บทที่ - krirk universityromphruekj.krirk.ac.th/books/2556/1/4.pdfบทท 4 70 1 น...

ความรและทศนคตทมตอการใชปยอนทรย

ของชาวนา หมบานคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานครKnowledge and Attitude towards the Utillzation of Organic Fertilizer

of Farmers in Klong 14 Village, Nongjork District, Bangkok

4บทท

ณฐธเนศ มหาศกยศร

Nattanes Mahasaksriri

วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกปท 31 ฉบบท 1 ตลาคม 2555 - มกราคม 2556

บทท

4

70

1 นกศกษาปรญญาโท หลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคมศาสตรเพอการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

ความรและทศนคตทมตอการใชปยอนทรยของชาวนา หมบานคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

Knowledge and Attitude towards the Utillzation of OrganicFertilizer of Farmers in Klong 14 Village, Nongjork District, Bangkok4บทท

ณฐธเนศ มหาศกยศร1

Nattanes Mahasaksriri

บทคดยอการวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาลกษณะทวไปทางเศรษฐกจและสงคม

วถชวต และรปแบบการผลตทางเกษตรกรรม และความร ทศนคตตอการใชปย

อนทรยของชาวนา หมบานคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร กลมตวอยาง

มอาชพทำานาเปนอาชพหลกมาไมตำากวา 15 ป และมประสบการณในการใชปย

อนทรยมาแลวไมตำากวา 1 ป จำานวน 10 คน เปนกลมตวอยางแบบเจาะจง (purposive

sampling) ผานการศกษาเชงชาตพนธวรรณา

ผลการวจยพบวาชาวนาหมบานคลอง 14 มรายไดเฉลยตอเดอนตำากวา

10,000 บาท ชาวนามทดนเปนของตนเอง และเชาทดนในสวนของทราชพสด ซงม

คาเชาตำา สภาพสงคมของหมบานสวนใหญจะมความสมพนธใกลชดกน เนองจากม

ผใหญบานทคอยประสานใหมกจกรรมรวมกนของสมาชก และการทำานากมการถอ

แรงกนเพอประหยดตนทนไมตองจางคนนอกมาทำางานมากนก รปแบบการผลตเปน

ทำาการเกษตรแบบอนทรย อยางไรกตามมการนำานวตกรรมทางการเกษตรมาใช เชน

เมลดพนธขาวจากกรมการเกษตรทมการพฒนาใหมผลผลตทมากขนอยางมนยสำาคญ

รวมทงการใชเครองทนแรงตางๆ ดงนน การทำานาของชาวนาหมบานคลอง 14

จงเปนการทำานาทประยกตผสมผสานระหวางการใชสารเคม และการเกษตรอนทรย

เพอลดตนทน และรกษาสภาพดนของทนา สำาหรบปยอนทรยทชาวนาใชคอ ปยพชสดท

ความรและทศนคตทมตอการใชปยอนทรยของชาวนาหมบานคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานครKnowledge and Attitude towards the Utillzation of Organic Fertilizer of Farmers in Klong 14 Village, Nongjork District, Bangkok

บทท 4

71

มการหมกตอซงขาวหลงการเกบเกยว ปยนำาชวภาพใชผสมนำาหมกระหวางการ

เตรยมดน และผสมกบปยอนทรยอดเมด ปยอนทรยเคมอดเมด เพราะสะดวกตอ

การใชกบเครองหวานปย ซงมแรงจงใจจากการเชอวาการใชปยอนทรยรวมกบปย

เคมเปนวธททำาใหเพมผลผลตไดดกวาการใชปยเคมอยางเดยว จงเหนไดวาชาวนา

มความรความเขาใจ และทศนคตทดตอการใชปยอนทรยในระดบหนง ซงชาวนาสวน

ใหญมความคาดหวงตองการใหรฐบาลเขามาสนบสนน ใหความรและพฒนาใหปย

อนทรยสามารถมคณสมบตในเรองการบำารงใหขาวสามารถใหผลผลตไดรวดเรว

เหมอนปยเคม ดงนน หนวยงานภาครฐจะตองเปลยนวกฤตปยเคมราคาแพงใน

ปจจบนใหเปนโอกาสโดยการเรงดำาเนนการขบเคลอนผลกดนใหชาวนาปรบเปลยน

พฤตกรรมการใชปยเคมมาใชปยอนทรย อกทงใหความร ความเขาใจในการตรวจ

สอบคณภาพมาตรฐานของปยอนทรย เพอปองกนปยทไมมคณภาพและสรางความ

มนใจในการใชปยอนทรยใหชาวนา

คำ�สำ�คญ : ความร ทศนคต ปยอนทรย

AbstractThe purpose of this study was to investigate general characteristic of society

and economy, life style and the pattern of production, especially knowledge and

attitude towards the utilization of fertilizer of farmers in Klong 14 Village, Nongjork

District, Bangkok.

The results of the study were as follows : The average monthly income of

farmers in Klong 14 Village, Nongjork District, Bangkok, was lower than 10,000

baht. Some farmers had their own lands and some of them rented the lands from

the Royal Properties which offered low renting fees. As for the social aspect,

most villagers had close relationship with each other because the headman of the

village always organized social activities in which villagers actively participated.

However, the majority of the respondents farmers helped one and others in doing

their jobs. Because of this, they could decrease their expenses since they did not

have to hire so many laborers to work on their farms. In the aspect of the cultivation,


บทท

4

72

the majority of the farmers in Klong 14 Village utilized the process of organic

farming. However, they also utilized agricultural innovation such as the rice

grain of the Department of Agriculture which had been so genetic developed that

could significantly increase the farmers productivity. Apart from that, they also

used modern agricultural equipments. Farmers in Klong 14 Village also applied

mixed methodology between using chemical substances and organic agriculture

for the purpose of decreasing cost and soil preservation. In the aspect of fertilizer,

farmers in Klong 14 Village used organic fertilizer i.e. the fertilizer which occurred

from the fermentation of rice stubbles after the harvest season. Meanwhile, they

used biological liquid fertilizer mixed with fermented water during soil preparing.

Moreover, villagers mixed the fertilizer with the compact organic fertilizer and

compact chemical organic fertilizer, since the fertilizers were convenient for using

with the fertilizer sowing machine. The farmers motivation in doing this came

from their believed that using mixed fertilizer between the organic fertilizer and

the chemical fertilizer would increase more productivity than solely using

chemical fertilizer. For this reason, the researcher concluded that the farmers had

got knowledge and understanding including good attitude towards using organic

fertilizer at a certain level. Consequently, most of farmers expected that the

government would support them in the aspect of knowledge and developed organic

fertilizer until they could produce the organic fertilizer that had the same

characteristic with chemical fertilizer to increase rice productivity. Therefore,

government agencies should turn the critical point of the current expensive price

of chemical fertilizers into opportunity for farmers by urging them to use more

organic fertilizer including educating them about how to test organic fertilizer

quality for the purpose of the prevention of disqualified organic fertilizer and

increasing more confidence among farmers in using organic fertilizer.

Key words : knowledge, attitude, organic fertilizer


บทท 4

73

บทนำ�“การปฏวตเขยว”(The Green Revolution) ไดเกดขนโดยการใชเทคโนโลย

การผลต เชน การผสมพนธพชสตวทใหผลผลตสง การใชสารเคมชนดตางๆ เปนปจจยการผลตทสำาคญ และการใชเครองจกรกลการเกษตร นำาไปสการเปลยนแปลงในดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรม ตลอดจนสขภาพอนามยของชาวนา และระบบนเวศของโลก ทำาใหมนษยหางไกลความเปนธรรมชาตมากขน ระบบการเกษตรปจจบนกตงอยบนหลกการ 2 ขอ คอ ความงายและ ความรนแรง มองเหนดนเปนเพยงพนทสำาหรบพชอาศยยนตนและเปนแหลงธาตอาหารเทานน เมอดนขาดความอดมสมบรณกเพยงแตใสธาตอาหารลงไปโดยตรงในรปของปยเคม การแกปญหาศตรพชโดยการฆาหรอทำาลายโดยตรงดวยสารเคมพษชนดตางๆ การควบคมและบงคบธรรมชาต ไปในทศทางทมนษยตองการ การขยายตวอยางรวดเรวของกจการกลมบรษทผลตสารเคมและเครองจกรกลทใชในการเกษตร สรางภาระหนสน ความเสอมโทรมของสงแวดลอม และปญหาดานสขภาพอนามย ตอมากระแสความตนตวในการหาทางเลอกใหมเพอสงแวดลอมเพอหลกใหพนจากวฏจกรเกษตรเคม และกระแสความตนตวดานสขภาพของผบรโภค กอใหเกดขบวนการเกษตรอนทรย ในประเทศไทยซงรฐบาลไดประกาศใหเกษตรอนทรยเปนวาระแหงชาต มโครงการเกษตรอนทรย เปนโครงการหลกของแตละชมชน โดยเฉพาะโครงการผลตปยนำาสกดชวภาพและการใชจลนทรยเพอผลตปยหมกตางๆ ใหประชาชนไดเรยนรหลกการอนรกษและฟนฟนเวศการเกษตร การปรบปรงและบำารงดน

ภายหลงวกฤตเศรษฐกจของประเทศในปลายป พ.ศ.2539 ไดกอใหเกดปญหาดานเศรษฐกจและสงคมตางๆ สงผลกระทบตอประชาชนชนและทกภาคสวนของสงคม ประเดนเรองชมชนเขมแขงไดรบการหยบยกขนมากลาวถงเปนอนมาก ในฐานะทเปนทางเลอกทสำาคญของการพฒนา หนวยงานภาครฐและภาคเอกชนจงตองเขามาแกไขปญหารวมกนการเพมศกยภาพของคนและชมชนใหเขมแขง มความพรอมในการเขาไปมสวนรวมในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและการดแลรกษาสงแวดลอมใหยงยน ความเขมแขงของชมชนจงเปนฐานสำาคญในการลดผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคม รวมถงการสราง

กระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทยงยนในอนาคต


บทท

4

74

เขตหนองจอกเปน 1 ใน 50 เขตการปกครองของกรงเทพมหานคร โดยเขต

หนองจอก เปนเขตพนท 3 ซงอยชานเมองทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของกรงเทพฯ

มลกษณะเปนชนบทประกอบไปดวยเรอกสวน ไรนา และทงเลยงสตวเปนสวนมาก

เนองจากมสภาพภมประเทศเปนทราบลม มโครงขายของลำาคลองตางๆ อยางหลาย

สายตอเนองกน และสภาพดนเปนดนเหนยว จงทำาใหหนองจอกเปนเขตทเหมาะสม

สำาหรบการเกษตรตงแตในอดต โดยเฉพาะการปลกขาว

การพฒนาทมาพรอมกบความเจรญกาวหนาทางวตถเทคโนโลยสอสาร

คมนาคมไดสงผลใหผคนและชมชนตดขาดออกจากกน แมวาความเจรญดงกลาว

จะทำาใหเกดการเปลยนแปลงในหลายพนทของเขตหนองจอก แตยงมชมชนหนงใน

เขตหนองจอกคอ ชมชนหมบานคลอง 14 ยงคงรกษาความเปนชมชนเกษตรกรรม

อยางเหนยวแนน ประชาชนในเขตนยงคงทำาการเกษตรมการผลตขาวโดยใชปย

อนทรยหรอปยชวภาพ นอกจากนนชมชนหมบานคลอง 14 ยงเปนชมชนเดยวทม

การทำานามากทสดในเขตหนองจอกโดยมกลมแกนนำาชาวนาของชมชนเปนผรเรม

ในการดำาเนนกจการ จดกจกรรมถายทอดความรและการผลตปยอนทรยตงแตป

พ.ศ.2549 ในป พ.ศ.2550 เกดสหกรณผผลตและใชปยอนทรยตนแบบของชมชน

หมบานคลอง 14 ในดานการผลตและใชปยอนทรยในชมชน อยางไรกตามยงไมได

มการสรปผล อนเนองมาจากการพฒนาสงเสรมเกษตรอนทรยโดยการใหใชปย

อนทรยในชมชนวาผลทเกดขน จากนโยบายนจะดำาเนนตอไปในทศทางใด ชมชน

เกษตรแหงนผานยคแหงการผลตเพอการมงพฒนาทางเศรษฐกจ จนเขาสปจจบน

ทมงสการพฒนาอยางยงยนดวยการคำานงถงความสมดลทางธรรมชาตและ

สงแวดลอม และความรวมแรงรวมใจกนของสมาชกชมชนมากขน กจกรรมการผลต

และใชปยอนทรยในชมชนนนจงเปนกจกรรมหนงทแสดงออกถงความร และทศนคต

ของประชาชนในการดำาเนนกจกรรมการพฒนาตางๆ และการมสวนรวมของชมชน

ทสงเสรมชาวนาใหใชปยอนทรยทดแทนสารเคมทางการเกษตรมการนำาความร

ความเขาใจในการผลต และการใชปยอนทรยทดแทนปยเคม และจากการพฒนา

ประเทศมงเนน ใหดำาเนนการพฒนาตามแนวทางเกษตรอนทรย โดยใหประชาชนม

สวนรวม


บทท 4

75

การศกษาครงนจงมงศกษาความร และทศนคตตอการใชปยอนทรยของชาวนา

วาอยในระดบใดและเปนเพราะปจจยใด การใชปยอนทรยจงแสดงออกถงความ

กาวหนาและนำาไปสการปรบปรงแนวทางในการสงเสรมการใชปยอนทรยได

เพอใหการดำาเนนการตามนโยบายการพฒนาตามแนวทางเกษตรอนทรยเปนไป

อยางเหมาะสม และยงเปนกรณศกษาเพอการพฒนาชมชนสการเปนชมชนเขมแขง

อยางยงยนในอนาคต

วตถประสงค1. เพอศกษาลกษณะทวไปทางเศรษฐกจและสงคมของชาวนา หมบานคลอง

14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

2. เพอศกษาวถชวต และรปแบบการผลตทางเกษตรกรรมในอดตและปจจบน

ของชาวนา หมบานคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

3. เพอศกษา ความรและทศนคตตอการใชปยอนทรยของชาวนา หมบานคลอง 14

เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

ขอบเขตก�รวจยการวจยครงนมขอบเขต ดงน

ประชากรและกลมตวอยาง ในการวจยเรองความรและทศนคตทมตอการใช

ปยอนทรยของชาวนา หมบานคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานครคอ ชาวนา

ทอาศยอยหมบานคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร และมอาชพทำานาเปน

อาชพหลกเปนระยะเวลาไมตำากวา 15 ป มประสบการณในการใชปยอนทรยมาแลว

ไมตำากวา 1 ป

ระเบยบวธวจยการศกษาเรองความรและทศนคต ทมตอการใชปยอนทรยของชาวนา หมบาน

คลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร นเปนการศกษาเชงชาตพนธวรรณาเกยวกบ

ชวตของคน จงเลอกใชวธการศกษาลกษณะการวจยเชงคณภาพ (Qualitative

Research) สามารถเขาถงขอมลไดมากทสดโดยมขนตอนการศกษาวจย ดงน


บทท

4

76

1. การสำารวจขอมลเอกสารและงานวจยทเกยวของ การสำารวจเอกสารเปนสง

สำาคญ ในการรวบรวมขอมลเบองตนเพอเปนองคความรทจะไดสะสมไวเลอกสรรวา

มประเดนใดทมการศกษาไวแลวและยงมขอมลสงใดทยงขาดอกบาง โดยขอมลท

รวบรวมจะไดจากหนวยงานสถาบนการศกษาหรอองคกรเอกชน และสถาบนการ

ศกษาททำางานเกยวของกบเรองดงกลาว

2. การเกบขอมลในพนทโดยการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive

sampling) กบชาวนาทอาศยอยในหมบานคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

จำานวน 10 คน

การเกบขอมลโดยการสงเกตการณ และการสงเกตการณแบบมสวนรวมเปน

สำาคญ (Participant observation) ของการดำาเนนแบบแผนกจกรรมทางวฒนธรรม

ของกลมอาชพชาวนา จนกระทงไดขอมลครบถวน

ศกษาภาพชวตประจำาวนโดยการสมภาษณเจาะลก (In-depth interview)

กบผใหขอมล จำาแนกตามอาชพ เพศ การศกษา และภมหลงของการมาอยในชมชน

โดยเฉพาะผทประกอบอาชพทำานาเปนหลก การสมภาษณเปนการพดคยถงความ

เปนมา ลกษณะประวตชวตของบคคล การทำานา ความร ทศนคตตอการใชปยอนทรย

และความคาดหวงในอนาคต

การสมภาษณเจาะลกชาวนาทมการใชปยอนทรยในการทำานา โดยคดเลอก

ชาวนาทมประสบการณในการใชปยอนทรยไมตำากวา 1 ป

เมอไดรบขอมลในเบองตนแลวจะนำาเสนอขอมลทไดรบใหกบคนทเกยวของ

ในหมบาน ไดรบทราบทงเพอตรวจสอบขอมลและรบฟงการสะทอนกลบ

ชมชนหมบ�นคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมห�นครหมบานคลอง 14 ตงอยในเขตหนองจอก กรงเทพมหานคร เขตหนองจอกได

รบการสถาปนา เปนอำาเภอครงแรก เมอปพทธศกราช 2440 ในรชสมยของพระบาท

สมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยไดมการอพยพชาวไทยมสลมจากบรเวณ 7

หวเมองภาคใต มาตงรกรากทำามาหากนตามแนวคลองแสนแสบซงพระบาทสมเดจ

พระนงเกลาเจาอยหวไดโปรดเกลาฯใหพระยาศรพพฒนรตนราชโกษาเปนแมกอง

จางชาวจนขดลอกขยายคลองเพอเปนเสนทางยทธศาสตร ซงตอมาเมอมการจดตง


บทท 4

77

บรษท คสยามขน และไดรบสมปทานขดลอกคลองตางๆ เพอประโยชนในทางกสกรรม จงมผอพยพมาตงถนฐานมากขนตามลำาดบ

ในป พ.ศ.2499 ร.ต.ต.ยรรยง ธรรช นายอำาเภอสมยนน เหนวาทตงของอำาเภอไมเหมาะสมกบสภาพทองท ประกอบกบอาคารทวาการอำาเภอชำารด ทรดโทรมเปนอนมาก จงไดยายทวาการอำาเภอไปสรางในทแหงใหม ณ บรเวณหมท 2 แขวงกระทมราย ซงเปนทตงสำานกงานเขตในปจจบนเดมเปนอาคารไมสองชน ตอมาในป พ.ศ.2523 ไดรบงบประมาณกอสรางอาคารคอนกรต 3 ชน หลงใหมเพมเตมในบรเวณใกลเคยงกบอาคารหลงเดม มทางเดนเชอมตอระหวางกน ไดทำาการรอถอนอาคารหลงเดม เมอ ตนป พ.ศ.2532 และไดมพธเปดอาคารหลงใหม เมอวนท 27 ธนวาคม 2533 (หมายเหต อำาเภอ หนองจอก เปลยนชอเรยกใหมวา เขตหนองจอก ตามประกาศคณะปฏวต ฉบบท 335 ลงวนท 13 ธนวาคม 2515 ตอมาไดเปลยนชอเรยกใหมวา สำานกงานเขตหนองจอก ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ.2528)

ชมชนคลองสบส หรอชมชนวดใหมเจรญราษฎร เปนชมชนเกาแก ประชาชนสวนใหญเปน คนไทยเชอสายมอญ ตงถนฐานบานเรอนอยกนตงแตเมอใดนนไมมหลกฐานจดบนทกเอาไวเปนลายลกษณอกษร แตจากหลกฐานดานโบราณสถาน โบราณวตถ และจากคำาบอกเลาของผสงอายภายในชมชน แสดงใหเหนวาชมชนมอญแหงนกอตงขนเมอรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) ยายถนฐานมาจาก ตำาบลบานปอม อำาเภอบานแพว จงหวดสมทรสาคร ตงแตเมอไรไมมหลกฐานปรากฏแนชด ทงนสบเนองจากนโยบายการขดคลองรงสต และลำาคลองสายตางๆในสมยรชกาลท 5 ราว พ.ศ.2433 เพมพนทนาสำาหรบผลผลตขาวเพอการคาและสงออก เชนเดยวกบการขยายตวของชาวมอญไปสพนททำานาแหงใหมอยางบางพล บางบอ บางแกว บางบวทอง ไทรนอย และลาดกระบง โดยทางการไดประกาศเชญชวนใหราษฎรมาบกเบกททำามาหากนดวยการงดเวนการเกบภาษในระยะแรก และเกบในอตราลดหยอนพเศษกวาทเคยเกบในพนททำานาเดมในระยะตอมา ประกอบกบพนททำานาของชาวมอญทสมทรสาคร พระประแดง นนทบร และทอนๆกเรมแออดจากจำานวนประชากรทเพมมากขนลกษณะทางสงคมในชมชนหมบานคลอง 14 จดเปนสงคมแบบเครอญาต มการปลกบานบรเวณใกลเคยงกน โดยมก


บทท

4

78

ปลกบานขนานไปกบลำาคลอง 14 มการพงพาอาศยกน มการรวมมอกนทำางาน ใหความชวยเหลอซงกนและกน และยงคงเปนชมชนมอญทมความเครงครดในพระพทธศาสนา แมเทคโนโลยทเจรญกาวหนานำาลกหลานมอญภายในชมชนออกสสงคมภายนอก รปแบบการใชชวตสมยใหมกไมไดทำาใหลกหลานมอญในชมชนลมวถชวตมอญแบบปยาตายายในอดต วถชวตของคนในชมชนยงมการสบทอดประเพณแบบมอญ เชน พธอปสมบท ประเพณวนสงกรานต กจะมการทำาบญทวดกนตามปกต แตจะจดงานรนเรง และการละเลนตางๆ ลดลงเนองจากกลมวยรนมกกอปญหาอยเสมอ ในดานภาษาทใชในชมชนปจจบนใชภาษาราชการหรอภาษากลางในการสอสาร แตจะมพดภาษามอญไดบาง แตจะมจำานวนนอยแลวและสวนใหญจะเปนคนเชอสายมอญแตดงเดมมโรงเรยนประถมศกษา 1 แหง คอโรงเรยนวดใหมเจรญราษฎร มนกเรยน 167 คน คร 17 คน (รวมครพเลยง) สวนในระดบมธยมนกเรยนจะตองเดนทางไปเรยนทโรงเรยนวดหนองจอก และโรงเรยนสวนกหลาบ ปทมธานในระดบปรญญา สวนใหญจะศกษาทสถาบนราชภฎราชนครนทร จงหวดฉะเชงเทรา

วถชวตและรปแบบก�รทำ�น�ของช�วน�หมบ�นคลอง 14แตเดมพนทเกษตรในเขตหนองจอกมการใชสารเคมทางการเกษตรในปรมาณมาก

ทำาใหมสารปนเปอนในแมนำาลำาคลอง สงผลกระทบตอชาวนาและประชาชนทอาศยในพนท ตอมาในป พ.ศ.2541 จงมการรวมตวกนของชาวนาและประชาชนในพนท จดตงชมรมเกษตรธรรมชาตหนองจอกขนมา เพอใหความรเกยวกบพษภยของสารปองกนและกำาจดศตรพชแกชาวนา รวมถงมการรณรงคการใชสมนไพรปองกนกำาจดศตรพช การปองกนและกำาจดศตรขาวโดยวธผสมผสาน มการจดอบรมทกเดอน เพอใหชาวนา ลด ละ เลกใชสารกำาจดศตรพช โดยมเจาหนาทสถานพฒนาทดนกรงเทพมหานคร เขามาชวยถายทอดความรและเทคโนโลยในการฟนฟสภาพดนใหกลบมามความ อดมสมบรณและเหมาะสมตอการปลกพชอนทรย

ก�รทำ�น�ในอดตการทำานาภายใตเงอนไขธรรมชาต ชาวนาหมบานคลอง 14 มความเขาใจเงอนไข

ทางธรรมชาตเปนอยางด ยงชพดวยการทำานาตามเงอนไขของสภาพธรรมชาต อาศยการสงเกต ปรบวธการทำานาใหกลมกลนเปนไปตามระบบนเวศทางธรรมชาตทมอย สบทอดการดำาเนนชวตดวยการยดอาชพการทำานาขาวตอจากบรรพบรษ


บทท 4

79

สงทสบทอดกนมาจากบรรพบรษ ไดแก การเลอกสรรพนธขาวทสามารถเจรญ

เตบโตไดดในพนท การกำาหนดวนปลกขาวใหสอดรบกบฤดกาล รปแบบการหวาน

ขาวทม ชวงเวลาเกบเกยวทพอเหมาะพอดกบสภาพภมอากาศ

ฤดกาลกบวฎจกรขาว ระบบการทำานาของชาวนาหมบานคลอง 14 เปนยคท

พงพาธรรมชาตเรมตนดวยการรอนำาจากธรรมชาต ชาวนาจะเรมปลกขาวโดยเลอก

ฤดกาลทมปรมาณนำาฝนเพยงพอทจะหลอเลยงตนขาวใหเจรญเตบโตจนออกรวง

และเมอถงชวงเกบเกยวกเปนชวงทฝนฟาหยดตกพอด ชวงของฤดกาลในหนาฝน

กบอายการเกบเกยวของขาว เปนชวงเวลาทพอเหมาะพอดกลาวคอ ชวงฤดฝนจะม

ระยะเวลาประมาณ 3 เดอน ในขณะทขาวกมอายการเกบเกยวประมาณ 3 – 4 เดอน

เชนกน ความพอดเชนนทำาใหชาวนาวางแผนการปลกและเกบเกยวไดพอด โดยใน

ชวงแรกการเจรญเตบโตของขาวตองการนำาปรมาณมาก มนำาฝนอยางเพยงพอ

พอถงชวงสดทายทจะตองเกบเกยว ฝนจะหยดพอดทจะใหชาวนาทำาการเกบเกยว

ดวยการสงเกตจากธรรมชาตเชนน การทำานาจงเรมตนดวยการอาศยฤดกาล

รอนำาฝนในระบบการทำานาทเรยกกนวา “นาป” นนคอจะสามารถทำานาไดปละครง

เทานน โดยจะเรมในชวงตนฤดฝนประมาณเดอนพฤษภาคม ดวยการเตรยมทนา

เรมจากการไถดะ การคราด เพอปรบพนทนาใหเรยบและรวนซย

ก�รทำ�น�ในปจจบน

ในชวงเปลยนผานระหวางป พ.ศ.2515-2543 นถอไดวาเปนจดเปลยนของ

การทำานา กลาวคอมการเปลยนจากการใชแรงงานควายในการไถนามาใชรถไถเดน

ตามขนาดเลก หลงจากทชาวนาเปลยนมาใชรถไถเดนตามทำาใหไมมปยมลควายใช

ชาวนาจงหนมาใชปยเคมทดแทน ประกอบกบ ธกส. สงเสรมสนเชอในรปของปยให

แกชาวนา

ในชวงเวลา พ.ศ.2534-2543 เรมมการใชปยในกระบวนการการผลตแต

ปรมาณทใชนอยมาก สวนใหญในอตรา 5 ไรตอปย 1 กระสอบ และมการเพมปรมาณ

การใชมากขนเรอยๆ จนถงป พ.ศ. 2549 นน การใชปยเคมนนจะใชประมาณไรละ

1 กระสอบ สวนสารเคมในการทำานากเรมมการใชในชวงเดยวกบปยเชนกน และ


บทท

4

80

ชวงนเองทชาวนาหนมาใชพนธขาวปรบปรงจากรฐบาลเพอใหไดผลผลตเพมมากขน

จากการทชาวนาใชปยรวมกบพนธขาวสงเสรมของรฐบาลทำาใหชาวนาไดผลผลตขาว

มากขนแตในขณะเดยวกนกตองมรายจายคาปจจยการผลตเพมขน ทงคาสารเคม

คานำามนรถไถ เปนตน

เมอมการใชสารเคมอยางหนกมากขนสงผลใหสขภาพรางกายของชาวนาทรด

หนกซงสาเหตดงกลาวใหชาวนาเลอกทจะลองใชสารเคมใหนอยลง และเปดใจใช

การทำาเกษตรอนทรยมากขนดงทนายจรญ พมพดเลาใหฟงวา “ตอนแรกกยงไมม

อาการอะไร มนกยงทนได ปวดหวนดหนอย อาบนำาอาบทา สกพกกหาย แตตอมา

มนไมหาย มนจะปวดหว พอไปฉดยาพอมนรอนจะปวดหว เรมเปนตะครวตาจะพรา

พอเปนหนกเขาชวงจะนอคมนจะปวดทอง ทองเนยโอโหปวดแทบขาดใจเลย เรยกวา

เกอบไมถงโรงพยาบาล” เชนเดยวกบนางประเทอง จนเจรญ (2554, 17 มนาคม-

สมภาษณ) ทเลาวา “ทจรงมนมาถงทางตนแลวถาเราใชสารเคมตอกคงตาย เมอกอน

ใชสสบกวาโล เดยวนหาสบกวา อาการแรกๆ ขนแรกเหงอออก พอรอนจด เปน

ตะครว ตาพรา ชวงเปนหนกมนปวดทองแทบไปโรงพยาบาลไมทน”

เมอชาวนาเหนวาการใชสารเคมนอกจากจะมผลกระทบตอสขภาพโดยตรงแลว

ยงมผลตอตนทนมากอกดวยเนองจากสารเคมโดยเฉพาะปยเคมนนมราคาแพงมาก

ซงทำาใหเมอเกบเกยวขาวออกขายแลวพบวาบางครงตองขาดทน ผลตอบแทนไมคม

กบทลงทนไป นอกจากนผลผลตทไดกไมดเหมอนกอนเนองจากผลกระทบของสาร

เคมทำาใหดนทนาแขงกระดาง ทำาใหแมแตสารเคมกไมสามารถชวยใหผลผลตดขน

ทางสำานกงานเกษตรอำาเภอ และกรมสงเสรมการเกษตรไดเขามาทชมชนโดยให

ผใหญบานจดพาลกบานเขาไปอบรม ดงานทตางๆ เพอเชญชวนใหการทำานาแบบ

เกษตรอนทรย และสงเสรมใหความรการทำาปยชวภาพตางๆ โดยการสนบสนนงบ

ประมาณ และอปกรณในระยะแรก

ชาวนาหมบานคลอง 14 จงนำาการทำานาแบบเกษตรอนทรยมารวมกบการใช

สารเคมบางเพอแกไขปญหาทวาชาวนายงตองการทำานาโดยใหไดผลผลตสงสดจง

เลอกทจะนำาขอดของแตกรรมวธมาเสรมซงกนและกน


บทท 4

81

ไถกลบตอซง


ก.พ.

ม.ค.

เม.ย.

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.ส.ค.

ก.ย.

ต.ค.

ธ.ค.

ม.ค.

พ.ย.


แผนภ�พท 1 ผลการศกษาวงจรการทำานาทม�: จากการสมภาษณชาวนาในพนทหมบานคลอง 14

คว�มรและทศนคตเกยวกบก�รใชปยของช�วน�หมบ�นคลอง 14 ในปจจบนการทำานาของชาวนาหมบานคลอง 14 มการพฒนา ประยกตเพอให

เขากบสภาพของสงแวดลอมทมการเปลยนแปลงจากในอดต ดงนนปยทมสวนสำาคญ

ในการชวยใหผลผลตสามารถสรางรายไดใหชาวนาจงมความสำาคญมาก ซงใน

หมบานใชปยในการทำานาหลายประเภทดงน

1. ปยเคม เนองจากปยเคมไมมคณสมบตปรบปรงสภาพทางฟสกสของดน

กลาวคอไมทำาใหดนโปรงรวนซยเหมอนปยอนทรย และปยไนโตรเจนในรป

แอมโมเนยม ถาใชเปนปรมาณมาก และตดตอกนเปนระยะเวลานาน ๆ จะทำาใหดน

เปนกรดเพมขนจำาเปนตองใชปนชวยแกความเปนกรดของดน ผใชตองมความร

ความเขาใจเรองปยเคมพอสมควร มฉะนนอาจมผลเสยหายตอพชและตอภาวะ

เศรษฐกจของผใชเพราะมราคาสง ทงนชาวนาหมบานคลอง 14 ไดใหขอมลถง


บทท

4

82

คณสมบต ขอด และขอเสยในการใชปยเคมจากมประสบการณโดยตรงในการใช ปยเคมมาเปนเวลานานเพอชวยเพมผลผลตดงทนายจรญ พมพด (2554, 25 มนาคม-สมภาษณ) กลาววา

“ปยเคมเขามาตงแตรนพอ รนแม ตงแตเรมทำานาป ตอนนนเราไมรวามนมผลเสย รแตวาพอใชแลวขาวไดมาก ผลผลตกออกไว จำาไดวาปยเคมยหอแรกคอ ตราชางแดง หนมาใชเพราะเมอลองนำามาใชแลวขาวมากขนจากปกต 3 ไร 1 ตน แตถาใชปยเคมได 2 ไร 1 ตน เรารสกกดขนในระยะแรกแตในระยะหลงนนกสงผลใหสภาพดนแย ดนแขงมากขนาดทวารถไถยงไถไมเขา”

นอกจากน นางมยเรศ ปลอดเปลอง (2554, 25 มนาคม-สมภาษณ) กลาวถงปยเคมเพมเตมวา “ราคาปยเคมขนอยกบราคานำามนนะ ทำาใหตนทนเราสงขนเรอยๆ ยงดนเสยมากเรากยงเขาใจวาตองใชปยใหมากขน ทำาใหเลยงตวเองแทบไมรอด คาปยกนจนเทาทน หรอขาดทนทกเทยว แถมยงตองระวงเวลาใชไมใหโดนมอ เพราะมนกด เวลาหวานกตองระวงไมใหฟงเขาจมก” นายประกอบ ปนสดใส (2554, 30 มนาคม-สมภาษณ) กลาววา “ถงยงไงเรากขาดปยเคมไมได ความอดมสมบรณของดนมนหมดไปแลว ถาเราจะทำานาเลยงชพเรากยงตองอาศยปยเคมเพอเรงผลผลต แตเรากประยกตใชใหเหมาะสมกวาเดม เพราะถาใชลวนๆ อยางเดมอยเรากไมมทางทจะทำานาเลยงชพไดจนถงทกวนน”

การใชปยเคมของชาวนานนเปนการใชเพราะเนองจากมสวนในการเพมผลผลตและจากประสบการณของชาวนาทผานการใชปยเคมมากกวาสบปทำาใหชาวนามความเขาใจถงผลเสยของปยเคมมาจากประสบการณการใชปยเคมของชาวนาเองมากกวาทภาครฐจะใหความรความเขาใจทถกตอง สงผลใหชาวนาเปนผแบกรบผลเสยทงในดานรางกายของชาวนา และทดนทใชปลกขาว ทำาใหตองเรยนรทจะแกไขปญหาใหอยรอดบนเสนทางอาชพของตน

2. ปยอนทรย เปนสารประกอบทไดจากสงทมชวต ไดแก พช สตว และจลนทรย ผานกระบวนการผลตทางธรรมชาต ปยอนทรยสวนใหญใชในการปรบปรงสมบตทางกายภาพของดน ทำาใหดนโปรง รวนซย ระบายนำาและถายเทอากาศไดด รากพชจงชอนไชไปหาธาตอาหารไดงายขนมปรมาณธาตอาหารอยนอยเมอเปรยบเทยบกบปยเคมและธาตอาหารพชสวนใหญอยในรปของสารประกอบอนทรย เชน ไนโตรเจน


บทท 4

83

อยในสารประกอบจำาพวกโปรตน เมอใสลงไปในดนพชจะไมสามารถดดไปใชประโยชนไดทนท แตตองผานกระบวนการยอยสลายของจลนทรยในดน แลวปลดปลอย ธาตอาหารเหลานนออกมาในรปสารประกอบอนทรยเชนเดยวกนกบปยเคม จากนนพชจงดดไปใชประโยชนได

นางมาลย วงศจนดา (2554, 5 เมษายน-สมภาษณ) กลาวถงการเรมใชปยอนทรยวา “เรมรจกปยอนทรยเมอ 10 ปทแลวโดยกรมวชาการเกษตรเขามา เผยแพร หลงจากปรบมาใชปยอนทรยเรากเครยดเพราะไดผลผลตนอยกวาใชปยเคม แตตอนหลงๆ ผลผลตกมากกวาใชปยอนทรยดนกมคณภาพดขน ปยอนทรยตนทนจะตำาเรากใชไรละครงลก”

นางประไพ ประสงคศลป (2554, 5 เมษายน-สมภาษณ) กลาววา “การใชปยอนทรยไมไดใชลวนๆ แตผสมกบปยเคม ปยอนทรยชวยเราในเรองของการปรบปรงดน เพราะปยเคมเราใชเปนระยะเวลานานๆ มนทำาใหดนเสย ดนแขง ดนดาน อยางทนาททำาอยเคยเปนบอทเขาขดขายหนาดน ตอนททำาแรกๆ 30 กวาไร เราไดขาว 60 ถงเอง เรากใชปยชวภาพบาง ปยเคมบาง แลวกพวกฟางขาวตรวมตดไป ไมเผา เหมอนกบปยเคมเรงใหพชเราเจรญเตบโต แตปยอนทรยชวยปรบปรงดนเราในระยะยาว ตอนนกใชอย เมอกอนกทำาปยอนทรยเอง แลวกมาอดเมดททำาการผใหญบานจะมเครองใหใชอย แลวเอาไปใสปลายนาทมปญหาดนเปรยว แตตอนนซอจะ สะดวกกวา”

นอกจากน นายสมนก สขประเสรฐ (2554, 17 มนาคม-สมภาษณ) กลาววา “ปยอนทรยงามชา แตปรบปรงดนไดมากกวา ระยะยาวปตอ ๆ ไปดนจะดขน เรากตองใชเคมชวยบางเพราะจะทำาใหเจรญเตบโตเรว แลวปยอนทรยชวยทำาใหใบพชแขงแรง แมลงบางชนดอยางเชน หนอนหอใบขาว ไมสามารถทำาลายใบขาวได”

“แตสงทชาวนาตองระวงในการใชปยอนทรยคอ ระวงคอปยปลอมทงปยอนทรย และปยเคม มแตดน อยางปยอนทรยเราเคยผลตเองแตไมคมซอใชถกกวา เพราะเราไมไดทำาอยางอนนอกจากทำานาทำาใหวสดดบทำาปยตองไปขนมาจากทอน ซงคานำามนเดยวนแพงมากจนไมสามารถทำาเองไดอก อยากใหภาครฐเขามาดแลเรองนดวย แตตอนนมสหกรณทคอยตรวจสอบแตยงไมทวถง” นายสำารวย นวมภกด (2554, 30 มนาคม-สมภาษณ)


บทท

4

84

ชาวนาหมบานคลอง 14 เรมใชปยอนทรยผสมกบปยเคมเนองจากมความเขาใจวาปยอนทรยจะชวยปรบปรงสภาพดน ซงสามารถชวยใหปลกขาวไดอยางมประสทธภาพมากขน อกทงยงชวยลดตนทนในการผลต นอกจากนชาวนาหมบานคลอง 14 นยมใชเครองหวานปยเพอประหยดแรงงานและเวลา จงมการประยกตนำาปยอนทรยมาอดเมด หรอการซอปยอนทรยอดเมดมาใชเพอความสะดวกในการใชเครองหวานปยเพอทนแรง

3. นำาหมกชวภาพ เปนนำาทไดจากการหมกดองพชอวบนำา เชน ผก ผลไม ดวยนำาตาลในสภาพไรอากาศ นำาทไดรบจะประกอบดวยจลนทรยและสารอนทรยหลากหลายชนดจลนทรยสวนใหญจะเปนพวกยสตแบคทเรย สรางกรดแลกตค และพวกราแบคทเรยสงเคราะหแสงกเคยพบในนำาสกดชวภาพ ซงชาวนาหมบาน คลอง 14 นยมใชเพอเรงยอยสารอาหารในแปลงนาในขนตอนไถพลกหนาดบ ผสมนำาฉดบำารงขาว

นางแตงออน รงสน (2554, 17 มนาคม-สมภาษณ) “รจกนำาหมกชวภาพเนองจากโดยไดรบการอบรมการทำานำาหมกเมอ 6-7 ปทแลว (ประมาณป 2547) หมอดนมาสอนใหในหมบาน จากกรมพฒนาทดน ทเขามาเพราะเขาบอกวามการใชสารเคมเยอะ โดยเขามาอบรมใหลดการใชสารเคม และสอนวธการใชปยอนทรย ทใชอยทกวนนคอนำาหมกชวภาพ พด.2 โดยเคาใหหวเชอมา วธทำาคอใชเศษผก ผลไม พด.2 คอฮอรโมนกระตน วธการใชกผสมนำา 20 ลตร ผสมฮอรโมนเรงขาว 200 CC กรมพฒนาทดนจะใหหวเชอมาเพอใหชาวนานนลดสารเคมลง ถาเปรยบเทยบกน ผลผลตทไดจากการใชปยชวภาพนนจะสวยสปยเคมไมได แตกดขนมากเพราะทำาใหลดตนทนลงมากถงครงตอครง”

นายวเชษฐ จนเจรญ (2554, 17 มนาคม-สมภาษณ) กลาวเสรมวา “สำาหรบผมใชกากนำาตาล กบกลวย 2:3 มตนกลวยบางมาสบรวมๆ กนแลวหมกรวมกบนำามะพราวประมาณ 3 ลก ใส พด.2 แลวเอากระสอบปานปดไว พอประมาณ 2-3 วน กคนใหมนสลายไดท เวลาใชพนทไรหนงกประมาณ 1-2 ลตร ผสมนำา 200 ลตร แลวกฉดใหทวฟางขาวไมกวนมนกจะพ เนา ยอยสลายเปนปยใหเราไดอกทาง พอทำาวธนเรากไมตองเผาฟางขาวทำาใหใชปยนอยลง ตอนนใชปยแค 10 กวาลกเอง

อยางเมอกอนใชประมาณ 20 กวาลก ประหยดไปไดเยอะ”


บทท 4

85

การใชปยนำาชวภาพของชาวนาหมบานคลอง 14 เปนสวนเสรมททำาใหการยอยสลายสารอาหารของพชไดดมากขน และเพมจลนทรยทมชวตในดนทเสยไปโดยการใชสารเคม อกทงชาวนาทกบานผลตปยนำาชวภาพใชเองเพอลดตนทน ซงนำาหมกชวภาพยงชวยลดการใชปยในการบำารงขาว และนำาหมกชวภาพยงสามารถนำาไปใชประโยชนในครวเรอนไดอกดวย

4. ปยสงตด การใชปยเคมแบบ “สงตด” คอ การใชปยเคมตามชดดน ซงการวเคราะหคาดนปจจบนไดรบการพฒนาโดยนำาขอมลดน ประเภทของพช การจดการดน รวมทงผลตอบแทนทางเศรษฐศาสตรมาคำานวณในคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมการปลกพชทสลบซบซอน แตกรมการเกษตรไดพฒนาขนโดยทำาใหงายสำาหรบเกษตรกรนำาไปใช และใหคำาแนะนำาปยแบบ “สงตด” แกชาวนาหมบานคลอง 14 วาจะมความแตกตางกนในดนแตละชนด

ชาวนาหมบานคลอง 14 ไดรบคำาแนะนำาเรองการใชปยสงตดจากกรมการเกษตรรวมกบการเขามาสงเสรมของสำานกงานเกษตรอำาเภอโดยการฝกอบรมใหชาวนาหมบานคลอง 14 สามารถตรวจสอบคาเอน พ เค ในดนโดยใชชดตรวจสอบธาตอาหารพชในดนอยางงายดวยตวเอง ซงรผลไดภายใน 30 นาท และสามารถทราบชอชดดนโดยตรวจสอบไดจากแผนทดนของกรมพฒนาทดน จากนนสามารถหาคำาแนะนำาการใชปยสงตดไดโดยการใชหนงสอหรอโปรแกรมคำาแนะนำาทกรมสงเสรมการเกษตรแจกใหไวททำาการผใหญบาน ซงประสบการณสวนหนงเกยวกบปยสงตดของชาวนาหมบานคลอง 14 มดงน

นางแตงออน รงสน (2554, 17 มนาคม-สมภาษณ) กลาววา “ตอนนมการรณรงคใหใชปยสงตด โดยใหใชตามพนทของเราวาขาดสารอาหารใด มปญหาอยางไร เพราะตอนนเราใชปยเกนความจำาเปนกบพชทตองการ เหมอนกบวากระเพาะเราเลก แตกนขาวชามใหญมนกจะเหลอ รณรงคใหวดคา pH ในดนวาเปนอยางไรจะไดบำารง และแกไขปญหาถก อยางทบานวดมาแลวขาดตว K”

นายสำารวย นวมภกด (2554, 30 มนาคม-สมภาษณ) กลาวเสรมวา “ทผานมาเราใชปยเกนความจำาเปนเราใสโดยไมรวาแทจรงแลวสภาพพนทเราเปนยงไง ทงทธาตอาหารบางอยางพนทเรามมากเกนความจำาเปนแลวแตเรากยงใสรวมไปๆ อยด

แตบางตวทดนเราขาดเรากลบไมรเลยดวยซำา มนเหมอนกบเราเกาไมถกทคนนนแหละ”


บทท

4

86

ผลจากการพฒนาความรเรองปยสงตด ทำาใหชาวนาหนมาสนใจปยสงตดมากขน เพราะจากการศกษาพบวาการใชปยในการทำานาปจจบนของชาวนานนไมไดใหตามสภาพดนทเปนอยกลาวคอ ชาวนาไมรสภาพดนของตน การใสปยจงใสในสตรเดมๆ ตลอดมาทำาใหปรมาณธาตอาหารบางตวนนไมจำาเปนตองใสเพม และบางตวนนขาดทำาใหพชเจรญเตบโตไมด ดวยเหตนชาวนามองวาการใสปยรวมๆ ของตนนนเปนการสนเปลองจงหนมาใหความสำาคญกบปยประเภทนมากขน

จากประสบการณทผานมาของชาวนาหมบานคลอง 14 แมวาจะไมมความรจากการเรยนตามหลกวชาการทถกตอง แตประสบการณไดสอนใหชาวนากลมนมสามารถปรบกรรมวธทำานาทสามารถสรางผลผลตทเลยงครอบครวตนเองได ซงจรงๆ แลวการใชปยทำาการเกษตรทถกตองคอการใชผสมผสานอยางเหมาะสม นบวาชาวนากลมนมาถกทางแลว แตทนาเปนหวงคอการใชสารเคมเพอกำาจดศตรพชทชาวนากลมดงกลาวบอกวาไมสามารถหลกเลยงได แมจะรดวาเปนอนตรายตอตนเอง และสงแวดลอมเปนอยางยง แตความจำาเปนในการผลตขาวเปนอาชพเพอเลยงชพทำาใหจำายอมแมวาจะตองเผชญกบความเสยงเรองสขภาพกตาม

สรปผลก�รวจยจากการศกษาเอกสาร ทฤษฎ งานวจยทเกยวของและเกบขอมลภาคสนาม

ผวจยพบวาการทำานาในปจจบนทเทคโนโลยมสวนทำาใหทกสงทกอยางสะดวกสบายมากขนซงการทำานากมการพฒนาเอาเทคโนโลยตางๆ มาใชเพอเพมผลผลต รนระยะเวลา เพอใหสามารถตอบสนองตอตลาดโดยมความคดวาหากสามารถผลตผลผลตไดมากยอมทำาใหมรายไดมากเทานน แตในความเปนจรงการพงพาเทคโนโลย เหลานมากขน ยอมหมายถงตนทนทมากขนเชนกน

โดยเฉพาะในชวง 40 ปทผานมาทมการทำานาโดยพงพาสารเคมแบบเขมขนทำาใหชาวนาตองแบกรบภาระจากการใชสารเคมทประเทศไทยไมสามารถผลตไดเอง ราคาจงถกกำาหนดโดยกลไกตลาดทแสวงหากำาไร ชาวนาไมมทางเลอกนอกจากทนแบกรบภาระทเกดขน โดยหวงวาปยเคมทใชจะสามารถใหผลผลตไดมากพอททำาใหการทำานาสามารถเลยงชพได แตในความเปนจรงนนกลบกลายเปนวาชาวนาเปนหนสนเพราะราคาถกกำาหนดโดยรฐบาลทไมมความจรงใจในการแกปญหาใหกบสนหลงของชาตอยางแทจรง การจำานำา หรอการประกนราคาเปนเพยงนโยบายทไมไดแกปญหาทตนเหต แตเปนการแสดงใหเหนวาไดแกไขปญหาเทานน


บทท 4

87

ในชวงประมาณ 5 ปทผานมา กระแสของการเกษตรอนทรยไดเขามาทำาให

การทำานาเปลยนแปลงครงใหญ เพราะแตเดมทชาวนากำาลงหมดหวงดวยการใช

สารเคมทสรางทงภาระในเรองตนทน การทำาลายสภาพดนใหเสอมโทรม การเรยนร

ของชาวนาทำาใหสามารถลดตนทนการผลตได และการพยายามฟนฟดน แมวา

ชาวนากลมตวอยางของผวจยยงไมสามารถปรบเปลยนกระบวนการทำานาใหสามารถ

พงพาตนเองได 100% เพราะการกำาหนดราคายงคงเปนรฐบาลทใชกลไกตลาดเปน

ตวตงมากกวาชาวนาผททงลงทน และลงแรง ทงนผวจยไดสรปผลการวจย ดงน

ลกษณะทวไปท�งเศรษฐกจและสงคมของช�วน� หมบ�นคลอง 14

เขตหนองจอก กรงเทพมห�นครในการศกษาครงนพบวา กลมผใหขอมลสำาคญแบบยดจดมงหมายเปนหลกนน

ในจำานวน 10 คนน เปนเพศชาย 5 คนและเพศหญง 5 คน สวนจบการศกษาชน

ประถมศกษา รองลงมาคอมธยมศกษา ทงนกลมตวอยางสวนใหญมภมลำาเนา

ปจจบนอยในกรงเทพมหานคร 10 ในพนทเขตหนองจอก

กลมตวอยางทมอาชพทำานานนมรายไดเฉลยตอเดอนตำากวา 10,000 บาท และ

10,000-20,000 บาท ซงไมสามารถเพยงพอตอการเลยงชพได ดงนนคนในครอบครว

จงจำาเปนตองออกไปทำาอาชพอนเสรมเพราะคดวาเปนอาชพทตองลงแรงมาก

ผลตอบแทนกไมคมคาพอทจะเลยงชพ อาชพในการทำานาจงตกอยในคนรนพอ-แม

สำาหรบหนสนทมกจะเปนในสวนของการกยมเพอลงทนในการทำานา เมอขายขาวได

กจะเอามาใชคน ในสวนหนนอกระบบนนไมพบเหน เพราะวามกองทนหมบานท

สมาชกสามารถกยมได และคดดอกเบยในอตราตำากวาเงนกของธนาคาร

ชาวนามทดนเปนของตนเอง และเชาทดนในสวนของทราชพสด ซงมคาเชาตำา

โดยพยายามขยายพนททำานาใหมากทสด เพอใหสามารถสรางรายไดใหมากขน

เพราะในปจจบนมเครองทนแรงทสามารถประหยดเวลาในเรองการเตรยมดน การ

หวานปย การฉดยาฆาแมลง หรอยาบำารง และการเกบเกยว ซงในสวนของเครองทน

แรงเลกๆ นนทกบานจะมเปนของตนเอง โดยบางสวนไดรบการสนบสนนจากภาครฐ

ในสวนของเครองทนแรงทเปนรถไถ หรอรถเกยวขาวนน ในหมบานนนจะมใหเชา

โดยมราคาถกกวาพนทอนๆ เพราะดวยความสนทสนม และการเปนเครอญาต


บทท

4

88

สภาพสงคมของหมบานสวนใหญจะมความสมพนธใกลชดกน เนองจากม

ผใหญบานทควรประสานใหมกจกรรมรวมกนของสมาชก และการทำานากมการถอ

แรงกนเพอประหยดตนทนไมตองจางคนนอกมาทำางานมากนก แตกมคนนอกทมาซอ

ทอยในหมบานเพอประกอบอาชพทำานาซงเปนชาวตางชาตคนในหมบานกไมไดไปยง

หรอชกชวนใหมสวนรวมในกจกรรมในหมบาน

วถชวต และรปแบบก�รผลตท�งเกษตรกรรมในอดตและปจจบน

ของช�วน� หมบ�นคลอง 14 เขตหนองจอก กรงเทพมห�นครจากอดตทมการทำานาแบบพงพาสารเคม เพราะมความเขาใจวาจะสามารถ

ทำาใหผลผลตทมากพอคมคา แตกลบกลายเปนวาสรางภาระมากมายใหชาวนา เพราะ

ปยเคมมราคาแพง อกทงยงทำาใหดนเสอมโทรมมากขนเรอย อปกรณทจะสามารถ

ทนแรงกไมม และราคาขาวตำาจนทำาใหขาดทน แตกระแสของการสนบสนนเกษตร

แบบอนทรย การพฒนาของเทคโนโลย การสรางชมชนใหมความเขมแขง และการ

พงตนเอง ทำาใหชาวนาหมบานคลอง 14 พฒนารปแบบการผลตของตนเอง

พนธขาวดงเดมของพนทถกแทนทดวยพนธขาวจากกรมการเกษตรทมการพฒนา

ใหมผลผลตทมากขน ทนทานตอโรค และการระบาดของแมลง ขาวพนเมองตอนน

จงหายไปจากพนทแลว

รปแบบการผลตของชาวนาหมบานคลอง 14 นน ไมไดรบเอาการผลตแบบ

อนทรยในทกกระบวนการ เนองจากความตองการเรองผลผลตทจะสามารถสรางราย

ไดใหคมคา ดงนนจงเปนการประยกตเพอใหสามารถไดผลผลตมากโดยลดตนทน

ทแบกรบไวในเรองปยเคม เพราะในสวนของยาฆาแมลง และยาเรงการเจรญเตบโต

กมการใชอยางตอเนอง ชาวนาใชปยอนทรยเพราะตองการลดตนทน และปรบปรง

สภาพดนทถกทำาลาย แตกยงมการผสมผสานกบปยเคมเพอเรงผลผลต

สำาหรบเครองทนแรงตางๆ ชาวนามการพงพากนทกคนเพราะสามารถทำาให

ประหยดเวลา และแรงงาน ดงนนบางครอบครวพอ-แมทอายมากกสามารถทำานาได

ไมเดอดรอนเรองแรงงาน และบางสวนกจางคนในสวนทตนเองทำาไมไหว เพราะการ

ถอแรงนนจะชวยกนเพยงแคในหมบานหากเปนทนานอกหมบานจะจางคนทำาแทน


บทท 4

89

การทำานาในปจจบนของชาวนาหมบานคลอง 14 จงเปนการทำานาทประยกต

ผสมผสานระหวางการใชเคม และการเกษตรแบบอนทรยเพอลดตนทน และรกษา

สภาพดนของทนาตน โดยจดมงหมายทสำาคญกคอปรมาณผลผลตทจะสามารถ

ทำารายไดใหครอบครวตนเอง

คว�มร ทศนคตตอก�รใชปยอนทรยของช�วน� หมบ�นคลอง 14

เขตหนองจอก กรงเทพมห�นครการใชปยอนทรยของชาวนาหมบานคลอง 14 สวนใหญนนมาจากกรม

การเกษตรทเคยมการใหความร พาไปศกษาดงานตามทตางๆ เมอมความรวาปยท

มอยในทองตลาดนนมขอด-ขอเสยอยางไร จงเกดการประยกตใชปยอนทรยรวมกบ

ปยเคม ซงชนดปยอนทรยทชาวนาหมบานคลอง 14 นยมใชมากทสดไดแก

ปยอนทรยสำาเรจรป สำาหรบสาเหตทชาวนาหมบานคลอง 14 ไมทำาปยอนทรยใชเอง

เนองจากไมสะดวก ไมมวสดอนทรยทตนเองสามารถผลตไดเอง เพราะหากจะผลต

ปยอนทรยกตองไปซอวตถดบมาทำา และไมมแรงงานพอทจะผลต ในสวนนำาหมก

ชวภาพชาวนาจะผลตใชเองทกครวเรอน เนองจากผลตไดงาย สารเรงสามารถขอ

ไดจากทางราชการ

ปยอนทรยทชาวนาหมบานคลอง 14 ใชคอ ปยพชสดทมการหมกตอซงขาว

หลงการเกบเกยว ปยนำาชวภาพใชผสมนำาหมดระหวางเตรยมดน ฉดตนขาว และผสมกบ

ปยอนทรยอดเมด ปยอนทรยเคมอดเมด เพราะสะดวกตอการใชกบเครองหวานปย

แรงจงใจทสามารถทำาใหชาวนาหมบานคลอง 14 ใชปยอนทรยเพราะเชอวาการ

ใชปยอนทรยรวมกบปยเคมเปนวธการททำาใหเพมผลผลตไดดกวาการใชปยเคม

หรอปยอนทรยเพยงชนดเดยว ซงจะเปนการลดตนทนการผลต และอนรกษ

ทรพยากรดนใหสามารถใชตอไปไดอยางยงยน

ความคาดหวงใหรฐมาชวยในเรองการใชปยอนทรยคอ การพฒนาใหปย

อนทรยสามารถมคณสมบตในเรองการบำารงใหขาวสามารถใหผลผลตไดรวดเรว

เหมอนปยเคม และควบคมราคาไมใหแพงอยางปยเคม เพราะสถานการณทปย

ราคาแพง ทำาใหชาวนาตองหาสงทดแทน ยงปยเคมราคาสงขนเทาไร ความตองการ


บทท

4

90

ปยอนทรยจะยงเพมขน ดงนนภาครฐจะตองเปลยนวกฤตปยเคมราคาแพง ใหเปน

โอกาสโดยการเรงดำาเนนการขบเคลอนผลกดนใหชาวนาปรบเปลยนพฤตกรรมการ

ใชปยเคมมาใชปยอนทรย ทงในลกษณะรวมกบปยเคมหรอใชปยอนทรยอยางเดยว

โดยเฉพาะการหมกฟาง และการใชปยตามคาวเคราะหดน ซงสามารถลดคาใชจาย

ในการซอปยเคมไดเกอบครงของคาปยเคมทเคยใช ซงตอนนชาวนาหมบานคลอง

14 ใหความสนใจแตยงไมมผทมาใหความรอยางชดเจน ชาวนายงตองเรยนรดวย

ตนเองซงยงไมมความเขาใจเทาทควร

ดงนนการสรางความเขาใจ ใหความรเกยวกบปยเคมและปยอนทรย ทงในเรอง

ของธาตอาหาร ผลด ผลเสยรวมทงเทคโนโลยการผลตปยอนทรย การใชปยเคมท

ถกตอง การใชอยางประหยด มประสทธภาพคมคาการลงทนนนเปนเรองทควรทำา

อยางจรงจง และตอเนอง เพราะทผานมาเปนการทำาเปนชวงๆ ชาวนาบางคนทยง

ไมมความเขาใจเพยงพอเหนวาปยอนทรยไมสามารถกระตนผลผลตไดเทาปยเคม

กจะหนกลบใชปยเคมอยางเดม

ทสำาคญทสดคอการตรวจสอบคณภาพมาตรฐานปองกนปยปลอมและปยไม

ไดมาตรฐาน เพอสรางความมนใจใหชาวนา ตลอดจนเตรยมมาตรการรองรบการ

ขาดแคลนวตถดบในการผลตปยอนทรยทจะเกดขน หากชาวนายอมรบการใชปย

อนทรย นอกจากจะชวยบรรเทาปญหาปยเคมราคาแพง ลดเงนตราตางประเทศจาก

การนำาเขาปยเคม เพมประสทธภาพการใชปยเคม การใชปยอนทรยยงชวยเพมอน

ทรยวตถในดน ทำาใหโครงสรางของดนเหมาะกบการเพาะปลก ชวยฟนฟความอดม

สมบรณของทรพยากรดนและสมดลสงแวดลอมใหสามารถใชประโยชนเพอ

พฒนาการเกษตรไดอยางปลอดภยและยงยน

ขอเสนอแนะสำ�หรบก�รวจยครงตอไป

1. การวจยครงนตองใชเวลาในการสมภาษณเพอเกบขอมลทงเชงปรมาณและ

เชงคณภาพเพอใหสามารถทำาความเขาใจวถชวต และการทำาความเขาใจรปแบบการ

ใชปยอนทรยของชาวนาอยางใกลชด แตชาวนามวถชวตทซบซอนและตองทำางาน

เพอหาเลยงชพอยตลอดเวลา ดงนนในการวจยครงตอไปควรมการทำาความเขาใจ

วถชวตโดยอาศยการวจยเชงชาตพนธวรรณา (Ethnography) ทอาจจะสามารถ


บทท 4

91

ทำาใหเขาใจวถชวต และรปแบบการใชปยอนทรยทลกขน และเหนภาพความเชอมโยง

กบบรบทอนๆ ในพนท

2. ควรมการศกษาวจยเกยวกบพนทเขตหนองจอก กรงเทพมหานคร ดาน

สงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และประวตศาสตร เพราะเปนพนทสำาคญ มความเฉพาะ

ของพนทซงยงเปนพนทการเกษตรทามกลางความเตบโตของเมอง การดำารงอยของ

ชมชนการเกษตรทจำาตองปรบเปลยนเพอดำารงไวซงอาชพการทำานา

3. การวจยครงนมองคความรทเกยวของกบวทยาศาสตรประยกตเขามา

เกยวของ ดงนนการทำาความเขาใจในแงของการใชปยสำาหรบขอมลทไดจากชาวนา

นน จำาเปนตองใชขอมลทางวชาการมาเทยบเคยงแตไมใชเครองบงชความผดหรอ

ถก เนองจากในแงของการใชปยอนทรยในสภาพของการทำานาในพนทจรงไมไดตรง

ตามหลกวชาการทเขยนไว แตเปนไปตามประสบการณ และบรบทของพนท

ขอเสนอแนะสำ�หรบภ�ครฐ

1. ควรมการสงเสรมนโยบายการใชปยของภาคการเกษตรใหเปนระบบโดย

การใหความรทสามารถสรางความยงยนสำาหรบชาวนามากขน เพราะปญหาทพบคอ

ชาวนายงไมมความรความเขาใจทแทจรง และสวนใหญยงคงตองซอปยจากภายนอก

จงเหนวาภาครฐควรสงเสรมการผลตและสงเสรมการขายในรปแบบสหกรณ และจะ

ตองมกระบวนการผลต สงขาย และชำาระหนอยางไรเพอใหเกษตรกรไทยไดรบ

ประโยชนสงสดและสงเสรมการลดการใชปยเคมตางประเทศอยางแทจรง

2. ควรมการสงเสรมใหชาวนาไดมทางเลอกโดยการใชสารเคมเนองจากชาวนา

ในพนทเรมมความตระหนกตอโทษของสารเคม แตเนองจากความจำาเปนในการผลต

จงตองใชสารเคม ดงนนการสงเสรมการรกษาสมดลของธรรมชาตอยางการกำาจด

แมลงแบบชววธ หรอการใชสารชวภาพสำาหรบการกำาจดแมลง หรอวชพชจงเปนทาง

เลอกใหชาวนาในพนทน

3. ภาครฐควรแกไขปญหาระบบการผลตของประเทศ โดยเนนใหชาวนาเขา

มามสวนรวมในการจดการระบบการกำาหนดราคา เพราะหากอาชพการเกษตรยงคง

เปนอาชพทไมสามารถสรางความมนคงใหกบชาวนาไดแลว ในทายทสดแลวระบบ

การเกษตรของประเทศไทยคงไมมผทอยากจะประกอบอาชพน ซงมความเสยงมาก


บทท

4

92

เพราะหากวาประเทศไมสามารถผลตความมนคงใหระบบอาหารใหประชากรแลว

ในอนาคตประเทศจะประสบปญหาเนองจากไมสามารถบรหารระบบอาหารภายใน

ประเทศดวยตนเองได เพราะตองพงพาการนำาเขาจากประเทศอนๆ

บรรณ�นกรมกลมปยอนทรยชวภาพขวญดน-ชยนาท. 2547. ก�รผลตและใชปยหมกชนดอดเมด

กลมปยอนทรยชวภ�พขวญดน-ชยน�ท. บ�นวงหวเรอ ตำ�บลวงตะเคยนกง

อำ�เภอหนองมะโมง จงหวดชยน�ท. (เอกสารคำาแนะนำา)

ดำาร ถาวรมาศ. 2542. เอกส�รวช�ก�รปยอนทรยและปยชวภ�พ. กรงเทพมหานคร :

กองปฐพวทยา

ทพวรรณ สทธรงสรรค. 2542. ปยหมก ดนหมกและปยนำ�ชวภ�พ เพอก�รปรบปรง

บำ�รงดนโดยวธธรรมช�ต. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร.

ธงชย มาลา. 2546. ปยอนทรยและปยชวภ�พ: เทคนคและก�รใชประโยชน. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ประเสรฐ สองเมอง. 2543. ก�รใชปยอนทรยในน�ข�ว. กรงเทพมหานคร : กองปฐพวทยา.

สวพนธ รตนะรต. 2548. คมอปยอนทรย (ฉบบนกวช�ก�ร). กรงเทพมหานคร : ชสท.

อานฐ ตนโช. 2549. เกษตรกรรมธรรมช�ตประยกต. ปทมธาน : ศนยหนงสอสำานกงาน

พฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต.

ออมทรพย นพอมรบด. 2542. เอกส�รวช�ก�รปยอนทรยและปยชวภ�พ. กรงเทพมหานคร :

กองปฐพวทยา.

บทที่ - krirk universityromphruekj.krirk.ac.th/books/2556/1/4.pdfบทท 4 70 1 น...

Documents