605

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

ความรทวไปเกยวกบรฐธรรมนญ

ความรทวไปเกยวรฐธรรมนญ1.

1.1 ความหมายทวไปของรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญมความหมายตามองคประกอบพนฐาน5ประการดงตอไปน

คอ

1) เปนกตกาสงสดของรฐกฎหมายอนขดหรอแยงไมได

2) ก�าหนดเคาโครงของระบบการเมอง และรปแบบของระบอบ

การปกครอง

3) ก�าหนดอ�านาจของบคคลคณะบคคลและองคกรสถาบนการเมอง

การปกครอง

4)ก�าหนดสทธเสรภาพและหนาทของประชาชน

5)มผลบงคบทงฝายผปกครองและประชาชน ใหตองมการยดถอ

และปฏบตตามรวมกน

โดยสรปรฐธรรมนญ(Constitution)จงหมายถงกฎหมายทเปนรากฐาน

ของประเทศ ซงกอตงสถาบนทางการเมอง ก�าหนดขอบเขตอ�านาจรฐ ก�าหนดหลก

ประกนสทธเสรภาพของประชาชน

บทท

606วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

รฐธรรมนญจงเปนกฎหมายทกอตงรฐสภา ซงเปนผใชอ�านาจนตบญญต

กอตงคณะรฐมนตร ซงเปนผใชอ�านาจบรหารและกอตงศาล ซงเปนผใชอ�านาจตลาการ

ตลอดจนมกลไกในการถวงดลอ�านาจ(CheckandBalance)ระหวางสถาบนการเมองเพอเปน

หลกประกนไมใหมอ�านาจใดอ�านาจหนงมอ�านาจสงสดจนลนพน อนอาจน�าไปสการใช

อ�านาจมชอบได การจ�ากดการใชอ�านาจรฐไวในรฐธรรมนญนน จะเปนหลกประกนสทธ

และเสรภาพของประชาชนเพราะรฐจะกาวลวงเขามาจ�ากดสทธเสรภาพของประชาชนได

กเฉพาะแตเมอรฐธรรมนญใหอ�านาจไวเทานน

รฐธรรมนญมสถานะในทางศกดหรอล�าดบชนของกฎหมาย มสถานะ

เปนกฎหมายสงสดหมายความวากฎหมายอนใดในรฐจะขดหรอแยงตอรฐธรรมนญไมได

สถานะเชนนนเองท�าใหมความส�าคญเปนอยางยง

1.2 รฐธรรมนญมความส�าคญอยางไร

รฐธรรมนญ เปนเรองของการเขยนกตกาสงสดของประเทศ ยกตวอยาง

รฐธรรมนญมความส�าคญอยางไรกอาจเปรยบเทยบไดวาเหมอนกบการเลนกฬาทงหลาย

ไมวาจะเปนการเลนฟตบอล เลนบาสเกตบอล เมอใครเขาเลน คนทเขาไปเลนในเกมนน

กจะตองอยภายใตกตกาอาจจะมกรรมการตดสนแตสวนใหญแลวกจะมกรรมการตดสน

ภายใตกตกาฉนใดฉนนนประเทศเรากตองสรางระบบการเมองมโครงสรางทางดานการเมอง

รฐธรรมนญนกสามารถจะท�าใหกตกาของการบงคบใชพฤตกรรมของผทอาสาสมครเขามา

อยในวงการเมองไมวาจะผานทางการเลอกตงกด หรอจะผานทางการแตงตงเขาไปอยใน

องคกรการตรวจสอบกดทกคนจะตองใชกตกาเดยวกนและเปนกตกาทตนเองไมไดเขยนเอง

แตเปนกตกาทคนจ�านวนหนง ซงมจ�านวนมากภายในประเทศ จากความหลากหลาย

ในดานความคดความหลากหลายทางดานพนฐานประสบการณเอาเขามาผสมผสานกน

ใหเปนกตกาทเราคดวาเปนธรรมกบสงคมเปนกตกาทสรางสรรคใหสงคมทางการเมองนน

เปนสงคมทมความบรสทธผดผองมากกวาในอดต เปนสงคมทางการเมองทจะน�าพาให

รฐบาลมประสทธภาพมเสถยรภาพและเปนสงคมทางการเมองทจะพงดแลสทธและหนาท

ของประชาชนใหอยในขอบเขตใหอยภายใตกตกา

607

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

สาระส�าคญของรฐธรรมนญ

บทท

สทธเสรภาพของปวงชนชาวไทย1.ความหมายสทธและเสรภาพ :

โดยทวไปผคนมกจะใชค�ำวำ สทธ และเสรภำพ กนอยเสมอ ซงบำงครง

กใชควบคกน แตอำจจะใชคลำดเคลอน หรอไมตรงกบควำมหมำยทแทจรง กลำวคอ

ทง 2 ค�ำน มควำมหมำยแตกตำงกนแตมควำมสมพนธเกยวของกน ดงน

สทธ (Right) คอ อ�ำนำจทกฎหมำยรบรองใหแกบคคลในอนทจะกระท�ำ

กำรเกยวของกบทรพยหรอบคคลอน เปนอ�ำนำจทกฎหมำยรบรองใหแกบคคลหนง

ในอนทจะเรยกรองใหบคคลอกคนหนงหรอหลำยคนกระท�ำกำรบำงอยำงบำงประกำร

ใหเกดประโยชนแกตน กลำวอกนยหนง สทธเปนประโยชนทกฎหมำยรบรองและ

คมครองให และเปนกรณทกฎหมำยบญญตใหประโยชนแกบคคลไวโดยเจำะจงและ

กฎหมำยไดคมครองประโยชนน โดยบคคลผไดรบประโยชนสำมำรถใชสทธทำงศำล

สทธ จงเปนควำมชอบธรรมหรอประโยชนอนบคคลมอยแตประโยชนจะเปน

สทธหรอไม กตองแลวแตวำบคคลอนมหนำทตองเคำรพหรอไม หำกบคคลมหนำท

ตองเคำรพประโยชนนน กเปน “สทธ” กลำวคอ ไดรบกำรคมครองตำมกฎหมำย

ซงรฐจะตองด�ำเนนกำรเพอใหเกดสทธนน ขณะเดยวกนมบำงทำนใหควำมหมำยของสทธวำ

หมำยถง “ควำมเปนเจำของ” ควำมมอ�ำนำจเหนอและควำมสำมำรถจะจดกำรอยำงใด

ตอวตถประสงคแหงสทธได

608วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

เสรภาพ (Liberty) คอ อ�ำนำจในกำรก�ำหนดตนเอง บคคลสำมำรถเลอกได

ดวยตนเองวำ จะกระท�ำหรอไมกระท�ำกได วำ “เสรภาพ” หรอ Liberty นน “เปนภำวะ

ของมนษยทไมอยภำยใตกำรครอบง�ำของผอน ปรำศจำกกำรถกหนวงเหนยวขดขวำงจำก

ผหนงผใดใหตองกระท�ำกำรอยำงหนงอยำงใดโดยตนเองไมประสงค จะกระท�ำหรอกดกนให

ไมกระท�ำในสงทตนประสงคจะกระท�ำ” และยงอธบำยตอวำ เสรภำพกไมใชอนใด นอกจำก

อ�ำนำจของบคคลในอนทจะก�ำหนดตนเอง (Self-determination) ซงมนษยแตละคน

สำมำรถเลอกวถชวตทตนตองกำรกระท�ำตำมใจปรำรถนำ เปนอ�ำนำจทมนษยมอยเหนอตนเอง

เปนสภำพทตดตวมำตงแตเกด ควำมเปนมนษยกบเสรภำพจงเปนสงทคกน หำกมนษย

ถกพรำกเสรภำพไปจำกตน มนษยกหำไดเปนมนษยโดยสมบรณไม

จะเหนวำ ค�ำวำ สทธและเสรภาพ นน มควำมหมำยทคอนขำงใกลเคยงกน

โดยสรปไดวำ สทธ นน มองคประกอบทส�ำคญ คอ เปนอ�ำนำจทมมำแตเกด เปนอ�ำนำจ

ตำมธรรมชำต ครอบคลมทงในดำนกำรเมอง เศรษฐกจและสงคม ซงรฐตองใหกำรรบรอง

และคมครองโดยกฎหมำย สวน เสรภาพ มองคประกอบทส�ำคญ คอ ควำมมอสระทมนษย

สำมำรถเลอกทจะกระท�ำหรอไมกระท�ำ โดยปรำศจำกกำรครอบง�ำและตองไมไปกระทบเสรภำพ

ของผอนใหเกดควำมเสยหำย เสรภำพทกฎหมำยใหกำรรบรองและคมครอง เสรภำพนน

กจะเปนสทธไปดวย

ดงนน สทธ และเสรภำพ จงมควำมคลำยคลงกน แตมสำระส�ำคญทแตกตำงกน

ตรงทสทธเปนอ�ำนำจของบคคลทเรยกรองใหบคคลอน กระท�ำกำรหรอละเวนกระท�ำกำร

เพอใหเกดประโยชนแกตน สวนเสรภำพเปนอ�ำนำจของบคคลทจะกระท�ำหรอไมกระท�ำ

ในสงทตนเองประสงค

สทธ เสรภาพทส�าคญตามรฐธรรมนญ

1. หลกประกนสทธเสรภำพ (ม.4, ม.25 และ ม.26)

- ศกดศรควำมเปนมนษย สทธ เสรภำพ และควำมเสมอภำคของบคคล

ยอมไดรบควำมคมครอง

- บคคลมสทธและเสรภำพ นอกจำกทรฐธรรมนญคมครองแลว กำรใดทไมหำม

หรอจ�ำกดโดยรฐธรรมนญหรอกฎหมำยยอมท�ำได

609

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

- บคคลทถกละเมดสทธหรอเสรภำพ สำมำรถอำงกฎหมำยรฐธรรมนญ

เพอใชสทธทำงศำลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศำลได

- บคคลทไดรบควำมเสยหำยจำกกำรถกละเมดสทธ มสทธทจะไดรบกำร

เยยวยำ หรอชวยเหลอจำกรฐ

2. หลกเกณฑกำรใชสทธเสรภำพ (ม.25) จะตอง

- ไมกระทบตอควำมมนคงของรฐ

- เปนไปดวยควำมสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชำชน

- ตองไมละเมดสทธ เสรภำพ ของบคคลอน

3. หลกกำรจ�ำกดสทธเสรภำพโดยรฐ (ม.26) จะกระท�ำไดนน

- ตองเปนไปตำมเงอนไขในรฐธรรมนญ คอ เปนกำรบงคบโดยทวไป ไมเจำะจง

เฉพำะกลมหรอบคคลใดเทำนน

- ไมขดตอหลกนตธรรม

- ไมเพมภำระหรอจ�ำกดสทธหรอเสรภำพของบคคลเกนสมควรแกเหต

- ไมกระทบศกดศรควำมเปนมนษย ตองระบเหตผลในกำรจ�ำกดสทธ

และเสรภำพ

หนาทของปวงชนชาวไทย2.

หนำทของประชำชนตำมรฐธรรมนญตำงจำกสทธเสรภำพ ซงมลกษณะเปน

ประโยชนทไดรบจำกกำรมโอกำสและทำงเลอกทมอสระตำมเจตจ�ำนงทประชำชนเปน

ฝำยก�ำหนดควำมตองกำรไดเอง แตหนำทถอเปนสงทตองท�ำและตองรบผดชอบตอสงท

ตองท�ำตำมหนำทนน โดยทประชำชนไมสำมำรถเปนฝำยก�ำหนดไดเองวำจะท�ำหรอไมท�ำ

ตำมหนำทนน ดงนน หำกรฐธรรมนญและกฎหมำยทเกยวของไดก�ำหนดหนำทไววำ

ประชำชนมหนำทตองท�ำหรอตองไมท�ำสงใด ประชำชนกตองเคำรพและท�ำตำมโดยไมอำจ

หลกเลยงได สวนจะท�ำใหเกดผลดมำกนอยเพยงใด กขนอยกบจตส�ำนกในควำมรบผดชอบ

และควำมสำมำรถของประชำชนรวมกน ซงโดยหลกพนฐำนของกำรปกครองในระบอบ

เสรประชำธปไตย ทถอวำอ�ำนำจสงสดในกำรปกครองประเทศเปนของประชำชนนน

610วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

สงส�ำคญทถอเปนเงอนไขควำมส�ำเรจของกำรปกครองในระบอบนกคอ สงทเรยกวำ

กำรปกครองทรฐมกำรปกครองนอยทสด (the less government) เมอเปนเชนน จงถอไดวำ

เปนควำมจ�ำเปนทประชำชนจะตองเขำมำมสวนรวมหรอมบทบำทใหมำกทสดดวย

ฉะนน สทธ และหนำทของประชำชนในฐำนะทเปนพลเมอง จงตองเปนหนำททประชำชน

จะละเลยเพกเฉย หรอนงดดำย หรอคดวำไมใชธระไมได ตองมส�ำนกตอภำระหนำท

ของพลเมอง (sense of duty) มเจตจ�ำนงอสระในกำรพงของตนเอง (self dependency)

มกำรก�ำหนดตนเอง (self determination) และมกำรปกครองตนเอง (self government)

พรอมกนไปดวย เหตนประชำชนในสงคมประชำธปไตยจงควรเปนพลเมองทตองตนตว

(active citizen) และมปฏสมพนธกบอ�ำนำจและอทธพลทำงกำรเมอง กำรปกครอง

(political interaction) อยเสมอ กลำวอกนยหนงกคอ ประชำชนทด (good people) ในสงคม

ประชำธปไตยกควรตองเปนพลเมองด (good citizen) ดวยนนเอง ทงน สำมำรถจ�ำแนกหนำท

ของประชำชนตำมรฐธรรมนญออกไดเปน 5 ดำน ดงน คอ

1) หนำทของพลเมองด ประชำชนมหนำทรกษำชำต ศำสนำ พระมหำกษตรย

และกำรปกครองระบอบประชำธปไตยอนมพระมหำกษตรยทรงเปนประมข

2) หนำทตอกฎหมำย ประชำชนมหนำทปฏบตตำมกฎหมำย

3) หนำททำงกำรเมอง ประชำชนมหนำทไปใชสทธออกเสยงเลอกตง

4) หนำทตอประเทศ ประชำชนมหนำทปองกนประเทศ โดยกำรรบรำชกำรทหำร

เสยภำษอำกร

5) หนำทตอสงคมและสงแวดลอม ประชำชนมหนำทชวยเหลอรำชกำร พทกษ

ปกปอง และสบสำนศลปวฒนธรรมของชำต และภมปญญำทองถน และอนรกษทรพยำกร

ธรรมชำต และสงแวดลอม

หนาทของรฐ3.

1) หนำทพนฐำน

- พทกษสถำบนพระมหำกษตรย เอกรำช อธปไตย

- ดแลใหมกำรปฏบตตำมกฎหมำย และบงคบใชกฎหมำย

611

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

2) หนำทท�ำใหสทธเสรภำพของประชำชนเปนจรง

- เดกทกคนไดรบกำรศกษำภำคบงคบ 12 ป อยำงมคณภำพ โดยไมเกบ

คำใชจำย

- จดบรกำรสำธำรณสข สำธำรณปโภคขนพนฐำนทมประสทธภำพอยำงทวถง

- อนรกษศลปะ วฒนธรรม ทรพยำกรธรรมชำต และสงแวดลอมใหเกดประโยชน

อยำงสมดลและยงยน โดยจดใหประชำชนและชมชนในทองถนมสวนรวมในกำรด�ำเนนกำรดวย

3) หนำทบรกำรสำธำรณะ

- เปดเผยขอมลขำวสำรสำธำรณะใหประชำชนเขำถงโดยสะดวก

- จดใหมองคกรทมอสระรกษำคลนควำมถ และสทธในกำรเขำใชวงโคจร

ดำวเทยม

- จดใหมกำรคมครองและพทกษสทธของผบรโภค

- รกษำวนยกำรเงนกำรคลงอยำงเครงครด และจดระบบภำษใหเกดควำม

เปนธรรม

- จดใหมมำตรกำร กลไกปองกน และขจดกำรทจรตอยำงเขมงวด

4) กำรตรวจสอบกำรท�ำหนำทของรฐ

- ประชำชนและชมชนมสทธทจะตดตำมและเรงรดฟองรองหนวยงำนของรฐ

เพอใหประชำชนหรอชมชนไดรบบรกำรตำมทรฐมหนำทจดท�ำให

แนวนโยบายแหงรฐ4.

เปนแนวทำงใหรฐด�ำเนนกำรตรำกฎหมำยและก�ำหนดนโยบำยในกำรบรหำร

รำชกำรแผนดน โดยก�ำหนดใหมยทธศำสตรชำตเปนเปำหมำยกำรพฒนำประเทศ

อยำงยงยนตำมหลกธรรมำภบำล ดงน

- สงเสรมสมพนธไมตรกบนำนำประเทศ

- อปถมภ และคมครองพระพทธศำสนำและศำสนำอน สนบสนนกำรเผยแผ

หลกธรรมของศำสนำ

- จดกระบวนกำรยตธรรมใหมประสทธภำพ เปนธรรม สะดวก รวดเรว และ

ไมเสยคำใชจำยสงเกนสมควร

612วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

- จดใหมและสงเสรมกำรวจยและพฒนำวทยำศำสตร เทคโนโลย และศลปะ

วทยำกำร

- สงเสรมและใหควำมคมครองชำวไทยกลมชำตพนธตำง ๆ ใหด�ำรงชวต

ในสงคมตำมวฒนธรรม ประเพณ และวถชวตดงเดมควำมสมครใจ

- เสรมสรำงควำมเขมแขงของครอบครว สงเสรมสขภำพและกำรกฬำ

- วำงแผนและมมำตรกำร เกยวกบทดน ทรพยำกรน�ำ และพลงงำน

- คมครองผใชแรงงำนใหไดรบควำมปลอดภยและสวสดกำร กำรประกนสงคม

สทธประโยชนอนทเหมำะสม

- จดระบบเศรษฐกจตำมหลกปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง จดใหมกลไกให

เกษตรกรสำมำรถแขงขนในตลำดได

- พฒนำระบบกำรบรหำรรำชกำรแผนดน ตำมหลกกำรบรหำรกจกำรบำนเมองทด

- จดใหมกฎหมำยเทำทจ�ำเปน เพอไมใหเปนภำระแกประชำชน

- สงเสรมใหประชำชนรและเขำใจอยำงถกตองเกยวกบกำรปกครองระบอบ

ประชำธปไตย อนมพระมหำกษตรยทรงเปนประมข และมสวนรวมในกำรพฒนำประเทศ

รฐสภา : องคประกอบ หนาท และอำานาจ5.

รฐธรรมนญไดก�ำหนดขอบเขตกำรใชอ�ำนำจอธปไตยทำงออม หรอโดยผำน

ผแทนในรปแบบรฐสภำ ดงน

1) องคประกอบของรฐสภำ รฐสภำประกอบดวยสมำชกสภำผแทนรำษฎรและ

สมำชกวฒสภำ ประธำนสภำผแทนรำษฎรเปนประธำนรฐสภำ ประธำนวฒสภำเปนรอง

ประธำนรฐสภำ

2) กำรประชมรวมกนของรฐสภำ เปนกรณส�ำคญทงทเกยวของกบกำรตรำ

กฎหมำยและเรองอน ๆ อำท กำรแตงตงผส�ำเรจรำชกำรแทนพระองค กำรใหควำมเหนชอบ

ในกำรสบรำชสมบต กำรแถลงนโยบำยของคณะรฐมนตร กำรขอเปดอภปรำยทวไปของ

นำยกรฐมนตรเพอรบฟงควำมคดเหน กำรใหควำมเหนชอบประกำศสงครำม กำรให

ควำมเหนชอบหนงสอสญญำทมบทเปลยนแปลงเขตอ�ำนำจรฐ กำรแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ

กำรปรกษำรำงพระรำชบญญตหรอรำงพระรำชบญญตประกอบรฐธรรมนญ เปนตน

613

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

ทมาของสมาชกสภาผแทนราษฎร6.

สภำผแทนรำษฎร ประกอบดวย สมำชกสภำผแทนรำษฎรจ�ำนวน 500 คน

เปนสมำชกซงมำจำกกำรเลอกตงแบบแบงเขตเลอกตง จ�ำนวน 350 คน และสมำชกซงมำ

จำกบญชรำยชอของพรรคกำรเมอง จ�ำนวน 150 คน มวำระกำรด�ำรงต�ำแหนงครำวละ 4 ป

มหนำทส�ำคญ 2 ประกำรคอ หนำทดำนนตบญญต ไดแก กำรเสนอและพจำรณำ

รำงกฎหมำย พระรำชก�ำหนดและกำรแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ กบหนำทดำนกำรควบคม

กำรบรหำรรำชกำรแผนดน ไดแก กำรตงกระทถำมรฐมนตร กำรเปดอภปรำย ไมไววำงใจ

รฐมนตรเปนรำยบคคลหรอทงคณะ สมำชกสภำผแทนรำษฎรจะด�ำรงต�ำแหนงรฐมนตร

พรอมกบต�ำแหนงสมำชกสภำผแทนรำษฎรไมได

614วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

ทมาของสมาชกวฒสภา7.วฒสภำ ประกอบดวย สมำชกวฒสภำ จ�ำนวน 200 คน มำจำกกำรเลอกกนเอง

ของบคคล ซงมควำมร ควำมเชยวชำญ ประสบกำรณ อำชพ ลกษณะ หรอประโยชนรวมกนหรอท�ำงำน หรอเคยท�ำงำนดำนตำง ๆ ทหลำกหลำยของสงคม โดยในกำรแบงกลม ตองแบงในลกษณะทท�ำใหประชำชนซงมสทธสมครรบเลอกทกคนสำมำรถอยในกลมใด กลมหนงได จำกระดบอ�ำเภอ มำระดบจงหวดทวประเทศ มวำระกำรด�ำรงต�ำแหนงครำวละ 5 ป ไมสงกดพรรคกำรเมอง และมควำมเปนกลำงทำงกำรเมอง จะเปนรฐมนตรหรอขำรำชกำรกำรเมองอนไมได มหนำทและอ�ำนำจทส�ำคญ 2 ประกำร คอ หนำทดำนนตบญญต ไดแก กำรพจำรณำหรอยบยงรำงกฎหมำย กำรพจำรณำพระรำชก�ำหนด และกำรแกไข เพมเตมรฐธรรมนญ กบหนำทดำนกำรควบคมกำรบรหำรรำชกำรแผนดน ไดแก กำรตงกระทถำมรฐมนตร กำรขอเปดอภปรำยทวไปเพอใหคณะรฐมนตรชแจงขอเทจจรงโดยไมมกำร ลงมต กำรใหควำมเหนชอบกำรแตงตงบคคลใหด�ำรงต�ำแหนงตำง ๆ ทงน ตำมบทเฉพำะกำล ของรฐธรรมนญ ก�ำหนดใหในชวง 5 ปแรก มสมำชกวฒสภำ จ�ำนวน 250 คน

คณะรฐมนตร8.คณะรฐมนตร (ครม.) ประกอบดวย นำยกรฐมนตร และรฐมนตรอน อกไมเกน

35 คน มอ�ำนำจหนำทในกำรบรหำรรำชกำรแผนดนโดยจะตองแถลงนโยบำยตอรฐสภำ และบรหำรงำนโดยยดหลก ดงน

1) ยดประโยชนสงสดของประเทศและประชำชนสวนรวม2) รกษำวนยกำรคลงอยำงเครงครด 3) ยดหลกกำรบรหำรกจกำรบำนเมองทด 4) สรำงสงคมสงบสข สำมคค ปรองดองนอกจำกน ครม. ยงมอ�ำนำจ- ขอใหมกำรออกเสยงประชำมตในเรองทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยทรงตรำพระรำชก�ำหนดใหใชบงคบ- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยตรำพระรำชกฤษฎกำ- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยประกำศใชหรอยกเลกกฎอยกำรศก- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยทรงท�ำหนงสอสญญำสนตภำพขน- เปนผเสนอใหพระมหำกษตรยพระรำชทำนอภยโทษ

615

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

กลไกการตรวจสอบการใชอำานาจรฐ9.

กลไกท 1 กำรคดกรองคณสมบตนกกำรเมอง โดย กกต. และศำล โดยผเขำส

ต�ำแหนงทำงกำรเมอง จะตองไมเคยมพฤตกรรมทจรต หรอประพฤตมชอบ ไมเคยถก

ไลออกจำกหนวยงำนของรฐ ไมเคยท�ำผดในคดรำยแรงตำง ๆ เชน กำรคำมนษย กำรฟอกเงน

กำรทจรตเลอกตง ควำมผดตอต�ำแหนงหนำทรำชกำร ควำมผดเกยวกบทรพย กำรฉอโกง

ประชำชน ผลต น�ำเขำ สงออกหรอคำยำเสพตด เจำมอกำรพนน

กลไกท 2 กำรคดกรองผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง โดย กกต. และศำลฎกำ

แบงออกเปน 2 ระยะ

1. กอนประกำศผลกำรเลอกตงหรอกำรเลอก เปนอ�ำนำจของ กกต. คอ

- สงใหมกำรเลอกตงใหม (ใบเหลอง)

- สงระงบกำรใชสทธสมครรบเลอกตงของผสมครรบเลอกตงไวเปนกำร

ชวครำว เปนระยะเวลำไมเกน 1 ป (ใบสม)

2. หลงประกำศผลกำรเลอกตงหรอกำรเลอก (ศำลฎกำ)

- เพกถอนสทธเลอกตง 10 ป (ใบแดง)

- เพกถอนสทธสมครรบเลอกตงตลอดไป (ใบด�ำ)

กลไกท 3 กำรถอดถอนผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมองจำกกำรเสนอขององคกร

อสระ โดย กกต. และ ป.ป.ช. หำกพบวำ กระท�ำกำรทจรต หรอประพฤตมชอบ

- กกต. สงค�ำรองไปศำลรฐธรรมนญ เพอถอดถอนผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง

- ป.ป.ช. วนจฉยเอง หรอ สงค�ำรองไปศำลฎกำหรอศำลฎกำแผนกคดอำญำ

ของผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมองเพอถอดถอน

กลไกท 4 กำรถอดถอนผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง โดยรฐสภำ

- ส.ส. หรอ ส.ว. จ�ำนวนไมนอยกวำ 1 ใน 10 ของจ�ำนวนสมำชกทงหมด

เทำทมอยของแตละสภำ เขำชอตอประธำนสภำทตนเปนสมำชกใหถอดถอน

- ส.ส. หรอ ส.ว. จ�ำนวนไมนอยกวำ 1 ใน 10 ของจ�ำนวนสมำชกทงหมดเทำท

มอยของแตละสภำเสนอใหศำลรฐธรรมนญถอดถอน (กรณแปรญตตทเกยวกบงบประมำณ

รำยจำยประจ�ำป หรอรำยจำยเพมเตมหรอโอนงบประมำณ)

616วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

- ส.ส. จ�ำนวนไมนอยกวำ 1 ใน 5 ของจ�ำนวนสมำชกทงหมดของสภำเสนอ

ญตต เปดอภปรำยทวไป เพอลงมตไมไววำงใจรฐมนตรเปนรำยบคคลหรอทงคณะ

กลไกท 5 กำรตรวจสอบกำรกระท�ำผดหรอโดยละเมดของหนวยงำน โดย

คณะกรรมกำรสทธมนษยชน (กสม.) และคณะกรรมกำรตรวจเงนแผนดน (คตง.) อำท

- ตรวจสอบกำรละเมดสทธมนษยชน

- ตรวจสอบกำรใชจำยเงนงบประมำณแผนดนใหเกดควำมคมคำและถกตอง

ตำมระเบยบ

- ตรวจสอบกำรใชจำยเงนแผนดนตำมกฎหมำยวำดวยวนยกำรเงนกำรคลง

ของรฐอยำงเครงครด

การมสวนรวมของประชาชน10.

ประธำนำธบดสหรฐอเมรกำอบรำฮม ลนคอลน (Abraham Lincoln) ไดใหค�ำนยำม

ของกำรเมองกำรปกครองในระบอบประชำธปไตย (Democracy) ทไดรบกำรยอมรบและน�ำไป

อำงองกนอยำงกวำงขวำงวำ “การเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย หมายถง

การปกครองของประชาชน โดยประชาชน และเพอประชาชน” (government of the

people, by the people, and for the people)

617

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

ควำมหมำยของกำรเมองกำรปกครองในระบอบประชำธปไตยดงกลำว อ�ำนำจ

สงสดหรออ�ำนำจอธปไตยเปนของปวงชน โดยประชำชนท�ำหนำทปกครองตนเองโดยตรง

(Direct Democracy) นน เปนอดมคต เพรำะในทำงปฏบตนนไมสำมำรถกระท�ำได จงเกด

รปแบบกำรปกครองระบอบประชำธปไตยแบบผแทน (Indirect Democracy or Representative

government) โดยประชำชนเลอกผแทนขนท�ำหนำทแทนตน แลวผแทนเหลำนนมหนำท

รวมกนก�ำหนดทงผปกครอง (รฐบำล) นโยบำย และวธกำรปฏบตตำมนโยบำย ซงเปน

หลกกำรและกระบวนกำรทำงกำรเมองกำรปกครองทสอดคลองกบอดมกำรณประชำธปไตย

ตำมค�ำนยำมของอบรำฮม ลนคอลน

กำรทประชำชนท�ำหนำทปกครองดวยตนเองโดยตรง หรอกำรเลอกผแทนเขำไป

ท�ำหนำทแทนตนนน เปนกลไกทส�ำคญทสดทจะท�ำใหกระบวนกำรทำงกำรเมองกำรปกครอง

ในระบอบประชำธปไตยทกกระบวนกำร ทกระดบ และทกมต ด�ำเนนไปอยำงมประสทธภำพ

โดยทประชำชนตองมคณสมบตทเออ หรอสนบสนนตอหลกกำรประชำธปไตย เชน

มควำมสนใจ กระตอรอรนทจะเขำมสวนรวมในทำงกำรเมอง หรอตดตำม ควบคม

และตรวจสอบกำรท�ำงำนของรฐอยำงจรงจง เปนตน หรออำจกลำวไดอกนยหนงวำ ประชำชน

ตองมวฒนธรรมทำงกำรเมองตำมทศนะทวำ “กจกรรมทางการเมองการปกครองเปน

หนาทททกคนตองเอาใจใสรบผดชอบ จะหลกเลยงหรอปฏเสธใหพนความรบผดชอบ

ของตนหาไดไม” หรอ “กำรเมองเปนเรองของทกคน”

กำรมสวนรวมในทำงกำรเมอง (Political Participation) จงเปนหวใจของกำรเมอง

กำรปกครองในระบอบประชำธปไตย โดยเฉพำะในสงคมประชำธปไตยแบบตะวนตก

แตมไดหมำยควำมวำ ประชำชนทงหมดจะตองประสงคทจะมสวนรวมในทำงกำรเมอง

เพรำะยงมประชำชนอกจ�ำนวนหนงทพอใจเปนผสงเกตกำรณทำงกำรเมองมำกกวำจะเขำม

สวนรวมในทำงกำรเมองโดยตรง และในบำงประเทศหรอบำงสถำนกำรณนน หำกเปดโอกำส

ใหประชำชนมสวนรวมในทำงกำรเมองมำกเกนไป กอำจจะไมเกดผลดได เนองจำกในบรบท

ของกำรมสวนรวมในทำงกำรเมองนน ประชำชนจะมสทธสวนรวมในทำงกำรเมอง ทงรปแบบ

หรอวธกำร และขอบเขต กลม หรอจ�ำนวนของประชำชนผมสทธสวนรวมในทำงกำรเมองไดด

มำกนอยเพยงใดนน ยงขนอยกบระดบของพฒนำกำรทำงกำรเมอง ควำมตนตวในทำงกำรเมอง

และวฒภำวะทำงกำรเมองหรอภมปญญำทำงกำรเมองของรฐนน ๆ เปนส�ำคญดวย

618วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

กำรมสวนรวมในทำงกำรเมองของประชำชน จงมใชมเพยงกำรออกเสยง

เลอกตงผแทนหรอกำรมสวนรวมในทำงกำรเมองรปแบบอนรปแบบใดรปแบบหนงเทำนน

และประชำชนผมสทธสวนรวมในทำงกำรเมอง กมไดจ�ำกดวำ ตองเปนชำยหรอหญงหรอ

ตองอำย 20 ปบรบรณ หรอตองไมเปนผทพพลภำพ หรอตองส�ำเรจกำรศกษำระดบใด

ระดบหนงเทำนน

สรป นยำมของค�ำวำ “การมสวนรวมในทางการเมอง” หมายถง การท

ประชาชนเขารวมด�าเนนกจกรรมทางการเมอง เพอทจะมอทธพลตอการก�าหนด

นโยบายของรฐ หรอผน�ารฐบาล รวมทงกดดนใหรฐบาลกระท�าตามความประสงค

ของตนหรอกลมของตนและโดยทกำรมสวนรวมในทำงกำรเมองเปนเครองชวดพฒนำกำร

ทำงกำรเมองในระบอบประชำธปไตยของแตละประเทศ กำรมสวนรวมในทำงกำรเมองกควร

ทจะเปนกำรมสวนรวมในทำงกำรเมองตำมทกฎหมำยก�ำหนด ดงนน ประเทศทพฒนำกำร

เมองกำรปกครอง ในระบอบประชำธปไตยอยในระดบทดแลว กมกจะก�ำหนดใหประชำชน

ในทกระดบมสทธมสวนรวมในทำงกำรเมองตำมกฎหมำยทมผลในทำงปฏบตอยำงเปน

รปธรรม ในทกมตของกระบวนกำรทำงกำรเมอง

ทงน “กำรมสวนรวมในทำงกำรเมอง” จงตองเปนกำรกระท�ำทมวตถประสงค

เพอมอทธพลในกำรตดสนใจของรฐบำลเปนส�ำคญ และกำรกระท�ำใดไมมวตถประสงค

เพอมอทธพลในกำรตดสนใจเลอกนโยบำยของรฐบำล หรอเลอกบคคลส�ำคญทสำมำรถ

ก�ำหนดนโยบำยของรฐบำล

619

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

อ�านาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย

มำตรำ 3 ของรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พทธศกรำช 2560 ก�ำหนดให

อ�ำนำจอธปไตยเปนของปวงชนชำวไทย พระมหำกษตรยผทรงเปนประมขทรงใชอ�ำนำจนน

ทำงรฐสภำ คณะรฐมนตร และศำล ตำมบทบญญตแหงรฐธรรมนญ ซงจ�ำแนกได ดงน

1) กำรใชอ�ำนำจทำงตรงดวยตนเอง ตำมสทธ กลไกทก�ำหนดไวในรฐธรรมนญ

เชน กำรเขำถงขอมลขำวสำร กำรตรวจสอบกำรท�ำงำนของเจำหนำทของรฐ กำรแสดง

ควำมคดเหนโดยไมละเมดสทธเสรภำพของบคคลอน เปนตน

2) กำรใชอ�ำนำจทำงตรงรวมกบผอน เชน กำรเขำชอเสนอกฎหมำย กำรเขำชอ

ถอดถอนนกกำรเมองทองถนททจรต ตลำกำรศำลรฐธรรมนญ หรอผด�ำรงต�ำแหนงในองคกร

อสระ กำรชมนมโดยสงบและปรำศจำกอำวธ

3) กำรใชอ�ำนำจทำงออมผำนกำรเลอกตวแทน เชน กำรเลอกตงสมำชกสภำ

ผแทนรำษฎร (ส.ส.) กำรเลอกสมำชกวฒสภำ (ส.ว.) กำรเลอกตงสมำชกสภำทองถนหรอ

ผบรหำรทองถน เพอไปท�ำหนำทนตบญญต หรอก�ำหนดนโยบำยบรหำรและพฒนำประเทศ

หรอเพอตรวจสอบกำรบรหำร และผลกดนกำรแกไขปญหำ

องคกรอสระ11

1. องคกรอสระคออะไร

องคกรอสระ หมำยถง องคกรของรฐทไดรบมอบหมำยใหด�ำเนนกำร

เกยวกบภำรกจของรฐ ตำมบทบญญตแหงรฐธรรมนญและกฎหมำย โดยเปนองคกร

ของรฐทมสถำนะพเศษ ซงไดรบหลกประกน ใหสำมำรถปฏบตภำรกจหนำทไดโดยอสระ

ปลอดพนจำกกำรแทรกแซงขององคกรของรฐอนหรอสถำบนกำรเมองอน รวมทงอยเหนอ

กระแสและกำรกดดนใด ๆ ทเกดขนภำยในสงคมในชวงเวลำใดเวลำหนง

2. ท�าไมตองมองคกรอสระ

แมวำในตำงประเทศทเปนรฐประชำธปไตย ไดมกำรจดตงองคกรของรฐ

ทเปนอสระ (Independent Regulatory Agency) มำนำนแลว โดยองคกรอสระจดเปน

สถาบนทางการบรหาร เพอสรางดลยภาพระหวางการบรหารทมประสทธภาพ

620วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

กบการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน ซงโครงสรำงระบบบรหำรรปแบบเดม

มขอจ�ำกด เนองจำกมกำรจดล�ำดบของอ�ำนำจหนำทและกำรควบคมบงคบบญชำตำม

ล�ำดบชน ท�ำใหเกดควำมลำชำและขำดประสทธภำพในกำรปฏบตหนำทซงอำจกระทบ

ตอผลประโยชนส วนรวมและสทธเสรภำพของประชำชน แตส�ำหรบประเทศไทย

องคกรอสระไดถอก�ำเนดขนเปนครงแรก ภำยใตรฐธรรมนญฉบบปฏรปกำรเมองหรอ

รฐธรรมนญฉบบประชำชน เพอท�ำหนำทควบคมตรวจสอบกำรท�ำหนำทของฝำยกำรเมอง

และฝำยรำชกำรในดำนตำง ๆ รวมทงเพอคมครองสทธเสรภำพของประชำชนอกทำงหนง

ดวย แตมควำมหมำยครอบคลมไปถงสถำบนตลำกำร นอกจำกจะจดเปนสถำบนทำง

กำรบรหำรดงปรำกฏตำมรฐธรรมนญมำตรำ 75 วรรคสอง ซงบญญตใหรฐตองจดสรร

งบประมำณใหพอเพยงกบกำรบรหำรงำนโดยอสระขององคกรฝำยตลำกำร คอ ศำล

รฐธรรมนญ ศำลยตธรรม ศำลปกครอง และองคกรอสระ คอ คณะกรรมกำรกำรเลอกตง

คณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต คณะกรรมกำรปองกนและปรำบปรำมกำรทจรต

แหงชำต คณะกรรมกำรตรวจเงนแผนดน และผตรวจกำรแผนดนของรฐสภำ ทงน เนองจำก

ระบบเดม องคกรผใชอ�ำนำจรฐกบองคกรผตรวจสอบกำรใชอ�ำนำจรฐอยในองคกรเดยวกน

คอ องคกรฝำยนตบญญต องคกรฝำยบรหำร และองคกรฝำยตลำกำรตำงกเปนองคกร

ผใชอ�ำนำจและในขณะเดยวกนองคกรนนเอง กมหนำทในกำรตรวจสอบกนเองดวยระบบ

ทถกออกแบบขนมำใหมไดจดตงหรอแยกกลไกกำรตรวจสอบกำรใชอ�ำนำจออกจำกกลไก

กำรใชอ�ำนำจเพมเตมผำนองคกรพเศษ ซงมลกษณะเปนองคกรเฉพำะ นอกจำกองคกร

ฝำยตลำกำร นนกคอ องคกรอสระ ตำมรฐธรรมนญทงหำองคกรดงกลำว โดยมเจตนำรมณ

ทจะเสรมชองวำงในโครงสรำงกำรบรหำรประเทศ เนองจำกปญหำกำรปฏบตภำรกจหนำท

ขององคกรตรวจสอบกำรใชอ�ำนำจทผำนมำไมสำมำรถปฏบตหนำทไดอยำงมประสทธภำพ

เพรำะถกครอบง�ำจำกฝำยกำรเมอง

3. ความส�าคญและประโยชนขององคกรอสระตอการปฏรปการเมอง

3.1 การสรางการเมองของพลเมอง

รฐธรรมนญไดก�ำหนดใหคณะกรรมกำรกำรเลอกตงมอ�ำนำจหนำท

จดหรอด�ำเนนกำรใหมกำรจดกำรเลอกตงสมำชกสภำผแทนรำษฎร กำรเลอกสมำชกวฒสภำ

กำรเลอกตงสมำชกสภำทองถนและผบรหำรทองถน ใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม

และควบคมดแลกำรออกเสยงประชำมตใหเปนไปโดยชอบดวยกฎหมำย คณะกรรมกำร

621

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

กำรเลอกตง จงเปนผมบทบำทในกำรอ�ำนวยกำร เพอใหกำรใชสทธของประชำชนใน

รปแบบของประชำธปไตยแบบมผแทน เพอใหไดผทจะเปน “ตวแทน” ของประชำชนทงใน

ดำนนตบญญต และในดำนกำรสรรหำแตงตงคณะรฐมนตรตลอดจนผด�ำรงต�ำแหนง

ในองคกรอสระตำมรฐธรรมนญ รวมทงตวแทนของประชำชนในระดบทองถน ไดแก สมำชก

สภำทองถนและผบรหำรทองถน เปนไปตำมเจตนำรมณ และควำมประสงคของประชำชน

ผเปนเจำของอ�ำนำจอธปไตยมำกทสด

3.2 การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน

รฐธรรมนญไดก�ำหนดบทบำทขององคกรอสระตำมรฐธรรมนญ

ในกำรคมครองสทธเสรภำพของประชำชนจำกกำรถกละเมดสทธเสรภำพโดยกฎหมำย

ทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญไว เนองจำกกฎหมำยเปนบอเกดแหงกำรใชอ�ำนำจรฐทงปวง

รวมทงกฎหมำย ยงอำจมบทบญญตทมลกษณะเปนกำรจ�ำกดสทธเสรภำพบำงประกำรของ

ประชำชนได ดงนน หำกไมมกระบวนกำรควบคมมใหกฎหมำยขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ

แลว สทธเสรภำพของประชำชนยอมถกกระทบกระเทอนจำกกฎหมำยทขดหรอแยง

ตอรฐธรรมนญได

3.3 การคมครองประชาชนจากการถกละเมดสทธเสรภาพ โดยการ

กระท�าของรฐ ในกระบวนการยตธรรมทางอาญา

กำรใชอ�ำนำจรฐโดยเจำหนำทของรฐนน จะตองมกฎหมำยก�ำหนด

ใหใชอ�ำนำจนน หำกไมมกฎหมำยใหอ�ำนำจไว กกระท�ำไมได อยำงไรกตำม กำรใชอ�ำนำจรฐ

ของเจำหนำทของรฐถอเปนกำรใชอ�ำนำจทเหนอกวำประชำชนอยแลว ทงน เนองจำก

อ�ำนำจรฐนนมขอบเขตกวำงขวำง ตงแตอ�ำนำจในกระบวนกำรยตธรรม เชน กำรจบ กำรคน

กกขง ควบคมตว กำรสอบสวน หรอแมแตกำรเปรยบเทยบปรบ ซงกำรใชอ�ำนำจในกระบวน

กำรยตธรรมน ลวนแตเปนกำรละเมดตอสทธเสรภำพของผตองหำ หรอผถกกลำวหำทงสน

3.4 การคมครองประชาชนจากการถกละเมดสทธเสรภาพ โดยการ

กระท�าของรฐในทางปกครอง

นอกจำกน กำรใชอ�ำนำจรฐในอกรปแบบหนง คอ กำรใชอ�ำนำจปกครอง

ไดแก กำรใชอ�ำนำจหนำทของรฐทเกยวของกบสทธและเสรภำพของประชำชน ไดแก

กำรใชอ�ำนำจตำมกฎหมำยของหนวยงำนทำงปกครองและเจำหนำทของรฐทมผลเปน

กำรสรำงนตสมพนธขนระหวำงบคคลในอนทจะกอใหเกดกำรเปลยนแปลง โอน สงวน ระงบ

622วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

หรอมผลกระทบตอสถำนภำพของสทธหรอหนำทของบคคล ไมวำจะเปนกำรถำวรหรอชวครำว

เชน กำรสงกำรกำรอนญำต กำรอนมต กำรวนจฉยอทธรณ กำรรบรอง และกำรรบจดทะเบยน

หรอกำรออกกฎ ระเบยบ ขอบงคบตอประชำชนตำมทมกฎหมำยใหอ�ำนำจไว

3.5 การเยยวยาปญหาของประชาชนจากการใชอ�านาจรฐ และการ

คมครองดานสทธมนษยชน

นอกจำกกลไกกำรคมครองสทธเสรภำพของประชำชนผำนกระบวน

กำรศำลแลวรฐธรรมนญ ฉบบปจจบน ยงสรำงกลไกในกำรตรวจสอบตดตำมกำรท�ำงำน

ของภำครฐ ในรปขององคกรอสระตำมรฐธรรมนญอกดวย ไดแก ผตรวจกำรแผนดน

ซงมอ�ำนำจพจำรณำและสอบสวนหำขอเทจจรงตำมค�ำรองเรยน ในกรณเรองรองเรยน

เกยวกบหนวยงำนของรฐหรอเจำหนำทของรฐไมปฏบตตำมกฎหมำย หรอปฏบตนอกเหนอ

ไปจำกอ�ำนำจหนำททกฎหมำยก�ำหนด หรอกำรด�ำเนนกำรของหนวยงำนของรฐหรอ

เจำหนำทของรฐทกอใหเกด ควำมเสยหำยแกผรองเรยนหรอประชำชนโดยไมเปนธรรม ไมวำกำร

ด�ำเนนกำรดงกลำวนนจะเปนไปตำมกฎหมำยหรอไมกตำม และกรณอนตำมทกฎหมำย

บญญต รวมทงกำรจดท�ำรำยงำนพรอมทงเสนอควำมเหนและขอเสนอแนะตอรฐสภำ

ดงนน องคกรอสระจงตองมคณลกษณะ ดงน

ความเปนอสระ

- อสระในเรองทมำและกำรเขำสอ�ำนำจของบคคลทเขำท�ำหนำทใน

องคกรอสระ

- อสระในเรองกำรก�ำหนดนโยบำยและกำรด�ำเนนงำนขององคกร

- อสระในเรองงบประมำณ

- มหนวยธรกำรหรอส�ำนกงำนทเปนอสระ

ความเปนกลาง

- ไมฝกฝำยในทำงกำรเมอง

- ปรำศจำกอคต ไมล�ำเอยง เพรำะรก โกรธ หลง กลว

ด�ารงความยตธรรม

- มควำมเทยงธรรม

- มควำมชอบธรรม

- มควำมชอบดวยเหตผล

623

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

4. การแบงประเภทองคกรอสระตามรฐธรรมนญและกฎหมาย

4.1 องคกรฝายตลาการหรอองคกรศาล

มลกษณะเปนองคกรอสระตำมเจตนำรมณของรฐธรรมนญ มฐำนะ เปนองคกรตำมรฐธรรมนญทใชอ�ำนำจตลำกำร ไดแก

ศาลรฐธรรมนญ

มหนำทและอ�ำนำจพจำรณำวนจฉยควำมชอบดวย รฐธรรมนญของ กฎหมำยหรอรำงกฎหมำย มใหขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ เพอรกษำควำมเปนกฎหมำย สงสดของรฐธรรมนญ พจำรณำวนจฉยปญหำเกยวกบหนำทและอ�ำนำจของสภำผแทนรำษฎร วฒสภำ รฐสภำ คณะรฐมนตร หรอองคกรอสระ

ศาลยตธรรม

มหนำทและอ�ำนำจพจำรณำพพำกษำคดทงปวง เวนแตคดทรฐธรรมนญ หรอกฎหมำยบญญต ใหอยในอ�ำนำจของศำลอน เชน คดตำมประมวลกฎหมำยอำญำ ทเกยวกบเจำหนำทของรฐ คดตำมประมวลกฎหมำยอำญำอน ๆ และแพง ฯลฯ

ศาลปกครอง

มหนำทและอ�ำนำจพจำรณำพพำกษำคดปกครองอนเนองมำจำกกำรใชอ�ำนำจทำงปกครอง ตำมกฎหมำยหรอเนองมำจำกกำรด�ำเนนกจกำรทำงปกครอง ศำลปกครอง แบงเปน 2 ชนศำล คอ ศำลปกครองสงสดและศำลปกครองชนตน

คดปกครอง เปนคดทเอกชนหรอประชำชนพพำทกบรฐ ซงเปนกำรยำก ทประชำชนจะหำเอกสำร หรอหลกฐำนมำสกบรฐได เพรำะฝำยรำชกำรเปนผครอบครองเอกสำรไวทงหมด ดงนน ศำลซงมหนำทไตสวนคดเพอแสวงหำขอเทจจรงใหมำกทสด เพอท�ำหนำทพจำรณำพพำกษำคดปกครองโดยเฉพำะ ดงนน ศำลปกครองซงถกจดตงขน หรอมไวในกรณทรฐ องคกร หรอเจำหนำทของรฐใชอ�ำนำจโดยมชอบดวยกฎหมำย เปนเหตให กระทบตอสทธ เสรภำพของประชำชน เปนองคกรศำลองคกรหนงทจะเยยวยำควำมเสยหำย ทรฐกระท�ำหรอกอใหเกดขนกบประชำชนนนเอง

ศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง มหนำทและอ�ำนำจพจำรณำคดทนำยกรฐมนตร รฐมนตร สมำชกสภำ ผแทนรำษฎร สมำชกวฒสภำ หรอขำรำชกำรกำรเมองอน ๆ ถกกลำวหำวำร�ำรวยผดปกต กระท�ำควำมผดตอต�ำแหนงหนำทรำชกำร ตำมประมวลกฎหมำยอำญำหรอกระท�ำควำมผด ตอต�ำแหนงหนำทหรอทจรตตอหนำทตำมกฎหมำยอน

624วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

ศำลฎกำแผนกคดอำญำของผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง เปนแผนกหนง ในศำลยตธรรม โดยองคคณะประกอบดวยผพพำกษำในศำลฎกำ ซงด�ำรงต�ำแหนงไมต�ำกวำ ผพพำกษำศำลฎกำ จ�ำนวน 9 คน ซงไดรบเลอกโดยทประชมใหญศำลฎกำ โดยวธลงคะแนนลบ และใหเลอกเปนรำยคด กำรพจำรณำคดใชระบบไตสวน เชนเดยวกบศำลรฐธรรมนญ และศำลปกครอง ซงตำงจำกศำลยตธรรมทใชระบบกลำวหำ ผพพำกษำซงเปนองคคณะทกคนตองท�ำควำมเหนในกำรวนจฉยคดเปนหนงสอพรอมตองแถลงดวยวำจำตอทประชม กอนลงมต คลำยกบศำลรฐธรรมนญซงองคคณะทกคนตองท�ำค�ำวนจฉยในสวนของตนพรอมแถลงดวยวำจำตอทประชมกอนกำรลงมต

4.2 องคกรอสระทมอ�านาจวนจฉยชขาดปญหา

มฐำนะเปนองคกรอสระตำมรฐธรรมนญทใชอ�ำนำจตำมบทบญญต ของรฐธรรมนญและกฎหมำยประกอบรฐธรรมนญ อนเปนกำรเสรมอ�ำนำจบรหำร และอ�ำนำจตลำกำร

คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.)

มหนำทและอ�ำนำจในกำรจดหรอด�ำเนนกำรใหมกำรจดกำรเลอกตง สมำชกสภำผแทนรำษฎร กำรเลอกสมำชกวฒสภำ กำรเลอกตงสมำชกสภำทองถน หรอ ผบรหำรทองถนใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม และควบคมดแลกำรออกเสยงประชำมต ใหเปนไปโดยชอบดวยกฎหมำย สงระงบ ยบยง แกไขเปลยนแปลงหรอยกเลกกำรเลอกตงหรอกำรเลอก หรอกำรออกเสยงประชำมต และสงใหด�ำเนนกำรเลอกตง กำรเลอก หรอ กำรออกเสยงประชำมตใหม สงระงบกำรใชสทธสมครรบเลอกตงของผสมคร รวมทงกำร สนบสนนทำงกำรเงนแกพรรคกำรเมอง และดแลกำรด�ำเนนงำนของพรรคกำรเมองใหเปนไป ตำมกฎหมำย โดยเลขำธกำร คณะกรรมกำรกำรเลอกตงเปนนำยทะเบยนพรรคกำรเมอง มอ�ำนำจหนำทตำมทกฎหมำยประกอบรฐธรรมนญวำดวยพรรคกำรเมองก�ำหนด เชน เมอพรรคกำรเมองกระท�ำกำรอยำงใดอยำงหนง ทเปนกำรกระท�ำทฝำฝนนโยบำยหรอขอบงคบ พรรคกำรเมองอนอำจเปนภยตอควำมมนคงของรฐหรอขดตอควำมสงบเรยบรอยหรอ ศลธรรมอนดของประชำชน หรอกำรปกครองระบอบประชำธปไตยอนมพระมหำกษตรย ทรงเปนประมข ใหคณะกรรมกำรกำรเลอกตง มอ�ำนำจยนค�ำรองเพอใหศำลรฐธรรมนญ มค�ำสงยบพรรคกำรเมอง เพรำะมเหตแหงกำรเลกหรอยบพรรคกำรเมองตำมกฎหมำยประกอบรฐธรรมนญวำดวยพรรคกำรเมองหรอมอบหมำยใหนำยทะเบยนพรรคกำรเมอง

เปนผยนค�ำรองหรอด�ำเนนคดแทนได

625

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.)

มหนำทและอ�ำนำจไตสวนและมควำมเหนกรณ มกำรกลำวหำวำ ผด�ำรง

ต�ำแหนงทำงกำรเมอง ตลำกำรศำลรฐธรรมนญ ผด�ำรงต�ำแหนงในองคกรอสระ หรอผวำกำร

ตรวจเงนแผนดน ผใดมพฤตกำรณร�ำรวยผดปกต ทจรตตอหนำทหรอจงใจปฏบตหนำท

หรอใชอ�ำนำจขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญหรอกฎหมำย หรอฝำฝนหรอไมปฏบตตำม

มำตรฐำนทำงจรยธรรมอยำงรำยแรง ไตสวนและวนจฉยวำเจำหนำทของรฐร�ำรวยผดปกต

กระท�ำควำมผดฐำนทจรตตอหนำท หรอกระท�ำควำมผดตอต�ำแหนงหนำทรำชกำร หรอ

ควำมผดตอต�ำแหนงหนำทในกำรยตธรรม ก�ำหนดใหผด�ำรงต�ำแหนงทำงกำรเมอง ตลำกำร

ศำลรฐธรรมนญ ผด�ำรงต�ำแหนงในองคกรอสระ ผวำกำรตรวจเงนแผนดน และเจำหนำท

ของรฐ ยนบญชทรพยสนและหนสนของตน คสมรส และบตรทยงไมบรรลนตภำวะ รวมทง

ตรวจสอบและเปดเผยผลกำรตรวจสอบทรพยสนและหนสนของบคคลดงกลำว

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (กสม.)

มหนำทและอ�ำนำจตรวจสอบและรำยงำนขอเทจจรงทถกตองเกยวกบ

กำรละเมดสทธมนษยชนทกกรณโดยไมลำชำ และเสนอแนะมำตรกำรหรอแนวทำง

ทเหมำะสมในกำรปองกน หรอแกไขกำรละเมดสทธมนษยชน รวมทงกำรเยยวยำผไดรบ

ควำมเสยหำยจำกกำรละเมดสทธมนษยชนตอหนวยงำนของรฐหรอเอกชนทเกยวของ

จดท�ำรำยงำนผลกำรประเมนสถำนกำรณ ดำนสทธมนษยชนของประเทศเสนอตอรฐสภำ

และคณะรฐมนตร เสนอแนะมำตรกำรหรอแนวทำงในกำรสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน

ตอรฐสภำ คณะรฐมนตร และหนวยงำนทเกยวของ ชแจงและรำยงำนขอเทจจรงทถกตอง

ในกรณทมกำรรำยงำนสถำนกำรณเกยวกบสทธมนษยชนในประเทศโดยไมถกตอง

หรอไมเปนธรรม ตลอดจนสรำงเสรมทกภำคสวนของสงคมใหตระหนกถงควำมส�ำคญ

ของสทธมนษยชน

ผตรวจการแผนดน

มหนำทและอ�ำนำจเสนอแนะตอหนวยงำนของรฐทเกยวของเพอใหม

กำรปรบปรงกฎหมำย กฎ ขอบงคบ ระเบยบ หรอค�ำสง หรอขนตอนกำรปฏบตงำนใด ๆ

บรรดำทกอใหเกดควำมเดอดรอนหรอควำมไมเปนธรรมแกประชำชน หรอเปนภำระ

626วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

แกประชำชนโดยไมจ�ำเปนหรอเกนสมควรแกเหต แสวงหำขอเทจจรงเมอเหนวำ มผไดรบ

ควำมเดอดรอนหรอควำมไมเปนธรรมอนเนองมำจำกกำรไมปฏบตตำมกฎหมำยหรอปฏบต

นอกเหนอหนำทและอ�ำนำจตำมกฎหมำยของหนวยงำนของรฐหรอเจำหนำทของรฐ เพอ

เสนอแนะตอหนวยงำนของรฐทเกยวของ ใหขจดหรอระงบควำมเดอดรอนหรอควำม

ไมเปนธรรมนน ตลอดจนเสนอตอคณะรฐมนตรใหทรำบถงกำรทหนวยงำนของรฐยงมได

ปฏบตใหถกตองครบถวนตำมหมวด 5 หนำทของรฐ

คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.)

มหนำทและอ�ำนำจวำงนโยบำยกำรตรวจเงนแผนดน กำรก�ำหนด

หลกเกณฑมำตรฐำนเกยวกบกำรตรวจเงนแผนดน ก�ำกบกำรตรวจเงนแผนดนใหเปนไป

ตำมนโยบำยกำรตรวจเงนแผนดน หลกเกณฑมำตรฐำนเกยวกบกำรตรวจเงนแผนดน

และกฎหมำยวำดวยวนยกำรเงนกำรคลงของรฐ ใหค�ำปรกษำ แนะน�ำ หรอเสนอแนะ

เกยวกบกำรใชจำยเงนแผนดนใหเปนไปตำมกฎหมำยวำดวยวนยกำรเงนกำรคลงของรฐ

รวมทงกำรใหค�ำแนะน�ำแกหนวยงำนของรฐในกำรแกไขขอบกพรองเกยวกบกำรใชจำย

เงนแผนดน ตลอดจนสงลงโทษทำงปกครองกรณมกำรกระท�ำผดกฎหมำยวำดวยวนย

กำรเงนกำรคลงของรฐ

องคอยการ

พนกงำนอยกำรมอสระในกำรพจำรณำสงคดและกำรปฏบตหนำทให

เปนไปโดยรวดเรว เทยงธรรม และปรำศจำกอคตทงปวง และไมใหถอวำเปนค�ำสงทำง

ปกครอง รวมถงมควำมเปนอสระในกำรบรหำรงำนทงกำรบรหำรงำนบคคล กำรงบประมำณ

และกำรด�ำเนนกำรอน

การปกครองสวนทองถน12.

1) หลกกำรส�ำคญของกำรปกครองสวนทองถน รฐตองใหควำมเปนอสระ

แกทองถนตำมหลกแหงกำรปกครองตนเอง กำรก�ำกบดแลองคกรปกครองสวนทองถน

ของรฐตองท�ำเพยงเทำทจ�ำเปน และตองท�ำเพอกำรคมครองประโยชนของประชำชน

ในทองถนหรอของประเทศเปนสวนรวม

627

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

2) อ�ำนำจอสระขององคกรปกครองทองถน ประกอบดวย อสระในกำรก�ำหนด

นโยบำย อสระในกำรปกครอง อสระในกำรบรหำร อสระในกำรบรหำรงำนบคคล อสระ

ดำนกำรเงนกำรคลง และอสระในกำรมอ�ำนำจหนำทของตนเองโดยเฉพำะ

3) โครงสรำงและรปแบบขององคกรปกครองทองถน ประกอบดวย ฝำยบรหำร

หรอคณะผบรหำรทองถนกบฝำยนตบญญตหรอสภำทองถน โดยสภำทองถนตองมำจำก

กำรเลอกตงของประชำชน สวนผบรหำรทองถนมำจำกกำรเลอกตงของประชำชนหรอ

มำจำกควำมเหนชอบของสภำทองถนกไดขนกบกฎหมำยเฉพำะก�ำหนดไว ทงคณะผบรหำร

และสภำทองถนตำงตองมวำระกำรด�ำรงต�ำแหนงครำวละ 4 ป

4) สทธและหนำทขององคกรปกครองทองถน ประกอบดวย หนำทบ�ำรงรกษำ

ศลปะ จำรตประเพณ ภมปญญำทองถน วฒนธรรมอนดของทองถน สงเสรม และ

รกษำคณภำพสงแวดลอม บ�ำรงรกษำ จดกำร และใชประโยชนจำกทรพยำกรธรรมชำต และ

สงแวดลอมในพนทเขตปกครองของทองถน กำรเขำมสวนรวมบ�ำรงรกษำทรพยำกรธรรมชำต

และสงแวดลอมทอยนอกเขตพนทปกครองของทองถนในกรณทมผลกระทบตอกำรด�ำรง

ชวตของประชำชน กำรมสวนรวมในกำรพจำรณำรเรมโครงกำร หรอกจกรรมอนทอยนอก

เขตปกครอง และอำจมผลกระทบตอคณภำพสงแวดลอมหรอสขภำพอนำมยของประชำชน

สทธกำรจดกำรศกษำอบรมและฝกอำชพตำมควำมเหมำะสมและควำมตองกำรของทองถน

ภำยใตควำมเปนประเทศไทยทเปนรำชอำณำจกรอนหนงอนเดยว

- กำรจดตงองคกรปกครองในรปแบบใดใหค�ำนงถงเจตนำรมณของประชำชน

ในแตละทองถน

- องคกรปกครองสวนทองถนมหนำท และอ�ำนำจดแลและจดท�ำบรกำร

สำธำรณะและกจกรรมสำธำรณะ เพอประโยชนของประชำชนในทองถนตำมหลกกำรพฒนำ

อยำงยงยน

- รฐตองด�ำเนนกำรใหองคกรปกครองสวนทองถนมรำยไดของตนเอง โดย

จดระบบภำษหรอกำรจดสรรภำษทเหมำะสม

- กำรบรหำรงำนบคคลขององคกรปกครองสวนทองถนใหเปนไป ตำมทกฎหมำย

บญญต ซงตองใชระบบคณธรรม และตองค�ำนงถงควำมเหมำะสม และควำมจ�ำเปน

ของแตละทองถนและองคกรปกครองสวนทองถนแตละรปแบบ

628วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

- ก�ำหนดใหสมำชกสภำทองถนตองมำจำกกำรเลอกตง ส�ำหรบผบรหำร

ทองถนใหมำจำกกำรเลอกตงหรอมำจำกควำมเหนชอบของสภำทองถน ในกรณองคกร

ปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษจะใหมำโดยวธอนกได แตตองค�ำนงถงกำรมสวนรวม

ของประชำชน

- ในกำรด�ำเนนงำนใหองคกรปกครองสวนทองถน สภำทองถน และผบรหำร

ทองถนเปดเผยขอมล และรำยงำนผลกำรด�ำเนนงำนใหประชำชนทรำบ รวมตลอดทง

มกลไกใหประชำชนในทองถนมสวนรวมดวย

ประชำชนผมสทธเลอกตงในองคกรปกครองสวนทองถนมสทธเขำชอเสนอ

ขอบญญตหรอเพอถอดถอนสมำชกสภำทองถนหรอผบรหำรทองถนไดตำมหลกเกณฑ

วธกำรและเงอนไขทกฎหมำยบญญต

การปฏรปประเทศ13.

รฐธรรมนญฉบบปจจบน (พ.ศ. 2560) มสวนทแตกตำงไปจำกรฐธรรมนญ

ฉบบกอน ๆ ทผำนมำในอดต เนองจำกไดมกำรบญญตหมวดวำดวยกำรปฏรปประเทศ

ไวดวย โดยมวตถประสงคเพอ

1) ประเทศชำตมควำมสงบเรยบรอย มควำมสำมคคปรองดอง มกำรพฒนำ

อยำงยงยนตำมหลกปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง และมควำมสมดลระหวำงกำรพฒนำ

ดำนวตถกบกำรพฒนำดำนจตใจ

2) สงคมมควำมสงบสข เปนธรรม และมโอกำสอนทดเทยมกน เพอขจด

ควำมเหลอมล�ำ

3) ประชำชนมควำมสข มคณภำพชวตทด และมสวนรวมในกำรพฒนำประเทศ

และกำรปกครอง ในระบอบประชำธปไตยอนมพระมหำกษตรยทรงเปนประมข

โดยเนนกำรปฏรปประเทศอยำงนอยในดำนตำง ๆ ใหเกดผล ดงน

1) ดำนกำรเมอง

- มกลไกใหพรรคกำรเมองเปนสถำบนกำรเมองของประชำชน

- พรรคตองรบผดชอบในกำรประกำศนโยบำยทมไดมกำรวเครำะหควำม

คมคำ และควำมเสยง ตลอดจนกลไกแกปญหำควำมขดแยงทำงกำรเมองโดยสนตวธ

629

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

2) ดำนกำรบรหำรรำชกำรแผนดน

- ปรบปรงและพฒนำระบบกำรบรหำรงำนของรฐ

- มมำตรกำรคมครอง ปองกนบคลำกรภำครฐจำกกำรใชอ�ำนำจ โดย

ไมเปนธรรมของผบงคบบญชำ

3) ดำนกฎหมำย

- พฒนำระบบกำรออกกฎหมำยใหสอดคลองกบหลกสำกล

- ปฏรประบบกำรเรยนกำรสอนและกำรศกษำอบรมวชำกฎหมำย เพอ

พฒนำผประกอบวชำชพกฎหมำยใหเปนผมควำมรอบร มนตทศนะ และยดมนในคณธรรม

และจรยธรรมของนกกฎหมำย

- พฒนำระบบฐำนขอมลกฎหมำยของรฐ โดยใชเทคโนโลยตำง ๆ เพอให

ประชำชนเขำถงขอมลกฎหมำยไดสะดวก

4) ดำนกระบวนกำรยตธรรม

- ปรบปรงระบบกำรสอบสวนคดอำญำใหมกำรตรวจสอบ และถวงดล

และบงคบใชกฎหมำยอยำงมประสทธภำพ

- แกไขปรบปรงกฎหมำยเกยวกบกำรด�ำเนนงำนของต�ำรวจใหเกด

ประสทธภำพใหแลวเสรจภำยใน 1 ป

630วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

5) ดำนกำรศกษำ

- ด�ำเนนกำรใหเดกเลกไดรบกำรดแล และพฒนำกอนเขำรบกำรศกษำ

ภำคบงคบอยำงมคณภำพ โดยไมเกบคำใชจำย

- มกลไกและระบบกำรผลต คดกรองและพฒนำผประกอบวชำชพคร

และอำจำรย

- ปรบปรงกำรจดกำรเรยนกำรสอนทกระดบ เพอใหผเรยนสำมำรถเรยน

ไดตำมควำมถนด

- ตองมคณะกรรมกำรอสระเพอศกษำและท�ำขอเสนอแนะภำยใน 60 วน

รำงกฎหมำยภำยใน 2 ป และตรำกฎหมำยจดตงกองทนชวยเหลอกำรศกษำส�ำหรบ

ผขำดแคลนทนทรพย ใหแลวเสรจ ภำยใน 1 ป

631

วชาพ

ลเมองดวถประชาธปไตย

6) ดำนเศรษฐกจ

- ขจดอปสรรคและเสรมสรำงควำมสำมำรถในกำรแขงขนของประเทศ

- ปรบปรงระบบภำษอำกรใหมควำมเปนธรรม ลดควำมเหลอมล�ำ เพมพน

รำยไดของรฐอยำงมประสทธภำพ

7) ดำนอน ๆ

- ใหมระบบบรหำรจดกำรทรพยำกรน�ำทมประสทธภำพเปนธรรมและยงยน

- จดใหมกำรตรวจสอบกรรมสทธในกำรถอครองทดนและกำรกระจำย

กำรถอครองทดนอยำงเปนธรรม

- ปรบระบบหลกประกนสขภำพ และสรำงระบบกำรแพทยพนฐำนเพอดแล

ประชำชนในสดสวนทเหมำะสม