นวโกวาทนวโกวาท เปนชอหนงสอทเปนพระนพนธของ สมเดจพระมหาสมณเจา

กรมพระยาวชรญาณวโรรส วดบวรนเวศวหาร เปนหนงสอทประมวลหวขอธรรมจากพระไตรปฎกสำหรบสงสอนอบรมและศกษาเลาเรยนของพระนวกะโดยเฉพาะ ผอานสามารถเขาใจไดงายตอมาใชเปนหลกสตรนกธรรมและธรรมศกษาชนตร

หนงสอ นวโกวาท ม 3 สวน สวนตนเปน วนยบญญต หรอศลของภกษ สวนกลางเปน ธรรมวภาค คอธรรมทตองแยกคดจดไวเปนหมวดหม เชน เชนธรรมทม 2 ขอยอย รวมไวหมวดหนง ม 3 ขอยอยรวมไวหมวดหนง เปนตน และสวนหลงเปน คหปฏบต คอหลกปฏบตและหลกควรเวนสำหรบคฤหสถหรอชาวบานทวไป เชน อบายมขเปนตน

หนงสอเลมนเปนนยมใชกนมากในวงการนกศกษาพระธรรมวนย ตลอดพระราชอาณาจกร และเหมาะสำหรบทกครอบครวทจะมไวเพอการศกษา

ตนฉบบจาก : http://www.baanjomyut.com/pratripidok/navakovard/

ขอมลจาก: http://th.wikipedia.org/wiki/นวโกวาท

ฉบบอเลคทรอนคส จดทำโดย พฤษภ บญมา (pruetboonma@gmail.com)

เผยแพรบนเวบไซท http://www.weread.in.th เมอ 22 ตลาคม 2552

1

สารบญบทนำ........................................................................3ทกะ..........................................................................6ตกะ..........................................................................8จตกกะ.....................................................................15ปญจกะ.................................................................... 26ฉกกะ...................................................................... 33สตตกะ.................................................................... 37อฏฐกะ.....................................................................42นวกะ...................................................................... 46ปกณณกะ................................................................. 54วนยบญญต................................................................80

2

บทนำหนงสอเลมนเรยงยอโดยประมาณดงน สำหรบภกษสามเณร

บวชใหม, เพราะผบวชใหมยอมบวชเพยงพรรษาเดยว คอสเดอนเปนพน อปชฌาอาจารยผหวงความรแกสทธวหารก และอนเตวาสกตองหาอบายสงสอนใหเขาไดความรมากทสดตามแตจะเปนได ถาใชแบบสอนทพสดาร เรยนรยงไมถงไหนกถงเวลาสก จะตองใชแบบยอใหจขอความทควรจะศกษา นเปนเหตผลเรมเรยงหนงสอเลมนขน หนงสอนถ อเปนแบบยอ ถาเขาใจวธสอน กทำใหภกษสามเณรผบวชใหมเขาใจกวางขวางไดเหมอนกน ขาพเจาไดใชฝกศษยดวยวธดงจะกลาวตอไปน

ใหผศกษากำหนดจำหวขอในหนงสอเลมนใหไดตลอด เอาแตใจความ ไมตองจำถงพยญชนะ, แตคนอานแลวถอดใจความไวในใจไมได ยงตองทองเหมอนทองสวดมนต กำหนดระยะให 3 เดอน (ยกเดอนตนไวสำหรบบรพกจอยางอน) เดอนท 2 วนยบญญต เดอนท 3 ธรรมวภาค เดอนทายเมอจวนสก คหปฏบต ผประกอบดวยสตปญญา อตสาหะกลากไดเรวกวากำหนด ปาน

3

กลางกพอทนกำหนด ทรามกไมทนกำหนด

ในระหว างท ศ กษาอยน น ในข นต น เม อถ งกถาอะไร ไดสอบถามใหเลาหวขอเหลานนใหฟงจนเหนวาขนใจแลว สวนวนยไดผกเปนปญหาใหตดสน ปญหานนใหตดสนไดดวยเทยบตามแบบ เชน " ภกษพยาบาลไข วางยาผด คนไขตาย จะตองปาราชกหรอไม " ผตอบตองใครครวญดเจตนาของผวางยาวา เหมอนกบเจตนาของผทกลาวไวในแบบหรอไม เทานกตดสนได

ถง ธรรมวภาคและ คหปฏบต กมปญหาถามเหมอนกน เชน "อยางไร ความคบสตบรษ เปนตน จงจะเปนเครองเจรญของมนษย " ในทนผตอบตองอธบายตามความเหนของตนใหสมแกรปญหา อกขางหนง " ทรพยทจบจายดวยประการไร จงไดชอวาเปนประโยชน " ในทน ต องเอากระทความในหมวดทว าดวยประโยชนเกดแตการถอเอาโภคทรพย มาอธบายแกใหสมรปปญหา เมอถงกำหนด ไดมการสอนความรใน 3 อยางนน เพอเปนอบายใหเอาใจใสดขน

ยงมวธทชวยทำใหผบวชใหม ไดความรกวางขวางออกไปกวานอก สวนวนย ถามปญหาใหเทยบตามแบบไมได เชน " ภกษตเดก ตองอาบตอะไร " ในแบบมแตวาตภกษตองปาจตตย เชนนทำให

4

คนควาในสกขาเลมใหญ พอพบแลวกจำไดทนท สวนธรรมวภาคนนไดแจกกระทพทธภาษต เชน " คนลวงทกขไดเพราะความเพยร , ไดช อเส ยงเพราะความสตย " วนละขอ แจกใหอยางเดยวกนหมด ใหไปแตงแกแลวนำมาอานในทประชมในกำหนด ผแตงตองตรตรองดวยนำใจใหเหนเองกอนวา " ความเพยรเปนเหต, ความลวงทกขเปนผล ความสตยเปนเหต, ชอเสยงเปนผล " จงจะเรยงแตงมาอานไดในเวลาทอาน ตางกตางมงฟงของกนและกน เมอใครอธบายดกจำไว และทสดไดรบวนจฉยวาถกหรอผด ขอนเปนเหตผลใหคนควาขอความในหนงสอธรรมมาอธบาย ไดความรกวางขวางและตรตรองใหเหนความด เหนความชวดวยนำใจเอง

หนงสอเลมน แตงขนสำหรบสอนภกษสามเณรบวชใหมใหพอควรแกเวลาจะศกษาได จงตงชอวา นวโกวาท และมขอความแตงโดยยอเพยงเทาน

5

ทกะธรรมมอปการะมาก 2 อยาง

1. สต ความระลกได

2. สมปชญญะ ความรตว

ธรรมเปนโลกบาล คอ คมครองโลก 2 อยาง

1. หร ความละอายแกใจ

2. โอตตปปะ ความเกรงกลว

ธรรมอนทำใหงาม 2 อยาง

1. ขนต ความอดทน

2. โสรจจะ ความเสงยม

6

บคคลหาไดยาก 2 อยาง

1. บพพการ บคคลผทำอปการะกอน

2 . กตญญกตเวท บ คคลผ ร อปการะท ท านทำแลว และตอบแทน

7

ตกะรตนะ 3 อยาง พระพทธ 1 พระธรรม 1 พระสงฆ

1. ทานผสอนใหประชมชนประพฤตชอบดวย กาย วงจา ใจ ตามพระธรรมวนย ททานเรยกวา พทธศาสนา ชอพระพทธเจา

2. พระธรรมวนยทเปนคำสงสอนของทาน ชอ พระธรรม

3. หมชนทฟงคำสอนของทานแลว ปฏบตชอบตามพระธรรมวนย ชอ พระสงฆ

คณของรตนะ 3 อยาง

พระพทธเจารดรชอบดวยพระองคเองกอนแลว สอนผอนใหรตามดวย

พระธรรมยอมรกษาผปฏบตไมใหตกไปในทชว

พระสงฆปฏบตชอบตามคำสอนของพระพทธเจาแลว สอนผอนใหกระทำตามดวย

8

อาการทพระพทธเจาทรงสงสอน 3 อยาง

1. ทรงสงสอนเพอจะใหผฟงรยงเหนจรงในธรรมทควรรควรเหน

2. ทรงสงสอนมเหตผลทผฟงอาจตรองตามใหเหนจรงได

3. ทรงสงสอนเปนอศจรรย คอผปฏบตตามยอมไดประโยชน โดยสมควรแกความปฏบต

โอวาทของพระพทธเจา 3 อยาง

1. เวนจากทจรต คอประพฤตชว ดวยกาย วาจา ใจ

2. ประกอบสจรต คอประพฤตชอบ ดวยกาย วาจา ใจ

3. ทำใจของตนใหหมดจดจากเรองเศราหมองใจ มโลภ โกรธ หลง เปนตน

9

ทจรต 3 อยาง

1. ประพฤตชวดวยกาย เรยก กายทจรต

2. ประพฤตชวดวยวาจา เรยก วจทจรต

3. ประพฤตชวดวยใจ เรยกวา มโนทจรต

กายทจรต 3 อยาง

ฆาสตว 1 ลกฉอ 1 ประพฤตผดในกาม 1

วจทจรต 4 อยาง

พดเทจ 1 พดสอเสยด 1 พดคำหยาบ 1 พดเพอเจอ 1

มโนทจรต 3 อยาง

โลภอยากไดของเขา 1 พยาบาทปองรายเขา 1 เหนผดจากครองธรรม 1 ทจรต 3 อยางนเปนกจไมควรทำ ควรจะละเสย

10

สจรต 3 อยาง

1. ประพฤตชอบดวยกาย เรยกวากายสจรต

2. ประพฤตชอบดวยวาจา เรยกวจสจรต

3. ประพฤตชอบดวยใจ เรยกมโนสจรต

กายสจรต 3 อยาง

เวนจากฆาสตว 1 เวนจากลกฉอ 1 เวนจากประพฤตผดในกาม 1

วจสจรต 4 อยาง

เวนจากพดเทจ 1 เวนจากพดสอเสยด 1 เวนจากพดคำหยาบ 1 เวนจากพดเพอเจอ 1

มโนสจรต 3 อยาง

ไมโลภอยากไดของเขา 1 ไมพยาบาทปองรายเขา 1 เหนชอบตามคลองธรรม 1 สจรต 3 อยางน เปนกจควรทำ ควรประพฤต

11

อกศลมล 3 อยาง

รากเงาของอกศล เรยกอกศลมล ม 3 อยาง คอ โลภะ อยากได 1 โทสะ คดประทษรายเขา 1 โมหะ หลงไมรจรง 1 เมออกศลมลเหลาน โลภะ โทสะ โมหะ กด มอยแลว อกศลอนทยงไมเกดกเกดขน ทเกดแลวกเจรญมากขน เหตนนควรละเสย

กศลมล 3 อยาง

รากเงาของกศล เรยกกศลมล ม 3 อยาง คอ อโลภะ ไมอยากได 1 อโทสะ ไมคดประทษรายเขา 1 อโมหะ ไมหลง 1 เมอกศลมลเหลาน อโลภะ อโทสะ อโมหะ กด มอยแลว กศลอนทยงไมเกดกเกดขน ทเกดแลวกเจรญมากขน เหตนนควรใหเกดมในสนดาน

สปปรสบญญต คอขอทสตบรษตงไว 3 อยาง

1. ทาน สละสงของๆ ตนเพอเปนประโยชนแกผอน

2. ปพพชชา ถอบวช เปนอบายเวนจากเบยดเบยนกนและกน

3. มาตาปตอปฏฐาน ปฏบตมารดาบดาของตนใหเปนสข

12

อปณณกปฏปทา คอปฏบตใมผด 3 อยาง

1. อนทรยสงวร สำรวมอนทรย 6 คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไมย นดย นร ายเวลาเหนร ป ฟงเส ยง ดมกลน ลมรส ถ กต องโผฏฐพพะ รธรรมารมณดวยใจ

2. โภชเน มตตญญตา รจกประมาณในการกนอาหารแตพอควร ไมมากไมนอย

3. ชาครยานโยค ประกอบความเพยรเพอชำระใจใหหมดจด ไมเหนแกนอนมากนก

บญกรยาวตถ 3 อยาง

สงเปนทตงแหงการบำเพญบญ เรยกวาบญกรยาวตถ โดยยอม 3 ยาง

1. ทานมย บญสำเรจดวยการบรจาคทาน

2. ศลมย บญสำเรจดวยการรกษาศล

3. ภวนามย บญสำเรจดวยการเจรญภาวนา

13

สามญลกษณะ 3 อยาง

ลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง เรยกสามญลกษณะ ไตรลกษณะกเรยก แจกเปน 3 อยาง

1. อนจจตา ความเปนของไมเทยง

2. ทกขตา ความเปนทกข

3. อนตตตา ความเปนของไมใชตน

14

จตกกะวฑฒ คอธรรมเปนเครองเจรญ 4 อยาง

1. สปปรสสงเสวะ คบทานผประพฤตชอบดวยกายวาจาใจ ทเรยกวาสตบรษ

2. สทธมมสสวนะ ฟงคำสอนของทานโดยเคารพ

3. โยนโสมนสการ ตรตรองใหรจกสงทดหรอชวโดยอบายทชอบ

4. ธมมานธมมปฏปตต ประพฤตธรรมสมควรแกธรรมซงไดตรองเหนแลว

จกร 4

1. ปฏรปเทสวาสะ อยในประเทศอนสมควร

2. สปปรสปสสยะ คบสตบรษ

3. อตตสมมาปณธ ตงตนไวชอบ

15

4. ปพเพกตปญญตา ความเปนผไดทำความดไวในปางกอน

ธรรม 4 อยางน ดจลอรถนำไปสความเจรญ

อคต 4

1. ลำเอยงเพราะรกใครกน เรยก ฉนทาคต

2. ลำเอยงเพราะไมชอบกน เรยก โทสาคต

3. ลำเอยงเพราะเขลา เรยก โมหาคต

4. ลำเอยงเพราะกลว เรยก ภยาคต

อคต 4 ประการน ไมควรประพฤต

อนตรายของภกษสามเณรผบวชใหม 4 อยาง

1. อดทนตอคำสอนไมได คอเบอตอคำสงสอนขเกยจทำตาม

2. เปนคนเหนแกปากแกทอง ทนความอดอยากไมได

3. เพลดเพลนในกามคณ ทะยานอยากไดสขยงๆ ขนไป

16

4. รกผหญง

ภกษสามเณรผหวงความเจรญแกตน ควรระวงอยาใหอนตราย 4 อยางนยำยได

ปธาน คอความเพยร 4 อยาง

1. สงวรปธาน เพยรระวงไมใหบาปเกดขนในสนดาน

2. ปหานปธาน เพยรละบาปทเกดขนแลว

3. ภาวนาปธาน เพยรใหกศลเกดขนในสนดาน

4. อนรกขนาปธาน เพยรรกษากศลทเกดขนแลวไมใหเสอม

ความเพยร 4 อยางน เปนความเพยรชอบควรประกอบใหมในตน

อธษฐานธรรม คอธรรมทความตงไวในใจ 4 อยาง

1. ปญญา รอบรสงทควรร

2. สจจะ ความจรงใจ คอประพฤตสงใดกใหไดจรง

17

3. จาคะ สละสงทเปนขาศกแกความจรงใจ

4. อปสมะ สงบใจจากสงทเปนขาศกแกความสงบ

อทธบาท คอคณเครองใหสำเรจความประสงค 4 อยาง

1. ฉนทะ พอใจรกใครในสงนน

2. วรยะ เพยรประกอบสงนน

3. จตตะ เอาใจฝกใฝในสงนน ไมวางธระ

4. วมงสา หมนตรตรองพจารณาเหตผลในสงนน

คณ 4 อยางน มบรบรณแลว อาจชกนำบคคลใหถงสงทตองประสงคซงไมเหลอวสย

ควรทำความไมประมาทในท 4 สถาน

1. ในการละกายทจรต ประพฤตกายสจรต

2. ในการละวจทจรต ประพฤตวจสจรต

18

3. ในการละมโนทจรต ประพฤตมโนสจรต

4. ในการละความเหนผด ทำความเหนใหถก

อกอยางหนง

1. ระวงใจไมใหกำหนดในอารมณเปนทตงแหงความกำหนด

2. ระวงใจไมใหขดเคองในอารมณเปนทตงแหงความขดเคอง

3. ระวงใจไมใหหลงในอารมณเปนทตงแหงความหลง

4. ระวงใจไมใหมวเมาในอารมณเปนทตงแหงความมวเมา

ปารสทธศล 4

1 . ปาต โมกขส งวร สำรวมในพระปาต โมกข เว นข อท พระพทธเจาหาม ทำขอทพระองคอนญาต

2. อนทรยสงวร สำรวมอนทรย 6 คอ ตา ห จมก ปาก ลน กาย ใจ ไมใหยนดยนรายในเวลาเหนรป ฟงเสยง ดมกลน ลมรส ถกตองโผฏฐพพะ รธรรมารมณดวยใจ

19

3. อาชวปารสทธ เลยงชวตโดยทางทชอบ ไมหลองลวงเขาเลยงชวต

4. ปจจยปจจเวกขณะ พจารณาเสยกอนจงบรโภคปจจย 4 คอ จวร บณฑบาต เสนาสนะ และเภสช ไมบรโภคดวยตณหา

อารกขกมมฏฐาน

1. พทธานสต ระลกถงคณพระพทธเจา ทมในพระองคและทรงเกอกลแกผอน

2. เมตตา แผไมตรจตคดจะใหสตวทงปวงเปนสขทวหนา

3. อสภะ พจารณารางกายตนและผอนใหเหนเปนไมงาม

4. มรณสสต นกถงความตายอนจะมแกตน

กมมฏฐาน 4 อยางน ควรเจรญเปนนตย

พรหมวหาร 4

1. เมตตา ความรกใคร ปรารถนาจะใหเปนสข

20

2. กรณา ความสงสาร คดจะชวยใหพนทกข

3. มทตา ความพลอยยนด เมอผอนไดด

4. อเบกขา ความวางเฉย ไมดใจไมเสยใจ เมอผอนถงความวบต

พรหมวหาร 4 น เปนเครองอยของทานผใหญ

สตปฏฐาน 4

1. กายานปสสนา

สตกำหนดพจารณากายเปนอารมณวา กายนก ส กวากาย ไมใชสตว บคคล ตวตน เราเขา เรยก กายานปสสนา

2. เวทนานปสสนา

สตกำหนดพจารณาเวทนา คอ สข ทกข และไมทกขไมสขเปนอารมณวา เวทนานกสกวาเวทนา ไมใชสตว บคคล ตวตน เราเขา เรยก เวทนานปสสนา

3. จตตานปสสนา

21

สตกำหนดพจารณาใจทเศราหมอง หรอผองแผวเปนอารมณวา ใจนสกวาใจ ไมใชสตว บคคล ตวตน เราเขา เรยก จตตานปสสนา

4. ธมมานปสสนา

สตกำหนดพจารณาธรรมทเปนกศลหรออกศล ทบงเกดกบใจเปนอารมณวาธรรม ไมใชสตว บคคล ตวตน เราเขา เรยก ธมมานปสสนา

ธาตกมมฏฐาน 4

ธาต 4 คอ

1 ธาตดน เรยก ปฐวธาต

ธาตอนใดมลกษณะแขนแขง ธาตนนเปนปฐวธาต ปฐวธาตนนทเปนภายใน คอ ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก มาม หวใจ ตบ พงผด ไต ปอด ไสใหญ ไสนอย อาหารใหม อาหารเกา

2 ธาตนำ เรยก อาโปธาต

ธาตอนมลกษณะเอบอาบ ธาตนนเปนอาโปธาต อาโปธาตนน

22

ทเปนภายใน คอ ด เสลด หนอง เลอด เหงอ มนขน นำตา เปลวมน นำลาย นำมก ไขขอ มตร

3 ธาตไฟ เรยก เตโชธาต

ธาตอนมลกษณะรอน ธาตนนเปนเตโชธาต เตโชธาตนน ทเปนภายใน คอ ไฟทยงกายใหอบอน ไฟทยงกายใหทรดโทรม ไฟทยงกายใหกระวนกระวาย ไฟทเผาอาหารใหยอย

4 ธาตลม เรยก วาโยธาต

ธาตอนใดมลกษณะพดไปมา ธาตนนเปนวาโยธาต วาโยธาตนน ทเปนภายใน คอ ลมพดขนเบองบน ลมพดลงเบองตำ ลมในทอง ลมในไส ลมพดไปตามตว ลมหายใจ

ความกำหนดพจารณากายน ใหเหนวาเปนแตเพยงธาต 4 คอ ดน นำ ไฟ ลม ประชมกนอย ไมใชเรา ไมใชของเรา เรยกวา ธาตกมมฏฐาน

อรยสจ 4

1. ทกข

23

2. สมทย คอเหตใหทกขเกด

3. นโรธ คอความดบทกข

4. มรรค คอขอปฏบตใหถงความดบทกข

ความไมสบายกาย ไมสบายใจ ไดชอวา ทกข เพราะเปนของทนไดยาก

ตนหาคอความทะยานอยาก ไดชอวา สมทย เพราะเปนเหตใหทกขเกด

ตนหานน มประเภทเปน 3 คอตณหาความอยากในอารมณทนารกใคร เรยกวา กามตณหา อยาง 1 ตณหาความอยากเปนโนนเปนน เรยกวา ภวตณหา อยาง 1 ตณหาความอยากไมเปนโนนเปนน เรยกวา วภวตณหา อยาง 1

ความดบตณหาไดสนเชง ทกขดบไปหมดไดชอวา นโรธ เพราะเปนความดบทกข

ปญญาอนเหนชอบวาสงนทกข สงนเหตใหทกขเกด สงนทางใหถงความดบทกข ไดชอวา มรรค เพราะเปนขอปฏบตใหถง

24

ความดบทกข

มรรคนนมองค 8 ประการ คอ

ปญญาอนเหนชอบ 1 ดำรชอบ 1 เจรจาชอบ 1 ทำการงานชอบ 1 เลยงชพชอบ 1 ทำความเพยรชอบ 1 ตงสตชอบ 1 ตงใจชอบ 1

25

ปญจกะอนนตรยกรรม 5

1. มาตฆาต ฆามารดา

2. ปตฆาต ฆาบดา

3. อรหนตฆาต ฆาพระอรหนต

4. โลหตปบาท ทำรายพระพทธเจาจนถงยงพระโลหตใหหอขนไป

5. สงฆเภท ยงสงฆใหแตกจากกน

กรรม 5 อยางน เปนบาปอนหนกทสดหามสวรรค หามนพพาน ตงอยในฐานปาราชกของผถอพระพทธศาสนา หามไมใหทำเปนเดดขาด

26

อภณหปจจเวกขณ 5

1. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามความแกเปนธรรมดา ไมลวงพนความแกไปได

2. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามความเจบเปนธรรมดา ไมลวงพนความเจบไปได

3. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามความตายเปนธรรมดา ไมลวงพนความตายไปได

4. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เราจะตองพลดพรากจากของรกของชอบใจทงสน

5. ควรพจารณาทกวน ๆ วา เรามกรรมเปนของตว เราทำดจกไดด ทำชวจกไดชว

เวสารชชกรณธรรม คอ ธรรมทำความกลาหาญ 5 อยาง

1. สทธา เชอสงทควรเชอ

2. สล รกษากายวาจาใหเรยกรอย

27

3. พาหสจจะ ความเปนผศกษามาก

4. วรยารมภะ ปรารภความเพยร

5. ปญญา รอบรสงทควรร

องคแหงภกษใหม 5 อยาง

1. สำรวมในพระปาตโมกข เวนขอทพระพทธเจาหาม ทำตามขอททรงอนญาต

2. สำรวมอนทรย คอ ระวง ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไมใหยนดยนรายครอบงำได ในเวลาทเหนรปดวยนยนตาเปนตน

3. ความเปนคนไมเอกเกรกเฮฮา

4. อยในเสนาเสนะอนสงด

5. มความเหนชอบ

ภกษใหมควรตงอยในธรรม 5 อยางน

28

องคแหงธรรมกถก คอ นกเทศก 5 อยาง

1. แสดงธรรมโดยลำดบ ไมตดลดใหขาดความ

2. อางเหตผลแนะนำใหผฟงเขาใจ

3. ตงจตเมตตาปรารถนาใหเปนประโยชนแกผฟง

4. ไมแสดงธรรมเพราะเหนแกลาภ

5. ไมแสดงธรรมกระทบตนและผอน คอวา ไมยกตนเสยดสผอน

ภกษผไดธรรมกถก พงตงองค 5 อยางนไวในตน

ธมมสสวนานสงส คอ อานสงสแหงการฟงธรรม 5 อยาง

1. ผฟงธรรมยอมไดฟงสงทยงไมเคยฟง

2. สงใดไดเคยฟงแลว แตไมเขาใจชดยอมเขาใจสงนนชด

3. บรรเทาความสงสยเสยได

4. ทำความเหนใหถกตองได

29

5. จตของผฟงยอมผองใส

พละ คอ ธรรมเปนกำลง 5 อยาง

1. สทธา ความเชอ

2. วรยะ ความเพยร

3. สต ความระลกได

4. สมาธ ความตงใจมน

5. ปญญา ความรอบร

อนทรย 5 กเรยก เพราะเปนใหญในกจของตน

นวรณ 5

ธรรมอนกนจตไมใหบรรลความด เรยกนวรณ ม 5 อยาง

1. พอใจรกใครในอารมณทชอบใจมรเปนตน เรยก กามฉนท

2. ปองรายผอน เรยก พยาบาท

30

3. ความทจตใจหดหและเคลบเคลม เรยก ถนมทธะ

4. ฟงซานและรำคาญ เรยก อทธจจกกจจะ

5. ลงเลไมตกลงได เรยก วจกจฉา

ขนธ 5

กายกบใจน แบงออกเปน 5 กอง เรยกวา ขนธ 5

1. รป

2. เวทนา

3. สญญา

4. สงขาร

5. วญญาณ

ธาต 4 คอ ดน นำ ไฟ ลม ประชมกนเปนกายน เรยกวา รป

31

ความรสกอารมณวา เปนสข คอ สบายกาย สบายใจ หรอเปนทกข คอไมสบายกาย ไมสบายใจ หรอเฉยๆ คอไมทกขไมสข เรยกวา เวทนา

ความจำไดหมายร คอ จำรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ อารมณทเกดกบใจได เรยก สญญา

เจตสกธรรม คอ อารมณทเกดกบใจ เปนสวนด เรยก กศล เปนสวนชว เรยก อกศล เปนสวนกลางๆ ไมดไมชว เรยก อพยากฤต เรยกวา สงขาร

ความรอารมณในเวลาเมอรมากระทบตา เปนตน เรยกวา วญญาณ

ขนธ 5 น ยนเรยกวา นามรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ รวมเขาเปนนาม รปคงเปนรป

32

ฉกกะคารวะ 6 อยาง

ความเออเฟอ ในพระพทธเจา 1 ในพระธรรม 1 ในพระสงฆ 1 ในความศกษา 1 ในความไมประมาท 1 ในปฏสนถาร คอตอนรบปราศรย 1 ภกษควรทำคารวะ 6 ประการน

สาราณยธรรม 6 อยาง

ธรรมเปนทตงแหงความระลกถง เร ยกสาราณยธรรม ม 6 อยาง คอ

1. เขาไปตงกายกรรมประกอบดวยเมตตา ในเพอนภกษสามเณรทงตอหนาและลบหลง คอ ชวยขวนขวายกจธระของเพอนกนดวยกาย มพยาบาลภกษไขเปนตน ดวยจตเมตตา

2 . เข าไปตงวจกรรมประกอบดวยเมตตาในเพ อนภกษสามเณรทงตอหนาและลบหลง คอ ชวยขวนขวายในกจธระของเพอนกนดวยวาจา เขนกลาวคำสงสอนเปนตน ดวยจตเมตตา

33

3. เข าไปตงมโนกรรมประกอบดวยเมตตาในเพอนภกษสามเณรทงตอหนาและลบหลง คอคดแตสงทเปนประโยชนแกเพอนกน

4. แบงปนลาภทตนไดมาแลวโดยชอบธรรมใหแกเพอนภกษสามเณร ไมหวงไวบรโภคจำเพาะผเดยว

5. รกษาศลบรสทธเสมอกนกบเพอนภกษสามเณรอนๆ ไมทำตนใหเปนทรงเกยจของผอน

6. มความเหนรวมกนกบภกษสามเณรอนๆ ไมววาทกบใครๆ เพราะมความเหนผดกน

ธรรม 6 อยางน ทำผประพฤตใหเปนทรกทเคารพของผอน เปนไปเพอความสงเคราะหกนและกน เปนไปเพอความไมววาทกนและกน เปนไปเพอความพรอมเพรยงเปนอนหนงอนเดยวกน

อายตนะภายใน 6

ตา ห จมก ลน กาย ใจ อนทรย 6 กเรยก อายตนะภายนอก 6

34

รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ คอ อารมณทมาถกตองกาย ธรรม คออารมณเกดกบใจ อารมณ 6 กเรยก

วญญาณ 6

อาศยรปกระทบตา เกดความรขน เรยก จกขวญญาณ

อาศยเสยงกระทบห เกดความรขน เรยก โสตวญญาณ

อาศยกลนกระทบจมก เกดความรขน เรยก ฆานวญญาณ

อาศยรสกระทบลน เกดความรขน เรยก ชวหาวญญาณ

อาศยโผฏฐพพะกระทบกาย เกดความรขน เรยก กายวญญาณ

อาศยธรรมเกดกบใจ เกดความรขน เรยก มโนวญญาณ

สมผส 6

อายตนะภายในมตาเปนตน อายตนะภายนอกมรปเปนตน วญญาณมจกขวญญาณเปนตน กระทบกนเรยกสมผส มชอตามอายตนะภายใน เปน 6 คอ จกข โสต ฆาน ชวหา กาย มโน

35

เวทนา 6

สมผสนนเปนปจจยใหเกดเวทนา เปนสขบางทกขบาง ไมทกขไมสขบาง มชอตามอายตนะภายในเปน 6 คอ

จกข โสต ฆาน ชวหา กาย มโน

ธาต 6

1. ปฐวธาต คอ ธาตดน

2. อาโปธาต คอ ธาตนำ

3. เตโชธาต คอ ธาตไฟ

4. วาโยธาต คอ ธาตลม

5. อากาสธาต คอ ชองวางมในกาย

6. วญญาณธาต คอ ความรอะไรกได

36

สตตกะอปรหานยธรรม 7 อยาง

ธรรมไมเปนทตงแหงความเสอม เปนไปเพอความเจรญฝายเดยว ชอวา อปรหานยธรรม ม 7 อยาง

1. หมนประชมกนเนองนตย

2. เมอประชมกพรอมเพรยงกนประชม เมอเลกประชมกพรอมเพรยงกนเลก และพรอมเพรยงกนทำกจทสงฆจะตองทำ

3. ไมบญญตสงทพระพทธเจาไมบญญตขน ไมถอนสงทพระองคทรงบญญตไวแลว สมาทานศกษาอยในสกขาบทตามทพระองคทรงบญญตไว

4. ภกษเหลาใดเปนผใหญเปนประธานในสงฆ เคารพนบถอภกษเหลานน เชอฟงถอยคำของทาน

5. ไมลอำนาจแกความอยากทเกดขน

6. ยนดในเสนาสนะปา

7. ตงใจอยวา เพอนภกษสามเณรซงเปนผมศล ซงยงไมมาส

37

อาวาส ขอใหมา ทมาแลวขอใหอยเปนสข

ธรรม 7 อยางน ตงอยในผใด ผนนไมมความเสอมเลย มแตความเจรญฝายเดยว

อรยทรพย 7

ทรพย คอคณความดทมอยในสนดานอยางประเสรฐ เรยกอรยทรพย ม 7 อยาง คอ

1. สทธา เชอสงทควรเชอ

2. สล รกษา กาย วาจา ใหเรยบรอย

3. หร ความละอายตอบาปทจรต

4. โอตตปปะ สะดงกลวตอบาป

5 . พาหส จจะ ความเปนคนเคยไดย นได ฟ งมาก ค อ จำทรงธรรมและรศลปวทยามาก

6. จาคะ สละใหปนสงของของตนใหแกคนทควรใหปน

7. ปญญา รอบรสงทเปนประโยชน และไมเปนประโยชน

38

สปปรสธรรม 7 อยาง

ธรรมของสตบรษ เรยกวา สปปรสธรรม ม 7 อยาง

1. ธมมญญตา ความเปนผรจกเหต เชน รจกวา สงนเปนเหตแหงสข สงนเปนเหตแหงทกข

2. อตถญญตา ความเปนผรจกผล เชนรจกวา สขเปนผลแหงเหตอนใด ทกขเปนผลแหงเหตอนใด

3. อตตญญตา ความเปนผรจกตนวา เราวาโดยชาตตระกล ยศศกดสมบตบรวารความรและคณธรรมเพยงเท านๆ แลวประพฤตตนใหสมควรแกทเปนอยอยางไร

4. มตตญญตา ความเปนผรประมาณ ในการแสวงหาเครองเลยงชวต แตโดยทางทชอบ และรจกประมาณในการบรโภคแตพอควร

5. กาลญญตา ความเปนผร จกกาลเวลาอนสมควรในอนประกอบกจนนๆ

6. ปรสญญตา ความเปนผร จกประชมชนและกรยาทตอง

39

ประพฤตตอชมชนนนๆ วาหมนเมอเขาไปหา จะตองทำกรยาอยางน จะตองพดแบบน เปนตน

7. ปคคลปโรปรญญตา ความเปนผรจกเลอกบคคลวา ผนเปนผด ควรคบ ผนเปนคนไมด ไมควรคบ เปนตน

สปปรสธรรมอก 7 อยาง

1. สตบรษประกอบดวยธรรม 7 ประการ คอ มศรทธา มความละอายตอบาป มความกลวบาป เปนคนไดยนไดฟงมาก เปนคนมความเพยร เปนคนมสตมนคง เปนคนมปญญา

2. จะปรกษาสงใดกบใครๆ กไมปรกษาเพอจะเบยดเบยนตนและผอน

3. จะคดสงใดกไมคดเพอเบยดเบยนตนและผอน

4. จะพดสงใดกพดเพอไมเบยดเบยนตนและผอน

5. จะทำสงใดกไมทำเพอเบยดเบยนตนและผอน

6. มความเหนชอบ มเหนวา ทำดไดด ทำชวไดชว เปนตน

40

7. ใหทานโดยเคารพ คอเออเฟอแกของทตวเองให และผรบทานนน ไมทำอาการดจทงเสย

โพชฌงค 7

1. สต ความระลกได

2. ธมมวจยะ ความสอดสองธรรม

3. วรยะ ความเพยร

4. ปต ความอมใจ

5. ปสสทธ ความสงบใจและอารมณ

6. สมาธ ความตงใจมน

7. อเปกขา ความวางเฉย

เรยกตามประเภทวา สตสมโพชฌงคไปโดยลำดบจนถงอเปกขาสมโพชฌงค

41

อฏฐกะโลกธรรม 8

ธรรมทครอบงำสตวโลกอย และสตวโลกยอมเปนไปตามธรรมนน เรยกวาโลกธรรม โลกธรรมนนม 8 อยาง คอ มลาภ 1 ไมมลาภ 1 มยศ 1 ไมมยศ 1 นนทา 1 สรรเสรญ 1 สข 1 ทกข 1

ในโลกธรรม 8 ประการน อย างใดอยางหนงเก ดข น ควรพจารณาวา สงทเกดขนแลวแกเรา กแตวามนไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา ควรรตามทเปนจรง อยาใหมนครอบงำจตได คออยายนดในสวนทปรารถนา อยายนรายในสวนทไมปรารถนา

ลกษณะตดสนธรรมวนย 8 ประการ

ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความกำหนดยอมใจ 1

เปนไปเพอความประกอบทกข 1

เปนไปเพอความสละกองกเลส 1

42

เปนไปเพอความอยากใหญ 1

เปนไปเพอความไมสนโดษยนดดวยของมอย คอ มนแลวอยากไดนน 1

เปนไปเพอความคลกคลดวยหมคณะ 1

เปนไปเพอความเกยจคราน 1

เปนไปเพอความเลยงยาก 1

ธรรมเหลานพงรวา ไมใชธรรม ไมใชวนย ไมใชคำสงสอนของพระศาสดา

ธรรมเหลาใดเปนไปเพอความคลายกำหนด 1

เปนไปเพอความปราศจากทกข 1

เปนไปเพอความไมสะสมกองกเลส 1

เปนไปเพอความอยากอนนอย 1

เปนไปเพอความสนโดษยนดดวยของมอย 1

เปนไปเพอความสงดจากหม 1

43

เปนไปเพอความเพยร 1

เปนไปเพอความเลยงงาย 1

ธรรมเหลานพงรวา เปนธรรม เปนวนย เปนคำสงสอนของพระศาสดา

มรรคมองค 8

1. สมมาทฏฐ ปญญาอนเหนชอบ คอเหน อรยสจ 4

2. สมมาสงกปปะ ดำรชอบ คอ ดำรจะออกจากกาม 1 ดำรในอนไมพยาบาท 1 ดำรในอนไมเบยดเบยน 1

3. สมมาวาจา เจรจาชอบ คอเวนจากวจทจรต 4

4. สมมากมมนตะ ทำการงานชอบ คอเวนจากกายทจรต 3

5. สมมาอาชวะ เลยงชวตชอบ คอเวนจากความเลยงชวตโดยทางทผด

6. สมมาวายามะ เพยรชอบ คอเพยรในท 4 สถาน

7. สมมาสต ระลกชอบ คอระลกในสตปฏฐานทง 4

44

8. สมมาสมาธ ตงใจไวชอบ คอเจรญฌานทง 4

ในองคมรรคทง 8 นน เหนชอบ ดำรชอบ สงเคราะหเขาในปญญาสกขา

วาจาชอบ การงานชอบ เลยงชพชอบ สงเคราะหเขาในสลสกขา

เพยรชอบ ระลกชอบ ตงใจไวชอบ สงเคราะหเขาในจตตสกขา

45

นวกะมละ คอ มลทน 9 อยาง

โกรธ 1 ลบหลคณทาน 1 รษยา 1 ตระหน 1 มายา 1 มกอวด 1 พดปด 1 มความปรารถนาลามก 1 เหนผด 1

ทสกะ อกศลกรรมบถ 10

จดเปนกายกรรม คอทำดวยกาย 3 อยาง

1. ปาณาตบาต ทำชวตสตวใหตกลวง คอฆาสตว

2. อทนนาทาน ถอเอาสงของทเจาของไมไดให ดวยอาการแหงขโมย

3. กาเมส มจฉาจาร ประพฤตผดในกาม จดเปนวจกรรม คอทำดวยวาจา 4 อยาง

4. มสาวาท พดเทจ

46

5. ปสณาวาจา พดสอเสยด

6. ผรสวาจา พดคำหยาบ

7. สมผปปลาปะ พดเพอเจอ จดเปนมโนกรรม คอทำดวยใจ 3 อยาง

8. อภชฌา โลภอยากไดของเขา

9. พยาบาท ปองรายเขา

10. มจฉาทฏฐ เหนผดจากคลองธรรม

กรรม 10 อยางน เปนทางบาป ไมควรดำเนน

กศลกรรมบถ 10

จดเปนกายกรรม 3 อยาง

1. ปาณาตปาตา เวรมณ เวนจากทำชวตสตวใหตกลวง

2. อทนนาทานา เวรมณ เวนจากถอเอาสงของทเจาของไมไดให ดวยอาการแหงขโมย

47

3. กาเมส มจฉาจารา เวรมณ เวนจากประพฤตผดในกาม จดเปนวจกรรม คอทำดวยวาจา 4 อยาง

4. มสาวาทา เวรมณ เวนจากพดเทจ

5. ปสณาย วาจาย เวรมณ เวนจากพดสอเสยด

6. ผรสาย วาจาย เวรมณ เวนจากพดคำหยาบ

7. สมผปปลาปา เวรมณ เวนจากพดเพอเจอ จดเปนมโนกรรม คอทำดวยใจ 3 อยาง

8. อภชฌา ไมโลภอยากไดของเขา

9. พยาบาท ไมพยาบาทปองรายเขา

10. มจฉาทฏฐ เหนชอบตามคลองธรรม

กรรม 10 อยางน เปนทางบญ ควรดำเนน

บญกรยาวตถ 10 อยาง

1. ทานมย บญสำเรจดวยการบรจาคทาน

2. สลมย บญสำเรจดวยการรกษาศล

48

3. ภาวนามย บญสำเรจดวยการเจรญภาวนา

4. อปจายนมย บญสำเรจดวยการประพฤตถอมตนแกผใหญ

5. เวยยาวจจมย บญสำเรจดวยการชวยขวนขวายในกจทชอบ

6. ปตตทานมย บญสำเรจดวยการใหสวนบญ

7. ปตตานโมทนามย บญสำเรจดวยการอนโมทนาสวนบญ

8. ธมมสสวนมย บญสำเรจดวยการฟงธรรม

9. ธมมเทสนามย บญสำเรจดวยการแสดงธรรม

10. ทฏฐชกมม การทำความเหนใหตรง

ธรรมทบรรพชตควรพจารณาเนองๆ 10 อยาง

1. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา บดนเรามเพศตางจากคฤหสถแลว อาการกรยาใดๆ ของสมณะ เราตองทำอาการกรยานนๆ

2. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา ความเลยงชพของเราเนองดวยผอน เราควรทำตวใหเขาเลยงงาย

49

3. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา อาการ กาย วาจาอยางอนทเราจะตองทำใหดขนไปกวานยงมอยอก ไมใชเพยงเทาน

4. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา ตวของเราเองตเตยนตวของเราเองโดยศลไดหรอไม

5. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา ผรใครครวญแลว ตเตยนเราโดยศลไดหรอไม

6. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา เราจะตองพลดพรากจากของรกของชอบใจทงนน

7. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา เรามกรรมเปนของตว เราทำดจกไดด ทำชวจกไดชว

8. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา วนคนลวงไปๆ บดนเราทำอะไรอย

9. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา เรายนดทสงดหรอไม

10. บรรพชตควรพจารณาเนองๆ วา คณวเศษของเรามอยหรอไม ทจะใหเราเปนผไมเกอเขนในเวลาเพอนบรรพชตถามในกาลภายหลง

50

นาถกรณธรรม คอ ธรรมทำทพง 10 อยาง

1. ศล รกษากายวาจาใหเรยบรอย

2. พาหสจจะ ความเปนผไดสดบตรบฟงมาก

3. กลยาณมตตตา ความเปนผมเพอนดงาม

4. โสวจสสตา ความเปนผวางายสอนงาย

5. กงกรณเยส ทกขตา ความขยนชวยเอาใจใสในกจธระของเพอนภกษสามเณร

6. ธมกามตา ความใครในธรรมทชอบ

7. วรยะ เพยรเพอจะละความชว ประพฤตความด

8. สนโดษ ยนดดวยผานงผาหม อาหาร ทนอนทนงและยา ตามมตามได

9. สต จำการทไดทำและคำทพดแลวแมนานได

10. ปญญา รอบรในกองสงขารตามเปนจรงอยางไร

51

กถาวตถคอถอยคำทควรพด 10 อยาง

1. อปปจฉกถา ถอยคำทชดนำใหมความปรารถนานอย

2. สนตฏฐกถา ถอยคำทชกนำใหมสนโดษ ยนดดวยปจจยตามมตามได

3. ปวเวกกถา ถอยคำทชกนำใหสงดกายสงดใจ

4. อสงสคคกถา ถอยคำทชกนำไมใหระคนดวยหม

5. วรยารมภกถา ถอยคำทชกนำใหปรารภความเพยร

6. สลกถา ถอยคำทชดนำใหตงอยในศล

7. สมาธกถา ถอยคำทชกนำใหทำใจใหสงบ

8. ปญญากถา ถอยคำทชกนำใหเกดปญญา

9. วมตตกถา ถอยคำทชกนำใหทำใจใหพนจากกเลส

10. วมตตญาณทสสนกถา ถอยคำทชกนำใหเกดความรความเหนในความทใจพนจากกเลส

อนสสต คอ อารมณควรระลก 10 ประการ

52

1. พทธานสสต ระลกถงคณของพระพทธเจา

2. ธมมานสสต ระลกถงคณของพระธรรม

3. สงฆานสสต ระลกถงคณของพระสงฆ

4. สลานสสต ระลกถงศลของตน

5. จาคานสสต ระลกถงทานทตนบรจาคแลว

6. เทวตานสสต ระลกถงคณททำบคคลใหเปนเทวดา

7. มรณสสต ระลกถงความตายทจะมาถงตน

8. กายคตาสต ระลกทวไปในกาย ใหเหนวา ไมงาม นาเกลยด โสโครก

9. อานาปานสต ตงสตกำหนดลมหายใจเขาออก

10. อปสมานสสต ระลกถงพระคณพระนพพาน ซงเปนทระงบกเลสและกองทกข

53

ปกณณกะอปกเลส คอ โทษเครองเศราหมอง 16 อยาง

1. อภชฌาวสมโลภะ ละโมบไมสมำเสมอ

2. โทสะ รายกาจ

3. โกธะ โกรธ

4. อปนาหะ ผกโกรธไว

5. มกขะ ลบหลคณทาน

6. ปลาสะ ตเสมอ คอยกตว

7. อสสา รษยา คอเหนเขาไดด ทนอยไมได

8. มจฉรยะ ตระหน

9. มายา มารยา คอเจาเลห

10. สาเถยยะ โออวด

11. ถมภะ หวดอ

54

12. สารมภะ แขงด

13. มานะ ถอตว

14. อตมานะ ดหมนทาน

15. มทะ มวเมา

16. ปมาทะ เลนเลอ

โพธปกขยธรรม 17 ประการ

สตปฏฐาน

สมมปปธาน 4

อทธบาท 4

อนทรย 5

พละ 5

โพชฌงค 7

มรรคมองค 8

55

คหปฏบต

จตกกะ

กรรมกเลส คอ กรรมเครองเศราหมอง 4 อยาง

1. ปาณาตบาต ทำชวตสตวใหตกลวง

2. อทนนาทาน ถอเอาสงของทเจาของไมไดให ดวยอาการแหงขโมย

3. กาเมส มจฉาจาร ประพฤตผดในกาม

4. มสาวาท พดเทจ

กรรม 4 อยางน นกปราชญไมสรรเสรญเลย

อบายมข คอ เหตเครองฉบหาย 4 อยาง

1. ความเปนนกเลงหญง

2. ความเปนนกเลงสรา

56

3. ความเปนนกเลงเลนการพนน

4. ความคบคนชวเปนมตร

โทษ 4 ประการนไมควรประกอบ

ทฏฐธมมกตถประโยชน คอ ประโยชนในปจจบน 4 อยาง

1. อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหมนในการประกอบกจเครองเลยงชวตกด ในการศกษาเลาเรยนกด ในการทำธระหนาทของตนกด

2. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา คอรกษาทรพยทแสวงหามาไดดวยความหมน ไมใหเปนอนตรายกด รกษาการงานของตว ไมใหเสอมเสยไปกด

3. กลยาณมตตตา ความมเพอนเปนคนดไมคบคนชว

4. สมชวตา ความเลยงชวตตามสมควรแกกำลงทรพยทหาได ไมใหฝดเคองนก ไมใหฟมฟายนก

สมปรายกตถประโยชน คอ ประโยชนภายหนา 4 อยาง

57

1. สทธาสมปทา ถงพรอมดวยศรทธา คอเชอสงทควรเชอ เชนเชอวา ทำดไดด ทำชวไดชวเปนตน

2. สลสมปทา ถงพรอมดวยศล คอรกษากายวาจาเรยบรอยด ไมมโทษ

3. จาคสมปทา ถงพรอมดวยการบรจาคทาน เปนการเฉลยสขใหแกผอน

4. ปญญาสมปทา ถงพรอมดวยปญญา รจก บาป บญ คณ โทษ ประโยชน มใชประโยชน เปนตน

มตตปฏรป คอ คนเทยมมตร 4 จำพวก

1. คนปอกลอก

2. คนดแตพด

3. คนหวประจบ

4. คนชกชวนในทางฉบหาย

คน 4 จำพวกน ไมใชมตร เปนแตคนเทยมมตร ไมควรคบ

58

1. คนปอกลอก มลกษณะ 4

1. คดเอาแตไดฝายเดยว

2. เสยใหนอยคดเอาใหไดมาก

3. เมอมภยแกตว จงรบเอากจของเพอน

4. คบเพอนเพราะเหนแกประโยชนของตว

2. คนดแตพด มลกษณะ 4

1. เกบเอาของลวงแลวมาปราศรย

2. อางเอาของทยงไมมมาปราศรย

3. สงเคราะหดวยสงหาประโยชนมได

4. ออกปากพงมได

3. คนหวประจบ มลกษณะ 4

59

1. จะทำชวกคลอยตาม

2. จะทำดกคลอยตาม

3. ตอหนาวาสรรเสรญ

4. ลบหลงตงนนทา

4. คนชกนำในทางฉบหาย มลกษณะ 4

1. ชกชวนดมนำเมา

2. ชกชวนเทยวกลางคน

3. ชกชวนใหมวเมาในการเลน

4. ชกชวนเลนการพนน

มตรแท 4 จำพวก

1. มตรมอปการะ

2. มตรรวมทกขรวมสข

60

3. มตรแนะนำประโยชน

4. มตรมความรกใคร

มตร 4 จำพวกนเปนมตรแท ควรคบ

1. มตรมอปการะ มลกษณะ 4

1. ปองกนเพอนผประมาทแลว

2. ปองกนทรพยสมบตของเพอนผประมาทแลว

3. เมอมภย เปนทพงพำนกได

4. เมอมธระ ชวยออกทรพยใหเกนกวาทออกปาก

2. มตรรวมทกขรวมสข มลกษณะ 4

1. ขยายความลบของตนแกเพอน

2. ปดความลบของเพอนไมใหแพรงพราย

3. ไมละทงในยามวบต

61

4. แมชวตกอาจสละแทนได

3. มตรแนะนำประโยชน มลกษณะ 4

1. หามไมใหทำความชว

2. แนะนำใหตงอยในความด

3. ใหฟงสงทยงไมเคยฟง

4. บอกทางสวรรคให

4. มตรมความรกใคร มลกษณะ 4

1. ทกข ๆ ดวย

2. สข ๆ ดวย

3. โตเถยงคนอนทตเตยนเพอน

4. รบรองคนทพดสรรเสรญเพอน

62

สงคหวตถ 4 อยาง

1. ทาน ใหปนสงของ ๆ ตนแกผอนทควรใหปน

2. ปยวาจา เจรจาวาจาทออนหวาน

3. อตถจรยา ประพฤตสงทเปนประโยชนแกผอน

4. สมานตตตา ความเปนคนมตนเสมอไมถอตว

คณทง 4 อยางน เปนเครองยดเหนยวของผอนไวได

สขของคฤหสถ 4 อยาง

1. สขเกดแตความมทรพย

2. สขเกดแตการจายทรพยบรโภค

3. สขเกดแตความไมตองเปนหน

4. สขเกดแตประกอบการงานทปราศจากโทษ

ความปรารถนาของบคคลในโลกทไดสมหมายดวยยาก 4

63

อยาง

1. ขอสมบตจงเกดแกเราโดยทางชอบ

2. ขอยศจงเกดแกเรากบญาตพวกพอง

3. ขอเราจงรกษาอายใหยนนาน

4. เมอสนชวตแลว ขอเราจงไปบงเกดในสวรรค

ธรรมเปนเหตใหสมหมายมอย 4 อยาง

1. สทธาสมปทา ถงพรอมดวยศรทธา

2. สลสมปทา ถงพรอมดวยศล

3. จาคสมปทา ถงพรอมดวยบรจาคทาน

4. ปญญาสมปทา ถงพรอมดวยปญญา

ตระกลอนมนคงจะตงอยนานไมไดเพราะสถาน 4

1. ไมแสวงหาพสดทหายแลว

64

2. ไมบรณะพสดทครำครา

3. ไมรจกประมาณในการบรโภคสมบต

4. ตงสตรใหบรษทศลใหเปนแมเรอนพอเรอน

ผหวงจะดำรงตระกลควรเวนสถาน 4 ประการนเสย

ธรรมของฆราวาส 4

1. สจจะ สตยซอแกกน

2. ทมะ รจกขมจตของตน

3. ขนต อดทน

4. จาคะ สละใหปนสงของของตนแกผอนทควรใหปน

ปญจกะ

ประโยชนเกดแตการถอโภคทรพย 5 อยาง

แสวงหาโภคทรพยไดในทางทชอบแลว

65

1. เลยงตว มารดา บดา บตร ภรรยา บาวไพร ใหเปนสข

2. เลยงเพอนฝงใหเปนสข

3. บำบดอนตรายทเกดแตเหตตางๆ

4. ทำพล 5 อยาง คอ

ก. ญาตพล สงเคราะหญาต

ข. อตถพล ตอนรบแขก

ค. ปพพเปตพล ทำบญอทศใหผตาย

ง. ราชพล ถวายเปนหลวง มภาษอากร เปนตน

จ. เทวตาพล ทำบญอทศใหเทวดา

ศล 5

1. ปาณาตปาตา เวรมณ เวนจากทำชวตสตวใหตกลวงไป

2. อทนนาทานา เวรมณ เวนจากถอเอาสงของทเจาของไมไดให ดวยอาการแหงขโมย

66

3. กาเมส มจฉาจารา เวรมณ เวนจากประพฤตผดในกาม

4. มสาวาทา เวรมณ เวนจากพดเทจ

5. สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ เวนจากดมนำเมา คอสราเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท

ศล 5 ประการน คฤหสถควรรกษาเปนนตย

มจฉาวณชชา คอการคาขายไมชอบธรรม 5 อยาง

1. คาขายเครองประหาร

2. คาขายมนษย

3. คาขายสตวเปน สำหรบฆาเพอเปนอาหาร

4. คาขายนำเมา

5. คาขายยาพษ

การคาขาย 5 อยางน เปนขอหามอบาสกไมใหประกอบ

67

สมบตของอบาสก 5 ประการ

1. ประกอบดวยศรทธา

2. มศลบรสทธ

3. ไมถอมงคลตนขาว คอเชอกรรม ไมเชอมงคล

4. ไมแสวงหาเขตบญนอกพทธศาสนา

5. บำเพญบญแตในพทธศาสนา

อบาสกพงตงอยในสมบต 5 ประการ และเวนจากสมบต 5 ประการ ซงวปรตจากสมบตนน

ฉกกะ

ทศ 6

1. ปรตถมทส คอทศเบองหนา มารดา บดา

2. ทกขณทส คอทศเบองขวา อาจารย

68

3. ปจฉมทส คอทศเบองหลง บตร ภรรยา

4. อตตรทส คอทศเบองซาย มตร

5. เหฏฐมทส คอทศเบองตำ บาว

6. อปรมทส คอทศเบองบน สมณพราหมณ

1. ปรตถมทส คอทศเบองหนา มารดา บดา บตรพงบำรงดวยสถาน 5

1. ทานไดเลยงมาแลวเลยงทานตอบ

2. ทำกจของทาน

3. ดำรงวงศสกล

4. ประพฤตตนใหเปนคนควรรบทรพยมรดก

5. เมอทานลวงลบไปแลว ทำบญอทศใหทาน

มารดาบดาไดรบบำรงฉะนแลว ยอมอนเคราะหบตรดวยสถาน 5

69

1. หามไมใหทำความชว

2. ใหตงอยในความด

3. ใหศกษาศลปวทยา

4. หาภรรยาทสมควรให

5. มอบทรพยใหในสมย

2. ทกขณทส คอทศเบองขวา อาจารย ศษยพงบำรงดวยสถาน 5

1. ดวยลกขนยนรบ

2. ดวยเขาไปยนคอยรบใช

3. ดวยเชอฟง

4. ดวยอปฏฐาก

5. ดวยศลปวทยาโดยเคารพ

70

อาจารยไดรบบำรงฉะนแลว ยอมอนเคราะหศษยดวยสถาน 5

1. แนะนำด

2. ใหเรยนด

3. บอกศลปใหสนเชง ไมปดบงอำพราง

4. ยกยองใหปรากฏในเพอนฝง

5 . ทำความปองกนในทศท งหลาย (คอจะไปทศไหนกไมอดอยาก)

3. ปจฉมทส คอทศเบองหลง ภรรยา สามพงบำรงดวยสถาน 5

1. ดวยยกยองนบถอวาเปนภรรยา

2. ดวยไมดหมน

3. ดวยไมประพฤตลวงใจ

4. ดวยมอบความเปนใหญให

5. ดวยใหเครองแตงตว

71

ภรรยาไดรบบำรงฉะนแลว ยอมอนเคราะหสามดวยสถาน 5

1. จดการงานด

2. สงเคราะหคนขางเคยงของผวด

3. ไมประพฤตลวงใจผว

4. รกษาทรพยทผวหามาไดไว

5. ขยนไมเกยจครานในกจการทงปวง

4. อตตรทส คอทศเบองซาย มตร กลบตรพงบำรงดวยสถาน 5

1. ดวยใหปน

2. ดวยเจรจาถอยคำไพเราะ

3. ดวยประพฤตประโยชน

4. ดวยความเปนผมตนเสมอ

72

5. ดวยไมแกลงกลาวใหคลาดจากความเปนจรง

มตรไดรบบำรงฉะนแลว ยอมอนเคราะหกลบตรดวยสถาน 5

1. รกษามตรผประมาทแลว

2. รกษาทรพยของมตรผประมาทแลว

3. เมอมภยเอาเปนทพงพำนกได

4. ไมละทงในยามวบต

5. นบถอตลอดถงวงศมตร

5. เหฏฐมทส คอทศเบองตำ บาว นายพงบำรงดวยสถาน 5

1. ดวยจดการงานใหทำตามสมควรแกกำลง

2. ดวยใหอาหารและรางวล

3. ดวยรกษาพยาบาลในเวลาเจบปวย

4. ดวยแจกของมรสแปลกประหลาดใหกน

73

5. ดวยปลอยใหสมย

บาวไดรบบำรงฉะนแลว ยอมอนเคราะหนายดวยสถาน 5

1. ลกขนทำการงานกอนนาย

2. เลกการงานทหลงนาย

3. ถอเอาแตของทนายให

4. ทำการงานใหดขน

5. นำคณของนายไปสรรเสรญในทนนๆ

6. อปรมทส คอทศเบองบน สมณพราหมณ กลบตรพงบำรงดวยสถาน 5

1. ดวยกายกรรม คอทำอะไรๆ ประกอบดวยเมตตา

2. ดวยวจกรรม คอพดอะไรๆ ประกอบดวยเมตตา

3. ดวยมโนกรรม คอคดอะไรๆ ประกอบดวยเมตตา

74

4. ดวยความเปนผไมปดประต คอมไดหามเขาบานเรอน

5. ดวยใหอามสทาน

สมณพราหมณไดรบบำรงฉะนแลว ยอมอนเคราะหกลบตรดวยสถาน 6

1. หามไมใหกระทำความชว

2. ใหตงอยในความด

3. อนเคราะหดวยนำใจอนงาม

4. ใหไดฟงสงทยงไมเคยฟง

5. ทำสงทเคยฟงแลวใหแจม

6. บอกทางสวรรคให

อบายมข คอเหตเครองฉบหาย 6

1. ดมนำเมา

75

2. เทยวกลางคน

3. เทยวดการเลน

4. เลนการพนน

5. คบคนชวเปนมตร

6. เกยจครานทำการงาน

1. ดมนำเมา มโทษ 6

1. เสยทรพย

2. กอการทะเลาะววาท

3. เกดโรค

4. ตองตเตยน

5. ไมรจกอาย

6. ทอนกำลงปญญา

76

2. เทยวกลางคน มโทษ 6

1. ชอวาไมรกษาตว

2. ชอวาไมรกษาลกเมย

3. ชอวาไมรกษาทรพยสมบต

4. เปนทระแวงของคนทงหลาย

5. มกถกใสความ

6. ไดความลำบากมาก

3. เทยวดการเลน มโทษตามวตถทไปด 6

1. รำทไหนไปทนน

2. ขบรองทไหนไปทนน

3. ดดสตเปาทไหนไปทนน

4. เสภาทไหนไปทนน

5. เพลงทไหนไปทนน

77

6. เถดเทงทไหนไปทนน

4. เลนการพนน มโทษ 6

1. เมอชนะยอมกอเวร

2. เมอแพยอมเสยดายทรพยทเสยไป

3. ทรพยยอมฉบหาย

4. ไมมใครเชอถอถอยคำ

5. เปนทหมนประมาทของเพอน

6. ไมมใครประสงคจะแตงงานดวย

5. คบคนชวเปนมตร มโทษตามบคคลทคบ 6

1. นำใหเปนนกเลงการพนน

2. นำใหเปนนกเลงเจาช

3. นำใหเปนนกเลงเหลา

78

4. นำใหเปนคนลวงเขาดวยของปลอม

5. นำใหเปนคนลวงเขาซงหนา

6. นำใหเปนคนหวไม

6. เกยจครานการทำงาน มโทษ 6

1. มกอางวา หนาวนก แลวไมทำการงาน

2. มกอางวา รอนนก แลวไมทำการงาน

3. มกอางวา เวลาเยนแลว แลวไมทำการงาน

4. มกอางวา ยงเชาอย แลวไมทำการงาน

5. มกอางวา หวนก แลวไมทำการงาน

6. มกอางวา ระหายนก แลวไมทำการงาน

ผหวงความเจรญดวยโภคทรพย พงเวนเหตเครองฉบหาย 6 ประการนเสย

79

วนยบญญตอนศาสน 8 อยาง

นสสย 4 อกรณยกจ 4

ปจจยเครองอาศยของบรรพชต เรยกนสสย ม 4 อยาง

คอ เทยวบณฑบาต 1 นงหมผาบงสกล 1 อยโคนไม 1 ฉนยาดองดวยนำมตรเนา 1.

กจทไมควรทำ เรยกอกรณยกจ ม 4 อยาง

คอ เสพเมถน 1 ลกของเขา 1 ฆาสตว 1 พดอวดคณพเศษทไมมในตน 1 กจ 4 อยางน บรรพชตทำไมได.

สกขาของภกษม 3 อยางคอ

ศล สมาธ ปญญา

80

ความสำรวมกายวาจาใหเรยบรอย ชอวา ศล

ความรกษาใจมน ชอวาสมาธ

ความรอบรในกองสงขาร ชอวาปญญา.

โทษทเกดเพราะความละเมดในขอทพระพทธเจาหาม

เรยกวา อาบต

อาบตนนวาโดยชอ ม 7 อยาง คอ

ปาราชก 1 สงฆาทเสส 1 ถลลจจย 1 ปาจตตย 1 ปาฏเทสนยะ 1 ทกกฎ 1 ทพภาสต 1.

ปาราชกนน ภกษตองเขาแลวขาดจากภกษ

สงฆาทเสสนนตองเขาแลว ตองอยกรรมจงพนได

อาบตอก 5 อยางนน ภกษตองเขาแลว ตองแสดงตอหนาสงฆหรอคณะหรอภกษรปใดรปหนงจงพนได

81

อาการทภกษจะตองอาบตเหลาน 6 อยาง คอ

ตองดวยไมละอาย 1

ตองดวยไมรวาสงนจะเปนอาบต 1

ตองดวยสงสยแลวขนทำลง 1

ตองดวยสำคญวาควรในของทไมควร 1

ตองดวยสำคญวาไมควรในของทควร 1

ตองดวยลมสต 1

ขอทพระพทธเจาหาม ซงยกขนเปนสกขาบท

ทมาในพระปาตโมกข 1

ไมไดมาในพระปาตโมกข 1

สกขาบททมาในพระปาตโมกขนน คอ

ปาราชก 4

82

สงฆาทเสส 13

อนยต 2

นสสคคยปาจตตย 30

ปาจตตย 92

ปาฏเทสนยะ 4

เสขยะ 75

รวมเปน 220

นบทงอธกรณสมถะดวยเปน 227.

ปาราชก 4

1. ภกษเสพเมถน ตองปาราชก

2. ภกษถอเอาของทเจาของไมไดให ไดราคา 5 มาสก ตองปาราชก.

3. ภกษแกลงฆามนษยใหตาย ตองปาราชก.

83

4. ภกษอวดอตตรมนสสธรรม (คอธรรมอนยงของมนษย) ท ไมมในตน ตองปาราชก.

สงฆาทเสส 13

1.ภ กษแกลงทำใหนำอสจเคลอน ตองสงฆาทเสส.

2. ภกษมความกำหนดอย จบตองกายหญง ตองสงฆาทเสส.

3. ภกษมความกำหนดอย พดเกยวหญง ตองสงฆาทเสส

4. ภกษมความกำหนดอย พดลอใหหญงบำเรอตนดวยกาม ตองสงฆาทเสส.

5. ภกษชกสอใหชายหญงเปนผวเมยกน ตองสงฆาทเสส.

6. ภกษสรางกฎทตองกอและโบกดวยปนหรอดน ซงไมมใครเปนเจาของ จำเพาะเปนทอยของตน ตองทำใหไดประมาณ โดยยาวเพยง 12 คบพระสคต โดยกวางเพยง 7 คบ วดในรวมใน และตองใหสงฆแสดงทใหกอน ถาไมใหสงฆแสดงทใหกด ทำใหเกนประมาณกด ตองสงฆาทเสส

84

7. ถาทอยซงจะสรางขนนน มทายกเปนเจาของ ทำใหเกนประมาณนนได แตตองใหสงฆแสดงทใหกอน ถาไมใหสงฆแสดงทใหกอน ตองสงฆาทเสส

8. ภกษโกรธเคอง แกลงโจทภกษอนดวยอาบตปาราชกไมมมล

9. ภกษโกรธเคอง แกลงหาเลสโจทภกษอนดวยอาบตปาราชก ตองสงฆาทเสส.

10. ภกษพากเพยรเพอจะทำลายสงฆใหแตกกน ภกษอนหามไมฟง สงฆสวดกรรมเพอจะใหละขอทประพฤตนน ถาไมละ ตองสงฆาทเสส

11. ภกษประพฤตตามภกษผทำลายสงฆนน ภกษอนหามไมฟง สงฆสวดกรรมเพอจะใหละขอทประพฤตนน ถาไมละ ตองสงฆาทเสส.

12. ภกษวายากสอนยาก ภกษอนหามไมฟง สงฆสวดกรรมเพอจะใหละขอทประพฤตนน ถาไมละ ตองสงฆาทเสส.

13. ภกษประทษรายตระกล คอประจบคฤหสถ สงฆไลเสยจากวด กลบวาตเตยนสงฆ ภกษอนหามไมฟง สงฆสวดกรรมเพอ

85

จะใหละขอทประพฤตนน ถาไมละ ตองสงฆาทเสส.

อนยต 2

1. ภกษนงในทลบตากบหญงสองตอสอง ถามคนทควรเชอไดมาพดขนดวยธรรม 3 อยาง คอ ปาราชก หรอสงฆาทเสส หรอปาจตตย อยางใดอยางหนง ภกษรบอยางใด ใหปรบอยางนน หรอเขาวาจำเพาะธรรมอยางใด ใหปรบอยางนน.

2. ภกษนงในทลบหกบหญงสองตอสอง ถามคนทควรเชอไดมาพดขนดวยธรรม 2 อยาง คอ สงฆาทเสส หรอปาจตตย อยางใดอยางหนง ภกษรบอยางใด ใหปรบอยางนน หรอเขาวาจำเพาะธรรมอยางใด ใหปรบอยางนน.

นสสคคยปาจตตย 30

แบงเปน 3 วรรค มวรรคละ 10 สกขาบท

จวรวรรค ท 1

86

1. ภกษทรงอตเรกจวรไดเพยร 10 วนเปนอยางยง ถาลวง 10 วนไป ตองนสสคคยปาจตตย.

2 . ภ กษ อย ปราศจากไตรจ วรแม ค นหน ง ต องน สส คค ยปาจตตย เวนไวแตไดสมมต.

3. ถาผาเกดขนแกภกษ ๆ ประสงคจะทำจวร แตยงไมพอ ถามทหวงวาจะไดมาอก พงเกบผานนไวไดเพยงเดอนหนงเปนอยางยง ถาเกบไวใหเกนเดอนหนงไป แมถงยงมทหวงวาจะไดอย ตองนสสคคยปาจตตย.

4. ภกษใชนางภกษณทไมใชญาต ใหซกกด ใหยอมกด ใหทบกด ซงจวรเกา ตองนสสคคยปาจตตย.

5. ภกษรบจวรแตมอนางภกษณทไมใชญาต เวนไวแตแลกเปลยนกน ตองนสสคคยปาจตตย.

6. ภกษของจวรตอคฤหสถผไมใชญาตไมใชปวารณา ไดมา ตองนสสคคยปาจตตย เวนไวแตมสมยทจะขอจวรได คอ เวลาภกษมจวรอนโจรลกไป หรอมจวรอนฉบหายเสย.

7.ในสมยเชนนน จะขอเขาไดกเพยงผานงผาหมเทานน ถาขอ

87

ใหเกนกวานน ไดมา ตองนสสคคยปาจตตย.

8. ถาคฤหสถไมใชญาตไมใชปวารณา เขาพดวา เขาจะถวายจวรแกภกษชอน ภกษนนทราบความแลว เขาไปพดใหเขาถวายจวร

9. ถาคฤหสถผจะถวายจวรแกภกษมหลายคน แตเขาไมใชญาตไมใชปวารณา ภกษไปพดใหเขารวมทนเขาเปนอนเดยวกน ใหซอจวรทแพงวาดกวาทกำหนดไวเดม ไดมา ตองนสสคคยปาจตตย.

10. ถาใคร ๆ นำทรพยมาเพอคาจวรแลวถามภกษวา ใครเปนไวยาวจกรของเธอ ถาภกษตองการจวร กพงแสดงคนวดหรอ อบาสกวา ผนเปนไวยาวจกรของภกษทงหลาย ครนเขามอบหมายไวยาวจกรนนแลว สงภกษวา ถาตองการจวร ใหเขาไปหาไวยาวจกร ภกษนนพงเขาไปหาเขาแลวทวงวา เราตองการจวร ดงน ได 3 ครง ถาไมไดจวร ไปยนแตพอเขาเหนได 6 ครง ถาไมไดขนไปทวงใหเกน 3 ครง ยนเกน 6 ครง ไดมา ตองนสสคคยปาจตตย. ถาไปทวงและยนครบกำหนดแลวไมไดจวร จำเปนตองไปบอกเจาของเดมวา ของนนไมสำเรจประโยชนแกตน ใหเขาเรยกเอาของเขาคนมาเสย.

88

โกสยวรรคท 2

1.ภกษหลอสนถตดวยขนเจยมเจอดวยไหม ตองนสสคคยปาจตตย.

2.ภกษหลอสนถตดวยขนเจยมดำลวน ตองนสสคคยปาจตตย.

3.ภกษจะหลอสนถตใหม พงใชขนเจยมดำ 2 สวน ขนเจยมขาวสวนหนง ขนเจยมแดงสวนหนง ถาใชขนเจยมดำเกน 2 สวนขนไป ตองนสสคคยปาจตตย.

4.ภกษหลอสนถตใหมแลว พงใชใหได 6 ป ถายงไมถง 6 ป หลอใหม ตองนสสคคยปาจตตย. เวนไวแตไดสมมต.

5.ภกษจะหลอสนถต พงตดเอาสนถตเกาคบหนงโดยรอบมา ปนลงในสนถตทหลอใหม เพอจะทำลายใหเสยส ถาไมทำดงน ตองนสสคคยปาจตตย.

6.เมอภกษเดนทางไกล ถามใครถวายขนเจยม ตองการกรบได ถาไมมใครนำมา นำมาเองไดเพยง 3 โยชน ถาใหเกน 3 โยชนไป ตองนสสคคยปาจตตย.

89

7.ภกษใชนางภกษณทไมใชญาต ใหซกกด ใหยอมกด ใหสางกด ซงขนเจยม ตองนสสคคยปาจตตย.

8.ภกษรบเองกด ใชใหผอนรบกด ซงทองและเงน หรอยนด ทองและเงนทเขาเกบไวเพอตน ตองนสสคคยปาจตตย.

9.ภกษทำการซอขายดวยรปยะ คอของทเขาใชเปนทองและเงน ตองนสสคคยปาจตตย.

10.ภกษแลกเปลยนสงของกบคฤหสถ ตองนสสคคยปาจตตย.

ปตตวรรคท 3

1.บาตรนอกจากบาตรอธษฐานเรยกอตเรกบาตร อตเรกบาตรนน ภกษเกบไวไดเพยง 10 วนเปนอยางยง ถาใหลวง 10 วนไป ตองนสสคคยปาจตตย.

2.ภกษมบาตรราวยงไมถง 10 นว ขอบาตรใหมแตคฤหสถ ทไมใชญาตไมใชปวารณา ไดมา ตองนสสคคยปาจตตย.

3.ภกษรบประเคนเภสชทง 5 คอ เนยใส เนยขน นำมน นำผง นำออย แลวเกบไวฉนไดเพยง 7 วนเปนอยางยง ถาใหลวง 7 วน

90

ไป ตองนสสคคยปาจตตย.

4.เมอฤดรอนยงเหลออยอกเดอนหนง คอตงแตแรมคำหนงเดอน 7 จงแสวงหาผาอาบนำฝนได เมอฤดรอนเหลออยอกกงเดอน คอตงแตขนคำหนงเดอน 8 จงทำนงได ถาแสวงหาหรอทำนงใหลำกวากำหนดนนเขามา ตองนสสคคยปาจตตย.

5.ภกษใหจวรแกภกษอนแลว โกรธ ชงเอาคนมาเองกด ใชใหผอนชงเอามากด ตองนสสคคยปาจตตย.

6.ภกษขอดายแตคฤหสถทไมใชญาตไมใชปวารณา เอามาใหชางหกทอเปนจวร ตองนสสคคยปาจตตย.

7.ถาคฤหสถทไมใชญาตไมใชปวารณา สงใหชางหกทอจวร เพอจะถวายแกภกษ ถาภกษไปกำหนดใหเขาทำใหดขนดวยจะใหรางวลแกเขา ตองนสสคคยปาจตตย.

8.ถาอก 10 วนจะถงวนปวารณา คอตงแตขน 6 คำ เดอน 11 ถาทายกรบจะถวายผาจำนำพรรษา กรบเกบไวได แตถาเกบไวเกนกาลจวรไป ตองนสสคคยปาจตตย. กาลจวรนนดงน ถาจำพรรษาแลวไมไดกรานกฐน นบแตวนปวารณาไปเดอนหนง คอตงแตแรมคำหนงเดอน 11 ถงกลางเดอน 12 ถาไดกรานกฐนนบ

91

แตวนปวารณาไป 5 เดอน คอตงแตแรมคำหนงเดอน 11 ถงกลางเดอน 4.

9.ภกษจำพรรษาในเสนาสนะปาซงเปนทเปลยว ออกพรรษา แลว อยากจะเกบไตรจวรผนใดผนหนงไวในบาน เมอมเหตกเกบไวไดเพยง 6 คนเปนอยางยง ถาเกบไวใหเกน 6 คนไป ตองนสสคคยปาจตตย. เวนไวแตไดสมมต.

10.ภกษรอย นอมลาภทเขาจะถวายสงฆมาเพอตน ตองนสสคคยปาจตตย

ปาจตตย 92 สกขาบท

มสาวาทวรรคท 1 ม 10 สกขาบท

1.พดปด ตองปาจตตย.

2.ดาภกษ ตองปาจตตย.

3.สอเสยดภกษ ตองปาจตตย.

4.ภกษสอนธรรมแกอนปสมบน ถาวาพรอมกน ตองปาจตตย.

92

5.ภกษนอนในทมงทบงอนเดยวกนกบอนปสมบน เกน 3 คน ขนไป ตองปาจตตย.

6.ภกษนอนในทมงทบงอนเดยวกบผหญง แมในคนแรก ตองปาจตตย.

7 .ภกษ แสดงธรรมแกผ หญง เก นกว า 6 คำข นไป ต องปาจตตย. [1]

8.ภกษบอกอตตรมนสสธรรมทมจร ง แกอนปสมบน ตองปาจตตย.

9.ภกษบอกอาบตชวหยาบของภกษอนแกอนปสมบน ตองปาจตตย. [2]

10.ภกษขดเองกด ใชใหผอนขดกด ซงแผนดน ตองปาจตตย

*****1. เวนไวแตมบรษผรเดยงสาอยดวย

2.เวนไวแตไดสมมต

ภตคามวรรคท 2 ม 10 สกขาบท

93

1.ภกษพรากของเขยวเกดอยกบท ใหหลดจากท ตองปาจตตย.

2.ภกษประพฤตอนาจาร สงฆเรยกตวมาถาม แกลงพดกลบเกลอนกด นงเสยไมพดกด ถาสงฆสวดประกาศขอความนนจบ ตองปาจตตย.

3.ภกษตเตยนภกษอนทสงฆสมมตใหเปนผทำการสงฆ ถาเธอทำโดยชอบ ตเตยนเปลา ๆ ตองปาจตตย.

4.ภกษเอาเตยง ตง ฟก เกาอ ของสงฆไปตงในทแจงแลว เมอหลกไปจากทนน ไมเกบเองกด ไมใชใหผอนเกบกด ไมมอบหมายแกผอนกด ตองปาจตตย.

5.ภกษเอาทนอนของสงฆปนอนกฎสงฆแลว เมอหลกไปจากทนน ไมเกบเองกด ไมใชใหผอนเกบกด ไมมอบหมายแกผอนกด ตองปาจตตย.

6.ภกษรอยวา กฎนมผอยกอน แกลงไปนอนเบยด ดวยหวงจะใหผอยกอนคบแคบใจเขากจะหลกไปเอง ตองปาจตตย.

7.ภกษโกรธเคองภกษอน ฉดคราไลออกจากกฎสงฆ ตองปาจตตย.

94

8.ภกษนงทบกด นอนทบกด บนเตยงกด บนตงกด อนมเทาไมไดตรงใหแนน ซงเขาวางไวบนรางรานทเขาเกบของในกฎ ตองปาจตตย.

9.ภกษจะเอาดนหรอปนโบกหลงคากฎ พงโบกไดแตเพยง 3 ชน ถาโบกเกนกวานน ตองปาจตตย.

10.ภกษรอยวา นำมตวสตว เอารดหญาหรอดน ตองปาจตตย

โอวาทวรรคท 3 ม 10 สกขาบท

1.ภกษทสงฆไมไดสมมต สงสอนนางภกษณ ตองปาจตตย.

2.แมภกษทสงฆสมมตแลว ตงแตอาทตยตกแลวไป สอนนางภกษณ ตองปาจตตย.

3.ภกษขาไปสอนนางภกษณถงในทอย ตองปาจตตย. เวนไวแตนางภกษณเจบ.

4.ภกษตเตยนภกษอนวา สอนนางภกษณเพราะเหนแกลาภ ตองปาจตตย.

5.ภกษใหจวรแกนางภกษณทไมใชญาต ตองปาจตตย. เวนไว

95

แตแลกเปลยนกน.

6.ภกษเยบจวรของนางภกษณทไมใชญาตกด ใชใหผอนเยบกด ตองปาจตตย.

7.ภกษชวนนางภกษณเดนทางดวยกน แมสนระยะบานหนง ตองปาจตตย. เวนไวแตทางเปลยว.

8.ภกษชวนนางภกษณลงเรอลำเดยวกน ขนนำกด ลองนำกด ตองปาจตตย. เวนไวแตขามฟาก.

9.ภกษรอยฉนของเคยวของฉน ทนางภกษณบงคบใหคฤหสถเขาถวาย ตองปาจตตย. เวนไวแตคฤหสถเขาเรมไวกอน.

10.ภกษนงกด นอนกด ในทลบสองตอสอง กบนางภกษณ ตองปาจตตย.

โภชนวรรคท 4 ม 10 สกขาบท

1.อาหารในโรงทานททวไปไมนยมบคคล ภกษไมเจบไข ฉนไดแตเฉเพาะวนเดยวแลว ตองหยดเสยในระหวาง ตอไปจงฉนไดอก ถาฉนตด ๆ กนตงแตสองวนขนไป ตองปาจตตย.

2.ถาทายกเขามานมนต ออกชอโภชนะทง 5 อยาง คอ ขาวสก

96

ขนมสด ขนมแหง ปลา เนอ อยางใดอยางหนง ถาไปรบของนนมาหรอฉนของนนพรอมกนตงแต 4 รปขนไป ตองปาจตตย เวนไวแตสมย คอ เปนไขอยาง 1 หนาจวรกาลอยาง 1 เวลาทำจวรอยาง 1 เดนทางไกลอยาง 1 ไปทางเรออยาง 1 อยมากดวยกนบณฑบาตไมพอฉนอยาง 1 โภชนะเปนของสมณะอยาง 1.

3.ภกษรบนมนตแหงหนง ดวยโภชนะทง 5 อยางใดอยางหนงแลว ไมไปฉนในทนมนตนน ไปฉนเสยทอน ตองปาจตตย เวนไวแตยกสวนทรบนมนตไวกอนนนใหแกภกษอนเสย หรอหนาจวรกาลและเวลาทำจวร.

5.ภกษฉนคางอย มผเอาโภชนะทง 5 อยางใดอยางหนงเขา มาประเคน หามเสยแลว ลกจากทนงนนแลว ฉนของเคยวของฉนซงไมเปนเดนภกษไข หรอไมไดทำวนยกรรม ตองปาจตตย.

6.ภกษรอยวา ภกษอนหามขาวแลว [ตามสกขาบทหลง] คดจะยกโทษเธอ แกลงเอาของเคยวของฉนทไมเปนเดนภกษไข ไปลอใหเธอฉน ถาเธอฉนแลว ตองปาจตตย.

7.ภกษฉนของเคยวของฉนทเปนอาหารในเวลาวกาล คอตงแตเทยงแลวไปจนถงวนใหม ตองปาจตตย.

97

8.ภกษฉนของเคยวของฉนทเปนอาหารซงรบประเคนไวคางคน ตองปาจตตย.

9.ภกษขอโภชนะอนประณต คอ ขาวสก ระคนดวยเนยใส เนยขน นำมน นำผง นำออย ปลา เนอ นมสด นมสม ตอคฤหสถทไมใชปวารณา เอามาฉน ตองปาจตตย.

10.ภกษกลนกนอาหารทไมมผให คอยงไมไดรบประเคน ใหลวงทวารปากเขาไป ตองปาจตตย. เวนไวแตนำและไมสฟน.

อเจลกวรรคท 5 ม 10 สกขาบท

1.ภกษใหของเคยวของฉน แกนกบวชนอกศาสนา ดวยมอตน ตองปาจตตย.

2.ภกษชวนภกษอนไปเทยวบณฑบาตดวยกน หวงจะประพฤตอนาจาร ไลเธอกลบมาเสย ตองปาจตตย.

3.ภกษสำเรจการนงแทรกแซง ในสกลทกำลงบรโภคอาหารอย ตองปาจตตย.

4.ภกษนงอยในหองกบผหญง ไมมผชายอยเปนเพอน ตอง

98

ปาจตตย.

5.ภกษนงในทแจงกบผหญงสองตอสอง ตองปาจตตย.

6.ภกษรบนมนตดวยโภชนะทง 5 แลว จะไปในทอนจากทนมนตนน ในเวลากอนฉนกด ฉนกลบมาแลวกด ตองลาภกษทมอยในวดกอนฉนกด ถาไมลากอนเทยวไป ตองปาจตตย เวนไวแตสมย คอจวรกาล และเวลาทำจวร

7.ถาเขาปวารณาดวยปจจยสเพยง 4 เดอน พงขอเขาไดเพยงกำหนดนนเทานน ถาของใหเกนกวากำหนดนนไป ตองปาจตตย เวนไวแตเขาปวารณาอก หรอปวารณาเปนนตย.

8.ภกษไปดกระบวนทพทเขายกไปเพอจะรบกน ตองปาจตตย เวนไวแตมเหต.

9.ถาเหตทตองไปมอย พงไปอยไดในกองทพเพยง 3 วน ถาอยใหเกนกวากำหนดนน ตองปาจตตย

10.ในเวลาทอยในกองทพตามกำหนดนน ถาไปดเขารบกนกดหรอดเขาตรวจพลกด ดเขาจดกระบวนทพกด ดหมเสนาทจดเปนกระบวนแลวกด ตองปาจตตย.

99

สราปานวรรคท 6 ม 10 สกขาบท

1.ภกษดมนำเมา ตองปาจตตย.

2.ภกษจภกษ ตองปาจตตย.

3.ภกษวายนำเลน ตองปาจตตย.

5.ภกษหลอนภกษใหกลวผ ตองปาจตตย.

6.ภกษไมเปนไข ตดไฟใหเปนเปลวเองกด ใชใหผอนตดกดเพอจะผง ตองปาจตตย. ตดเพอเหตอน ไมเปนอาบต.

7.ภกษอยในมชฌมประเทศ คอ จงหวดกลางแหงประเทศอนเดย 15 วน จงอาบนำไดหนหนง ถายงไมถง 15 วนอาบนำ ตองปาจตตย เวนไวแตมเหตจำเปน. ในปจจนตประเทศ เชนประเทศเราอาบนำไดเปนนตย ไมเปนอาบต.

8.ภกษไดจวรใหมมา ตองพนทดวยส 3 อยาง คอ เขยวคราม โคลน ดำคลำ อยางใดอยางหนงกอน จงนงหมได ถาไมทำพนทกอนแลวนงหม ตองปาจตตย.

9.ภกษวกปจวรแกภกษหรอสามเณรแลว ผรบยงไมไดถอนนงหมจวรนน ตองปาจตตย.

100

10.ภกษซอนบรขาร คอ บาตร จวร ผาปนง กลองเขม ประคดเอว สงใดสงหนง ของภกษอน ดวยคดวาจะลอเลน ตองปาจตตย.

สปปาณวรรคท 7 ม 10 สกขาบท

1.ภกษแกลงฆาสตวดรจฉาน ตองปาจตตย.

2.ภกษรอยวา นำมตวสตว บรโภคนำนน ตองปาจตตย.

3.ภกษรอยวา อธกรณนสงฆทำแลวโดยชอบ เลกถอนเสยกลบทำใหม ตองปาจตตย.

4.ภกษร อย แกลงปกปดอาบต ช วหยาบของภกษอน ต องปาจตตย.

5.ภกษรอย เปนอปชฌายะอปสมบทกลบตรผมอายหยอนกวา 20 ป ตองปาจตตย.

6.ภกษรอย ชวนพอคาผซอนภาษเดนทางดวยกน แมสนระยะบานหนง ตองปาจตตย.

7.ภกษชวนผหญงเดนทางดวยกน แมสนระยะบานหนง ตองปาจตตย.

101

8.ภกษกลาวคดคานธรรมเทศนาของพระพทธเจา ภกษอนหามไมฟง สงฆสวดประกาศขอความนนจบ ตองปาจตตย

9.ภกษคบภกษเชนนน คอ รวมกนกด รวมอโบสถสงฆกรรมกด รวมนอนกด ตองปาจตตย.

10.ภกษเกลยกลอมสามเณรทภกษอนใหฉบหายแลว เพราะโทษทกลาวคดคานธรรมเทศนาของพระพทธเจา ใหเปนอปฏฐากกด รวมกนกด รวมนอนกด ตองปาจตตย

สหธรรมกวรรคท 8 ม 12 สกขาบท

1.ภกษประพฤตอนาจาร ภกษอนตกเตอน พดผดเพยนวา ยงไมไดถามทานผรก อน ขาพเจาจกไมศกษาในสกขาบทน ตองปาจตตย.ธรรมดาภกษผศกษา ยงไมรสงใด ควรจะรสงนน ควรไตถามไลเลยงทานผร.

2 .ภกษอ นท องปาต โมกข อย ภ กษ แกลงพ ดให เธอคลายอตสาหะ ตองปาจตตย.

3.ภกษตองอาบตแลวแกลงพดวา ขาพเจาพงรเดยวนเองวาขอนมาในพระปาตโมกข ถาภกษอนรอยวา เธอเคยรมากอนแลวแต

102

แกลงพดกนเขาวา พงสวดประกาศความขอนน เมอสงฆสวดประกาศแลว แกลงทำไมรอก ตองปาจตตย.

4.ภกษโกรธ ใหประหารแกภกษอน ตองปาจตตย.

5.ภกษโกรธ เงอมอดจใหประหารแกภกษอน ตองปาจตตย.

6.ภกษโจทกฟองภกษอน ดวยอาบตสงฆาทเสสไมมมล ตองปาจตตย.

7.ภกษแกลงกอความรำคาญใหเกดแกภกษอน ตองปาจตตย.

8.เมอภกษววาทกนอย ภกษไปแอบฟงความ เพอจะไดรวาเขาวาอะไรตนหรอพวกของตน ตองปาจตตย.

9.ภกษใหฉนทะ คอความยอมใหทำสงฆกรรมทเปนธรรมแลว ภายหลงกลบตเตยนสงฆผทำกรรมนน ตองปาจตตย.

10.เมอสงฆกำลงประชมกนตดสนขอความขอหนง ภกษรปใดอยในทประชมนน จะหลกไปในขณะทตดสนขอนนยงไมเสรจ ไมใหฉนทะกอนลกไปเสย ตองปาจตตย.

11.ภกษพรอมกบสงฆใหจวรเปนบำเหนจ แกภกษรปใดรปหนงแลว ภายหลงกลบตเตยนภกษอนวา ใหเพราะเหนแกหนากน

103

ตองปาจตตย.

12.ภกษรอย นอมลาภททายกเขาตงใจจะถวายสงฆมาเพอบคคล ตองปาจตตย.

รตนวรรคท 9 ม 10 สกขาบท

1.ภกษไมไดรบอนญาตกอน เขาไปในหองทพระเจาแผนดนเสดจอยกบพระมเหส ตองปาจตตย.

2.ภกษเหนเครองบรโภคของคฤหสถตกอย ถอเอาเปนของเกบไดเองกด ใหผอนถอเอากด ตองปาจตตย. เวนไวแตของนนตกอยในวด หรอในทอาศย ตองเกบไวใหแกเจาของ ถาไมเกบ ตองทกกฎ.

3.ภกษไมบอกลาภกษอนทมอยในวดกอน เขาไปบานในเวลาวกาล ตองปาจตตย. เวนไวแตการดวน.

4.ภกษทำกลองเขม ดวยกระดกกด ดวยงากด ดวยเขากด ตองปาจตตย. ตองตอยกลองนนเสยกอน จงแสดงอาบตตก.

5.ภกษทำเตยงหรอตง พงทำใหมเทาเพยง 8 นวพระสคต เวน

104

ไวแตแมแคร ถาทำใหเกนกำหนดน ตองปาจตตย. ตองตดใหไดประมาณเสยกอน จงแสดงอาบตตก.

6.ภกษทำเตยงหรอตงหมนน ตองปาจตตย. ตองรอเสยกอน จงแสดงอาบตตก.

7.ภกษทำผาปนง พงทำใหไดประมาณ ประมาณนนยาว 2 คบ พระสคต กวางคบครง ชายคบหนง ถาทำใหเกนกำหนดน ตองปาจตตย. ตองตดใหไดประมาณเสยกอน จงแสดงอาบตตก.

8.ภกษทำผาปดแผล พงทำใหไดประมาณ ประมาณนน ยาว 4 คบพระสคต กวาง 2 คบ ถาทำใหเกนกำหนดน ตองปาจตตย. ตองตดใหไดประมาณเสยกอน จงแสดงอาบตตก.

9.ภกษทำผาอาบนำฝน พงทำใหไดประมาณ ประมาณนนยาว 6 คบพระสคต กวาง 2 คบครง ถาทำใหเกนกำหนดน ตองปาจตตย. ตองตดใหไดประมาณเสยกอน จงแสดงอาบตตก.

10.ภกษทำจวรใหเทาจวรพระสคตกด เกนกวานนกด ตองปาจตตย. ประมาณจวรพระสคตนน ยาว 9 คบพระสคต กวาง 6 คบ ตองตดใหไดประมาณเสยกอน จงแสดงอาบตตก.

ปาฏเทสนยะ 4

105

1.ภกษรบของเคยวของฉนแตมอนางภกษณทไมใชญาต ดวยมอของตนมาบรโภค ตองปาฏเทสนยะ.

2.ภกษฉนอยในทนมนต ถามนางภกษณมาสงทายกใหเอาสงนนสงนถวาย เธอพงไลนางภกษณนนใหถอยไปเสย ถาไมไล ตองปาฏเทสนยะ.

3.ภกษไมเปนไข เขาไมไดนมนต รบของเคยวของฉนในตระกลทสงฆสมมตวาเปนเสขะ มาบรโภค ตองปาเทสนยะ.

4.ภกษอยในเสนาสนะปาเปนทเปลยว ไมเปนไข รบของเคยวของฉน ททายกไมไดแจงความใหทราบกอน ดวยมอของตนมาบรโภค ตองปาฏเทสนยะ.

เสขยวตร

วตรทภกษจะตองศกษาเรยกวาเสขยวตร เสขยวตรนน จดเปน 4 หมวด หมวดท 1 เรยกวาสารป หมวดท 2 เรยกวาโภชนปฏสงยต หมวดท 3 เรยกวาธมมเทสนาปฏสงยต หมวดท 4 เรยกวา ปกณณกะ.

106

สารปท 1 ม 26

1.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกนงหมใหเรยบรอย. ไปในบาน.

2.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกนงหมใหเรยบรอย . ไปนงในบาน.

3.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกปดกายดวยด ไปในบาน.

4.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกปดกายดวยด ไปนงในบาน.

5.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกระวงมอเทาดวยด ไปในบาน.

6.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกระวงมอเทาดวยด ไปนงในบาน.

7.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกมตาทอดลง ไปในบาน

8.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกมตาทอดลง ไปนงในบาน

9.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเวกผา ไปในบาน

10.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเวกผา ไปนงในบาน

107

11.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมหวเราะ ไปในบาน

12.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมหวเราะ ไปนงในบาน

13.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมพดเสยงดง ไปในบาน

14.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมพดเสยงดง ไปนงในบาน

15.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมโคลงกาย ไปในบาน

16.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมโคลงกาย ไปนงในบาน

17.ภกษพงทำความศกษาวา เราไมไกวแขน ไปในบาน

18.ภกษพงทำความศกษาวา เราไมไกวแขน ไปนงในบาน

19.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมสนศรษะ ไปในบาน

20.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมสนศรษะ ไปนงในบาน

21.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเอามอคำกาย ไปในบาน

22.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเอามอคำกาย ไปนงในบาน

108

23.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเอาผาคลมศรษะ ไปในบาน

24.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเอาผาคลมศรษะ ไปในบาน

25.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเดนกระโหยงเทาไปในบาน

26.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมนงรดเขาในบาน

โภชนปฏสงยตท 2 ม 30

1.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกรบบณฑบาตโดยเคารพ.

2.ภกษพงทำความศกษาวา เมอรบบณฑบาต เราจกแลดแตในบาตร.

3.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกรบแกงพอสมควรแกขาวสก

4.ภกษพงทำความศกษาวา เราจบรบบณฑบาตแตพอเสมอขอบปากบาตร.

109

5.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกฉนบณฑบาตโดยเคารพ.

6.ภกษพงทำความศกษาวา เมอฉนบณฑบาต เราจกแลดแตในบาตร.

7.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมขดขาวสกใหแหวง.

8.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกฉนแกงพอสมควรแกขาวสก.

9.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมขยมขาวสกแตยอดลงไป.

10.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมกลบแกงหรอกบขาวดวยขาวสก เพราะอยากจะไดมาก.

11.ภกษพงทำความศกษาวา เราไมเจบไข จกไมขอแกงหรอขาวสก เพอประโยชนแกตนมาฉน.

12.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมดบาตรของผอนดวยคดจะยกโทษ.

13.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมทำคำขาวใหใหญนก.

14.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกทำคำขาวใหกลมกลอม.

110

15.ภกษพงทำความศกษาวา เมอคำขาวยงไมถงปาก เราจกไมอาปากไวทา.

16.ภกษพงทำความศกษาวา เมอฉนอย เราจกไมเอานวมอสอดเขาปาก.

17.ภกษพงทำความศกษาวา เมอขาวอยในปาก เราจกไมพด.

18.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมโยนคำขาเขาปาก.

19.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนกดคำขาว.

20.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนทำกระพงแกมใหตย.

21.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนพลางสะบดมอพลาง.

22.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนโปรยเมลดขาวใหตกลงในบาตรหรอในทนน ๆ.

23.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนแลบสน

24.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนดงจบ ๆ.

111

25.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนดงซด ๆ.

26.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนเลยมอ.

27.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนขอดบาตร.

28.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมฉนเลยรมฝปาก.

29.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเอามอเปอนจบภาชนะนำ.

30.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมเอานำลางบาตรมเมลดขาวเทลงในบาน.

ธมมเทสนาปฏสงยตท 3 ม 16

1.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข มรมในมอ.

2.ภกษพงทำความศกษาวา เราจกไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข มไมพลองในมอ.

3.ฯลฯ มศสตราในมอ.

112

4.ฯลฯ มอาวธในมอ.

5.ฯลฯ สวมเขยงเทา.

6.ฯลฯ สวมรองเทา.

7.ฯลฯ ไปในยาน.

8.ฯลฯ อยบนทนอน.

9.ฯลฯ นงรดเขา.

10.ฯลฯ พนศรษะ.

11.ฯลฯ คลมศรษะ

12.ฯลฯ เรานงบนอาสนะตำ จกไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไขนงบนอาสนะ.

13.ฯลฯ เรานงบนอาสนะตำ จกไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไขนงบนอาสนะสง.

14.ฯลฯ เรายนอย จกไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไขผนงอย.

15.ฯลฯ เราเดนไปขางหลง จกไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไข ผเดนไปขางหนา.

113

16.ฯลฯ เราเดนไปนอกทาง จกไมแสดงธรรมแกคนไมเปนไขผไปในทาง.

ปกณณกะท 4 ม 3

1 .ภกษพ งทำความศกษาว า เราไมเป นไข จ กไมย นถ ายอจจาระถายปสสาวะ.

2.ฯลฯ เราไมเปนไข จกไมถายอจจาระ ถายปสสาวะบวนเขฬะ ลงในของเขยว.

3.ฯลฯ เราไมเปนไข จกไมถายอจจาระ ถายปสสาวะ บวนเขฬะ ลงในนำ.

อธกรณ 4

1.ความเถยงกนวา สงนนเปนธรรมเปนวนย สงนไมใชธรรมไมใชวนย เรยกววาทาธกรณ.

2.ความโจทกนดวยอาบตนน ๆ เรยกอนวาทาธกรณ.

3.อาบตทงปวง เรยกอาปตตาธกรณ.

114

4.กจทสงฆจะพงทำ เรยกกจจาธกรณ.

อธกรณสมถะ ม 7

ธรรมเครองระงบอธกรณทง 4 นน เรยกอธกรณสมถะ ม 7 อยาง คอ:-

1. ความระงบอธกรณทง 4 นน ในทพรอมหนาสงฆ ในทพรอมหนาบคคล ในทพรอมหนาวตถ ในทพรอมหนาธรรม เรยก สมมขาวนย.

2. ความทสงฆสวดประกาศใหสมมตแกพระอรหนตวา เปนผมสตเตมท เพอจะไมใหใครโจทดวยอาบต เรยกสตวนย.

3. ความทสงฆสวดประกาศใหสมมตแกภกษ ผหายเปนบาแลวเพอจะไมใหใครโจทดวยอาบตทเธอทำในเวลาเปนบา เรยกอมฬหวนย.

4. ความปรบอาบตตามปฏญญาของจำเลยผรบเปนสตย เรยกปฏญญาตกรณะ

5. ความตดสนเอาตามคำของคนมากเปนประมาณ เรยกเยภย

115

ยสกา.

6. ความลงโทษแกผผด เรยกตสสปาปยสกา.

7. ความใหประนประนอมกนทง 2 ฝาย ไมตองชำระความเดม เรยกตณวดถารกวนย.

สกขาบทนอกน ทยกขนเปนอาบตถลลจจยบาง ทกกฎบาง ทพภาสตบาง เปนสกขาบทไมไดมาในพระปาตโมกข.

116