ปท ๑ ฉบบท ๑ กรกฎาคม-กนยายน ๒๕๕๓

บทลงโทษของกฎหมายแร หนา...๒

‘ผเนากบโลงผ’ ในองคกรเหมองแร หนา...๒๖

๒

บทลงโทษของกฎหมายแร

โสธดา นราช อาสานกกฏหมายสทธมนษยชน รนท ๔

โครงการขบเคลอนนโยบายสาธารณะดานทรพยากรแร กลมนเวศวฒนธรรมศกษา

บทลงโทษหรอความรบผดนนมมาตงแตสมยดกด าบรรพ อยางเชนในสมยกรกโรมนกใชหลกตาตอตาฟนตอฟนขโมยของตองถกตดมอ อยางในไทยโทษนนกมมาตงแตสมยสโขทย อยธยาซงมทงโทษสถานเบาไปจนถงโทษป ระหารชวตเชนกน เดมโทษมไวเพอใชแกแคนคนตอบสนอง แตปจจบนใชเพอความยตธรรมก าหนดบงคบใหคนในสงคมสามารถด าเนนชวตอยรวมกนไดอยางปกตสข บทลงโทษหรอความรบผดตามกฎหมาย แบงได ๒ ประเภท คอ ความรบผดทางแพง และความรบผดทางอาญา ๑. ความรบผดทางแพง มลกษณะเปนเรองระหวางเอกชนและเอกชนดวยกน เปน การชดใชคาสนไหมทดแทนความเสยหายไมวากระท าโดยเจตนาหรอประมาทผกระท ากตองรบผดทงนน (ป.แพง ม.๔๒๐(๑)) ๒. ความรบผดทางอาญา มลกษณะ เปนความผดทคนทวไปเหนชดเจนวาเปนความผ ดตอศลธรรมอนดของประชาชนหรอความผดทเกดจากการทกฎหมายบญญตใหเปนความผดโดยอ าจมไดเกยวกบศลธรรมเลย ซงเกดจากการกระท า ละเวนการกระท า หรอประมาท ซงจะมลกษณะ โทษคอ ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ และรบทรพยสน (ป.อาญา ม. ๕๙(๒)) ________________________________ (๑) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๒๐

“ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถง แกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานมาผนนท าละเมดจ าตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน”

(๒) ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๕๙

“บคคลจะตองรบผดในทางอาญากตอเมอกระท าโดยเจตนา เวนแตจะไดกระท าโดยประมาท ในกรณทกฎหมายบญญตใหตองรบผด เมอไดกระท าโดยประมาท หรอเวนแตในกรณทกฎหมายบญญตไวโดยชดแจงใหตองรบผดแมไดกระท าโดยไมมเจตนา กระท าโดยเจตนา ไดแกกระท าโดยรส านกในการทกระท าและในขณะเดยวกนผกระท าประสงคตอผล หรอยอมเลงเหนผลของการกระท านน

ถาผกระท าไมไดรขอเทจจรงอนเปนองคประกอบของความผด จะถอวาผกระท าประสงคตอผ ล หรอยอมเลงเหนผลของการกระท านนไมได กระท าโดยประมาท ไดแกกระท าความผดมใชโดยเจตนาแตกระท าโดยปราศจากความระมดระวงซงบคคลในภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณ และผกระท าอาจใชความระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชใหพยงพอไม

การกระท า ใหหมายความรวมถงการใหเกดผลอนหนงอนใดขนโดยงดเวนการทจกตองกระท าเพอปองกนผลนนดวย”

๓

กฏหมายแรเปนกฎหมายเฉพาะซงมมาตงแต ร .ศ. ๑๒๐ หรอ พ.ศ. ๒๔๔๔ อายกวา ๑๐๐ ป โดยมเจตนารมณใหน าแรโลหธาตซงมประโยชนตอประเทศชาตมาใชได กฏหมายแ รไดมการแกไข เปลยนแปลง ปรบปรงมาตามล าดบคอ พระราชบญญตการท าเหมองแร ร .ศ. ๑๒๐ พระราชบญญตการท าเหมองแร พ.ศ. ๒๔๖๑ (แกไขเพมเตม ๑๐ ครง) พระราชบญญตแร พ .ศ. ๒๕๑๐ (แกไขเพมเตม ๖ ครง) และปจจบนมรางพระราชบญญตวาดวยแร พ.ศ. ... ซงเสนอโดยกระทรวงอตสาหกรรม เมอป พ.ศ. ๒๕๕๒ จากกฎหมายแรทงสามฉบบตงแตอดตถงปจจบนสามารถแยกลกษณะของความรบผดได ๒ ลกษณะดงเชนความรบผดตามกฎหมายทวไป คอ ความรบผดทางแพงและอาญา ผรบโทษจะเปนผประกอบกจการเหมองแร สวนเจาหนาทของรฐซงตองท าหนาทควบคมดแลผประกอบกจการใหเปนไปตามทกฎหมายก าหนดกลบ แทบจะไมตองรบผดใดๆตามกฎหมายแรแตตองรบผดหากมการฟองรองด าเนนคดทางปกครอง โทษตามกฎหมายแรมลกษณะ ๑. โทษจากการละเมดสทธตางๆ เชน สทธในทดน สทธในทอยอาศย สทธในการท ามาหากน สทธในทรพยสนไปจนถงสทธในชวต ซงเกด จากการกระท า ละเลย งดเวน หรอประมาทจนเปนเหตใหเกดอนตราย เชน การปลอยน าทงจากเหมองแรลงทางน าสาธารณะเพอกน- ใชและการเกษตร การปดกนท าลายหรอท าใหเสอมประโยชนแกทางสาธารณะ การท าใหแรมพษหรอสงทมพษทไดจากกระบวนการผลตเปนอนตรายตอบคคล สตว พช หรอสงแวดลอม เปนตน ซงมทงโทษทางแพงและอาญา ๒. โทษจากการไมปฏบตตามขอสญญาหรอขอตกลงระหวางกนซงเปนแบบแผนทก าหนดกนไว เชน ขอตกลงใน EIA หรอรายงานวเคร าะหผลกระทบทางสงแวดลอม ซงมทงโทษทางแพงและอาญาเชนเดยวกน โทษทางอาญามทงปรบ จ าคก และทงจ าและปรบ โทษทางแพงมการชดใชคาเสยหายจากการละเมด บทลงโทษไดมววฒนาการทเปลยนไปตามสถานการณแตกไมไดมากมายนก เพราะตวกฎหมายแรเองคอนขางจะบ ญญตไดครอบคลมทงหมดอยแลว แตจะมประเดนเลกนอยทยงตองปรบปรงแกไขเนองดวยวาสภาพการท าเหมองในปจจบนไดเปลยนไป จากการท าเหมองหาบซงตองใชแรงงานคนกมการท าเหมองหาบโดยใชเครองจกรและมเทคโนโลยใหมๆเขามามากมาย ซงจะสงผลกระทบตอบ คคล ทรพยสน และสงแวดลอมไดมากขน ความรบผดกจะตองมมากขนตามเหตของการกระท าทมมากขน ซงกฏหมายแรกไดมววฒนาการเปลยนแปลงแลวเชนกน แตยงมจดบกพรองทสมควรเพมเตมและระบใหชดเจนมากขน เชน ความรบผดของการเจบปวยหรอการต ายจากเหตการ

๔

ท าเหมอง เดมนนพดเพยงแควา“หากมผลกระทบตอบคคลผประกอบการจะตองรบผด ” แลวจะรบผดอยางไรกไมไดก าหนดใหชดเจน เปนตน ความรบผดของกฎหมายแรในปจจบนนยงไมไดสรางความเปนธรรมใหแกผเสยหายอยางทควรจะเปน ไมวาจะมสา เหตมาจากตวบทกฏหมายเองหรอตวผบงคบใชกฎมายกตาม จงศกษาวาแทจรงแลวนนกฎหมายแรมจดบกพรองตรงไหนอยางไรและไดยกตวอยางกรณศกษาของเหมองทองค าชาตรและชาตรเหนอของบรษท อคราไมนง จ ากด ซงไดลงไปปฏบตงานและมขอถกเถยงกบปญหามากมายอยในป จจบน น ามาเปรยบเทยบวเคราะหกบกฎหมายแรทงในอดต ปจจบน และอนาคต รวมทงกฎหมายอนๆทเกยวของกบการท าเหมอง คอ ๑. กรณเกยวกบบอเหมองรางและการฟนฟเหมอง ๒. กรณเกยวกบการแตงแร โลหกรรม หรอปลอยของเสยจากเหมองเหมอง ๓. การไมปฎบตตามรายงานรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอ EIA ๑. กรณบอเหมองรางและการฟนฟเหมอง เหมองทองท าชาตรและชาตรเหนอของบรษท อคราไมนง จ ากด หรอทเรยกกนทวไปวาเหมองทองค าพจตรนนไดเปดท าเหมองมาตงแตป พศ . ๒๕๔๔ รวมระยะเวลาเก อบ ๑๐ ปจงท าใหมบอเหมองรางทขดแรออกไปหมดแลวจ านวนหลายบอดวยกน ซงบอเหมองรางเหลานตามกฎหมายแร (พรบ.แร พ.ศ.๒๕๓๕ ม.๗๒) ก าหนดใหถมกลบใหกลบสภาพเดมใหมากทสด ทงยงมขอตกลงซงระบ

ไวใน EIA อกดวย การไมถมบอเหมองหรอไมฟนฟบอเหมองนนไดสรางผลกระทบ เชน การแยงชงน าทางการเกษตรกบชาวบานในชมชนรอบขางเนองดวยวาบอเหมองนนมขนาดใหญและลกมาก บางบอลกกวา ๑๐๐ เมตรท าใหน าบาดาลไหลลงสบอเหมองราง เรองนแมวาจะไมมขอพสจนจากผช านาญการแตชาวบานธรรมดากสามารถทจะสนนษฐานไดเนองดวยเปนไปตามกฎแรงโนมถวงของธรรมชาตทน าจะไหลจากทสงลงพนททต ากวา กฎหมายทเกยวกบ

เหมองแร มาตรา

พรบ.การท าเหมองแร ร.ศ. ๑๒๐

ม.๕๘ “ผรบประทานบตรจะตองเอาเปนธระคอยระวง อยาใหการกระท าปลองหรอหลมหรอชองทางใตดนของตนเปนเหตใหเกดอนตรายแกผอน ถาไมกระท าการปองกนเหตอนตรายดงวามาน ตองระวางโทษปรบครงหนงเปนเงนไมเกน ๘๐๐ บาท

๕

อกประการหนง ถาเจาพนกงานกรมราชโลหกจไปตรวจเหนวาผรบประทานบตรไดท าการขดปลองหรอหลมหรอชองทางใตดนทใดไมเรยบรอยน ากลวกเกดเหตอนตรายแกผคน เจาพนกงานราชโลหกจมอ านาจสงผรบประทานบตรใหท าการแกไขเสยใหด ถาผรบประทานบตรไมท าการแกไขเสยใหด ลวงเกาสบวนไปแลวตองระวางโทษ รฐบาลจะเรยกประทานบตรคนเสยกได”

ม.๖๐ “ปากปลองปากหลมซงไมไดท าการขดแรอนตอไปแลวนน ใหผรบประทานบตรตรวลอมเสยทกแหง อยาใหเปนเหตเกดอนตรายแกคนเดนไปเดนมา”

พรบ.การท าเหมองแร พ.ศ.๒๔๖๑

ม.๕๖ “ผถอประทานบตรตองเปนธระคอยระวงอยาใหการทกระท าปลองหรอหลมหรอชองทางใตดนของตนเปนเหตใหเกดอนตรายแกบคคล ถาไมกระท าการปองกนเหตอนตรายดงวามานตองระวางโทษปรบเปนเงนครงหนงไมเกน ๘๐๐ บาท อกประการหนงถาราชโลหกจมณฑล หรอราชโลหกจจงหวดประจ าทองท หรอเจาพนกงานกรมราชโลหกจผมต าแหนงสงกวาไปตรวจเหนวา ผถอประทานบตรไดท าการขดปลองหรอหลมหรอชองทางใตดนทไมเรยบรอย นากลวจะเกดเหตอนตรายตอผคนแลว กมอ านาจทสงผถอประทานบตรใหท าการแกไขเสยใหด ถาผถอประทานบตรไมท าการแกไขเสยใหด ลวง ๙๐ วนไปตองระวางโทษและรฐบาลจะเรยกประทานบตรคนเสยกได”

ม.๕๘ “ปากปลองปากหลมซงไมไดท าการขดแรอกตอไปแลวนน ใหผถอประทานบตรตรวลอมเสยทกแหงอยาใหเปนเหตเกดอนตรายแกคนเดนไปมา”

พรบ.แร พ.ศ.๒๕๑๐

ม.๗๒ “บรรดาขม หลม หรอปลอง ทไมไดใชในการท าเหมองแลว ใหผถอประทานบตรจดการถมหรอท าทดนใหเปนเดมเสยทกแหง ไมวาประทานบตรนนจะสนอายแลวหรอไม เวนแตประทานบตรไดก าหนดเปนอยางอน หรอทรพยากรธรณประจ าทองทจะไดสงเปนหนงสอก าหนดเปนอยางอนดวยความเหนชอบของอธบด

ในกรณทมไดมการปฏบตตามวรรคหนง ทรพยากรธรณประจ าทองท

๖

มอ านาจสงเปนหนงสอใหผถอประทานบตรนนจดการถมหรอท าทดนใหเปนตามเดม ผถอประทานบตรตองปฏบตตองปฏบตใหเสรจภายใน ๙๐ วนแตวนไดรบแจงค าสงดงกลาว”

ม.๑๓๙ “ผใดไมปฏบตตามค าสงของพนกงานเจาหนาทตาทมาตรา ๗๒ วรรคสอง ตองระวางโทษปรบไมเกน ๒,๐๐๐ บาท และตองรบผดชดใชคาใชจายในการท าทดนใหเปนตามเดม”

รางพรบ.วาดวยแร พ.ศ. ...

ม.๗๗ “ส าหรบการท าเหมอง ผถอประทานบตรตองท าการปรบสภาพและฟนฟพนททเปนเงอนไขทก าหนดไวในการออกประทานบตร การก าหนดแผนฟนฟเพอเปนเงอนไขทก าหนดไวในการออกประทานบตรตามวรรคหนงใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในประกาศกระทรวง”

ม.๘๓ “ในกรณทเจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทตรวจสอบการท าเหมองแลวเหนวาผท าเหมองรายใด มไดท าเหมองตามแผนฟนฟทอนเปนเงอนไขทก าหนดไวในการออกประทานบตร ใหเจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทมอ านาจสงการเพอใหผท าเหมองรายนนกระท าการเพอใหเปนไปตามแผนฟนฟทก าหนดนนไวได

กรณทเจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทสงการเพอใหผท าเหมองกระท าการใดเพอใหเปนไปตามแผนฟนฟทก าหนดไวตามวรรคหนงแลวผท าเหมองไมปฏบตตาม ใหเจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทมอ านาจเขาไปกระท าการใดแทนผท าเหมองเพอใหเปนไปตามแผนฟนฟทก าหนดไวได และกรณเชนน ผท าเหมองเปนผรบผดชอบคาใชจายทเจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทตองจายไปทงสนพรอมทงเบยปรบอกหนงเทาของคาใชจายดงกลาวดวย”

ม.๑๑๐ “การกระท าผดตามพระราชบญญตนตองระวางโทษปรบไมเกน ๑๐,๐๐๐ บาท หรอทงจ าทงปรบ ใหพนกงานเจาหนาทมอ านาจเปรยบเทยบได”

๗

พระราชบญญตการท าเหมองแร ร.ศ.๑๒๐ และพระราชบญญตการท าเหมองแร พ .ศ. ๒๔๖๐ นนมเพยงความคดทจะปองกนอนตรายอนเกดจากการท าเหมองแรเทานน คอ ตรวลอมปากปลองหรอหลมหรอชองทางใตดนเพอปองกนอนตรายจากผคนทสญจรไปมา แตพระรา ชบญญตแร พ .ศ.๒๕๑๐ ไดมแนวความคดทตระหนกถงการฟนฟพนปลองหรอหลมเหมองใหกลบมาเปนสภาพเดมใหมากทสดแตในกฎหมายกไมไดระบไวใหชดเจนซ ายงมขอยกเวนในกรณทพนกงานเจาหนาทเหนเปนอยางอนท าใหไมตองถมปลองหรอหลมเหมอง ทงยงมขอตกลงระหวางรฐและผประกอบกจการซงจะระบไว

ในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอ EIA ซงจดท าขนตามความใน พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.๒๕๓๕ แมวากฎหมายแรในปจจบนจะไมไดพดถงการฟนฟเหมองแตในตวรางพระราชบญญ ตวาดวยแร พ .ศ. ... ไดมการพดถงการฟนฟเหมองอยางจรงจงและชดเจนมากยงขน

แมปจจบนจะมการกลาวถงการฟนฟแตในทางปฏบตกลบมเหตทท าใหการฟนฟนนไมสามารถประสบความส าเรจไดเนองจากเหตปจจยหลายๆอยางดวยกน

๑. ขอบญญตซงสามารถท า โครงการเหมองรวมได ผลของโครงการเหมองรวมนจะท าใหยดอายการท าเหมองออกไปไดอกรวมทงยดอายการฟนฟเหมองออกไปดวย ซงเปนหลกการทขดกบตวบทกฎหมายเพราะในตวบทอนญาตใหประทานบตรมอายไมเกน ๒๕ ป (พรบ.แร ม.๕๔(๓)) และการฟนฟเหมองกตองอยในก าหนดอายประทานบตรเชนกน แตเมอมการขอท าโครงการเหมองรวมนนจะเกดสวนทบซอนกนระหวางประทานบตรระยะแรกและประทานบตรระยะสอง ดงรป

_________________________________ (๓) พรบ.แร พ.ศ. ๒๕๑๐ มาตรา ๕๔ “รฐมนตรเปนผออกประทานบตร ประทานบตรใหมอายไมเกนยสบหาปนบแตวนออก และในกรณผขอประทานบตรไดรบประทานบตรชวคราวอยกอนแลว ใหนบประทานบตรเรมตนแตวนออกประทานบตรชวคราวฉบบแรก...”

๘

รปภาพความซอนทบของระยะเวลา

จากรปจะแสดงตวอยางอายประทานบตรระยะทหนง ๒๐ ป คอมอายตงแตป พ.ศ. ๒๕๓๕ – ๒๕๕๕ ประทานบตรระยะทสองมอายประทานบตร ๒๕ ป คอตงแตป พ.ศ. ๒๕๕๐ – ๒๕๗๕ เมอเปนเชนนและผประกอบการไดขออนญาตท าโครงการเหมองรวมจะมผลท าให

๑). อายประทานบตรระยะทหนงสามารถตอขยายระยะเวลาออกไปไดถงป พ .ศ.๒๕๗๕ รวมแลว ๔๕ ป

๒). การฟนฟเหมองในระยะทหนงซงสมควรจะไดรบการฟนฟใหแลวเสรจภายในป พ.ศ. ๒๕๕๕ แตสามารถยดขยายเวลาของการฟนฟไปไดจนถงป พ.ศ.๒๕๗๕ เชนกน ๓). เชอมโยงไปถงการบงคบใช EIA เนองดวยวาการขอประทานบตรในครงหนงๆจะตองมกา รท า EIA เพอใหทราบวาในพนทขอบเขตประทานบตรนนจะตองมกระบวนการจดการอยางไรบางเกยวกบการท าเหมอง มขนตอนกระบวนการอยางไร บอเหมองอยตรงไหน กองมลหนอยตรงไหน ตลอดจนการฟนฟจะท าอยางไรดวย จากตวอยางมประทานบตรสองระยะจะมซงจะม EIA ๒ ฉบบดวยกนทใชบงคบ แตเมอมการขอท าโครงการเหมองรวมในสวนระยะเวลาททบซอน คอ ชวงป

พ.ศ. ๒๕๕๐ – ๒๕๕๕ น กจะมค าถามวาจะใช EIA ฉบบไหนบงคบกนแน เพราะมนจะมผลตอความ

๙

รบผดของผประกอบการ ทตองปฏบตใหเปนไปตามขอก าหนด และหนวยงานรฐ ทตองตรวจสอบดแลควบคมการกระท าของผประกอบการ

๒. การควบคมดแลของหนวยงานทรบผดชอบ แมจะมบทบญญตใหหนวยงานตรวจสอบดแลแตกไมไดมสภาพบงคบหรอกดดนแตอยางใด ทงความเปนจรงในทางปฏบตกลบท าไดแคเพยงการตกเตอนเทานน ยงมในเรองการไมปฏ บตตามกฎหมายหรอขอบงคบใน EIAอกดวย ดงเชน ในกรณเหมองแรทองค าพจตร มการทงรางบอเหมองมานานกวา ๓-๔ ป โดยไมไดมการถมกลบแตอยางใดแตเพยงมการตกเตอนจากพนกงานเจาหนาทกรมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองทเทานนหาไดมมาตรการทเดดขาดมากกวาน แมวาในกฎหมายแรตงแตอดตจนถงปจจบนจะมขอบงคบในหลายๆมาตราวา “ถาไมท าตามทพนกงานเจาหนาทสง รฐมอ านาจทจะยดคนประทานบตรกได ” การบญญตเชนนเปนการใหอ านาจแกเจาหนาทของรฐในการใชดลยพนจซงจะพบเหนไดเฉพาะ “การวากลาวตกเตอน”เทานน ยงไมเคยมการใชดลยพนจยดคนประทานบตรแตอยางใด เหนสมควรทจะปรบปรงตวบทใหชดเจน เชนวาถาไมปฏบตตามกจะตองยดคนประทานบตร เพอความเขมงวดและเกรงกลวทผประกอบการจะไดยดถอปฏบต เชน พนกงานเจาหนาท ตกเตอนแลว ๒ ครง ยงไมปฏบตตามใหยดคนประทานบตรเสยซงเปนขอบงคบเลยไมใชการใชดลยพนจ กรณอยางนสมควรทจะมบทลงโทษ เชน ผประกอบการจะตองไดรบโทษปรบในอตรา เทากบจ านวนเงนทตองใชในการถมบอเหมองราง โดยรฐจะน าเงนนนมาจดการป รบปรงบอเหมองเสยเองหรอไมกเมอมการวากลาวตกเตอนและท าเปนหนงสอจากหนวยงานของรฐแลว แตผประกอบการไมท าตามกมมตใหปดเหมองจนกวาจะท าการปรบปรงฟนฟใหเรยบรอย หรอหากวาพนกงานเจาหนาทของรฐไมท าตามกฎหมายกตองมบทลงโทษจ าคก ๓ เดอน โดยไมมโทษปรบ เปนตน ๒. กรณเกยวกบการแตงแร โลหกรรม หรอปลอยของเสยจากเหมองเหมอง ของเสยในทนรวมทกสงทกอยางทมผลกระทบตอบคคล พช สตว ทรพยสน และสงแวดลอม ไมวาจะเปนน าลางแร น าขนขนจากบอดกตะกอน กองมลดนมลหน สารพษจากกรรมวธการท าเหมอง สารปนเปอนซงมอยตามธรรมชาต กาซพษจากกรรมวธตกแตงแร ฝน เสยงดง แรงสนสะเทอน เปนตน เชน กรณสารแคดเมยมปนเปอนในขาวซงเปนขาวดงในชวงป พ .ศ. ๒๕๔๗ เนองจากการท าเหมองสงกะส ใน ต าบลแมตาว แมก แ ละพระธาตผาแดง อ าเภอแมสอด จงหวดตาก แคดเมยมเปนสารทเกดขนเองตามธรรมชาตและเกดคกบสงกะส เมอมการ ท าเหมองจะตอง เปดหนาดนน าสงกะส

๑๐

ไปถลง แคดเมยมกจะหลดออกตามมาดวยถาหากวาผประกอบการจดการปองกนการท าเหมองไมไดมาตรฐาน กรณสารตะกวปนเปอนตามล าน าบานคลตกมสาเหตจากการท าเหมองตะกวเชนเดยวกน หรอแมแตกรณสารไซยาไนดจากการท าเหมองทองค าแมวาปจจบนจะพบชาวบานทมสารไซยาไนดในรางกายเกนมาตราฐาน ทงเหมองทองค าพจตรและเหมองทองค าเลย แตกไมมหนวยงานใดออกมายนยนไดวามสาเห ตมาจากการท าเหมอง แตเหมองทองค ากไมไดม ของเสย เพยงแคไซยาไนด อยางเชน โครงการเหมองแรทองค าชาตรและชาตรเหนอมพนทกองมลหน ๙ พนท กนเนอทกวา ๓,๔๗๗ ,๕๐๕ ตารางเมตร หรอ ๒,๑๗๔ ไร แตละกองสงกวา ๓๐ เมตร ซงถกกองทงไวปละ ๔,๐๐๐,๐๐๐ – ๕,๐๐๐,๐๐๐ เมตรกตน มบอกกเกบกากโลหะกรรมหรอบอไซยาไนดหนงบอขนาด ๔๐๐ ไร และในอนาคตจะสรางอก ๑ บอ ซงมขนาด ๖๐๖ ไร หางแรหรอกากแรนนจะถกทงลงในบอถงปละ ๒,๑๐๐,๐๐๐ ตนตอป รวมทงสองบอมความจกวา ๕๐,๐๐๐,๐๐๐ ตนในพนทกวา ๑,๐๐๐ ไร (๔) รวมพนทโครงการไมวาจะบอเหมอง กองมลหน บอไซยาไนด กนพนทกวา ๕,๕๐๐ ไร ท อาจ ใชประโยชนใดๆไมไดเลย ในอนาคต ทงยงมน าขนขนจากบอ ดกตะกอนซงพรอมจะเออลนออกมาเมอยามหนาน าหลาก กองมลดนซงปนเปอนไปดวยสารตางๆ เชน เหลก แมงกานส สาร หน ทอาจมการปนเปอนของสารเหลานออกมาหากมการชะลางของน า สารเหลานฟงชอแลวไมนาจะอนตรายเทาไหรแตเมอรางกายไดรบเขาไปในปรมาณมากกเกดอนตรายไดเชนกน เชน

สารหน เปนสารทมพษอยางรายแรง เปนสารทมอยในดนตามธรรมชาต พนทเส ยงไดแกเหมองแรถานหน ดบก ตะกว ทองค า และเงน ซงหากมการจดการมลหนไมดปลอยทงไวใหสมผส อากาศและน า จะยงเรงการสลายตวของสารหนท าใหสารหนปนเปอนอยตามแหลงน าตาง ๆ และถาไดรบเปนเวลานานจะมอาการตงแตระคายผวหนง ผวหนงดานแขง ตกกระตามรางกาย โดยเฉพาะตามซอกมมตาง ๆ เชน งามนวมอนวเทาจะเกดตมใส แขงดาน และอาจเกดเปนมะเรงผวหนงในทสด หรอแมแตฝน เสยงดง แรงสนสะเทอนทดแลวอาจจะไมมากมายแตเมอไดรบเขาไปในระยะเวลาทนานกสรางผลกระทบไดเชนกน เรมตงแตกอใหเกดความหงดหงดร าคาญในชวงแรกแลวอาจลกลามเปนโรคปอด โรคทางการไดยนอยางเรอรงไดในอนาคต _________________________________ (๔) รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) โครงการรวมเหมองแรทองค า “ชาตรและชาตรเหนอ ” ของ บรษท อครา ไมนง จ ากด

๑๑

กฎหมายทเกยวกบเหมองแร

มาตรา

พรบ.การท าเหมองแร ร.ศ. ๑๒๐

ม.๖๖ “ในการทจะไขน าลางแรหรอเททงมลแรมลดนแลสงอนๆ ซงขดขนจากเหมองมขอบงคบและขอหามทงน คอ ขอ ๑ หามมใหไขน าลางแรและเททงสงตางๆซงไดวามานนลงในล าน าเปนทางเรอแพขนลอง หรอเปนทางน าซงใชการเพาะปลก หรอเพอบรโภคของผคนใหเสยประโยชนในการใชทางน านน ผใดท าความผดตามทไดวามาในมาตราน ตองระวางโทษปรบครงหนงเปนเงนไมเกน ๑,๖๐๐ บาท ขอ ๒ หามมใหไขน าลางแรหรอเททงสงตางๆทไดวามานนใหทบถมอยในททยงมแรหรอทซงท าการเกษตรเพาะปลกแลทถนนหนทางทบานเรอน ถากระท าความผดในขอนตองระวางโทษปรบครงหนงเปนเงนไมเกน ๑,๖๐๐ บาท ขอ ๓ ถาเหมองทท าเปนลานแรใหเททงสงตางๆทวามาแลวรวมลงในเหมองทขดแรหมดแลว ถามความจ าเปนโดยภมประเทศบงคบ ซงผรบประทานบตรจะปฏบตตามขอหามและขอบงคบ ขอใดไดวามาในมาตรานไมไดกใหรองตอขาหลวงราชโลหกจหรอผกระท าการในนาท ราชหลวงราชโลหกจในมณฑลนน ขาหลวงราชโลหกจหรอผกระท าการในนาทขาหลวงราชโลหกจ มอ านาจทจะใหใบอนญาตผอนผนทางทจะปฏบตใหไดตาม

เหนสมควร” ม.๖๗ “ ถาในจงหวดเหมองแรใดมแรอยางใดๆซงมพศมกด หรอพรรณไมและสงใดๆซงมพศมกด ผรบประทานบตรตองระวงอยาใหแรและสงทมพศมนนลงในทางน าซงใชบรโภค หรอเพอการเพาะปลกใหเปนเหตอนตรายแกผคน และพชพรรณเพาะปลก ถาไมกระท าตามความทวามาในขอ

นตองระวางโทษปรบ เปนเงนครงหนงไมเกน ๑,๖๐๐ บาท” พรบ.การท าเหมองแร

พ.ศ. ๒๔๖๑

ม.๖๔ “ในการทจะไขน าลางแร หรอเททงมลแรมลดนและสงอนๆ จากเหมองแรมขอบงคบและขอหามดงน ขอ ๑ หามมใหไขน าลางแรและเททงสงตางๆซงไดวามานนลงในล าน าซงเปนทางเรอขนลอง หรอเปนทางน าซงใชในการเพาะปลก หรอเพอบรโภคของบคคลใหเสยประโยชนในการใชทางน านน เวนแตทางน านน รฐมนตรผ

๑๒

บญชาการกรมทดนและโลหกจจะอนญาตไว โดยมเงอนไขหรอไมกตามในเมอเหนเปนการสมควรใหไขน าลางแรหรอเททงมลดนทรายหรอสงอนๆลงได ผใดกระท าความผดตามทไดวามาในมาตรานตองระวางโทษปรบครงหน งเปนเงนไมเกน ๑,๖๐๐ บาท และอกวนละ ๑๕ บาทตลอดเวลาทไดละเมดพระราชบญญตขอน ขอ ๒ หามมใหไขน าลางแรหรอเททงสงตางๆ ซงไดวามานนใหทบถมอยในทซงยงมแรหรอทซงท าการเพาะปลก และทถนนหนทางทบานเรอน ผกระท าความผดในขอน ตองระวางโทษปรบครงหนงเปนเงนไมเกน ๑,๖๐๐ บาท และอกวนละ ๑๕ บาท ตลอดเวลาทไดละเมดพระราชบญญตขอน ราชโลหกจมณฑลและราชโลหกจจงหวดประจ าทองทมอ านาจสงก าหนดการถายมลดนทรายใหไหลลงไปทบถมอยในทดนของผใดผหนงซงเปนททไดกระท าเหมองขดแรแลวนน ไดตามแตจะเหนสมควร ขอ ๓ ราชโลหกจมณฑลและราชโลหกจจงหวดประจ าทองทมอ านาจสงวธก าหนดกนเกรอะ และขงมลดนทรายไดตามแตจะเหนสมควรทจะใหเปนไปตามพระราชบญญตมาตราน กบทงมอ านาจสงใหหยดการท าเหมองเสยกได จนกวาผท าเหมองจะไดปฏบตตามค าสงนน

ขอ ๔ เมอปรากฏวามลดนทรายไหลไปโดยอาการอนเปนการละเมดตามขอ ๑ หรอ ขอ ๒ แหงมาตราน ถงแมการจะปรากฏวาเจาพนกงานโลหกจไดสงใหจดการปองกนและผท าเหมองไดจดการปองกนแลวตามค าสงกด แตถาการปองกนอนตรายนนยงไมเรยบรอย ผท าเหมองจะยกเอาเหตทไดกระท าตามค าสงแลวนนมาเปนขอแกตวไมได

ขอ ๕ ถาเหมองทท าเปนทลานแรแลว ใหทงมลดนมลทรายแลสงตางๆทวามาลงในเหมองทไดขดแลว เวนไวแตจะเปนการจ าเปนทจะท าเชนนนไมได เพราะจะเปนการขดขวางแกการทจะขดเหมองตอไป

ขอ ๖ เมอผท าเหมองไดถายมลดนมลทราย โดยอาการอนละเมดตอความขอใดขอหนงในมาตรา ๖๔ น นอกจากโทษปรบตามทก าหนดไวในขอ ๑ แลว เสนาบดมอ านาจทจะเรยกประทานบตรคนเสยดวยกได” ม.๖๕ “ถาในเขตรเหมองแรใดมแรซงมพศมกด หรอพรรณไมสงใดๆทมพศมกด ผถอประทานบตรตองระวงอยาใหแรและสงทมพศมนงลงไป

๑๓

ในทางน าซงใชบรโภคหรอเพอการเพาะปลกใหเปนอนตรายแกบคคลและพชพรรณเพาะปลก ถาไมกระท าตามความทวามาในขอนตองโทษปรบครงหนงไมเกน ๑,๖๐๐ บาทและอกวนละ ๑๕ บาท ตลอดเวลาทละเมดพระราชบญญตขอน”

พรบ.แร พ.ศ.๒๕๑๐

ม. ๖๗ “หามมใหผถอประทานบตร ปลอยน าขนขนหรอมลดนทรายอนเกดจากการท าเหมองออกนอกเขตเหมองแร เวนแตน านนจะมความขนขนหรอมลดนทรายไมเกนอตราทก าหนดในกฎกระทรวง ในกรณจ าเปน รฐมนตรมอ านาจออกในอนญาตยกเวนการบงคบตามวรรคหนงได โดยก าหนดเงอนไขตามทเหนสมควร”

ม.๖๘ “น าขนขนหรอมลดนทรายทผถอประทานบตรปลอยออกนอกเขตเหมองแร แมไดปฏบตตามมาตรา ๖๗ แลวกด ผถอประทานบตรจะตองจดการปองกนมใหน าขนขนหรอมลดนทรายนนไปท าใหทางน าสาธารณะตนเขนหรอเสอมประโยชนแกการใชทางน านน

ในกรณจ าเปนรฐมนตรมอ านาจประกาศก าหนดทางน าสาธารณะ เพอใหผถอประทานบตรรายหนงหรอหลายรายใชเปนทส าหรบปลอยถายน าขนขนหรอมลดนทราย โดยก าหนดใหผถอประทานบตรเสยคาตอบแทนเพอคมคาบ ารงรกษาและชดใชความเสยหายโดยก าหนดเงอนไขตามทเหนสมควร”

ม.๖๙ ในการท าเหมองหรอแตงแร หามมใหผถอประทานบตรกระท าหรอละเวนการกระท าการใดอนนาจะเปนเหตใหแรทมพษหรอสงอนทมพษกอใหเกดอนตรายแกบคคล สตว พช หรอทรพยสน”

ม.๗๑ “ในกรณทเจาพนกงานอตสาหกรรมประจ าทองทเหนวาการกระท าเหมองหรอแตงแรจะเปนอนตรายตอบคคล สตว พช หรอทรพยสน ใหมอ านาจสงเปนหนงสอใหผถอประทานบตรใหเปลยนแปลงหรอแกไขวธการท าเหมองหรอแตงแรเมอเหนวาจ าเปนเพอปองกนอนตรายนนได และมอ านาจสงการเปนหนงสอใหหยดการท าเหมองหรอแตงแรเสยทงสน หรอสวนหนงสวนใดไดตามทเหนสมควร”

ม.๑๑๖ “ ในการแตงแรหามมใหผรบใบอนญาตแตแรกระท าหรอละ

๑๔

เวนกระท าการใด อนนาจะเปนเหตใหแรทมพษหรอสงอนทมพษกอใหเกดอนตรายแกบคคล สตว พช หรอทรพยสน” ม.๑๑๘ “ในกรณททรพยากรธรณประจ าทองทเหนวาการแตงแรจะเปนอนตรายแกบคคล สตว พช หรอ ทรพยสน ใหมอ านาจสงเปนหนงสอแกผรบใบอนญาตแตงแรใหเปลยนแปลงหรอแกไขวธการแตงแรตามทเหนวาจ าเปนเพอปองกนอนตรายนนได และมอ านาจสงเปนหนงสอหรอใหหยดการแตงแรเสยทงสนหรอสวนใดสวนหนงไดตามทเหนสมควร”

ม.๑๒๓ “ในการประกอบโลหกรรมหามมใหผรบใบอนญาตแตแรกระท าหรอละเวนกระท าการใด อนนาจะเปนเหตใหแรทมพษหรอสงอนทมพษกอใหเกดอนตรายแกบคคล สตว พช หรอทรพยสน”

ม.๑๒๕ “ในกรณททรพยากรธรณประจ าทองทเหนวาการประกอบโลหกรรมจะเปนอนตรายแกบคคล สตว พช หรอ ทรพยสน ใหมอ านาจสงเปนหนงสอแกผรบใบอนญาตประกอบโลหกรรมใหเปลยนแปลงหรอแกไขวธการประกอบโลหกรรมตามทเหนวาจ าเปนเพอปองกนอนตรายนนได และมอ านาจสงเปนหนงสอหรอใหหยดการประกอบโลหกรรมเสยทงสนหรอสวนใดสวนหนงไดตามทเหนสมควร” ม.๑๓๗ “ผใดไมปฏบตตามค าสงพนกงานเจาหนาทอตสาหกรรมแรประจ าทองทตามมาตรา ๗๑ หรอ มาตรา ๙๑ เบญจ ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามเดอน หรอปรบไมเกนหาพนบาทและรฐมนตรมอ านาจสงเพกถอนประทานบตรหรอใบอนญาตขดเจาะน าเกลอใตดนนนเสยได”

รางพรบ.วาดวยแร พ.ศ. ...

ม. ๗๘ “ในการประกอบกจการแรหรอการประกอบธรกจแร หามผประกอบกจการแรหรอผประกอบธรกจแรกระท าหรอละเวนกระท าการใดอนนาจะเปนเหตใหแรทมพษหรอสงอนทมพษกอใหเกดอนตรายแกบคคล สตว พช ทรพยสน หรอสงแวดลอมทเกนเกณฑหรอมาตรฐานททางราชการ

ก าหนด” ม.๘๑ “ในกรณทเจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทเหนวาการประกอบกจการแรหรอธรกจแรจะเปนอนตรายแกบคคล สตว พช ทรพยสน หรอสงแวดลอม ใหสงเปนหนงสอแกผประกอบกจการแรหรอผประกอบ

๑๕

ธรกจแรใหเปลยนแปลงหรอแกไขวธการตามทเหนวาจ าเปนเพอปองกนอนตรายนนไดหรอสงเปนหนงสอใหหยดการประกอบการเสยทงสนหรอสวน

หนงสวนใดไดตามทเหนสมควร” ม. ๘๔ “ผประกอบกจการแรหรอผประกอบธรกจแรมสทธอทธรณค าสงของ เจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทตามมาตรา ๘๑ หรอค าสงของพนกงานเจาหนาทตามมาตรา ๘๒ ตอรฐมนตรโดยยนอทธรณตอเจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทภายในสบหาวน นบแตวนททราบค าสงตามแตกรณ รฐมนตรมอ านาจสงใหยกอทธรณ หรอแกไขค าสงของ เจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทหรอของพนกงานเจาหนาทไดตามแตกรณ ค าสงของรฐมนตรใหเปนทสด การอทธรณตามวรรคหนงไมเปนการทเลาการบงคบตามค าสงของเจาพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทหรอพนกงานเจาหนาทซงสงตามมาตรา ๘๑ หรอมาตรา ๘๒” ม.๙๙ “ผประกอบกจการแร ผประกอบธรกจแรตองรบผดชอบตอการกระท าตอความเสยหายหรอเดอดรอนร าคาญใดอนเกดขนแกบคคล ทรพยสน หรอสงแวดลอม

ในกรณทเกดความเสยหายขนในเขตพนทไดรบอนญาตใหสนนษฐานไวกอนวาความเสยหายนนเกดจากการกระท าของผประกอบกจการแร ผประกอบธรกจแร”

เมอผลกระทบเหลานเกดขนกบพชพรรณในธรรมชาต พชพรรณทางการเกษตร สตวปา สตวเลยง หรอแมแตตวมนษยเองกลวนแลวแตไดรบความเดอนรอนเสยหายเปนอยางมาก ไมวาจะผลผลตทางการเกษตร วงจรพชและสตวซงเปนแหลงอาหารของมนษยหรอแมแตตวมนษยทลมปวยจนถงความตาย แตความรบผดของผประกอบการกมเพยงแตคาปรบเทานนดงเหนไดจากกฎหมายแร ตงแตอดตจนถงปจจบน คอ พรบ .การท าเหมองแร ร .ศ.๑๒๐ พรบ.การท าเหมองแร พ .ศ.๒๔๖๑ และ พรบ .แร พ.ศ.๒๕๑๐ และคาปรบซงไมไดสมน าสมเนอกบผลจากการกระท าเพราะเจตนาของกฎหมายคงจะใหไปฟองรองเรยกคาเสยหายกนในภายหลง แตบางเรองเปนเรองทตองแกไขในท นททนใดรอการ

๑๖

ฟองรองคดตอศาลไมได เชน ความเจบปวยของผคน ถามวแตฟองรองคดกน กวาจะอทธรณกวาจะฎกาผคนไมลมตายกนไปแลวหรออยางไร เหนควรใหก าหนดเรองความรบผดตอการกระท าของผประกอบการใหชดเจนมากยงขน ไมใชเพยงแคโทษปรบ เพราะเห นวาการท าเหมองแทบจะทกเหมองในประเทศไทยลวนแลวแตสงผลกระทบตอบคคลหรอชมชนทอยใกลเคยงทงสน เนองดวยวาเหมองในประเทศไทยสวนใหญตงอยในชมชน หรอตดเขตชมชน หรอชมชนตองใชประโยชนในพนทท าเหมองนนเสมอ ประเทศไทยเปนประเทศทมประช ากรคอนขางหนาแนนคอประมาณ ๑๒๓.๕ คนตอตารางกโลเมตร (ประชากรของประเทศไทยเมอวนท ๑ กรกฎาคม ๒๕๕๒ ม ๖๓,๓๙๖,๐๐๐ คน ตอเนอท ๕๑๓,๑๑๕.๐๖ ตารางกโลเมตร)(๕) ซงตางกบการท าเหมองแรในตางประเทศในหลายพนท เชน เหมองแรโปแตชในประเทศแคนาดา ในเมอง Saskatchewan พนทการท าเหมองนนมอตราสวนความหนาแนนของประชากรเพยง ๑.๕ คนตอ ๑ ตารางกโลเมตรเทานน อาณาเขตเหมองกอยไกลจากชมชนมากผลกระทบจงไมเกดตอชมชน แตเมอเปรยบเทยบกบพนทโครงการในประเทศไทยทจงหวดอดรธานนนมความแตกตางกนอยางมากดวยอตราความหนาแนนของประชากรในจงหวดอดรธานมถง ๑๒๘ คน ตอตารางกโลเมตรซงเปนไปไดยากทจะไมเกดผลกระทบตอชมชน เมอการท าเหมองกอใหเกดผลกระทบโดยเฉพาะกบคนและเกดผลถงแกความตายนน ความรบผดแคโทษปรบนนพอแลวหรอ ? สงเหลานเปนค า ถามทของใจมาโดยตลอดวาถามคนตายใครจะรบผดชอบ ? หากเปนกฎหมายอาญาถอวาการฆาคนตายเปนความผดทตองรบโทษอยางรนแรงไมประหารชวตกจ าคกตลอดชวตไมวาจะเจตนา ไมเจตนา หรอประมาทกตาม หากมผปวยและลมตายจากการท าเหมองแรผลกนาจะเทยบเทาเชนเดย วกนกบกฎหมายอาญา ผประกอบการกตองรบผดชอบตอการกระท าของตนดวยเชนกน รวมทงวศวกรหรอผมหนาทควบคมการท าเหมองกตองรวมรบผดเชนกนในฐานะผรวมกระท าไมวาจะเจตนา ไมเจตนา หรอประมาทกตาม ซงจะไดรบโทษมากนอยขนอยกบสภาวะการณ การก าหนดโทษในลกษณะนอาจจะท าใหผประกอบการรสกเกรงกลวและตระหนกถงความรบผดตอคน ชมชน สงคมมากขน ไมใชกอบโกยแตผลประโยชนเขากระเปาเพยงอยางเดยว

_________________________________ (๕) population of Thailand 2010 , http://www.ipsr.mahidol.ac.th/ipsr/AllAboutPopulation_TH.aspx? content=AllAboutPopulation/Thailand เขาถงขอมล ๓ มถนายน ๒๕๕๓

๑๗

การปลอยของเสยลงพนทสาธารณะและพนทการเกษตรไมใชแตเพยงการปลอยน าลางแร น าขนขนจากการท าเหมองเทานน แตยงรวมถงมลพษดานอนๆดวย ทงฝน เสยง แรงสนสะเทอนทสงผลกระทบตอชาวบานและชนชนในพนทอกดวย เมอมการตรวจวดวาฝน เสยง หรอแรงสนสะเทอนเกนมาตรฐานหนวยงานรฐทตรวจวดและควบคมกไมไดมมาตรการอยางไรในแกไข ดแล หรอปองกน เพยงแตหนวยงานทเขามาตรวจวดมลพษนนไดสงรายงานใหแกหนวยงานทควบคม คอ กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแรหรอกพร.ทมอ านาจหนาทในการอนญาตและตรวจสอบดแลเหมองเทานน หาไดมมาตรการทเปนบทลงโทษแตอยางใด จงควรทจะเพมเตมบทลงโทษ เชนดงกรณตวอยางทกลาวมาคอ - ท าเหมองเสยงดงเกนมาตรฐานในเวลากลางคนกสมควรใหหยดท าเหมอง เพราะเสยงดงสงผลกอใหเกดความร าคาญ นอนไมหลบ เสยสขภาพจตตอชาวบานในชมชนใกลเคยงได - ท าเหมองมฝนเกนมาตรฐาน เปนเหตกอใหชาวบานในละแวกใกลเคยงเปนโรคทางเดนหายใจและโรคผวหนง ตองสงใหหยดการท าเหมองไวกอนจนกวาจะปรบปรงใหเปนปกตไดแลวจงเปดด าเนนการท าเหมองตอไป

๓. การไมปฎบตตามรายงานรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอ EIA รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม หรอ EIA (Environmental Impact Assessment) คอ การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม หรอการประเมนผลกระทบสงแวดลอม เปนวธการอยางหนงทใชเพอจ าแนกและคาดคะเนผลกระทบทคาดวาจะเกดขนจากโครงการ หรอกจกรรมตลอดจนการเสนอแนะมาตรการในการแกไขผลกระทบและแผนการตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอม ทงในระหวางการกอสรางและด าเนนการ(๖)

การประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม ถอไดวาเปนมาตรการในการควบคมสงแวดลอมโดยการปองกนปญหาไวลวงหนา กลาวคอ กอนทจะจดท าโครงการหรอกจการใดๆ เจาของโครงการหรอผทรบผดชอบจะตองศกษาถงความเปนไปไดของโครงการหรอกจการนน รวมทงผลกระทบทอาจเกดขนตอสงแวดลอม สขภาพ อนามย ทรพยสน และชวตของมนษย ทงน เพอทจะไดหามาตรการและแนวทางในการปองกนปญหาทอาจเกดขนไวลวงหนา พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดกลาวถงหลกเกณฑและวธการของการจดท า EIAไ วในสวนท ๔ _________________________________ (๖) ระบบวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม , http://www.ieat.go.th/attach/EIA%20for%20website.ppt เขาถงขอมลวนท ๖ กมภาพนธ ๒๕๕๓

๑๘

ตงแตมาตรา ๔๖ ถง ๕๑ โดยก าหนดประเภทของโครงการทตองท า EIA ไว ๓๔ ประเภท(๗) รวมถงโครงการหรอกจการของสวนราชการ รฐวสาหกจ และโครงการรวมกบเอกชนทตองขอความเหนชอบจากคณะรฐมนตรกอนจะด าเนนการ ซงโดยทวไปจะเปนโครงการหรอกจการขนาดใหญหรอมลกษณะอาจกอใหเกดปญหาตอสงแวดลอมอยางรนแรง เชน การสรางเขอนเพอผลตกระแสไฟฟา หรอการวางทอสงน ามนและกาซธรรมชาต รวมทงเสนอแนะมาตรการในการแกไขปญหาผลกระทบและก าหนดแผนในการตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอมทงในระหวางการกอสรางและด าเนนโครงการ (๘)

ใน EIA นนจะประกอบดวยหลายๆสวนแตทจะน ามากลาวถงคอ มาตรการปองกน แกไข และลดผลกระบททางสงแวดลอม ทจะเกดขนจากโครงการหรอกจการ และ การตดตามและประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมจากการด าเนนโครงการหรอกจการนน มาตรการปองกน แกไข และลดผลกระทบสงแวดลอม เปนมาตรการทคดและวเคราะหถงผลกระทบทอาจจะเกดขน โดยค านงถงแผนการประกอบกจการและผงโครงการท าเหมองเปนส าคญ ซงเปนการก าหนดไวส าหรบโครงการท าเหมองตงแตในระยะกอนการเปดท าเหมอง ระยะด าเนนการท าเหมองและหลงสนสดการท าเหมอง ซงจะก าหนดไวเปนขอเพอใหผประกอบการปฏบตและเพอการตรวจสอบของหนวยงานรฐใหเปนไปตามมาตรการดงกลาวดวย ผงโครงการท าเหมอง มทงผงการขดบอเหมอง ผงการเกบกองมลดน และผงการฟนฟสภาพเหมอง เปนผงซงก าหนดขนโดยการวางแผนงานของผประกอบการอยางแนชดวาจะท าเหมองอยางไรในแตละชวง ขดบอเหมองใดบาง ลกเทาไหร มกองมลหนบรเวณไหน รวมถงผงการฟนฟสภาพ

เหมองวาแตละชวงจะตองท าอะไร อยางไร เชน ปท ๗ ของโครงการมการขดเรมขดบอเหมอง Q east(๙) มาตร การตดตามและประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม จะก าหนดถงวธการตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอมในดานตางๆ คอ คณภาพอากาศ เสยง ความสนสะเทอน คณภาพน าผวดน คณภาพน าใตดน ของเสยจากโรงงาน เศรษฐกจ สงคมและทศนคต ซงจะระบวามวธการตรวจสอบอยางไร ตรวจสอบในระยะเวลาใด ตรวจสอบ ณ จดไหน _________________________________ (๗) ประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม เรอง ก าหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงานวเคราะหผลกระทบทางสงแวดลอม (๘) อดมศกด สนธพงศ , กฎหมายเกยวกบสงแวดลอม ( กรงเทพมหานคร : ส านกพมพวญญชน , ๒๕๔๙ ) , หนา ๒๐๕

(๙) รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) โครงการเหมองแรทองค า “ชาตรเหนอ” ของ บรษท อครา ไมนง จ ากด

๑๙

จดประสงคของมาตรการเหลานกเพอเปนแนวทางในการปฏบตใหเปนไปตามแ ผนทวางไว เพอปองกน แกไข และลดผลกระทบทางสงแวดลอมทจะเกดขนจากกจการท าเหมอง เมอวตถประสงคเปนอยางนแลวแตท าไมการปฏบตใหเปนไปตามมาตรการเหลานจงเปนเรองยากของ ผประกอบการทจะท าใหถกตองและมประสทธภาพมากทสด ทงยงเปนเรองยากของหนวยงานรฐซงจะตรวจสอบและบงคบใหผประกอบการด าเนนการใหเปนไปตามมาตรการทก าหนดไว ในกรณผประกอบการละเลยหรอขาดความรบผดชอบ อยางเชน มาตรการฟนฟของโครงการท าเหมองแรทองค า “ชาตรและชาตรเหนอ” ซงก าหนดไววา

ใหมการถมกลบบอเหมองซงผานการท าไปแลวใหอยในสภาพเดมมากทสด ใหท าการฟนฟพนททผานการท าเหมองแรแลว ควบคไปพรอมกบการท าเหมอง (๑๐)

แตกไมมการปฏบตตามมาตรการทวางไวแตอยางใด โดยอางวายงเหลอเวลากวาก าหนดอายประทานบตรจะหมดและบอเหมองททงรางนนเปนเพ ยงการหยดขดชวคราวเทานน จงเปนทนาสงเกตวา มาตรการทก าหนดไวนนคอนขางละหลวม ไมชดเจนวาจะท าเมอใด ควรระบระยะเวลาดวยเนองจากในผงโครงการการท าเหมองไดก าหนดการท างานของโครงการไวอยางชดเจนแลวทงสน แผนผงโครงการท าเหมองกเชนเดยวกน ม การออกแบบแผนผงวาปท ๑ ๒ ๓ ..... ๒๐ ท าอะไรบาง จะขดบอเหมองไหน จะถมกลบบอเหมองรางอยางไร จะมการฟนฟพนทตางๆ แตความเปนจรงกไมไดเปนอยางทก าหนดไว ทงผงโครงการท าเหมองและผงฟนฟการท า เหมอง นอกจากผประกอบการจะไมท าตามมาตรการแลว หนวยงานของรฐทรบผดชอบกยงปฎบตไดไมเครงครดอกทงบทบญญตลงโทษกนอยเหลอเกนนอยจนผประกอบการแทบจะไมมความเกรงกลว _________________________________ (๑๐) รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) โครงการเหมองแรทองค า “ชาตรเหนอ” ของ บรษท อครา ไมนง จ ากด

๒๐

เชน โครงการเหมองแรทองค าชาตรและชาตรเหนอ มพนทในการฟนฟ ๕.๙ ลานตารางเมตร ใชงบประมาณทงสน ๖๒๘.๘ ลานบาท แตถาผประกอบการไมปฏบตตาม กเพยงเสยคาปรบ ๒,๐๐๐ บาทเทานน ตามมาตรา ๕๗ , ๗๒ , ๑๓๘ และ ๑๓๙(๑๑) แหงพระราชบญญตแร พ .ศ.๒๕๑๐ แมวาม

ขอความตอทายมาตรา ๑๓๙ วา “และตองรบผดชดใชคาใชจายในการท าทดนใหเปนตามเดม ” ซงตความไดคอรฐจะเปนผด าเนนการเองแลวใหผประกอบการรบผดชอบคาใชจายแตความเปนจรงรฐกไมไดด าเนนการแตอยางใด

อกหน งกรณทนาสนใจของมาตราใน EIA คอ การใชดลยพนจพจารณาทบทวน ความเหมาะสมของมาตรการปองกนผลกระทบสงแวดลอม

มการทบทวนความเหมาะสมของมาตรการปองกนผลกระทบสงแวดลอม ตามเวลาทเหมาะสม เมอมการด าเนนการท าเหมองแลว เพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมในขณะน (๑๒)

_________________________________ (๑๑) พระราชบญญตแร พ.ศ.๒๕๑๐ มาตรา ๕๗ “ ผถอประทานบตรจะตองท าเหมองตามวธการท าเหมอง แผนผงโครงการ และเงอนไขทก าหนดไวในการออกประทานบตร และถามการเพมเตมชนดของแรทจะท าเหมองหรอเปลยนแปลงวธ การท าเหมอง แผนผงโครงการ และเงอนไขดงกลาว ผถอประทานบตรตองไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบดจงจะท าได” มาตรา ๑๓๘ “ผใดฝาฝนหรอไมปฏบตตามมาตรา ๕๗ ..... ตองระวางโทษปรบไมเกนสองพนบาท และรฐมนตรมอ านาจสงเพกถอนประทานบตรนนเสยได” มาตรา ๗๒ “บรรดาขม หลม หรอปลอง ทมไดใชในการท าเหมองแลว ใหผถอประทานบตรจดการถมหรอท าทดนใหเปนตามสภาพเดมเสยทกแหง ไมวาประทานบตรนนจะสนอายแลวหรอไม เวนแตประทานบตรไดก าหนดไวเปนอยางอน หรอทรพยากรธรณประจ าทองทจะไดสงเปนหนงสอก าหนดเปนอยางอนดวยความเหนชอบของอธบด ในกรณทมไดมการปฏบตตามวรรคหนง ทรพยากรธรณประจ าทองทมอ านาจสงเปนหนงสอใหผถอประทานบตรนนจดการถมหรอท าทดนใหเปนตามเดม ผถอประทานบตรตองปฏบตใหแลวเสรจภายใน ๙๐ วนนบแตวนไดรบแจงค าสงดงกลาว” มาตรา ๑๓๙ “ผใดไมปฏบตตามค าสงของพนกงานเจาหนาทตามมาตรา ๗๒ วรรคสอง ตองระวางโทษปรบไมเกนสองพนบาท และตองรบผดชดใชคาใชจายในการท าทดนนนใหเปนตามเดม”

(๑๒) รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) โครงการเหมองแรทองค า “ชาตรเหนอ” ของ บรษท อครา ไมนง จ ากด

๒๑

การเปลยนแปลงของมาตรการตางๆ ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเคยกลาวไววา “สามารถเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสมของสถานการณ ”(๑๓) แลว

ความเหมาะสมทกลาวถงนนประชาชนจะรไดอยางไรวามนจะดจรง ถาระบไวใน EIA แลวนนกเชอถอไดเพราะตองผานขนตอนการพจารณาหลายชนจากคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) ถา EIA ยงไมดพอกตองน ากลบไปแกไขใหมแลวน ามาพจารณาใหมอกครงจนกวาจะเหมาะสมตามท คชก . เหนดวย แตถาอยๆกมการเปลยนแปลงโด ยไมไดมการพจารณาจากคณะกรรมการผช านาญการแลวผลจะเปนอยางไร จะเชอถอไดแคไหนวาจะเปนการเปลยนแปลงทดขน แลวถาเปนการเปลยนแปลงทแยลงจะเกดผลเสยอยางไร เพราะมาตรการเหลานถอเปนสงทตองปฏบต เชน ตวอยางทกลาวขางตน เดมมมาตรการ ตองกลบบอเหมองรางแลวปจจบนเปลยนมาตรการวาไมจ าตองกลบ ผลทตามมาคงจะเปนความเดอดรอนกบประชาชนชาวบานในพนทอยางแนนอน จงเหนสมควรวาถาจะม การเปลยนแปลงทบทวนความเหมาะสมของมาตรการปองกนผลกระทบสงแวดลอม สมควรให คชก . รวมพจารณาดวยเพอใหไดมาตรการทมประสทธภาพมากทสด สวนมาตรการตดตามและประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมนน เหนวาบางมาตรการยงไมเครงครดเทาทควร ดงเชน กระบวนการ Electrowinning (การแยกแรทองทองและเงนดวยกระแสไฟฟา ) มการปลอยกาซ ๑,๘๐๐ ลกบาศกเมตรตอชวโมง จะม การตรวจวดปรมาณ HCN (ไฮโดรเจนไซยาไนด) ทก ๖ เดอน หรอมการตรวจสอบคณภาพอากาศ คณภาพน าผวดน คณภาพน าใตดน ระดบเสยง แรงสนสะเทอน ทก ๓ หรอ ๔ เดอน เหนวาชวงระยะเวลาในการตรวจนนทงหางมากเกนไปส าหรบการตรวจวดไฮโดรเจนไซยาไนดปละ ๒ ครงหร อตรวจสอบคณภาพอากาศ คณภาพน าผวดน คณภาพน าใตดน ระดบเสยง แรงสนสะเทอน ทก ๓ หรอ ๔ เดอน เหนวาควรตรวจอยางนอยเดอนละครงเพอการควบคมคณภาพทมประสทธภาพยงขนอกทงยงสรางความกระตอรอรนของผประกอบ กจการใหเครงครด ใสใจและรบผดชอบตอการกระท าของตน _________________________________ (๑๓) การประชมคณะอนกรรมการแกไขปญหาของเครอขายชมชนเพอการปฏรปสงคมและการเมอง “กรณปญหาผลกระทบจากการประกอบกจการเหมองแร” วนท ๒๖ ตลาคม ๒๕๕๒ เวลา ๑๓.๓๐ น. ณ หองประชม ๑๐๑ ชน ๑ อาคารส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตร ท าเนยบรฐบาล

๒๒

จากตวอยางกรณสามกรณขางตนท าใหเหนความบกพรองของตวกฎหมายแรอยางมากมาย บกพรองทงตวบทกฎหมายและการน าไปใชของพนกงานเจาหนาท ซงเหนสมควรทจะพฒนาใหเขารปเขารอยเพอประโยชนตอไปในอนาคต เนองดวยวา จะหยดยงการท าเหมองแรกเปนไปไมไดเพราะเรายงจ าเปนทจะตองใชประโยชนจากทรพยากรแรเหลานน แตเรากสามารถทจะท าใหการท าเหมองอยคกบการมชมชนได ซงบคลลทงสามฝาย คอ ผประกอบ กจการ ชาวบานหรอชมชน และรฐหรอหนวยงานรฐตองรวมมอกน ไมใชตางคนตางอย ตางฝายตางกอบโกยผประกอบการคดอยางเดยววาจะท าอยางไรใหไดก าไรมาก ชมชนชาวบานตองการอยากจะขายทดน หรอแมแตรฐเองทอนญาตใหเพอหวงคาภาคหลวงและผลประโยชนตอบแทนพเศษ เพอใหอตสาหกรรมเหมองแรในประเทศไทยเปนไปอยางสมบรณ ในทกๆดานนน ทกฝายตองรวมมอกนซอสตยและรบผดชอบตอหนาทของตน รวมทงเคารพสทธ ซงกนและกนดวย จดดอยทเหนควรจะตองปรบปรงสรปในภาพรวม คอ ๑. ก าหนดหลกความรบผด “ใหสนนษฐานวาเกดจากการท าเหมอง ” จะไดก าหนดภาระการพสจนตรวจสอบใหเป นของผประกอบกจการ(ผกระท า)ไมใชเปนของชาวบานหรอชมชน (ผถกกระท า ) ในอดตและปจจบนเมอเกดขอพพาทกนระหวางผประกอบ กจการและชาวบานหรอชมชน ชาวบานและชมชนนนจะตองแบกรบภาระในการพสจนตรวจสอบวาผลกระทบทตนไดรบนนเกดจากสาเหตอะไรทงๆทตนไมไดเปนผกอใหเกด เชน การท าเหมองทองค าของบรษท อครา ไมนง จ ากด สงผลใหชาวบานในหมบานเขาหมอซงอยตดเขตประทานบตรตองไดรบความเดอดรอน เกดผดผนคน เกดแผลพพองจากการใชน าประปาหมบาน ปจจบนชาวบานตองไปพบแพทยจายคารกษาพ ยาบาลเอง สงตวอยางน าไปตรวจเอง โดยท ผประกอบการไมไดเขามาชวยเหลอแตอยางใด จนเมอมเรองรองเรยนรองทกขถงหนวยงานราชการหรอองคกรตางๆ ผประกอบการ ถงจะได เขามาชวยเหลอบาง เชน การแจกจายน าแตกยงไมเพยงพอตอการใชสอย เหนควรปรบปร งหลกความรบผดเสยใหมใหภาระการพสจนนนเปนของผประกอบกจการในฐานะผถกกลาวหา เนองดวยหลากหลายปจจยทผประกอบการมความพรอมมากกวาชาวบานธรรมดาทงทนทรพยทจะด าเนนการไดสะดวกรวดเรวอกดวย ดงทบญญตไวในพระราชบญญตแร พ .ศ.๒๕๑๐ และรางพระราชบญญตวาดวยแร พ .ศ. ... จง

สมควรปรบปรงก าหนดหลกความรบผด “ใหสนนษฐานวาเกดจากการท าเหมอง” ปจจบนหลกความรบผดในพระราชบญญตแร พ .ศ. ๒๕๑๐ นไดบญญตเฉพาะบทการท าเหมองใตดนแตไมไดระบไวในการท าเหมองทกๆประเภท

๒๓

พรบ.แร พ.ศ. ๒๕๑๐ ในหมวดการท าเหมองใตดน มาตรา ๘๘/๑๓ “กรณทพนดนบรเวณใดในเขตเหมองแรของประทานบตรท าให

เหมองใตดนทรดตวลง จนเปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคล ทรพยสน หรอสงแวดลอม ใหน าหลกความรบผดตอไปนมาใชบงคบกบความเสยหายทงปวงทเกดขน

(๑) ใหสนนษฐานไวกอนวา การทรดตวของพนดนนนเกดจากการท าเหมองใตดน

(๒) ...” รางพรบ.วาดวยแร พ.ศ. ... มาตรา ๙๙ วรรคสอง “ในกรณทเกดความเสยหายขนในเขตพนทไดรบอนญาตใหสนนษฐานไวกอนวาความเสยหายนนเกดจากการกระท าของผประก อบกจการแร ผประกอบธรกจแร ” ๒. ก าหนดโทษของผประกอบกจการใหชดเจน โดยระบโทษไวมาตราเดยวกนเพอจะไดงายตอการน าไปใช โดยไมตองก าหนดหมวด “บทลงโทษ”ไวตางหาก ทงสมควรเพมบทลงโทษเนองดวยวามหลายกรณทผประกอบกจการในใสใจตองการกระท าของตน เชน กรณเหมองทองค าพจตรจะตอง

มการถมกลบบอเหมองใหเปนกฎหมาย(พรบ.แร พ.ศ.๒๕๑๐ ม.๗๒) และEIAทระบไว แตทางบรษทฯไดละเลยโดยอางการท าโครงการเหมองรวมและยอมเสยคาปรบ ๒,๐๐๐ บาท(พรบ.แร ม.๑๓๙) ตามกฎหมายแทน หรอกรณชาวบานเจบปวยหรอตายจากการท าเหมองสมควรยดหลกความรบผดดงเชนกฎหมายอาญาตามทไดกลาวมาแลวขางตน ๓.โครงสรางอ านาจหนาทของหนวยงานทท าการตรวจสอบและควบคมมลพษยงไมเปนผลเนองดวยวาในปจจบนหนวยงาน เชน กรมควบคมมลพษ มอ านาจหนาทพยงจากตรวจสอบ วดคาแรงสนทะเทอน ฝน เสยง หรอน าแลวรายงานผลตอกพร .หรอกรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแรเทานนโดยไมไดมบทบาทอนทเปนประโยชนมากกวาน หนวยงานทท าหนาทควบคมและตรวจสอบมลพษเหลานสมควรทจะมอ านาจเดดขาดในการออกค าสง เชน เมอมการตรวจสอบวาการท าเหมองมเส ยงดงเกนมาตรฐานทก าหนดมอ านาจสงใหเหมองท าการปรบปรงแกไขและหากท าไมไดกจะตองมบทลงโทษกบผประกอบกจการหรอวศวกรเหมองแรทเกยวของเชนกน โดยไมตองรอใหกพร .สงเนองจากวากพร .เปนหนวยงานทไดอนญาตประทานบตรหรอการท าเหมองเพราะฉะนนการท จะตดสนวาเหมองใดท าผดกฎหมายนนดจะไมคอยสอดคลองกน จงสมควรใหหนวยงานทท าการตรวจสอบมอ านาจสงหรอไมกควรทจะตงคณะท างานกลางซงคดสรรมาจากบคคลทไมมผลประโยชนไดเสยจากโครงการเหมอง เพอมาตรวจสอบดแล

๒๔

และยงมในกรณทองคการบรหารสวนต า บลหรออบต .มอ านาจหนาทในการตรวจสอบดแลเหมองแรซงอยในพนทของตน ตามปกตบคคลทเขามาเปนนายกฯอบต . หรอสมาชกอบต .ลวนแลวแตเปนคนในพนททมไดมความรโดยเฉพาะเจาะจงเกยวกบเหมองแรโดยเฉพาะ เหนวาอ านาจนนาจะเปลยนแปลงใหเปนอ านาจหนาท ของหนวยงานอตสาหกรรมจงหวดแผนกเหมองแรและโรงงานอตสาหกรรมหรอทรพยากรจงหวดเพราะมความรเกยวกบการท าเหมองเปนอยางด หรอจดตงแผนกหรอฝายในอบต .ทเหมองแรอยในเขตการปกครงแลวจดหาผมความรความเชยวชาญมาท างานในแผนกหรอฝายน ๔. โทษของหนวยงานรฐทละเลย เพกเฉยตอหนาท เนองดวยวาการทจะปฏบตใหเปนไปตามกฎหมายแรหรอขอบงคบตาม EIA นน ไมเพยงแตผประกอบการจะปฏบตใหเปนไปตามนนแตยงมกลไกการบงคบจากหนวยงานทเกยวของอกดวยหากวาผประกอบการไมไดปฏบตเพอใหก ารประกอบกจการเหมองแรเปนไปอยางมประสทธภาพมากทสดโดยเฉพาะเรองการอยรวมกบชาวบานและชมชน

ปจจบนการทเอาโทษกบหนวยงานของรฐมเพยงการฟองศาลปกครองเทานนซงเปนการกลาวโทษของชาวบานหรอชมชน เนองดวยวา ๑). หนวยงานทางปกครองหรอเจาหน าทของรฐออกค าสงทางปกครองหรอกระท าการอนใดโดยไมชอบดวยกฎหมาย ๒). หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทตามกฏหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร ๓). การกระท าละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางป กครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอ านาจทางกฏหมาย หรอจากกฎ หรอค าสงทางปกครอง หรอจากการละเลยตอหนาทตามกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร(๑๔)

แตตามกฏหมายแรยงไมมบทก าหนดเกยวกบความรบผดของพนกงานเจาหนาท จงเหนสมควรทจะก าหนดเพราะถอวาพนกงานเจาหนาทกมสวนรวมในการประกอบกจการเหมองเชนเดยวกนกบผประกอบการท าเหมอง หากพนกงานเจาหนาทละเลยการท าหนาทผลท าใหชาวบานหรอชมชนทแวดลอมเหมองเกดผลกระทบกมหนาททจะตองรบผดชอบเชนกน แมวาจะ มกลไกในการฟองศาลแลวกตามแตกสมควรทจะมการระบใหชดเจนเพอเปนมาตรการในเบองตน

_________________________________ (๑๔ ) คมอศาลปกครอง , จดท าโดยศาลปกครอง เลขท ๑๒๐ หม ๓ ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพมหานคร ๑๐๒๑๐

๒๕

๕. หากมการขอประทานบตรระยะใหม สมควรพเคราะหพจารณาถงการกระท าในระยะเดม เนองดวยเหนวาหากในระยะเดมการท าเหมองยงไมดวยการไรความรบผดชอบ ค าขอในระยะใหมอาจจะไมอนญาตกเปนไดหากวาคดหกลบบวกคณหารดแลวจะไมคมตอการสญเสยอยางมากมาย โดยเฉพาะสขภาพของชาวบานหรอชมชนในพนท ตลอดจนทรพยากรธรรมชาตทจะสญเสยไปโดยไมสามารถเรยกกลบคนมาได

กรณนยงรวมไปถงการขอตอใบอนญาตประทานบตร ซงเปนกรณทพบมากในการท าเหมองเกลอหน คอระยะเวลาระหวางการยนค าขอตออายผประกอบการสามารถท าเหมองตอไปไดจน กวาจะมค าตดสนวาอนญาตหรอไมอนญาตใหตออาย ดงทไดทราบมามผประกอบการท าเกลอในหลายรายไดหมดอายการท าเกลอตงแตชวงป พ .ศ.๒๕๔๕ และอยในระหวางการพจารณาค าขอตออนญาต จนปจจบนกยงไมมค าสงใดๆออกมาก จงยงท าใหผประกอบการท าเกลอสามารถประกอ บการไดอยางเดม ซงเวลากผานมาเกอบสบปแลวเปนหลมโหวของกฎหมายทใหญมากทเดยว สมควรทจะตองปรบปรงใหมก าหนดเวลาใหชดเจน เชน ยนค าขอผานไปแลว ๖ เดอนหรอ ๑๘๐ วนยงไมมค าสงใดๆใหถอวาค าขอนนเปนอนยต จากทไดศกษาตวกฎหมายแรยงมขอเดนขอดอยทแตกตางกนไปตามยคสมยและนโยบายของรฐ ววฒนาการทเดนชดคอกฎหมายแรในยคหลงจะสนบสนนใหมการท าแรมากขนและงายขน โดยรฐหวงเพยงแคคาภาคหลวงและผลประโยชนตอบแทนพเศษ ถามองในแงเศรษฐกจกถอวาดเพราะสนบสนนการลงทนโดยเฉพาะการลงท นจากตางประเทศ ประเทศไดรบการพฒนาเนองจากเงนภาษแร คาภาคหลวง ผลประโยชนตอบแทนพเศษ ตลอดจนภาวะการมงานท า แตหากในกลบกนมองในมมนกอนรกษธรรมชาตกฎหมายแรถอวาเปนกฎหมายทคอนขางแย เนองดวยวาหยบยนทรพยากรอนสมบรณเพอประโยชนสวน ตนแตท ารายท าลายมวลมนษยทงประเทศโดยแทบจะไมหนหลงมาดบาดแผลซงไดขดไว เหนวาประเทศไทยสมควรทจะหนมาใสใจใหมากปรบเปลยนกระบวนการคดเสยใหมวาทรพยากรแรทเสยไปนนคมคาหรอไมกบการสญเสยสทธของคนในชาต ทงทอย ทกน การท ามาหากน หรอการด ารงชวตโดยปกตสขกตาม อยางเชนเหนควรทจะเกบทรพยากรแรไวกอนเมอประเทศมศกยภาพพรอมในการประกอบการแลวจงคอยน ามาใชหรอจ ากดน ามาใชเทาทจ าเปนเพยงเพอการบรโภคภายในประเทศกอน

๒๖

‘ผเนากบโลงผ’ ในองคกรเหมองแร

เมอวนท 26 กรกฎาคม 2553 คณะอนกรรมาธการพจารณาศกษาเรองรองเรยนของราษฎรทไดรบความเดอดรอนจากการประกอบกจการเหมองแร ภายใตคณะกรรมาธการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม วฒสภา ไดลงพนทการท าเหมองแรทองค าของบรษท ทงค า จ ากด ในเขต ต.เขาหลวง อ.วงสะพง จ .เลย เพอลงตรวจสอบขอรองเรยนของประชาชนทไดท าการยนหนงสอไปถงคณะอนกรรมาธการชดนไดปกวาแลว หลงจากทคณะอนกรรมาธการชดนไดใชเวลาพบปะพดคยในชวงเชาและกนขาวกลางวนรวมกบนายดเรก รตนวชช กรรมการผจดการและตวแทนบรษท ทงค า จ ากด และสวนราชการตาง ๆ ของจงหวดเลย ณ ทตงโรงงานแตงแรทองค า ในชวงบายออน ๆ จงไดเคลอนยายมาพบปะพดคยกบชาวบาน

แทบทกครงทผานมาไมวาจะเปนการประชมและลงตรวจสอบพนทของคณะอนกรรมาธการชดนผทมบทบาทมากทสดกคอ นายเรองศกด วชรพงศ ซ งนอกจากเปนอนกรรมาธการชดนแลวยงมต าแหนงหนาทการงานทเกยวของกบการสงเสรมการท าเหมองแรอกหลายต าแหนง ไมวาจะเปนเจาของผกอตงและประธานกรรมการบรหารบรษท โกลเดน แพลน จ ากด บรษทเลก ๆ มทนจดทะเบยนเพยง 3,350,000 บาท ด าเนนการในดานปร ะกอบ

ธรกจทปรกษาโครงการ ออกแบบและควบคมงานกอสรางโครงการเหมองแรตาง ๆ แตกลบไดรบงานใหญโครงการหลายหมนลานของบรษท อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนท จ ากด (มหาชน) โดยอตาเลยนไทยวาจางใหเปนบรษททปรกษาโครงการเหมองแรโปแตชจงหวดอดรธาน โดยรวมก บ ดร . ภญโญ มช านะ หวหนาภาควชาวศวกรรมเหมองแรและปโตรเลยม จฬาลงกรณมหาวทยาลย และดร .วนเพญ วโรจนกฎ หวหนาภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการเหมองแรโปแตชจงหวดอดร ธานอยในขณะน นอกจากนยงเปนอปนายกสภาวศวกร คนท 1 สองสมยซอน คอ สมยท 3 (2549-2552) และสมยท 4 (2552-2555) และเปนกรรมการ /ทปรกษา /วศวกรอาวโสของสมาคมวศวกรเหมองแรไทย ซงมสถานทตงอยทส านกเหมองแรและสมปทาน กพร. อกดวย

เหตกา รณในวนนนชาวบานในนาม ‘กลมคนรกษบานเกด ’ ซงเปนผไดรบผลกระทบจากการท าเหมองแรทองค าของบรษททงค า ไดแสดงรปภาพรปหนงเพอประจานและไมยอมรบกระบวนการแกไขปญหาของอนกรรมาธการชดนเพราะบคคลทอยในอนกรรมาธการชดนมพฤตกรรมฝกใฝ /ปกปองผลประโยชนของบรษทและไมค านงถงความ

๒๗

เดอดรอนของราษฎรทไดรบผลกระทบจากการ ท าเหมองแรทองค าของบรษททงค า รปดงกลาวคอรปของนายดเรก รตน

วชชช --ซงอดตเคยเปนรองปลดกระทรวงอตสาหกรรม และเปนผกอตงบรษท ทอพ-คลาส คอนซลแทนท จ ากด รวมกบภรรยา ด วยทนจดทะเบยนเพยง 1 ลานบาท ตงแตป 2540 ในระหวางทยงรบราชการอยในกระทรวงอตสาหกรรม เพอประกอบธรกจบรการรบจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม แตปจจบนเปนนายกสมาคมวศวกรเหมองแรไทย ซงมสถานทตงอยทส านกเหมองแรและสมปทาน กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร (กพร .) เปนกรรมการบรษท ทงคาฮาเบอร จ ากด (มหาชน ) บรษทแมของบรษท ทงค า จ ากด และเปนกรรมการผจดการบรษท ทงค า จ ากด อกดวย-- ก าลงมอบชอดอกไมในฐานะนายกสมาคมวศวกรเหมองแรไทยเพอแสดงความยนดกบนายเรองศกด วชรพงศ และนายฉดบ ปทมสต ในโอกาสทไดรบรางวล Asian Engineering Award 2008 จากการประชม Conference Asian Federation of Engineering Organization (CAFEO) เมอวนท 27 พฤศจกายน 2551 ซงในปนประเทศไทยเปนเจาภาพ ซงเปนวนเดยวกนกบการประชมคณะกรรมการสมาคมวศวกรเหมองแรไทย

โดยมนายภญโญ มช านะ --หวหนาภาควชาวศวกรรมเหมองแรและปโตรเลยม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ซงรวมจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการเหมองแรโปแตช

จงหวดอดรธาน รวมกบบรษท โกลเดน แพลน จ าก ด และคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน นอกจากนยงเปนกรรมการสมาคมวศวกรเหมองแรไทย โดยใชต าแหนงทางวชาการและเสนสายในสมาคมวศวกรเหมองแรไทยรบจางท าการศกษาวจยใหกรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร (กพร.) ในนามศนยบรการวชาการ จฬาฯ หลายเรอง เชน (1)โครงการจดท าแนวทางการบรหารจดการทรพยากรแรทองค า (กรมทรพยากรธรณวาจาง ) (2)โครงการพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมในการผลตเกลอสนเธาวภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (3)โครงการสงเสรมและพฒนาอตสาหกรรมอตสาหกรรมแรทองค า (4)โครงการพฒนาแหลงวตถดบเพอสน บสนนอตสาหกรรมเหลกตนน า เปนตน-- ยนหนหนาเขากลองรวมแสดงความยนดดวย เหตการณในวนนนท าใหคณะอนกรรมาธการชดนขนรถหนชาวบานกลมคนรกษบานเกดไป โดยไมยอมตอบค าถามถงเรองความสมพนธของนายเรองศกด วชรพงศ อนกรรมาธการชดนทเปนเพ อนซกบนายดเรก รตนวชช กรรมการผจดการบรษททงค า และไดท าการยกเลกก าหนดการลงพนทเพอพบปะผบรหารโครงการเหมองแรโปแตชจงหวดอดรธานในวนท 27 กรกฎาคม 2553 อกดวย

๒๘

รปภาพ นายดเรก รตนวชช นายกสมาคมวศวกร

เหมองแรไทยมอบดอกไมแสดงความยนดกบนายเรองศกด วชรพงศ ในการประชมคณะกรรมการสมาคมฯ

เมอวนท 27 พฤศจกายน 2551 ในโอกาสทไดรบรางวล Asian Engineering Award 2008 จากการประชม

Conference Asian Federation of Engineering Organization (CAFEO) เมอวนท 27 พฤศจกายน 2551 ซงในปนประเทศไทยเปนเจาภาพ (ในภาพผทสวมเสอสเหลอง คอ นายดเรก รตนวชช นายกสมาคมฯ เสอสฟาก าลงรบมอบดอกไม คอ นายเรองศกด วชรพงศ สวน

เสอสสม/น าตาลออนผกเนคไทสน าตาล ยนขางหลงนายเรองศกด คอ รศ.ดร.ภญโญ มช านะ)

ในเชาวนท 27 กรกฎาคม 2553

ชาวบานกลมอนรกษสงแวดลอมอดรธานไดเคลอนขบวนจากหมบานตาง ๆ ไปรอรบคณะอนกรรมาธการชดนทส านกงานโครงการเหมองแรโปแตชจงหวดอดรธาน ทตงอยในหมบานหนองตะไก ต.โนนสง อ.เมอง จ.อดรธาน เพอเตรยมท าการประทวงพฤตกรรมฝกใฝ/ปกปองผลประโยชนของบรษทอตาเลยนไทยของอนกรรมาธการชดน กเพราะวานายเรองศกด วชรพงศ เปนประธานกรรมการบรหารบรษท โกลเดน แพลน จ ากด ซงเปนบรษ ททปรกษาและออกแบบโครงการเหมองแรโปแตชจงหวดอดรธานใหกบบรษทอตาเลยนไทย จงไม

มความชอบธรรมทจะท าหนาทเปนอนกรรมาธการตรวจสอบหรอแกไขปญหาความขดแยงระหวางชาวบานกบบรษทอตาเลยนไทยโดยไมฝกใฝ /ปกปองผลประโยชนบรษทอตาเลยนไทย นอกจากนนา ยเรองศกด วชรพงศ ยงเปนเพอนซกบนายฉดบ ปทมสตร ซงอดตเคยเปนนายกสภาวศวกร สมยท 2 (2546-2549) ปจจบนเปนรองประธานกรรมการสภาการเหมองแร เปนกรรมการ/ทปรกษา/วศวกรอาวโสในสมาคมวศวกรเหมองแรไทยเชนเดยวกบนายเรองศกด และเปนผรบมอ บอ านาจจากบรษท เอเชย แปซฟค โปแตช คอรปอเรชน จ ากด บรษทลกของบรษท อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนท จ ากด (มหาชน ) ใหท าธรกรรม /นตกรรมเกยวกบประทานบตรโครงการเหมองแรโปแตชจงหวดอดรธาน

รปภาพ นายดเรก รตนวชช นายกสมาคมวศวกรเหมองแรไทยมอบดอกไมแสดงความยนดกบนายฉดบ ปทมสตร ในการประชมคณะกรรมการสมาคมฯ เมอวนท 27 พฤศจกายน 2551 ในโอกาสทไดรบรางวล

Asian Engineering Award 2008 จากการประชม Conference Asian Federation of Engineering

Organization (CAFEO) เมอวนท 27 พฤศจกายน 2551 ซงในปนประเทศไทยเปนเจาภาพ (ในภาพผทใสเสอส

เหลอง คอ นายดเรก รตนวชช สวนเสอสขาว /ฟาออนผกเนคไทสน าเงน รบมอบดอกไม คอ นายฉดบ ปทมสตร)

๒๙

ในเชาวนนน (27 กรกฎาคม 2553) เมอไดท าการประสานงานกบสวนราชการในจงหวดอดรธานจงทราบวาอนกรรมาธการชดนไดยกเลกก าหนดการพบปะผบรหารโครงการเหมองแรโปแตชจงหวดอดรธานทหมบานหนองตะไกซงเปนทตงของส านกงาน โดยไดเดนทางกลบกรงเทพฯตงแตเ มอเยนวาน (26 กรกฎาคม 2553) แลว อกคนหนงทตองกลาวถงเพอจดจ าถงความสมพนธทฝกใฝ /ปกปองผลประโยชนของผประกอบการเหมองแรทง 2 แหง กคอนายวระ มาวจกขณ ซงอดตเคยเปนถงอธบดกรมโรงงานอตสาหกรรม และนายกสภาวศวกร สมยท 3 ป 2549-2552 ซงมนายเรองศกด วชรพงศ นงเปนอปนายกสภาวศวกร คนท 1 รวมอยดวย ปจจบนเปนวฒสมาชก (สว.) ทมาจากการสรรหา (วาระป พ .ศ. 2551- 2554 ) และเปนประธานคณะอนกรรมาธการพจารณาศกษาเรองรองเรยนของราษฎรทไดรบความเดอดรอนจากการประกอบกจการเหม องแร ภายใต คณะกรรมาธการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม วฒสภา ซงเปนผชกชวนใหนายเรองศกด วช

รพงศ เขามาเปนอนกรรมาธการในชดนรวมอยดวย นแหละอนกรรมาธการทตงขนมาเพอตรวจสอบปญหาความเดอดรอนของประชาชนจากการด าเนนกจการเหมองแร แต ในชวงปกวา ๆ นบตงแตแตงตงอนกรรมาธการชดนขนมายงไมเคยแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชนจากการด าเนนกจการเหมองแรไดแมสกกรณเดยว กดวยพฤตกรรมทฝกใฝ /ปกปองผลประโยชนของผประกอบการเหมองแรอยเสมอมามเสอมคลายของประธานอนกรรมาธการแ ละอนกรรมาธการทตดสอยหอยตามกนมาตงแตนงเปนนายกและอปนายกสภาวศวกรในสมยเดยวกน เปรยบเสมอน ‘ผเนากบโลงผ ’ ทน าความดางพรอยในเรองความทจรตและไรธรรมาภบาลมาสองคกรเหมองแร

สงคมไทยควรชวยกนตงค าถามวาองคกรเหมองแรเหลานมสวนเกย วของตอการขบไลชมชนทองถนออกจากเขตสมปทานเหมองแร สรางผลกระทบและภาวะมลพษตอมนษย พช สตวและสงแวดลอม น าไปสการท าลายสงคมไทยมากมายเพยงใดแลว

๓๐

รศ.ดร.ภญโญ มช านะ - หวหนาภาควชาวศวกรรมเหมองแรและปโตรเลยม คณะวศวฯ จฬาฯ - กก. สมาคมวศวกรเหมองแรไทย - ท าอไอเอโครงการโปแตชอดรฯ รวมกบ บ.โกลเดน แพลน จก. และ ดร. วนเพญ วโรจนกฎ คณะวศวฯ มข.

ดเรก รตนวชช อดต - รองปลด อก. ปจจบน – ปธ. บ.ทอพ-คลาส คอนซลแทนท จก. รบจางท าอไอเอ -นายกสมาคมวศวกรเหมองแรไทย - กก. บ.ทงคาฮาเบอร จก.(มหาชน) - กก.ผจก. บ.ทงค า จก.

ฉดบ ปทมสตร อดต – นายกสภาวศวกร สมย2 (46-49) ปจจบน – รอง ปธ. กก.สภาการเหมองแร - ทปรกษาสมาคมวศวกรเหมองแรไทย - ผรบมอบอ านาจท าธรกรรม/นตกรรมโครงการโปแตชอดรฯ จากอตาเลยนไทยฯ

เรองศกด วชรพงศ - ปธ.บรหาร บ.โกลเดน แพลน จก., บรษททปรกษาออกแบบและควบคมงานโครงการโปแตชอดรฯ - อปนายกสภาวศวกร คนท1 สมย3 (49-52) และ4 (52-55) - ทปรกษาสมาคมวศวกรเหมองแรไทย - อน กมธ.เหมองแร สว.

วระ มาวจกขณ อดต - อธบดกรมโรงงาน - นายกสภาวศวกร สมย3 (49-52) ปจจบน – สว.สรรหา (51-54) - ปธ.อน กมธ.เหมองแร สว.

สภาการเหมองแร

สมาคมวศวกรเหมองแรไทย

สภาวศวกร

อไอเอโครงการโปแตชอดรฯ

ภญโญ มช านะ และวนเพญ วโรจนกฎ

โครงการ โปแตชอดรฯ ฉดบ ปทมสตร

ผรบมอบอ านาจจาก อตาเลยนไทยฯ

เหมองทอง จ.เลย (บ.ทงค า จ ากด) ดเรก รตนวชช

กก.ผจก. บ.ทงค าฯ

บ.โกลเดน แพลน จก. เรองศกด วชรพงศ

ปธ.บรหาร (บรษททปรกษา

โครงการโปแตชอดรฯ)

อน กมธ.เหมองแร สว. - สว.วระ มาวจกขณ ปธ.อนกรรมาธการฯ - เรองศกด วชรพงศ อนกรรมาธการฯ

แผนผง ความสมพนธของวศวกรเหมองแรทชกใยอยในโครงสรางองคกรตาง ๆกรณโครงการเหมองแรโปแตชอดรธานและเหมองทองทงค า จ.เลย

๓๑

กลมศกษาสญญาและสมปทาน

กองบรรณาธการ : พวงทอง ชนจนทร สงคาม เทศอดม ระพศกด โบกอร

ส านกงาน ๒๘/๑๖-๑๗ ต.ล าผกกด อ.ธญบร จ.ปทมธาน ๑๒๑๑๐

อเมล SUMPRATARN@gmail.com