डुडुवा गाउँपालिका | प्रदेश नं ५, नेपाल...
TRANSCRIPT
cfjlws ufpF ljsf; of]hgf
-@)&%÷)&^ — @)&(÷)*)_
8'8'jf ufpFkflnsf
ufpF sfo{kflnsfsf] sfof{no
k|b]z g+= %, afFs]
@)&% c;f/
i
§
k|sfzsLo
;dfh ?kfGt/0fk|ltsf] g]kfnL hgtfsf] ltj| rfxgf / jlnbfgLk'0f{ ;+3if{sf sf/0f g]kfn o'ufGtsf/L /fhg}lts
kl/jt{gsf ;fy ;+3Lo nf]stflGqs u0ftGqtfTds d'n'ssf] ?kdf :yflkt ePsf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfg dfkm{t ;+3Lo
;+/rgf ;lxtsf] nf]stflGqs u0ftGqfTds zf;g Joj:yf, jx'njfb, ;fdflhs Gofo ;lxtsf] ;dfg'kflts, ;dfj]zL
zf;lso ;+/rgf, df}lns clwsf/, gful/s :jtGqtf, wd{ lg/k]Iftf h:tf dxTjk'0f{ pknlJwx? ;+:yfut ePsf 5g\ .
;+3Lo ;+/rgf cGt{ut lgjf{lrt :yfgLo ;/sf/ nf]stflGqs u0ftGqfTds zf;g Joj:yfsf] cfwf/e't d]?b08sf ?kdf
/x]sf] 5 . :yfgLo tx, k|b]z / ;+3 aLr ;dGjo, ;xsfo{ / ;x–cl:yTjsf] l;4fGtsf cfwf/df zf;g Joj:yfsf]
;+rfngjf6 dfq} hgtfsf] hgcfsf+Iff k'/f ug{ ;lsG5 .
afFs] lhNnfsf] k"jL{ e]udf cjl:yt 8'8'jf ufpFkflnsf ;dy/ e"efu k|s[lts >f]tsf] pknJwtfsf cfwf/df cfly{s
ljsf;sf] cu|0fL If]qsf] ?kdf ljsl;t x'g] k|r'/ ;Defjgf /x]sf] If]q xf] . ;'zf;g, k|efjsf/L ;]jfk|jfx, ko{6lso
k'jf{wf/sf] lgdf{0f, s[lif{df Joj;foLs/0f, :yfgLo cf}wf]lus/0f, pTkfbg tyf cfod'ns sfo{df nufgL, /f]huf/Lsf] ;[hgf
tyf gful/sx?sf] k|ltJolQm cfodf j[l4 h:tf sfo{ oyf]lrt ?kdf cuf8L a9\g g;s]sf]n] 8'8'jfsf] cfly{s ;Dj[l4
cf;fltu ?kdf xfl;n x'g ;s]sf] 5}g . o;sf nflu ;+3Lo, k|b]z tyf :yfgLo ;/sf/ ;lxt :yfgLo /fhg}lts bn,
;+3 ;+:yf, ;xsf/L tyf lglh If]q ;j}sf] ljsf; / kl/jt{g k|ltsf] ;s/fTds ;f]r, h'emf? Pstf / b[9 O{R5fzlQm x'g'
clt g} cfjZos 5 . j:t'ut tyf tYok/s of]hgf lgdf{0f, ;]jf k|jfx / ljsf; sfo{nfO{ k|efasf/L u/fpg
ufpFkflnsfsf] ;du| kIfsf] If]qut tyf vl08s[t tYof+s v'Ng] u/L j:t'ut ljj/0f jf kfZj{lrq tof/ ug{' / To;}sf
cfwf/df cfjlws of]hgf th'{df ug'{ cToGt dxTjk"0f{ sfo{ xf] . :yfgLo ;/sf/ ;+rfng P]g @)&$ sf] bkmf !! sf]
v08 -8_ df k|To]s :yfgLo txn] cfkm\gf] of]hgf, gLlt, sfo{qmd / jh]6 tof/ ug{ / cfjlws of]hgf th"{dfsf nfuL
ufpFkflnsfsf] ;du| l:ylt emNsg] kfZj{lrq tof/ ul/Psf] 5 . ufpFkflnsfsf] o; cfjlws of]hgf tof/ ug]{ qmddf
o; If]qdf s[oflzn ljsf; ;fem]bf/, gful/s ;dfh, j'l4lhjL, pBf]uL Joj;foL, lglh If]q ;d]tsf] cy{k'0f{ ;xof]u /
;xeflutf /x]sf] 5 . o;jf6 ufpFkflnsf If]qsf] ;]jf k|jfx, gLlt tyf sfo{qmd lgdf{0f, of]hgf th'{df, cfGtl/s cfo
j[l4 tyf ljsf; k|s[of nufPt ;du| If]qdf dfu{bz{g ug]{5 eGg] k'0f{ ljZjf; lnPsf] 5' . o;sf cltl/St o; If]qdf
s[oflzn cGo ljsf; ;fem]bf/x?sf nflu ;d]t pNn]lvt ljj/0f dxTjk"0f{ / ;xof]uL l;4 x'g]5g .
cGTodf, o; cfjlws of]hgf th'{df sfo{df ;xof]u tyf k/fdz{ k|bfg ug]{ ufpFkflnsfsf lgjf{lrt kbflwsf/Lx?,
:yfgLo :t/df s[oflzn /fhgLlts bn, sd{rf/L ldqx?, ljifout zfvf, cGo ;/f]sf/jfnf ;+3 ;+:yf, k|fljlws
;xof]u ug]{ lj1 / tYofs+ ;+sngstf{ nufot ;a}sf]] of]ubfgsf] pRr sb/ ub]{ cToGt} xflb{stf k"j{s wGojfb JoQm
ug{ rfxG5' .
wGojfb ...
g/]Gb| s'df/ rf}w/L
cWoIf
8'8'jf ufpFkflnsf, afFs]
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
ii
ljifo ;"rL
kl/R%]b 1 ...................................................................................................................................................................................................... 1
kl/ro ..................................................................................................................................................................................................... 1 1.1 k[i&e"ld M ...................................................................................................................................................................................... 1 1.2 of]hgf th'{dfsf] p@]Zo ................................................................................................................................................................... 1 1.3 sfg'gL tyf gLltut Aoj:yf ........................................................................................................................................................... 1 1.4 cfjlws of]hgf th'{df tyf k|lqmof................................................................................................................................................. 2 1.4.3 cfwf//]vf ;'rgf tyf j:t'l:ylt ljZn]if-f.................................................................................................................................... 2 1.5 ;Ldf ............................................................................................................................................................................................ 3
kl/R%]b 2 .................................................................................................................................................................................................... 4 j:t'l:ylt ljZn]if-f ................................................................................................................................................................................. 4
2.1 ufp“kflnsfsf] ;+lIfKt kl/ro ......................................................................................................................................................... 4 2.2 ef}uf]lns cjl:ylt ....................................................................................................................................................................... 4 2.3 P]ltxfl;s lrgf/L tyf gfdfs/-f .................................................................................................................................................. 4 2.4 /fhgLlts cjl:ylt ..................................................................................................................................................................... 4 2.2 ljsf;sf nflu ljutsf k|of; / pknAwL.......................................................................................................................................... 5 2.3 ljifo I]fqut cj:yf ljZn]if-f......................................................................................................................................................... 5
kl/R%]b 3 ................................................................................................................................................................................................... 19 of]hgfsf] cjwf/-ff / k|f?k .................................................................................................................................................................... 19
3.1 ufp“ ljsf;sf] bL#{sflng ;f]rM .................................................................................................................................................... 19 3.2 nIo tyf p$]Zo .......................................................................................................................................................................... 19 3.3 k|fyldstf tyf /-fgLltx? ........................................................................................................................................................... 19 3.4 glthf tflnsf ........................................................................................................................................................................... 20 3.5 gLlt tyf sfo{gLlt ..................................................................................................................................................................... 32
kl/R%]b 4 ................................................................................................................................................................................................... 41 sfof{Gjog of]hgf ................................................................................................................................................................................... 41
4.1 ;|f]t cg'dfg tyf k|If]k-f ............................................................................................................................................................. 41 4.2 sfo{qmd tyf of]hgf ................................................................................................................................................................... 41 4.3 ljifoIf]q cg';f/ k|:tfljt ah]^ .................................................................................................................................................. 48 4.4 <f]t kl/rfng /-fgLlt .............................................................................................................................................................. 48
4.5 cfjlws of]hgf sfof{Gjog ............................................................................................................................................................. 49 4.5 cg'udg tyf d"Nof‚g ............................................................................................................................................................... 49
cg';"rL 1M cfjlws of]hgfsf] glthfd"ns cg'udg tyf d"Noff‚g of]hgf .................................................................................................. 51 cg';"rL 2M PsLs[t jflif{s of]hgf th'{dfsf] _f rf ..................................................................................................................................... 63
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
iii
tflnsf ;"rL
tflnsf 1M ef}uf]lns cjl:ylt ................................................................................................................................................................. 4 tflnsf 3 M k"jf{wf/ ljsf; ..................................................................................................................................................................... 12 tflnsf 4 M k"jf{wf/ ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf) .............................................................................. 14 tflnsf 5 M ;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf) ......................................................... 16 tflnsf 6 M glthf tflnsf ..................................................................................................................................................................... 21 tflnsf 7M k|If]k-f ul/Psf] cfjlws÷aflif{s ah]^ ...................................................................................................................................... 41 tflnsf 8M cfjlws of]hgfsf] glthf k|flKtsf] nflu th'{df ul/Psf sfo{qmd tyf of]hgf ........................................................................... 42 tflnsf 9 M ljifoIf]q cg';f/ s'n k|:tfljt ah]^.................................................................................................................................... 48 tflnsf 10M cfjlws of]hgfsf] cg'udg tyf d"Nof+sg k|lqmof .................................................................................................................. 50
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
1
kl/R%]b 1
kl/ro
1.1 k[i&e"ld M
g]kfnsf] ;+ljwfgn] d'n ;+/rgfsf ?kdf ;+3, k|b]z / :yfgLo u/L tLg txdf ljefhg u/]sf] 5 . :yfgLo ;/sf/
;~rfng P]g @)&$ n] :yfgLo txsf] ;~rfng ;DaGwdf sfg"gL Joj:yf u/]sf] 5 . ;+ljwfgn] k|bfg u/]sf] ah]6
tyf of]hgf th'{df ;DaGwL lhDd]jf/L nfO{ cfTd;ft ub}{ P]gn] :yfgLo txn] cfjlws of]hgf th'{df u/L ;f]xL
cfwf/df jflif{s of]hgf tof/ ug'{kg]{ s'/fnfO{ k|:6fPsf] 5 . h;cg';f/ :yfgLo:t/sf] ljsf;sf nflu cfˆgf]
clwsf/ If]qleqsf ljifodf cfjlws, jflif{s, /0fgLlts If]qut dWosfnLg tyf bL3{sfnLg ljsf; of]hgf agfO{
nfu" ug{' kg]{ Joj:yf u/]sf] 5 .
gljg kl/j]zdf :yfgLo ljsf;sf] k|of;x¿nfO{ cg';fl;t ?kdf lbzflgb]{z ug{ cfjlws of]hgfsf] cfjZostf
/x]sf] 5 . olx s'/fnfO{ dx;'; u/L 8'8'jf ufpFkflnsfn] cfjlws ufpF ljsf; of]hgf th'{df ug]{ s'/fnfO{ oxL
cfly{s jif{sf] ufpF ;efaf6 :jLs[t u/]sf] 5 . ;f]xL cg'?k ufpF sfo{kflnsfn] :jLs[t u/]sf] 9fFrfdf cfjlws
of]hgf th'{dfsf] k|s[of cuf8L a9fPsf] 5 . h;sf nflu ufpFkflnsfn] tof/ u/]sf] j:t'ut ljj/0fdf pNn]lvt
;"rsx?sf] dfgnfO{ cfwf//]vf ;"rgfsf] ?kdf lnOPsf] 5 . ljutsf c;n cEof; / sfg"gL tyf gLltut
Joj:yfsf cfwf/df th'{df k|s[ofnfO{ al9 eGbf al9 ;xeflutfd"ns agfOPsf] 5 . lj1sf ;'emfa,
;/f]sf/jfn;Fusf] 5nkmn, :yfgLo cfjZstf / sfg"gL lhDd]af/L o; of]hgf th'{df k|s[ofsf dxTjk'0f{ cfwf/x?
x'g\ . olx cfwf/df 8'8'jf ufpFkflnsfsf] kfFr jif{sf] nflu cfjlws of]hgf th'{df ul/Psf]5 .
1.2 of]hgf th'{dfsf] p@]Zo
8'8'jf ufpFkflnsfsf] If]qsf]] ;du| If]qsf] ljsf;nfO{ dfu{lgb]{z ug'{ cfjlws of]hgf th'{dfsf] d'Vo p2]Zo xf] .
o;sf cGo p2]Zox? b]xfocg';f/ 5g\ .
ufpF ljsf;sf nflu ;a} ;/f]sf/jfnfx?sf] ;femf k|ltj4tf tof/ ug]{ .
>f]tsf] pRrtd kl/rfng u/L nfe nfut ljZn]if0fsf cfwf/df :yfgLo cfjZostf adf]lhdsf] ufpF
ljsf;sf] vfsf tof/ ug]{ .
ljifo If]qut ;Gt'ng / k|b]z / ;+3Lo of]hgf aLr ;fdGh:otf sfod ug]{ .
1.3 sfg'gL tyf gLltut Aoj:yf
cfjlws of]hgf th'{dfsf sfg"gL tyf gLltut cfwf/x? b]xfo adf]lhd /x]sf 5g\ .
g]kfnsf] ;+ljwfgM /fHo lgb]{zs l;4fGt tyf gLltx?, cg';"rL * df pNn]lvt clwsf/
;+3, k|b]z / :yfgLo txsf] clwsf/x¿sf] sfo{ lj:t[tLs/0f k|ltj]bgM :yfgLo :t/sf cfjlws of]hgf /
jflif{s of]hgf tyf ah]6 :jLs[tL;DaGwL sfo{nfO{ :yfgLo txsf] sfo{;"rLdf ;"rLs[t ul/Psf]
:yfgLo ;/sf/ ;~rfng P]g, @)&$M kl/R5]b ^ bkmf @$ pkbkmf ! df ufpF÷gu/kflnsfn] cfˆgf]
clwsf/ If]qleqsf ljifodf :yfgLo:t/sf] ljsf;sf nflu cfjlws, jflif{s / ljifo If]qut dWosflng
tyf bL3{sflng ljsf; of]hgf agfO{ nfu" ug{'kg]{ s'/fnfO{ :ki6 kf/]sf] 5 .
lbuf] ljsf;sf nIox¿
/fli6«o of]hgfaf6 hf/L /fli6«o cg'udg tyf d"NofÍg lgb]{lzsf
/fli6«o, k|fb]lzs tyf lhNnf:t/Lo ljifout u'?of]hgfx¿
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
2
1.4 cfjlws of]hgf th'{df tyf k|lqmof
cfjlws of]hgf th'{dfsf nflu b]xfosf] ljlw tyf k|lqmof cg';f/ cg';/0f ul/of] 5 .
1.4.1 ;xdlt / :jLs[lt
cfjlws of]hgf th'{dfsf] klxnf] r/0fdf cfjlws of]hgf th'{df 9fFrf tyf k|s[of ;lxtsf] sfo{ljlwnfO{ ufpF
sfo{kflnsfaf6 :jLs[t u/L adf]lhd cfjlws of]hgf th'{df ug]{ lg0f{o ul/of] . o; qmddf ufpF sfo{kflnsfn]
;/f]sf/jfnf ;a}sf] ;xdltdf cfjlws of]hgf th'{df ug{]{ lg0f{o sfo{kflnsfaf6 ul/Psf] lyof] .
1.4.2 of]hgf tof/L sfof{zfnf uf]i&L
cfjlws of]hgf th'{df @)&$ ;fn kmfu'g @ ut] cfjlws of]hgf th'{df sfo{zfnf ;DkGg u/L of]hgf th'{df sfo{
cufl8 a9fOof] . sfo{zfnfdf ljifout lj1sf] ;xhLs/0fdf ;+efjgf tyf ;d:of ljZn]if0f, bL3{sflng ;f]r, ufpF
ljsf;sf k|d'v tyf /0fgLlts sfo{qmdsf] d:of}bf tof/ ul/Psf] lyof] .
1.4.3 cfwf//]vf ;'rgf tyf j:t'l:ylt ljZn]if-f
cfjlws of]hgf th'{dfsf] dxTjk"0f{ cfwf/sf ?kdf /x]sf]] ufpFkflnsfsf] j:t'ut ljj/0fsf] tof/L ;DkGg eO
;s]k5L cfwf//]vf ;"rgf tyf j:t'l:ylt ljzn]if0fsf] sfo{ ;DkGg ul/Psf] lyof] .
1.4.4 cfjlws of]hgf th'{df sfo{zfnf uf]i&L
ufpFkflnsfsf] cfof]hgf ljifo lj1x?;Fusf] k/fdz{ tyf k|fljlws 6f]nLsf] ;xof]udf cfjlws of]hgf th'{df
sfo{zfnf uf]i7L @)&$ ;fn kmfu'g !% ut] ;kGg eof] . ufpFkflnsfsf] g]t[Tj tyf ljifout ;ldltx?sf ;+of]hs,
ufpF ljsf;sf ;/f]sf/jfnfsf] ;xeflutf / ljifo lj1x?sf] ;xhLs/0fdf ;DkGg of]hgf th'{df uf]i7Ldf ufpF
ljsf;sf] j:t'l:ylt ljZn]if0fsf ;fy} bL3{sflng ;f]r, nIo, p2]Zo lgwf{/0f / k|d'v /0fgLlts sfo{qmd tyf
cfof]hgfsf] ljj/0f tof/ ug]{ sfo{ ;DkGg ul/of] .
1.4.5 j*f:t/Lo k/fdz{
j:tL tyf j8ftxaf6 ;Defjgf, ;d:of / ;dfwfgsf pkfo klxrfg ug{ nlIft ju{ ;lxt :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf]
;xeflutfdf Ps lbg] 5nkmn sfo{qmd cfof]hgf u/L cfPsf ;'emfanfO{ ufpFkflnsfdf k]z ul/of] . o; vfnsf]
k/fdz{ tyf 5nkmndf j8f ;ldltsf kbflwsf/L, :yfgLo j'l4lhjL / nlIft ju{sf k|ltlglwx?sf] ;xeflutf /x]sf]
lyof] .
1.4.6 of]hgf b:tfj]h tof/L
sfo{zfnf uf]i7L tyf j8f:t/Lo k/fdz{af6 cfPsf ;"rgf tyf ck]IffnfO{ ljifo lj1x?;Fusf] k/fdz{ tyf k|fljlws
6f]nLsf] ;xof]udf of]hgfsf] :t/Lo 9fFrfdf ljifout ?kdf lnlkj4 u/L b:tfj]h tof/ ul/of] . tof/Lsf qmddf
;Gbe{ ;fdu|Lsf] ?kdf ljutsf of]hgf, ;fljssf uflj;x?sf cfjlws of]hgfsf] k|f?knfO{ ;Gbe{ ;fdfu|Lsf ?kdf
pkof]u ul/Psf] 5 . of]hgf th'{df k|fljlws ;xof]u 6f]nL4f/f cfjlws of]hgf b:tfj]h n]vg tyf b:tfj]h tof/
ul/of] .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
3
1.4.6 of]hgf k|df-fLs/-f sfo{zfnf tyf clGtd b:tfj]h tof/L
ufpFkflnsfdf k|:t't ul/Psf] 9fFrf, ;xeflutfd"ns sfo{zfnf tyf k/fdz{, ljifolj1sf] ;'emfa / k/fdz{sf
cfwf/df tof/ u/]sf] of]hgfsf] b:tfj]hnfO{ sfo{kflnsf tyf ufpF ;ef, :yfgLo txsf ;/f]sf/jfnf dfem ^j6}
j8f sfo{nodf ^ k6s k|df0fLs/0f sfo{zfnfsf] cfof]hgf u/L k|:t'tL, 5nkmn tyf ;'emfj k|fKt ul/of] .
k|df0fLs/0f sfo{zfnfdf ljifout ?kdf ;d"xut 5nkmn / k/fdz{ u/L ;d"xsf] lgZsif{ tyf ;'emfjnfO{ j[xt
;d"xdf k|:t't tyf 5nkmn u/L of]hgf tof/ ul/of] . o;/L sfo{zfnfaf6 k|fKt ;'emfa tyf k[i7kf]if0fnfO{ ;dfj]z
ul/ ufpFkflnsfsf] % jif]{ PsLs[t of]hgfsf] b:tfj]h tof/ ul/of] . pQm of]hgfnfO{ ufpFkflnsfsf] k|yd cfjlws
of]hgfsf] ?kdf ldlt @)&% ;fn c;f/ ..... ut]sf] sfo{kflnsf j}7sdf k]z u/L pQm b:tfj]hdf bkmfjf/ 5nkmn
u/L :jLs[t ul/Psf] 5 .
1.5 ;Ldf
cfjlws of]hgf th{'dfsf] nflu ljutsf ;kmn cEof;, lj1sf ;'emfa / :yfgLo cfj:ostf adf]lhd tof/
ul/Psf] 5 . :yfgLo ;/sf/ ;+rfng P]g @)&$ tyf jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd th'{df lbUbz{g @)&$ df
pNn]lvt ljifonfO{ ;d]t dWogh/ u/L tof/ ul/Psf] 5 . cfalws of]hgf th{'df ubf{ cGt/lgsfo of]hgfsf]
aLrdf cGt/;DaGw sfod ug]{ ;d]t clwstd k|of; ul/Psf] 5 . k|b]z:t/Lo cfjlws of]hgf tof/ geO ;s]sf]
jt{dfg kl/k]Ifdf ;+3Lo of]hgf tyf ljifout /0fgLlts of]hgf tyf lbuf] ljsf; nIosf ;"rsx?nfO{ cfwf/
dflgPsf] 5 . ;+3Lo ;+/rgf tof/ eP kl5sf] klxnf] of]hgf ePsf]n] :yfgLo txn] cfkm\gf] Ifdtf / pknAw
sfg"gL tyf gLltut Joj:yfsf cfwf/df tof/ ul/Psf] 5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
4
kl/R%]b 2
j:t'l:ylt ljZn]if-f
2.1 ufp“kflnsfsf] ;+lIfKt kl/ro
g]kfnsf] % g+= k|b]z l:yt afFs] lhNnfdf ljBdfg * :yfgLo txx? dWo] 8'8'jf ufpFkflnsf lhNnfsf] k'j{ blIf0f
efudf cjl:yt /x]sf] / ef/tsf] l;df ;Dd hf]l8Psf] 5 . of] ufpFkflnsf (!=! ju{ ls=dL= If]qkmndf km}lnPsf] 5
. klZrd t/fO{sf] dw];L ;d'bfosf] ax'Notf / ljz]iftf af]s]sf] of] ufpFkflnsf xf] . ef}uf]lns cjl:ylt, gfdfs/0f,
/fhgLlts cjl:ylt, k|fs[lts tyf ;fF:s[lts pTs[i6tf, ljsf;sf ;+efjgfx?nfO{ b]xfo adf]lhdsf lzif{sx?df
JofVof ul/Psf] 5 .
2.2 ef}uf]lns cjl:ylt 8'8'jf ufpFkflnsf afFs] lhNnfsf] ;b/ d'sfd b]lv k'j{ efudf /x]sf] 5 . o; ufpFkflnsfsf] k"j{df g/}gfk'/ /
/fKtL;f]gf/L ufpFkflnsf, klZrddf g]kfnu+h pk–dxfgu/kflnsf lhNnf ;b/d'sfd blIf0fdf ef/tsf] ax/fO{r
lhNnf / pQ/df sf]xnk'/ ufpFkflnsf / /fKtL;f]gf/L ufpFkflnsf ;Fu l;dfgf hf]l8Psf] 5 . of] ufpFkflnsfsf] j8f
g+= ! xf]nLof, j8f g+=@ a]txgL, j8f g+=# ags6\6L, j8f g+=$ sDbL, j8f g+=% sDbL / j8f g+=^ lxl/ldlgof sfod
ul/Psf] 5 .
tflnsf 1M ef}uf]lns cjl:ylt
j8f g+= ;dfj]z ;fljs uflj; If]qkmn -ju{ lsld_ k|ltzt
1 xf]nLof -j8f g+=! b]lv ( ;Dd_ 19.2 20.88
2 a]txgL -j8f g+=! b]lv ( ;Dd_ 20.29 22.27 3 ags6\6L -j8f g+=! b]lv ( ;Dd_ 14.49 15.91 4 sDbL -j8f g+=!,@,#,$,%, / ^ ;Dd_ 7.08 7.77 5 sDbL -j8f g+=&,* / ( ;Dd_ 19.68 21.6 6 lxl/ldlgof -j8f g++ !,b]lv ^, tyf * / (_ ;fljssf] & g+= j8f jfx]s 10.54 11.57
hDdf If]qkmn 91.1 100 >f]tM ;+3Lo dfldnf tyf ;fdfGo k|zf;g dGqfno, @)&%
2.3 P]ltxfl;s lrgf/L tyf gfdfs/-f
8'8'jf ufpFkflnsf klZrd g]kfnsf] tf/fO{sf] P]ltxfl;s, wfld{s, ;fF:s[lts / k|fs[lts ?kn] o; k|b]zs} km/s
ljif]ztf af]s]sf] If]q xf] . @)&# ;fn kmfu'gdf :yflkt of] ufpFkflnsf 8'8'jf vf]nfsf] gfd af6 gfdfs/0f ul/Psf]
5 . ;fljs sDbL, ags6\6L, xf]nLof, a]txgL / lxl/ldlgof -lxl/ldlgofsf] j8f g+=& eGbf jfx]s_ u/L % j6f
uf=lj=; ldn]/ ag]sf] of] ufpFkflnsf :yfkgf ul/Psf] xf] .
2.4 /fhgLlts cjl:ylt
8'8'jf ufpFkflnsf % g+= k|b]z cGt{ut afFs] lhNnfdf cjl:yt /x]sf] 5 . afFs] lhNnfdf ljBdfg ! j6f pk–
dxfufpFkflnsf ! j6f ufpFkflnsf / ^ j6f ufpFkflnsf u/L * :yfgLo tx dWo] 8'8'jf ufpFkflnsf klg Ps xf] .
o; ufpFkflnsfdf ^ j8fx? /x]sf 5g\ . ;fljs sDbL, ags6\6L, xf]nLof, a]txgL / lxl/ldlgof -lxl/ldlgofsf] j8f
g+=& eGbf jfx]s_ u/L % j6f uf=lj=;= ldnfP/ agfOPsf] xfn o; ufpFkflnsfsf] c:yfoL s]Gb| ags6\6L uflj;sf]
sfof{no /x]sf] :yfgdf :yflkt 5 . k"j{jt ?kdf g]kfnsf] dWoklZrdf~rn ljsf; If]qdf kg]{ e]/L c~rnsf] afFs]
lhNnfdf /x]sf] of] ufpFkflnsf lhNnf leqsf] k|ltlglw ;ef lgjf{rg k|of]hgsf nflu lhNnfdf $ lgjf{rg If]q
/x]sf] ePtf klg k|b]z ;ef lgjf{rg k|of]hgsf nflu to ul/Psf @ lgjf{rg If]q dWo] ævÆ cGtu{t kb{5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
5
2.2 ljsf;sf nflu ljutsf k|of; / pknAwL
g]kfnsf] ;+ljwfgn] kl/sNkgf u/]sf] tLg txsf] d"n ;+/rgf cGt/ut ul7t :yfgLo txdf lgjf{rgdfkm{t ul7t
:yfgLo ;/sf/n] hgtfsf] ;a}eGbf lgs6sf] ;/sf/sf ?kdf zf;g ;+rfngsf] z'?jft ePsf] 5 . ljutsf
;+qmd0fsfnLg ;dodf k|efjsf/L ?kdf cfjlws tyf glthfd'vL of]hgf th'{df, sfof{Gjog / cg'udg d'Nof+sg
u/L pknlAwsf] Jojl:yt clen]vg Jojl:yt ?kdf /x]sf] b]lvb}g . oBkL ljsf;sf nflu ePsf k|o]Tg / To;af6
ePsf pknAwL x]bf{ ;8s ;'ljwfsf] lj:tf/ / j}slNks phf{sf] lj:tf/nfO{ dxTjk"0f{ pknlAwsf ?kdf lng ;lsG5
.
2.3 ljifo I]fqut cj:yf ljZn]if-f
o; lzif{s cGt/ut ufpFkflnsfsf] ;dUf| ljifoIf]qut cj:yfnfO{ ljZn]if0ffTds ?kdf k|:t't ul/Psf] 5 . k|d'v
kfFr ljifo If]qx¿M cfly{s ljsf;, ;fdflhs ljsf;, k"jf{wf/ ljsf;, jg jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg /
;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf;af/] ;Defjgf tyf cj;/, ;d:of tyf r'gf}tL / ;dfwfgsf pkfo tyf pkof]usf
/0fgLltx¿ b]xfo cg';f/ k|:t't ul/Psf] 5 .
2.3.1 cfly{s ljsf; M
l;+rfOsf nflu vf]nfgfnf tyf s[lifsf nflu pko'Qm xfjfkfgL / hldg /x]sf] o; ufpFkflnsf cfFk, lnlr, s6x/
h:tf kmnkm'n pTkfbgdf k|l;4 /x]sf] 5 . vfBfGg afnL, Joj;flos t/sf/L afnL, d;nf s[lif If]qsf k|d'v?kdf
/x]sf 5g\ . kz'kfng cGt/ut ufO{, afv|fkfng / s'v'/fkfng Joj;fo Joj;flxstf tkm{ cu|;/ eO /x]sf] 5 .
kz'kfngsf nflu r/0f If]qsf] pknAw x'g', /fli6«o:t/df kz'hGo pTkfbgsf] ahf/;Fu ;8s ;'lawf lj:tf/n] ;xh
kx'Fr x'g', a}lsÍ ;]jfsf] pknAwtf :yfgLo :t/d} x'g'n] s[ifsx¿df Joj;flos s[lifdf OR5f /xg'n] s[lifdf
Joj;flos/0f tkm{ pGd'v x'g nfu]sf] b]lvG5 . s[lif If]qsf] ljsf;df Joj;flos/0f / ljljlws/0fdf sld, k|lt:kwL{
pTkfbg k|0ffnLsf] ckof{Kttf, s[lif If]qdf pTk|]/0fsf] sld, pTkflbt j:t'df :t/Ls/0f cEof;df sld /
ahf/Ls/0fdf sldsf sf/0f s[lif If]qsf] ljsf; cfzfltt ?kdf x'g ;s]sf] 5}g .
wfld{s ko{6gsf] cfwf/sf] ?kdf ufpFkflnsf If]q leq /x]sf ljleGg dlGb/ /fKtL au/ If]q h:tf :ynx? /x]sf 5g\
. afn'jf nufotsf vlgh, jg tyf s[lifdf cffwfl/t pBf]usf] nflu cfjZos sRrf kbfy{ :yfgLo:t/df pTkfbg
x'g] 5 .
s. s[lif ljsf;M
v]tLof]Uo hdLg k|;:t /x]sf] o; ufpFkflnsfdf w/ftlno lx;fjn] ljljwtfo'Qm Pj+ Joj;flos t/sf/L Pj+
kmnkm"n v]tLsf cEof;x? /x]sf 5g\ . Joj;flostftkm{ s[ifsx?sf] ;+nUgtf al9/x]sf] ;+be{df cfjZos
hgzlQmsf] ljsf;, jhf/ k"jf{wf/x?sf] ljsf; tyf jhf/ ;+hfn lgdf{0f ug]{h:tf sfo{ cfjZos /x]sf] 5 . s[lif
ljsf;sf] ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf]
5 .
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}lt pkof]u /0fgLlt
– clwsf+; hg;ª\Vofdf
s[lif;DaGwL cfwf/e"t
– s[lif If]qsf] pTkfbg /
pTkfbsTjdf sld
– uf=kf=n] e"pkof]u gLltdfkm{t\ v]tLof]Uo e"ldsf] klxrfg,
juL{s/0f / Joj:yfkg ug{]
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
6
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}lt pkof]u /0fgLlt
1fg, ;Lk ePsf]
– pj{/ hldg / pRr
pTkfbsTj /x]sf]
– vfBfGg, t/sf/L,
kmnk"mn, gub]afnLsf]
Joj;flos cEof; /x]sf]
– cfFk, cgf/, c+u'/, s]/f,
cfFkh:tf kmnkm"nsf]
Joj;flos v]tLsf] nflu
pko'Qm xfjfkfgL /
e"uf]n ePsf]
– Pu|f]e]6, s[lif ;]jf s]Gb
/x]sf]
– t/sf/L tyf kmnkm'n
pTkfbg If]qsf ?kdf
/x]sf]
– s[ifs ;d"x, s[lif
;xsf/L / cu'jf
s[ifsx¿ lqmofzLn /x]sf]
– s[lif k|fljlws sfo{/t
/x]sf]
– cfw'lgs v]tL k|ljlwsf]
;'?jft ePsf]
– s[lifdf Joj;flos/0f /
ljljlws/0fsf] sld
– s[lif k]zfdf k|f]T;fxgdf
sld
– cfw'lgs k|ljlw, 1fg,
;Lk, k"jf{wf/ tyf
pks/0fsf] pkof]udf
sld
– Jojl:yt ahf/ tyf
ahf/Ls/0fsf] sld
– s[lif ;DaGwL cWoog
tyf cg';Gwfgsf] sld
– s[lif k|fljlws 1fg tyf
hg;lStsf] sld
– s[lif pTkfbgsf nflu
cfjZos ;'lawf tyf
;fdfu|Lsf] ;xh
pknAwtfsf] sdL
– aflXo tTjsf]
gsf/fTds k|efa -
hnjfo' kl/jt{g,/f]u
tyf sL/fsf] k|sf]k tyf
hgfj/sf] cltqmd0f_
– ;dodf pGgt aLplahg tyf dn cfk"lt{sf] Joj:yf ug{]
– Joj;flos vfBfGg Pj+ t/sf/L v]tLsf nflu ;Lkd"ns tflnd
sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]
– s[lif e"ld / e"uf]n ;'xfpFbf] cfw'lgs s[lif cf}hf/x¿sf] klxrfg
/ lj:tf/ ug{]
– ;xsf/L / ;d"xdf g;{/L :yfkgfsf nflu cg'bfgsf] Joj:yf
ug]{
– s[lif pkh:ynaf6 ahf/;Dd k'Ug] d'Vo gfsf;Fu ;8s lj:tf/
ug{]
– ;xsf/L / ;d"xdfkm{t\ aLplahg pTkfbg tyf ljt/0f ug]{
– uf]7]dn pTkfbgdf cg'bfg tyf k|f]T;fxgsf sfo{qmd ;~rfng
ug]{
– s[lif pkh ljt/0f s]Gb, ;]nf/ /li6s :6f]/ :yfkgf,ug]{
– s[ifsnfO{ cfjZos dfqfdf cg'bfg tyf k|f]T;fxg sfo{qmd
;~rfng ug]{
– cfw'lgs s[lif k|ljlwaf/] tflnd ;~rfng ug]{
– df6f] k/LIf0f lzlj/ tyf k|of]uzfnf ;~rfng ug]{
– Ps j8f Ps s[lif k|fljlwssf] Joj:yf ldnfpg]
– cfw'lgs k|ljlwsf] k|of]udf k|f]T;fxg lbg]
– o'jf nlIft s[lif sfo{qmd ;~rfng ug]{
– s[lif aLdf;DaGwL ;r]tgfd"ns sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]
– /f]usL/f tyf k|sf]k lgoGq0f tyf /f]syfdsf] nflu pko'Qm
1fg, ;Lk, k|ljlw lj:tf/ ug{]
– s[lif aLdfnfO{ k|efjsf/L agfpg hgr]tgf clej[l4 sfo{qmd
ug]{
– afFemf] hUufdf Joj;flos v]tL ug{ k|f]T;flxt ug]{ .
– afnL ;+/If0f k|of]uzfnf / afnL pkrf/ lzlj/ ;~rfng ug]{
v. l;+rfO{
l;+rfO{ k"jf{wf/x?sf] ljsf;sf lgldQ ufpFkflnsf If]qdf /fKtL tyf 8'8'jf glb nufot glbgfnfx? /x]sf], cf+lzs
l;+rfO{ s"nf] tyf gx/x?sf] lgdf{0f ePsf], s]xL kf]v/Lx? klg lgdf{0f ePsf] ePtfklg v]tLof]Uo hdLgdf l;+rfO{
kof{Kt x'g g;s]sf] b]lv|G5 . l;+rfO{ k"jf{wf/ tyf cfof]hgf ;+rfngsf] ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+
;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− ( j6f l;+rfO cfof]hgf
;~rfngdf /x]sf]
− #$!) ljufx eGbf a9L
If]qkmndf l;rfO{ ;'ljwf
k'u]sf]
− e"ldut hnsf] pkof]u
ePsf]
− /fKtL glb / 8'8'jf gfnf
nufot vf]nfgfnf /x]sf]
− pj{/ / ;dy/ kmfF6 /x]sf]
− l;+rfOsf] nflu kof{Kt
k"jf{wf/sf] sld
− afx|} dlxgf
ljZjfl;nf] l;+rfO
;ljwfsf] sld
− l;+rfO k'jf{wf/sf]
bLuf]kgfsf] sld
− l;+rfO{sf] >f]tsf] sld
− kof{Kt l;+rfO ;'lawf pknAw u/fpg]
− kfgLsf] ;|f]t sdL ePsf 7fpFdf cfsf;] kfgL ;+sng, Knfli6s
kf]v/L, yf]kf l;+rfOnufot j}slNks l;+rfO k|ljlwx¿sf]
lj:tf/ ug{] .
− kf]v/L, gx/, s'nf]x¿ lgdf{0f tyf dd{t ug{ cfjZos dd{t
sf]if :yfkgf ug]{
− pkef]Qmf ;ldltsf] Ifdtf clej[l4 sfo{qmd ;~rfng ug]{
− l;+rfO{ ;'ljwfaf6 al~rt If]qdf cfsf;] kfgL ;+sng, lglh
af]l/8=h8fg k|f]T;fxg ug]{ lnkm\6 l;:6dnufot cGo
j}slNks l;+rfO k|ljlwsf] lj:tf/ ug{] .
u. kz' ljsf;
o; If]qdf kz' ljsf;sf nflu kof{Kt r/0f If]q /x]sf] 5 . kz'kG5LhGo k/Dk/fut pTkfbg z}nLsf] jfx'Notf /x]tf
klg Joj;flos pTkfbgsf] cEof; klg b]lvg yfn]sf] 5 . pTkflbt j:t'sf] ljqmLsf nflu ahf/;Fusf] ;xh
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
7
kx'Frsf sf/0f b'UwhGo, kG5LhGo / dxsf] dfu pRr x'Fb} uPsf] 5 . kz'kG5LhGo pTkfbgsf] k|r'/ ;Defjgf /x]sf]
ePtfklg k|f];fxg, k'jf{wf/ / Joj;flos bIftfsf] sldsf sf/0f o; If]qdf kz'kfng sfo{nfO{ yk Joj;flos x'g
;s]sf] 5}g . kz' ljsf;sf] ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo
adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– ufpFsf] hg;+Vofsf]
clwsf+z lx:;f;Fu
kz'kfng;DaGwL
k/Dk/fut 1fg, ;Lk
ePsf] .
– b'UwhGo pTkfbgsf nflu
pGgt hftsf ufO{ e};Lsf]
kfngsf] cEof; /x]sf]
– df;'hGo pTkfbgsf nflu
pGgt hftsf v;Laf]sf
kfng /x]sf]
– Joj;flos s'v'/f kfngsf]
;'?jft ePsf]
– Joj;flos kz'kfng kmd{
;~rfngsf] ;'?jft
– k|z:t r/0f If]q pknAw
/x]sf]
– Joj;flos kz'kfng kmd{
/x]sf]
– k|fljlwsaf6 ;]jf k|jfx
eO/x]sf]
– lghL Pu|f]e]6af6 klg ;]jf
k|jfx e}/x]sf]
– pTkfbg /
pTkfbsTjdf sdL
– k|f];fxg /
nufgLsf] sdL
– k|fljws tyf bIf
hg;lStsf] sdL
– Joj;flxs/0f /
ljljlws/0fsf] sdL
– cfw'lgs k|ljlw,
pks/0f /
k"jf{wf/sf]
pknAwtf /
pkof]udf sdL
– kz'kG5LhGo
cWoog tyf
cg';Gwfgsf] sdL
– ahf/Ls/0f sdL
– kz' cfxf/sf]
df};dL pknAwtf -
afx|} dlxgf r/0f
xg] r/0f If]q cflb
_sf] sdL
– Joj;flos tyf pGgt kz'kfngsf nflu k|j4{gfTds sfo{qmdx¿
;~rfng ug{]
– Joj;flos kz'kfngsf] nflu k|f]T;fxg ug{ sfo{qmd agfpg]
– Joj;foL aGg rfxg] t/ nufgLsf cefj ePsf s[ifsnfO{ Joj;fo
;'xfpFbf] sfo{qmd agfO{ cg'bfgsf] Joj:yf ldnfpg]
– x/]s j8fdf kz' ;]jf ;DaGwL k|fljlws / kz' ;]jf ;DaGwL
tflndx¿ cfof]hgf u/L cfw'lgs k|ljlw / 1fg, ;Lksf] lj:tf/
ug{]
– cfw'lgs k|ljlw / 1fg ;Lksf] cefj ePsf]
– ;d'bfonfO{ ;d"x tyf ;xsf/Ldfkm{t\ ;lqmo agfpg sfo{qmd ug]{
– r/0f If]qsf] ljsf;sf nflu r/0f If]q ljsf; sfo{qmd Nofpg]
– cg;Gwfg, tflnd, uf]i7L, e|d0fsf] dfWodaf6 cfw'lgs k|ljlw tyf
1fg, ;Lk k|bfg ug]{
– k|To]s j8fdf Ps hgf kz' k|fljlws / ufpFkflnsfdf kz' c:ktfn
tyf Nofasf] :yfkgf u/L sfo{ ;~rfng ug]{
– kz'wgsf] ;'/Iffsf] nflu kz' ladf sfo{qmddf s[ifssf] ;xeflutf
a9fpg]
– o'jf nlIot sfo{qmd agfO{ ljz]if cg'bfgsf] Joj:yf u/L o'jf
hgzlQmnfO{ Joj;flos kz'kfngdf ;xefuL u/fpg]
– uf]7 ;'wf/ sfo{qmd :f~rfng ug]{
– b'Uw lr:ofg s]Gb| tyf ;+sng s]Gb|sf] :yfkgf kxn ug]{
– kz'xf6 ahf/ / ;+sng s]Gb|sf] :yfkgf ug]{
– s[lqd uef{wfg ;~rfng ug]{
– pGgt hftsf] kz' gZnsf] nflu pGgt /fFuf, ;fF9], af]sf ljt/0f
ug]{
#. pBf]u, Jofkf/, Joj;fo cj:yf ljZn]if-f
ufpFkflnsfsf] s]Gb| tyf j8f s]Gb| / ;8s ;lawf lj:tf/ ePsf If]qdf qmdzM Joj;flos / Jofkfl/s s]Gb| aGb}
u/]sf] b]lvG5 eg] :yfgLo:t/df pknJw sRrf kbfy{sf] pTkfbg / ;8s ;'ljwfsf] lj:tf/n] 3/]n', ;fgf tyf
demf}nf pBf]ux?sf] :yfkgf u/L ;+rfngsf] cfwf/ tof/ u/]sf] 5 . pBf]uwGbfsf] cefj, ahf/ ;~hfn lj:tf/ x'g
g;Sg', bIf hgzlQmsf] cefjh:tf ;d:of b]lvPtfklg pknJw ;Defjgf tyf cj;/x?sf] pkof]u ug{ ;lsg]
;Defjgf /x]sf] 5 . pBf]u, Jofkf/ tyf Joj;fo ljsf;sf] ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/
pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– v'b|f k;n, lrof k;n,
;fdfGo xf]6]n km]G;L k;n
h:tf Jofkf/ Joj;fo
;~rfngdf /x]sf
– kmlg{r/ pBf]u / :yfgLo
– cf}Bf]lus k"jf{wf/ tyf
pBf]uwGbfsf] sdL
– pBf]u, Jofkf/ / Joj;fo ;DaGwL
1fg / ;Lksf] sdL
– !@ dlxgf e/kbf]{ ;8s ;'ljwfdf
– :yfgLo sRrf kbfy{df cfwfl/t pBf]u
:yfkgfsf] nflu k|f]T;fxg ug]{
– o'jf nlIft sfo{qmd ;~rfng ug]{
– ;Lkd"ns Pj+ Joj;flos tflnddf hf]8 lbg]
– ahf/ k"jf{wf/sf] ljsf; ug]{
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
8
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
sRrf kbfy{df cfwfl/t pBf]u
;~rfngdf /x]sf]
– ;Lkd'ns tflnd ;~rfngdf
/x]sf]
sld
– o'jf knfog
– Joj;flos ;f]r, Pj+ nufgLdf sdL
– ahf/ Joj:yfkgsf] sdL
– Joj;foLs k|f]T;fxgsf] sdL
– Joj;flos÷Jofkfl/s kmd{x¿sf] ;+:yfut
;b[9Ls/0fsf nflu ;dGjo ug]{
– lgoldt s[lif tyf Jofkf/ d]nf ;~rfng ug]{
ª. ko{^g
ko{6sLo :ynsf] ;+Defjgf 8'8'jf gfnf tyf /fKtL sLgf/fsf If]qdf pkof]uL] 5 . lhNnf ;b/d'sfd g]kfnu+h
;+usf] kx'r /x]sf] oftfoft k'jf{wf/ ePtf klg ko{6sLo k"jfwf{/sf] sdL / k|rf/ k|;f/sf] cefjsf ko{6gsf]
ljsf;n] cfzfltt ult lng ;s]sf] 5}g . o; If]qdf pknJw ;Defjgf tyf cj;/x?sf] pkof]u ug{ ;lsg]
;Defjgf, ljBdfg ;d:of tyf r'gf}lt Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf]
5 .
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– dlGb/ tyf wfld{s :yfnx?
/x]sf]
– /d0fLo ag If]qx? /x]sf]
– 8'8'jf gfnf tyf /fKtL glb
Pj+ P]ltxfl;s kf]v/Lx?
/x]sf]
– ko{6g If]q klxrfg, k|rf/ k|;f/ / ljsf;sf]
sdL
– ko{6sLo k"jf{wf/sf] sdL
– cfwf/e"t ;'ljwf / k"jf{wf/sf] sdL
– ko{6g ljsf;df ;dGjo tyf ;xsfo{sf]] sdL
– klxrfg ePsf] ko{6g If]qsf] k|rf/ tyf
Joj:yfkgsf] sdL
– ko{6g If]qdf lghL If]qnfO{ cfsif{0fdf sdL
– ko{6g;DaGwL :ki6 / bL3{sfnLg
;f]r;lxtsf] of]hgf sfof{Gjogdf
Nofpg]
– /fKtL jf]l6ª\ ;+rfngsf] ;+DefJotf
cWoog u/L ;+rfng ug]{
– ko{6sLo k"jf{wf/ -cf>o :yn,
kbdfu{, zf}rfno, vfg]kfgL_ lgdf{0f
ug]{
– ko{6sLo uGtJox¿sf] k|rf/ k|;f/
ug]{
r. a}+s, ljQLo tyf ;xsf/L
ufpFkflnsf klZrd If]qs} 7"nf] dflgg] Jofkf/Lsf If]q g]kfnu~haf6 lgs6 /xsf]n] o; If]qdf a}+s tyf ljQLo
If]q;Fu ;xh kx'Fr /x]sf] 5 . o;} ufpFkflnsfdf klg -s_ ju{sf] ljsf; j}s /x]sf] 5 . s"n *@&& 3/kl/jf/ dWo]
##^$ 3/kl/jf/df a}+s vftf /x]sf] b]lvG5 . ljQLo tyf ;xsf/L If]qsf] ;Defjgf, ljBdfg ;d:of tyf r'gf}lt
Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– a}+s tyf ljQLo ;+:y;Fu ;xh kx'Fr
/x]sf]
– ;xsff/L tyf art ;d'x :yfgLo:t/df
;+rfngdf /x]sf]
– s[ifs ;d"xx¿df art tyf C0f
kl/rfng e}/x]sf]
– cfdf ;d"xx¿df art ;+sng e}/x]sf]
– a}+lsª ;fIf/tfdf sdL /x]sf]
– ;+:yfut sf/f]jf/sf] cEof;df sdL
– ;xh ljQLo ;'ljwfdf kx'Fr tyf
pkof]udf sdL
– cfly{s sf/f]jf/ / Joj;flos
;f]rsf] sdL
– pTkfbg d'ns If]qdf shf{sf]
pkof]udf sdL
– 3/w'/L:t/df ljQLo ;fIf/tf sfo{qmd
;~rfng ug]{
– a}+lsª sf/f]jf/nfO{ k|a¢g ug]{
– Joj;fo ljsf; tflnd ;~rfng ug]{
– ;xsf/Lsf] ;+:yfut ljsf; sfo{qmd
;~rfng ug]{
– ;+:yfut ljQLo sf/f]jf/nfO{ k|f]T;fxg
ug]{
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
9
2.3.2 ;fdflhs ljsf;
o; pklzif{sdf lzIff, :jf:Yo, snf, ;+:s[lt, nlIft ju{, n}+lustf, vfg]kfgL, ;/;kmfO h:tf ;fdflhs If]qsf
ljifox¿df ufpFkflnsfdf ePsf ;Defjgf, cj;/, ;an kIfx¿sf] klxrfg ul/ cfjZos /0fgLlt tof/ ul/Psf]
5 . o; ;DaGwL yk ljj/0f b]xfo adf]lhdsf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf 4 M ;fdflhs ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf)
s. lzIff tyf dfgj ;+;fwg
ufpFkflnsfsf] z}lIfs If]qsf] cj:yf x]bf{ ljZn]if0f ubf{ ^ dfWolds ljBfno / @) j6f cfwf/e"t ljBfnox? /x]sf
5g\ . z}lIfs ;+:yf, cWoog/t ljBfyL{sf] ;+Vof tyf :t/, lzIfs ljj/0f / ef}lts ;+/rgfx?sf] cj:yf, ;d:of
Pj+ ;+efjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
v. cfwf/e"t :jf:Yo
ufpFkflnsf If]qsf] :jf:Yo ;+:yf, k"jf{wf/, hg;lSt ;lxt :jf:Yo cj:yfsf] ljZn]if0f u/L ;+efjgf, ;d:of Pj+
;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– ^ j6f :jf:Yo rf}sL
pknAw /x]sf]
– () k|ltzteGbf a9L
kbdf :jf:YosdL{ kbk"lt{
– :jf:Yo ;+:yfsf nflu k"jf{wf/,
;'ljwf, pks/0f, ;fdfu|Lsf] sdL
– :jf:Yo ;]jfsf] nflu k|of{Kt
hg;lStsf] sdL
– dfkb08cg';f/ ;a} :jf:Yo rf}sLx¿sf nflu
cfjZos ejg, 3]/faf/, pks/0fsf] Joj:yf ug{]
– :jf:Yo If]qdf sfd ug{] /fli6«o cGt/f{li6«o ;+:yfsf]
;|f]tsf nflu ufpFkflnsfn] ;dGjo / ;xhLs/0f
;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– df=lj= ^ dflj /
cfwf/e"t @) j6f,
!! db/;f / #*
afn ljsf; s]Gb|
/x]sf]
– g]kfnu~hdf /x]sf]
pRr tyf k|fljlws
lzIffdf lgs6td
ef}uf]lns b'/L tyf
;xh kx'Fr /x]sf]
– !#* k'?if lzIfs /
!$^ dlxnf lzIfs
lzIfs /x]sf]
– ljBfnodf
cfwf/e"t k"jf{wf/
lgdf{0f tyf
Joj:yfkgdf
cu|;/ x'Fb} uPsf]
– ;Lldt ljBfnodf
eg] klg v]n
d}bfgsf] pknAwtf
x'g'
– kof{Kt ;+Vofdf ljBfno ejgsf]
sdL
– ljBfnox¿df afnd}qL, 5fqfd}qL,
ckf+ud}qL k'jf{wf/sf] sdL
– vfg]kfgL ;'ljwfsf] sdL
– l;sfO pknAwL b/, lg/Gt/tf b/
/ lzIfs tyf ljBfyL{ lgoldttfdf
sdL
– u'0f:t/Lo lzIffsf nflu ;'ljwf,
k|ljlw, k"jf{wf/ / hg;lStdf sdL
– :yfgLo kf7\oqmd tof/Lsf] sdL
– ;fd'bflos ljBfnodf hg
ljZjf;sf] sld
– cltl/St s[ofsnfksf] cfof]hgf /
lgoldttfdf sdL
– pRr lzIffsf] nflu :yfgLo:t/df
k"jf{wf/ / kx'Frsf] sdL
– ckf+utf ePsf JolStsf nflu >f]t
sIffsf] sdL
– z}lIfs jftfj/0fsf nflu k|ofKt
k|f]T;fxgsf] sld
– :yfgLo ;/sf/, k|b]z ;/sf/ tyf ;+3;+:yf /
;d'bfo;Fusf] ;xsfo{df ljBfno ejg lgdf{0fsf nflu
;|f]tsf] Joj:yf ug{]
– ljBfno ejgsf] Kofs]hdf zf}rfno, vfg]kfgL,
tf/af/sf] clgjfo{ Joj:yf ug{]
– ljBfno tyf b/aGbL ;dfof]hg u/L lzIfssf]
pknAwtf a9fpg] ;fy} b/aGbL yksf nflu k|b]z /
;+3Lo ;/sf/;Fu kxn ug{]
– lzIfs tflndsf] Joj:yf ug{]
– cg'udg tyf d"Nof+sgnfO{ ;xeflutfd"ns /
k|efjsf/L agfpg]
– lzIf0f l;sfOdf cfw'lgs k|ljlw leqØfpg]
– ljBfyL{ pkl:yltnfO{ ufpFkflnsfsf] ;]jf k|jfx;Fu
cfj4 ug{]
– :yfgLo ;d'bfo tyf :yfgLo ;/sf/;Fu ;dGjo
;xsfo{ u/L v]n d}bfg lgdf{0f ug{]
– lzIff If]qsf] ljsf;sf nflu o; If]qdf sfd ug{]
;+3;+:yf;Fu ;dGjo / ;xsfo{ ug{]
– dfWoflds ljBfnodf ljB'lto k':tsfno /
k|of]uzfnfsf] Joj:yf ug]{
– ckf+utf ePsf JolStsf nflu >f]t sIff ;+rfng ug]{
tyf lgz'Ns lzIff gLltnfO{ k"0f{ ?kdf sfof{Gog ug]{
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
10
;Defjgf ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
ePsf]
– g]]kfnu~hsf] ljz]if1
:jf:Yo ;]jf;Fu ;xh
kx'Fr
– :jf:Yo rf}sLx¿df
dft[lzz' :jf:Yo, vf]k,
kl/jf/ lgof]hg, lgz'Ns
cf}ifwL ;]jf pknAw x'g'
– dft[d[To'b/ sd x'Fb} uPsf]
– /f]uJofwsf] k|sf]k sd
/x]sf]
– :jf:Yo rf}sLdf ljif]z tyf h?/L
;]jfx¿ h:t} RUTF -s'kf]if0f
ePsf afnaflnsfx¿sf nflu_
;]jf, ;'/lIft ue{ktg ;]jfsf]
sdL
– :jf:YosdL{sf nflu Ifdtf
ljsf;sf cj;/df sdL -SBA, Implant, IUCD, bGt ;]jf_
gePsf]
– kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u
b/df sdL
– :jf:Yo ;DaGwL r]tgf tyf
:j:Yo hLjg z}lnsf] cjnDagdf
sdL
– vfg]kfgLdf cf;{lgssf] dfqf
pRr /xg'
ug{]
– ;a} :jf:Yo ;+:yfx¿df ;'/lIft vfg]kfgLsf] Joj:yf
clgjfo{ ug{]
– ;a} :jf:Yo ;+:yfx¿df yk ;]jf lj:tf/ ug{]
– :jf:YosdL{ tyf sd{rf/LnfO{ tflnd
cfjZostfcg';f/ pknAw u/fpg] / l;s]sf] l;k
Jojxf/df Nofpg] s'/f ;'lglZrt ug{]
– k|To]s jif{ k"0f{ vf]ksf nflu afnaflnsfsf] line listing ug{]
– hg :jf:Yo, kl/jf/ lgof]hg / ;/;kmfO ;DaGwL
k|rf/ k|;f/d"ns sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]
– kof{j/0fLo :jR5tf;DaGwL gLlt / sfo{qmdx¿
th'{df / sfof{Gjog
– cf;{lgs Go'gLs/0fsf] sfo{ ;~rfng ug]{
u. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{
ufpFkflnsf If]qsf ;a{} 3/df e"ldut kfgLnfO{ pkof]u ug]{ k|rng /x]sf] 5 . ;a} 3/df zf}rfno gePsf] /
;/;kmfO{ ;DaGwL r]tgfsf] cefj /xg'n] o; If]qsf ;d:ofsf ?kdf /x]sf b]lgG5 . vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf
If]qsf ;Defjgf, ;d:of tyf rgf}lt / pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
#. ;fdflhs ;dfj]zLs/0f tyf ;'/Iff
;fdflhs ljsf; cGtu{t ;dfj]zLs/0f tyf ;fdflhs ;'/Iff pkIf]qsf] cj:yf ljZn]if0f u/L ;+efjgf tyf cj;/,
;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– nlIft ju{sf] ;r]tgf a9\b}
uPsf] tyf ;Ful7t x'Fb}
uPsf]
– nlIft ju{sf] kIfdf
;+ljwfgdf Joj:yf ePsf]
– ;fdflhs ;'/Iff eQfdf
ljz]if Joj:yf ePsf]
– ;dfg'kflts
– n}lus tyf hftLo lje]b
sfod /x]sf]
– lgod sfg'gsf] k|efjsf/L
sfof{Gjogdf sdL
– k/Dk/fut ;Lksf] ;+/If0f /
Joj:ffoLs/0fdf sdL
– lg0ff{os txdf
;dfj]zLs/0fdf sdL
– ufpFkflnsfn] blnt ju{sf] Ifdtf clej[l4sf nflu
r]tgfd"ns / cGo sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]
– gLltut Joj:yfx¿sf] sfof{GjognfO{ ufpFkflnsfsf]
;]jf k|jfx;Fu cfj4 ug{]
– ckf+u, blnt / 5fqfx¿sf nflu pRr lzIffsf] nflu
5fqj[lQsf] Joj:yf ug{]
– ufpFkflnsfcGtu{sf ljBfnox¿df clgjfo{ Ps blnt
lzIfssf] Joj:yf ug{]
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– vfg]kfgLsf] ?kdf e"ldut kfgLsf]
pkof]u / ;xh kx'Fr
– zf}rfno lgdf{0fsf] qmd al9 /x]sf]
– vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf]
If]qdf;+:yfx¿sf] ;xof]udf
;~rflnt sfo{qmd ;~rfngdf
/x]sf]
– :jR5 vfg]kfgL pknAwtf / kx"Frdf
sdL
– Joj:yfkgsf] sdL
– JolStut ;/;kmfOdf sdL
– ;/;kmfO ;DaGwL r]tgfsf] sdL
– Knfl:6s / l;;fhGo kmf]xf]/sf]
Joj:yfkgdf sdL
– v'nf lbzfd'Qm If]qsf] sfof{Gjogdf
sdL
– g]kfn ;/sf/ / u};;x¿;Fusf]
;xsfo{df :jR5 vfg]kfgL cfof]hgfx¿
;~rfng ug{]
– cf;{lgssf] k|efj sd ug{ a}slNks
pkfosf] cjnDag ug'{
– ;/;kmfO clej[l4 ;DaGwL r]tgfd"ns
sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]
– ;f}rfno gePsf 3/kl/jf/df ;f}rfno
lgdf0f{ / pkof]unfO{ clgjfo{ ug]{
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
11
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
;dfj]zLs/0fsf] Joj:yf
ePsf]
– ljBfnodf blnt, ckf+u
tyf 5fqsf] nflu k|f]T;fxg
ePsf]
– dlxnf tyf ckf+utf ePsf]
JolStsf] gfddf hUuf kf;
ubf{ @% k|ltzt /fhZjdf
5'6
– ;dfg'kflts
;dfj]zLs/0fsf] Joj:yf
ePsf]
– jfn ljjfx / ax'ljjfx
cGTosf nflu sfg'gL
Joj:yf ePsf]
– jfnjflnsfsf] lxtdf
jfnSnj u7g / jfnd}qL
kl/j]zsf] lgdf{0fdf sfo{x?
xg] u/]sf]
– ;fj{hlgs oftfoftsf]
l6s6df ckf+u,
h]i6gful/snfO{ 5'6sf]
Joj:yf ePsf]
– Ho]i7 gful/sx¿df
hLjgel/sf] cg'ejaf6 y'k|}
1fg, ;Lk ePsf]
– ckf+utf ePsf
:jfjnDagsf] nflu
OR5f;lSt /x]sf]
– ckf+utf ePsf
afnaflnsfsf nflu
lhNnfdf tLgj6f ;|f]t
sIffsf] Joj:yf ePsf]
– blntx¿ cfly{s /
z}lIfs?kdf
d'nk|jflxs/0fdf sdL
– 3/]n' lx+;f / s'k|yfsf] cGTo
gx'g'
– dlxnf ax'sfo{ af]emdf
/x]sf]
– cfly{s tyf ;fdflhs
If]qdf dlxnf, blnt,
ckf+utf ePsf JolStsf]
;xefuLtfdf sld x'g'
– ckf+u tyf dlxnfdf
cfTdljZjf; / cfTdlge{/sf]
sdL
– jfnd}qL Jojxf/ /
k"jf{wf/sf] sdL
– ;fdflhs ;'/Iff eQf ;xh
pknAwtfdf sdL
– h]i7 gful/ssf] hLjg
ofkgsf] ;xhtfdf sdL
– Ho]i7 gful/sx¿df /x]sf]
1fg, ;Lk gofF kL+9Ldf
x:tfGt/0fdf sdL
– km/s Ifdtf ePsf JolStsf
nflu pko'Qm k|f]T;fxg /
cj;/x¿ sdL
– jfnd}qL tyf ckf+ud}qL
k"jf{wf/sf] sdL
– ckf+u kl/ro kq ljt/0f
k|s[of hl6n x'g'
– ;fj{hlgs :yndf x'g] e]befjsf] cGTo ug]{
– blnt ;d'bfosf nflu cfod"ns sfo{qmdx¿
;~rfng ug{]
– blnt, ckf+unufot ;a} cgfy afnaflnsfnfO{
ufpFkflnsfn] ;+/If0fsf] Joj:yf ug{]
– n}+lus tyf hftLo lje]b cGTosf nflu ;+ljwfg
sfg'g adf]lhd :yfgLo ;/sf/n] s8f sf/afxLsf]
Joj:yf ug{] tyf ufpFkflnsfsf] Goflos ;ldltnfO{
k|efjsf/L agfpg]
– ;fdflhs sfo{df dlxnf ;xeflutfsf] nflu
k'?ifx¿nfO{ k|f]T;fxg ug{]
– lx+;f lkl8t dlxnfsf nflu ;'/lIft cfjf;sf] lgdf{0f
ug]{
– n}lu+s ;dfgtfsf nflu 6f]n:t/df cfdf ;d'xsf]
u7g / k'g{u7g ul/ kl/rfngnfO{ k|efjsf/L u/fpg]
– clt ljkGg kl/jf/nfO{ cfod"ns tyf ;Lkd"ns
sfo{qmddf ;+nUg u/fpg]
– afnd}qL z}lIfs k"jf{wf/sf] lgdf{0f ug]{
– afn ljjfx / jfn lx+;fnfO{ cGTo ug{ kxn ug]{
– Ho]i7 gful/sx¿sf nflu :yfgLo ;/sf/n] j[4
cf>dsf] Joj:yf ug{]
– Ho]i7 gful/sx¿sf] ;Ddfg tyf cg'ej cfbfg
k|bfgsf] cj;/ ;[hgf ug]{
– ;fdflhs ;'/Iff eQf ;xh x'g] :yfgdf vftf vf]Ng] /
eQf lbg] Joj:yf ldnfpg]
– ;fdflhs ;'/Iff eQfsf] ;'ljwfaf6 al~rt ePsf
;a}nfO{ eQf pknAw u/fpg kxg ug]{
– ;a} ckf+ux¿nfO{ pko'Qm ;Lkd"ns tflndsf]
Joj:yf ug{]
– ckf+usfnflu cfly{s, z}lIfs tyf ;fdflhs If]qdf
k|f]T;fxg ug]{
– ckf+ud}qL k"jf{wf/ lgdf{0fnfO{ k|f]T;fxg ug]{
ª. snf, ;+:s[lt, zflGt ;'/Iff, d]nldnfk
ufpFkflnsf If]qsf] ;fdflhs ljsf; cGtu{t snf ;F:s[lt / d]nldnfk pkIf]qsf] cj:yf ljZn]if0f u/L ;+efjgf
tyf cj;/, ;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– snf, efiff, ;+:s[lt ;+/If0fsf nflu
;+ljwfgdf Joj:yf ePsf]
– ;+:s[lt ljBdfg ePsf] -d]nf
:yflgo gfr, lj/fxf ufgf _
– k|x/L rf}sL /x]sf]
– snf, ;+:s[ltsf] ;+/If0fsf] sdL
– k'/ftflTs tyf P]ltxfl;s j:t'
:ynsf] ;+/If0f / cWoogdf
sdL
– snf tyf ;+:s[ltsf] ;+/If0f ug]{
;+/rgfTds Joj:yfsf] sdL
–
– :yfgLo :t/df ljBdfg snf, ;+:s[ltsf]
;+/If0fsf nflu ;/f]sf/jfnf ;a};Fu kxn
ug{]
– :yfgLo ;+:s[ltsf] ;+/If0f / k|j4{gsf nflu
:yfgLotxdf ;+oGq tof/ ug]{
– :yfgLo ;/sf/af6 efiff ;+j4{gdf hf]8 lbg]
-kqklqsf, k':ts, cg';Gwfg_
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
12
r. o'jf tyf v]ns"b
;fdflhs ljsf; cGtu{t o'jf tyf v]ns"b pkIf]qsf] cj:yf ljZn]if0f u/L ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+
;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− o'jfsf] ;[hglzntf, pTkfbg
/ ?kfGt/0fdf of]ubfg /x]sf]
− v]n If]qdf ljljlws/0f /
:t/Ls/0f x'Fb} uPsf]
− v]nk|lt o'jf k':tfsf] nufj
a9L x'g' tyf If]qLo:t/sf
v]nf8L /x]sf]
− v]ns'b If]qsf nflu /fHon]
lj:tf/} dxTj lbFb} uPsf]
− /f]huf/Lsf cjz/df
sld
− pko'Qm v]n d}bfgsf]
sdL
− v]n k|lzIf0fsf] sdL
− lgoldt v]ns'b
k|ltof]lutfsf] sdL
− v]n If]qdf k|f]T;fxgsf]
sdL
− v]ns'bsf]
Joj;flostfdf sdL
− o'jf :j/f]huf/sf nflu tflnd tyf cj;/sf] ;[hgf ug]{
− ufpF:t/Lo tyf j8f:t/Lo v]n d}bfgsf] Joj:yf ug{]
− lgoldt v]ns'b k|ltof]lutfsf nflu lghL If]q / ;+3
;+:yfx¿;Fu ;dGjo ug{]
− ;+3Lo tyf k|b]z ;/sf/ / u};;;Fu ;dGjo / ;xsfo{
u/L v]ns'bsf k"jf{wf/sf lgdf{0f ug{]
− v]n k|lzIfssf] Joj:yf ug{]
2.3.3 k"jf{wf/ ljsf;
ufpFkflnsfsf] ;8s tyf k'n, emf]n'+u] k'n, ejg tyf ;x/L ljsf;, phf{, n3' tyf ;fgf hnljB't, j}slNks phf{,
;~rf/ ;DaGwL lzif{sx?df ljZn]if0f u/L ;+efjgf, ;d:of tyf ufpFjf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yfnfO{ b]xfo
adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf 2 M k"jf{wf/ ljsf; s. ;*s, k'n / oftfoft
k"jf{wf/ ljsf; cGt/ut ;8s tyf oftfoft pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f o; pk lzif{sdf ul/Psf] 5 .
k"jf{wf/sf] ;Defjgf, ;d:of / pkof]u /0fgLltnfO{ b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
v. cfjf;, j:tL ejg / ahf/
k"jf{wf/ ljsf; cGtu{t cfjf;, ejg tyf j:tL ljsf; pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf
k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− ufpFkflnsf leq s'n ;8s ;~hfnsf] nDafO{
!**=^@% lsnf]ld6/ dWo ## lsld sfnf]kq]
;8s /x]sf]
− ;8s lgdf{0fsf nflu sRrf kbfy{ 9'+uf, afn'jf
:yfgLo :t/df pknAw ePsf]
− oflGqs k4ltaf6 ;8s lgdf{0f ug{ PS;fe]6/,
a'N8f]h/x¿ / >ddf cfwfl/t lgdf{0f ug{
hgzlQm pknAw ePsf]
− k/Dk/fut ?kdf lgdf{0f / ;+/If0f /x]sf k}bn
af6f]x? /x]sf]
− ;8s oftfoft ;''ljwfsf] ;xh
pknAwtf, kx'Fr / u'0f:t/Lotfdf
sdL
− ;8ssf] dfkb08 lgwf{/0f /
kfngfdf sld
− ;fj{hlgs oftfoftdf kx'Frsf]
sdL
− k}bn af6f] tyf ;8s k"jf{wf/sf]
;+/If0f / lbuf]kgfdf sdL
− ljBfdfg ;8snfO{
:t/f]GgtL tyf ;8s
;'ljwf gk'u]sf] :yfgdf
;8s k"jf{wf/sf] lj:tf/
ug]{
− ;8s ;'ljwfsf]
:t/Lotfsf nflu
ljZj;gLo ;xfos
k"jf{wf/sf] lgdf{0f ug]{ -
sNe6{, k'n, shj]_
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
13
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– ufpF sfo{kflnsfsf]
sfof{no / j8f
sfof{nosf nflu ejg
/x]sf]
– ejg dfkb08 /
gS;fkf; lgodfjnL
tof/L ;DaGwL
sfo{kflnsfaf6 lg0f{o
ePsf]
– :yfgLo :t/df
ahf/x? /x]sf] /
lj:tf/ x'Fb} uPsf]
– kSsL 3/sf] lgdf{0f
a9\b} uPsf]
– ahf/ s]Gb|df k|d'v tyf ;xfos
k"jf{wf/sf] sld
– ejg lgdf{0f dfkb08sf]
cfjZos sfg"gL tyf gLltut
Joj:yf / ;f]sf] kl/kfngfdf
sdL
– e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f
tyf ;f] ;DaGwL ;r]tgf tyf
hfgsf/Ldf sdL
– ufpF sfo{kflnsf / j8f
sfof{nodf cfjZos k"jf{wf/sf]
sld
– PsLs[t j:tL ljsf;sf] sld
– ;8s, gfnL, kflsË:yn, ;fj{hlgs zf}rfno, ;6/,
;+sng tyf ljt/0f s]Gb|, xl/ofnL If]q / v'Nnf:yfg
;lxt ahf/ s]Gb| Jojl:yt ug]{
– xl/ofnL tyf dgf]/~hg kfs{;lxt lgdf{0f ug]{
– ;fd'bflos ejg;lxt ;'/lIft cf>o:yn lgdf{0f ug]{
– PsLs[t ;]jf k|jfx;lxtsf] ufpF sfo{kflnsf ejg /
j8f sfof{no ejgx¿ lgdf{0f ug]{
– ufpF÷j:tLdf kfs{ / ;'/lIft v'Nnf If]q]sf] Joj:yf ug]{
– k|fljlws, lgdf{0f Joj;foL / l;sdL{, 8sdL{sf nflu
e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw tyf lgdf{0f ;DaGwL tflnd k|bfg
ug]{
– gS;f kf;, e"sDk k|lt/f]wL lgdf{0f, ;8s clwsf/ If]q /
dfkb08af/] ;r]tgf sfo{qmd ;~rfng ug]{
u. ljB't tyf j}slNks phf{
k"jf{wf/ ljsf; cGt/ut ljB't tyf j}slNks phf{ pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't
ul/Psf] 5 .
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− ;a} j8fdf ljB't ;]jf k'u]sf
− aQL afNg] phf{sf] ?kdf ljB't, dl6\6t]n / ;f]nf/sf]
pkof]u x'g] u/]sf]
− vfgfsf] nflu bfp/fsf] pknAwtf / pkof]usf]
clwstf
− uf]j/ Uof; nufotsf] :jR5 phf{sf] pkof]udf j[l4
− ljB't ;]jfsf]
ljZj;lgotfdf sld
/x]sf]
− :jR5 phf{sf] pkof]udf
sdL
− k/Dk/fut >f]tdf vfgf
ksfpg] phf{sf] lge{/tf
− j}slNks phf{ k|jw{g tyf
lj:tf/sf nflu ;r]tgf
sfo{qmd ;~rfng tyf
k|f]T;fxg cg'bfg k|bfg ug]{
− gljs/0fLo phf{sf] pTkfbg
/ pkof]udf j[l4 ug]{
3= ;"rgf / ;+rf/ k|ljlw
k"jf{wf/ ljsf; cGt/ut ljB't tyf j}slNks phf{ pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't
ul/Psf] 5 .
;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− df]jfOn kmf]g ;]jfsf
pknAwtf
− ufpF sfo{kflnsf sfof{no
df OG6/g]6 ;]jf pknAw
tyf ;~rfngdf /x]sf]
− 6]lnlehg, PkmPd tyf
kqklqsfsf] ;xh
pknAwtf / ufpFkflnsfsf
ultljlw, hfgsf/L k|sfzg
/ k|;f/0f e}/x]sf]
− cfw'lgs ;+rf/ ;'ljwfdf kx'Frsf]
sld -OG6g]6 / 6]lnlehg ;xh
kx'Fr gePsf], j8f sfof{no, :jf:Yo
;+:yf, ljBfno, s[lif tyf kz' ;]jf
s]Gb|x¿df OG6/g]6 ;]jf pknAw
gePsf], ufpF sfo{kflnsf
sfof{nodf OG6/g]6sf] Ifdtf
sdhf]/ /x]sf]_
− ;+rf/ dfWofdsf] pkof]udf sdL
− kqklqsfsf] k|sfzg / pkof]udf
− j8f sfof{no, :jf:Yo ;+:yf, s[lif tyf kz'
;]jf s]Gb|x¿ / dfljx¿df OG6/g]6 ;]jf
pknAw h8fg ug]{
− JolQmut 36gf btf{, ;fdflhs ;'/Iff nut
cgnfO{g k|0ffnLaf6 ;~rfng ug]{
− k|f]kmfOn, of]hgf, lhG;L ;DaGwL ;ˆ6j]o/,
l8lh6n gf]l6; af]8{, df]jfOn PK; tof/ u/L
;~rfng ug]{
− ;fd'bflos PdPd /]l8of] :yfkgf ug]{
− ;"rgf k|ljlwsf] k|of]uaf/] kbflwsf/L tyf
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
14
2.3.4 jg, jftfj/-f tyf ljkb\ Joj:yfkg
ufpFkflnsf leqsf] jg, jftfj/0f tyf h}ljs ljljwtf, jftfj/0f tyf kmf]xf]/ d}nf Joj:yfkg, hnfwf/ tyf e"ld
;+/If0f, ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg If]qx¿sf] ;+efjgf, cj;/, ;d:of, r'gf}tL tyf pkof]u /0fgLltx¿ b]xfocg';f/
k|:t't ul/Psf] 5 M
tflnsf 3 M k"jf{wf/ ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf
s. jg / h}ljs ljljwtf
jg, jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg cGt/ut jg tyf h}ljs ljljwtf pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/
tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf ;d:of ;Defjgf pkof]u /0fgLlt
– !! Jf6f @^%@=# x]S6/ ;fd'bflos
jg tyf ! j6f gLlh jg !) x]S6/
;lxt @^^@=# x]S6/ jg /x]sf]
– l;;d, t]b' tyf ;fnsf ?vx¿
/x]sf]
– ljleGg k|hfltsf h6La'6L pknAw
ePsf]
– kmlg{r/ pBf]usf nflu k|;:t sf7
pknAw /x]sf]
– jghGo pTkfbgx¿ -sf7f,
hl8a'6L, bfp/f, ;fnsf kftx¿,
af; pknAw /x]sf]
– ljleGg k|hfltsf hgfj/ tyf
r/fr'?u+Lx¿ /x]sf] -af3, lrt'jf,
afb/, aFb]n tyf cGo nf]kf]Gd'v
r/f cflb_
– jg pkef]Stf ;ldlt /x]sf]
– h}ljs ljljwtf tyf jg
;+/If0fdf sld
– Jojl:yt kz'kfngsf]
sld - v'nf rl/r/0f
– ;fj{hlgs hUufsf]
;+/If0fdf sld
– nf]kpGd'v kG5L tyf
hgfj/sf] k|fs[lts
jf;:yfgsf] sld
– jg If]qsf] lj:tf/df sdL
– jg k}bfjf/sf] lbuf]
pkof]udf sld
– jg pkef]Stf ;ldlt
;lqmotfdf sld
– jg If]qsf] n]vf k|0ffnL
Joj:yfkgdf sld
– jg k}bfjf/sf] pkof]u /
Joj:yfkgdf sld
– jg hu+n ;+/If0f ug{ jg pkef]Stf ;ldltnfO{
s[oflzn u/fpg]
– lgoldt j[Iff/f]k0f / jgsf] ;+/If0fnfO{ Jojl:yt
ug{]
– hUuf olsg u/L jg cltqmldt /f]Sg]
– ax'pkof]uL hfthfltsf] la?jfsf] nflu g;{/L
:yfkgf ug{]
– hf]lvd If]q klxrfg u/L 3]/faf/ Pj+ ;+/If0f ug{]
– ;DalGwt lj1af6 klxrfg u/fO{ hl8a'l6sf]
Joj;flos v]tL ug{]
– h}ljs ljljwtfnfO{ ;+/If0f ug]{ pkfosf] vf]HfL tyf
sfof{Gjog ug]{
– hl8a'l6 pTkfbg / ;+sngnfO{ Jojl:yt ug]{
– jg k}bfj/ / hl8a'6Lsf] ahf/ k|jw{g ug]{
– pkef]Stf ;ldltsf kbflwsf/Lx¿sf] nflu Ifdtf
ljsf;, n]vf Joj:yfkg tflnd ;~rfng ug]{
– pkef]tmfx¿nfO{ ;Lkd'ns tyf hLljsf]kfh{g
;DjGwL sfo{qmd ;~rfng ug]{
v. e"ld tyf hnfwf/ ;+/If-f
jg, jftfj/0f tyf ljkb\cGt/ut e" tyf hnfwf/ joj:yfkg pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/
tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
sdL
− ;"rgf k|ljlw ;DaGwL k|ofKt 1fg /
hfgsf/Ldf sdL
sd{rf/Lsf nflu Ifdtf ljsf; tflnd
;~rfng ug]{
− kbflwsf/L tyf ;]jfu|fxL ;+jfb sfo{qmd
;~rfng ug]{
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
15
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− /fKtL gbL 8'8'jf
gfnf nufotsf
tyf cGo ;fgf
vf]nfx¿
− jg If]qsf]
pknAwtf tyf
;+/If0fsf nflu
;fd'bflos,
sa'lnotL tyf
/fli6«o jg
Joj:yfkg
sfof{Gjogdf /x]sf]
− tfn jf kf]v/L /x]sf]
− hldg / hnfwf/ If]qsf] plrt ;+/If0fsf]
sld
− hnpTkGg k|sf]k tyf e"Ifodf lgoGq0fdf
sld
− ;fj{hlgs e"ldsf] nutsf] sld
− e"ld tyf hnfwf/ ;+/If0f ;+DaGwL gLltut
Joj:yfsf] sld
− h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f -r/fr'?+uL /
hLjx¿sf] plrt ;+/If0f gePsf] . t:s/L /
lzsf/L ePsf]_
− glb s6fg / 8'jfgsf] ;d:of /x]sf]
− gbL, hnfwf/ If]q tyf e"ldsf] lj:t[t
j:t'l:ylt ljj/0f tof/L ug{]
− gbL s6fg tyf ;Dj]bgzLn If]qsf]
klxrfg ug]{
− df5fsf e'/f pTkfbg ;lxt df5fkfng
Joj;fo k|j4{g ug]{
− tf/ hfnL, t6aGw, j[Iff/f]k0f ug]{
− kfs{ If]q tyf ko{6sLo If]qsf] lgdf{0f ug]{ .
− gbL lgoGq0f tyf dd{t ;Def/ -afof]
Ol~hlgol/Ë sfo{_ ;~rfng ug]{
u. jftfj/-f tyf :jR%tf
jg, jftfj/0f tyf ljkb\ cGtu{t jftfj/0f pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't ul/Psf]5
.
;Defjgf ;d:of ;Defjgf pkof]u /0fgLlt
− jg, h}ljs ljljwtfo'Qm
k|fs[lts :jR5 jftfj/0f
/x]sf]
− jftfj/0f ;DaGwL 1fgsf]
lj:tf/ ePsf]
− jgIf]q Jofks /x]sf]
− /fKtL gbL, 8'8'jf gfnf
nufotf vf]nf tyf
e"ldut hn pknAwtf
/x]sf]
− kmf]x/ Joj:yfkgsf] sld
− Knfl:6s / lz;f
hGokmf]x/sf] lgoGq0f /
Joj:yfkgdf sld
− ahf/ If]qdf kmf]x/ d}nf
Joj:yfkgsf] sld
− k"jf{wf/ lgdf{0fdf jftfj/0fLo
;jfnsf] p7fgdf sld
− jg ljgf;sf] /f]syfd /
lbuf] pkof]udf sld
− hgr]tgfsf] sld
− v'nflbzf d'St x'g g;s]sf]
− ahf/ s]Gb|x¿df ;fj{hlgs zf}rfnox¿sf] Joj:yf
ug{]
− ljBfno tyf ;/sf/L sfof{no xftfdf lgoldt
;/;kmfOsf] Joj:yf ug{]
− hgr]tgf sfo{qmd, kmf]xf]/ juL{s/0f tyf
Joj:yfkg;DaGwL sfo{of]hgf th'{df u/L nfu" ug{]
− k|To]s 3/w'/Ldf sDtLdf @ la?jf /f]Kg] cleofg
;~rfng ug{] . au}+rf / s/];faf/L k|j4{g ug{]
− ;'wfl/Psf] r'Nxf]nufot j}slNks pmhf{sf k|ljlwx¿
k|j4{g ug{], ;f}o{aQL lj:tf/ ug{]
− KNffli6s emf]nf tyf l;;fd'Qm ufpFkflnsf lgdf{0f
ug{]
3= ljkb
jg, jftfj/0f tyf ljkb\ cGt/ut ljkb Joj:yfkg pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't
ul/Psf] 5 .
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– PDa'n]G; Pj+
:jf:Yo ;+:yf
/x]sf]
– k|x/L rf}sL /x]sf]
– kof{Kt v'nf If]q
ePsf]
– ljkb\ k"j{tof/Lsf
nflu hfgsf/
JolSt /x]sf]
– ljkb\ k"j{tof/Ldf
sfd ug{ OR5's
– ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL
1fg, ;Lksf] sdL
– e"sDk k|lt/f]wL 3/
lgdf{0fsf] cEof;df sld
– :jf:Yo ;+:yfsf] ;+Vof
tyf ltgdf pks/0f tyf
k"jf{wf/sf] sdL
– ljkb\ Joj:yfkgnfO{
d'nk|jflxsf/df sld
– p2f/sfo{df v6g]
hg;lStsf] sld
– ljkb\ k"j{tof/L, Go"gLs/0f, cfsl:ds p2f/, /fxtnufot ljkb\
Joj:yfkgsf ;a} cfofd ;d]6\g] u/L ljkb\ Joj:yfkg sfo{qmd
;~rfng ug{] . ljkb hf]lvdaf6 aRg] pkfosf] cEof; nufot
em6k6 emf]nf k|of]usf] tflnd ug]{
– ejg cfrf/ ;+lxtf sfof{Gjogdf Nofpg], ejgnfO{ e"sDk k|lt/f]wL
agfpg]
– ;a} ljBfno ejg ;anLs/0f u/L e"sDk k|lt/f]wL agfpg]
– ;'/Iff lgsfox¿df tflndk|fKt 6f]nL v6fpg ;DalGwt lgsfodf
;dGjo ug{]
– :jf:Yo ;+:yfsf] :t/f]GgtL;lxt k|To]s :jf:Yo rf}sLdf ! yfg
P]Da'n]G; Joj:yf ug{]
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
16
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
;+:yfx¿ /x]sf]
– ;j} e'efudf
e"Ifosf] k|efj sd
/x]sf]
– ljkb\ Joj:yfkgsf]
r]tgf lj:tf/
ePsf]
– ufpFkflnsfdf
ljkb\ Joj:yfkg
sf]ifsf] Joj:yf
ePsf]
– ;a} j8fdf PDa'n]G;sf]
pknAwtf / kx'Frsf] sdL
– cfsl:ds cf>o:ynsf]
sld
– hnpTkGg k|sf]kaf6 x'g]
Ifltsf] Go''lgs/0fdf sld
– e"ldsf] cJojl:yt /
j}1flgs pkof]usf sld
– h+unL hgfj/sf] cft+s
lgoGq0fdf sld
– cfktsfnLg k"j{tof/Lsf]
sdL
– x/]s a:tL lkR5] v'nf If]q tyf ;'/lIft cfjf; u[xsf] lgdf{0f ug{]
– gbL t6Lo If]qdf ;fO/g clb af9L k"j{;"rgf k|0ffnL sfof{Gjogdf
Nofpg]
– gbL lsgf/fdf tf/hfnL tyf afof]Ol~hlgol/ª ljlwaf6 t6aGwg
ug{]
– e"pkof]u gLlt / of]hgf sfof{Gjog ug]{ . hf]lvdo'Qm If]q ;+/If0f
ug{ lj:t[t cWoog k|ltj]bgsf cfwf/df sfo{of]hgf NofO{
sfof{Gjog ug{]
– ;8s lgdf{0f ubf{ e"uf]n / jftfj/0fLo ;e{]If0f u/L dfkb08 k"/f
u/]/ dfq lgdf{0f ug{]
– h+unL hgfj/sf] cft+s lgoGq0fsf nflu jg sfof{no;Fu ;dGjo
ug{]
– cfunfuL lgoGq0fsf nflu s[lqd cEof;x¿ ;~rfng ug{]
1.3.5 ;+:yfut ljsf; tyf ;'zf;g
ufpFkflnsfsf] sfg"g tyf gLlt th'{df / sfof{Gjog, ;+:yfut Ifdtf ljsf;, :yfgLo /fh:j tyf ;|f]t kl/rfng,
of]hgf tyf ;]jf k|jfx;DaGwL clwsf/ If]qx¿sf] ;+efjgf, ;d:of tyf ;+efjgf pkof]u /0fgLltnfO{ b]xfo
adf]lhsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf 4 M ;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf)
s. ;'zf;g, P]g, lgod tyf hjfkmb]lxtf
;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; cGt{ut ;'zf;g, P]g, lgod tyf hjfkmb]lxtf pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f
b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− :yfgLo P]g lgod tyf
sfo{ljlwx¿ /x]sf] .
− cfof]hgf cg';f/
;fj{hlgs n]vf k/LIf0f
cEof; /x]sf]
− uf=kf=df Od]n OG6/g]6sf]
k|of]u ul/+b} cfPsf]
− Goflos ;ldlt u7g
ePsf]
− j]e ;fO6df uf=kf=sf
ultljlw, sfo{qmd, ah]6
tyf cGo hfgsf/L
lgoldt cWofjlws ug]{
u/]sf]
− uf=kf= s]Gb|, j8f tyf
ljifout zfvfx¿sf]
;]jfdf ;]jfu|fxL s]xL
xb;Dd ;Gt''i6 /x]sf]
− sfg"gL tyf gLltut ;+/rgfsf] sdL -
:yfgLo txsf] lhDd]jf/L jxgsf nflu
cfjZos s]xL P]g, lgod tyf
sfo{ljlwx¿ agfpg afFsL /x]sf]_
− k|efjsf/L ;]jf k|jfxsf] nflu ;+:yfut
k"jf{wf/, hg;lSt / cEof;sf] sdL -
;"rgf clwsf/L / u'gf;f] ;'Gg] clwsf/L
gtf]lsPsf], ;fj{hlgs ;'g'jfO k|fjwfg
cg';f/ k|efjsf/L tyf Jojl:yt
cEof;sf] sdL /x]sf], pkef]Qmf
;ldltx¿df ;fj{hlgs n]vf k/LIf0f
k|s[ofaf/] 1fg, ;Lksf] sdL / k|efjsf/L
tyf Jojl:yt cEof;sf] sdL /x]sf],
gful/s j8fkq gag]sf], ;fdflhs
hjfkmb]lxtf, kf/blz{tf;DaGwL sfo{ljlw
tyf k|efjsf/L cEof;sf] sdL ePsf],
ljut cf=j=sf -;fljssf uflj;_ s]xL
k]:sL km/\5\of}{6 tyf a]?h' c;'n
k|efjsf/L ?kn] x'g g;s]sf]_
− ;fdflhs hjfkmb]lxtf tyf
kf/blz{tf ;DaGwL sfo{ljlw
lgdf{0f tyf sfof{Gjog
− ;fj{hlgs ;'g'jfO Jojl:yt
ug]{
− pkef]Qmf ;ldltdf ;fj{hlgs
n]vf k/LIf0f;DaGwL Ifdtf
ljsf; tflnd sfo{qmd ug]{
− ;a} sfof{nox¿df gful/s
j8fkq tof/ u/L /fVg]
− sfo{ljlw agfO{ ;]jfu|fxLsf]
;Gt'li6 dfkg ug]{
− ;"rgf clwsf/L / u'gf;f] ;'Gg]
clwsf/L tf]Sg]
− k]:sL km/\5\of}{6 tyf a]?h'
c;'n ug{ k|efjsf/L
sfo{of]hgf lgdf{0f u/L
sfof{Gjog ug]{
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
17
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− u'gf;f] k]l6sf;lxt lgoldt
u'gf;f] ;'gjfOsf] Joj:yf ug{]
v. ;+:yfut ;+/rgf tyf dfgj ;+zfwg
;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; cGtut ;+:yfut tyf dfgj ;+;fwg pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/
tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– ufpFkflnsf
sfof{no / j8f
sfof{nosf]
– j6} j8fdf
sDKo'6/ tyf
lk||G6/ k'u]sf] .
– ;xsf/L ;+:yf
/x]sf
– cfdf ;d"x /
s[ifs ;d"x
/x]sf
– uf=kf
sfof{nodf
OG6/g]6 ;'rf?
/x]sf]
– uf8L tyf
df]6/;fO{sn
/x]sf] -uf=kf= /
j8f
sfof{no;lxt_
– ufpFkflnsf tyf
j8f:t/Lo k"jf{wf/
tyf ;'ljwfdfsf]
sld
– ufpFkflnsf /
j8fdf hg;lStsf]
sld
– ;"rgf k|ljlwdf
kx'Frdf sld
– ;+u7g tyf
hg;lQm
Joj:yfkgdf sdL
– :yfgLo ;/sf/
;~rfng;DaGwL
hgk|ltlglw tyf
sd{rf/Lx¿df
;do ;fk]If tyf
cfjZostf cg';f/
1fg ;Lk tyf
;"rgf k|ljlwdf
sdL
– ;xsf/L, u};; /
;d'xsf] k|efjsf/L
;+rfngdf sdL
– Uff=kf= / j8f sfof{nosf] ;Dk"0f{ ;]jf k|jfxsf nflu hUufsf] Joj:yfkg u/L
ejg lgdf{0f ug]{ .
– Uff=kf=, ljifout zfvf tyf j8f sfof{nodf ejg lgdf{0f ug{sf ;fy} sfo{
sIfsf] plrt Joj:yfkg ug]{ .
– k"0f{sfnLg j8f ;lrj;lxt cfjZostf / b/aGbL cg';f/ sd{rf/L
Joj:yfkg ug]{
– :yfoL ;Fu7g rf6{ lgdf{0f ug]{ / ;f] cg';f/ zfvf u7g u/L sfo{ ljj/0f
tf]Sg] .
– ;a} j8f / ufkfdf ;efxn Jojl:yt ug]{
– ;a} j8f / ufkfdf sd{rf/L kbk"lt{sf] nflu kxn ug]{
– ;a} j8fdf 6]lnkmf]g / OG6/g]6sf] Joj:yf ug'{kg]{
– uf=kf= sfof{nodf OG6/g]6sf] :t/f]Gglt ug]{
– j8f ;lrjx¿sf] Ifdtf ljsf;sf -of]hgf / ah]6, ;"rgf k|ljlw, n]vf
k|0ffnL clen]vLs/0fsf nflu cfjZos sfo{qmd ug]{
– ufpF;efnfO{ Ifdtf ljsf; -:yfgLo ;/sf/ ;~rfng ;DaGwL k'gM, ;"rgf
k|ljlw_ ;DaGwL tflnd ;~rfng ug]{
– Goflos tyf ljifout ;ldltx¿sf] Ifdtf ljsf;sf nflu tflnd lbg]
– Goflos ;ldltsf] nflu O{hnf;sf] Joj:yf ug]{
– d]nldnfk ;DaGwL ;efnfO{ tflnd ;~rfngsf] Joj:yf ug]{
– hgk|ltlglwnfO{ ;"rgf k|ljlwsf] Ifdtf clej[l4 tflnd .
– k|To]s j8f / ufkfdf :jR5 vfg]kfgL tyf k"0f{ ;/;kmfO pGd'v u/fpg]
– ;xsf/Lx¿nfO{ ufkfsf] bfo/fdf Nofpg], sfo{ljlw lgdf{0f ug]{ / Ifdtf
ljsf; ;DaGwL tflndx¿ lbg] .
– cfdf ;d"x / :yfgLo ;+:yfx¿ Jojl:yt / ;lqmo agfpg sfo{ljlw lgdf{0f
ug]{ / Ifdtf ljsf; ;+aGwL tflndx¿ lbg]
u. ;|f]t kl/rfng
;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; cGtu{t :yfgLo ljQ tyf >f]t kl/rfng pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/
tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
– cfGtl/s cfo ;+sng ePsf]
– ;+3Lo cg'bfg tyf k|b]zsf] cg'bfg ljQLo k|fKt
ePsf]
– ljleGg ljsf; ljifodf sfo{ ug{ ;fem]bf/x¿ /x]sf]
nufgL /x]sf]
– ;|f]t cg'dfg tyf ah]6 ;Ldf lgwf{/0f ;ldlt u7g
ePsf] .
– /fhZj k/fdz{ ;ldlt u7g ePsf] .
– ljsf; ;fem]bf/ ;+:yfn] ;dGjosf ;fy sfo{
– :yfgLo txsf] clwsf/
If]q cg';f/sf] cfGtl/s
cfo ;+sngdf sdL
-Joj;fo s/ ;+sng
ug{ g;lsPsf], ;DklQ
s/ ;a} j8fdf nfu" ug{
afFsL /x]sf], cfGtl/s
cfosf] nflu Jojl:yt
cWoog / k|If]k0f x'g
– cfGtl/s cfosf] ;Defjgfsf]
Jojl:yt cWoog / k|If]k0f ug]{ .
– s/sf] bfo/f km/flsnf] agfO{
gLltut ;'wf/ u/L cfGtl/s
cfodf j[l4 ug]{ .
– cfly{s P]g ;+zf]wg u/L cfGtl/s
;|f]tsf gofF ;|f]t / bfo/f yk
ug]{ .
– k|rlnt P]g adf]lhd cfGtl/s
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
18
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
ul//x]sf] .
– a}+s nufot ljQLo ;+:yfx¿;Fu ;xh kx'Frdf j[l4
ePsf]] .
– k|fs[lts ;|f]t laqmL -9'+uf, afn'jf, lu6L_ cfGtl/s
cfo ;+sng ug]{ u/]sf]
afFsL_
– cfGtl/s lgoGq0f
k|0ffnLsf nflu ;+/rgf
tyf sfo{ljlwsf] sdL
– ut cf=j=df a]?h'
km5f}{6df sdL
– /fh:j zfvfdf hg;lSt
tyf ;+:yfut
Joj:yfkgdf sdL
lgoGq0f k|0ffnLsf nfuL ;+/rgf
tyf sfo{ljlw tof/ kf/L nfu"
ug]{ .
– a]?h' Go"gLs/0fsf nflu gLlt tyf
sfo{qmd z"Go a]?h' x'g] Joj:yf
ug]{
– ;DklQ s/sf] tYof8\s ;+sng u/L
s/bftf;Fu cGt/lqmof ug]{
– /fh:j zfvf Jojl:yt ug]{,
sd{rf/L tf]Sg] / sfo{ljj/0f tof/
kfg]{
3. of]hgf Joj:yfkg
;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; cGt/ut of]hgf Joj:yfkg pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf
k|:t't ul/Psf] 5 .
;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt
− :yfgLo ;/sf/ zf;g ;~rfng P]g
@)&$ cg';f/ jflif{s ah]6 tyf
sfo{qmd th'{df ul/Psf]
− hg;+Vofsf] cfwf/df j8fdf ah]6
tf]Sg] u/]sf]]
− j:tL tx, j8f x'Fb} of]hgf 5gf}6
ug]{ u/]sf]
− ufpF j:t'ut ljj/0f tof/L
eO/x]sf]
− ah]6 tyf sfo{qmd th'{df ;ldlt
/x]sf]
− jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd th'{df
x'g] u/]sf] . -;DaGwL sfo{ljlw
;+3+Lo ;/sf/af6 hf/L ul/Psf] .
gd'gf sfo{ljlw cg';f/_
− ljifout ;ldlt u7g ePsf]
− pkfWoIfsf] ;+of]hsTjdf
ufpkflnsf:t/ / j8f cWoIfsf]
;+of]hsTjdf j8f :t/df cg'udg
;ldlt u7g ePsf]
− pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng sfo{ljlw
tof/ ePsf] .
− P]gsf] Joj:yf cg';f/ / ;+3Lo
;/sf/n] to u/] cg';f/sf] of]hgf
tyf ah]6 th'{dfsf] ;docg';f/
gePsf]
− Jfflif{s gLlt, sfo{qmd tyf ah]6
th'{df lgb]{lzsf :yfgLo kl/j]z
cg';f/ cBfjlw ug{ afFsL
− ljifout ;ldltdf bIftf / cg'ejsf]
sdL
− sfo{of]hgf th'{df u/L glthfd"ns
cEof;df sdL
− of]hgf th'{df tyf sfof{Gjogsf]
nflu sd{rf/Lsf] ;+Vof / 1fg ;Lkdf
sdL
− k|efjsf/L cg'udg tyf
;'k]l/j]If0f;DaGwL cg'udg ;ldltdf
sfo{of]hgf agfO{ cg'udg ug]{
cEof;df sdL
− pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng sfo{ljlw
k"0f{ ?kdf sfof{Gjogdf sdL
− nfut cg'dfgsf] ljZj;gLotfdf
sdL
− P]g tyf sfo{ljlwsf] k|fjwfg cg';f/sf]
;do / klqmofd} k'/f ug]{ .
− jflif{s gLlt, sfo{qmd tyf ah]6
th'{df lgb]{lzsf cWofjlws u/L ;f]
cg';f/sf] hgk|ltlglw /
sd{rf/Lx¿aLr 5nkmn u/L
sfof{Gjog ug]{ .
− ljifout ;ldltnfO{ ;ldltsf] e"ldsf
/ sfo{ ;~rfng;DaGwL Ifdtf ljsf;
sfo{qmd th'{df ug]{ .
− sd{rf/Lx¿sf nflu jflif{s of]hgf
th'{df;DaGwL Ifdtf ljsf; sfo{qmd
;~rfng ug]{, sd{rf/L ;+Vof j[l4
ug]{ .
− cg'udg ;ldltdf sfo{of]hgf tof/
kf/L sfo{ ug{ cg'udg tyf
;'k/Lj]If0f;DaGwL ;ldltnfO{ Ifdtf
ljsf; sfo{qmd ;~rfng ug]{
− pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng
sfo{ljlwaf/]df pkef]Qmf ;ldltnfO{
Ifdtf ljsf; tflnd cfof]hgf ug]{
− :ynut cWoogsf] cfwf/df nfut
cg'dfg tof/ ug]{
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
19
kl/R%]b 3
of]hgfsf] cjwf/-ff / k|f?k
3.1 ufp“ ljsf;sf] bL#{sflng ;f]rM
ufpFkflnsfsf] bL3{sfnLg ;f]r cfjlws of]hgf th{'df sfo{zfnf uf]i7Ldf ;xefuLx? aLrsf] 5nkmn, ljifolj1sf]
;'emfa tyf k/fdz{sf cfwf/df tof/ ul/Psf] ljsf;sf ;+efjgf, cu|0fL If]q, ufpFjf;Ln] rfx]sf] cj:yfnfO{ s]Gb|df
/fvL tof/ ul/Psf] 5 .
æpGgt s[lif, lzIff / k"jf{wf/, ;d[4L, / ;'zf;g 8'8'jfsf] cfwf/Æ
3.2 nIo tyf p$]Zo
ufpFkflnsfsf] ;dli6ut ljsf;sf nflu ufpFkflnsfsf] of]hgfa4, Gofof]lrt / lbuf] ljsf;sf] cfwf/ tof/ ug'{
d'Vo nIo lgwf{/0f ul/Psf] 5 . ;fy} o; of]hgfn] lgwf{l/t ljsf; nIo k|fKt ug{ b]xfocg';f/sf] p2]Zo lgwf{/0f
u/]sf] 5 M
− s[lif, kz'hGo, cf}Bf]lus pTkfbg Pj+ pTkfbgzLn ;]jf ;'ljwfsf] pknAwtf, u'0f:t/ / pkof]udf a[l4 ug]{
− cfwf/e"t :jf:Yo ;]jf, dfWoflds tx;Ddsf] lzIff / ;fdflhs ;'/Iff ;]jfsf] pknAwtf, u'0f:t/ / pkof]udf
a[l4 ug]{
− ahf/ tyf cfwf/e"t ;]jf ;'ljwfsf] kx'Fr tyf pkof]udf a[l4 ug]{
− ag tyf h}ljs ljljwtf / k|fs[lts >f]tsf] ;+/If0f / lbuf] pkof]udf a[l4 ug]{ .
− ufpFkflnsfsf] sfo{;Dkfbgsf] :t/ / gful/ssf] ;Gt'i6Ldf j[l4 ug]{ .
3.3 k|fyldstf tyf /-fgLltx?
ufpFkflnsf If]qsf] ;ldi6ut ljsf;sf nflu cfjlws of]hgfn] b]xfocg';f/sf ljifo If]qnfO{ ljz]if k|fyldstf lbO{
ljsf; k|of;nfO{ ;+rfng ug]{ /0fgLlt cjnDag ul/g]5M
− s[lif tyf kz'hGo pkhsf] Joj;foLs/0f / ljljlws/0f tyf pBf]u Joj;fosf] l;h{gf / ljsf;4f/f bLuf]
/f]huf/L, cfo tyf vfB ;'/Iffdf a[4L ug]{ .
− u'0f:t/Lo / Joj;flos lzIff, cfwf/e"t :jf:Yo, ;fdflhs ;'/Iff tyf ;zlQms/0f4f/f :jYo, l;h{glzn /
;Lko'Qm dfgj ;+zfwgsf] ljsf; ug]{ .
− ;xh oftfoft tyf ahf/, cfjf;, :jR5 phf{ tyf ;+rf/sf k'jf{wf/sf] ljsf;åf/f cGt/;DjGw ljsf; / ;]jf
;'ljwfsf] :t/ / kx'Fr a[l4 ug]{ .
− jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg, hnjfo' kl/jt{g cg's'ng, ;dfj]zLs/0f, ;'zf;g tyf ;bfrf/ k|jw{gnfO{
:yfgLo txsf] ljsf; k|lqmofdf PsLs[t u/L ljsf; glthfnfO{ ;dfj]zL, pTyfgzLn / bLuf] agfpg] .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
20
3.4 glthf tflnsf
ufpF ljsf;sf k|of;x?nfO{ PsLs[t u/L ufpF ljsf;sf] d"n Wo]otkm{ cu|;/ u/fpg tyf nIo k|fKt ug{
glthfd"ns of]hgfsf] 9fFrfdf PsLs[t :j?ksf] cfjlws of]hgf th'{df ul/Psf] 5 . glthfd"ns 9fFrf kl/jt{gsf]
l;4fGt cg';f/ tof/ ul/Psf] 5 . of]hgfdf :yfgLo txsf] clwsf/ If]qnfO{ cfly{s, ;fdflhs, k"jf{wf/ ljsf;, jg
tyf jftfj/0f / ;+:yfut ljsf; / ;'zf;g If]qx?df PsLs[t ul/Psf] 5 . kl/jt{gsf] l;4fGt cg';f/ tof/
ul/Psf] ufpFkflnsfsf] ;dli6ut ljsf;sf] PsLs[t glthf tflnsf b]xfocg';f/ /xsf] 5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
21
tflnsf 5 M glthf tflnsf
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
nIo M ufpFkflnsfsf]
of]hgfa4, Gofof]lrt /
lbuf] ljsf;sf] cfwf/
tof/ ug]{
k|lt kl/jf/ aflif{s cfo %),))) x'g] eGbf sd
cfDbfgL x'g] kl/jf/
k|ltzt 36 26 15 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− cWoog k|ltj]bg
− d"NofÍg k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
−
cfˆgf] pTkfbg / cfDbfgLaf6 jif{e/L vfg k'Ug]
kl/jf/
k|ltzt 41 50 60
vfBfGg pTkfbg -jf;nft_ wfg rfdn d]=6g 11537 15000 17000 k|lt JolQm vfBfGg pTkfbg jflif{s s]lh 256 333 377
cfDbfgLsf] @÷# ltxfO{eGbf a9L /sd vfgfdf vr{
ug]{ hg;+Vof
k|ltzt 30 20 15
;fgf ls;fg tyf pTkfbssf] cf}ift jflif{s cfo ?= xhf/df 60000 80000 100000
hdLgsf] pTkfbsTj k|lt x]S6/ -jflif{s cf}ift s'n
s[lif pTkfbg_
?= 60000 80000 100000
j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfsf] ;+Vof ;+Vof 1308 1000 900 :gfts tx ptL0f{ hg;+Vof hgf 514 650 814
Joj;flos k|fljlws ;Lko'Qm bIf JolQm hgf 442 850 1242
sd tf}n ePsf @ aif{d"gLsf afnaflnsf k|ltzt 3.2 2 1
dfkb08cg';f/ ag]sf cfjf; 3/ ;+Vof 0 60 100
kSsL ;8s lsld 53 75 113
?v lj?jfn] 9fs]sf] jf xl/ofnL If]q x]S6/ 2662 2700 27500
ufpFkflnsfsfsf] gLlt, sfg"g lg0f{o / ;]jf
k|jfxaf6 ;Gt'i6 ;]jfu|fxL
k|ltzt 75 90 95
c;/ ! M s[lif,
kz'hGo, cf}Bf]lus tyf
ko{6sLo pTkfbg Pj+
pTkfbgzLn ;]jf
;'ljwfsf] pknAwtf,
u'0f:t/ / pkof]udf
a[l4 ug]{
u}/ s[lif k]zf -pBd, Jofkf/ / hflu/_ df lge{/ hg;+Vof 3300 4000 5000 ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
;j]{If0f k|ltj]bg
k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− /fhgLlts l:y/tf ;lxt
;+3Lo zf;g Joj:yf
;+:yfut x''g]5 .
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;/sf/L, u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5
− hnjfo' kl/jt{g / ljkbsf] c;/
Go'g x'g]5 .
s[lif tyf kz'kfng Joj;fodf ;+nUg hg;+Vof k|ltzt 37 35 30
s[lif pkhx?sf] aflif{s d"No -Psd'i6_ xhf/ ?= 103100 150000 200000
kz'k+IfL / ;f]hGo pTkfbg d"No -aflif{s_ xhf/df ?= 27415 50000 100,000
pBf]u tyf Joj;fodf ;+nUg JolQm hgf 750 1000 1200
ed0f ug]{ aflfif{s ko{6s -jfXo_ ;+Vof 0 0 50
e|d0f ug]{ aflfif{s ko{6s -cfGtl/s_ ;+Vof 8300 15,000 20,000
ko{6g / ;]jfd"ns Joj;fodf ;+nUg JolQm hgf 0 10 50
j}sdf vftf x'g] tyf ;]jf pkof]u ug]{ kl/jf/ k|ltzt 40 80 95
pTkfbg / ahf/Ls/0f ;xsf/Ldf cfj4 ;b:o 3/kl/jf/ 1500 2500 4000
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
22
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
− j:tL PsLs[t / ;'/lIft x'g]5 .
k|ltkmn !=!M s[lif
pkhsf] Joj;foLs/0f,
ljljlws/0f / pTkfbg
a[l4 ePsf] x'g]5 .
Joj;flos pTkfbgdf ;+nUg s[ifs ;+Vof 1348 250 400 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− s[lif ljsf; /0fgLltsf]
sfof{Gjog x'g]5 .
− ;/sf/L, u};; / lghL If]qsf]
sfo{qmd / nufgLdf a[l4 x'g]5 .
− s[lif ;]jf tyf k|ljwL k|jfxdf
j}slNks k|0ffnLsf] k|of]u x'g]5 .
− ahf/ cjwf/0ff cg';f/ s[ifssf]
g]t[Tjdf s[ifL cg';Gwfg / k|ljlw
x:tfGt/0f x'g]5 .
− hnjfo' kl/jt{g tyf ljkb c;/
Go"g x'g]5
− s[lif jftfj/0fLo x|f; sd x'g]5 .
kmnkm'n Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 1000 2000 5000
t/sf/L Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 1000 1500 2000
;lqmo cu'jf jf Joj;flos s[ifs ;+Vof 40 60 120
lqmoflzn u|fdL0f s[lif sfo{stf{ ;+Vof 27 35 40
:yfgLo Joj;flos s[lif kmfd{ ;+Vof 8 50 100
;lqmo Joj;flos s[ifs ;"dx ;+Vof 38 100 150
t/sf/L pTkfbg d]=6= 904 1800 2700
kmnkm'n pTkfbg d]=6= 3504 7000 10,000
b'w pTkfbg d]=6= 1500 2000 2500 dx pTkfbg d]=6= 6 10 20
Joj;flos s[lif g;{/L ;+Vof 3 10 15
s[lif ;xsf/L ;+:yf ;+Vof 4 6 8
;xsf/Ldf cfj4 s[ifs ;+Vof 166 500 1000
sf]08 :6f]/÷/li6s :6f]/ ;+Vof 1 3 5
;]nf/ :6f]/ ;+Vof 0 2 3
s[lif pkh ;+sng tyf ahf/ k|jw{g s]Gb| ;+Vof 0 1 3
k|ltkmn !=@M v]tL
of]Uo hdLgdf l;+rfO{
;'ljwf pknAw ePsf]
x'g]5 .
!@ x} dlxgf l;+rfO{ x'g] If]q ljux 3100 4000 45000
k|of]udf cfPsf l+;rfO{ k|ljlw -;tx, kf]v/L, l8«k,
lnˆ6 cfbL_
k|sf/ 2 3 4
;'rf? l;+rfO{ cfof]hgf ;+Vof 30 40 50
k|ltkmn !=# cfw'lgs
kz'kfng Joj;fosf]
dfWodaf6 kz'hGo
pTkfbgdf cfTdlge{/
ePsf] x'g]5 .
Joj;flos kz'kfngdf ;+nUg kl/jf/ ;+Vof 100 500 1000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− s[lif ljsf; /0fgLlt sfof{Gjog
x'g]5 .
− ;/sf/L, u};; / lghL If]qsf]
sfo{qmd / nufgLdf a[l4 x'g]5
− kz' ;]jf / k|ljwL k|jfxdf
j}slNks k|0ffnLsf] k|of]u x'g]5 .
− hnjfo' kl/jt{g tyf ljkb c;/
Go"g x'g]5
kz'hGo pTkfbg ljlqm ug]{ kl/jf/ ;+Vof 240 500 1000
Joj;flos kz'kfng kmd{ ;+Vof 8 50 100
Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 200 300 500
;lqmo kz'kfng ;d"x ;+Vof 8 25 50
r/g If]q ;+Vof 3
gZn ;'wf/ tyf pkrf/ s]Gb| ;+Vof 0 1 1
lqmoflzn u|fdL0f kz' :jf:Yo sfo{stf{ ;+Vof 27 35 40
kz'kfng;DaGwL pknAw k|ljlw, -vf]k, s[lqd
k|hgg, Sof;6«];g====_ pkof]u ug]{ 3/kl/jf/
;+Vof 1000 3000 4000
b'Uw lr:ofg s]Gb|÷;+sng s]Gb| ;+Vof 0 5 9
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
23
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
k|ltkmn !=$M :yfgLo
sRrf kbfy{df
cfwfl/t pBf]usf]
:yfkgf Pj+ jhf/sf]
ljsf; ePsf] x'g]5 .
rfn' n3' pBf]u ;+Vof 0 5 10 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo zf;g Joj:yf cg';f/
pBd tyf Jofkf/ k|jw{g
;DaGwL ;+3Lo tyf :yfgLo
sfg"g tyf gLlt tTsfn th'{df
eO{ sfof{Gjog x'g]5 .
− lghL If]q aLr :j:Yo k|lt:kwf{
x'g]5 .
rfn' 3/]n' pBf]u ;+Vof 6 15 20
;'rf? Jofkf/ Joj;fo ;+Vof 237 500 700
lgsf;LhGo sRrf kbfy{sf] kl/df0f lSjG6n 250
pTkfbg / ahf/Ls/0f ;xsf/L ;+:yf ;+Vof 5 8 10
pBd ;[hgf / ljsf; ;DaGwL tflnd k|fKt pBdL ;+Vof 0 600 1000
Joj;flos ;Lkd"ns tflnd k|fKt JolQm ;+Vof 442 600 1000
k|ltkmn !=%M ko{6sLo
k"jf{wf/, ;]jf tyf
;'ljwfsf] k|jw{g ePsf]
x'g]5 .
Jojl:yt ko{6sLo :yn ;+Vof 0 6 10 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo ;+/rgf cg';f/ ko{6g
k|j{wg ;+aGwL ;+3Lo sfg"g tyf
gLlt th'{df x'g]5 .
− If]qLo cjwf/0ff cg';f/
− ;+3, k|b]z tyf :yfgLo ;/sf/,
ljsf; ;fem]bf/ / lghL If]qaf6
ko{6g ljsf;df nufgL x'g]5 .
Jojl:yt xf]d:6] / u|fdL0f ko{6sLo ufpF -t'Ntf_ ;+Vof 0 1
pknAw ko{6sLo ;]jf / ;'ljwfsf] k|sf/ ;+Vof 0 1 3
ko{6sLo:t/sf] xf]6]n tyf /]i6'/]06 ;+Vof 1 2 3
s[lif ko{6g ;+rfng :yfg ;+Vof 5 12 20
tflnd k|fKt 6'/ ufO8 ;+Vof 5 12 20
Jojl:yt jgef]h tyf kfs{ ;+Vof 0 1 2
:t/f]Gglt ul/Psf ko{6sLo ;Dkbf ;+:yf 0 6 10
tflnd k|fKt s's tyf j]6/ ;+Vof 2 6 12
ag ljxf/ If]qsf] nDafO{ ls=ld= 0 25 53
k|ltkmn !=^M ljQLo
;]jf tyf ;'ljwfsf]
kx'Frdf clea[4L x'g]5 .
;'rf? ljQLo ;+:yf / ;xsf/L ;+Vof 11 16 20 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo ;+/rgf cg';f/ ljQLo
;]jf k|bfossf] ;]jf ;dfof]hg
x'g]5 .
− ljQLo ;]jf / ;'ljwf :yfgLo
txdf lj:tf/ x'g]5 .
;]jf ;'rf? j}s zfvf tyf ljQLo ;]jf k|bfos ;+Vof 1 1 2
pknAw sf/f]af/sf] lsl;d -art / nufgL, /]ld6,
d'b|f ;6xL, Joj;flos k/fdz{_
;+Vof 2 2 4
c;/ @M cfwf/e"t
:jf:Yo ;]jf,
dfWoflds
tx;Ddsf] lzIff /
;fdflhs ;'/Iff
;]jfsf] pknAwtf,
u'0f:t/ /
pkof]udf a[l4 ug]{
.
!% b]lv ^) jif{;Ddsf ;fIf/ hg;+Vof k|ltzt 70 80 90 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− /fhgLlts l:y/tf ;lxt ;+3Lo
zf;g Joj:yf ;+:yfut x''g]5 .
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;/sf/L, u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5
− ;fdflhs ;'/Iff tyf
;sf/fTds lje]b gLlt / nlIft
sfo{qmddf lg/Gt/tf x'g]5 .
k|fljlws lzIffdf cWoog/t ljBfyL{ ;+Vof 80 160 200
pRr lzIffdf cWoog/t ljBfyL{ ;+Vof 624 800 1000
#) ldg]6leq :jf:Yo ;]jfdf kx'Fr ePsf hg;+Vof -
3/w'/L_ -ufpF3/ lSnlgssf] ;]jf ;d]t_
k|ltzt 76 80 89
k|fylds :jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn k'Ug nfUg] cf}ift
;do
306f 60 45 30
;'/lIft vfg]kfgLsf] ;]jf pkof]u ug]{ hg;+Vof ;+Vof 3266 3600 4111
:gftstx ptL0f{ ckfË ;+Vof
:gfts tx plQ0f{ ug]{ dlxnf ;+Vof 50 70 100
:yfgLo ;ldlt÷;+/rgfsf] g]t[TjbfoL kbdf dlxnf ;+Vof 450 700 1000
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
24
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
tyf cGo nlIft ju{sf] k|ltlglwTj
cfkm\gf] :jfdLtjdf crn ;DktL x'g] dlxnf k|ltzt 43 50 60
lhNnf÷If]qLo:t/ Joj;flos v]nf8L ;+Vof 6 8 10
k"j{ k|;"lt ;]jf $ k6s k|fKt ug]{ dlxnf k|ltzt 68 75 80
hLjgkof]uL ;Lk k|fKt tyf Sna, ;~hfn /
;+:yfdf cfj4 o'jf
;+Vof 15 259 465
!% b]lv ^) jif{;Ddsf ;fIf/ hg;+Vof k|ltzt 60 70 90
k|ltkmn @=!M
cfwf/e"t, k|fljlws
/ pRr lzIffdf
kx'Fr tyf bIf
hg;lStsf]
pTkfbgdf a[l4
ePsf] x'g]5 .
ljBfno jflx/ /x]sf -%–!% jif{_ afnaflnsf ;+Vof 176 0 0 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ljBfno ;'wf/
of]hgf k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− cleefjs tyf :yfgLo
;/f]sf/jfnfsf] k|lta4tf /
;xeflutfdf clea[l4 x'g]5 .
− ;/sf/L, u}/ ;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5
− ufpFkflnsfaf6 ;fdflhs ;'/Iff
tyf ;sf/fTds lje]b gLlt /
nlIft ju{ sfo{qmd th'{df /
kfngf x'g]5 .
− :yfgLo:t/df ;/sf/L, gful/s
;dfh / ;d'bfosf] ;xsfo{ /
;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
k|f/lDes afn sIffdf cWoog/t $–% aif{ ;Ddsf
afnaflnsf
;+Vof 2232 2500 3000
sIff * sf] plt0f{ b/ k|ltzt 89 95 100
sIff !) sf] lhlkP cf}ift ;+Vof 1.6 1.8 2
sIff !@ sf] lhlkP cf}ift ;+Vof 1.6 1.8 2
sIff * l;sfO{ pknAwL b/ k|ltzt 59 62 65
sIff * sf] lg/Gt/tf b/ k|ltzt 60 70 80
sIff !) sf] lg/Gt/tf b/ k|ltzt 35 43 50
afnd}qL l;sfO ljlw cjnDan ug]{ ljBfno k|ltzt 25 50 70
jfnd}qL cfwf/e"t k"jf{wf/ / ;'ljwf -ejg, rkL{,
vfg]kfgL, v]ns'b d}bfg, 3]/fjf/, kmlg{r/_ pknAw
k|ltzt 25 50 70
5fqj[QL kfpg] ljBfyL{ ;+Vof ;+Vof 6996 8000 10000
jfnSnj u7g ePsf ljBfno ;+Vof 14 25 28
lzIfs ljBfyL{ cg'kft -cfwf/e"t / dfBflds_ ;+Vof 1M37 1M35 1M35
dlxnf lzIfssf] cg'kft k|ltzt 16 25 33
Jojl:yt lj1fg / sDKo'6/ k|of]uzfnf ePsf ljBfno 0 8 12
k|fljlws ljBfno ;+Vof 0 4 5
pRr lzIff SofDk; ;+Vof 0 1 1
ljBfno jflx/ /x]sf -%–!% jif{_ afnaflnsf ;+Vof 176 0 0
k|ltkmn @=@M u'0f:t/Lo
cfwf/e't :jf:Yo ;]jfdf
kx'Fr clej[l4 ePsf]
x'g]5 .
lj/fdL kbf{ ;j{k|yd :jf:Yo rf}sL÷k|fylds :jf:Yo
s]Gb|÷c:ktfn hfg] hg;+Vof
k|ltzt 40 55 70 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
@%)) u|fdeGbf sd hGdtf}n ePsf lzz' k|ltzt 5 4 3
:jf:Yo ;+:yfdf k|;'tL u/fpg] ue{jtL dlxnf k|ltzt 90 95 100
ef8fkvfnfsf] ;+qmd0f b/ -k|lt xhf/df_ hgf 446 300 250
:jfzk|Zjf;sf] ;+qmd0f -ARI_ b/ -k|lt xhf/df_ hgf 800 650 500
:jf:Yo ;+:yfdf sfo{/t :jf:YosdL{ hgf 42 49 60
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
25
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
le6fldg P k|fKt ug]{ afnaflnsf k|ltzt 90 99 100 − ;fdflhs ;'/Iff tyf ;sf/fTds
lje]b gLlt / nlIft ju{
sfo{qmdsf] lg/Gt/tf x'g]5 .
− /fhgLlts k|lta4tf tyf
:yfgLo txsf ;/f]sf/jfnf aLr
;dGjo, ;xsfo{ / ;fem]bf/Ldf
a[l4 x'g]5 .
kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u b/ k|ltzt 25 30 35
:jf:Yo ljdf ug]{ kl/jf/ k|ltzt 5 65 90
:jf:Yo lzlj/ k6s 0 6 10
dfl;s ?kdf kmnf]ckdf cfPsf lj/fdL k|ltzt 5 30 50
:jf:Yo ;+:yfdf pknAw Go"gtd ;]jf ;'ljwf k|sf/ 15 25 32
lghL tyf ;d'bfodf cfwfl/t :jf:YosdL{ k|ltzt 5 7 10
cfof]l8go'Qm g"g k|of]u ug]{ hg;+Vof k|ltzt 90 95 100
w'jf/lxt r'Nxf] jf j}slNks OGwg k|of]u ug]{ kl/jf/ k|ltzt 15 55 80
cfwf/e't ;'ljwf -vfg]kfgL, zf}rfno, jly{Ë jf8{ /
k/fdz{ s]Gb| cfbL_ pknAw :jf:Yo ;+:yf
;+Vof 1 3 7
lj/fdL kbf{ ;j{k|yd :jf:Yo rf}sL÷k|fylds :jf:Yo
s]Gb|÷c:ktfn hfg] hg;+Vof
k|ltzt 50 65 80
@%)) u|fdeGbf sd hGdtf}n ePsf lzz' k|ltzt 5 4 3
:jf:Yo ;+:yfdf k|;'tL u/fpg] ue{jtL dlxnf k|ltzt 73 75 80
k|ltkmn @=#M :jR5
vfg]kfgLdf kx'Fr tyf
;/;kmfO{sf] If]qdf
u'0ffTds j[l4 ePsf]
x'g]5 .
lghL wf/f pknAw 3/ kl/jf/ ;+Vof 7000 7500 8277 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf]
k|ltj4tf / ;xeflutf
;dGjo, ;xsfo{ Pj+
;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
KffOknfOgaf6 ljtl/t kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof 0 300 1000
pkrf/ ul/Psf] jf ;'/lIft vfg]kfgL ;'ljwf k|fKt
3/w'/L
;+Vof 0 4111 4111
:jR5 -Kofg ePsf]_ Zff}rfno ePsf 3/w'/L ;+Vof 870 5000 8277
;fj{hlgs zf}rfno ;+Vof 0 5 7
hf]lvdo'Qm cj:yfdf ;fa'gkfgLn] xft w'g] k|ltzt 5 25 50
kmf]xf]/ juL{s/0f u/L lj;h{g ug]{ kl/jf/ ;+Vof 0 20 30
;lqmo vfg]kfgL / ;/;kmfO{ pkef]Qmf ;ldlt ;+Vof 0 5 10
k|ltkmn @=$M nlIft
tyf ljkGg ju{
;;lSts/0f eO{ gLlt
lgdf{0f txdf
;xeflutf j[l4 ePsf]
x'g]5 .
kl/jlt{t :yfgLo ;+/rgf tyf sfg"g cg';f/
;dfj]zL -dlxnf, afnaflnsf, ckfËtf ePsf JolQm
/ cGo lk5l8Psf] ju{_ ;ldlt, ;+oGq tyf ;+hfn
;+Vof 156 175 200 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− ;fdflhs ;'/Iff tyf ;sf/fTds
lje]b gLlt / nlIft ju{
n}+lus lx+;f / 5'jf5't ;DaGwL 36gf -aflif{s_ ;+Vof 10 6 4
tflnd k|fKt ckfËtf ePsf JolQm ;+Vof 5 70 150
Joj;flos ;Lkd"ns tflnd k|fKt dlxnf ;+Vof 204 450 900
p2f/, pkrf/ / ;xof]u k|fKt ug{] lx+;fhGo 36gf
kLl8t
;+Vof 0 2 3
nlIftju{af6 ph'/L u'gf;f] -aflif{s_ ;+Vof 15 7 5
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
26
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
;fdflhs ;'/Iffaf6 nfeflGjt nlIft ju{ ;+Vof 7468 8000 10000 sfo{qmdsf] lg/Gt/tf x'g]5 .
3/ Jojxf/ tyf sf/f]af/;DaGwL lg0f{odf dlxnf
;xefuL x'g] kl/jf/
;+Vof 2005 3000 3500
k|ltkmn @=%M
cfTdlge{/ tyf
l;h{glzn o'jfzlQmsf]
ljsf; tyf
pTkfbgd"ns sfo{df
o'jf ;xeflutf a[l4
ePsf] x'g]5 .
j}b]]lzs /f]huf/Ldf uPsf o'jf ;+Vof 7156 5000 3000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf]
k|ltj4tf / ;xeflutf
;dGjo, ;xsfo{ Pj+
;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
− o'jfd}qL jftfj/0f / nufgLdf
a[l4 x'g]5 .
o'jfSna, ;+hfn tyf ;+:yf ;+Vof 4 7 10
o'jf ;+nUg :yfgLo ;+/rgf jf ;+oGq ;+Vof 7 8 12
pBd, Joj;fo / :j/f]huf/Ldf ;+nUg o'jf ;+Vof 200 800 1500
sj8{xn tyf v]ns'b d}bfg ;+Vof 0 6 9
ufpFkflnsfdf ;+rflnt v]ns'b k|ltof]lutf ;+Vof 1 27 45
k|b]z tyf /fli6«o:t/ v]nf8L ;+Vof 6 7 10
/fli6«o cGt/fli6«o v]nf8L ;+Vof ;+Vof 0 0 1
k|ltkmn @=^M :yfgLo
;+:s[lt tyf ;flxTosf]
hu]gf{ tyf k|j4{g
ePsf] x'g]5 .
snf, ;+:s[lt, efiff / ;flxTodf lhNnf, k|b]z /
/fi6«sf] k|ltlglwTj ug]{ ;|i6f
;+Vof 1 2 3 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;/sf/L, u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|lta4tf
/ ;xeflutfdf clea[l4 x'g]5 .
;+/lIft snf, ;F:s[lt / ;Dkbfsf k|sf/ ;+Vof 0 1 2
snf, efiff / ;flxTonfO{ k]zfsf] ?kdf cjnDag ug{]
JolQm
;+Vof 1 2 3
:yfgLo ;+:s[lt, snf, ;Dkbf / ;flxTo;+aGwL cWoog
tyf cg';Gwfg
;+Vof 0 0 1
:yfgLo snf, ;+:s[lt, ;Dkbf, efiff;flxTodf
cfwfl/t k|sfzg
;+Vof 0 0 1
c;/ #M ahf/ tyf
cfwf/e"t ;]jf
;'ljwfsf] kx'Fr tyf
pkof]udf a[l4 ug]{
!@ x} dlxgf oftfoft ;'rf? ;8s nDafO{ ls=ld= 150 170 180 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult k|ltj]bg
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− ;d'bfosf] of]ubfg / lgu/fgLdf
a[l4 x'g]5 .
k|jl4{t tyf Jojl:yt ahf/ ;+Vof 0 1 3
;'/lIft j:tLdf a;f]af; ug]{ kl/jf/ ;+Vof 69 75 85
!@ x} dlxgf oftfoft ;'rf? ;8s nDafO{ ls=ld= 150 170 180
k|ltkmn #=!M ;8s Pj+
;xfos k"jf{wf/sf]
lj:Tff/ / ljsf; Pj+
oftfoft ;'rf? ePsf]
x'g]5 .
oftfoft ;'rf? clGtd ljGb' -s]Gb|_ ;+Vof 4 9 12 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf
/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{
Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
sfnf]kq] ;8s lsdL 13 78 113
u|fe]n ;8s lsdL 110 115 120
w'n] ;8s lsdL 30 20 10
kSsL k'n -j]nL lj|h ;d]t_ ;+Vof 20 30 40
ufpF If]qdf ;"rf? $ kfFu|] ;fj{hlgs ;jf/L ;fwg ;+Vof 100 200 300
lgoldt dd{t ;+ef/ ePsf] ;8ssf] nDafO{ lsdL 0 100 225
jfof]Ol~hlgl/Ë k|ljwL / ;8s ;fO8 j[Iff/f]k0f lsdL 0 30 50
oftfoft ;'rf? clGtd ljGb' -s]Gb|_ ;+Vof 4 9 12
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
27
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
sfnf]kq] ;8s lsdL 13 87 113 x'g]5 .
k|ltkmn #=@ ahf/,
cfjf; / j:tL ljsf;
PsLs[t, Jojl:yt /
;'/lIft ePsf] x'g]5 .
k|jl4{t tyf ;'/lIft cfjf; If]q :yfg 0 2 4 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf
/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{
Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f;+aGwL bIf JolQm ;+Vof 0 30 60
e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw / dfkb08 cg';f/ lgdf{0f
ePsf ;fj{hlgs ejg tyf ;+/rgf
;+Vof 0 0 45
e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw / dfkb08 cg';f/ lgdf{0f
ePsf cfjf; 3/
;+Vof 0 60 100
cfwf/e"t k"jf{Wff/;lxt Jojl:yt ahf/ ;+Vof 0 2 4
k|ltkmn #=#M ljB't
tyf j}slNks pmhf{sf]
lj:tf/ / pknAwtfdf
a[l4 ePsf] x'g]5 .
:yfgLo ljB't pTkfbg ls=jf 0 0 0 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
– ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf
/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{
Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
ljB't 6«fG;ld;g tyf ljt/0f nfOg lj:tf/ ls=ld= 20 30 40
;f]nf/ k|0ffnL;lxt ljB't ;]jf k'u]sf 3/kl/jf/ ;+Vof 5104 6000 8000
;'wfl/Psf] phf{ -jfof]Uof;÷Pnlk_ k|of]u ug]{ kl/jf/ ;+Vof 20 600 1000
h8fg ;f}o{ xf]d k|0ffnL ;+Vof 194 300 500
;'wfl/Psf] jf w'jf/lxt r'Nxf] h8fg ePsf kl/jf/ ;+Vof 500 2500 4111
k|ltkmn #=$M ;"rgf
Pj+ ;"rgf / ;+rf/
k|ljlwsf] kx'Frdf a[l4
ePsf] x'g]5 .
6]lnlehg / sDKo'6/ pknAw kl/jf/ ;+Vof 128 300 500 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z /
:yfgLo gLlt / sfg"g th'{df x'g]5
.
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
OG6/g]6 ;]jf k|of]u ug{] hg;+Vof k|ltzt 10 50 80
Dff]afOn k|of]ustf{ ;+Vof 5315 7000 10000
kqkqLsf, 6]nLlehg / OG6/g]6 k|of]u kl/jf/ ;+Vof 131 1500 6000
pBd Joj;fodf ;"rgf k|ljlw k|of]u ug]{ JolQm ;Vof 125 300 500
c;/ $M ag tyf
h}ljs ljljwtf /
k|fs[lts >f]tsf]
;+/If0f / lbuf]
pkof]udf a[l4 ug]{ .
?v lj?jfn] 9fs]sf] jf xl/ofnL jf jg If]q x]S6/ 2662 2700 3000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− jg, jftfj/0f gLltsf] kfngf
x'g]5 .
;+/lIft tyf Jojl:yt jg If]q x]S6/ 2662 4349 4749
;+/lIft r/g If]q j6f 0 10 20
pTkflbt bfp/f ef/L 480000 140000 240000
pTkflbt u}x|sfi7 jg k}bfj/ s]hL 2000 4000 5000
jgdf cfwfl/t pBf]u tyf Joj;fo ;+Vof 5 7 10
k|ltkmn $=!M jg tyf
hl8a'6Lsf] j}1flgs
Joj:yfkg tyf sfi7
/ u}/sfi7 jg
k}bfj/sf] pTkfbg a[l4
Jojl:yt ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg If]q x]S6/ 2662 2700 3000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
lghL jg If]q x]S6/ 10 30 50
cfod"ns sfo{ ;+rflnt jg If]q j6f 0 15 20
h}ljs ljljwtf o'Qm If]q j6f 0 3 5
u}/sfi7 jg k}bfjf/x?sf] Joj;flos v]tL ul/Psf] jg j6f 3 7 10
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
28
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
ePsf] x'g]5 .
Jojl:yt ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg If]q x]S6/ 3949 4349 4749 k|ltj]bg
x'g]5 .
− jg, jftfj/0f gLltsf] kfngf
x'g]5 .
lghL jg If]q x]S6/ 0 80 100
k|ltkmn $=@M hn,
hdLg tyf hnfwf/
If]qsf] ;+/If0f /
j}1flgs Joj:yfkgdf
clej[4L ePsf] x'g]5 .
;+/lIft kfgL d'xfg If]q j6f − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf
/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{
Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
;+/lIft v]taf/Lsf] If]qkmn x]S6/ 0 300 500
gbL lgoGq0f nDafO{ lsdL 1 3 5
pkrf/ ul/Psf]÷;+/lIft uN5L / klx/f] ;+Vof 0 10 20
;+/lIft e"–Ifo / af9L ;+j]bgzLn If]q ;+Vof 18 7 10
;+/lIft / Jojl:yt tfntn}of / l;d;f/ If]q j6f 0 2 3
jfof]Ol~hlgol/ª k|ljlw k|of]u ;+/rgfsf] nDafO{ lsdL 0 7 10
k|ltkmn $=#M ufpF
If]qsf] kof{j/0fLo
:jR5tf, hnjfo'
kl/jt{g cg's'ng
Ifdtf / ;'Gb/tfdf
clea[l4 ePsf] x'g]5 .
dgf]/~hg:yn, kfs{ / xl/t If]q ;+Vof 0 10 16 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf
/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{
Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
k|of]u ePsf kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg k|0ffnL ;+Vof 0 7 10
sDkf]i6–ljg / ufj{]h–lk6 k|of]u ug]{ kl/jf/ ;+Vof 0 400 600
k/Dk/fut phf{ -bfp/f_ k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof 4097 3000 2000
lgoldt ;/;kmfOsf] cEof; ug]{ 3/w'/L k|ltzt 5 80 100
3/leqsf] w'jfFd'Qm 3/w'/L k|ltzt 5 60 75
:yfgLo ljkb hf]lvd Go'gLs/0f tyf hnjfo'
cg's'ng sfo{of]hgf th'{df
k6s 0 0 1
k|ltkmn $=$M ljkb
hf]lvd Go'lgs/0f
;+oGq lgdf{0f tyf
Ifltdf sdL ePsf]
x'g]5 .
;'/lIft, PsLs[t / Jojl:yt j:tL÷cfjf; If]q ;+Vof 0 2 4 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− ljkb hf]lvd Go"gLs/0f x'g]5 .
j:tL cof]Uo :yfgdf a;f]af; u/]sf kl/jf/ ;+Vof 100 20 0
ljkbaf6 ePsf] aflif{s IftL -hUuf, ;+/rgf, afnL
gfnL, kz' / cGo ;DkQL_
?= xhf/ 6500 1500 1000
;'/lIft v'Nnf If]q / :yfg 7fpF 0 5 8
tflnd k|fKt :jo+;]js hgf 0 70 100
ljkb\ Joj:yfkg :yfgLo sf]if -xhf/df_ aflif{s ?= 3900 8000 10000
ljkb\ Joj:yfkgdf lqmofzLn ;+3÷;+:yfx? ;+Vof 2 3 5
c;/ %M ufkfsf]
sfo{;Dkfbgsf] :t/ /
gful/s ;Gt'i6L j[l4
ug]{ .
k|ltJolQmaflif{s ah]6 nufgL -?=xhf/df_ ?= 12 14 19 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
nlIftju{, ;zlQms/0f / Ifdtf ljsf; sfo{qmdaf6
nfelGjt ljkGg / lk5l8Psf] ju{
3/w'/L 295 795 1179
ufpFkflnsfdf pknAw k|fljlws dfgj ;+zfwg k|ltzt 51 65 75
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
29
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
ufpFkflnsfdflqmoflzn u};;, cu};;, ljsf;
;fem]bf/
;+Vof 6 9 15 − k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
k|ltkmn %=!M :yfgLo
sfg"g th'{df, ljlwsf]
zf;g / lhDd]jf/L
tyf hjfkmb]lxtf
clea[l4 ePsf] x'g]5 .
ufpFkflnsfn] :jLs[t u/]sf sfg"g tyf gLlt ;+Vof − ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf
/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{
Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
P]g ;+Vof 9 15 18
lgod tyf ljlgod ;+Vof 5 15 18
lgb]{lzsf, sfo{ljlw / dfkb08 ;+Vof 9 15 18
lqmoflzn gLltut ;ldlt tyf ;+oGq -ljwfog,
;'zf;g, n]vf, /fh:j, of]hgf tyf ah]6 th'{df,
cg'udg cfbL_
;+Vof 10 15 25
cEof; ul/Psf ;fdflhs hjfkmb]lxtfsf cf}hf/sf
k|sf/ -Ifltk"lt{ ;lxsf] gful/s j8fkq, ;fj{hlgs
;'g'jfO{, ;fj{hlgs k/LIf0f, ;fdflhs k/LIf0f,
;d'bfo :sf]/ sfo{ cfbL_
k|sf/ 2 4 5
:yfgLo sfg"g, gLlt tyf of]hgf th{'df k|lqmof
gful/s k[i7kf]if0f tyf ;'emfj lng] dfWodx?
-;+rf/ dfWod,;'rgf kf6L, cGt/lqmof, lnlvt
k|ltlqmof, ;'efj k]l6s, ;fdflhs ;~hfn cfbL_
k|sf/ 2 4 5
ufpFkfflnsf k]z ePsf ;/sf/ ;+Rffng tyf ;]jf
k|jfx ;DaGwL u'gf;f] clen]v
k|ltzt
ufpFkfflnsf k]z ePsf ;/sf/ ;+Rffng tyf ;]jf
k|jfx ;DaGwL u'gf;f] clen]v ePsf dWo] ;dfwfg
ePsf u'gf;f] clen]v
k|ltzt 9 15 18
k|ltkmn %=@M
hgk|ltlglw, sd{rf/L /
;/f]sf/jfnfsf]
;+:yfut Ifdtf
clej[l4 ePsf] x'g]5 .
ufpFkflnsfdf sfo{/t dfgj ;+zfwg ;+Vof 69 80 107 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf]
k|ltj4tf / ;xeflutf ;dGjo,
;xsfo{ Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4
x'g]5 .
ufpFkflnsf tyf j8f sfof{no ejg ;+Vof 2 5 9
;]jf ;'rf? ;]jf tyf >f]t s]Gb| -:jf:Yo, s[lif, kz'
;]jf, lzIff, ;"rgf_
;+Vof 8 13 16
ufpFkflnsfdf ;+Rfflnt ;+3Lo / k|b]z cfof]hgf
tyf sfo{qmd Pj+ OsfO{
;+Vof 0 5 15
;+rflnt :yfgLo zf;g, of]hgf th'{df tyf
;]jfk|jfx ;DaGwL Ifdtf ljsf; sfo{qmd -ufkf
cfkm}_
k6s 0 10 20
hjfkmb]lxtf Ifdtf ljsf; / clea[l4 sfo{df ;xefuL
hgk|ltlglw / gful/s ;dfh
hgf 4 50 104
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
30
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
k|ltkmn %=#M cfoj[l4
/ >f]t kl/rfng
Jojl:yt ePsf] x'g]5 .
ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo /sd -xhf/df_ ?= 1500 3000 5000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ljQLo k|ltj]bg
− ;+3Lo tyf k|b]z /fh:j sfg"g
pknAw x'g] tyf :yfgLo sfg"g
th'{df x'g]5 .
− ;+3, k|b]z, ljsf; ;fem]bf/,
u};; / ;d'bfosf] nufgL
cfsif{0f x'g]5 .
;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8af6 k|fKt /sd ?= xhf/df 75847 90000 110000
k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt /sd ?=xhf/df 2501 5000 10000
ljlQo ;dflgs/0f cg'bfg -;+3_ ?= xhf/df 87500 110000 160000
ljlQo ;dfgLs/0f -k|b]z_ ?= xhf/df 6779 15000 30000
z;t{ cg'bfg -;+3_ ?= xhf/df 159300 200000 260000
ufpFkflnsfsf] s"n aflif{s ah]6 -xhf/df_ ?= 237872 298386
374296
ufpFkflnsfsf] aflif{s jf:tljs vr{ /sd -k|ltzt_ k|ltzt 88.77 95 100
cf}ift jflif{s j]?h' /sd -xhf/df_ ?= 2500 500 100
u};;, cu};;, ljsf; ;fem]bf/af6 ;+Rfflnt
cfof]hgf÷sfo{qmdaf6 nufgL /sd -xhf/df_ ?=
1000 5000 10000
;d'bfosf] nufgL tyf of]ubfg /sd -xhf/df_ ?= 17100 20000 24000
lghL If]qsf] nufgL -xhf/df_ ? 0 2000 5000
ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo /sd -xhf/df_ ?= 1500 3000 5000
;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8af6k|fKt /sd ?= xhf/df 75847 90000 110000
k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt /sd ?=xhf/df 2501 5000 10000
k|ltkmn %=$M of]hgf
th'{df, sfof{Gjog tyf
cg'udg
;xeflutfd"ns,
glthfd'vL / Kf|efjsf/L
ePsf] x'g]5 .
v08Ls[t ljifout tyf >f]t gSzf ;lxt j:t'ut
ljj/0f tof/L tyf cBfjlws
eP÷gePsf] ePsf] cWofjlws x'g]
cWofjlws x'g]
− ufpFj:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ljQLo k|ltj]bg
− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z
/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df
x'g]5 .
− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL
If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4
x'g]5 .
− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf
/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{ Pj+
;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
:yfgLo uf}/jsf cfof]hgf ;+Vof 0 5 15 th'{Dff ePsf ljifout /0fgLlts of]hgf -ljifo_ If]q 0 3 5 glthfd"ns 9fFrfdf cfjlws of]hgf th'{df eP÷geP
sf] gePsf] cWofjlw
s x'g] cWofjlws
x'g]
glthfd"ns cg'udg vfsfdf cfwfl/t cg'udg
tyf d"NofËg of]hgf
eP÷geP
sf] gePsf]
cWofjlws x'g]
cWofjlws x'g]
s"n cfof]hgf dWo] pkef]Qmf ;ldltaf6 sfof{Gjog
ePsf cfof]hgfsf] cg'kft
k|ltzt 100 60 50
;dodf ;DkGg cfof]hgf÷sfo{qmdsf] cg'kft k|ltzt 90 95 100
cfof]hgf÷sfo{qmd cg'udg k|ltj]bg ;+Vof -k6s],
dfl;s, rf}dfl;s, aflif{s_
k6s 1 16 31
ufpFkflnsfaf6 k|sflzt b:tfj]h / k|ltj]bg ;+Vof 0 4 6
6f]n j:tLdf ;xeflutfd'ns of]hgf th'{df tyf
cg'udg k|lqmofdf nlIftju{÷;d'bfosf] k|ltlglwTj -
dlxnf, blnt, hghflt / afnaflnsf_
k|ltzt 33 40 50
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
31
glthf >[ªvnf
;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
nlIftju{ nlIft ah]6 k|ltzt 19.75 22 25
qm=;+= k|ltkmn cg';f/ k|d'v cfof]hgf / sfo{qmd
!=!=! b:Tffj]hsf] kl/R5]b $ df k|:t't 5 . ah]6 -?=
xhf/df_
k|ult tyf cg'udg
k|ltj]bg
:yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf /
;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{ Pj+
;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
32
3.5 gLlt tyf sfo{gLlt
bL3{sfnLg ;f]rtkm{ pGd'v eO{ 8'8'jf ljsf;sf] ;dli6ut nIo tyf p2]Zo xfl;n ug{ ufFpkflnsfsf]
;+:yfut Ifdtf ljsf; Pj+ ;/f]sf/jfnf;Fu ;dGjo, ;xsfo{ / ;fem]bf/L clej[4L u/L cfjlws of]hgfsf]
k|fyldstf tyf /0fgLlt sfof{Gjog ul/g]5 . of]hgfsf] nIo tyf p2]Zo k|flKtsf nflu ljifout If]qut
?kdf b]xfofg';f/sf gLlt tyf sfo{gLltx¿ cjnDag u/L /0fgLlts sfo{qmd tyf cfof]hgf sfof{Gjog
ul/g]5 .
c;/ ! -cfly{s ljsf;_ ;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{gLltx¿
k|ltkmn !=! ;Fu ;DalGwt -s[lif ljsf;_
1. e"pkof]u of]hgfsf cfwf/df v]tLof]Uo hldgsf] klxrfg ul/g]5 . klxrfg ePsf v]tLof]Uo hldgsf]
pko'Qmtfsf] ;DefJotfsf cfwf/df juL{s/0f u/L u/L ;f]xL cfwf/df s[lif sfo{nfO{ cl3 a9fOg]5 .
2. :yfgLo:t/df g} aLh j[l4sf sfo{qmd ;~rfng u/L pGgt Pj+ u'0f:t/Lo vfBfGg aLpsf] ;dod}
pknAwtf ;'lglZrt ul/g] 5 .
3. vfBfGgsf] ;d'bflos aLp a}+s :yfkgf u/L ;d'bfodf aLpsf] pknAwtf / kx'Fr j[l4 ul/g]5 .
4. Joj;flos pTkfbgsf] ;'lglZrttf u/L t/sf/L afnL, d;nfafnLnufot ufpFkflnsfn] k|fyldstf
lgwf{/0f u/]sf s[lif afnLdf v]tL ul/Psf] If]qkmnsf cfwf/df cf+lzs cg'bfgsf] Joj:yf ul/g]5 .
Joj;flos s[lifdf ;+nUg o'jfx¿nfO{ o:tf] cg'bfgdf k|fyldstf lbOg]5 .
5. Joj;flos s[lifsf] k|j4{gsf nflu cfjZos kg]{ pGgt aLp, dn tyf cf}hf/, pks/0fx¿sf] v/Lbdf
cf+lzs cg'bfg lbg] gLlt lnOg] 5 .
6. Joj;flos t/sf/L ks]6 v]tL sfo{ sDtLdf klg !)) s7\7f If]qkmndf x'g] u/L s[ifs ;d"x jf
;xsf/LnfO{ k|j4{g ug]{ / lghL pBdLnfO{ klg k|f]T;fxg ul/g] 5 . oyf;Dej afFemf] hldgnfO{ ;d]t
k|of]udf NofOg]5 .
7. dfusf] cfwf/df s[lif ;+sng s]Gb| / xf6 ahf/sf] lgdf{0f ul/g]5 . o;sf nflu pTkfbs s[ifsx¿sf]
k|ltlglwTj x'g] u/L xf6 ahf/ Joj:yfkg u/L a]Un} sfo{ljlwaf6 ;~rfng ul/g] 5 .
8. kmnkm'n Pj+ t/sf/Lsf] ;'/lIft e08f/0fsf nflu ;d"x Pj+ ;xsf/Lsf] cu'jfOdf :yfkgf u/L ;~rfng
ul/g] 5 .
9. ufkf cGtu{t /x]sf gbL vf]nf 5]psf ljkGg Pjd\ OR5's 3/w'/LnfO{ nlIft u/L au/ v]tL sfo{qmd
;~rfng ul/g]5 . au/ v]tL sfo{qmd ;~rfngsf nflu ;d"x tyf ;xsf/LnfO{ nfUg] aLp tyf
cf}hf/sf nflu %) k|ltzt cg'bfg pknAw u/fOg] 5 .
10. Ifdtf ljsf; sfo{qmdx¿ ;~rfng ubf{ ufpFkflnsfn] k|fyldstf lgwf{/0f u/]sf d'Vo afnLx¿sf]
pTkfbg / ahf/Ls/0fsf sfo{df ;+nUg ;d"x, ;xsf/Lx¿sf] ;+:yfut ljsf;df ;d]t ;3fp k'Ug] u/L
;~rfng ul/g] 5 .
11. s[lifdf oflGqs/0fsf] k|of]unfO{ k|f]T;flxt ul/g] 5 / o; sfo{sf nflu s[ifs ;d"x / ;xsf/LnfO{ oGq
pks/0f v/Lbdf %) k|ltzt cg'bfg pknAw u/fOg] 5 eg] lghL kmd{sf] xsdf @% k|ltzt cg'bfg
pknAw u/fOg] 5 .
12. s[lif ladfnfO{ k|efjsf/L agfpg hgr]tgf clej[l4 sfo{qmd ul/g]5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
33
13. pTs[i6 s[ifsnfO{ lgoldt ?kdf k'/:s[t ub}{ nlug]5 .
14. s[lif;DaGwL cg'bfgsf lqmofsnfkx¿ ;~rfng ubf{ ;d"x tyf ;xsf/Lx¿sf] xsdf %) k|ltzt
cg'bfg k|bfg ul/g]5 eg] lghL Joj;flos kmd{ tyf Joj;flos s[ifsx¿sf] xsdf @% k|ltzt
cg'bfg lbOg] 5 .
k|ltkmn !=@ ;Fu ;DalGwt -l;+rfO_
1. kSsL s'nf] lgdf{0f u/L kfgLsf] r'jfx6 lgoGq0f ul/g]5 tyf pkef]Qmf ;ldlt, s[ifs ;d"x jf ;xsf/L
dfkm{t\ cg'bfgdf dd{t ;Def/ / ;~rfng ul/g]5 .
2. ;DefJotf x]/L l;+rfO s'nf], lghL tyf ;d'xut jf]l/u+, yf]kf l;+rfO, kmf]x/f l;+rfO k|0ffnLsf]
ljsf;nfO{ hf]8 lbOg]5 .
3. kf]v/L, gx/, s'nf]x¿ lgdf{0f tyf dd{t ug{ cfjZos dd{t sf]ifsf] :yfkgf ul/g] 5 .
k|ltkmn !=# ;Fu ;DalGwt -kz'kIfLkfng_
1. Joj;flos ?kdf sDtLdf klg ;d"xn] @) Pjd\ lghLsf] xsdf % j6f pGgt ufO{÷e}+;Lkfng
Joj;fonfO{ k|j4{g ug{ %) k|ltzt cg'bfg k|bfg ul/g] 5 .
2. pGgt hftsf] v;Lafv|f, df5f, s'v'/f, a+u"/ nufot Joj;flos kz'kfng kmd{sf nflu ;d"x tyf
;xsf/Lx¿nfO{ &) k|ltzt;Dd / lghLsf] xsdf %) k|ltzt cg'bfg pknAw u/fOg] 5 .
3. s[ifs ;d"x, ;xsf/L / Joj;flos s[lif kmd{sf] lhDdfdf /xg] u/L pGgt hftsf] af]sf, /fFuf / ;fF9]
ljt/0f ul/g] 5 .
4. uf]7 ;'wf/ sfo{qmd ;d"x ;xsf/Ldfkm{t\ %) k|ltzt cg'bfgdf ;~rfng ul/g] 5 .
5. kz' pkrf/ sfo{qmd ;~rfng ubf{ :yfgLo Pu|f]e]6 ;lxtsf] ;xeflutfdf ;~rfng ul/g] 5 .
6. s[lif tyf kz'kfng Joa;fonfO{ k|j4{g ug{ :yfgLo :t/df tfnLd k|fKt k|fljlws hgzlQm pTkfbg
ub}{ hfg] gLlt lnOg]5 .
7. b'Uw ;+sng s]Gb|, b'Uw lr:ofg s]Gb| k"jf{wf/x¿sf] ljsf; sfo{df lghL, ;xsf/L, u}/;/sf/L
;+:yfx¿;Fusf] ;dGjodf lgdf{0f Pj+ ;~rfng ul/g] 5 .
8. r/0f If]q ljsf; sfo{qmdsf nflu s[ifs ;d"x, ;xsf/L / Joj;flos s[lif kmd{x¿nfO{ 3fF;sf] aLp
ljt/0f ul/g] 5 .
k|ltkmn !=$ ;Fu ;DalGwt -pBf]u tyf Jofkf/ k|j4{g_
1. k/Dk/fut ;Lkdf cfwfl/t ;fgf tyf 3/]n' pBf]ux¿sf] :yfkgfdf k|f]T;fxg ul/g] 5 .
2. Jojl:yt ahf/sf] ljsf;sf lgldQ lghL If]q;Fu ;dGjo u/L k"jf{wf/ ljsf; nufotsf sfo{qmd
;~rfng ul/g] 5 .
3. xf6 ahf/sf] ;+Vof tyf :t/df j[l4 tyf Joj:yfkg ul/g] 5 .
4. Joj;fo l;h{gf, pBdlzntf ljsf;, k|ljlw x:tfGt/0f tyf ahf/Ls/0fsf nflu o'jf nlIft Ifdtf
clej[l4sf sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 .
5. :yfgLo >d, ;Lk / k|ljlwdf cfwfl/t pBf]u Joj;fosf] :yfkgf Pj+ ;~rfngnfO{ k|fyldstf / k|>o
lbO{g] 5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
34
6. :yfgLo pTkfbgsf] ahf/Ls/0fsf nflu lghL If]q;Fu ;d]tsf] ;xsfo{df ahf/ ;"rgf s]Gb|sf] :yfkgf
ul/g] 5 .
7. lgoldt ?kdf s[lif tyf Jofkf/ d]nf ;~rfng ul/g] 5 .
k|ltkmn !=% ;Fu ;DalGwt -ko{6g_
1. ko{6sLo If]qsf] u'?of]hgf lgdf{0f tyf cGo cfjZos k"jf{wf/ ljsf;sf nflu cGt/ :yfgLo tx
nufot k|b]z ;/sf/ / ;+3Lo ;/sf/;Fu ;dGjo ul/g] 5 .
2. :yfgLo wfld{s ko{6sLo:ynx¿sf] ;+/If0f, ;]jf tyf ;'ljwf ljsf; / lj:Tff/ u/L ko{6g ljsf; /
k|j4{g ul/g] 5 .
3. ko{6g ljsf;sf nflu lkslgs :yn, kfs{, gbL tl6o If]q ko{6s d}qL x'g] ul/ lgdf{0f ul/g] 5 .
k|ltkmn !=^ ;Fu ;DalGwt -a}+s tyf ljQLo ;+:yf_ gLlt tyf sfo{gLltx¿
1. ;xsf/L;DaGwL lzIff, tflnd / ;"rgfsf] Joj:yf ul/g] 5 .
2. art k|f]T;fxg, pTkfbgd"ns If]qdf nufgL j[l4sf nflu 5nkmn tyf hgr]tgf sfo{qmd ;~rfng
ul/g] 5 .
3. ljQLo ;fIf/tfsf sfo{qmd hg:t/;Dd ;~rfng ul/g] 5 .
4. Joj;fo z'? ug{ OR5'sx¿nfO{ nfut ;fem]bf/Lsf cfwf/df Joj;fo ljsf; tfnLd ;~rfng
;~rfng ul/g] 5 .
5. ;xsf/Lx¿sf] ;+:yfut Ifdtf ;'b[9Ls/0fsf] dfWodaf6 ;'zf;g k|j4{g clej[l4 ul/g] 5 .
6. ;xsf/Lx¿af6 k|bfg ul/g] ;]jfdf ;a}sf] ;'ne kx'Frsf lgldQ ;xhLs/0f ul/g] 5 .
c;/ @ -;fdflhs ljsf;_ ;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{gLltx¿
k|ltkmn @=! -z}lIfs ljsf;_ ;Fu ;DalGwt
1. :yfgLo ;/sf/, k|b]z ;/sf/ u};; / ;d'bfo;Fusf] ;xsfo{df ljBfno ejg lgdf{0fsf nflu ;|f]tsf]
Joj:yf ul/g]5 .
2. ljBfno dfWoflds lzIffnfO{ u'0f:t/Lo tyf k|lt:kwL{ u/fpg lgoldt cg'udg, cfw'lgs ;+rf/
k|ljwLsf] pkof]u, z}lIfs If]qsf cg's/0fLo gd'gfx?sf] cg';/0f / :yfgLo kf7\oqmdsf] tof/L u/L
nfu' ul/g]5 .
3. ljBfno tyf b/aGbL ;dfof]hg tyf b/aGbL yksf nflu k|b]z / ;+3Lo ;/sf/;Fu kxn ul/g]5 .
4. ;dofg's"n lzIfs tflndsf] Joj:yf u/L l;sfO pknAwLnfO{ sfo{;Dkfbg;Fu cfj4 ul/g]5 .
5. cg'udg tyf d"Nof+sgnfO{ ;xeflutfd"ns / k|efjsf/L agfOg]5 .
6. lzIf0f l;sfOdf cfw'lgs k|ljlw leqØfO{ k7gkf7gsf] jftfj/0fdf ;'wf/ ul/g]5 .
7. ljBfyL{ pkl:yltnfO{ ufpFkflnsfsf] ;]jf k|jfx;Fu cfj4 u/]/ / lbjf vfhfsf] Joj:yf u/L pkl:ylt
b/ a9fOg]5 .
8. pRr lzIffsf] nflu :yfgLo:t/df SofDk; ;+rfng ug{ ;|f]t, k"jf{wf/ / ;DaGwgsf nflu kxn ul/g]5.
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
35
k|ltkmn @=@ -cfwf/e"t :jf:Yo_ ;Fu ;DalGwt
1. :yfgLo ;/sf/, k|b]z ;/sf/ tyf ;+3;+:yf / ;d'bfo;Fusf] ;xsfo{df :jf:Yo ;+:yfsf] ejg
lgdf{0fsf nflu ;|f]tsf] Joj:yf ul/g]5 .
2. dfkb08cg';f/ ;a} :jf:Yo rf}sLx¿sf nflu cfjZos ejg, 3]/faf/, pks/0f / cf}ifwLsf] Joj:yf
ul/g]5 .
3. :jf:Yo If]qdf sfd ug{] /fli6«o cGt/f{li6«o ;+:yf;Fu ;dGjo ul/ cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfnfO{ k|efjsf/L
ul/g]5 .
4. ;a} :jf:Yo ;+:yfx¿df yk ;]jf lj:tf/ u/L yk :jf:Yo ;'ljwf lj:tf/ ul/g]5 .
5. sd{rf/Lx¿nfO{ tflnd cfjZostfcg';f/ pknAw u/fpg] / l;s]sf] l;k Jojxf/df Nofpg] s'/f
;'lglZrt ul/g]5 .
k|ltkmn @=# -vfg]kfgL tyf ;/;kmfO_ ;Fu ;DalGwt
1. vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf;DaGwL gLlt tyf sfo{of]hgf th'{df ul/g]5 .
2. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO If]qsf] bLuf]kgfsf nflu dd{t ;+Def/ sf]if Joj:Yff ;lxt pkef]Stf ;ldltsf]
e"ldsfnfO{ s[oflzn u/fO{ ckgTj clej[l4sf ul/g]5 .
3. Ps 3/ Ps wf/f / zf}rfnosf] Joj:yfnfO{ sfof{Gjogdf NofO{ k"0f{ ;/;kmfOo'St ufpFkflnsf 3f]if0ff
ul/g]5 .
4. Knfl:6s / l;;fhGo kmf]x/nfO{ Jojl:yt ug{ ;r]tgfTds tyf lg/f]wfTds pkfo cjnDag ul/g]5 .
k|ltkmn @=$ -nlIft ju{ tyf ;dfj]zLs/0f_ ;Fu ;DalGwt
1. dlxnf, cflbjf;L hghflt, blnt, cNk;ª\Vos, ljkGg ju{nfO{ ;sf/fTds lje]b / cy{k"0f{
;xeflutfsf] ;'lglZrtfsf nflu nlIft sfo{qmdx¿ ;+rfng ul/g]5 .
2. ;fdflhs s'k|yfsf ?kdf /x]sf 5'jf5'tnfO{ pGd'ng ul/ ;';Eo ;dfh :yfkgfnfO{ ;a} ;/f]sf/jfnfsf]
;femf k|of;af6 cleofgsf ?kdf cufl8 a9fOg]5 .
3. ljkGg tyf nlIft ju{sf] nflu ;+:yfut ;+/rgf / Ifdtf ljsf; ul/ dlxnf, blnt, jfnjflnsf, h]i7
gful/s, ckf+utf ePsf JolStsf cfjZos cj;/ / ;'ljwfsf] ;'lglZrtf ul/g]5 .
4. ckf+utf afnjflnsf k'g:yfkgf s]Gb|sf] :yfkgf / ckf+utf ;'rgf s]Gb| :yfkgf ul/g]5 .
5. afnd}qL ufpFkflnsfsf] ?kdf :yflkt ug{ ;a} If]qdf afn ;xeflutfsf] ;'lglZglrttf, afnd}qL
k"jf{wf/ lgdf{0f / afn sNof0fsf/L sf]if :yfkgf ul/ afnd}qL ufpFkflnsf 3f]if0ffnfO{ ;'lgZrt
ul/g]5 .
6. h]i7 gful/ssf] 1fg / ;Lk x:tfGt/0fsf] nflu cfjZos ultljwL ;~rfng ul/g]5 .
k|ltkmn @=% -o'jf tyf v]bs'b_ ;Fu ;DalGwt
1. v]nd}bfg lgdf{0f tyf :t/f]GgtL, k|lzIf0f / v]ns'b k|ltof]lutf dfkm{t :j:y / cg';flzt o'jf
cleofgnfO{ k|efjsf/L ?kdf sfo{Gjog ul/g]5 .
2. :yfgLotf cg's'nsf] /f]huf/Lsf cj;/ ;[hgf ug{ o'jf :j/f]huf/ sfo{qmdnfO{ Ifdtf ljsf; ;lxt
:j/f]huf/ / Joj;fodf o'jfnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 .
3. ljsf; lgdf{0f / ;fdflhs ?kfGt/0fdf o'jf ;xeflutf / kl/rngnfO{ k|f]T;flxt ul/g]5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
36
k|ltkmn @=^ -snf, ;F:s[lt tyf efiff_ ;Fu ;DalGwt
1. wfld{s k'/fQflTjs ;Dkbf klxrfg ul/ ;+/If0f, k|j{4g / k|rf/ k|;f/ ug{ ljz]if sfo{qmd ;+rfng
ul/g]5 .
2. :yfgLo df}lns :yfgLo snf, ;+:s[lt, ;Dkbf ;+/If0f / k|j4{g ug{ snf s]Gb| / ;+u|fxno :yfkgfnfO{
k|b]z tyf ;+3Lo lgsfo;Fu ;xsfo{ ul/g]5 .
4. ;fF:s[lt / k'/fTjflQs If]qsf] af/]df cWoog / cg';GwfgnfO{ k|j{4g ul/g]5 .
c;/ #M k"jf{wf/ ljsf;;DaGwL gLlt tyf sfo{gLltx¿
;8s, k'n tyf oftfoft -k|ltkmn #=! ;Fu ;DalGwt_
1. ?= @% nfveGbf a9L nfutsf ;8s, k'n, ejg, l;+rfO / vfg]kfgLsf cfof]hgf lgdf{0f ug'{k"j{
cfof]hgfsf] lj:t[t ;j]{If0f u/L lj:t[t kl/of]hgf k|ltj]bg -l8lkcf/_ tof/ u/L cfof]hgf :jLs[tL /
ah]6 ljlgof]hg ul/g]5 .
2. ufpFkflnsf oftfoft u'?of]hgf th'{df u/L ;f]sf] k|fyldstf cg';f/ ;8s -lkr, u|fe]n, gofF lgdf{0f_
lgdf{0f ul/g]5 .
3. cfd pkef]Qmfsf] -nfut_ ;xeflutfdf ;+/rgf lgdf{0f sfo{df sDtLdf @) k|ltzt / u|fe]n, df6f] tyf
sfo{df sDtLdf #) k|ltzt gub, >d / ;fdu|Lsf] of]ubfg clgjfo{ h'6fO{ cfof]hgf ;~rfng
ul/g]5 .
4. ?= @% nfv ;Ddsf] cfof]hgf ldtJooL x'g], ;xeflutf / u'0f:t/ j[4L x'g] cj:yfdf pkef]tmf
;ldltaf6 cfof]hgf lgdf{0f ug{ k|fyldstf lbOg] 5 .
5. cfd pkef]tmf÷;d'bfosf] ;xeflutf -gub, >dbfg jf j:t'ut ;xof]u_ kl/df0f PsLg ePkl5 ;f]
cg';f/ pkef]Qmf ;ldlt dfkm{t cfof]hgf sfof{Gjog ul/g]5 .
6. pkef]Qmf ;ldltåf/f cfof]hgf lgdf{0f ug'{ k"j{ pkef]Qmf ;ldltnfO{ cfof]hgfsf] k|fljlws kIf -l8hfOg,
Oli6d]6, dfkb08, dd{t;+ef/ cflb_ / Joj:yfksLo kIf -pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng, vl/b k|lqmof,
lhDd]jf/L afF8kmfF8, /sd lgsf;f, sfo{of]hgf, ;fj{hlgs k/LIf0f tyf km/kmf/s cfbL_ ljifodf
Jojl:yt ?kdf tflnd k|bfg u/L Ifdtf clej[l4 ul/g]5 .
7. cfof]hgfsf] ;~rfngsf] cj:yf tyf ;DkGg ePkl5 cfd pkef]Qmf tyf ;/f]sf/jfnfsf] ;xeflutf /
gful/s ;dfh ;+:yfsf] ;xhLs/0fdf ;fj{hlgs ;'g'jfO{, ;fj{hlgs k/LIf0fnfO{ clgjfo{ u/L
cfof]hgfsf] kf/blz{tf, k|Effjsfl/tf / hjfkmb]xLtf clej[l4 ul/g]5 .
8. ufpFkflnsfaf6 ;8s tyf ejg;DaGwL dfkb08 tof/ tyf :jLs[t u/L ;f] cg';f/ ;8s rf}8f
ul/g]5 tyf ejg lgdf{0fnfO{ lgodg ul/g]5 .
9. ufpFkflnsfsf] :yfgLo b//]6 -lgdf{0f ;fdu|L, Hofnf / ef8f_ lgwf{/0f b/ u/L ;f] cg';f/ cfof]hgfsf]
Ol:6d]6 tof/ ul/g]5 .
10. ;+3 tyf k|b]z:t/sf] Nofj jf sDkgL dfkm{t Nofj 6]:6sf] Joj:yf u/L cfof]hgfsf] u'0f:t/ sfod
ul/g]5 .
11. ;8ssf] bfofFafofF / cfof]hgf :yn j/Lk/L af]6la?jf /f]k0f, jfof]OlGhlgol/Ë k|ljlwsf] k|of]u u/L
cfof]hgfnfO{ lbuf] / jftfj/0fd}qL agfOg]5 .
12. gofF ;+/rgf cg';f/ pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng sfo{ljlw kl/dfh{g u/L ;f] cg';f/ pkef]Qmf
;ldltåf/f cfof]hgf sfof{Gjogsf] Joj:yf ul/g]5 .
13. k"jf{wf/ ljsf; ;DaGwL cfof]hgf lgdf{0f ubf{ cfof]hgfsf] ;~rfng ldtJooL x'g], nfut ;xeflutf
tyf k|efjsfl/tf j[l4sf] ;'lglZrttf x'g] cj:yfdf k"jf{wf/ lgdf{0f sfo{nfO{ cfjZostf cg';f/ 6f]n
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
37
ljsf; ;+:yf, dlxnf tyf cfdf ;d"x, ljBfno tyf :jf:Yo ;+:yf Joj:yfkg ;ldlt, ;fd'bflos /
u};; dfkm{t ;d]t sfof{Gjog ug]{ Joj:yfkg ul/g]5 .
k|ltkmn #=@ - cfjf;, ejg, a:tL / ahf/ Joj:yfkg _ ;Fu ;DalGwt
14. PsLs[t j:TfL / ahf/ s]Gb| nflu hUuf PsLs/0f u/L Jojl:yt ahf/ / a:tLsf] ljsf; ul/g]5 .
15. ahf/ Joj:yfkg / k'jf{wf/ lgdf{0fdf :yfgLo pBdL tyf Joj;foLsf] nfut ;xeflutf ;~rfng ul/g]
5 .
16. e"pkof]u of]hgf cg';f/ 5l/Psf tyf hf]lvddf /x]sf a:tLnfO{ :yfgfGt/0f u/L PsLs[t a:tLsf]
ljsf; ul/g] 5 .
17. k/Dk/fut / k|fljlws ;+efJotfsf] cWoogsf] cfwf/df hldgsf] jlu{s/0f u/L ;f] cg';f/ hldgsf]
pkof]unfO{ s8fOsf ;fy nfu" ul/g] 5 .
18. ;fj{hlgs hUufsf] klxrfg, nut ;+sng tyf gfk gS;fËg u/L ;fj{hlgs pkof]usf] nflu kl/rfng
ul/g] 5 .
19. e"sDk k|lt/f]wL ;+/rgf lgdf{0f ug{sf] nflu j:tL ljsf;, zx/L o]fhgf tyf ejg lgdf{0f dfkb08
tof/ u/L sfof{Gjog ul/g]5 .
20. ;8s clwsf/ If]q, ejgsf] dfkb08 tof/ u/L ufpFaf;LnfO{ hfgsf/L lbO{ ;f]sf] kl/kfngf clej[l4
ul/g]5 .
21. e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f k|ljlwaf/] :yfgLo ;d'bfonfO{ hfgsf/L lbg] tyf gS;fkf; clgjfo{
ul/g]5 .
22. afFw, :k/ tyf gfnfsf] lgdf{0f u/L hf]lvddf /x]sf a:tL, k"jf{Wff/x¿sf] ;+/If0f / ;'/Iffsf] Joj:yf
ul/g]5 .
k|ltkmn #=# -ljB't\ tyf j}slNks pmhf{_ ;Fu ;DalGwt
1. ;f}o{ phf{, afof]UofF;, ;'wfl/Psf] r'Nxf] k|j{wgsf nflu 6f]n ljsf; ;+:yf tyf :yfgLo u};; kl/rfng
u/L ;r]tgf sfo{qmd ;~rfng tyf k|f]T;fxgsf] Joj:yf ul/g]5 .
2. :yfgLo pkef]Qmf tyf ufpFkflnsf / ljB't\ k|flws/0fsf] nfut ;xeflutf s]Gb|Lo k|;f/0f nfO{g lj:tf/
ul/g]5 .
k|ltkmn #=$ -;"rgf / ;+rf/ tyf k|ljlw_ ;Fu ;DalGwt
1. g]kfn 6]lnsd, Pg;]n, :df6{;]n 6]lnsDo'lgzg / OG6/g]6 tyf 6]lnlehg ;]jf k|bfos sDkgL;Fu
;dGjo u/L 6]lnkmf]g, OG6/g]6 lj:tf/ tyf Ifdtf clej[l4 ul/g]5 .
2. ufpFkflnsfsf] ultljlw, ;"\rgf, ;dfrf/ tyf k|ult ljj/0f, ;kmn cEof;sf] ljj/0f k|sfzg /
k|;f/0fsf] nflu :yfgLo d]l8of tyf ;]jf k|bfos kl/rfng ul/g]5 .
23. ufpFkflnsfn] k|jfx ug]{ ;]jf tyf ;'ljwf, k|ult ljj/0f, ;kmn cEof;, ;]jf k|jfxsf] :t/ / gful/s
;Gt'i6L ;DaGwL ;"rgf tyf ljj/0f k|sfzg / k|;f/0fsf] nflu :yfgLo ldl8ofsf] kl/rfng ul/g]5 .
24. ufpF sfo{kflnsf ;DalGwt ;j} sfof{nodf PsLs[t ;]jf k|jfxsf nflu OG6/g]6, CCTV Sofd]/f h8fg,
l8lh6n tyf cl8of] gf]l6; jf]8{, O{–xflh/L Joj:yf ufpF sfo{kflnsf sfof{no, j8f sfof{no / ;]jf
s]Gbx¿ tyf ljwfnox?df ;d]t qmdzM klg lj:tf/ l8lh6n k|0fnLsf k|ljlwx? nfO{ c+lusf/ ul/g]5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
38
c;/ $M jg, jftfj/0f tyf ljkb\;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{gLltx¿
k|ltkmn $=! -jg tyf h}ljs ljljwtf_ ;Fu ;DalGwt
1. jghGo tyf jgdf cfwfl/t pTkfbgsf] nflu ahf/sf] ;'lglZrttf ug{ ufpFkflnsfaf6
;/f]sf/jfnfx¿ ;Fu ;dGjo ul/g]5 .
2. ;fd'bflos tyf gLlh jgsf ;d"xnfO{ jflif{s k|ltj]bg tof/ kf/L ufFpkflnsf:t/df k]z ug{] Joj:yf
u/L lgodgdf ;3fp k'¥ofOg]5 .
3. jg ;d"xx¿sf] ;d"xut?kdf ;fj{hlgs kl/If0fsf] Joj:yf tyf ;DalGwt kl/If0fsf] k|ltj]bg /
;'emfj kfngf eP gePsf] ;dLIff ug{] Joj:yf ul/g]5 .
4. ;d'bfo, k|zf;g tyf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;dGjo ub{} jg cltqmd0f, rf]/L lzsf/L tyf jg 89]nf]sf]
;xeflutfd"ns 9+un] lgoGq0f ul/g]5 .
5. ufFpkflnsfleq kfOg] jg:kltsf] clen]v tof/ ul/g]5 tyf nf]kf]Gd'v jg:klt tyf jGohGt'
k|hfltx¿sf] klxrfg / ;+j4{g u/L kof{j/0fLo ko{6gdf 6]jf k'¥ofOg]5 . o;sf nflu ljz]if
sfo{qmdx¿ th'{df u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 .
6. w]/} k'/fgf af]6lj?jfsf] Joj:yfkg / gofF af]6lj?jf x's{g] (regeneration) jftfj/0f l;h{gf ub{} o;
sfo{nfO{ ljkGg ;d'bfosf] hLljsf]kfh{g;Fu cfj4 ul/g]5 .
7. nf]kf]Gd'v k|hfltsf] klxrfg / ;+/If0f u/L jgsf] u'0f:t/ / h}ljs ljljwtf j[l4df 6]jf k'¥ofOg]5 .
k|ltkmn $=@ -e";+/If0f_ ;Fu ;DalGwt
1. 5f8f j:t'nfO{ k"0f{?kdf aGb]h nufO{ 5f8f 5f8\g]nfO{ cfly{s hl/jfgf ug{] Joj:yf ul/g]5 .
2. ufFpkflnsfsf hf]lvdo'St If]qx¿df vfgLhGo j:t'sf] pTvgg\ cg'dlt lbg' cl3 ;DefJotf
cWoognfO{ clgjfo{ ul/g]5 .
3. afof]Ol~hlgol/ª, :yfgLo ;fwg, ;|f]t, >dnufot t'ngfTds ?kn] sd vr{sf e";+/If0f ljlwx¿sf]
k|of]u u/L vr{df ldtJolotf ckgfOg]5 .
4. vf]nfgfnfdf k|fyldstfsf cfwf/df b'j}lt/ akm/ hf]g sfod ug{], t6aGwg ug{] tyf j[Iff/f]k0f u/L
xl/ofnL a9fpFb} nlug]5 .
5. e";+/If0fsf nflu ufFpkflnsfsf] ;|f]t ck'u x'g] ePsf] x'Fbf ;+3Lo / k|b]z ;/sf/;Fu kxn u/L
t6aGwg / e";+/If0fsf 7"nf cfof]hgfx¿ sfof{Gjogdf NofOg]5 .
6. ufFpkflnsfsf] hf]lvd If]qx¿df lul§, jfn'jf, df6f] tyf u|fensf] pTvgg\df /f]s nufO{ hf]lvd If]qsf]
;+/If0fdf 6]jf k'¥ofOg]5 .
k|ltkmn $=# -ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg_ ;Fu ;DalGwt
1. hf]lvdo'Qm j:tLx¿sf] klxrfg / k|fyldsLs/0f ub{} k|fyldstfsf cfwf/df cNkLs/0f sfo{qmdx¿
;~rfng ul/g]5 .
2. e"pkof]u of]hgf th'{df u/L e"ldsf] clwstd ;b'kof]u, bLuf] Joj:yfkg tyf hf]lvd Go"gLs/0f
ul/g]5 .
3. ;du| ufFpkflnsf If]qsf] ;+s6f;Ggtf, Ifdtf tyf hf]lvdsf] gS;f+sg u/L hf]lvd k|f]kmfOn tof/
ul/g]5 .
4. cfkt\sfnLg p2f/ ;fdu|Lx¿ ;w}+ cBfjlws xfntdf /flvg]5, sfo{bnx¿nfO{ ;do ;dodf Ifdtf
ljsf; u/L ;b}j r':t /flvg]5 tyf ljkb\sf] ;dodf s]xL ;doleq} ;f] :yfgdf k'uL p2f/ /fxt ug{
;Sg] Joj:yfsf nflu ;do ;dodf s[lqd cEof;x¿ ul/g]5g\ .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
39
5. ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf cGo If]qx¿df :yfgLo ;d'bfo, /fli6«o cGt/f{li6«o ;+3;+:yf tyf cGo
;/f]sf/jfnfx¿;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{df sfo{ ;~rfng ul/g]5 .
6. ufFpkflnsfdf cGo zLif{sdf vr{ x'g g;sL afFsL /x]sf] /sd ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg sf]ifdf hDdf
u/L vr{ ug{ ;Sg] gLltut Joj:yf ul/g]5 .
k|ltkmn $=$ -hnjfo' kl/jt{g cg's"ng_ ;Fu ;DalGwt
1. k"jf{wf/sf sfo{qmdx¿ ;~rfng ug'{cl3 jftfj/0fLo cWoog (EIA, IEE_ nfO{ clgjfo{ ul/g] gLltut
Joj:yfnfO{ s8fOsf ;fy sfof{Gjog ul/g]5 .
2. hnjfo' kl/jt{g cg's"ng tyf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgnfO{ ufFpkflnsfsf] of]hgf rqmdf d"n
k|jfxLs/0f ul/g]5 .
3. tTsfnLg, dWosfnLg tyf bL3{sfnLg sfo{x¿ klxrfg u/L cg's"ngnfO{ a9L bLuf] / e/kbf{]
agfOg]5 .
4. hnjfo' kl/jt{g cg's"ngsf nflu k/Dk/fut k|ljlwsf] klxrfg tyf gofF k|ljlwx¿sf] ;d]t cjnDag
u/L pko'Qmtfsf cfwf/df PsLs[t cEof;df hf]8 lbOg]5 .
5. l;;fhGo / Knfli6shGo j:t'x¿ qmdzM lgif]w ug{ j}slNks pkfox?sf] qmlds k|j4{g ul/g]5 .
c;/ %M ;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf;;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{gLltx¿
k|ltkmn %=! ;Fu ;DalGwt -;';fzg tyf hjfkmb]lxtf_
1. rf}]dfl;s ?kdf ;fj{hlgs ;'g'jfO{ sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .
2. ;a} sfof{nox¿df Ifltk"lt{;lxtsf] gful/s j8fkq tof/ ul/g]5.
3. sfo{ljlw agfO{ ;]jfu|fxLsf] ;Gt'i6L dfkg ul/g]5 .
4. ;"rgf clwsf/L / u'gf;f] ;'g'jfO{sf] sfo{ljlw tof/ ul/ nfu" ul/g]5 .
5. ;'zf;g tyf kf/bzL{tf;DaGwL sfo{ljlw tof/ u/L nfu" ul/g]5 .
6. afnd}qL, ckf8\ud}qL, h]i7 gful/sd}qL ljsf;sf] cjwf/0ff nfu" ul/g]5 .
7. Uff=kf= tyf j8f sfof{nodf ;]jfu|fxLnfO{ k|tLIffsIfsf] Joj:yf ul/g]5 .
k|ltkmn %=@ ;Fu ;+alGwt -;+:yfut tyf dfgj ;+;fwg_
1. Uff=kf= tyf j8fdf PsLs[t ;]jf k|jfxsf nflu k"jf{wf/ Joj:yfkg ul/g]5 .
2. ;a} j8f / ufkfsf] ljifout zfvfsf] sfo{sIf ;fwg ;DkGg u/L Jojl:yt ul/g] 5 .
3. ;a} j8fdf a}7s sIf / uf=kf=df ;efxn Jojl:yt ul/g]5 .
4. ;a} j8fdf ljB't\ nfOgsf] lj:tf/ ug{sf nflu kxn ul/g]5 .
5. cfjZos sd{rf/L kbk"lt{sf] nflu kxn ul/g]5 .
6. ljifout zfvf u7g u/L sfo{ ljj/0f :ki6 ul/g]5 .
7. ;a} j8fdf 6]lnkmf]g / OG6/g]6sf] Joj:yf ul/g]5 .
8. j8f;lxt uf=kf=sf sd{rf/Lsf] Ifdtf ljsf;sf nflu of]hgf / ah]6, ;"rgf k|ljlw, n]vf k|0ffnL
clen]vLs/0f:yfgLo ;/sf/ ;~rfng tyf ;"rgf k|ljlw;DaGwL tflnd ;~rfngul/g]5 .
9. Goflos tyf laifout ;ldltx¿sf] Ifdtf ljsf;sf nflu tflnd ul/g]5 .
10. Goflos ;ldltsf] nflu Ohnf;sf] Joj:yf ul/g]5 .
11. k|To]s j8fdf d]nldnfk s]Gb| :yfkgf u/L % hgfsf b/n] d]nldnfkstf{ tyf dWo:tstf{ pTkfbg u/L
;"rL btf{ ul/g] 5 .
12. k|To]s j8f sfof{no / ufkfdf :jR5 vfg]kfgL tyf zf}rfnosf] plrtJoj:yfkg ul/g]5 .
13. ljB't\sf] s]Gb|Lo k|zf/0f nfO{ hf]8\g kxn ug]{ / k|Tos j8f sfof{nosf hl8t ;f]nf/ l;:6dsf] :t/
pGgtL ul/g]5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
40
14. pTs[i7 hgk|ltlglw / sd{rf/L k|f]T;fxg sfo{qmd .
k|ltkmn %=# ;Fu ;DalGwt -Uff=kf= sf] cfDbfgL tyf vr{ Joj:yfkg
1. cfGtl/s cfosf] ;Defjgfsf] cWoog / k|If]k0f ul/g]5 .
2. cfGtl/s cfosf] bfo/f j[l4 ul/g]5 .
3. cfjZostf cg';f/ ;+3Lo, k|b]z tyf cGo lgsfo;Fu ah]6sf nflu kxn tyf ;dGjo ul/g]5 .
4. cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL sfo{ljlw th'{df tyf cfn]k zfvf Jojl:yt ul/g]5 .
5. a]?h' c;'nL tyf Go"gLs/0fsf nflu sfo{of]hgf lgdf0f{ u/L ;f] cg';f/ sfo{ ul/g]5 .
6. k|To]s jif{ # hgf pTs[i6 s/bftfnfO{ k'/:s[t ul/g]5 .
7. lghL If]q;Fu ;dGjo u/L ;femf nufgLdf ljsf; lgdf0f{df ;xsfo{ ul/g]5 .
8. ljsf; ;fem]bf/;Fusf] ;dGjo tyf ;xsfo{df ah]6 th'{df ul/g]5 .
k|ltkmn %=$ ;Fu ;DalGwt-of]hgf th'{df tyf cg'udg _
1. ;xeflud"ns / ;dfj]zL cjwf/0ff cg';f/ of]hgf th'{df u/L sfof{Gjog ul/g]5.
2. hg;+Vof, e"uf]n / :yfgLo cfjZostfsf cfwf/df ;|f]t kl/rfng ul/g]5 .
3. tf]lsPsf] ;do / k|lqmof cg';f/ jflif{s of]hgf tyf th'{df u/L nfu" ul/g]5 .
4. k|To]s jif{ of]hgf th'{df, sfof{Gjog / cg'udg;DaGwL Ifdtf ljsf; ul/g]5 . -sd{rf/L /
hgk|ltlglw_
5. k|To]s jif{ cg'udg / d"Nof8\sg;DaGwL sfo{of]hgf agfO sfo{ ul/g]5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
41
kl/R%]b 4
sfof{Gjog of]hgf
4.1 ;|f]t cg'dfg tyf k|If]k-f
ufpFkflnsfsf] g]t[Tjdf t'h{df ePsf] cfjlws ufpF ljsf; of]hgf ufpF ljsf;sf ;a} ;/f]sf/jfnfx?sf] ;fy{s
k|oTgaf6 sfof{Gjog x'g]5 . glthf tflnsfdf pNn]lvt nIo k|fKt ug{ th'{Dff ul/Psf] sfof{Gjog tyf nufgL
of]hgfdf ufpFkflnsfn] cfGtl/s / jfXo >f]taf6 xfl;n ug]{ cfosf cltl/Qm ;a} ;/f]sf/jfnfsf] nufgL
;d]t k|If]k0f u/L of]hgfsf] nflu pknAw cg'dflgt ;|f]tdf ;dfj]z ul/Psf] 5 . of]hgfsf] ;+efJo >f]t tyf
;f] sf] k|If]k0f b]xfocg';f/ k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf 6M k|If]k-f ul/Psf] cfjlws÷aflif{s ah]^ ah]6sf >f]tx? jflif{s k||If]k0f -cfly{s aif{ cg';f/ /sd ?= xhf/df_
@)&%÷&^ @)&^÷&& @)&&÷&* @)&*÷&( @)&(÷*) s"n
ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo 2000 2400 3000 3600 5000 881071 ;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8 k|fKt 15847 187224 200000 228000 250000 26502 k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt 2501 3001 5000 6000 10000 589000 ljlQo ;dflgs/0f -;+3_ 87500 105000 110000 126500 160000 77914 ljlQo ;dflgs/0f -k|b]z_ 6779 8135 15000 18000 30000 1050460 z;t{ cg'bfg 159300 191160 200000 240000 260000 53000 ljz]if cg'bfg 0 8000 10000 15000 20000 161000 ;dk'/s cg'bfg 0 15000 30000 36000 80000 23200 u};;, cu};;, ljsf; ;fem]]bf/af6 ;+Rfflnt
cfof]hgf÷sfo{qmdaf6 nufgL
1000 1200 5000 6000 10000 161000
cGo cfof]hgf tyf kl/of]hgf 20000 25000 30000 36000 50000 103620 ;d'bfosf] nufgL tyf of]ubfg 17100 20520 20000 22000 24000 10900 gLlh If]qsf] nufgL 0 1500 2000 2400 5000 881071
hDdf 312027 568140 630000 739500 904000 3153667
4.2 sfo{qmd tyf of]hgf
cfjlws of]hgfsf] nIo k|fKtLsf] nflu ;+rfng ug]{ ljifout sfo{qmd tyf of]hgf, ef}lts nIo, sfo{qmd ug]{
:yfg, cg'dflgt nfut tyf lhDd]jf/L ;lxtsf] sfo{ljefhg b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
42
tflnsf 7M cfjlws of]hgfsf] glthf k|flKtsf] nflu th'{df ul/Psf sfo{qmd tyf of]hgf
ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf
cfof]hgf PsfO{
of]hgfsf] nIo
cg'dflgt nfut
-?= xhf/_ :yfgut ljj/0f cfwf/ jif{
)&%÷)&^
s'n nIo
-@)&(÷*)_
cfly{s ljsf;
k|ltkmn !=!M s[lifhGo j:t'sf] pTkfbg / pTkfbsTj j[l4 ePsf] x''g]5 .
1.1.1. jfnL aLpm pTkfbg, Joj:yfkg tyf k|;f/ k6s 0 5 26000 − 1.1.2. t/sf/L v]tL k|j4{g k6s 0 5 70000 −
1.1.3. kmnk'mn v]tL lj:tf/ s7\7f 1000 7000 41000 − 1.1.4. s[lif k"jf{wf/ lgdf{0f j6f 0 10 26500 − 1.1.5. s[lif Joj;fo k|f]T;fxg sfo{qmd k6s 0 5 38420 − 1.1.6. d;nf afnL k|j4{g tyf lj:tf/ s7\7f 160 500 3000 −
k|ltkmn !=! sf] hDdf 204920
k|ltkmn !=@ v]tLof]Uo hldgdf kof{Kt / lgoldt l;+rfO ;]jf pknAw ePsf] x'g]5 .
1.2.1. l;+rfO k"jf{wf/ lj:tf/ ;+Vof 0 120 65000 − 1.2.2. l;+rfO k'jf{wf/ dd{t sf]if :yfkgf ;+Vof 0 1 10000 − k|ltkmn !=@ sf] hDdf 75000
k|ltkmn !=# cfw'lgs kz'kfng Joj;fosf] dfWodaf6 kz'hGo pTkfbgdf j[l4 ePsf] x'g]5 .
1.3.1. Joj;flos kz'k+IfL ljsf; k6s 0 5 105700 − 1.3.2. Joj:ffoLs Ifdtf ljsf; k6s 0 5 21000 − 1.3.3. kz' ljsf; k"jf{wf/ lgdf{0f ;+Vof 0 2 15000 −
k|ltkmn !=# sf] hDdf 141700
k|ltkmn !=$M :yfgLo sRrf kbfy{df cfwfl/t pBf]u tyf /f]huf/Lsf] ;[hgf ePsf] x'g]5
1.4.1. cf}Bf]lus k"jf{wf/ lgdf{0f ;+Vof 2 10 19000 −
1.4.2. Joj;flos hg;lSt ljsf; ;+Vof 0 300 12500 −
1.4.3. s[lif tyf Jofkf/ d]nf ;~rfng k6s 0 5 2500 − k|ltkmn !=$ sf] hDdf 34000
k|ltkmn !=%M ufpFkflnsfdf ko{6s cfudg / ko{6g;Da4 cfDbfgLdf j[l4 ePsf] x'g]5 .
1.5.1 ufpFkflnsf If]qdf /x]sf ko{6sLo If]qsf] u'?
of]hgf lgdf{0f
k6s 0 1 2000 −
1.5.2 ko{6sLo k"jf{wf/ lgdf{0f Psd'i6 0 1 100000 −
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
43
ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf
cfof]hgf
PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut
-?= xhf/_
:yfgut ljj/0f
k|ltkmn !=% sf] hDdf 102000
k|ltkmn !=^M ljQLo ;]jfdf ;d'bfosf] kx'Fr ;'lglZrt ePsf] x'g]5 .
1.6.1 ljQLo ;]jf k|j4{g k6s 0 5 14600 − 1.6.2 Joj;fo ljsf; tflnd hgf 0 40 6000 −
k|ltkmn !=^ sf] hDdf 20600
cfly{s ljsf; If]qsf] hDdf 578220
;fdflhs ljsf;
k|ltkmn @=!M cfwf/e"t, k|fljlws / pRr lzIffdf kx'Fr tyf bIf hg;lStsf] pTkfbgdf a[l4 ePsf] x'g]5 .
2.1.1. ljBfno ef}lts k"jf{wf/ lgdf{0f k6s 0 5 198100 − 2.1.2. ljBfno z}lIfs u'0f:t/ ;'wf/ ljBfno 0 56 32601 − 2.1.3. ljBfno hg;lSt Joj:yfkg ljBfno 0 56 21160 − 2.1.4. jfn ljsf; s]Gb| Joj:yfkg ;+Vof 6 122 39600 − 2.1.5. z}lIfs If]q lj:tf/ ;+Vof 0 6 60000 −
k|ltkmn @=! sf] hDdf 351461
k|ltkmn @=@ u'0f:t/Lo cfwf/e't :jf:Yo ;]jfdf kx'Fr clej[l4 ePsf] x'g]5 . 2.2.1. :jf:Yo ;+:yfsf nflu ef}lts k"jf{wf/ ljsf; k6s 0 5 224925 − 2.2.2. :jf:YosdL{x¿sf nflu Ifdtf clej[l4 tflnd k6s 5 19 5000 − 2.2.3. :jf:Yo ;]jf lj:tf/ 6 6 6500 −
k|ltkmn @=@ sf] hDdf 236425
k|ltkmn @=#M :jR5 vfg]kfgLdf kx'Fr tyf ;/;kmfO{sf] If]qdf u'0ffTds j[l4 ePsf] x'g]5 .
2.3.1. :jR5 vfg]kfgLdf kx'Fr lj:tf/ 132 169100 − 2.3.2. vfg]kfgL cfof]hgf Joj:yfkg tyf ;'b[9Ls/0f k6s 0 5 6048 − 2.3.3. ;fj{hlgs zf}rfno lgdf{0f ;+Vof 1 7 2000 −
k|ltkmn @=# sf] hDdf 177148
k|ltkmn @=$M nlIft tyf ljkGg ju{ ;;lSts/0f eO{ gLlt lgdf{0f txdf ;xeflutf j[l4 ePsf] x'g]5 .
2.4.1. nlIft ju{ Ifdtf ljsf; hgf 0 2275 17240 − 2.4.2. nlIft ju{ ;+/rgf lgdf{0f ;+Vof 6 11 11120 − 2.4.3. nlIft ju{ lxt k|j4{g k6s 0 5 35250 − 2.4.4. ;fdflhs ;'wf/ k|f]T;fxg k6s 0 5 6650 −
k|ltkmn @=$ sf] hDdf 70260
k|ltkmn @=%M v]ns'b If]qsf] ;+:yfut ljsf; eO cg';fzLt / Joj;flos v]nf8L pTkfbg ePsf] x'g]5 .
2.5.1. v]ns'b k"jf{wf/ ljsf; ;+Vof 0 10 42500 −
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
44
ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf
cfof]hgf
PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut
-?= xhf/_
:yfgut ljj/0f
2.5.2. v]ns'b :t/Ls/0f k6s 0 8 16000 − k|ltkmn @=% sf] hDdf 58500
k|ltkmn @=^M :yfgLo snf / ;+:s[ltsf] klxrfg / ;+/If0f ePsf] x'g]5 .
2.5.3. snf tyf ;+:s[lt cWoog k6s 0 1 500 − 2.5.4. :yfgLo ;fF:s[lts ;+u|fxno :yfkgf ;+Vof 0 1 2500 − k|ltkmn @=% sf] hDdf 3000
;fdflhs ljsf; If]qsf] hDdf 826534
3.1.1. sfnf]kq] tyf kSsL ;8s lgdf{0f ls=ld= 53 113 112500 − 3.1.2. ;xfos ;+/rgf ;lxt u|fe]n ;8s lgdf{0f ls=ld= 110 120 810000 −
3.1.3. gofF 6«ofs ;8s lgdf{0f ls=ld= 190 423 186400 −
3.1.4. lgoldt, cfjlws / cfsl:ds ;8s dd{t
;+ef/
ls=ld= 0 296 88500 −
3.1.5. ;8s k'n, shj] tyf sNe6{ j6f
-:yfg_
20 46 750000
3.1.6. emf]n'ª] k'n lgdf{0f / dd{t :yfg 3 18 100000
3.1.7. j;:6f08 tyf k|ltIffno lgdf{0f :yfg 5 15 5000 – 3.1.8. hn ko{6g ls=ld= 0 3 265000 −
3.1.9. Eo" 6fj/ lgdf{0f :yfg 0 1 150000 – k|ltkmn #=! sf] hDdf 2367400
k|ltkmn #=@M ahf/, cfjf; / j:tL PsLs[t, Jojl:yt / ;'/lIft ePsf] x'g]5 .
3.2.1 hUuf PsLs/0f;lxt Plss[t j:tL lgdf{0f :yfg 0 4 200000 – 3.2.2 ;8s, gfnL, ;6/, ;fj{hlgs zf}rfno,
kflsË :yn, xl/ofnL ;lxt ahf/
Joj:yfkg
ahf/
s]Gb
;+Vof
0 3 300000 −
3.2.3 ;fd'bflos ejg ;lxt ;'/lIft cf>o :yn
lgdf{0f
;+Vof 0 8 12000 −
3.2.4 PsLs[t ;]jf k|jfx;lxtsf] ufpF sfo{kflnsf
tyf j8f sfof{no ejg
;+Vof 0 9 300000 –
3.2.5 xl/ofnL kfs{ lgdf{0f / zflGtahf/ kfs{
lj:tf/
:yfg 0 5 20000 −
3.2.6 e"pkof]u gLlt tyf hf]lgË;lxt e"pkof]u
of]hgf
k6s 0 1 2000
3.2.7 8lDkË ;fO6 lgdf{0f :yfg 0 1 80000 −
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
45
ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf
cfof]hgf
PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut
-?= xhf/_
:yfgut ljj/0f
3.2.8 e'sDk k|lt/f]wL k"jf{wf/ lgdf{0f tflnd hgf 0 60 2000 −
3.2.9 gSzf kf;, e"sDk k|lt/f]wL lgdf{0f, ;8s
clwsf/ If]q / dfkb08 af/] ;r]tgf
sfo{qmd
k6s 0 10 1000
k|ltkmn #=@ sf] hDdf 917000
k|ltkmn #=#M ljB't tyf j}slNks pmhf{sf] lj:tf/ / pknAwtfdf a[l4 ePsf] x'g]5 .
#=#=! ;f]nf/df cfwf/Lt l8k jf]/Lu+ pTkfbg cfof]hgf
;+Vof
3 15 200000
#=#=@ ;/sf/L sfof{nodf ;f]nf/ jlQ lj:tf/ ;+Vof 0 13 10000 −
#=#=# ljB'tLs/0f cfof]hgf -6«fG;ld;g tyf
ljt/0f nfOg lgdf{0f
ls=ld= 0 60 600000 −
#=#=$ ;f}o{ phf{ k|0ffnL lj:tf/ ;+Vof 3813 4111 29800 −
#=#=% jfof]Uof; k|jw{g tyf lj:tf/ ;+Vof 20 1000 9800 −
#=#=^ ;'wfl/Psf] w'jf/lxt r'Nxf] k|j{wg ;+Vof 500 4111 1800 −
#=#=& sfof{nodf ljB't nfOg lj:tf/ tyf :t/f]Gglt j8f ;+Vof 0 9 1800
k|ltkmn #=# sf] hDdf 853200
k|ltkmn #=$M ;"rgf Pj+ ;"rgf / ;+rf/ k|ljlwsf] kx'Frdf a[l4 ePsf] x'g]5 .
3.4.1. ;"rgf k|ljlw :yfkgf tyf ;+rfng ;+Vof 0 9 5750 −
3.4.2. l8lh6n k|ljlw lj:tf/ ;km\6jo/ 0 3 3100 −
3.4.3. 6]lnkmf]g 6fj/ lgdf{0f ;+Vof 6 10 0 −
3.4.4. hgtf tyf ;]jfu|xL cGtlqmof / ;r]tLs/0f s[ofsnfk
;+Vof
0 135 3900 −
3.4.5. k|fljlws Ifdtf ljsf; k6s 0 10 2200 −
3.4.6. kqsf/ j[QL ljsf; tyf lxt sf]if :yfkgf k6s 0 5 1000 −
k|ltkmn $=! sf] hDdf 15500
k"jf{wf/ ljsf; hDdf 4153100
jg, jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg
k|ltkmn $=!M jg ;|f]tsf] ;+/If0f, d'xfg ;+/If0f, j}1flgs Joj:yfkg, ;+lrtL tyf cfDbfgLdf j[l4 ePsf] x'g]5 .
4.1.1. jg If]q lj:tf/ tyf xl/ofnL k|j4{g s7\7f 0 475 44000 −
4.1.2. jg If]q ;+/If0f tyf ;Daw{g alsld 0 160 41000 −
4.1.3. jg Joj:yfkg ;'wf/ jg ;+Vof 0 150 20500 −
4.1.4. j}1flgs jg Joj:yfkg x]S6/ 0 500 5000 −
4.1.5. jgdf cfwfl/t cfocfh{g k|j4{g k6s 0 5 13700 −
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
46
ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf
cfof]hgf
PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut
-?= xhf/_
:yfgut ljj/0f
4.1.6. jGohGt' gf]S;fgL Go"gLs/0f k6s 0 5 500 −
4.1.7. jg k|fljlws Ifdtf ljsf; j6f 0 10 500 −
k|ltkmn $=! sf] hDdf 125200
k|ltkmn $=@M hnfwf/ tyf e"ldsf] PsLs[t tyf Jojl:yt pkof]udf j[l4 ePsf] x'g]5 .
4.2.1. e"Ifo lgoGq0f ;+Vof 0 55 150000 −
4.2.2. hnfwf/ ;+/If0f x]S6/ 0 316 23000 −
4.2.3. ux|f ;'wf/ sfo{qmd x]S6/ 0 20 10000 −
k|ltkmn $=@ sf] hDdf 183000
k|ltkmn $=#M kof{j/0fLo :jR5tf / hnjfo' kl/jt{g cg's'ntfdf j[l4 ePsf] x'g]5 .
4.3.1. xl/ofnL Kffs{ tyf dgf]/~hg :yn lgdf{0f j6f 0 16 30000 −
4.3.2. kmf]xf]/ d}nf Joj:yfkg :yfg 0 12 1000 −
4.3.3. hnjfo' kl/jt{g cg's"ng sfo{qmd j6f 0 8 800 −
k|ltkmn $=# sf] hDdf 31800
k|ltkmn $=$M ljkb\hGo Iflt gf]S;fgL Go"gLs/0f ePsf] x'g]5 .
4.4.1 PsLs[t tyf ;'/lIft j:tL lgdf{0f j:tL
;+Vof
1 13 250000 −
4.4.2 ljkb\ pTyfglzn Ifdtf ljsf; k6s 0 5 11800 −
4.4.3 ljkb\ Joj:yfksLo ;+/rgfTds ;'wf/ k6s 0 8 4200 −
k|ltkmn $=$ sf] hDdf 266000
jg, jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg hDdf 606000
;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf;
k|ltkmn %=!M :yfgLo sfg"g, gLlt th'{df / kfngf clej[l4 ePsf] x'g]5 -;'zf;g tyf hjfkmb]lxtf_.
5.1.1 ;'zf;g k|j4{gsf nflu cf}hf/ cf}hf/ 0 4 8800 −
5.1.2 ;'zf;gsf nflu Ifdtf ljsf; k6s 0 5 2200 −
5.1.3 P]g, lgod, sfo{ljlw / lgb]{lzsf lgdf{0f ;+Vof 23 40 2000 −
5.1.4 ;"rgf s]Gb| :yfkgf tyf Joj:yfkg ;+Vof 0 1 750 −
5.1.5 ;]jfu|fxL k|tLIff sIf Joj:yfkg j6f 0 7 1000 −
k|ltkmn %=! sf] hDdf 14750
k|ltkmn %=@M ufpFkflnsf tyf j8f sfof{nosf] ;+:yfut Ifdtf, dfgj ;+zfwg / sfo{ bIftfdf clej[l4 ePsf] x'g]5
5.2.1 sfof{no Joj:yfkg ;+Vof 0 58 16850 −
5.2.2 d]nldnfk s]Gb| :yfkgf hgf 0 40 500 −
5.2.3 ;+:yfut Ifdtf ljsf; k6s 0 25 5750 −
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
47
ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf
cfof]hgf
PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut
-?= xhf/_
:yfgut ljj/0f
5.2.4 ;jf/L ;fwg Joj:yfkg ;+Vof 15 33 23000 −
5.2.5 sd{rf/L tyf hgk|ltlglw k|f]T;fxg hgf 0 15 500 −
5.2.6 kbflwsf/L / sd{rf/L cWoog tyf l6d ljlN8ª k6s 0 5 3600 −
k|ltkmn %=@ sf] hDdf 50200
k|ltkmn %=#M ufpFkflnsfsf] cfGtl/s tyf jfXo ;|f]t kl/rfngdf j[l4 ePsf] x'g]5 ->f]t kl/rfng_.
5.3.1 cfGtl/s cfosf] ;+efjgf cWoog / k|If]k0f k6s 0 2 1200 −
5.3.2 s/bftf lzIff sfo{qmd k6s 0 40 1200 −
5.3.3 pTs[i6 s/bftf k|]fT;fxg sfo{qmd hgf 0 15 150 −
5.3.4 ;fem]bf/;Fu ;dGjo sfo{qmd k6s 0 10 2500 −
5.3.5 cf=n]=k= zfvf :yfkgf zfvf 0 1 300 −
5.3.6 /fh:j zfvf ;'b[9Ls/0f k6s 0 1 1000 −
k|ltkmn %=# sf] hDdf 6350
k|ltkmn %=$M of]hgf th'{df, sfof{Gjog tyf cg'udg glthfd"ns tyf k|efjsf/L ePsf] x'g]5 -of]hgf Joj:yfkg_.
5.4.1 of]hgf;DaGwL Ifdtf ljsf; k6s 0 5 5500 −
5.4.2 cg'udg tyf d"Nofª\sg sfo{qmd k6s 0 20 2000 −
5.4.3 cfjlws of]hgf cBfjlws sfo{qmd k6s 0 2 1000 −
5.4.4 pkef]Qmf ;ldlt k|f]T;fxg sfo{qmd k6s 0 15 300 −
k|ltkmn %=# sf] hDdf 8800
;'zf;g / ;+:yfug ljsf; hDdf 79700
hDdf s'n cg'dflgt jh]6 ?= 6208504
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
48
4.3 ljifoIf]q cg';f/ k|:tfljt ah]^ cfjlws of]hgf cg';f/ ljifo If]qut % aif{sf] ah]6 k|Io]k0f b]xfo cg';f/ k|:t't ul/Psf] 5 . h;df %
jif{sf] s'n jh]6 ? ^ cj{ @) s/f]8 *@ nfv )$ xhf/ cg'dfg ul/Psf] 5 . rfn" cf=j=sf] ah]6sf
cfwf/df jflif{s !% k|ltztsf b/n] cfoj[l4 x'g;Sg] cfwf/df % jif{sf] s'n cg'dflgt cfo u0fgf ubf{
ufpFkflnsfsf] s'n cfo s/Lj ?= # cj{ % s/f]8 x'g] b]lvG5 . o;y{ cfjlws of]hgfsf] k|fyldstfsf
cfwf/df k|:tfljt lqmofsnfkx?sf] sfof{Gjogsf nflu k|efjsf/L ;dGjo Pj+ Joj:yfkg ug'{kg]{ b]lvG5 .
tflnsf 8 M ljifoIf]q cg';f/ s'n k|:tfljt ah]^
ljifo If]q s'n cg'dflgt nfut -?= xhf/_ k|ltzt
!= cfly{s ljsf; 578220 9.31
k|ltkmn !=! -s[lif ljsf;_ hDdf 204920 3.30
k|ltkmn !=@ -l;+rfO{_ hDdf 75000 1.21
k|ltkmn !=# -kz' ljsf;_ hDdf 141700 2.28
k|ltkmn !=$ -pBd tyf Joj;fo_ hDdf 34000 0.55
k|ltkmn !=%- ko{6g ljsf;_ hDdf 102000 1.64
k|ltkmn !=^ -a}+s tyf ljlQo ;+:yf_ hDdf 20600 0.33
@= ;fdflhs ljsf; 826534 13.31
k|ltkmn @=! -lzIff_ hDdf 351461 5.66
k|ltkmn @=@ -:jf:Yo_ 236425 3.81
k|ltkmn @=# -vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{_ hDdf 177148 2.85
k|ltkmn @=$ -nlIft ju{ tyf ;dfj]zLs/0f_ hDdf 70260 1.13
k|ltkmn @=% -o'jf_ hDdf 58500 0.94
k|ltkmn @=^ -snf ;+:s[lt_ hDdf 3000 0.05
#= k'jf{wf/ ljsf; 4153100 66.89 k|ltkmn #=! -;8s tyf oftfoft_ hDdf 2367400 38.13
k|ltkmn #=@ -cfjf; tyf j:tL_ hDdf 917000 14.77
k|ltkmn #=# -ljB't tyf phf{_ 853200 13.74
k|ltkmn #=$ -;"rgf tyf ;+rf/_ hDdf 15500 0.25
$=jg, jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg 606000 9.76
k|ltkmn $=!M -jg tyf h}ljs ljljwtf_ hDdf 125200 2.02
k|ltkmn $=@M -hnfwf/ tyf e'ld ;+/If0f_ hDdf 183000 2.95
k|ltkmn $=#M -;'Gb/tf tyf :jR5tf_ hDdf 31800 0.51
k|ltkmn $=$ -ljkb Joj:yfkg_ hDdf 266000 4.28
%= ;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; 44650 0.72
k|ltkmn %=! -P]g, lgod tyf sfo{ljlw / hjfkmb]lxtf_ hDDff 14750 0.24
k|ltkmn %=@ -;+:yfut tyf dfgj ;+;fwg Ifdtf_ 14750 0.24
k|ltkmn %=# ->f]t kl/rfng_ hDdf 6350 0.10
k|ltkmn %=$ -of]hgf Joj:yfkg _ 8800 0.14
s'n ah]6 6208504 100.00
4.4 <f]t kl/rfng /-fgLlt
cfjlws of]hgf cg';f/ ljifo If]qut % aif{sf] ah]6 s'n jh]6 ? ^ cj{ @) s/f]8 *% nfv $ xhf/
cg'dfg ul/Psf] 5 . ut cf=j= @)&$.&% sf] oyfy{ / rfn" cf=j=sf] cg'dflgt ;lxt cfufdL % jif{sf]
ufpFkflnsfsf] cg'dflgt cfo ? # cj{ % s/f]8 cg\'dfg ul/Psf]df gk'u >f]t /sdsf] kl/rfngsf nflu
b]xfo cg';f/sf] /0fgLlt clVtof/ ul/g] 5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
49
• cfGtl/s >f]t - ag k}bfj/ pTkfbg, vlgh / s/ tyf z'Ns_ bfo/f / b/ a9fpg]
• ;+3Lo / k|b]z ;/sf/;Fu cg'bfg /sd a9fpg k}/jL ug]{
• u};; tyf ljsf; ;fem]bf/;Fu ;fem]bf/L / ;xsfo{ ug]{
• :jb]z tyf ljb]zdf ePsf ;+:yf tyf JolQmaf6 ;xof]u h'6fpg]
• hg>d, :yfgLo ;|f]t / ;fdu|L of]ubfgdf a[l4 ug]{
4.5 cfjlws of]hgf sfof{Gjog
cfjlws of]hgfdf cfwfl/t eO{ jflif{s of]hgf tyf ah]6 th'{df u/L cfjlws of]hgfsf] sfof{Gjog ul/g]5
. o;/L jfli{fs of]hgf tyf jh]6 th'{df ubf{ cfjlws of]hgfsf] ;du| nIo, /0fgLlt tyf k|fyldstf, gLlt
tyf sfo{gLlt Pj+ sfo{qmdnfO{ cfwf/ lnO{g]5 . jflif{s ?kdf th'{df ul/g] sfo{qmd tyf cfof]hgfsf]
PsLs[t of]hgf tyf ah]6 th'{dfsf] 9fFrf cg';"rL @ df lbO{Psf] 5 .
4.5 cg'udg tyf d"Nof‚g
cfjlws ufpF ljsf; of]hgfsf] k|efj, c;/, k|ltkmnsf] glthf dfkg tyf ;+rflnt sfo{qmdsf] k|lqmof
cg'udg ul/g] 5 . k|lqmof cg'udg tyf k|fKt glthfsf] dfkg ug]{ lhDd]jf/L ufpF sfo{kflnsfsf] x'g]5 eg]
o; sfo{df ;'k/Lj]If0f tyf cg'udg ;ldltnfO{{ kl/rfng ug]{5 . ufpFkflnsfsf] cfjlws ljsf; of]hgfsf]
cg'udg tyf d"NofÍgsf] lhDd]jf/L tyf ljlw b]xfocg';f/ /x]sf] 5 .
ufpF sfo{kflnsf tyf ljifout ;ldlt
;'k/Lj]If0f tyf cg'udg ;ldlt
lhNnf ;dGjo ;ldlt
ljifout zfvf pkzfvf,, kl/of]hgf, ;+3, ;+:yf
gful/s ;dfh ;+:yf tyf t]>f] kIf
cfjlws ufpF ljsf; of]hgfsf] cg'udg tyf d"NofÍgsf cf}hf/ tyf ljlw b]xfocg';f/ /xg]5 .
:ynut cg'udg
sfo{of]hgf -nIo_ / k|ult ljr t'ngf
gful/s cg'udg
glthfdf cfwfl/t 9fFrf cg';f/ aflif{s ;dLIff
glthfd"ns 9fFrf cg';f/ ;xeflutfd"ns dWofjlw ;dLIff
glthfd"ns 9fFRff cg';f/ ;xeflutfd"ns clGtd ;dLIff -t]>f] kIfaf6 d"NofÍg_
cfjlws ufpF ljsf; of]hgfsf] glthfd"\ns cg'udg tyf d"NofÍg 9fRff cg';'lr ! pNn]v eP cg';f/
k|ltj]bg tof/ u/L ;ldIff tyf k[i7kf]if0f ug'{ kg]{5 . cfjlws tyf aflif{s of]hgfsf] cg'udg tyf
d"NofÍgsf] k|lqmof b]xfocg';f/ x'g' kg]{5 .
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
50
tflnsf 9M cfjlws of]hgfsf] cg'udg tyf d"Nof+sg k|lqmof s] cg'udg ug]{< s;n] cg'udg ug]{< slxn] cg'udg ug]{< s;/L cg'udg ug]{<
sfo{qmd jf
k|lqmof cg'udg
;'kl/j]If0f tyf cg'udg
;ldlt, j8f ;ldlt,
;/sf/L / u};;, kl/of]hgf
k6s], dfl;s,
rf}dfl;s / aflif{s
:ynut cg'udg ug]{
rf}dfl;s sfo{of]hgfsf] nIo / k|ult
ljj/0fsf] t'ngf ug]{
k|ltkmn cg'udg ufpF sfo{kflnsf,
;'kl/j]If0f tyf cg'udg
;ldlt
rf}dfl;s,
cw{jflif{s, aflif{s
/ dWofjlw
:ynut cg'udg ug]{
aflif{s sfo{of]hgfsf] nIo / k|ult
ljj/0fsf] t'ngf ug]{
glthfd"ns cg'udg vfsf cg';f/
glthf dfkg ug]{
c;/ tx
cg'udg
;'kl/j]If0f tyf cg'udg
;ldlt / t]>f] kIf
aflif{s, dWofjlw /
clGtd aif{
;xeflutfd"ns 5nkmn ug]{
glthfd"ns cg'udg vfsf cg';f/
glthf dfkg ug]{
gd"gf ;j]{If0f ug]{
k|efj tx
cg'udg
;'kl/j]If0f tyf cg'udg
;ldlt / t]>f] kIf
dWofjlw / clGtd
aif{
glthfd"ns cg'udg vfsf cg';f/
glthf dfkg ug]{
;xeflutfd"ns 5nkmn ug]{
cWoog tyf ;j]{If0f ug]{
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
51
cg';"rL 1M cfjlws of]hgfsf] glthfd"ns cg'udg tyf d"Noff‚g of]hgf
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
nIo M
ufpFkflnsfsf]
of]hgfa4,
Gofof]lrt / lbuf]
ljsf;sf] cfwf/
tof/ ug]{
k|lt kl/jf/ aflif{s cfo %),))) x'g] eGbf sd
cfDbfgL x'g] kl/jf/
k|ltzt 36 26 15 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− cWoog k|ltj]bg
− d"NofÍg k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− clGtd
− dWofjlw
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− t]>f] kIf
cfˆgf] pTkfbg / cfDbfgLaf6 jif{e/L vfg k'Ug]
kl/jf/
k|ltzt 41 50 60
vfBfGg pTkfbg -jf;nft_ wfg rfdn d]=6g 11537 15000 17000 k|lt JolQm vfBfGg pTkfbg jflif{s s]lh 256 333 377
cfDbfgLsf] @÷# ltxfO{eGbf a9L /sd vfgfdf
vr{ ug]{ hg;+Vof
k|ltzt 30 20 15
;fgf ls;fg tyf pTkfbssf] cf}ift jflif{s cfo ?= xhf/df 60000 80000 100000
hdLgsf] pTkfbsTj k|lt x]S6/ -jflif{s cf}ift
s'n s[lif pTkfbg_
?= 60000 80000 100000
j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfsf] ;+Vof ;+Vof 1308 1000 900 :gfts tx ptL0f{ hg;+Vof hgf 514 650 814
Joj;flos k|fljlws ;Lko'Qm bIf JolQm hgf 442 850 1242
sd tf}n ePsf @ aif{d"gLsf afnaflnsf k|ltzt 3.2 2 1
dfkb08cg';f/ ag]sf cfjf; 3/ ;+Vof 0 60 100
kSsL ;8s lsld 53 75 113
?v lj?jfn] 9fs]sf] jf xl/ofnL If]q x]S6/ 2662 2700 27500
ufpFkflnsfsfsf] gLlt, sfg"g lg0f{o / ;]jf
k|jfxaf6 ;Gt'i6 ;]jfu|fxL
k|ltzt 75 90 95
c;/ ! M s[lif,
kz'hGo, cf}Bf]lus
tyf ko{6sLo
pTkfbg Pj+
pTkfbgzLn ;]jf
;'ljwfsf] pknAwtf,
u'0f:t/ / pkof]udf
a[l4 ug]{
u}/ s[lif k]zf -pBd, Jofkf/ / hflu/_ df lge{/ hg;+Vof 3300 4000 5000 ufpF j:t'ut ljj/0f
-k|f]kmfOn_
;j]{If0f k|ltj]bg
k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− clGtd
− dWofjlw
− aflif{s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− s[lif, kz' tyf
;xsf/L zfvf
− t]>f] kIf
s[lif tyf kz'kfng Joj;fodf ;+nUg hg;+Vof k|ltzt 37 35 30
s[lif pkhx?sf] aflif{s d"No -Psd'i6_ xhf/ ?= 103100 150000 200000
kz'k+IfL / ;f]hGo pTkfbg d"No -aflif{s_
xhf/df
?= 27415 50000 100,000
pBf]u tyf Joj;fodf ;+nUg JolQm hgf 750 1000 1200
ed0f ug]{ aflfif{s ko{6s -jfXo_ ;+Vof 0 0 50
e|d0f ug]{ aflfif{s ko{6s -cfGtl/s_ ;+Vof 8300 15,000 20,000
ko{6g / ;]jfd"ns Joj;fodf ;+nUg JolQm hgf 0 10 50
j}sdf vftf x'g] tyf ;]jf pkof]u ug]{ kl/jf/ k|ltzt 40 80 95
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
52
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
pTkfbg / ahf/Ls/0f ;xsf/Ldf cfj4 ;b:o 3/kl/jf/ 1500 2500 4000
k|ltkmn !=!M s[lif
pkhsf]
Joj;foLs/0f,
ljljlws/0f /
pTkfbg a[l4 ePsf]
x'g]5 .
Joj;flos pTkfbgdf ;+nUg s[ifs ;+Vof 1348 250 400 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− ljifout ;ldlt
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− l;+rfO{ sfof{no
jf O{sfO{x?
kmnkm'n Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 1000 2000 5000
t/sf/L Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 1000 1500 2000
;lqmo cu'jf jf Joj;flos s[ifs ;+Vof 40 60 120
lqmoflzn u|fdL0f s[lif sfo{stf{ ;+Vof 27 35 40
:yfgLo Joj;flos s[lif kmfd{ ;+Vof 8 50 100
;lqmo Joj;flos s[ifs ;"dx ;+Vof 38 100 150
t/sf/L pTkfbg d]=6= 904 1800 2700
kmnkm'n pTkfbg d]=6= 3504 7000 10,000
b'w pTkfbg d]=6= 1500 2000 2500 dx pTkfbg d]=6= 6 10 20
Joj;flos s[lif g;{/L ;+Vof 3 10 15
s[lif ;xsf/L ;+:yf ;+Vof 4 6 8
;xsf/Ldf cfj4 s[ifs ;+Vof 166 500 1000
sf]08 :6f]/÷/li6s :6f]/ ;+Vof 1 3 5
;]nf/ :6f]/ ;+Vof 0 2 3
s[lif pkh ;+sng tyf ahf/ k|jw{g s]Gb| ;+Vof 0 1 3
k|ltkmn !=@M v]tL
of]Uo hdLgdf
l;+rfO{ ;'ljwf
pknAw ePsf] x'g]5
.
!@ dlxgf l;+rfO{ x'g] If]q ljux 3100 4000 45000
k|of]udf cfPsf l+;rfO{ k|ljlw -;tx, kf]v/L,
l8«k, lnˆ6 cfbL_
k|sf/ 2 3 4
;'rf? l;+rfO{ cfof]hgf ;+Vof 30 40 50
k|ltkmn !=#
cfw'lgs kz'kfng
Joj;fosf]
dfWodaf6 kz'hGo
pTkfbgdf
cfTdlge{/ ePsf]
x'g]5 .
Joj;flos kz'kfngdf ;+nUg kl/jf/ ;+Vof 100 500 1000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− ljifout ;ldlt
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− kz' ljsf; zfvf
kz'hGo pTkfbg ljlqm ug]{ kl/jf/ ;+Vof 240 500 1000
Joj;flos kz'kfng kmd{ ;+Vof 8 50 100
Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 200 300 500
;lqmo kz'kfng ;d"x ;+Vof 8 25 50
r/g If]q ;+Vof 3
gZn ;'wf/ tyf pkrf/ s]Gb| ;+Vof 0 1 1
lqmoflzn u|fdL0f kz' :jf:Yo sfo{stf{ ;+Vof 27 35 40
kz'kfng;DaGwL pknAw k|ljlw, -vf]k, s[lqd ;+Vof 1000 3000 4000
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
53
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
k|hgg, Sof;6«];g====_ pkof]u ug]{ 3/kl/jf/
b'Uw lr:ofg s]Gb|÷;+sng s]Gb| ;+Vof 0 5 9
k|ltkmn !=$M
:yfgLo sRrf
kbfy{df cfwfl/t
pBf]usf] :yfkgf
Pj+ jhf/sf] ljsf;
ePsf] x'g]5 .
rfn' n3' pBf]u ;+Vof 0 5 10 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− ljifout ;ldlt
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− pBf]u jfl0fHo jf
Jofkf/ ;+3
rfn' 3/]n' pBf]u ;+Vof 6 15 20
;'rf? Jofkf/ Joj;fo ;+Vof 237 500 700
lgsf;LhGo sRrf kbfy{sf] kl/df0f lSjG6n 250
pTkfbg / ahf/Ls/0f ;xsf/L ;+:yf ;+Vof 5 8 10
pBd ;[hgf / ljsf; ;DaGwL tflnd k|fKt
pBdL
;+Vof 0 600 1000
Joj;flos ;Lkd"ns tflnd k|fKt JolQm ;+Vof 442 600 1000
k|ltkmn !=%M
ko{6sLo k"jf{wf/,
;]jf tyf ;'ljwfsf]
k|jw{g ePsf] x'g]5 .
Jojl:yt ko{6sLo :yn ;+Vof 0 6 10 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− ljifout ;ldlt
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ;DjlGwt zfvf
−
Jojl:yt xf]d:6] / u|fdL0f ko{6sLo ufpF -
t'Ntf_
;+Vof 0 1
pknAw ko{6sLo ;]jf / ;'ljwfsf] k|sf/ ;+Vof 0 1 3
ko{6sLo:t/sf] xf]6]n tyf /]i6'/]06 ;+Vof 1 2 3
s[lif ko{6g ;+rfng :yfg ;+Vof 5 12 20
tflnd k|fKt 6'/ ufO8 ;+Vof 5 12 20
Jojl:yt jgef]h tyf kfs{ ;+Vof 0 1 2
:t/f]Gglt ul/Psf ko{6sLo ;Dkbf ;+:yf 0 6 10
tflnd k|fKt s's tyf j]6/ ;+Vof 2 6 12
ag ljxf/ If]qsf] nDafO{ ls=ld= 0 25 53
k|ltkmn !=^M ljQLo
;]jf tyf ;'ljwfsf]
kx'Frdf clea[4L x'g]5
.
;'rf? ljQLo ;+:yf / ;xsf/L ;+Vof 11 16 20 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− ljifout ;ldlt
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ;xsf/L / ljlQo
;+:yf ;DjlGwt
5ftf ;+u7g
;]jf ;'rf? j}s zfvf tyf ljQLo ;]jf k|bfos ;+Vof 1 1 2
pknAw sf/f]af/sf] lsl;d -art / nufgL,
/]ld6, d'b|f ;6xL, Joj;flos k/fdz{_
;+Vof 2 2 4
c;/ @M cfwf/e"t
:jf:Yo ;]jf,
dfWoflds tx;Ddsf]
lzIff / ;fdflhs
!% b]lv ^) jif{;Ddsf ;fIf/ hg;+Vof k|ltzt 70 80 90 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
− clGtd
− dWofjlw
− aflif{s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− lzIff, :jf:Yo,
k|fljlws lzIffdf cWoog/t ljBfyL{ ;+Vof 80 160 200
pRr lzIffdf cWoog/t ljBfyL{ ;+Vof 624 800 1000
#) ldg]6leq :jf:Yo ;]jfdf kx'Fr ePsf k|ltzt 76 80 89
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
54
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
;'/Iff ;]jfsf]
pknAwtf, u'0f:t/ /
pkof]udf a[l4 ug]{ .
hg;+Vof -3/w'/L_ -ufpF3/ lSnlgssf] ;]jf ;d]t_ k|ltj]bg
dlxnf
afnaflnsf /
;DjlGwt cGo
zfvf
− t]>f] kIf
k|fylds :jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn k'Ug nfUg] cf}ift
;do
306f 60 45 30
;'/lIft vfg]kfgLsf] ;]jf pkof]u ug]{ hg;+Vof ;+Vof 3266 3600 4111
:gftstx ptL0f{ ckfË ;+Vof
:gfts tx plQ0f{ ug]{ dlxnf ;+Vof 50 70 100
:yfgLo ;ldlt÷;+/rgfsf] g]t[TjbfoL kbdf
dlxnf tyf cGo nlIft ju{sf] k|ltlglwTj
;+Vof 450 700 1000
cfkm\gf] :jfdLtjdf crn ;DktL x'g] dlxnf k|ltzt 43 50 60
lhNnf÷If]qLo:t/ Joj;flos v]nf8L ;+Vof 6 8 10
k"j{ k|;"lt ;]jf $ k6s k|fKt ug]{ dlxnf k|ltzt 68 75 80
hLjgkof]uL ;Lk k|fKt tyf Sna, ;~hfn /
;+:yfdf cfj4 o'jf
;+Vof 15 259 465
!% b]lv ^) jif{;Ddsf ;fIf/ hg;+Vof k|ltzt 60 70 90
k|ltkmn @=!M
cfwf/e"t,
k|fljlws / pRr
lzIffdf kx'Fr
tyf bIf
hg;lStsf]
pTkfbgdf a[l4
ePsf] x'g]5 .
ljBfno jflx/ /x]sf -%–!% jif{_ afnaflnsf ;+Vof 176 0 0 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ljBfno ;'wf/
of]hgf k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− lzIff zffvf /
lhNNff lzIff
;dGjo O{sfO{
− ljifout ;ldlt
k|f/lDes afn sIffdf cWoog/t $–% aif{
;Ddsf afnaflnsf
;+Vof 2232 2500 3000
sIff * sf] plt0f{ b/ k|ltzt 89 95 100
sIff !) sf] lhlkP cf}ift ;+Vof 1.6 1.8 2
sIff !@ sf] lhlkP cf}ift ;+Vof 1.6 1.8 2
sIff * l;sfO{ pknAwL b/ k|ltzt 59 62 65
sIff * sf] lg/Gt/tf b/ k|ltzt 60 70 80
sIff !) sf] lg/Gt/tf b/ k|ltzt 35 43 50
afnd}qL l;sfO ljlw cjnDan ug]{ ljBfno k|ltzt 25 50 70
jfnd}qL cfwf/e"t k"jf{wf/ / ;'ljwf -ejg, rkL{,
vfg]kfgL, v]ns'b d}bfg, 3]/fjf/, kmlg{r/_
pknAw
k|ltzt 25 50 70
5fqj[QL kfpg] ljBfyL{ ;+Vof ;+Vof 6996 8000 10000
jfnSnj u7g ePsf ljBfno ;+Vof 14 25 28
lzIfs ljBfyL{ cg'kft -cfwf/e"t / dfBflds_ ;+Vof 1M37 1M35 1M35
dlxnf lzIfssf] cg'kft k|ltzt 16 25 33
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
55
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
Jojl:yt lj1fg / sDKo'6/ k|of]uzfnf ePsf ljBfno 0 8 12
k|fljlws ljBfno ;+Vof 0 4 5
pRr lzIff SofDk; ;+Vof 0 1 1
ljBfno jflx/ /x]sf -%–!% jif{_ afnaflnsf ;+Vof 176 0 0
k|ltkmn @=@M
u'0f:t/Lo cfwf/e't
:jf:Yo ;]jfdf kx'Fr
clej[l4 ePsf]
x'g]5 .
lj/fdL kbf{ ;j{k|yd :jf:Yo rf}sL÷k|fylds
:jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn hfg] hg;+Vof
k|ltzt 40 55 70 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− lhNnf :jf:Yo
;dGjo O{sfO{
− :jf:Yo zfvf
@%)) u|fdeGbf sd hGdtf}n ePsf lzz' k|ltzt 5 4 3
:jf:Yo ;+:yfdf k|;'tL u/fpg] ue{jtL dlxnf k|ltzt 90 95 100
ef8fkvfnfsf] ;+qmd0f b/ -k|lt xhf/df_ hgf 446 300 250
:jfzk|Zjf;sf] ;+qmd0f -ARI_ b/ -k|lt xhf/df_ hgf 800 650 500
:jf:Yo ;+:yfdf sfo{/t :jf:YosdL{ hgf 42 49 60
le6fldg P k|fKt ug]{ afnaflnsf k|ltzt 90 99 100
kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u b/ k|ltzt 25 30 35
:jf:Yo ljdf ug]{ kl/jf/ k|ltzt 5 65 90
:jf:Yo lzlj/ k6s 0 6 10
dfl;s ?kdf kmnf]ckdf cfPsf lj/fdL k|ltzt 5 30 50
:jf:Yo ;+:yfdf pknAw Go"gtd ;]jf ;'ljwf k|sf/ 15 25 32
lghL tyf ;d'bfodf cfwfl/t :jf:YosdL{ k|ltzt 5 7 10
cfof]l8go'Qm g"g k|of]u ug]{ hg;+Vof k|ltzt 90 95 100
w'jf/lxt r'Nxf] jf j}slNks OGwg k|of]u ug]{
kl/jf/
k|ltzt 15 55 80
cfwf/e't ;'ljwf -vfg]kfgL, zf}rfno, jly{Ë
jf8{ / k/fdz{ s]Gb| cfbL_ pknAw :jf:Yo
;+:yf
;+Vof 1 3 7
lj/fdL kbf{ ;j{k|yd :jf:Yo rf}sL÷k|fylds
:jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn hfg] hg;+Vof
k|ltzt 50 65 80
@%)) u|fdeGbf sd hGdtf}n ePsf lzz' k|ltzt 5 4 3
:jf:Yo ;+:yfdf k|;'tL u/fpg] ue{jtL dlxnf k|ltzt 73 75 80
k|ltkmn @=#M :jR5
vfg]kfgLdf kx'Fr
tyf ;/;kmfO{sf]
If]qdf u'0ffTds j[l4
lghL wf/f pknAw 3/ kl/jf/ ;+Vof 7000 7500 8277 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
KffOknfOgaf6 ljtl/t kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof 0 300 1000
pkrf/ ul/Psf] jf ;'/lIft vfg]kfgL ;'ljwf
k|fKt 3/w'/L
;+Vof 0 4111 4111
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
56
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
ePsf] x'g]5 . :jR5 -Kofg ePsf]_ Zff}rfno ePsf 3/w'/L ;+Vof 870 5000 8277 − k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− rf}dfl;s − vfg]kfgL tyf
;/;kmfO{ zfvf
− lhNnf :jf:Yo
;dGjo O{sfO{
;fj{hlgs zf}rfno ;+Vof 0 5 7
hf]lvdo'Qm cj:yfdf ;fa'gkfgLn] xft w'g] k|ltzt 5 25 50
kmf]xf]/ juL{s/0f u/L lj;h{g ug]{ kl/jf/ ;+Vof 0 20 30
;lqmo vfg]kfgL / ;/;kmfO{ pkef]Qmf ;ldlt ;+Vof 0 5 10
k|ltkmn @=$M nlIft
tyf ljkGg ju{
;;lSts/0f eO{
gLlt lgdf{0f txdf
;xeflutf j[l4
ePsf] x'g]5 .
kl/jlt{t :yfgLo ;+/rgf tyf sfg"g cg';f/
;dfj]zL -dlxnf, afnaflnsf, ckfËtf ePsf
JolQm / cGo lk5l8Psf] ju{_ ;ldlt, ;+oGq
tyf ;+hfn
;+Vof 156 175 200 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− lhNnf afn
sNof0f ;ldlt
− dlxnf,
afnaflnsf tyf
;dfhsNof0f
zfvf
n}+lus lx+;f / 5'jf5't ;DaGwL 36gf -aflif{s_ ;+Vof 10 6 4
tflnd k|fKt ckfËtf ePsf JolQm ;+Vof 5 70 150
Joj;flos ;Lkd"ns tflnd k|fKt dlxnf ;+Vof 204 450 900
p2f/, pkrf/ / ;xof]u k|fKt ug{] lx+;fhGo 36gf
kLl8t
;+Vof 0 2 3
nlIftju{af6 ph'/L u'gf;f] -aflif{s_ ;+Vof 15 7 5
;fdflhs ;'/Iffaf6 nfeflGjt nlIft ju{ ;+Vof 7468 8000 10000
3/ Jojxf/ tyf sf/f]af/;DaGwL lg0f{odf
dlxnf ;xefuL x'g] kl/jf/
;+Vof 2005 3000 3500
k|ltkmn @=%M
cfTdlge{/ tyf
l;h{glzn
o'jfzlQmsf] ljsf;
tyf pTkfbgd"ns
sfo{df o'jf
;xeflutf a[l4
ePsf] x'g]5 .
j}b]]lzs /f]huf/Ldf uPsf o'jf ;+Vof 7156 5000 3000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
o'jfSna, ;+hfn tyf ;+:yf ;+Vof 4 7 10
o'jf ;+nUg :yfgLo ;+/rgf jf ;+oGq ;+Vof 7 8 12
pBd, Joj;fo / :j/f]huf/Ldf ;+nUg o'jf ;+Vof 200 800 1500
sj8{xn tyf v]ns'b d}bfg ;+Vof 0 6 9
ufpFkflnsfdf ;+rflnt v]ns'b k|ltof]lutf ;+Vof 1 27 45
k|b]z tyf /fli6«o:t/ v]nf8L ;+Vof 6 7 10
/fli6«o cGt/fli6«o v]nf8L ;+Vof ;+Vof 0 0 1
k|ltkmn @=^M
:yfgLo ;+:s[lt tyf
;flxTosf] hu]gf{
tyf k|j4{g ePsf]
x'g]5 .
snf, ;+:s[lt, efiff / ;flxTodf lhNnf, k|b]z /
/fi6«sf] k|ltlglwTj ug]{ ;|i6f
;+Vof 1 2 3 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt ;+/lIft snf, ;F:s[lt / ;Dkbfsf k|sf/ ;+Vof 0 1 2
snf, efiff / ;flxTonfO{ k]zfsf] ?kdf cjnDag
ug{] JolQm
;+Vof 1 2 3
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
57
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
:yfgLo ;+:s[lt, snf, ;Dkbf / ;flxTo;+aGwL
cWoog tyf cg';Gwfg
;+Vof 0 0 1 k|ltj]bg
:yfgLo snf, ;+:s[lt, ;Dkbf, efiff;flxTodf
cfwfl/t k|sfzg
;+Vof 0 0 1
c;/ #M ahf/ tyf
cfwf/e"t ;]jf
;'ljwfsf] kx'Fr tyf
pkof]udf a[l4 ug]{
!@ x} dlxgf oftfoft ;'rf? ;8s nDafO{ ls=ld= 150 170 180 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult k|ltj]bg
− clGtd
− dWofjlw
− aflif{s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− of]hgf /
k|fljlws zfvf
− t]>f] kIf
k|jl4{t tyf Jojl:yt ahf/ ;+Vof 0 1 3
;'/lIft j:tLdf a;f]af; ug]{ kl/jf/ ;+Vof 69 75 85
!@ x} dlxgf oftfoft ;'rf? ;8s nDafO{ ls=ld= 150 170 180
k|ltkmn #=!M ;8s
Pj+ ;xfos
k"jf{wf/sf] lj:Tff/ /
ljsf; Pj+ oftfoft
;'rf? ePsf] x'g]5 .
oftfoft ;'rf? clGtd ljGb' -s]Gb|_ ;+Vof 4 9 12 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− of]hgf /
k|fljlws zfvf
sfnf]kq] ;8s lsdL 53 78 113
u|fe]n ;8s lsdL 110 115 120
w'n] ;8s lsdL 30 20 10
kSsL k'n -j]nL lj|h ;d]t_ ;+Vof 20 30 40
ufpF If]qdf ;"rf? $ kfFu|] ;fj{hlgs ;jf/L
;fwg
;+Vof 100 200 300
lgoldt dd{t ;+ef/ ePsf] ;8ssf] nDafO{ lsdL 0 100 225
jfof]Ol~hlgl/Ë k|ljwL / ;8s ;fO8 j[Iff/f]k0f lsdL 0 30 50
oftfoft ;'rf? clGtd ljGb' -s]Gb|_ ;+Vof 4 9 12
sfnf]kq] ;8s lsdL 53 87 113
k|ltkmn #=@ ahf/,
cfjf; / j:tL
ljsf; PsLs[t,
Jojl:yt / ;'/lIft
ePsf] x'g]5 .
k|jl4{t tyf ;'/lIft cfjf; If]q :yfg 0 2 4 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− of]hgf /
k|fljlws zfvf
e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f;+aGwL bIf JolQm ;+Vof 0 30 60
e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw / dfkb08 cg';f/
lgdf{0f ePsf ;fj{hlgs ejg tyf ;+/rgf
;+Vof 0 0 45
e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw / dfkb08 cg';f/
lgdf{0f ePsf cfjf; 3/
;+Vof 0 60 100
cfwf/e"t k"jf{Wff/;lxt Jojl:yt ahf/ ;+Vof 0 2 4
k|ltkmn #=#M ljB't
tyf j}slNks
pmhf{sf] lj:tf/ /
:yfgLo ljB't pTkfbg ls=jf 0 0 0 − ufpF j:t'ut ljj/0f
-k|f]kmfOn_
− dWofjlw
− aflif{s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt ljB't 6«fG;ld;g tyf ljt/0f nfOg lj:tf/ ls=ld= 20 30 40
;f]nf/ k|0ffnL;lxt ljB't ;]jf k'u]sf 3/kl/jf/ ;+Vof 5104 6000 8000
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
58
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
pknAwtfdf a[l4
ePsf] x'g]5 .
;'wfl/Psf] phf{ -jfof]Uof;÷Pnlk_ k|of]u ug]{
kl/jf/
;+Vof 20 600 1000 − ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− ljifout ;ldlt
− of]hgf /
k|fljlws zfvf h8fg ;f}o{ xf]d k|0ffnL ;+Vof 194 300 500
;'wfl/Psf] jf w'jf/lxt r'Nxf] h8fg ePsf kl/jf/ ;+Vof 500 2500 4111
k|ltkmn #=$M ;"rgf
Pj+ ;"rgf / ;+rf/
k|ljlwsf] kx'Frdf
a[l4 ePsf] x'g]5 .
6]lnlehg / sDKo'6/ pknAw kl/jf/ ;+Vof 128 300 500 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− ;"rgf tyf k|ljlw
zfvf
OG6/g]6 ;]jf k|of]u ug{] hg;+Vof k|ltzt 10 50 80
Dff]afOn k|of]ustf{ ;+Vof 5315 7000 10000
kqkqLsf, 6]nLlehg / OG6/g]6 k|of]u kl/jf/ ;+Vof 131 1500 6000
pBd Joj;fodf ;"rgf k|ljlw k|of]u ug]{ JolQm ;Vof 125 300 500
c;/ $M ag tyf
h}ljs ljljwtf /
k|fs[lts >f]tsf]
;+/If0f / lbuf]
pkof]udf a[l4 ug]{
.
?v lj?jfn] 9fs]sf] jf xl/ofnL jf jg If]q x]S6/ 2662 2700 3000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− clGtd
− dWofjlw
− aflif{s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− jftfj/0f zfvf
− ;DjlGwt jg
O{sfO{
− t]>f] kIf
;+/lIft tyf Jojl:yt jg If]q x]S6/ 2662 4349 4749
;+/lIft r/g If]q j6f 0 10 20
pTkflbt bfp/f ef/L 480000 140000 240000
pTkflbt u}x|sfi7 jg k}bfj/ s]hL 2000 4000 5000
jgdf cfwfl/t pBf]u tyf Joj;fo ;+Vof 5 7 10
k|ltkmn $=!M jg
tyf hl8a'6Lsf]
j}1flgs Joj:yfkg
tyf sfi7 /
u}/sfi7 jg
k}bfj/sf] pTkfbg
a[l4 ePsf] x'g]5 .
Jojl:yt ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg If]q x]S6/ 2662 2700 3000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− jftfj/0f zfvf
− ;DjlGwt jg
O{sfO{
lghL jg If]q x]S6/ 10 30 50
cfod"ns sfo{ ;+rflnt jg If]q j6f 0 15 20
h}ljs ljljwtf o'Qm If]q j6f 0 3 5
u}/sfi7 jg k}bfjf/x?sf] Joj;flos v]tL ul/Psf]
jg
j6f 3 7 10
Jojl:yt ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg If]q x]S6/ 3949 4349 4749
lghL jg If]q x]S6/ 0 80 100
k|ltkmn $=@M hn,
hdLg tyf hnfwf/
If]qsf] ;+/If0f /
j}1flgs
Joj:yfkgdf
clej[4L ePsf] x'g]5
.
;+/lIft kfgL d'xfg If]q j6f − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− jftfj/0f zfvf
− ;DjlGwt jg
O{sfO{
;+/lIft v]taf/Lsf] If]qkmn x]S6/ 0 300 500
gbL lgoGq0f nDafO{ lsdL 1 3 5
pkrf/ ul/Psf]÷;+/lIft uN5L / klx/f] ;+Vof 0 10 20
;+/lIft e"–Ifo / af9L ;+j]bgzLn If]q ;+Vof 18 7 10
;+/lIft / Jojl:yt tfntn}of / l;d;f/ If]q j6f 0 2 3
jfof]Ol~hlgol/ª k|ljlw k|of]u ;+/rgfsf] nDafO{ lsdL 0 7 10
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
59
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
k|ltkmn $=#M ufpF
If]qsf] kof{j/0fLo
:jR5tf, hnjfo'
kl/jt{g cg's'ng
Ifdtf / ;'Gb/tfdf
clea[l4 ePsf] x'g]5
.
dgf]/~hg:yn, kfs{ / xl/t If]q ;+Vof 0 10 16 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− jftfj/0f zfvf
− ;DjlGwt O{sfO{
k|of]u ePsf kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg k|0ffnL ;+Vof 0 7 10
sDkf]i6–ljg / ufj{]h–lk6 k|of]u ug]{ kl/jf/ ;+Vof 0 400 600
k/Dk/fut phf{ -bfp/f_ k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof 4097 3000 2000
lgoldt ;/;kmfOsf] cEof; ug]{ 3/w'/L k|ltzt 5 80 100
3/leqsf] w'jfFd'Qm 3/w'/L k|ltzt 5 60 75
:yfgLo ljkb hf]lvd Go'gLs/0f tyf hnjfo'
cg's'ng sfo{of]hgf th'{df
k6s 0 0 1
k|ltkmn $=$M ljkb
hf]lvd Go'lgs/0f
;+oGq lgdf{0f tyf
Ifltdf sdL ePsf]
x'g]5 .
;'/lIft, PsLs[t / Jojl:yt j:tL÷cfjf; If]q ;+Vof 0 2 4 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− jftfj/0f zfvf
− :yfgLo k|sf]k
Joj:yfkg ;ldlt
− lhNnf k|sf]k
Joj:yfkg ;ldlt
j:tL cof]Uo :yfgdf a;f]af; u/]sf kl/jf/ ;+Vof 100 20 0
ljkbaf6 ePsf] aflif{s IftL -hUuf, ;+/rgf, afnL
gfnL, kz' / cGo ;DkQL_
?= xhf/ 6500 1500 1000
;'/lIft v'Nnf If]q / :yfg 7fpF 0 5 8
tflnd k|fKt :jo+;]js hgf 0 70 100
ljkb\ Joj:yfkg :yfgLo sf]if -xhf/df_ aflif{s ?= 3900 8000 10000
ljkb\ Joj:yfkgdf lqmofzLn ;+3÷;+:yfx? ;+Vof 2 3 5
c;/ %M ufkfsf]
sfo{;Dkfbgsf] :t/
/ gful/s ;Gt'i6L
j[l4 ug]{ .
k|ltJolQmaflif{s ah]6 nufgL -?=xhf/df_ ?= 12 14 19 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− clGtd
− dWofjlw
− aflif{s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− t>f] kIf
nlIftju{, ;zlQms/0f / Ifdtf ljsf;
sfo{qmdaf6 nfelGjt ljkGg / lk5l8Psf] ju{
3/w'/L 295 795 1179
ufpFkflnsfdf pknAw k|fljlws dfgj ;+zfwg k|ltzt 51 65 75
ufpFkflnsfdflqmoflzn u};;, cu};;, ljsf;
;fem]bf/
;+Vof 6 9 15
k|ltkmn %=!M
:yfgLo sfg"g
th'{df, ljlwsf]
zf;g / lhDd]jf/L
tyf hjfkmb]lxtf
clea[l4 ePsf] x'g]5
.
ufpFkflnsfn] :jLs[t u/]sf sfg"g tyf gLlt ;+Vof − ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
P]g ;+Vof 9 15 18
lgod tyf ljlgod ;+Vof 5 15 18
lgb]{lzsf, sfo{ljlw / dfkb08 ;+Vof 9 15 18
lqmoflzn gLltut ;ldlt tyf ;+oGq -ljwfog,
;'zf;g, n]vf, /fh:j, of]hgf tyf ah]6 th'{df,
cg'udg cfbL_
;+Vof 10 15 25
cEof; ul/Psf ;fdflhs hjfkmb]lxtfsf k|sf/ 2 4 5
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
60
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
cf}hf/sf k|sf/ -Ifltk"lt{ ;lxsf] gful/s
j8fkq, ;fj{hlgs ;'g'jfO{, ;fj{hlgs k/LIf0f,
;fdflhs k/LIf0f, ;d'bfo :sf]/ sfo{ cfbL_
:yfgLo sfg"g, gLlt tyf of]hgf th{'df k|lqmof
gful/s k[i7kf]if0f tyf ;'emfj lng] dfWodx?
-;+rf/ dfWod,;'rgf kf6L, cGt/lqmof, lnlvt
k|ltlqmof, ;'efj k]l6s, ;fdflhs ;~hfn
cfbL_
k|sf/ 2 4 5
ufpFkfflnsf k]z ePsf ;/sf/ ;+Rffng tyf
;]jf k|jfx ;DaGwL u'gf;f] clen]v
k|ltzt
ufpFkfflnsf k]z ePsf ;/sf/ ;+Rffng tyf
;]jf k|jfx ;DaGwL u'gf;f] clen]v ePsf dWo]
;dfwfg ePsf u'gf;f] clen]v
k|ltzt 9 15 18
k|ltkmn %=@M
hgk|ltlglw,
sd{rf/L /
;/f]sf/jfnfsf]
;+:yfut Ifdtf
clej[l4 ePsf] x'g]5
.
ufpFkflnsfdf sfo{/t dfgj ;+zfwg ;+Vof 69 80 107 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− k|zf;g zfvf,
dfgj ;+zfwg
ljsf; zfvf
ufpFkflnsf tyf j8f sfof{no ejg ;+Vof 2 5 9
;]jf ;'rf? ;]jf tyf >f]t s]Gb| -:jf:Yo, s[lif,
kz' ;]jf, lzIff, ;"rgf_
;+Vof 8 13 16
ufpFkflnsfdf ;+Rfflnt ;+3Lo / k|b]z cfof]hgf
tyf sfo{qmd Pj+ OsfO{
;+Vof 0 5 15
;+rflnt :yfgLo zf;g, of]hgf th'{df tyf
;]jfk|jfx ;DaGwL Ifdtf ljsf; sfo{qmd -ufkf
cfkm}_
k6s 0 10 20
hjfkmb]lxtf Ifdtf ljsf; / clea[l4 sfo{df
;xefuL hgk|ltlglw / gful/s ;dfh
hgf 4 50 104
k|ltkmn %=#M
cfoj[l4 / >f]t
kl/rfng Jojl:yt
ePsf] x'g]5 .
ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo /sd -
xhf/df_
?= 1500 3000 5000 − ufpF j:t'ut
ljj/0f -k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ljQLo k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− :yfgLo /fhZj
k/fdz{ ;ldlt
− cfn]k zfvf tyf
;ldlt
;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8af6 k|fKt /sd ?= xhf/df 75847 90000 110000
k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt /sd ?=xhf/df 2501 5000 10000
ljlQo ;dflgs/0f cg'bfg -;+3_ ?= xhf/df 87500 110000 160000
ljlQo ;dfgLs/0f -k|b]z_ ?= xhf/df 6779 15000 30000
z;t{ cg'bfg -;+3_ ?= xhf/df 159300 200000 260000
ufpFkflnsfsf] s"n aflif{s ah]6 -xhf/df_ ?= 237872 298386 374296
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
61
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
ufpFkflnsfsf] aflif{s jf:tljs vr{ /sd -
k|ltzt_
k|ltzt 88.77 95 100
cf}ift jflif{s j]?h' /sd -xhf/df_ ?= 2500 500 100
u};;, cu};;, ljsf; ;fem]bf/af6 ;+Rfflnt
cfof]hgf÷sfo{qmdaf6 nufgL /sd -xhf/df_ ?=
1000 5000 10000
;d'bfosf] nufgL tyf of]ubfg /sd -xhf/df_ ?= 17100 20000 24000
lghL If]qsf] nufgL -xhf/df_ ? 0 2000 5000
ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo /sd -
xhf/df_
?= 1500 3000 5000
;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8af6k|fKt /sd ?= xhf/df 75847 90000 110000
k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt /sd ?=xhf/df 2501 5000 10000
k|ltkmn %=$M
of]hgf th'{df,
sfof{Gjog tyf
cg'udg
;xeflutfd"ns,
glthfd'vL /
Kf|efjsf/L ePsf]
x'g]5 .
v08Ls[t ljifout tyf >f]t gSzf ;lxt
j:t'ut ljj/0f tof/L tyf cBfjlws
eP÷gePsf] ePsf] cWofjlws x'g]
cWofjlws x'g]
− ufpFj:t'ut ljj/0f
-k|f]kmfOn_
− ;j]{If0f k|ltj]bg
− k|ult÷cg'udg
k|ltj]bg
− ljQLo k|ltj]bg
− dWofjlw
− aflif{s
− cw{jflif{s
− rf}dfl;s
− cg'udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljifout ;ldlt
− >f]t cg'dfg tyf
l;df lgwf{/0f
;ldlt
− aflif{s ah]6 tyf
sfo{qmd th'{df
;ldlt
:yfgLo uf}/jsf cfof]hgf ;+Vof 0 5 15 th'{Dff ePsf ljifout /0fgLlts of]hgf -ljifo_ If]q 0 3 5 glthfd"ns 9fFrfdf cfjlws of]hgf th'{df eP÷gePsf] gePsf]
cWofjlws x'g]
cWofjlws x'g]
glthfd"ns cg'udg vfsfdf cfwfl/t cg'udg
tyf d"NofËg of]hgf
eP÷gePsf] gePsf] cWofjlws x'g]
cWofjlws x'g]
s"n cfof]hgf dWo] pkef]Qmf ;ldltaf6
sfof{Gjog ePsf cfof]hgfsf] cg'kft
k|ltzt 100 60 50
;dodf ;DkGg cfof]hgf÷sfo{qmdsf] cg'kft k|ltzt 90 95 100
cfof]hgf÷sfo{qmd cg'udg k|ltj]bg ;+Vof -
k6s], dfl;s, rf}dfl;s, aflif{s_
k6s 1 16 31
ufpFkflnsfaf6 k|sflzt b:tfj]h / k|ltj]bg ;+Vof 0 4 6
6f]n j:tLdf ;xeflutfd'ns of]hgf th'{df tyf
cg'udg k|lqmofdf nlIftju{÷;d'bfosf]
k|ltlglwTj -dlxnf, blnt, hghflt /
afnaflnsf_
k|ltzt 33 40 50
nlIftju{ nlIft ah]6 k|ltzt 19.75 22 25
qm=;+= k|ltkmn cg';f/ k|d'v cfof]hgf / sfo{qmd
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
62
glthf >[ªvnf
sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?
;"rs cfwf//]vf
-cf=j= )&$÷&%
;Ddsf] cj:yf_
nIo -;Ddsf] cj:yf_
cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)
!=!=! b:Tffj]hsf] kl/R5]b $ df k|:t't 5 . ah]6 -?=
xhf/df_
− k|ult
tyf cg'udg
k|ltj]bg
− l
goldtM
lqmofsnfk
cg';f/
− cg'
udg tyf
;'kl/j]If0f ;ldlt
− ljif
out ;ldlt
− ;Dj
lGwt zfvf
cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]
63
cg';"rL 2M PsLs[t jflif{s of]hgf th'{dfsf] _f rf
of]hgfsf]
ljifout If]q
cfjlws of]hgf jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd
gLlt tyf
sfo{qmd
nIo÷;"rs cfof]hgf÷
sfo{qmd
-:yfg ;d]t_
nIo
ljlgof]hg
sfof{Gjog
ljlw nfeflGjt
hg;+Vof
k|fyldstf
qmd
nufgL tyf
sfof{Gjog
ug]{ lgsfo OsfO{ kl/df0f OsfO{ kl/df0f
cfly{s ljsf; ;fdflhs
ljsf;
k"jf{wf/
ljsf;
jftfj/0f tyf
ljkb
Joj:yfkg
;+:yfut
ljsf; tyf
;'zf;g