท คนหาเปาหมายรวมกนคอการพฒนาชมชน หมออนามยไดใชทกษะการเจรจาตอเนอง เชอมตอประสาน ทาใหเกดความเหนพองตองกนวา ตองพฒนาชมชนไปทกดานพรอมๆ กนทง กาย จตใจ สงคม คณธรรมและการสบสานประเพณพนบาน โดยผานแผนพฒนาสขภาพของหมบานหมออนามยมการนยามการสรางเสรมสขภาพสขภาพ ทเปลยนจากเดมใชกรอบของโรค ไดปรบเปลยนเปนกรอบสขภาวะ เปนการมองทงชวต จงเกดแนวคดในการบรณาการชวตกบสขภาพ เชน การปรบเปลยนแปลงปลกขาว แลวขายใหกบโรงสขาว กลายเปนแผนดนทอดมไปดวยทงรวงทอง ใชนาหมกชวภาพ ปลอดสารพษ และสดวยครกสขาวเปนขาวกลองมวตามนอดมสมบรณ สรางชอเสยงและรายไดใหกบชาวบาน หมออนามยไดใชฐานขอมลมาเรยนร และปรบมมมองทกเรองใหเปนเรองเดยวกนอยางเปนองครวม สรางความเขาใจและสนบสนนใหเกดการขบเคลอนพลงเครอขายไปพรอมกน โดยมชมชนเปนศนยกลาง สงผลใหชมชนมความเขมแขงและเกดพลงในการพฒนาตนเอง การทางานชวงแรก เปนการเดนเขาไปพดคย ลกษณะการสอสารทางเดยวและนงฟงอยางใจเยน ระยะแรกๆ ไมมเสยงสะทอนกลบ ชวงน ลาบากมาก เพราะตองการหาคนทจรงใจ ตงใจ และอยากพฒนาหมบาน ดงนนชวงน วธการเหมาะสมทสด คอ การเดนเขาไปพดคย โดยการใชสอบคคล คอตวเจาหนาทลงไปสมผส พดคย สอสารสองทางและหาชองทางละลายพฤตกรรม การพดคยจงไมมงในประเดนพฒนาสขภาพแลว มงทเรองทวๆ ไป สนทนาเรองอาชพ เลยทาใหมคนกลาคยมากขน พยายามเกบประเดนทสาคญๆ มาบนทกไว และเรยบเรยงลาดบความสาคญเพราะประเดนสาคญเหลาน คอวธการทางานใหประสบความสาเรจ พยายามสอดแทรกเนอหาของวถชมชนสขภาวะดวย ในชวงหลงๆ การพดคยเรมเปนการสอสารสองทาง มเสยงสะทอน

60

กลบมาบาง เพอใหปรบรปแบบการทางานระยะนมการนาตวชาวบานไปศกษาดงานในพนทตางจงหวด มการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ ซงกนและกนใชหลกการเสรมพลง และการสนบสนนทางสงคมใชหลกการเสรมพลง และการสนบสนนทางสงคม เปดโอกาสใหกลมทางานไดพบปะ พดคย และกระตนใหเกดแรงใจในการพฒนาหมบาน สงทไดจากจากศกษาดงาน คอ ไดประสบการณทด และประสบการณทผดพลาดทไมควรกระทาในการพฒนาหมบาน สอทดทสดคอ สอบคคล แนวคดทไดจากการศกษาดงานคอ การแลกเปลยนเรยนรประสบการณและการทาใหเหนเปนตวอยาง เพราะการเรยนรทาใหเกดการรบร สามารถทจะเปลยนแนวคดใหไปในทางทถกตองและการเสรมพลง (Empowerment) ตามความสามารถของตนเอง กจะถกนามาใช โดยเชอวาทกคนจะมความสามารถทจะพฒนาตนเองได (self efficacy) และกระบวนการสนบสนนทางสงคม (Social support) จะเปนปจจยเสรมใหประสบความสาเรจเรวขน สรปจากผลการดาเนนงานชวงน หลกการทนาไปใช คอ 1. การสอสารระดบบคคลตองเดนเขาไปพดคย การพดคยไมจาเปนตองเปนเรองวถชมชนสขภาวะ แตพดคยตามความถนด ตามสงทเขาตองการ เพอดเจตคตของคสนทนา 2. การสอสารสองทาง เพอตองการทวนสอบวา คสนทนา และสรางความไวเนอเชอใจกนและกน 3. เจาหนาทตองมขอมลอบรทกดาน เพองายตอการสนทนา และสรางความไวเนอเชอใจกนและกน 4. การสอสารใหประชาชนรบรวา เราเปนพวกเดยวกบเขา เพอใหเกดความไววางใจ และงายตอการเปลยนแปลงโดยสงทแสดงออกไป สามารถสอไดทางสายตา คาพด กรยามารยาททแสดงออกมา การไมรบเกยจเดยดฉนทสภาพชวตความเปนอย และพรอมทจะลยไดเสมอ 5. พยายามบนทกขอมลทเกดขน อาจจะเปนในรปเอกสาร หรอบนทกเสยง โดยบอกใหเขาไดเขาทราบวาเราตองเกบขอมลนะ เพอดการเปลยนแปลง ปองกนการลอ 6. การเสรมพลงใหกบแกนนา โดยแนะนาใหแกนนาเขาใจ และรบรถงศกยภาพของตนเองในการพฒนาหมบาน เชน คณหนฟอง เปนสมาชก อบต. เขาใจเรองการทาแผน จะเปนผนาในเรองแผนชมชน แผนททางเดนยทธศาสตรในการพฒนาหมบาน สงทเกดขนในชวงน คอ มสมาชกเขามารวมกจกรรมเพมขน จาก 10 ครวเรอน เพมเปน 17 ครวเรอน ตอมาเพมเปน 50 ครวเรอน ปจจบนเขารวมกจกรรมมากกวา 200 ครว เรมปลกผกโดยใชนาหมกชวภาพเพราะมการฝกสาธต และนาไปใชจรงๆ

4. ผลจากการนาขอมลมาใชในการพฒนา : ตลอดระยะเวลา 1 ป ฐานขอมลทมอยเดมไดถกนามาประยกตใชในการพฒนาหมบาน จากเดมขอมลทมอยถกวางอยเฉยๆ ไมมการเคลอนไหวทกวนนขอมลเหลานน ปรากฏอยทกสายของชาวบานและผพบเหนทวไป ผลลพธทเกดจากการขบเคลอนทมองเหนไดอยางชดเจน 4.1 มศนยการเรยนรประจาหมบาน พฒนามาจากศาลาเอนกประสงคเดม ทใชประชมเทานน ปจจบนมการรวบรวมขอมลวถชมชน ขอมลทกหนวยงาน เปนแหลงพบปะแลกเปลยนเรยนร เกบขอมลครวเรอน รวบรวมผลตภณฑของชมชน ปราชญชมชน เพอใหทกคนไดเขามาศกษาเรยนร หลกการคอ การคนขอมลทมอยสชมชน และเปนขอมลทถกตอง เปนจรง ประชาชนยอมรบได ขอมลทคนไปสชมชนและมเกดไวทศนยเรยนรชมชน คอ

61

4.1.1 ขอมลสถานะสขภาพ เชน จานวนผปวยแยกรายโรค เปรยบเทยบ 3 ปยอนหลง 4.1.2 ขอมลเกยวกบประชากรในหมบาน และแนวโนมประชากร 4.1.3 ขอมลพนฐานของหมบาน ตามเกณฑ จปฐ. 4.1.4 ขอมลปราชญชมชน 4.1.5 แผนการพฒนาชมชน 3-5 ป 4.1.6 แผนพบเอกสารความรดานอาชพ หรอกลมตางๆ เชน ขาวกลอง จกสาน 4.1.7 ภาพพลกเกยวกบเสนทางการพฒนาหมบาน 4.1.8 ขอมลกลมตางๆ ทมอยในชมชน พรอมรายชอคณะกรรมการ

4.1.9 ขอมลปราชญของชมชน 4.10 บอรดแจงขาวสารประชาชน

4.2 อสม. มขอมลครวเรอนครบทกหลงคาเรอน บอกสถานะสขภาพตนเอง บคคลและครอบครวในชมชนได เปรยบเทยบแนวโนมการเกดโรคในชมชน บนทกลกษณะการเปลยนแปลงของครวเรอนทรบผดชอบได ซงเปนแหลงขอมลปฐมภมทสาคญทสด นาไปใชในการวางแผนพฒนาหมบาน แผนการตดตามเยยมประชาชน โดย อสม. ทกคนจะมสมดบนทกการปฏบตของตนเอง ปละ 1 เลม 4.3 ชมชนเรมมองเหนประโยชนของการมและใชขอมล จงมการเกบรวบรวมขอมลไวทกครวเรอน เชน ผลการตรวจสขภาพ การนดหมายตางๆ ขอมลทกครวเรอนจะถกเกบรวบรวมไวทศนยการเรยนร เพอนามาใชในการวางแผนรวมกนของหมออนามย ประชาชน และหนวยงานของรฐ 4.4 ชมชนรวมกนทาแผนสขภาพ และโดยจดทาแผนสรางแผนทยทธศาสตรดวยตวของชาวบานเอง ซงชวงแรกอบรม 1 วน ใหกลบไประดมหาแนวคดจากชาวบานเพมเตม อก 1 เดอน กกลบมาพบกนอกเพอจดทาแผนปฏบตการของหมบาน มการปรบปรงเปนระยะๆ ตอเนอง กวาจะมองเหนเปนเลม ใชเวลานานเกอบ 5 เดอน ซงบอกถงสงทอยากใหเกดขนในชมชน สงไหนทชมชนสามารถทาไดดวยตนเอง สงใดทชมชนตองการขอความชวยเหลอ 4.5 มการรวมกลมทากจกรรมรวมกนตามความสนใจ อาทเชน กลมขาวซอมมอรวมตวกนปลกขาวโดยใชนาหมกชวภาพ ใชครกสขาว ชาวบานไดบรโภคขาวกลองมวตามนอดมสมบรณ กลมอนรกษวฒนธรรมพนบานรวมกบทางโรงเรยน ครมโนราห สอนการรายรามโนราหใหแกเยาวชน เพอเปนการอนรกษศลปวฒนธรรม กลมอาหารพนบานมการผลตอาหารทไมใสสารเคม ถนอมอาหารในรปแบบสมยโบราณ ใชเครองจกสาน ปลอดภยจากสารพษตกคางและสารเคม 4.6 ชมชนรวมกนตงกตกาของสมาชกในชมชน เชน ผสงอายตองปลกผก 5 ชนด กอนรบเบยยงชพ เพอใหผสงอายไดมการออกแรงและพงพาตนเอง

สรป จากการน าขอมลมาใชในการพฒนาทงหมด 1. จดประสงคทนาขอมลใชพฒนาหมบาน

62

เพอตองการคนขอมลไปยงกลมประชาชนโดยตรงทงระดบบคคล ครอบครว และภาพรวมของชมชน ขอมลทคนกลบไปเปนขอมลทเปนจรงและถกตองมากทสด เชอถอได แมวาจะมบางขอมลไมสามารถบอกความแตกตางไดกตามแตขอมลเหลานจะทาใหคนไดเขาใจ สอสมพนธทดในวงกวาง

2. เปาหมายของการนาขอมลมาใชพฒนาหมบาน 2.1 เพอตองการใหประชาชนไดเกดความตระหนก มความเขาใจระหวางคน

นอกชมชน และสมาชกในชมชน เพอใหเขาใจในประเดนในการพฒนาหมบาน 2.2 ตองการใหเกดความตอเนองและโปรงใสในการดาเนนงาน 2.3 ชวยทาใหประชาชนเขาใจ แบบมเหต มผล และสงผลตอการตดสนใจเลอกแนวทางปฏบต หรอการบรหารจดการ 2.4 เปนการปรบปรงประสทธภาพและประสทธผลของกจกรรม 2.5 นาไปสการพฒนาขอมลในระดบตางๆ และการสรางกจกรรมอนๆ รวมดวย 2.6 สงเสรมใหประชาชนเกดความรไววางใจ เชอมน 2.7 ตองการปรบแนวคด เจตคตของประชาชน ไปในทางทพงประสงค

3. รปแบบของการสอสาร มไดหลายรปแบบ คอ 3.1 สอบคคล สาคญทสด ตองมความรรอบดาน

3.2 สอเอกสารแบบแผนพบ เพอสรางความเขาใจระหวางกน 3.3 แผนไวนล เปนสอทตองการเผยแพร และขยายผล สรางความสนใจ 3.4 หอกระจายขาว เปนเครองมอทชวยเตอนความจา เปนตอกย า ให

ประชาชนไดทราบวาปจจบนชมชนกาลงดาเนนการกจกรรมอะไร 3.5 การประชมกลม เพอแจงขอมล ขาวสาร และขอเสนอแนวคดในการดาเนนกจกรรม 3.6 โทรศพท เปนการสอระหวางบคคลสะดวกงาย และตองการความชวยเหลอ หรอสรางความเขาใจในกลมแกนนา 3.7 จดทะเบยนเตอน เปนจดหมายขาว เตอนใหกลมประชาชนทราบวาจะมอะไรเกดขนในอนาคต 3.8 ไปรษณยบคคล สวนใหญมกเปน อสม. หรอแกนนา จะนาขาวไปบอกกลมเปาหมายหรอกลมทรบผดชอบเกยวกบกจกรรม สงทเกดขน

4. หลกการนาขอมลไปใช 4.1 จะตองรวาผฟงหรอเปาหมายเปนใคร มแรงจงใจอยางไร ตองการอะไร

มความคดเหนเรองทจะคยเปนอยางไร เพราะการวเคราะหกลม สามารถลดปญหาหรอความประหมาได เนองจากคนในชมชนสวนใหญจะรจกเกอบทงหมด

4.2 บคลากรตองมความรรอบดาน มความเชยวชาญในเรองทจะพดคย สามารถอธบายสงทประชาชนอยากรไดอยางถองแท ตามหลกวชาการ

63

4.3 ตองแปลงขอมลทจะสอสาร ใหอยในรปแบบทเขาใจงาย รบรได และขอความนนจะตองไมยากหรอเปนวชาการจนเกนไป 4.4 ความนาเชอถอของขอมลจะทาใหประชาชนคดบวก และการสอสารตองจบประเดนทสาคญใหได สอดคลองกบสถานการณปจจบน และอยาเอาความรสวนตวใสเขาไปในขอมล

4.5 ตองใชหลกการมสวนรวม ในการแสดงความคดเหน เพราะกลมมความหลากหลาย ผคนมหลายระดบการศกษา ตองเปดโอกาสเปนระยะๆ 4.6 แยกใหชดวาขอมลไหนเปนขอมลเชงประจกษ และขอมลใดตดสนใจจากคานยมทเปนอย

5. อปสรรคในการนาขอมลไปใช 5.1 ขาดความเชอมนและไววางใจ อาจจะเปนเพราะสาเหตเกดจากตวบคคลเอง ทบคลกไมนาเชอถอ จงขาดความเชอมน เลยทาใหดวาเปนบคคลทไมนาไววางใจ 5.2 ขอมลถกอทธพลครอบงา ไมสามารถเปดเผยความจรงได จงเปนขอมลทบดเบอน 5.3 ขอมลมการเปลยนแปลงอยางตอเนอง ไมคงท เชน สถานะสขภาพ 5.4 คนสวนใหญ มกนาเรองสวนตว ไปรวมไวกบขอมลเชงประจกษ หรอทางวชาการ จนไมสามารถแยกแยะออก

5.5 ประชาชนขาดความตระหนก ไมรบรขอมลใดๆ ทเกดขนกบชมชน ทกวนน คนบานดอนโรงและประชาชนตาบลเขาพระบาท ความสขเรมกลบมา มความเปนอยทดขน ชมชนมวถสขภาพ ดแลกนอยางเปนองครวม เรยนรสมาเสมอ เกดจากการนาขอมลทมอย มาใชในการพฒนาไปในทศทางทถกตอง เหมาะสม “อยางมองวาขอมลเปนเรองเลกๆ แตขอมลสามารถเปลยนวถชวตของคนทงคนได และเปลยนชมชนไดทงชมชน เชนกน” การนาขอมลและสารสนเทศในงานวชาการจงสามารถนาไปใชไดในหลายระดบตงแตระดบสวนกลาง สวนจงหวด และระดบหมบาน ดงไดกลาวมาดวยแลว ซงเมอพจารณาในเชงกลยทธจะตองนาขอมลและสารสนเทศในแตละระดบมาพจารณา เพอกาหนดเปนนโยบาย และบรหารสงการของผบรหารตอไปเพราะหากไมมขอมลในระดบหมบาน หรอชมชนเลยจะทาใหผบรหารไมสามารถสะทอนขอเทจจรงและสะทอนในภาพรวมได อยางไรกตาม ในระบบงานสาธารณสขซงครอบคลมประชากรทกลมอาย การนาวชาการทเกยวกบขอมลของแตละกลมอายมาพจารณาดาเนนการจงเปนสงจาเปนมากเพอใหเกดการบรการสขภาพทมคณภาพไดมาตรฐานมความครอบคลมทวถง และเกดความเสมอภาคในทสด การพจารณาขอมลสารสนเทศและการนาไปประยกตใชในเชงกลยทธ จงจะสามารถทาใหบรรลเปาหมายสขภาพดถวนหนา หรอหลกประกนสขภาพถวนหนาไดตามเปาหมายทกาหนดไว

64

หลงจากศกษาเนอหาสาระ 5.3.4 แลว โปรดปฏบตกจกรรม ในแนวการศกษาหนวยท ตอนท 5.3 เรองท 5.3.4