บทที่ 7 -...
TRANSCRIPT
![Page 1: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/1.jpg)
ผศ.ดร.พรทพย อตชาต อ.ดร.บษรา ยงค าชา และ รศ.ดร.มาระตร เปลยนศรชย
บทท 7 ภมปญญาทองถนดานทเกยวกบเครองนงหมและแหลงทอยอาศย
0033 003 ทรพยากรธรรมชาตและภมปญญาทองถน
ALLPPT.com _ Free PowerPoint Templates, Diagrams and Charts
![Page 2: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/2.jpg)
วตถประสงค 1. เพอใหนสตสามารถเชอมโยงความรภมปญญาทองถน
ดานเครองนงหมและแหลงทอยอาศยกบหลกการทางวทยาศาสตรได
2. เพอใหนสตสามารถยกตวอยางและอธบายการใชภมปญญาทองถนดานเครองนงหมและแหลงทอยอาศยในทองถนของตนเองได 2
![Page 3: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/3.jpg)
7.1 ภมปญญาทองถนดานทเกยวกบเครองนงหม
3
• พชในทองถนทมเสนใยแขงแรงน ามาท าเปนผนผา
ตนปอ ตนกญชา ตนสบปะรด
![Page 4: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/4.jpg)
หลกฐานทางโบราณคด • บานเชยง อ าเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน พบเศษใยผา และลกกลงดนเผา
ลกกลงดนเผา
![Page 5: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/5.jpg)
เครองใชส ารด อปกรณตางๆ ทใชทอปนดาย
ภาพท 7.2 การใชแวดนเผา ภาพท 7.1 แวดนเผา
แว
![Page 6: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/6.jpg)
อปกรณทใชในการทอผา • อปกรณเตรยมดายยน ดายพง
1) กง ใชพนเสนดาย เพอเตรยมไจดายส าหรบฟอกและยอม
2) อก ใชพนเสนดาย เพอจดระเบยบ
กง อก
![Page 7: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/7.jpg)
3) กระบอกไมไผ ใชส าหรบพนเสนดาย ใชแทนหลอดดาย
4) แกนกระสวย ใชส าหรบพนดายพงเปนหลอดเลกๆ
กระสวย
![Page 8: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/8.jpg)
• 5) ไน เปนเครองมอส าหรบกรอดายเขาหลอดดาย กอนทจะน าไปใสกระสวย ตองน าไปใชรวมกบระวง มลกษณะดานหนงเปนกงลอขนาดใหญมเพลาหมนดาย มสายพานตอไปยงทอเลกๆ ทปลายอกขางหนง
![Page 9: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/9.jpg)
• 6) หลกเปย (หลกเผย) โครงไมส าหรบเตรยมดายยน สามารถเตรยมดายยนยาว 20 - 30 เมตร (ปจจบนมหลกเปยขนาดใหญ เตรยมดายยนไดยาวกวา 100 เมตร)
![Page 10: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/10.jpg)
7) แปรงหวดายยน
- ใชหวดายยนใหแผกระจาย และเรยงตวเปนระเบยบ
- ใชหวดายยนหลงจากลงแปง
8) อปกรณส าหรบมดหมคอ โฮงมดหม
![Page 11: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/11.jpg)
เครองทอผาพนเมอง เรยกวา ก หรอ หกทอผา - สวนประกอบของกทอผา
![Page 12: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/12.jpg)
อปกรณทท าใหเกดลวดลาย 1. อปกรณส าหรบผาจก ประกอบดวย
ขนเมน ไมหลาบส าหรบเกบลวดลาย
และจดแยกเสนดายยนขณะทอ
2. อปกรณส าหรบผาขตไมหลาบ ใชจดแยกดายยนขณะทอ ไมสอด ใชเกบลาย
3. อปกรณส าหรบผามดหมโฮงมดหม ใชเตรยมดายพงเพอมดและแกะเชอกมด
![Page 13: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/13.jpg)
วธการทอผา
• การท าใหเสนดายสองกลมขดกน โดยทงสอง พวกตงฉากกน เสนดายกลมหนงเรยกวา ดายยน
• อกกลมหนงเรยกวา ดายพง ลกษณะของการขดกนของดายพงและดายยน จะขดกนแบบธรรมดาทเรยกวาลายขดหรออาจจะเพมเทคนคพเศษเพอใหผาม ลวดลาย สสนทสวยงามแปลกตา
![Page 14: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/14.jpg)
ประเภทของผาทอพนบานในประเทศไทย
• 1. ผาทอทแบงตามวตถดบทใช
ตนฝายผลตเปนผาฝาย ตวไหมผลตเปนผาไหม
![Page 15: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/15.jpg)
• ผาไทยมรปแบบการทอ และลวดลายทแตกตางกนตามวฒนธรรมและภมปญญาในแตละทองถน
• ผาทเปนท รจกและนยมใชกนอยางแพรหลาย ไดแก ผาพน ผาจก ผามดหม ผาขด ผาแพรวา และผายกดอก (สามารถทอไดทงฝายและไหม)
2.ผาทอทแบงตามกรรมวธในการทอ
![Page 16: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/16.jpg)
• ผาจกเปนผาทมลวดลายเกดจากการน าเสนดายเสรมสอดเรยงประสานกบเสนยนทยก ขนดวยการจกสลบกบการทอพงเสนต า ใหขดกบเสนยนเปนเนอผาลายขดพรอมๆกนไปกบ การเกดลวดลายจากการจก ตวอยางผาซนตนจกลายนกกนน า
![Page 17: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/17.jpg)
โฮงหม
ผามดหม
ขนตอนการสรางลวดลาย โดยใชเชอกมดสวนทไมตองการใหตดส เรยกวาการ “โอบ” น าไปยอมส และตากแดดใหแหง
“โอบ”
• เปนผาไหมทท าใหเกดลวดลายดวยวธการมดเสนไหมใหเปนลวดลายทเสนพงหรอเสนยน หรอทงสองเสน แลวน าไปยอมสทละขนตอนตามลวดลายทมดไวเพอใหไดสและลวดลายตามความตองการ แลวจงน าเสนไหมทมดมาทอใหผนผาเกดลวดลายตามทมดไว
“ผามดหม
![Page 18: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/18.jpg)
ผาไหมแพรวากาฬสนธ
• ผาแพรวามความหมายรวมกนวา ผาทอเปนผนทมขนาดความยาว 1 วา หรอ 1 ชวงแขน ใชส าหรบคลมไหลหรอหมสไบเฉยงทเรยกวาผาเบยงของชาวผ ไทย
แพรวา หรอ ผาไหมแพรวา
![Page 19: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/19.jpg)
ผาขด
ผาขาวมาขด
ผาไหมขด-หม
![Page 20: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/20.jpg)
ผายกดอก
• เปนผาทอทยกเสนยนเพอสอดเสนพงทเปนไหมสอนเพอท าใหเกดลวดลายขนใชฝายหรอไหมในการผลต
• ลกษณะเดนของผายกดอก คอในผนผาจะมลวดลายในตว โดยผวสมผสมความนนทแตกตางกนไปตามลวดลาย ซงสวนใหญลายจะใชฝายหรอไหมสเดยวกนตลอดทงผน
ผาทอยกดอกวดตนแกว จ.ล าพน ผาทอยกดอกล าพน
![Page 21: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/21.jpg)
การยอมสธรรมชาตผาไหมไทย
โดยศนยสงเสรมศลปาชพ
• ใชเวลาในการด 00: 14: 56 น.
![Page 22: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/22.jpg)
4. ผาและกระบวนการทอผามความส าคญตอวถชวต และบทบาททางสงคมวฒนธรรม
1. ใชในพธศพ ใชผาขด และใชผาขาวททอจากฝายขนาดเทาผาเชดหนาส าหรบปกปดใบหนาของคนตาย
2. ใชในการท าบญประจ าปของหมบาน ไดแก บญประเพณตามฮตสบสอง ซงเปนประเพณทตองปฏบตทงสบสองเดอน หรอตามฤดกาลทเปลยนไป
3. ใชในพธกรรมทางผาน (rite of passage) อนๆ ไดแก งานแตงงาน บญบวชนาค พธบายศรสขวญ พธยกเสาเอก ฯลฯ
![Page 23: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/23.jpg)
• 4. ใหเปนของขวญเพอแสดงความกตญญและส านกในบญคณ
• 5. เปนอาชพเสรมใหกบครอบครว ในชวงทวางจากการท านาในไร และเปนการปองกนไมใหเยาวชนหญงของหมบานไปท างานทกรงเทพฯ หรอตางถนได
ผาและกระบวนการทอผา
• ใหประโยชนทางดานเศรษฐกจ • เปนกระบวนการขดเกลาทางสงคม หรอเปนหลกทางวฒนธรรมทตอเนองและมประสทธภาพสงสด
![Page 24: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/24.jpg)
ภมปญญาทองถนดานเครองแตงกายอนๆ
เครองแตงกายทคนเราตองใช • เพอความสะดวกในการปองกนความรอนจากแสงแดด • ใชบรรจสงของตางๆ • เปนสงประดบเพอความสวยงาม เครองแตงกายหลายอยางเกดขนจากการถกทอ จกสาน หรอประดษฐประดอยใหเกดความสวยงาม
เครองแตงกาย
![Page 25: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/25.jpg)
เครองจกสาน
• เปนภมปญญาทองถนของชมชนทส าคญยงตอการ
ด ารงชวตตงแตอดตสมยอยธยาจนถงปจจบน • เปนตวอยางหนงทแสดงใหเหนภมปญญาอนเฉลยว
ฉลาดของคนในทองถน • สามารถน าสงทมอยในชมชนมาประยกตท าเปนเครองมอเครองใชในชวตประจ าวน
![Page 26: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/26.jpg)
วสดทใชท าเครองจกสานและผลตภณฑ
ตอก
![Page 27: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/27.jpg)
วสดทใชท าเครองจกสานและผลตภณฑ
หวาย
![Page 28: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/28.jpg)
ยานลเภา
วสดทใชท าเครองจกสานและผลตภณฑ
![Page 29: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/29.jpg)
ใบตาล
วสดทใชท าเครองจกสานและผลตภณฑ
![Page 30: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/30.jpg)
ทางมะพราว
วสดทใชท าเครองจกสานและผลตภณฑ
![Page 31: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/31.jpg)
ผกตบชวา
วสดทใชท าเครองจกสานและผลตภณฑ
![Page 32: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/32.jpg)
กระจด
วสดทใชท าเครองจกสานและผลตภณฑ
![Page 33: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/33.jpg)
เกลดปลา
วสดทใชท าเครองจกสานและผลตภณฑ
![Page 34: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/34.jpg)
7.2 ภมปญญาทองถนดาน
แหลงทอยอาศย
![Page 35: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/35.jpg)
บานถอเปนทอยอาศยทจ าเปนตอการด าเนนชวต ทสะทอนใหเหนถงชวตของคนในทองถน สภาพสงคม เศรษฐกจ คตความเชอของผสราง รปแบบทหลากหลายตามสภาพแวดลอมในแตละทองถน
![Page 36: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/36.jpg)
การปลกบานเรอนในแตละภาคของประเทศไทยมความแตกตางกนตามทรพยากรธรรมชาต เชนภาคเหนอมไมมากบานเรอนจงปลกสรางดวยไม หรอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ใชไมไผเปนสวนส าคญในการปลกบาน
![Page 37: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/37.jpg)
บานไม
บานไมทรงไทยถอเปนบานทสะทอนชวตความเปนไทย ทศนคต คานยม และความเชอทสะทอนใหเหนถงภมปญญาของคนโบราณ ทงชางปลกบานและชางออกแบบบานทปลกบานเพอประโยชนและความตองการใชสอย และแกปญหาของผอยอาศยไดเปนอยางด
![Page 38: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/38.jpg)
จะเหนไดจากการออกแบบใหหลงคามทรงสง เพอใหอากาศภายในเบาลอยตว ขณะทความรอนจะถายเทสตวบานหรอภายในหองไดอยางชาๆ เนองจากระยะความสงของหลงคาท าใหภายในตวบานเยนสบาย
![Page 39: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/39.jpg)
ใตถนบานทสงกเพอปองกนน าทวมเมอยามน าหลาก ในยามปกตอาจใชใตถนบานเปนทสนทนา-การของครอบครว พกผอน เปนทเลนของเดกๆ หรอใชรวมกลมท ากจกรรมตางๆ
![Page 40: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/40.jpg)
สรางชายคาใหยนยาวออกคลมตวบาน เปนการปองกนแดดไมใหเผาฝาบาน ซงจะท าใหบานรอนขน และปองกนฝนสาด แดดสองหอง หรอตวบานจะไดเยนตลอดทงวน
![Page 41: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/41.jpg)
ฝาบานของเรอนไทยมหลายชนดขนกบประโยชนใชสอยในพนทตางกน เชน ฝาส ารวม เปนฝาทท าดวยไมไผหรอไมกระบอกทสานกนเปนโครงสรางแลวกรดวยแฝกท าใหอากาศถายเทไดสะดวก เหมาะทจะใชกบเรอนครวเพอระบายควน
![Page 42: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/42.jpg)
ขณะทฝาไหล เปนการน าฝาไมตเวนชองสลบกน 2 ฝา วางอยบนรางไม เมอเลอนมาเหลอมกนกจะเปนฝาผนงทบ เมอเลอนฝาออกมาซอนกนกจะท าใหเกดเปนชองวางท าใหลมและแสงเคามาในตวเรอนได
![Page 43: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/43.jpg)
นอกจากนยงมฝาเกลด ซงเปนฝาไมกระดานทมาตปดเปนแนวนอนกบไมโครงคราว โดยวางใหไมกระดานเหลอมกนเปนล าดบคลายเกลดปลา บานในสมยปจจบนสามารถน ามาประยกตใชไดดวย การเวนชองระหวางบานไมคลายกระจกบานเกลด ท าเปนหนาตางไมบานเกลด สามารถใหลมไหลผานได และเปนการบงสายตาจากภายนอก
![Page 44: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/44.jpg)
บานดน
ดนอยกบคกบมนษยชาตมาหลายพนป บานดนไมใชเรองใหมของสงคมไทย มคนหลายกลมทอาศยและเคยอาศยอยในบานดน ถอเปนภมปญญาชาวบานทลดการท าลายธรรมชาตและสงแวดลอม
![Page 45: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/45.jpg)
บานดนมลกษณะทแตกตางจากบานโดยทวไป คอ ใชวสดทมาจากธรรมชาต คอ ดนเหนยว ทราย และวสดเหลอใชจากการเกษตร บานดนมคณสมบตในการเปนฉนวน คอสามารถใชเปนทอยอาศยในพนททมภมอากาศรนแรง ทงหนาวจดและรอนจด บานดนมอณหภมภายใน 25-26 องศาเซลเซยส ตลอดทงป ซงเปนอณหภมทเหมาะสม
![Page 46: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/46.jpg)
อกทงฝาผนงบานดนยงสามารถดดซมความชนไดด ดงนนบานดนจงชวยปรบความชนภายในไดเปนอยางด บานดนชวยลดการใชพลงงาน เปนลกษณะการสรางทอยอาศยแบบเรยบงาย ใกลชดธรรมชาต
![Page 47: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/47.jpg)
การใชดนมากอสรางบานดนสามารถท าไดหลายวธ เชน การใชดนและวสดผสมเพยงอยางเดยว การใชดนประกอบกบโครงสรางอน การใชดนหมาด และการใชดนเปนวสดฉาบบนวสดอน เปนตน
![Page 48: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/48.jpg)
การสรางบานดน
สามารถท าไดดงน
![Page 49: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/49.jpg)
1. การเลอกพนท ควรเปนททน าทวมไมถง ถาเปนพนราบควรถมดนใหสงกวาระดบพนทวไป เพราะบานดนทนทานลม ฝน และ ไฟ แตไมทนทานตอน าทวม
![Page 50: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/50.jpg)
2. การออกแบบบาน เจาของบานควรเปนคนออกแบบบานเอง เพอใหตรงกบความตองการ แตโดยทวไปควรเปนบานชนเดยวหรอสองชน เพอความสะดวกในการขนอฐและดน ส าหรบแบบของบานดน สามารถออกแบบไดทงเปนวงกลม หรอผนงตรงกได
![Page 51: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/51.jpg)
นอกจากนการออกแบบควรค านงถงทศทางแสง ลม และ ฝน เชน บานในเขตรอนควรท าบานใหมแสงแดดเขาบานต า เพอใหบานเยนสบาย และออกแบบใหมทศทางทรบลม ใหลมผาน มการเปดประตหนาตางและชองลมใตเพดาน เพอใหอากาศรอนไหลออกไป แลวอากาศเยนจากขางนอกเขามาแทนท โดยวธนจะท า
ใหอณหภมภายในหอง
ใกลเคยงกบการใช
เครองปรบอากาศ
![Page 52: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/52.jpg)
3. วธการสรางบานดน ในการใชดนมากอสรางบานดนนนสามารถท าไดหลายลกษณะ ทงการใชดนและวสดผสมเพยงอยางเดยว การใชดนประกอบกบโครงสรางอน การใชดนหมาด และการใชดนเปนวสดฉาบบนวสดอนบาน ถอเปนทอยอาศย ซงเปนองคประกอบทส าคญในการด ารงชวต
![Page 53: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/53.jpg)
โดยอาจสรางบานดวยอฐดนดบ (adobe) หรอการสรางบานดวยดนเหนยว (cop) ซงท าไดโดยการใชฟางเสนยาวผสมกบดนเหนยวและทราย แลวปนเปนแผนแบนๆ วางซอนกนเปนชนๆ โดยระหวางชนมการวางฟางจากชนใหมลงไปบนชนเดม ท าใหเกดการสานกนของเสนฟางระหวางชนดนเดมและชนดนใหมในระบบผนง ท าใหผนงทกอสรางในระบบนมการผสานและยดเกาะกนเปนอยางดในเนอวสด จงท าใหมความแขงแรงมากกวาการกอสรางดวยอฐดนดบ
![Page 54: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/54.jpg)
นอกจากนยงอาจสรางบานดนไดจากการปนดนกบโครงไม (wattle and daub) ท าโดยการสรางโครงผนงดวยไมกอน จากนนจงน าไมไผสานมาตดตงบรเวณชองวางกอนน าดนผสมกบฟางเสนยาวมาฉาบทบหมไว ซงการกระท าในลกษณะดงกลาวจะเปนการปกปองไมไผสานซงอยดานในจากสภาพแวดลอมเปนการชวยใหไมไผสานซงอย ดานในมอายการใชงานทยาวนานขน
![Page 55: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/55.jpg)
วธการนอาคารจะตองมโครงสรางหลกเพอรองรบน าหนกสวนตางๆ ไว การกอสรางในระบบนสามารถพบเหนไดในงานสถาปตยกรรมพนถนของไทยบางลกษณะ เชน ยงขาวซงพบวามการฉาบทบโครงไมดวยมลวว เปนตน
![Page 56: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/56.jpg)
4) การตบแตงบานดนใหสวยงาม
4.1 การเดนสายไฟและระบบน า ควรท ากอนการฉาบ ทอสายไฟหรอทอน าจะขดฝงไวในก าแพงเลยกได หรอถาไมอยากใชทอกบสายไฟกใชดนฉาบทบสายไฟตดกบผนงไปเลยกได
![Page 57: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/57.jpg)
4.2 การฉาบ ท าไดโดยการใชดนสวนผสมเดยวกบทใชกอ แตมความเหลวมากกวา ฉาบดวยมอ โดยฉาบจากลางขนบนใหทวผนง เพอปรบผวใหเรยบกวาเดม ควรฉาบหลงจากท าหลงคาเสรจเพราะบางครงถามฝนตกจะไดไมตองฉาบใหม เพราะดนฉาบจะไมทนตอการเซาะของฝน
![Page 58: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/58.jpg)
วธการฉาบจะใชมอหรอใชเกรยงฉาบกได ถาตองการเนอทเรยบเสมอกนเหมอนคอนกรต ควรใชเกรยงฉาบ แตถาตองการผวผนงเวานนไปตามผวก าแพงกควรใชมอฉาบ วธฉาบกเหมอนกบการฉาบปนคอใหลบขนเสมอเพอดนฉาบจะไมรวงลงพน ควรฉาบใหผวเนยนทสดทจะท าไดเพราะจะท าใหการทาสท าไดงายและชวยประหยดส
![Page 59: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/59.jpg)
4.3 การท าสดวยดน เปนขนตอนสดทายของการสรางบานดน เพอตกแตงใหบานมสสนสวยงาม ชวยใหผนงเรยบและกนฝนไดด ควรทาสหลงจากผนงแหงสนท ขณะทผนงไมแหงบางครงอาจเกดท าใหมเชอรา
![Page 60: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/60.jpg)
สของบานดนนอกจากจะท าใหสวยงามตามตองการแลวยงมหนาทท าใหผนงแขงขนและไมมฝนรอนออกมา สทใชกบบานดนมหลายชนด แตทนยมใชกนมากกคอสทไดจากดน ดนในแตละทองทมสแตกตางกน ซงเปนเอกลกษณของแตละทองถน
![Page 61: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/61.jpg)
เชน ดนสแดงทขอนแกน ดนสชมพอมมวงทหาดใหญ หรอดนสเหลองทสรนทร สของดนมทงสขาว ด า แดง น าตาล มวง เหลอง เปนตน สเหลานท าใหบานดนมสสนสวยงาม เปนเอกลกษณ นอกจากนถาขดลกลงไปตางระดบกนกจะไดสดนทตางกนดวย
![Page 62: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/62.jpg)
2. บานไมไผ
ควรใชไผทโตเตมท อายตงแต 3 ปขนไป โดยเฉพาะไผทมขนาดใหญจะมอายอยท 4-6 ป เนองจากไผออนจะสะสมแปงและความชนไวในเนอมาก เพอเตรยมแตกหนอท าใหมมอดเขาท าลายได
![Page 63: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/63.jpg)
นอกจากนควรตดไผในฤดแลง จะไดไผททนทานตอแมลงมากกวา ควรมการอดน ายารกษาเนอไม ซงหลกการคอ การท าลายแปงและน าตาลในเนอไมไผ ซงเปนอาหารของแมลงใหหมดไป ซงจะชวยลดการเขาท าลายของแมลงได ท าไดโดยการแชน า หรอ การใชความรอน เชน การตม
![Page 64: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/64.jpg)
สรป ภมปญญาทองถนดานเครองนงหมและทอยอาศย สมพนธกบการด ารงชวตประจ าวนของชาวบาน สวนใหญไมไดเอาการรหนงสอมาเกยวของ การเรยนรตางๆ อาศยวธการฝกหดและบอกเลาซงไมเปนระบบในการบนทก สะทอน ใหเหนการเรยนร ความรทสะสมทสบทอดกนมาจากอดตมาถงปจจบนหรอทเรยกกนวา ภมปญญาทองถน ดงนน กระบวนถายทอดความรจงมความส าคญอยางยง ทท าใหภมปญญาทองถนนนคงอยตอเนองและยงยน
![Page 65: บทที่ 7 - สำนักศึกษาทั่วไปgenedu.msu.ac.th/course/2558/ch7.pdfบทท 7 ภ ม ป ญญาท องถ นด านท เก ยวก](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022070717/5eddabd9ad6a402d6668d3d8/html5/thumbnails/65.jpg)
ค าถามทายบท
1. ในทองถนของนสตมภมปญญาการทอผาชนดใด มขนตอนในการเตรยมวตถดบ และการทอผาอยางไร
2. ผามความส าคญตอวถชวตของมนษย โดยใชผาอะไร ในการประกอบพธกรรม และมขนตอนหรอความหมายวาอยางไร
3. นสตชอบสยอมผาธรรมชาตสใด เพราะเหตใด
4. จงยกตวอยางภมปญญาทองถนทเปนสวนหนงของเครองแตงกายในชมชนของนสต มอะไรบาง
5. นสตชอบภมปญญาการสรางบานแบบใด เพราะอะไร
6. นสตคดวาบานดนเหมาะกบประเทศไทยหรอไม เพราะเหตใด