ไตรมาส 1 ป 2557

บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท Mobile Financial Service

3

5

6

8

10

11

เรองเดนประจ ำไตรมำส

ไทย

1.

o ธรกรรม e-Payments รวมมอตราเตบโตเพมขนทงในเชงมลคาและปรมาณ o การช าระเงนผานเงนอเลกทรอนกสและบตรอเลกทรอนกสมมลคาหดตวลง

2.

o รจก รจรงกบบรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท

3.

o M-banking ธรกรรมหลกเชงมลคา M-payment ธรกรรมหลกเชงปรมาณ o การช าระเงนผาน M-banking มมลคาและปรมาณนอยกวาผานอนเทอรเนต

4.

o 6 ประเภทของการใชงานรวมกนระหวางระบบงานบนโทรศพทเคลอนท o ระดบการใชงานรวมกนระหวางระบบงานบนโทรศพทเคลอนทของไทยยงนอย

5.

o เทคโนโลยในโทรศพทเคลอนทกบธรกรรมทตเอทเอมในสหรฐอเมรกา

o ถอนเงน โอนเงนทตเอทเอมโดยไมตองใชบตร

6.

o บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนทมผลตอทงระบบเศรษฐกจ สงคม และระดบบคคล

o คนไทยยงไมนยมท าธรกรรมทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท

2

สถตทส าคญ

รอบรเรองช าระเงน

บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท

วเคราะหเจาะลก บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนทเตบโตตอเนอง

มองมมใหม การใชงานรวมกนระหวางระบบงานบนโทรศพทเคลอนท

เกาะกระแส พฒนาอกกาวของนวตกรรมโทรศพทเคลอนทกบตเอทเอม

ผลงานวจย บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท – ผลตอระบบเศรษฐกจ

ไตรมาสท 1 ป 2557

ปรมาณและมลคาธรกรรม e-Payments

มแนวโนมเพมขน เมอเทยบกบระยะเดยวกนของปกอน

บทท 1 สถตธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนและชองทางตาง ๆ

ภำพรวมธรกรรมกำรช ำระเงน

“ภาพรวมธรกรรม e-Payments ไตรมาสท 1 ป 2557 มการเตบโตของปรมาณและมลคาการท าธรกรรมเชนเดยวกบแนวโนมทผานมา โดยเมอเทยบกบไตรมาสทผานมา ชองทางอนเทอรเนตและโทรศพทเคลอนทมสดสวนและการเตบโตเพมขนทเดนชด สวนการช าระเงนผานเงนอเลกทรอนกสและบตรอเลกทรอนกสมมลคาหดตวลงเลกนอย ซงเปนผลจากการท าธรกรรมและรายการสงเสรมการท าธรกรรมทมมากในชวงสนปทผานมา”

ธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนและชองทางตาง ๆ ทางอเลกทรอนกส ในไตรมาสท 1 ป 2557 มจ านวน 541,992 พนรายการ และมมลคา 66,290 พนลานบาท เตบโตเพมขนจากระยะเดยวกนของปกอนรอยละ 14.22 และ 9.04 ตามล าดบ โดยเงนอเลกทรอนกส การโอนเงนรายยอยขามธนาคาร (ORFT) และการโอนเงนธนาคารเดยวกน ยงคงเปนบรการทมปรมาณการเตบโตสงสด 3 อนดบแรก

อยางไรกด หากพจารณาสถตเทยบกบไตรมาสทผานมา พบวามเพยงธรกรรมการช าระเงนดวยบตรอเลกทรอนกส และการโอนเงนภายในธนาคารทมปรมาณหดตวลงเลกนอย จากทเคยมทศทางเตบโตมาอยางตอเนองในชวงทผานมา ในขณะท มลคาธรกรรมเงนอเลกทรอนกสและบตรอเลกทรอนกส ซงเปนสอการช าระเงนของบคคลทวไปมอตราหดตวลงรอยละ 7.1 และ 6.0 ตามล าดบ สวนหนงเปนเพราะปจจยดานฤดกาล (Seasonal effect) ทผใหบรการมการสงเสรมการท าธรกรรมทมากในชวงสนป แตหากเทยบกบไตรมาสเดยวกนปกอนกยงมแนวโนมเตบโตไดด

ตารางธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนตาง ๆ1 ในชวงไตรมาส 1/2557

ปรมาณ มลคา

พนรายการ

สดสวน (%)

การเตบโตเทยบกบ พนลานบาท

สดสวน (%)

การเตบโตเทยบกบ

ระยะเดยวกนของปกอน (%)

ไตรมาสทผานมา

(%)

ระยะเดยวกนของปกอน (%)

ไตรมาสทผานมา (%)

1. การช าระเงนทางอเลกทรอนกส (e-Payments) 541,992 94.68 14.22 1.27 66,290 81.79 9.04 4.36 1.1 ธรกรรม BAHTNET 3rd party 802 0.14 8.46 3.90 53,304 65.77 9.55 4.94 1.2 การโอนเงนครงละหลายรายการ (Bulk Payment) 84,245 14.72 3.70 3.16 4,754 5.87 -3.95 -2.59 1.3 การโอนเงนรายยอยขามธนาคาร (ORFT) 47,815 8.35 15.81 5.95 383 0.47 9.62 7.77 1.4 การโอนเงนภายในธนาคาร 121,716 21.26 15.40 -0.14 7,484 9.23 15.21 5.39 1.5 การช าระเงนดวยบตรอเลกทรอนกส 103,818 18.14 8.46 -0.37 353 0.43 6.48 -5.99 1.6 เงนอเลกทรอนกส (e-Money) 183,596 32.07 22.35 1.15 13 0.02 30.00 -7.14 2. การช าระเงนดวยเชค 30,425 5.32 -1.16 7.88 14,758 18.21 -11.37 -7.65

รวมทงสน 572,417 100.00 13.28 1.61 81,047 100.00 4.65 1.95

1 ธรกรรมการช าระเงนผานระบบการช าระเงนและชองทางตาง ๆ ประกอบดวย

1) การโอนเงนเพอลกคาผาน BAHTNET (BAHTNET 3rd party) เปนการโอนเงนตามค าสงของลกคาทสงใหธนาคารผสงโอนท าการโอนเงนเขาบญช ผรบผลประโยชนซงอยอกธนาคารหนง 2) การโอนเงนครงละหลายรายการ (Bulk Payment) เชน การโอนเงนครงละหลายรายการภายในธนาคารเดยวกน (Direct Credit) การหกเงนจากบญชภายในธนาคารเดยวกน (Direct Debit) และการโอนเงนครงละหลายรายการขามธนาคาร (NITMX Bulk Payment) 3) การโอนเงนรายยอยขามธนาคาร (Online Retail Funds Transfer) เชน การโอนเงนผานเครองเอทเอม อนเทอรเนต และสาขา 4) การโอนเงนภายในธนาคาร (รวมช าระคาสนคาและบรการ) เชน การโอนเงน/ช าระเงนผานเครองเอทเอม อนเทอรเนต โทรศพทเคลอนท 5) การช าระเงนดวยบตรอเลกทรอนกส (ไมรวม e-Money) เชน การช าระคาสนคาและบรการ ณ จดขาย หรออนเทอรเนตดวยบตรเดบตและบตรเครดต 6) เงนอเลกทรอนกส (e-Money) ซงไมรวมบตรประเภทบตร top-up card

1. สถตทส ำคญ

1. สถตทส ำคญ

ไทย

3

ชองทางการช าระเงนผานอนเทอรเนตและ

โทรศพทเคลอนท มสดสวนและอตราเตบโตเพมขนอยาง

ตอเนอง

-8.7

-8.3

-0.5

0.7

1.4

2.8

19.3

-20.0 -10.0 0.0 10.0 20.0

อนเทอรเนต

เครองท ำรำยกำรอตโนมต

เคำนเตอรสำขำ

โทรศพทเคลอนท

อตราเตบโต (รอยละ)

อตราเตบโตสดสวนชองทางการช าระเงน เทยบกบไตรมาสทผานมา

เครองรบบตร โทรศพทพนฐำน Office Banking

37.1%

Office Banking0.7%

ส าหรบการใชเชคในชวงไตรมาสท 1 ป 2557 พบวามแนวโนมทลดลงอยางตอเนอง โดยเมอเทยบกบชวงเดยวกนของปกอน ปรมาณและมลคาธรกรรมการใชเชคหดตวลงรอยละ 1.16 และ 11.37 ตามล าดบ ทงน หากพจารณาเปรยบเทยบกบไตรมาสทผานมา พบวาปรมาณการใชเชคมแนวโนมเพมขนเลกนอยทระดบรอยละ 7.88 สวนทางกบมลคาการใชเชคทหดตวกวารอยละ 7.65

ชองทำงกำรช ำระเงน

หากพจารณาชองทางการช าระเงนจะเหนไดวาในชวงไตรมาสท 1 ป 2557 ชองทางการช าระเงนทมปรมาณการท าธรกรรมเปนสดสวนสงทสด 3 อนดบแรก คอ เครองท ารายการอตโนมต2 เครองรบบตร และอนเทอรเนต ซงคดเปนสดสวนรอยละ 37.2 37.1 และ 18.5 ของชองทางการช าระเงนทงหมดตามล าดบ ทงน การท าธรกรรมผานโทรศพท เคลอนทมแนวโนมสดสวนเพมขนตอเนอง ซงในไตรมาสน มสดสวนสงถงรอยละ 6.1 ในขณะท การท าธรกรรมผานเคานเตอรสาขา Office banking โทรศพทพนฐาน และอน ๆ มสดสวนทลดลง เมอเทยบกบไตรมาสทผานมา

เมอพจารณาอตราเตบโตเชงปรมาณเทยบกบไตรมาสทผานมาจะพบวา ชองทางโทรศพทเคลอนทมอตราเตบโตสงสดทรอยละ 19.3 สวนชองทางเคานเตอรสาขา และเครองท ารายการอตโนมตมอตราเตบโตรอยละ 2.8 และ 1.4 ตามล าดบ ในขณะทปรมาณธรกรรมผานเครองรบบตรเรมมทศทางทลดลงในไตรมาสน สวนปรมาณธรกรรมการช าระเงนผานชองทางอน ๆ เชน โทรศพทพนฐานและ Office banking กมการหดตวลดลงตอเนอง

2 เครองท ารายการอตโนมต ไดแก เครองเอทเอม และเครองรบฝากเงน (Cash Deposit Machine – CDM หรอ Automatic Deposit Machine – ADM)

เรองเดนประจ าไตรมาส

ไทย

ฝรช. ธนาคารแหงประเทศ

ไทย

1. สถตทส ำคญ

ไทย

4

1. สถตทส ำคญ

ไทย

Mobile Financial

Service สามารถแบงได 2 ลกษณะหลก คอ

Mobile banking และ Mobile payment

บทท 2 บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท

คงปฏเสธไมไดวาในโลกของการช าระเงนปจจบนน โทรศพทเคลอนทไดรบความนยมอยางแพรหลายจนกลายเปนสวนหนงของชวตประจ าวนไปแลว เทคโนโลยของโทรศพทเคลอนทไดถกน ามาใชประโยชนใหผใชบรการท าธรกรรมสะดวก รวดเรว และเขาถงบรการช าระเงนไดทวถงยงขน ดงนน จงไมใชเรองแปลก ถาเราไดยนค าวา Mobile banking หรอ Mobile payment หรอ Mobile money อยบอย ๆ ซงอาจสรางความสบสนอยไมนอยวาค าเหลานนมความหมายตางกนอยางไร

เราเรยกค าตาง ๆ ขางตนในภาพรวมวา บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท3 (Mobile Financial Service: MFS) ซงสามารถแบงได 2 ลกษณะหลก คอ

1) Mobile banking (M-banking) หมายถง การท า “ธรกรรมของธนาคาร” ผานโทรศพทเคลอนท ซงผใชบรการตองลงทะเบยนกบธนาคารเพอใชบรการทางการเงนไดหลายประเภท เชน การโอนเงนระหวางบญชธนาคาร การตรวจสอบยอดบญช การซอขายตราสาร/กองทน และการตงระบบแจงเตอนอตโนมต รวมถงการท าธรกรรมช าระเงนและช าระใบแจงหนดวย ทงน M-banking ถอเปนสวนหนงของธนาคารทางอเลกทรอนกส (Electronic banking)4

2) Mobile payment (M-payment) หมายถง การท า “ธรกรรมการช าระเงน” ผานโทรศพทเคลอนท ซงแหลงเงนทใชในการท าธรกรรมอาจมาจากการหกจากบญชธนาคาร บตรเดบต/เครดต หรอการใชเงนจากกระเปาอเลกทรอนกส (Mobile wallet/Mobile money) ทในปจจบนใหบรการโดยผใหบรการทไมใชสถาบนการเงน (Non-bank) โดยเฉพาะผใหบรการเครอขายโทรศพทเคลอนท โดย M-payment ครอบคลมธรกรรมหลายประเภท เชน การโอนเงนระหวางกนโดยใช M-money หรอการช าระคาสนคาและบรการใหกบรานคาใน Electronic/Mobile commerce เปนตน

จากนยามขางตนจะเหนไดวา M-banking และ M-payment มการทบซอนกนอย และเพอใหเหนภาพชดเจนขน ลองพจารณาตวอยางธรกรรมผานโทรศพทเคลอนท ดงน

- จายคาสนคาผาน M-banking ถอวาเปนทง M-banking และ M-payment - จายคาสนคาผานโทรศพทเคลอนท โดยตดเงนจากบญชธนาคารหรอบตรเครดต ถอเปน M-payment - การโอนเงนโดยใชเงนจากกระเปาอเลกทรอนกสในโทรศพทเคลอนท ถอวาเปน M-payment (ประเภท M-money) เพยงเทาน คงจะท าใหทานรจกและเขาใจโลกแหงบรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนทมากขนแลว

3 รวมถงอปกรณเคลอนท ไดแก แทบเลตดวย 4 Electronic banking (e-Banking) คอ การท าธรกรรมของธนาคาร เชน ถอนเงน โอนเงน ช าระเงน หรอ สอบถามยอดเงนผานเครอขายและชองทางอเลกทรอนกส เชน อนเทอรเนต (Internet banking) อปกรณเคลอนท (Mobile banking) หรอ ตเอทเอม โดย e-Banking อาจเรยกดวยชออน ๆ เชน Online Banking (ธนาคารออนไลน) และ Cyber Banking (ธนาคารไซเบอร) เปนตน

2. รอบรเรองช ำระเงน

5

ในเชงมลคาผใชบรการมกท า

ธรกรรมผาน M-banking ในขณะทในเชงปรมาณ

มกจะท าธรกรรมผาน M-payment ทให

บรการโดย Non-bank

59 125

239 364

482

- 100 200 300 400 500

2552 2553 2554 2555 2556

ลำนรำยกำร จ านวนธรกรรม MFS

M-banking M-payment (Non-bank)

บทท 3 บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนทเตบโตตอเนอง

“บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนทไดรบความนยมเพมขนอยางตอเนองในไทย เนองจากการสงเสรมของผใหบรการทงทเปน Bank และ Non-bank รวมถงการปรบเปลยนพฤตกรรมของผบรโภคทมความมนใจในการใชบรการมากขน โดย M-banking เปนธรกรรมหลกในเชงมลคา ในทางกลบกนM-payment เปนธรกรรมทส าคญในเชงปรมาณ แตธรกรรม M-banking ยงมไมมากนกเมอเทยบกบ Internet banking โดยมลคาธรกรรม M-banking เกอบทงหมดเปนการโอนเงน”

การวเคราะหในครงนจะพจารณาธรกรรมประเภท M-banking ซงม Bank เปนผใหบรการ (รวมธรกรรมทเปนทง M-banking และ M-payment ดวย) เปรยบเทยบกบ M-payment เฉพาะในสวนทม Non-bank เปนผใหบรการ

ในภาพรวม บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท (Mobile Financial Service: MFS) ของไทยมทศทางทเตบโตอยางตอเนอง โดยเฉพาะชวง 2-3 ปทผานมา โดยขอมลในป 2556 แสดงวา MFS มจ านวนธรกรรมทงสน 482 ลานรายการคดเปนมลคาสงถง 775 พนลานบาท เตบโตขนเมอเทยบกบปกอนหนา รอยละ 32.5 และ 69.2 ตามล าดบ หากเจาะลกมากขนจะพบพฤตกรรมทนาสนใจ โดยการท าธรกรรม MFS ของไทยมสดสวน M-banking5 ในเชงมลคาสงถงรอยละ 96.9 ในขณะทสดสวนเชงปรมาณสวนใหญมาจากธรกรรม M-money คดเปนรอยละ 88.1 แสดงวาผใชบรการไทยนยมใช M-payment (Non-bank) กบธรกรรมทมมลคาไมสงมาก ตางจาก M-banking ทมปรมาณนอย แตมมลคาธรกรรมสง สะทอนความมนใจในการท าธรกรรมผานระบบของธนาคาร

เมอจ าแนกวตถประสงคในการท าธรกรรม M-banking ในป 2556 พบวาการโอนเงนเปนธรกรรมทมมากทสด คดเปนมลคา 731 พนลานบาทหรอประมาณรอยละ 97 ของมลคาการช าระเงนผาน M-banking ทงหมด แบงเปนการโอนเงนธนาคารเดยวกนรอยละ 84 และการโอนเงนตางธนาคารรอยละ 13 ในขณะท การช าระคาสนคาและบรการมสดสวนประมาณรอยละ 3 แตหากพจารณาในเชงปรมาณ

5 ในปจจบนขอมล M-banking ยงมขอจ ากดเนองจาก ธพ. หลายแหงรายงานขอมลการท าธรกรรมผานชองทางโทรศพทเคลอนทเปนประเภท Internet banking เนองจากใชระบบจดการเดยวกน ซง ธปท. ไดท าความเขาใจกบ ธพ. เกยวกบค าจดความของ M-banking โดยตอง 1) เปนธรกรรมทท าผานอปกรณเคลอนท ไดแก โทรศพทเคลอนทและแทบเลต และ 2) เปนธรกรรมทท าผานระบบปฏบตการทพฒนาขนเพอรองรบอปกรณเคลอนทโดยเฉพาะ เชน SMS USSD WAP M-banking application หรอเทคโนโลยใหมทจะมในอนาคต โดยจะเรมตนตงแตป 2558 เปนตนไป

3. วเครำะหเจำะลก

67 117 199

458

775

-

200

400

600

800

2552 2553 2554 2555 2556

พนลำนบำท มลคาธรกรรม MFS

6

3. วเครำะหเจำะลก

1,198

9,116

21,930

-

10,000

20,000

30,000

ช ำระคำสนคำ และบรกำร

โอนเงน ตำงธนำคำร

โอนเงน ธนำคำรเดยวกน

มลคำเฉลย (บำท/รำยกำร)

มลคาเฉลยการช าระเงนผาน M-banking

การช าระเงนผาน M-banking ม

คาเฉลยนอยกวาการช าระเงนผาน

อนเทอรเนตทช าระดวยบตรเดบต บตรเครดต และตดเงนจากบญชธนาคาร

การโอนเงนธนาคารเดยวกนมสดสวนรอยละ 50 ในขณะทการช าระคาสนคาและบรการมสดสวนเพมขนเปนรอยละ 31 และการโอนเงนธนาคารตางธนาคารมสดสวนลดลงเหลอรอยละ 19 เทานน ซงแสดงใหเหนวาประชาชนยงคงนยมช าระเงนผานโทรศพทเคลอนท ส าหรบคาสนคาและบรการทมมลคาไมสงนก

หากวเคราะหมลคาเฉลยตอรายการกจะสะทอนถงพฤตกรรมการท าธรกรรมผาน M-banking ในอกมตหนง ซงการโอนเงนธนาคารเดยวกนผาน M-banking มมลคาตอรายการ 21,930 บาทตอรายการ ในขณะท การโอนเงนตางธนาคารมคาเฉลยเพยง 9,116 บาทตอรายการ ส าหรบการช าระเงนคาสนคาและบรการมคาเฉลยเพยง 1,198 บาทตอรายการเทานน ขอมลดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวาผบรโภคไทยนยมท าธรกรรมผาน M-banking ในการโอนเงนธนาคารเดยวกนมากกวาการโอนเงนตางธนาคาร ทงในดานมลคาและปรมาณ สาเหตส าคญมาจากคาธรรมเนยมในการท าธรกรรมทถกกวา

ในอกมมหนง เมอพจารณาพฤตกรรมของผบรโภคตอการช าระคาสนคาและบรการผาน M-banking เปรยบเทยบกบ Internet banking ในป 2556 (เฉพาะกลมลกคาบคคล)6 พบวาผบรโภคมพฤตกรรมการช าระเงนผานชองทางทงสองประเภทแตกตางกน โดยการช าระคาสนคาและบรการผาน M-banking ทมมลคาเฉลย 1,198 บาทตอรายการนน นอยกวามลคาเฉลยตอรายการส าหรบธรกรรมผานอนเทอรเนตทช าระดวยบตรเดบต (1,669 บาทตอรายการ) บตรเครดต (6,174 บาทตอรายการ) และตดเงนจากบญชธนาคาร (14,227 บาทตอรายการ)

ทงน ผลการศกษาในสหรฐอเมรกา7 ชใหเหนวาเหตผลทผบรโภคตดสนใจไมใชบรการ M-banking เนองจากความพงพอใจกบบรการทใชอยปจจบน (รอยละ 54) ความไมเชอมนในความปลอดภย (รอยละ 49) และไมมแรงจงใจในการเปลยนไปใช M-banking (รอยละ 47) ซงผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบขอสรปพฤตกรรมของกลมผบรโภคไทยในเขตเมอง8 ทมชองทางการเขาถงบรการทางการเงนทหลากหลายอยแลว ทงจากสาขาธนาคารพาณชย เครองท ารายการอตโนมตและเครองรดบตรทมอยางแพรหลาย อกทงความไมเชอมนในความปลอดภยจากการใชโทรศพทเคลอนท เชน การกลววาโทรศพทเคลอนทของตนจะสญหาย จงท าใหคนสวนใหญทตองการความสะดวกหนไปใชบรการผานอนเทอรเนตมากกวา

6 เปรยบจากรายงานของธนาคารแหงประเทศไทย Payment Systems Insight ไตรมาสท 4 ป 2556, บทท 3 7 Board of Governors of the Federal Reserve System. (2013). Consumers and Mobile Financial Services 2013. 8 สรปจากการหารอผทมสวนเกยวของกบ MFS หลายฝายในไทย เชน ธนาคารพาณชย สถาบนการเงนเฉพาะกจ และผใหบรการโทรศพทเคลอนท

3. วเครำะหเจำะลก

7

ผบรโภคนยมการโอนเงนจากบญชธนาคารโดยตรงมากกวาการตดเงนจากบญชบตรพลาสตกในการช าระคาสนคาและบรการ

ผานอนเทอรเนต

ระดบ Interoperability ในไทยถอวามนอยกวาประเทศทเปรยบเทยบ

เกอบทกดาน

Sender (1st MNO)

Domestic FIs

International FIs

บทท 4 การใชงานรวมกนระหวางระบบงานบนโทรศพทเคลอนท

บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนทในไทยประเภท M-money ทใหบรการโดย Non-bank ไดมการพฒนารปแบบการใหบรการอยางตอเนอง ไมวาจะเปนการเตมเงนโทรศพทเคลอนท การช าระคาสนคาและบรการตาง ๆ จากธรกจทรวมพนธมตร การโอนเงนใหบคคลอนภายในเครอขายเดยวกน และการถอนเงนเพอเขาบญชธนาคารหรอถอนเงนสดทเครองท ารายการอตโนมต รวมถงการใช Application ในการสงค าสงการช าระเงนใหมความปลอดภยขน อยางไรกด เมอมองตางมม เทยบกบรปแบบ M-money ในตางประเทศ พบวาไทยมรปแบบการท าธรกจทแตกตางจากประเทศอนอยางเหนไดชด โดยเฉพาะการใชงานรวมกนระหวางระบบงานบนโทรศพทเคลอนท (Interoperability)

จากผลส ารวจธรกจ Mobile Financial Service (MFS) ของ Global System for Mobile Communications (GSMA) ในป 25559 พบวาลกคาสวนใหญเชอวาหากผใหบรการ M-money แตละรายมการปรบปรงรปแบบการช าระเงนใหมความหลากหลายขน ธรกรรมทเกดจากโทรศพทเคลอนทจะไดรบความนยมเพมขนดวย ซงองคกร Consultative Group to Assist the Poor (CGAP) ไดน าเสนอรปแบบ Interoperability ไว 6 ประเภท ไดแก 1) การโอนเงนขามคาย 2) ตวแทนรานคาทใหบรการทกเครอขาย 3) เปลยนเบอร กระเปาเงนเดม 4) โอนเงนขามประเทศ 5) เชอมตอกบบญชธนาคาร และ 6) เชอมตอกบวธการช าระเงนประเภทอน

ทงน ธปท. ไดท าการศกษาและเปรยบเทยบระดบ Interoperability ของผใหบรการ M-money ในไทยกบตางประเทศ เชน มาเลเซย ญปน และเคนยา ตามรปแบบการน าเสนอของ CGAP พบวาระดบ Interoperability ในไทยถอวามนอยกวาประเทศทท าการเปรยบเทยบเกอบทกดาน โดยสรปรายละเอยดตามตารางดานลาง

ระดบ Interoperability

ไทย

มาเลเซย

ญปน

เคนยา

Option 1: โอนเงนขามคาย Option 2: ตวแทนรานคาทใหบรการทกเครอขาย

Option 3: เปลยนเบอร กระเปาเงนเดม

Option 4: โอนเงนขามประเทศ

Option 5: เชอมตอกบบญชธนาคาร

Option 6: เชอมตอกบวธการช าระเงนประเภทอน

ทมา: รวบรวมโดยธนาคารแหงประเทศไทย

9 GSMA. 2012. The case for interoperability: Assessing the value that the interconnection of mobile money services would create for customers and operators.

7 8

4. มองมมใหม

ระดบ Interoperability ในไทยทยงท าไมได

ไดแก ตวแทนรานคาทใหบรการทกเครอขาย เปลยนเบอร กระเปาเดม

และโอนเงนขามพรมแดน

ความเหมอนทมบางจดแตกตาง

โอนเงนขามคาย ยงไมสามารถท าไดทงในไทยและประเทศทท าการเปรยบเทยบ สาเหตหนงอาจเปนเพราะ ผใหบรการโทรศพทเคลอนทสวนใหญไมเหนความส าคญของบรการดงกลาว เพราะการลงทนกบบรการดงกลาวอาจจะไมสรางก าไรไดมากนก โดยตองมการลงทนปรบปรงระบบ IT และทรพยากรบคคลจ านวนมาก ซงเหตผลส าคญอกประการหนงคอผใหบรการเปนคแขงทางธรกจกนอย จงตองการขยายกลมลกคาของตนกอนทจะเปดให interoperate กบคายอน

เชอมตอกบบญชธนาคาร ทงไทยและประเทศอน ๆ สามารถท าไดเชนกน แตการถอนเงนสดออกจากบญช M-money ในไทยมขอจ ากดวาจะตองเปนของธนาคารทมขอตกลงกนเทานน ในขณะทอก 3 ประเทศทเหลอสามารถเตมเงนและถอนเงนสดไดจากหลายธนาคาร

เชอมตอกบวธการช าระเงนประเภทอน ผใชบรการในมาเลเซยสามารถใชหมายเลขโทรศพทและ PIN 6 หลกในการช าระคาสนคาและบรการตามรานคาทวไป โดยเปนการช าระเงนภายหลงเหมอนบรการบตรเครดต (Virtual credit card) ส าหรบญปนและไทยมบรการบตรเตมเงนเสมอน (Virtual prepaid card) โดยผใชบรการน าหมายเลขบตรทไดรบไปช าระคาสนคาและบรการออนไลน แตญปนใชวธตดเงนจากบญช M-money ทไดลงทะเบยนไว สวนไทยตองเตมเงนเขาระบบใหเพยงพอกอนท าธรกรรม

ความแตกตางทไทยยงไมม

ตวแทนรานคาทใหบรการทกเครอขาย มาเลเซยสามารถเตมเงนและถอนเงนเขาบญช M-money ไดทกรานคาทมสญลกษณ e-Pay สวนเคนยามรานคาปลกทวไปทใหบรการเตมเงนและถอนเงนเขาบญช M-money ส าหรบทกคายโดยใหบรการตามชมชนตาง ๆ และในหางสรรพสนคา

เปลยนเบอร กระเปาเงนเดม มเพยงญปนเทานนทลกคาสามารถใชเบอรโทรศพทเบอรอน คายอน เพอใชบรการจากบญช M-money เดมได เพราะขอมลทางการเงนจะถกฝงอยใน FeliCa chip ทสามารถน าไปใสในโทรศพทเคลอนทเครองใหม เครองใดกได10

โอนเงนขามประเทศ ผใชบรการในญปนสามารถโอนเงนขามประเทศไปบญชธนาคารพาณชยในตางประเทศได 17 ประเทศทวโลก ในขณะทผใชบรการในมาเลเซยสามารถโอนเงนขามประเทศไปยงบญชธนาคารพาณชยของอนโดนเซย นอกจากน ผใชบรการทงในญปนและมาเลเซยสามารถโอนเงนขามพรมแดนจากบญช M-money ของตนไปยงบญช M-money ในฟลปปนสได

ขอมลขางตนแสดงใหเหนภาพทชดเจนขนเกยวกบบรการ M-money ในไทยทมระดบ Interoperability นอยกวาประเทศอนทท าการเปรยบเทยบ ทงนมสาเหตมาจากหลายปจจย เชน การมผใหบรการเพยง 2 รายคอ mPay และ TrueMoney ท าใหการพฒนาเรอง Interoperability ยงไมมความจ าเปนมากนกในปจจบน เพราะผใหบรการแตละรายกมรปแบบธรกจและพนธมตรทางธรกจของตนเอง และยงกงวลเรองความตองการของลกคา และการพจารณาลงทนในการปรบปรงระบบงาน IT

10 กอนน า FeliCa chip เดมไปใสเครองใหม ผใชงานตองลบขอมล Mobile money เดมในเครองเกากอน จากนนจงลงโปรแกรมส าหรบ FeliCa chip ในเครองใหมกอน จงจะสามารถใชงาน Mobile money ได

9

4. มองมมใหม

ในสหรฐอเมรกาสามารถถอนเงนสดทต

เอทเอมได โดยใชเทคโนโลย QR code บนโทรศพทเคลอนท

บทท 5 พฒนาอกกาวของนวตกรรมโทรศพทเคลอนทกบตเอทเอม

ผใหบรการในหลาย ๆ ประเทศตางใชเทคโนโลยทกาวหนาของโทรศพทเคลอนทมาพฒนานวตกรรมการช าระเงนใหม ๆ ทมความสะดวกมากขน ซงรวมไปถงการใชโทรศพทเคลอนทกบตเอทเอมดวย

เทคโนโลยในโทรศพทเคลอนทกบธรกรรมทตเอทเอม

ในสหรฐอเมรกา คณสามารถท าธรกรรมทตเอทเอมไดแมไมมบตรเอทเอม บตรเดบต หรอบตรอเลกทรอนกสอน ๆ โดยในปจจบนลกคาทมบญชธนาคารของ City National bank สามารถใชโทรศพทเคลอนทถอนเงนทตเอทเอมของ City National bank ได โดยธนาคารไดพฒนานวตกรรมซงอาศยเทคโนโลย Quick Response code (QR code)11 ทงน มขนตอนการท ารายการเรมจาก การเปด Application บนโทรศพทเคลอนททผกกบบญชธนาคาร จากนนใสรหสผานทตงไว เลอกบญชทตองการถอนเงน ใสจ านวนเงน ในขณะทหนาจอของตเอทเอมจะปรากฏ QR code ซงลกคาธนาคารจะตองสแกน QR code ดวยโทรศพทเคลอนท เพยงเทาน ตเอทเอมกจะจายเงนตามทระบและสงใบเสรจรบเงนอเลกทรอนกส (e-Receipt) มาทโทรศพทเคลอนทของลกคา นอกจากน บางธนาคารไดเรมทดลองใชเทคโนโลยการสอสารระยะใกล (Near Field Communication: NFC) โดยใชมาตรฐานชปแบบ EMV และรหสสวนตวทเปนมาตรฐานสากลมาใชสอสารระหวางโทรศพทเคลอนทกบตเอทเอม เพอใชยนยนตวตนแทนการใชบตรเอทเอมดวย

โอนเงนจากโทรศพทเคลอนทเขาบตรเพอใชกบตเอทเอม

ส าหรบลกคาทไมมแมบญชธนาคาร กสามารถใชบรการทตเอทเอมไดเชนกน โดย T-mobile operator ผใหบรการโทรศพทเคลอนทในสหรฐอเมรกาไดใหบรการ T-mobile prepaid card ทสามารถใชถอนเงนสดทตเอทเอมไดฟรทวสหรฐอเมรกา ทงน ลกคาตองโอนเงนเขาบตรดงกลาวกอน ซงท าไดหลายชองทาง เชน เตมดวยเงนสดทราน T-mobile โอนเงนผาน MoneyGram และส าหรบลกคา T-mobile สามารถโอนเงนผาน Carrier’s mobile money application โดยคดมลคาทโอนเงนรวมไปกบบลคาโทรศพทเคลอนทรายเดอน

ส าหรบประเทศไทย การพฒนาโทรศพทเคลอนทใหใชงานรวมกบตเอทเอมยงอยในชวงเรมตน โดยเรมใหบรการช าระเงนผานโทรศพทเคลอนท (M-Payment) ซงผรบเงนทไมมบญชธนาคารสามารถถอนเงนสดผานตเอทเอมโดยกรอกรหสถอนเงนทไดรบจากผโอน ทงน เราคงจะไดเหนนวตกรรมดานการช าระเงนทเกดจากเทคโนโลยของโทรศพทเคลอนทเขามาในประเทศไทยอกมากมายในอนาคตอนใกล

11 QR code คอ รหสชนดหนงทถกสรางเพอใชเกบขอมล หรอเรยกกนอกชอหนงวา two-dimensional bar code (2D bar code) ซงท าหนาทเหมอน Bar code แตใชงานงายกวาและทส าคญคอเกบขอมลไดมากกวา จงสามารถประยกตใชไดหลากหลายรปแบบ เชน การเกบ URL ของเวปไซด ขอความ SMS และหมายเลขเบอรโทรศพทเคลอนท

5. เกำะกระแส

10

MFS สามารถสงผลกระทบตอเศรษฐกจ

สงคม และบคคล โดยเฉพาะประชาชนท

อยในเขตหางไกล

บทท 6 บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท – ผลตอระบบเศรษฐกจ

บรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนท (Mobile Financial Service: MFS) นอกจากจะชวยใหการช าระเงนมประสทธภาพ สะดวก รวดเรว ปลอดภย ตอบสนองพฤตกรรมและความตองการของผใชบรการ โดยเฉพาะผใชบรการในเมองทใชเทคโนโลยของโทรศพทเคลอนทแลว MFS ยงมสวนส าคญอยางยงในการสงเสรมการเขาถงบรการทางการเงน (Financial Inclusion: FI) โดยชวยใหประชาชนทอาศยอยในเขตหางไกลออกไปสามารถเขาถงระบบและการใหบรการของสถาบนการเงนตาง ๆ ไดโดยสะดวก

The Boston Consulting Group (BCG)12 ไดศกษาผลของบรการทางการเงนผานโทรศพทเคลอนทในเชงของการสงเสรมการเขาถงตอสงคมและระบบเศรษฐกจ ซงไดคาดการณผลกระทบในป 2563 ของ 5 ประเทศ ประกอบดวยปากสถาน บงคลาเทศ อนเดย เซอรเบย และมาเลเซย โดยใชวธการเปรยบเทยบสถตการเขาถงบรการทางการเงนทใชเปนเสนฐาน (Baseline estimation) กบสถตทรวมผลกระทบจาก MFS สามารถสรปผลกระทบของ MFS ออกมาใน 3 มต ไดแก 1) ผลกระทบตอเศรษฐกจ 2) ผลกระทบตอสงคม รวมถง 3) ผลกระทบตอบคคล

ผลกระทบตอเศรษฐกจ

การศกษานไดประเมนผลของ MFS ตอ GDP13 ภายใตสมมตฐานทวาหากภาคธรกจสามารถเขาถง FI ไดเพมขน กจกรรมทางเศรษฐกจกจะมการเตบโตขนดวย ทงน การสรางธรกจและการจางงานใหมท าใหประชาชนมรายไดเพมขน เมอประชาชนมรายไดสวนเกนกจะน าไปฝากไวกบระบบธนาคารพาณชย ซงชวยใหมการปลอยสนเชอและการลงทนเพม ท าใหเกดเปนวฏจกรการหมนเวยนของเงนในระบบเศรษฐกจ ในขณะทภาครฐเองกจะไดรบประโยชนจากการเรยกเกบภาษทเพมขนดวยเชนกน

เมอน าขอมลพยากรณ GDP และ Tax/GDP ratio ในป 2563 มาวเคราะหผลรวมของการน า MFS มาปรบใชจะพบวา ประเทศทมระดบ FI ต า และมประชากรอาศยอยในเขตชนบทจ านวนมาก เชน อนเดย ปากสถาน และบงคลาเทศ การน า MFS มาปรบใชสามารถชวยเพมอตราเตบโตของ GDP ขนไดอกรอยละ 5 รอยละ 3 และ รอยละ 2 ตามล าดบ โดยคดเปนมลคารวมไดถง 416 พนลานดอลลาร สรอ. และภาครฐเองกเกบภาษไดเพมขน 52.5 พนลานดอลลาร สรอ. ในขณะท เซอรเบยและมาเลเซย ซงมระดบ FI ทสงกวาและประชากรสวนใหญอาศยอยในเขตเมอง อตราเตบโตของ GDP จะเพมขนประมาณรอยละ 2 และ 0.3 ตามล าดบ โดยคดเปนมลคารวมไดราว 4 พนลาน ดอลลาร สรอ. และภาครฐเกบภาษไดเพม 700 ลานดอลลาร สรอ.

12 The Boston Consulting Group. (2011). The Socio-Economic Impact of Mobile Financial Services: Analysis of Pakistan, Bangladesh, India, Serbia and Malaysia. 13 ผลกระทบของ MFS ตอ GDP ประยกตจากรายงานของ Beck, Demirguc-Kunt, and Levine. (2004). Finance, Inequality and Poverty: Cross-Country Evidence. และ รายงานของ King and Levine. (1993). Finance, entrepreneurship, and growth.

11

6. ผลงำนวจย

ในป 2563 MFS จะสรางธรกจใหมใน

อนเดย ปากสถาน และบงคลาเทศไดกวา 1.2 ลานราย สรางงานใหม

ได 5.5 ลานต าแหนง และชวยเพมอตราการจางงานไดรอยละ 1.3

ผลกระทบตอสงคม

เมอพจารณาผลกระทบของ MFS ตอสงคม ไดมการวเคราะหผลของ MFS ตอการสรางธรกจใหม การสรางงานใหม และอตราการจางงาน รวมถงการวเคราะหผลของ MFS ตอสมประสทธการกระจายรายได (Gini coefficient) ผลการศกษาพบวาในป 2563 MFS จะสามารถสรางธรกจใหมในอนเดย ปากสถาน และบงคลาเทศไดรวมกนกวา 1.2 ลานราย สรางงานใหมได 5.5 ลานต าแหนง และชวยใหอตราการจางงานเพมขนสงสดถงรอยละ 1.3 เมอเปรยบเทยบกบการไมม MFS มาปรบใช สวนการน า MFS มาปรบใชในเซอรเบยและมาเลเซยจะสามารถสรางธรกจใหมไดราว 3.4 หมนราย สรางงานได 2.7 แสนต าแหนง และชวยใหอตราการจางงานเพมขนรอยละ 0.3 ในมาเลเซย ส าหรบผลของ MFS ตอ Gini coefficient ของแตละประเทศ ชใหเหนวา MFS ชวยใหการกระจายรายไดดขนเลกนอย โดย Gini coefficient มระดบเฉลยลดลงประมาณรอยละ 1

ผลกระทบตอบคคล

หากเจาะลกลงไปถงผลของ MFS ตอระดบบคคล การศกษานใชการวดสดสวนประชากรทยงไมเขาถงบรการทางการเงน (Unbanked people) ซงมการปรบสดสวนเพมตามปจจยตาง ๆ ของประเทศทใชอางอง เชน ระดบการศกษา อาย รายไดครวเรอน และอตราสวนประชากรทอยในเมอง จากการวเคราะหพบวา ในป 2563 การน า MFS มาปรบใชในปากสถาน อนเดย และบงคลาเทศ สามารถชวยลดสดสวนของ Unbanked people ไดกวารอยละ 20 12 และ 10 ตามล าดบ ซงหมายถงประชาชนกวา 341 ลานคน สามารถเขาถงบรการทางการเงนได ในขณะทเซอรเบยและมาเลเซย MFS จะชวยลดสดสวนดงกลาวรอยละ 11 และ 5 ตามล าดบ และชวยใหประชาชน 12 ลานคน เขาถงบรการทางการเงนได

นอกจากน เมอพจารณาผลของ MFS ตอการเขาถงบรการทางการเงนประเภทตาง ๆ เชน การออมเงน การช าระเงน การเขาถงสนเชอ และการประกนภย คาดการณวาในป 2563 ประชาชนจ านวนมากในอนเดย ปากสถาน และบงคลาเทศ จะไดรบประโยชนจาก MFS ในการเขาถงบรการทางการเงนเพมขน แบงไดเปน การออมเงน 199 ลานคน การช าระเงน 172 ลานคน การไดรบสนเชอ 104 ลานคน และการประกนภย 26 ลานคน ในขณะเดยวกนเซอรเบยและมาเลเซย จะมประชาชนอก 3.6 ลานคนทเขาถงบรการทางการเงนเหลานเพมขน

จากการประเมนผลของ MFS ขางตน จะเหนไดวา MFS สงผลกระทบในแตละประเทศแตกตางกนขนอยกบองคประกอบหลายดาน เชน ระดบของ FI วตถประสงคในการน า MFS ไปปรบใช กฎระเบยบทสนบสนน MFS ความรวมมอระหวางธรกจของ MFS และธนาคารพาณชยทด ระบบเครอขายทเชอถอไดรวมถงการใหความรกบผบรโภคอยางทวถง ดวยเหตน จงท าใหประเทศทมระดบ FI ต า ระบบธนาคารพาณชยทไมทวถง และประชากรจ านวนมากอาศยอยในชนบท มโอกาสไดรบประโยชนจากการน า MFSมาปรบใชมากกวาประเทศทมระดบ FI สง มระบบธนาคารพาณชยทดและเพยงพออยแลว และประชากรสวนใหญอาศยอยในเขตเมอง

6. ผลงำนวจย

12

แมการเขาถงบรการทางการเงนของไทยจะ

ใกลเคยงกบมาเลเซย แตประชาชนนยม

ท าธรกรรมผานสาขาธนาคาร เครอง

เอทเอม และรานคาใกลบานมากกวาท า

ธรกรรมผานโทรศพทเคลอนท

MFS กบประเทศไทย

ส าหรบการเขาถงบรการทางการเงนของไทยนน จดไดวาอยในระดบทใกลเคยงกบมาเลเซย14 อกทงโครงสรางพนฐานดานการช าระเงนของไทย ไมวาจะเปนเครองเอทเอมและเครองรบบตรตอประชากรกไมมความแตกตางจากกลมประเทศ CPSS สงคโปร และจน15 อยางไรกด คงไมสามารถสรปไดวาผลของ MFS ตอไทยจะมแนวโนมเหมอนกบมาเลเซย เนองจากยงมปจจยอกหลายประการ โดยเฉพาะพฤตกรรมและความตองการของผใชบรการ

มาเลเซยไดสงเสรมการสราง Mobile banking platform ภายใตชอ “MyMobile” ซงเปนการสรางมาตรฐานกลางของทกธนาคารทงรปแบบการสงค าสงและลกษณะเมนรายการ เพอความสะดวกและคนเคยของผท ารายการใหสามารถจดจ าและท าความเขาใจค าสงตาง ๆ ไดงาย โดยอาศยเทคโนโลย Unstructured Supplement Service Data (USSD) ทสามารถท ารายการไดทงโทรศพทเคลอนททวไป และโทรศพทสมารทโฟน ทงน ในปจจบนมธนาคารพาณชยและผใหบรการเครอขายโทรศพทเคลอนทรายใหญของมาเลเซยเขารวมโครงการ และในอนาคตจะมการพฒนา Application ในโทรศพทสมารทโฟนเพอเปนทางเลอกส าหรบกลมลกคาในเมองดวย

ในขณะทประเทศไทยนน รายงานผลส ารวจการเขาถงบรการทางการเงนภาคครวเรอน ป 2556 ของธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ชใหเหนวาผใชบรการของไทยยงไมนยมท ารายการทางการเงนผานโทรศพท เคลอนท โดยมสดสวนไมถงรอยละ 1 ของผใชบรการทางการเงนทงหมด โดยผใชบรการสวนใหญมกเลอกท าธรกรรมตาง ๆ ผานสาขาธนาคาร เครองเอทเอม ทท าการกลมออมทรพย และรานคาสะดวกซอ/รานคาปลกใกลบานมากกวา เพราะครวเรอนสวนใหญยงไมคนเคยและยงไมเชอมนในความปลอดภยในการใชบรการ โดยเฉพาะผทอาศยอยในเขตหางไกล

ดวยเหตน แนวทางการสงเสรมการเขาถงบรการทางการเงนของไทยในระยะตอไปจงไมสามารถมงเนนทชองทางโทรศพทเคลอนทไดเพยงอยางเดยว แตจะตองเนนการปรบปรงโครงสรางพนฐานทชวยสงเสรมการเขาถงบรการช าระเงน โดยเฉพาะการใหบรการผานตวแทน ซงธนาคารพาณชย ผประกอบธรกจการเงนทไมใชสถาบนการเงน และสถาบนการเงนเฉพาะกจเรมใหบรการผานชองทางนมากขน โดย ธปท. จะเนนการปรบปรงหลกเกณฑการก ากบดแลผใหบรการโดยเฉพาะการใหบรการผานตวแทนใหมความนาเชอถอ การใหความรความเขาใจแกผใชบรการเพอใหเกดความเชอมนในการใชบรการ รวมถงการตดตามรปแบบการใหบรการของผใหบรการกลมตาง ๆ เพอประเมนความจ าเปนในการผลกดน/ปรบปรงหลกเกณฑทเหมาะสมตอไป

14 McKinsey & Company. (2013). Launching a new era of payments in Thailand. 15 ธนาคารแหงประเทศไทย. (2555). รายงานระบบการช าระเงน 2555.

6. ผลงำนวจย

13

ในสวนของชองทางโทรศพทเคลอนทนน ธปท. เหนวาถงเวลาแลวทผใหบรการ Mobile Money ผานโทรศพทเคลอนทจะตองท าใหเกด interoperability คอ โอนเงนขามคายกนได และในสวนของ M-banking ของธนาคารพาณชยนนจะตองสงเสรมใหสามารถโอนเงนหรอช าระเงนขามธนาคารกนไดสะดวกขน และคาธรรมเนยมการโอนหรอช าระเงนขามธนาคารถกลงกวาในปจจบน โดยในหลายประเทศมการสราง platform กลางขนมา เชน FAST (สงคโปร) Faster Payments (สหราชอาณาจกร) และ MyMobile (มาเลเซย) เพอใหบคคลสามารถโอนเงน หรอ ช าระเงนใหกนได โดยในแตละประเทศกมรปแบบและขนตอนในการท าธรกรรมทแตกตางกน เชน ผโอนเงนกรอกเพยงหมายเลขโทรศพทเคลอนทของผรบเงน โดยหมายเลขโทรศพทเคลอนทดงกลาวตองลงทะเบยนผกกบเลขทบญชธนาคาร ซงแนวทางทกลาวมาขางตนกเปนทางเลอกทประเทศไทยจะสามารถท าได

6. ผลงำนวจย