มายากล กับมายาคติในสังคมไทย magic-trick and thai...

มายากล กบมายาคตในสงคมไทยMagic-Trick and Thai Social Myth

จอหนนพดล วศนสนทร*JohnNopadon Vasinsunthon*

*หลกสตรนเทศศาสตรดษฎบณฑต คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย*Doctor of Philosophy in Communication Arts Program, Dhurakij Pundit University.*E-mail : [email protected]

275ปท 28 ฉบบท 86 เมษายน - มถนายน 2557

สทธปรทศน

บทคดยอ

“มายากล” เปนวาทะอยางหนงทมความหมายเกยวพนกบอ�านาจ (Power) และผมอ�านาจ (Authority) โดยในแตละชวงสมยจะมผก�าหนดบทบาทหนาทและใหความหมายตอ “มายากล” วาคออะไรและแมในปจจบนนกวชาการสายหนาทนยม (Functionalism) อาจใหสถานะไดเพยงสอเพอความบนเทงเพยงเทานน แตในแงความหมายแบบหลงโครงสรางนยม (Post-Structuralism) กลบมองวา “มายากล” ไดประกอบสรางความหมายจากอ�านาจ (Power) ของสถาบนตางๆ เพอสรางคตความเชอ แกคนในสงคมไทย โดยการวจยนไดใชวธวทยาตามทฤษฏของ โรลองด บารตส (Roland Barthes) นกสญวทยาชาวฝรงเศส เพอวเคราะหความหมายชนตนกอนจะลงลกไปในระดบความหมายเชงมายาคตทตองอาศยบรบททางสงคม-วฒนธรรมมารวมอภปราย ทงนเพอตองการอธบายถงการประกอบสรางความหมายในสมพนธบททเกดขนจากหลกฐานทงสน 110 รายการ จาก 6 กรอบความร (Epistem) ไดแก หลกฐานทสอความหมายเกยวกบประวตศาสตร การแสดง กลมนกมายากล ความเปนจรงในสงคม ความเชอหรอความไมแนใจและสดทายคอความบนเทง จาการศกษาพบวา สถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากลมการสอความหมายโดยตรง คอ 1) ชนชนปกครอง 2) วฒนธรรมชาวตางชาต 3) อ�านาจเหนอธรรมชาต 4) วทยาศาสตรและการเรยนร 5) การหลอกลวงและการกลาวโทษ 6) ศลปะการแสดง 7) จนตนาการและความเปนไปได 8) เทคโนโลยและความทนสมย 9) สนคาและธรกจ 10) กลมสมาชกและการรวมตว 11) กฎระเบยบจรรยาบรรณ 12) ความเรว 13) การเปลยนแปลง 14) การปกปองคมครอง 15) การท�านาย 16) การตานกฎธรรมชาต 17) การท�าลายลาง และสอความหมายเชงมายาคตเพอประกอบสรางอดมการณความเชอตางๆ แกสงคมไทย คอ 1) มายากลเปนของคนชนสง 2) มายากลมความเปนสากล 3) มายากลเปนความวเศษ 4) มายากลเปนวทยาการทนาเชอถอ 5) มายากลเปนสงชวราย 6) มายากลเปนความบนเทง 7) มายากลคอความหวงตอความเปนไปได 8) มายากลเปนสงรวมสมย 9) มายากลมมลคาเชงเศรษฐกจ 10) มายากลมตวตนและมสงคม 11) มายากลเปนความลบทไมเปดเผย 12) มายากลเปนอดมการณความเรงรบ 13) มายากลเปนอดมการณการพฒนา 14) มายากลเปนอดมการณความปลอดภย 15) มายากลเปนอดมการณการท�านาย 16) มายากลเปนอดมการณการทาทายธรรมชาต 17) มายากลเปนอดมการณการท�าลายลาง นอกจากนยงพบวา มายากลในสถาบนตางๆ มความหมายทลนไหล ไมหยดนงตายตวและแตกตางกนไปตามแนวคดสมพนธบท (Intertextuality) ซงเปนการประกอบสรางความหมายของแตละสถาบนทมอ�านาจ (Power) โดยจะเสรมแตงดวยความหมายทางวฒนธรรมทท�าใหมายากลกลายเปนมายาคต (Myth)ในแบบทสถาบนทประกอบสรางตองการ ซงการศกษาครงนเปนการสรางองคความรในกลมทฤษฎการประกอบสรางความจรงทางสงคมและสามารถน�าไปใชในงานนเทศศาสตรทงดานวชาการและวชาชพ หรอน�าไปใชศกษามายาคตในสอตางๆ เพอใหรเทาทนคตความเชออนสงผลตอคนในสงคมไทยอยางไมรเนอรตว

ค�ำส�ำคญ: มายากล มายาคต สมพนธบท

Vol.28 No.86 April - June 2014

SUTHIPARITHAT276

Abstract

“Magic-Trick” is a word that has a meaning associated with power and authority. In each period is determined the role and meaning of the “Magic-Trick” that it is. Although the scholars in the functionalist would offer is only entertainment purposes. But in a Post-Structuralist sense, “Magic-Trick” had the power of the various institutions in society. And can offer disguise for hidden meanings to ideological beliefs in Thai social. The research methodology used is based on the theory of Roland Barthes, a French semiologist. For analysis is necessary to understand the meaning of the first sign level. And then analyze a meaning of Myth. That requires a Social- Cultural context for participate in a discussion. And explain about construction of Intertextual-Meaning. From the evidence total of 110 frames of 6 epistem as is meaningful evidence about the History, Show, Group Magician, In fact, Faith or indecision and Entertainment. The study found the institutions of Magic-Trick school in Thai society and institutions of used Magic-Trick meaning in Thai society. Both institutions had a meaning of the first sign level as follows. 1) The ruling class 2) Cultural foreigners 3) Supernatural 4) Science and learning 5) Fraud and Accuses 6) Art and Show 7) Imagination and the Possibility 8) Advanced technology 9). Trade and Marketing 10) Group assembled 11) Ethics regulation 12) Speed 13) Changes 14) Protection 15) Prediction 16) Contravention natural laws 17) Destruction. And also had a connotative meaning to convey the Myth to the ideological beliefs of Thai society as follows. 1) Magic-Trick is noble 2) Magic-Trick is a universal 3) Magic -Trick is amazing 4) Magic-Trick is science, reliable 5) Magic-Trick is evil 6) Magic-Trick is entertainment 7) Magic-Trick is hoped to be possible 8) Magic-Trick is a contemporary 9) Magic-Trick is a valued economically 10) Magic-Trick is a existed and society 11) Ma g ic-Trick is the secret undisclosed 12) Magic-Trick is the ideological haste 13) Magic-Trick is the ideological of development 14.) Magic-Trick is ideological of safety 15 ) Magic-Trick is ideological of predictor 16) Magic-Trick is the ideological nature of the challenge, 17) Magic-Trick is the ideological of destructive. It was also found whether The institutions have the meaning flow. Dynamic and vary according to the intertextuality. Which is the meaning of each of the institutions of power. And adds up the meaning with socio-cultural context. That can makes a Magic-Trick meaning change to the Myth of institutions needs. And of this study is to generate knowledge in the theory of social construction of reality, which can be used



in both academic and professional training. Or apply the Myth to creating media. Or to literacy beliefs of the behavior and ideological in Thai society.

Keywords: Magic-Trick, Myth, Intertextual


SUTHIPARITHAT278

1. บทน�ำ “มายา-กล” ในภาษาองกฤษใชค�าวา “Magic-Trick” ซงพจนานกรมแปลองกฤษเปนไทยของ สอ เสถบตร ใหความหมายเปนสองสวนคอ เวทมนตรคาถาอนนาอศจรรย (Magic) และการใชกลอบายเพอตบตา (Trick) ซงเมอรวมกนแลวความหมายของค�าดงกลาวสามารถสอความหมายไดในสองแงมม อยางแรกคอ การสอความหมายเกยวกบอ�านาจเหนอธรรมชาตทผกพนกบต�านานของผวเศษ หรอศาสดาในลทธความเชอตางๆ โดยทบคคลเหลานนกลายเปนผมอ�านาจ (Authority) ตอการควบคมสงตางๆ อาท กฎเกณฑการอยรวม พธกรรม การรกษาโรคดวยเวทมนตร หรอการใชของวเศษในการแกไขปญหา โดยต�านานปรมปราตางๆ มสวนสรางความหมายแก “มายากล” ซงสอดคลองกบงานวจยเรอง “การสอสารเกยวกบอ�านาจเหนอธรรมชาตในศลปะการแสดงมายากล” ทผลการวจยระบวาเนอหาเกยวกบอ�านาจเหนอธรรมชาตไดรบการถายทอดผานศลปะการแสดงมายากลไดแก ความเชอปรมปราเกยวกบพระเจาและเทพเจา ความเปนอมตะและการฟนคนชพ การควบคมธาตทงส การเลนแรแปรธาตและพลงจต (คมกรช ลปภานนท, 2551) ในอกความหมายหนงคอ การสอความหมายตอการใชเลหกลในแงทจรตเพอเอาชนะฝายศตร หรอการประกอบพธกรรมทางศาสนาเพอสรางความเกรงกลว ซงมกเกดขนบอยในสงคมทยงเชอในสงเรนลบและอ�านาจเหนอธรรมชาต ตวอยางเชน คดดงทเกดขนในสงคมไทย เมอป พ.ศ. 2543 ทมเหตการณเกยวกบ “เปรต อาจารยก” ในอ�าเภอค�าชะโนด จงหวดอดรธาน โดยถกจบไดวาเปนการใชความสามารถทางมายากลมาสรางพธกรรมทางศาสนาเพอหลอกลวงประชาชน ถงขนาดมผรนกคดนกเขยนตกเปนสาวกและกลาย

เปนเหยอในครงนนจ�านวนมากอกดวย (สทน ทองสเหลอง, 2551) ดงนน “มายากล” จงเปนวาทะอยางหนงทมความหมายเกยวพนกบอ�านาจ (Power) และผมอ�านาจ (Authority) โดยในแตละชวงสมยจะมผก�าหนดบทบาทหนาทและใหความหมายตอ “มายากล” วาคออะไร และไมวาสงคมจะใหคณคาความหมายไปในแบบใดกตาม “มายากลในสงคมไทย” ไดมปฏบตการตอสงคม (Social Practice) ไปแลว แมวานกวชาการสายหนาทนยม (Func-tionalism) จะใหสถานะไดเพยงสอเพอความบนเทงเทานน แตในแงความหมายแบบหลงโครงสรางนยม (Post-Structuralism) กลบมองวา “มายากล” ไดประกอบสรางความหมายจากอ�านาจ (Power) ของสถาบนตางๆ ในสงคมไทยทไดหยบยนความหมายและกลบเกลอนเพอซกซอนอดมการณความเชอ (Ideology) และเมอเราใชมตการวเคราะหความหมายแบบ มายาคต (Myth) ของโรลองด บารตส (Roland Barthes) นกสญ-วทยาเชงโครงสราง (Structural Semiology) ชาวฝรงเศส ทกลาวถงความหมายทางวฒนธรรมทแฝงมาในสงตางๆ อนเปนความคนชนในชวตประจ�าวนผานกจกรรมทางสงคม จงเปนการวเคราะหความหมายทลนไหล (Differrence) ใหเปดเผยขนอกครง ทงนกอนทจะเพลดเพลนไปกบความสงสยใน“มายากล” จงเรยกรองขอสงเกตทวามความหมายและอดมการณความเชอ (Ideology) ใดบางทซกซอนมาอยางไมรเนอรตว การวจยครงนจ�าเปนตองเขาใจความหมายในระดบสญญะเสยกอน จากนนจงวเคราะหความหมายในระดบมายาคตทตองอาศยบรบททางสงคม-วฒนธรรมมารวมในการอภปรายผลโดยจะแบงสถาบนทใหความหมายตอ “มายากล” เปน 2 สวนคอ สถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากล



ทงนเพอจบใหไดไลใหทนคตความเชออนพรางตาทซอนอยในวาทะของมายากลใหปรากฏออกมาเพอรเทาทนมายาคตทคอยก�ากบและควบคมพฤตกรรมของคนในสงคมไทยมาโดยตลอด

2. วตถประสงคในกำรวจย 2.1) เพออธบายความหมายเชงมายาคตท

ประกอบสรางโดยสถาบนมายากล2.2) เพออธบายความหมายเชงมายาคตท

ประกอบสรางโดยสถาบนทใชมายากล

2.3) เพออธบายสมพนธบทเชงมายาคตของสถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากล

3. ขอสนนษฐำนกำรวจย สถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากลไดสอความหมายโดยตรงและความหมายโดยนยผานสมพนธบทเพอประกอบสรางอดมการณและคตความเชอตางๆแกคนในสงคมไทย

4. กรอบแนวคดกำรวจย


SUTHIPARITHAT280

5. นยำมศพท (Glossary) 5.1 มายากล (Magic-Trick) ในงานวจยน

หมายถงโครงสรางความหมายทสอถงอ�านาจเหนอธรรมชาต เวทมนตรของวเศษ การท�าสงทเปนไปไมไดใหกลายเปนไปไดอยางนาเหลอเชอ หรอสอความหมายถงการใชเลหกล การปดบงซอนเรน การหลอกลวง การพรางตาใหหลงเชอ โดยจะสอความหมายไปตามอ�านาจ (Power) ของสถาบนตางๆ ในสงคมไทยไดแก สถาบนมายากล และสถาบนทใชมายากล

5.2 สถาบนมายากล ในงานวจยนหมายถงโครงสรางความหมายทสอถงมายากลในหลกฐานตางๆ โดยจะสอความหมายผานสญญะในเนอหา (Content) และรปแบบ ( Fo rm) ได แก หล กฐานบน ทกประวตศาสตรมายากล หลกฐานบนทกการแสดงมายากล หลกฐานจากกลมชมรมและนกมายากล เปนตน

5.3 สถาบนทใชมายากล ในงานวจยนหมายถง โครงสรางความหมายทสอถงมายากลและแวดวงวชาชพตางๆ ในสงคมไทยไดน�าโครงสรางความหมายดงกลาว สอความหมายในลกษณะสญญะผานเนอหา (Content) และรปแบบ (Form) มาใชสอความหมายแบบมายากล (Magic-Trick) ไดแก หลกฐานทสอความหมายในโลกความเปนจรง หลกฐานทสอความหมายในความเชอความศรทธาหรอความไมแนใจ หลกฐานทสอความหมายในโลกความบนเทง เปนตน

5.4 ความหมายชนตน ในงานวจยนหมายถง ความหมายโดยตรง (Denotative

Meaning) โครงสรางความหมายของมายากลทสอความหมายในแบบทคนทวๆ ไปเขาใจและยอมรบกนเปนสวนใหญ จากความคนเคยของความหมายทเขาใจกนตามตวอกษรซงเปนความหมายทปรากฏในหลกฐานการวเคราะห

5.5 ความหมายเชงมายาคต ในงานวจยนหมายถง ความหมายโดยนยของมายากล ซงเปนความหมายทางออมทเกดจากขอตกลง หรอความเขาใจเฉพาะกลม ในทนคอสถาบนมายากลและสถาบนทใช มายากล ซงความหมายดงกลาวจะน�าไปสการอธบายความหมายรวมกบคตความเชอในวฒนธรรมหนงๆ จนเกดเปนความหมายทมความคนชนไปอยางไมทนรตว

5.6 สมพนธบทเชงมายาคต ในงานวจยนหมายถง สถาบนทใหความหมายของ มายากลซงถอเปนตวบทหนงๆ ทมความแตกตางกน แตไดแสดงความสมพนธอนเปนแบบแผนระหวางรปทรงหนงกบความหมายของมนเปนการแสดงถง “โครงสราง” ของเนอหาและรปแบบของมายากลทซกซอนอยในบรบทและไดสอความหมายออกเปนความขดแยงทางความหมาย การตอรองทางความหมายและการสอดคลองกนทางความหมาย

6. แนวคด ทฤษฎและงำนวจยทเกยวของ มายากลไดปรากฏขนมาในประวตศาสตรโลกเปนเวลานานพอๆ กบประวตศาสตรของมนษยชาตโดยทในแตละยคแตละสมยไดมบทบาททางสงคมแตกตางกนไปหากแยกเปนยคหลกๆ แลวสามารถแบงไดดงน (ไพรตน ยมวสย, 2552) (1) ยคโบราณ มายากลเปนศาสตรลลบทอย



คกบมนษยมานานหลายพนปไมมใครทราบไดวาไดเรมมาจากเมอใด แตหากจะยดตามหลกฐานแรกของมนษยชาตทบนทกไวคอ มการขดคนส�ารวจบรเวณหลมศพโบราณทประเทศอยปตของนกโบราณคดทชอ Henry Westcar ในป ค.ศ.1823 ซงเขาไดคนพบมวนกระดาษปาปรส ทพบวาเปนบนทกเกยวกบนกมายากลผยงใหญแหงอาณาจกรอยปตโบราณเมอราว 4,500 ปกอน นามวา“Dedi”ประจ�าราชส�านกแหงกษตรยคฟ (King Khufu) ฟาโรห ผยงใหญซงเปนผสรางมหาปรามดทเมอง “Gizah” โดยในบนทกกลาววา “Dedi” เขาเฝากษตรยคฟตามค�าบญชาของพระองคเพอท�าการแสดงอ�านาจวเศษของเขา โดยในครงนนเขาไดท�าการใชมดตดหวหานใหขาดออกจากตวแลวสามารถตอกลบอยางเดมไดโดยหานกลบมามชวตดงเดมและยงไดแสดงซ�าอกหลายครงโดยทครงสดทายตดหวลกววแลวตอกลบไดดงเ ด ม ห ล ง จ า ก ก า ร แ ส ด ง ใ น ค ร งนน“Dedi”ไดรางวลอยางมากมายพรอมทงไดรบการเลอนยศถาบรรดาศกดอกดวย (Rydell Wendy, 1976: 35-39)

(2) ยคปจจบน มายากลกลายเปนศลปะการแสดงทถกยอมรบและถอเปนการสอสารการแสดงในรปแบบศลปะแขนงหนงทไดรบการยอมรบในการสรางความบนเทงในแบบสากล ปจจบนมนกมายากลทมชอเสยงระดบโลกเกดขนมากมายทงในและตางประเทศ อาท นกมายากลชอ เดวด คอปเปอรฟลด ทสามารถแสดงความมหศจรรยไดหลายๆ อยางไดแก

การเดนทะลก�าแพงเมองจน การท�าใหเทพแหงเสรภาพทอเมรกาหายไปชวขณะได ซงการแสดงของเขาหลายอยางสร างความสนใจให กบผ ชมทวโลก นอกจากนยงพบหลกฐานในปจจบนระบวา มายากลไมเพยงจะเปนการแสดงเพอความบนเทงเพยงเทานนแตมายากลยงมบทบาทหลายดานในสงคมและกลายเปนศลปะการแสดงทมประโยชนในดานการบ�าบดรกษาอกดวย

(3) ม า ย า ก ล ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ต า มประวตศาสตรประเทศไทยไดท�าการคาขายกบประเทศตางๆ ทเขามาตดตอท�าการคาจากทางทะเล เชน จน อนเดย ฝรงเศส ฮอลนดา หรอโปรตเกส จนท�าใหเกดการเผยแพรวฒนธรรมตางๆ รวมทงการแสดงมายากลดวย และในพระราชนพนธ ขอ งพระบาทสม เด จพระ -จลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) เรอง “นทราชาครซ” ซงทรงนพนธขนในชวง พ.ศ.2420 ระบวาในประเทศไทยเคยมสมาคมมายากลมากอนชอวา “Royal Magical Society” เรยกทบศพทวา “รอแยล มายเกล โซไซเอต” ซงตอมาในหนงสอระเบยบต�านานละครพระนพนธสมเดจพระยาด�ารงราชานภาพ ฉบบ พ.ศ.2465 ไดระบชอเปนภาษาไทยวา “สมาคมนกกลหลวง” (Royal Magical Society) ก อตงขนเมอ พ.ศ.2419 ประธานสมาคมคอ “สมเดจพระเจานองยาเธอ เจาฟากรมหลวงภานพนธวงศวรเดช (ตนสกล ภานพนธ) ซงทรงเปนพระอนชาของรชกาลท 5 ในชวงนนพบวา มนกเลนกล (ในบนทกใชค�าวา นกเลนกล)


SUTHIPARITHAT282

หลายทานคอพระราชวรวงศเธอ กรม-หมนเจรญผลพลสวสด พระองคเจาประ-ดษฐวรการ (ตนตระกลชมพนช) และพระองค เจ าปฤษฎางค และกรม-พระราชวงบวรวไชยชาญ และหมอมเจาประวช ชมสาย นอกจากนประวตศาสตรของมายากลในสงคมไทยยงมทมาทหลากหลาย อาท การสอบถามผสงอายหลายทานถงความเปนมาของมายากลในสงคมไทยแตกไมไดค�าตอบทชดเจนนก และมค�าบอกเลาบางอยางทวา “เคยดกลตงแตเดกพอจ�าความได เปนการแสดงกลของชาวอนเดยเสยเปนสวนใหญ เปนการแสดงชดปลกมะมวง และแทงคนในตะกรา” หรอในบนทกตางๆ ในสมยรตนโกสนทร กรงธนบร กรงศรอยธยา กรงสโขทย ทระบวาการแสดงมายากลมกจะเปนเรองอภนหาร คาถาอาคม เชน แทงลน ลองหนหายตว ตาทพย หทพย ซงเปนเรองทสรปไมไดวาเปนวทยากลหรอไสยศาสตร เพราะในสมยโบราณการปกครองยงเปนระบบศกดนา เจาขนมลนาย ระบบทาสและไพร ซงการจะใหบรวารอยในอาณต งายตอการปกครองตองท�าใหคนเหลานนเชอถอและเกรงกลวในเรองอทธฤทธปาฏหารยเปนเบองแรก (ชาล ประจงกจกล, 2549)

ทงนการแสดงมายากลอาจแบงองคประกอบออกไดเปน 2 สวนไดแก (1) เนอหา (Content) ในการน�าเสนอมายากล จากงานวทยานพนธเรอง “การสอสารเกยวกบอ�านาจเหนอธรรมชาตในศลปะการแสดงมายากล (คมกรช ลป-ภานนท, 2551) ไดศกษาเนอหาทปรากฏอยในศลปะการแสดงมายากล โดยไดวเคราะหสอบนทก

การแสดงมายากลของตางประเทศ 7 ชด ไดแก 1) The Great Magic of Lasvegas, 2) World Magic Award, 3) Master of Illusion, 4) Magic Box, 5) Mind Freak, 6) The Mask, Myth and Magic of McBride, 7) Super Street Magic Cyril Takayama พบวา เนอหา (Content) ทเกยวกบอ�านาจเหนอธรรมชาต (Supernatural Power) ทไดรบการถายทอดผานศลปะการแสดงมายากล ม 6 ประเภท อนไดแก 1) ความเชอปรมปราเกยวกบพระเจาและเทพเจา 2) ไสยศาสตร 3) ความเปนอมตะและการฟนคนชพ 4) การควบคมธาตส 5) การเลนแรแปรธาต 6) พลงจต โดยเนอหาดงกลาวไดมอทธพลตอการเกดศลปะการแสดงมายากลในรปแบบตางๆ (2) รปแบบ (Form) การน�าเสนอการแสดงมายากล ซงโดยสวนใหญผลของการแสดงมายากลมกจะเปนการน�าเสนอเกยวกบการกระท�าใดๆ กบวตถสงของ สตว หรอคนไมวาจะเปนนกมายากล ผชวยนกมายากล หรอกบอาสาสมครกตาม ให “มา หาย ยาย เปลยน” (Come, Gone, Move, Change) เปนหลก แตนอกจากแมบทส�าคญทง 4 ทควรมใหครบในการแสดงแตละครงแลวกยงมเนอหาอนๆ ทนาสนใจอกหลายอยางอาท การลอยตว (Levitation) การทะลผาน (Penetration) การคนสภาพ (Restora-tion) การปลดพนธนาการ (Escape) การตอตานกฎธรรมชาต (Defiance of Natural) พลงจต (Extra Sensory Perception หรอ EXP) ทกษะพเศษ (Special Skill) การใชความคลองแคลวของมอ (Sleight of Hand) (ฟลป ไพบลยพนธ, 2545: 12) ดงนน มายากลจงเปนปรากฏการณทางการสอสารความหมายทนาสนใจและมความส�าคญในการศกษาอยางหนงตามท โรลองด บารตส (Roland Barthes) นกสญวทยาชาวฝรงเศส ผซงกอวาทะแหงมายาคตทวา “ทกอยางกลายเปนมายาคตได



หมดสน เพราะจกรวาลมศกยภาพทจะกระตนใหมนษยสรางความหมายขนมาไดอยางไมสนสด” (นพพร ประชากล, 2544:7) มายาคตจงเปนความหมายทเกดจากกจกรรมทางสงคมไมวาจะเปนสงของเครองใช การละเลน ต�านานเรองเลาหรอแมแต ใน มายากล ซงเป นความหมายทาง วฒนธรรมทแฝงมาในสงตางๆ ทเปนความคนชนในชวตประจ�าวนและจะแสดงความหมายทงความหมายโดยตรง (Denotation) และความหมายโดยนย (Connotation) จงจ�าเปนจะตองเขาใจความหมายในระดบสญญะเสยกอนจากนนจงลงลกไปสการวเคราะหความหมายในระดบมายาคตทตองอาศยบรบททางวฒนธรรมในการอธบายประกอบ

ดวย โดยมายาคต ท�างานดวยการเขาไปครอบง�าความหมายเบองตนของสรรพสง ซงเปนความหมายเชงผสสะหรอประโยชนใชสอยแลวท�าใหมนสอความหมายใหมในอกระดบหนง ซงเปนความหมายเชงอดมการณ โดยบารตส (Barthes)ไดอธบายเชงวชาการเกยวกบกระบวนการดงกลาวไว วา “มายาคตเปนระบบสอความหมายซงมลกษณะพเศษตรงทมนกอตวขนบนกระแสการสอความหมายทมอยกอนแลว จงถอไดวา มายาคตเปนระบบสญญะในระดบทสองและเมอถกจบยดโดยมายาคตแลวกจะถกทอนใหเหลอเปนเพยงรปสญญะเพอสอถงสงอนเสมอ” (วรรณพมล องคศรสรรพ, 2544 : 11)

ภำพท 1 การท�างานของมายาคต ทมำ : สารนพนธจาก Mythologies ของ Roland Barthes แปลโดย วรรณพมล องคศรสรรพ (2544)

ตอมา โรลองด บารตส ไดเปลยนมาเปนนกคดเชงหลงโครงสรางนยมทส�าคญในชวงหลงของชวต ไดกลาวย�าถงแกนแทของหลงโครงสรางนยมในเชงวรรณกรรมวา นกเขยนเปนเพยงผลพวงหรออทธพลหนงของวาทกรรม (Discourse) (สนตรกษ ประเสรฐสข, 2005:137) มใชผรเรมในการคดรปแบบ (Genre) ของงานเขยน เพราะรปแบบ

นนมมากอนหนานแลว นกเขยนเปนเพยงแคผหยบเอารปแบบดงกลาวมาใชเทานน บารตสไดสรางงานเขยนอมตะเพอตอกย�าถงการสญสนบทบาทของนกประพนธในเชงหลงโครงสรางนยมดงกลาวทชอ The Death of the Author เมอป ค.ศ. 1977 ซงแสดงใหเหนถงการสนสดของสภาวะปจเจกบคคล (Individualism) หรอความตายของ


SUTHIPARITHAT284

สถานะทมนษยเปนองคประธาน (The death of human subject) อนเคยเปนคณลกษณะส�าคญของสกลความคดแบบโมเดรนมากอน โดย โรลองด บารตส ไดน�าเสนอแนวคดเรอง ตวบท (Text) วา ตวบทมใชงานเขยนทรอคอยผอานเขาไปคนหาความหมายแตอยางใด แตเปนผอานคนหาความหมายดวยตนเอง การอานจงไมจ�าเปนตองขนอยกบผเขยนอกตอไป แตขนอยกบผอานเทานน ดงนนตวบทจงมลกษณะของการเปลยนแปลงเลอนไหลและเปดโอกาสใหผอานเปนผสรางความหมายจากการอานงานเขยนชนนนๆ ดวยตนเอง ตวบทจงถอเปนการสลายความส�าคญของผเขยน หรอปฏเสธมนษยในฐานะทเปนองคประธานนนเอง บารตส เรยกวา สญญะทลองลอย (Free - floating signifier) ดงนนการวเคราะหความหมายเชงมายาคตในมมมองแบบหลงโครงสรางนยมจงจ�าเปนตองวเคราะหสมพนธบท (Intertextuality) เพอหาความหมายทไมเคยหยดนงตายตว แตกลบลนไหลและเคลอนทแปรเปลยนไปตามบรบทตางๆ ทอาจเหมอนหรอแตกตางกน จงเปนการถอดรหสความหมายเพอหาความหมายทถกละเลยหรอบางสงทถกมองขามไปหรอบางสวนทขาดหายไป เพราะฉะนนการน�าแนวคดทฤษฏและงานวจยทเกยวของขางตนมารวมอภปรายผล การวจยจงเปนสงส�าคญในการอธบายและท�านายปรากฏการณของมายากล ใหเกดความรใหมเกยวกบมายาคตในบรบทสงคมไทยเพอใชตอยอดกลมทฤษฏการประกอบสรางความจรงทางสงคมและยงเปนการสรางองคความรจากเนอดนของสงคมไทยอกดวย 8. วธกำรศกษำ การวจยครงน ใช กระบวนทศน ด านวฒนธรรมรวมสมยศกษา (Contemporary Cul-

tural Studies) เพอศกษาการใหความหมายของสถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากล โดยใชเครองมอการวจยเชงคณภาพในการวเคราะหสญญะในตวบท (Text) ของสถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากล ซงเปนความหมายโดยตรง (Denotative Meaning) จากนนจงวเคราะหความหมายโดยนย (Connotative Meaning) และอภปรายผานคตความเชอทางสงคมและวฒนธรรม (Socio-Cultural Context) เพออธบายอดมการณความเชอทซกซอนมากบมายากล ตามวธวทยาในทฤษฏมายาคต (Myth) ของโรลองด บารตส (Roland Barthes) นกสญวทยาชาวฝรงเศส โดยใชวธการส�ารวจเอกสาร การวเคราะหเนอหา และการสงเกตแบบไมมส วนรวมในการวเคราะห สมพนธบทความหมายทเกดขน 9. ประชำกรทศกษำ ประชากร คอหลกฐานบนทกตางๆ ทปรากฏความหมายเกยวกบมายากลในสงคมไทย โดยในการศกษาจะใชวธคนหาหลกฐานในแบบวงศาวทยา (Genealogy) ซงจะไมใหความส�าคญกบความตอเนองหรอความถของหลกฐาน แตจะใหความส�าคญกบคณคาของหลกฐานเปนส�าคญซงไดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sam-pling) และแบงเปนหลกฐานเปน 2 สถาบนคอ ความหมายจากสถาบนมายากล (X) และความหมายจากสถาบนทใชมายากล (Y) ซงแบงหลกฐานออกเปน 21 ประเภท รวมทงสน 110 รายการ ซงจะใชวธการวเคราะหเอกสารและแจกแจงหลกฐานการวเคราะหเบองตนออกเปน 6 กรอบความร (Epistem) ดงน9.1 หลกฐานทสอความหมายผานบนทกเชง

ประวตศาสตรของมายากลในสงคมไทย (X1) โดยไดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง



(Purposive sampling ) เพอวเคราะหความหมายแบงเปน 6 ประเภท จ�านวนทงสน 14 รายการ อาท ขาวสารมายากลจากสอมวลชนไทย เอกสารเผยแพรในแวดวงมายากล เอกสารเผยแพรในสอออนไลน วารสารชมรมวทยากลแหงประเทศไทย หนงสอสอนมายากล หนงสอประวตและเรองราวเกยวกบนกมายากลไทย

9.2 หลกฐานทสอความหมายผานบนทกการแสดงมายากลในสงคมไทย (X2) การศกษาวเคราะหหลกฐานทเปนบนทกการแสดงมายากลทปรากฏในสงคมไทย ในชวงเวลา 10 ป ทผานมา (พ.ศ. 2545-2554) ซงเปนความหมายของสถาบนมายากล (X) โดยจะเลอกแบบเฉพาะเจาะจงไปในสอบนทกการแสดงมายากลจากรายการโทรทศนทไดรบเชญจากนกมายากลทงชาวไทยและชาวตางประเทศและมการเผยแพรออกอากาศในสงคมไทย รวม จ�านวนทงสน 3 ประเภท แบงเปน 57 ชดการแสดง อาท สอบนทกการแสดงมายากลของ เดวด คอปเปอรฟวด สอบนทกการแสดงมายากลของรายการคนชอบกลและสอบนทกการแสดงของนกมายากลคนไทย

9.3 ห ล ก ฐ า น ท ส อ ค ว า ม ห ม า ย ผ า นปรากฏการณทเกดขนในกลมนกมายากลไทย (X3) ความหมายจากการสงเกตปรากฏการณทเกดขนในกลมนกมายากลไทยโดยใชการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant Observation) และการวเคราะหเนอหาในสอประชาสมพนธทางออนไลน (เฉพาะโรงเรยนสอนมายา

กลฟลปและโรงเรยนสอนมายากลคนชอบกล กทม.) จ�านวนทงสน 4 ประเภท แหลงขอมลรวมจ�านวน 14 รายการ อาท ก จกรรมการรวมตวของชมรมนกมายากลประจ�าเดอน สอประชาสมพนธจากโรงเรยนสอนมายากลฟลป และโรงเรยนสอนมายากลคนชอบกล กทม. และโรงเรยนสอนมายากล ของชมรมคนชอบกล เชยงใหม ร านขายอปกรณมายากล กจกรรมในสงคมออนไลนของกลมนกมายากล

9.4 หลกฐานทสอความหมายผานความเปนจรงในสงคม (Y1) เพอหาหลกฐานทมความหมายโดยตรงและความหมายโดยนยของมายากลทสอความหมายไปยงความเปนจรงในสงคม (Y1) ในชวงเวลา 10 ป ทผานมา (พ.ศ. 2545-2554) โดยเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) จ�านวนทงสน 3 ประเภทแบงเปน 13 รายการ อาท ขาวสารเกยวกบวชาการ ขาวสารเกยวกบการเมอง ขาวสารเกยวกบการตลาด

9.5 หลกฐานทสอความหมายผานความเชอ ความศรทธา หรอความไมแนใจ (Y2) เปนการวเคราะหความหมายจากหลกฐานตางๆ ในสงคมไทยในชวงเวลา 10 ป ทผานมา (พ.ศ. 2545-2554) โดยเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purpo-sive Sampling) เพอวเคราะหความหมายโดยตรงและความหมายโดยนย ทเกดขนแบงเปน 2 ประเภทจ�านวนทงสน 11 รายการ อาท ขาวสารเกยวกบความเชอ ความศรทธา ในอ�านาจความศกดสทธ ขาวสารเกยวกบการตงขอ


SUTHIPARITHAT286

สงสย การจ�าพรธและความไมแนใจ 9.6 หลกฐานทสอความหมายผานจนตนาการ

และความบนเทง (Y3) การวเคราะหความหมายจากหลกฐานตางๆในสงคมไทยในชวงเวลา 10 ปทผานมา (พ.ศ. 2545-2554) โดยเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) จ�านวน 3 ประเภท ทงสน 12 รายการ อาท เพลงไทย ภาพยนตรไทย การตนหรอนยายแฟนตาซจากตางประเทศทเผยแพรในเมองไทย

10. วธกำรวเครำะหขอมล10.1 การวเคราะหความหมายชนตน ใชการ

วเคราะหสญญะในตวบท (Text) ซงเปนความหมายโดยตรง (Denotative Meaning) จากนนจงวเคราะหความหมายตามทปรากฏ หรอเปนความหมายทเขาใจตรงกนโดยสวนใหญ ผานเนอหา (Content) รปแบบ (Form) โดยการวธการวเคราะหดงกลาวจะใชการ จบประเดนความหมายทมความสมพนธภายในตวบท (Text) เพอก�าหนดเปนเกณฑการสอความหมายทเปนสญญะชนตน

10.2 การวเคราะหความหมายโดยนย ใชการวเคราะหความหมายจากความหมายชนตนนนคอความหมายโดยตรง (Denota-tive Meaning) จากนนจงวเคราะหลงลกไปในความหมายโดยนย (Connota-tive Meaning ) โดยอาศยบรบททางสงคมและวฒนธรรม (Socio - Cultural Context) มารวมอธบายอดมการณความเชอทซกซ อนมาตามทฤษฎใน

ทศนะของโรลองด บารตส (Roland Barthes) นกสญวทยาชาวฝรงเศส ซงเ ป น ก า ร อ าศ ย คต ค ว าม เ ช อ และประสบการณในความคนชนของสงคมไทยมารวมวเคราะหในเชงมายาคต ซงเปนการอธบายความรในแบบอตตวสย (Subjectivity) แตยงคงยดโยงเหตผลจากหลกฐานทปรากฏจรง (Empiri-cal Evidence) ผานสญญะความหมายทอาจเกดขนโดยไมมสวนเชอมทเปนธรรมชาต แตเกดจากการประกอบสรางความหมายทางวฒนธรรมโดยมเกณฑก� าหนดการส อความหมายในการวเคราะห

10.3 การวเคราะหสมพนธบทเชงมายาคต เปนการวเคราะหสมพนธบท (Intertex-tuality) เพอหาการไหลเวยนของความหมายทางวฒนธรรมทปรากฎในสถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากล ซงเปนสภาวะของการเคลอนยายโครงสรางความหมายของมายากลจากตวมนเองออกไปสภายนอก โดยไมไดอางองอยบนโครงสรางภายในตวเองไดแก สมพนธบทเชงมายาคตทมความขดแยงทางความหมาย สมพนธบทเชงมายาคตทมการตอรองความหมายและสมพนธบทเชงมายาคตทมการสอดคลองกนของความหมาย

11. สรปผลกำรศกษำ สถาบนมายากลไดประกอบสรางความหมายของมายากลไปในสงคมไทยผานสญญะตางๆ โดยแบงความหมายเปน 3 กรอบความรดงน (1) ความหมายทสอถงประวตศาสตรมายากล พบวา มายากลถกเพอยกยองใหมายากลมความส�าคญใน



ฐานะเปนประวตศาสตรสวนหนงของสงคมไทยและสรางความหมายวาเปนวทยาการชนสงในสมยแรกๆ โดยหลกฐานระบวา ชวงสงครามโลกครงท 2 มายากลกลายเปนกจกรรมสงเสรมการขายอยางหนงของการท�าการคาขายของชาวตางชาต และมายากลเปนแสดงทไดรบการยอมรบในแบบสากล โดยมชาวตะวนตกเปนผศนยกลางและมการสรางแง คดและทศนคตในเชงบวกตอการเป นนกมายากลผานไปในสอหนงสอและเอกสารตางๆ (2) ความหมายทสอถงการแสดงมายากล พบวา มายากลเป นการแสดงท มความบนเทงแบบสนกสนานมอารมณขนท�าใหเกดความสขในการรบชมและผสมผสานศลปะการแสดงในแบบตางๆและมความนาเชอถอไมหลอกลวงเนนย�าถงความโปรงใส และยงเปนการแสดงทสอถงเสรภาพในการเอาชนะขอจ�ากดของความเปนมนษยไปส ความฝนและจนตนาการทตนตองการ ทงนมายากลถกระบวา เปนการแสดงทตองลงทนสงและมบทบาทการสอสารในระดบสอมวลชน ซงท�าใหถกยกระดบใหเปนการแสดงชนสง (3) ความหมายทสอถงกลมนกมายากลในสงคมไทย มสวนในการประกอบสรางความหมายวา มายากลเปนการแสดงทมความเปนสากล เปนกจกรรมทสรางสรรคมประโยชนแกทกกลมวยและเปนความร ร วมสมยทยงคงไดรบความนยมในยคขอมลขาวสาร ในสวนสถาบนทใชมายากลไดประกอบสรางความหมายของมายากลไปในสงคมไทยผานสญญะตางๆ โดยแบงความหมายเปน 3 กรอบความรดงน (1) มายากลสอความหมายไปในรปแบบความเปนจรง หรอขอเทจจรง โดยไดสอความหมายของมายากลในลกษณะสญญะไปในเชงบวกวาเป นความร และว ธการในการทดลองทางวทยาศาสตร เปนสงทนาเรยนรและเขาใจงาย ม

ประโยชนในดานการพฒนาทกษะและบคลกภาพใหแกเดกๆ โดยหลกฐานงานวจยได ระบว า มายากลมประโยชนมากกวากจกรรมเสรมอนๆของเดก อกทงเปนการแสดงทมคณคาในเชงศลปะและมประโยชนในการสรางความมนใจและระเบยบวนยและมายากลยงถกอางผานงานวจยวา เปนตนก�าเนดแรกในการแสดงเทคนคพเศษในภาพยนตร และในสวนทางการเมองมายากลจะถกใชความหมายไปในเชงลบเพอเปรยบเทยบและโจมตนกการเมองไทยทมความประพฤตไมเหมาะสม แตในอกแงมมหนงมายากลกลายเปนแนวคดทสรางความคาดหวงและความเปนไปไดใหเกดขนผานนโยบายทางการเมองทประชานยม สวนในทางการตลาดมายากลกลายเปนแนวคดเชงกลยทธของผลตภณฑตางๆ ทสรางมลคาเพมใหกบสนคาผานสรรพคณความรวดเรวอยางมหศจรรย โดยเชอมโยงกบคตความเชอในสงคมไทย อาท น�ามนตร ยาวเศษทดมกนแลวจะฉลาด หรอมชวตทด มายากลจงกลายเปนแนวคดทมประโยชนตอการสรางจดขายและความนาสนใจทางการสอสารการตลาด (2) มายากลถกใชไปในความเชอ ความศรทธาหรอขอสงสย และเปนรปแบบทส�าคญในการธ�ารงรกษา ความเชอความศรทธาผานรปแบบอทธฤทธปาฏหารย หรอถกใชสรางความหวงตอการพฒนาเทคโนโลยทมประสทธภาพอยางนาเหลอเชอใหกบมนษย อาท ความเชอในอทธฤทธของพญานาค การรอดจากความตายดวยพทธานภาพของพระเครอง หรอแมแตเทคโนโลยการตรวจจบวตถระเบดอนล�าสมยเหนอธรรมชาต โดยอางถงศพททางวทยาศาสตรทซบซอน เปนตน (3) มายากลถกใชสอความหมายไปในความบนเทง ในการสอผานบทเพลงทสอถงปาฏหารยของความรกและเกยวของกบผวเศษ หรอใชเปนแกนในเรองของความเชอศรทธาและอทธฤทธปาฏหารยผาน


SUTHIPARITHAT288

ภาพยนตรไทย หรอการตอบสนองจตนาการ และความหดหในขอจ�ากดของสงคมมนษยทอยากจะมผวเศษ ดวยการสรางตวละครในการตนซปเปอรฮโร ทมลกษณะพเศษเหนอมนษยใหเกดขนในเชงจนตนาการ นอกจากน ยงมความหมายทเกดจาก สมพนธบท (Intertextuality) ทพบวา มายากลไดมการสอสารความหมายผานสอในสถาบนตางๆ ทมความหมายลนไหลและแตกตางกนไป ซงความหมายดงกลาวเปนการประกอบสรางใหเกดความหมายโดยนย (Connotative Meaning) ผานการรบรและการถอดรหส แตเหนออนใด คอความหมายทเกดขนดงกลาวไดถกฉาบเคลอบดวยความหมายทางวฒนธรรมอกชนหนง ท�าใหการรบร ความหมายของมายากลในสงคมไทย เปนเพยงอดมการณความเชอทเรยกวา มายาคต (Myth) ซงถกตดตงใหเกดความขดแยง ตอรอง และคลอยตาม จากสถาบนทมอ�านาจมากกวา

12. อภปรำยผล ขอสนนษฐานในการวจยทวา “สถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากลมการสอความหมายโดยตรงและความหมายโดยนยผานสมพนธบทความหมายเพอประกอบสรางอดมการณความเชอตางๆ "แกสงคมไทยในรปแบบมายาคต" ไดพบวา การสอความหมายโดยตรง ในสถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากลจะมความหมายทเขาใจกนไดโดยสวนใหญผานการวเคราะหหลกฐานคอ 1) ชนชนปกครอง 2) วฒนธรรมชาวตางชาต 3) อ�านาจเหนอธรรมชาต 4) วทยาศาสตรและการเรยนร 5) การหลอกลวง การกลาวโทษ 6) ศลปะการแสดง 7) จนตนาการและความเปนไปได 8) เทคโนโลยและความทนสมย การเทคนคพเศษ 9) สนคาและธรกจ 10) กลมสมาชกและการรวมตว

11) กฎระเบยบ จรรยาบรรณ 12) ความเรว 13) การเปลยนแปลง 14) การปกปองคมครอง 15) การท�านาย 16) การตานกฎธรรมชาต 17) การท�าลายลาง ในสวนการสอความหมายโดยนย (Con-notative Meaning) ซงนกสญวทยาอยางโรลองด บารตส (Roland Barthes) มองวาเปนความหมายทมความส�าคญอยางแทจรงในแงของการรบร และการถอดรหส ซงเปนความหมายทางออมทเกดจากขอตกลงหรอความเขาใจเฉพาะกลมสถาบนและถกความหมายทางวฒนธรรมเตมแตงเขาไปอกชนหนงไดแก 1) มายากลเปนของคนชนสง 2) มายากลมความเปนสากล 3) มายากลเปนความวเศษ 4) มายากลเปนวทยาการทนาเชอถอ 5) มายากลเปนสงชวราย 6) มายากลเปนความบนเทง 7) มายากลคอความหวงตอความเปนไปได 8) มายากลเปนสงรวมสมย 9) มายากลมมลคาเชงเศรษฐกจ 10) มายากลมตวตนและมสงคม 11) มายากลเปนความลบทไมเปดเผย 12) มายากลเปนอดมการณความเรงรบ 13) มายากลเปนอดมการณการพฒนาปรบเปลยน 14) มายากลเปนอดมการณความปลอดภย 15) มายากลเปนอดมการณการท�านาย 16) มายากลเปนอดมการณการทาทายธรรมชาต 17) มายากลเปนอดมการณการท�าลายลาง โดยสถาบนมายากลไดสอถงมายากลผานสญญะในเนอหา (Content) และรปแบบ (Form) เพอยกยองให มายากลมความส�าคญในฐานะเปนประวตศาสตรสวนหนงของสงคมไทย และสรางความหมายวาเปนวทยาการชนสงในสมยแรกๆ โดยหลกฐานระบวาชวงสงครามโลก ค ร ง ท 2 มายากลกลายเปนกจกรรมสงเสรมการขายอยางหนงของการท�าการคาขายของชาวตางชาตและมายากลเปนแสดงทไดรบการยอมรบในแบบสากล



โดยมชาวตะวนตกเปนผศนยกลางและมการสรางแง คดและทศนคตในเชงบวกตอการเป นนกมายากลผานไปในสอหนงสอและเอกสารตางๆ อกทงสอบนทกการแสดงมายากลทปรากฏในสงคมไทยพบการสอความหมายวา มายากลเปนการแสดงทมความบนเทงแบบสนกสนานมอารมณขนท�าใหเกดความสขในการรบชม และผสมผสานศลปะการแสดงในแบบตางๆ และมความนาเชอถอไมหลอกลวงเนนย�าถงความโปรงใส ทงนสถาบนมายากลยงสอถงเสรภาพในการเอาชนะขอจ�ากดของความเปนมนษยไปสความฝนและจนตนาการทตนตองการผานการแสดงมายากลทระบวา มการลงทนสงและมบทบาทการสอสารในระดบสอมวลชน ซงถกยกระดบใหเปนการแสดงชนสงและกลมนกมายากลในสงคมไทย มสวนในการประกอบสรางความหมายวา เปนการแสดงทมความเปนสากล เปนกจกรรมทสร างสรรคมประโยชนแกทกกลมวยและเปนความรรวมสมยทยงคงไดรบความนยมในยคขอมลขาวสาร สวนสถาบนทใชมายากล ไดสอความหมายในลกษณะสญญะผานเนอหา (Content) และรปแบบ (Form) มายากล (Magic-Trick) ไปในเชงบวกวาเปนความรและวธการในการทดลองทางวทยาศาสตร เปนสงทนาเรยนรและเขาใจงาย มประโยชนในดานการพฒนาทกษะและบคลกภาพใหแกเดกๆ โดยหลกฐานงานวจยได ระบว า มายากลมประโยชนมากกวากจกรรมเสรมอนๆของเดก อกทงเปนการแสดงทมคณคาในเชงศลปะและมประโยชนในการสรางความมนใจและระเบยบวนย นอกจากนยงพบวา มายากลเปนตนก�าเนดแรกในการแสดงเทคนคพเศษในภาพยนตร สวนในทางการเมองมายากลจะถกใชความหมายไปในเชงลบเพอเปรยบเทยบและโจมตนกการเมองไทยทมความประพฤตไมเหมาะสม แตในอกแงมม

หนงมายากลกลายเปนแนวคดทสรางความคาดหวงและความเปนไปไดใหเกดขนผานนโยบายทางการเมองทประชานยม สวนในทางการตลาดมายากลกลายเป นแนวคดเชงกลยทธ ของผลตภณฑตางๆ ทสรางมลคาเพมใหกบสนคาผานสรรพคณความรวดเรวอยางมหศจรรย โดยเชอมโยงกบคตความเชอในสงคมไทย อาท น�ามนตร ยาวเศษทดมกนแลวจะฉลาดหรอมชวตทด มายากลจงกลายเปนแนวคดทมประโยชนตอการสรางจดขายและความนาสนใจทางธรกจ อกทงยงพบวา มายากลมความส�าคญในการธ�ารงรกษา ความเชอความศรทธาผานรปแบบอทธฤทธปาฏหารย หรอถกใชสรางความหวงตอการพฒนาเทคโนโลยทมประสทธภาพอยางนาเหลอเชอใหกบมนษย อกทงเป นประโยชน ในการแต งบทเพลงทส อ ถงปาฏหารยของความรกและเกยวของกบผวเศษ หรอใชเปนแกนในเรองของความเชอ ศรทธา อทธฤทธปาฏหารยผานภาพยนตรไทย หรอการตอบสนองจตนาการและความหดหในขอจ�ากดของสงคมมนษย ทอยากจะมผวเศษ ดวยการสรางตวละครในการตนซปเปอรฮโร ทมลกษณะพเศษเหนอมนษยใหเกดขนในเชงจนตนาการ ดงนน การศกษาความหมายของมายากลหากเปนเมอชวงตนศตวรรษท 20 จะนยมศกษาความหมายในลกษณะของการตความเปนส�าคญ โดยผรทเปนนกมายากลหรอการตความหมายจากผรบชม ซงศาสตรแหงการตความนจะมองงานเขยนวามความหมายในตววตถเปนส�าคญ แตในงานวจยนผวจยอาศยการศกษาความหมายในเชงโครงสรางนยมของนกสญวทยาชาวฝรงเศส คอ โรลองด บารตส (Roland Barthes) ทตอมาไดพฒนาสกลทางความคดเปนแบบหลงโครงสรางนยมในชวงหลงของชวต โดยบารตสไดกลาวย�าวา นกเขยนเปนเพยงผลพวงหรออทธพลหนงของ


SUTHIPARITHAT290

วาทะ (Discourse) มใชเปนผรเรมในการคดรปแบบ (Genre) ของงานเขยนเพราะรปแบบนนมมากอนหนานแลว และนกเขยนเปนเพยงแคผหยบเอารปแบบดงกลาวมาใชเทานน ทงน โรลองด บารตส (Roland Barthes) ไดทงงานประพนธในเชงหลงโครงสรางนยมทชอ The Death of the Author เมอป ค.ศ. 1977 ซงแสดงใหเหนถงการสนสดของสภาวะปจเจกบคคล (Individualism) หรอความตายของสถานะทมนษยเปนองคประธาน (The death of human subject) อนเคยเปนคณลกษณะส�าคญของสกลความคดแบบโมเดรน มากอน (สนตรกษ ประเสรฐสข, 2005:137) ซงจะใชอธบายมายากลวา ความหมายของมายากลนนไมไดมาจากนกมายากล ผ รบชม หรอแรงขบเคลอนของตวบคคลใดๆ เพยงอยางเดยว แตในความเปนจรง มายากลอาจมความหมายเชนนอยกอนแลวตามมโนส�านกแบบมนษยทไรอ�านาจหากเทยบกบพลงธรรมชาต เพราะฉะนน สถาบนมายากลและสถาบนทใชมายากลจงเปนแคเพยงผทหยบเอาโครงสรางความหมายเหลานนมาสรางและผลตซ�าในบรบททแตกตาง โดยเปนความสมพนธระหวางตวบทหนงไปสตวบทอนๆ ทเรยกกนวา สมพนธบท (In-tertextuality) และมายาคตในมายากล จงมความหมายทไมเคยหยดนงตายตว แตกลบลนไหลและเคลอนทแปรเปลยนไปตามบรบทของสถาบนทางสงคมทอาจเหมอนหรอแตกตางกนกได หรอแมกระทงมความขดแยงในตวเอง ตามทสกลทางความคดแบบหลงโครงสรางนยมไดอธบายไววา ความหมายเชงมายาคต จ�าเปนตองหาความหมายจากหลายตวบท ทงนเพราะทกสถาบนลวนแตรบผลพวงหรออทธพลหนงของวาทะ (Discourse) มายากลมาใช ซงมใชเปนผรเรมในการคดรปแบบ (Genre) แตสถาบนตางๆ ไดปรบเปลยนและ

ประกอบสรางความหมายใหมใหแกสถาบนของตนเพอยงคงอยรอด ดวยความหมายทแตกตางกนไปแตละยคสมย ท�าใหเกดประกอบสรางความหมายใหมไปเรอยๆ ฉะนนการทจะศกษาความหมายของมายากลจงไมไดมาจากนกมายากล ผรบชมหรอแรงขบเคลอนของตวบคคลใดๆ เพยงอยางเดยว แตตองเรมตนจากรองรอยของวตถหลกฐานทเปนตวกกเกบขอมล และสอความหมายออกมาผานบรบทของสถาบนทถกผลตขนเปนความหมายชนตนหรอความหมายเชงสญญะทเขาใจไดเฉพาะกลมอางองนนๆ จากนนสงคมและวฒนธรรมจะมสวนตความหมายจากผมอ�านาจในการใหความหมายในทนคอผวจย ซงยงคงยดโยงจากหลกฐานทมอยจรง ผานสมพนธบทของความหมายทมความขดแยง ตอรอง และคลอยตาม จนกลายเปนคตความเชอทสถาบนทมอ�านาจมากวาจะสามารถสรางความเปนจรง ไดอยางแนบเนยนกวา และกลายเปนคตความเชอทางวฒนธรรมใหมๆ ทน�าความหมายยอนไปในสถาบนทางสงคมตางๆ ลนไหลอยางไมรจบ โดยงานวจยนเปนการศกษาคตความเชอและความหมายทางวฒนธรรมทม งอธบายการสอสารเชงความหมายในรปแบบทฤษฎใหม ซงแตเดม นกนเทศศาสตรมกจะสนใจเพยงแตหนาทของสอหรออทธพลของสอ แตในปจจบนปรากฏการณทางสงคมไดมการเปลยนแปลงไปสยคหลงความทนสมยมากขน จนท�าใหรปแบบและหนาทของสงตางๆ มไดหยดนงตามเคย ดงเชน มายากลทเคยถกวางไวเปนศลปะเพอความบนเทงในยคทนสมย แตแลวกลบพบวา มายากลไดถกน�ามาใชสรางความหมายผานไปบรบทตางๆ ของสงคมอยเสมอ อาท ความจรง ความเชอ การเมอง การตลาด ความบนเทง เปนตน ซงความหมายของมายากลไดแปรรปไปตามบรบททซบซอนและเคลอนทไป



อยางไมรจบ การศกษาครงนจงเปนองคความรอยางหนงเพอน�าไปใชในงานนเทศศาสตรทงดานวชาการและวชาชพ และยงสามารถน�าไปใชศกษาวเคราะหความหมายของสอชนดตางๆ นอกเหนอจากมายากล ตามแนวคดหลงความทนสมย (Post-Modernity) ทมองวาสอตางๆ ในสงคมมกจะมความหมายทถกทาทายและยอนแยงตความ หรอถกใหความหมายใหมโดยใครกได ทมอ�านาจ (Power) ผานเสรภาพในการวพากษวจารณ งานวจยนจงมความส�าคญเปนอยางยงตอการเขาใจ

การประกอบสรางคตความเชอทางวฒนธรรมอนเปนสาเหตของพฤตกรรมอยางหนง และเพอใชวเคราะหหรอผลตซ�าความหมายทส�าคญตอการท�าหนาทนกสอสารอยางมจรยธรรม อาท ความดความงามและความถกตองตามทยคแหงความทนสมย (Modernity) ไดก�าหนดหนาทไว ซงคตความเชอตางๆ อาจก�าลงจะถกรอถอนและใหความหมายใหมไปอยางรวดเรวจากภมปญญาทเกดขนในแบบหลงความทนสมย (Post-Modernity) อนก�าลงเปนทนยมอยางมากใน แวดวงวชาการปจจบน


SUTHIPARITHAT292

เอกสำรอำงอง

กาญจนา แกวเทพ. (2548). ประมวลสาระชดวชาปรชญานเทศศาสตรและทฤษฎการสอสาร หนวยท 12. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช.กาญจนา แกวเทพ. (2552). การวเคราะหสอ: แนวคดและเทคนค. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอจฬา.กาญจนา แกวเทพ. (2554). รายงานการประชมกลมศกษาโครงการกระบวนทศนใหมของการสอสาร ศกษาไทย ครงท 6/2554. กรงเทพฯ: ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)ขนษฐา จตชนะกล. (2545). คตชนวทยา. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.คมกรช ลปภานนท. (2551). การสอสารเกยวกบอ�านาจเหนอธรรมชาต, ศลปะการแสดงมายากล (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรงสต.งามพศ สตยสงวน. (2543). หลกมานษยวทยาวฒนธรรม. กรงเทพฯ: รามาการพมพ.ชาล ประจงกจกล. (2549). ประวตความเปนมาของวทยากลไทย. สบคน 2 มถนายน 2553, จาก http://www.chopmapakol.comซาฟาเรยล. (2534). ไพพยากรณ. (บญค�า ไชยพรหมวงศา, ผแปล). กรงเทพฯ: อนทรย.ดลชย บญยะรตเวช. (2546). Mythic Profile “Magician” แบรนดตามลกษณะโครงสรางประเภท “นกมายากล”. สบคน 20 ธนวาคม 2553, จาก http://www.BrandAge.comทยากร แซแต. (2551). มายาคตทางวฒนธรรมทปรากฏในละครเกาหลและการสรางประโยชน ทางธรกจ (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.ธนท ศภพลทองโชต. (2552). ต�ารามายากลโบราณของไทยอายเกอบ 100 ป. ขาวไทยรฐออนไลน. สบคน 27 ตลาคม 2552, จาก www.thairath.co.th/นพดล วศนสนทร. (2550). การวเคราะหเนอหาสญญะและการรบรความหมายในการแสดงมายากล ของเดวด คอปเปอรฟวด (ปรญญานพนธปรญญาดษฎบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.นพดล วศนสนทร. (2553). จตวทยาการสอสารกบความตองการเรยนรในการแสดงมายากล ผลการวจยเบองตน. วารสารคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม, 6(2), 81-95.นพพร ประชากล. (2544). มายาคต [Mythologies]. กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ.นายต�ารา ณ เมองใต. (2547). เหตแหงอเลยดกบต�านานปรมปรากรก. กรงเทพฯ: ขาวฟาง.นธพฒน วจตรภาพ. (2537). การสรางความหมายในการจดฉากและอปกรณประกอบฉากในละคร โทรทศนไทย เรอง สแผนดน (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.บรรจง โกศลวฒน. (2550). ปฐมบทแหงศลปะการแสดง. กรงเทพฯ: ไทยโพสต. บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. (2548). คมอการพมพวทยานพนธ. กรงเทพฯ: ผแตง.บญอย ขอพรประเสรฐ. (2549). มายาคต ค�าขวญวนเดก สไตลทกษณ. สบคน 20 ธนวาคม 2553, จาก http://utcc2.utcc.ac.th/localuser/amsar/PDF/Thaksin%20Shinwatra.pdf



ปยฤด ไชยพร. (2551). คดมายาจตความลบของ WIN. กรงเทพฯ: กรน-ปญญาญาณ.พเชฐ แสงทอง. (2555). สมพนธบท (Intertextuality) จากตวบทสสมพนธบท. วารสารคณะ มนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. 18(3), 261-270.ไพรตน ยมวสย. (2552). ไขปรศนามายากลมานตราทไรคาถา. นตยสารอปเดท, 24(263), 30-35.ฟลป ไพบลพนธ. (2545). ตนชอบกล. กรงเทพฯ: เรอนปญญา.ภวต พสษฐสกล. (2547). The Magazine For Magicians News. วารสารชมรมวทยากล แหงประเทศไทย, 3(19), 1-2. ภานวฒน จตตวฒการ. (2553). นตยสารธรรมะ, 1(7).มงคล ไพศาลวาณช. (2543). เทพเจาประจ�าสาขาอาชพ. กรงเทพฯ: ไพลน.แมคดาว, & สจวต. (1997). ไสยศาสตรกบครสเตยน. (สวฒน ไพบลยเกษมสทธ, และ ปยบตร เตมยงยง, ผแปล). กรงเทพฯ: กนกบรรณสาร.โรงเรยนสอนมายากลฟลป. (2554). ภาพถายนกกลหลวง. สบคน 2 มถนายน 2553 จาก http://www.philipschool.comวรรณพมล องคศรสรรพ. (2544). มายาคต [Mythologies]. กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ.สนตรกษ ประเสรฐสข. (2548). การสอและการสรางความหมายในสถาปตยกรรม: จากโครงสรางนยม ถงหลงโครงสรางนยม ป พ.ศ. 2548 (The Signification and Significance in Architec ture: From Structuralism to Poststructuralism). กรงเทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร และการผงเมองมหาวทยาลยธรรมศาสตร. สงหค�า โตะงาม. (2540). ไสยเวท อาถรรพณ ลกลบ อานภาพแหงมายก. กรงเทพฯ: อนทรย.สบค�าแกว ไชยยวน. (ผเรยบเรยง). (2537). คมอมายากล กลเมดเคลดลบมายากลเลม 1. กรงเทพฯ: เดลฟ 1994.สทน ทองสเหลอง. (2551). ยอนรอยเปรตอาจารยก. สบคน 26 พฤษภาคม 2553, จาก http://www.oknation.net/blog/sutinอมรา พงศาพชญ. (2541). วฒนธรรม ศาสนา และชาตพนธ วเคราะหสงคมไทยแนวมานษยวทยา. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.อไรวรรณ รตนพนธ. (2550). มายาคตในโฆษณาครมหนาขาวส�าหรบผหญงของไทย (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล.เอกชย เออธารพสฐ. (2545). สวนสตว: มายาคตวาดวยธรรมชาตและสตวปา (วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.Allen, G. (2000). Intertextuality. London and New York: Routledge. Barker. (1982). Media analysis techniques. United Kingdom: Sag Publications.Bernsten. (1964). Elaborated and restricted code: Their social origins and some consequences in Communication and Culture. New York: Hot, Rinehart & Winton.


SUTHIPARITHAT294

Bosch, H. (1496-1520). The Magician workshop of Hieronymus. Retrieved November 1, 2010, from http://www.ommons.wikimedia.orgC. Levi-Strauss. (1976). Myth and Meaning. London: Penguin.Earl, J. (2004). Stage magic and the silent cinema: Melies, Houdin (Doctoral dissertation). Minnesota, United States: Walden University. Hart, R., & Walton, M. (2010). Magic as a Therapeutic Intervention to promote coping in hospitalized pediatric patients CNE. Pediatric Nursing, 36(1), 11-16.Kaarst Brown, M.L., & Robey, D. (1999). More on myth, magic and metaphor: Cultural insights into the management of information technology in organizations. Information Technology & People, 12(2), 192–218.Macknik, S.L., & King. (2008). Attention and awareness in stage magic: turning trick into research. Nature reviews Neuroscience, 9, 871-879.Mclntyre, R.A. (2010). Myths, a composition for orchestra (Doctoral dissertation). Philadelphia, PA: Temple University. Metz, C. (1974). Film language: A semiotics of the cinema. New York: Oxford University. Ozdek, A. (2008). Heteroglossic narratives of national history: Mythified histories and the postcolonial condition (Doctoral dissertation). Washington DC.: The George Washington University.Rydell, W. (1976). Great book of magic. history & general magic. New York: Publishers.Scott, R. (c.1538-1599). A discovery of Witchcraft. England: V. Propp. (1973). Morphology of the Folktale. Austin, TX: University of Texas Press.Wiseman, R. (2008). Magic school: Learning tricks like Harry Potter. UK: Hertfordshire University. Zakariya, N.B. (2010). Towards a final story: Time, myth and the origins of the universe (Doctoral dissertation). Cambridge, MA: Harvard University.

มายากล กับมายาคติในสังคมไทย magic-trick and thai...

Documents