กล้วยไม้ป่าเป็นทรัพยากรธรรมชาติท่ีเปรียบเสมือนเป็นดรรชนีชี้วัดความสมบูรณ์ และความชุ่มชื้นของป่า แต่เนื่องจากกล้วยไม้ป่ารวมทั้งกล้วยไม้ดินหลายชนิดเป็นพืชท่ีมีความสวยงามมีสีสันที่โดดเด่น จึงถูกลักลอบนำาออกจากพื้นที่จากนักท่องเที่ยวและชาวบ้านที่มีอาชีพหาของป่าขายเพื่อการดำารงชีพ และจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของโลกที่ร้อนขึ้นป่ามีอุณหภูมิสูงขึ้น ปริมาณความชื้นในดินและในอากาศลดลง ทำาให้กล้วยไม้ป่าลดจำานวนลงอย่างมากจนบางชนิดใกล้สูญพันธ์การศึกษาธาตุอาหารในดินเพื่อการเจริญเติบโตของกล้วยไม้ดิน มีวัตถุประสงค์

เพื่อให้ทราบว่า ช่วงเวลาใดที่เหมาะสมที่จะนำากล้วยไม้ดินกลับคืนสู่ป่าธรรมชาติ ได้ทำาการศึกษากล้วยไม้ดิน 3 ชนิด รองเท้านารีปีกแมลงปอหรือรองเท้านารีสุขะกุล สำาเภางาม และเอื้องน้ำาต้น ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวงซึ่งสภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเขาหินทรายสูงต่ำาสลับซับซ้อน มีความหลากหลายของชนิดพันธุ์พืชและสัตว์ป่า รวมทั้งมีความหลากหลายของกล้วยไม้ป่าและกล้วยไม้ดิน รองเท้านารีปีกแมลงปอหรือรองเท้านารีสุขะกุลเป็นกล้วยไม้ดินที่มีความสวยงามมีค่าและหายาก พบได้ที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวงเพียงแห่งเดียวในโลกและเหลืออยู่น้อยในป่าธรรมชาติ สำาเภางามและเอื้องน้ำาต้นพบกระจายทั่วไปในพื้นที่จากการเก็บตัวอย่างดินบริเวณเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแห่งนี้มาวิเคราะห์คุณสมบัติทางกายภาพและความอุดมสมบูรณ์ของดิน

พบว่า เนื้อดินเป็นดินทรายบริเวณที่พบรองเท้านารีปีกแมลงปอเป็นพื้นที่ที่มีความชื้นในดินสูง เช่น บริเวณป่าดิบเขาบริเวณใกล้แหล่งน้ำาเนื่องจากผิวดินถูกปกคลุมด้วยซากกิ่งไม้ใบไม้ที่ร่วงหล่นทำาให้ดินชั้นบนมีปริมาณความชื้นในดินและอินทรียวัตถุสูงเหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของกล้วยไม้รองเท้านารีปีกแมลงปอ ส่วนสำาเภางามและเอื้องน้ำาต้นเป็นพืชที่มีลำาต้นเจริญเติบโตใต้ดิน พบขึ้นกระจายทั่วไปในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ในฤดูร้อนอากาศร้อนอุณหภูมิสูงความชื้นในอากาศต่ำาลำาต้นจะพักการเจริญเติบโตอยู่ใต้ดิน เมื่อเข้าสู่หน้าฝนจะกลับมาเจริญแตกพุ่มใบกอใหญ่ พร้อมแทงช่อดอก แต่รองเท้านารีปีกแมลงปอ เป็นกล้วยไม้ที่ลำาต้นเจริญเติบโตบนดินเท่านั้น

ธาตุอาหารในดินเพื่อการเจริญเติบโตของกล้วยไม้ดิน

สำาเภางามCymbidium insigne Rolfe รองเท้านารีปีกแมลงปอหรือรองเท้านารีสุขะกุลPaphiopedilum sukhakulii Schoser & Senghas

เอื้องน้ำาต้นCalanthe cardioglossa Schltr.

เรื่อง/ภาพ:ศิริภาโพธิ์พินิจ

สวจ. 4