(ราง) แผนปฏบตการชาต UNCCD

ป 2558-2561

ค าน า

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ในฐานะหนวยงานประสานงานหลกในการด าเนนงานอนสญญาฯ ไดจดท าแผนปฏบตการแหงชาตอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย (UNCCD) พ.ศ. 2558-2561 ขน โดยใหมเนอหาเปนไปตามบทบญญตแหงอนสญญาฯ ขอมตจากการประชมรฐภาคอนสญญาฯทเกยวของ แผนยทธศาสตร 10 ปของอนสญญา แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 และแผนของภาคสวนตางๆทเกยวของ และใหความส าคญกบการมสวนรวมของทกภาคสวนในการรวมจดท าแผนปฏบตการฉบบน เพอใหทกภาคสวนไดรวมคดและด าเนนการตามอนสญญาฯ ในฐานะผมสวนเกยวของอยางกวางขวาง กรมพฒนาทดนขอขอบคณ UNEP และ กองทนสงแวดลอมโลก ทไดใหการสนบสนนงบประมาณในการจดท าแผนฯ อกทงส านกงานเลขาธการอนสญญา UNCCD และ Global Mechanism (GM) ทไดใหการฝกอบรม จดท าเอกสารใหเปนแนวทางในการปรบแผนฯ แกเจาหนาทผรบผดชอบ ขอขอบคณผชวยศาสตราจารยสทธพงษ ดลกวณช รองศาสตราจารยนาฏสดา ภมจ านงค และรองศาสตราจารยปกรณ สวานช แหงมหาวทยาลยมหดล ผใหค าปรกษาและแนะน าการจดท าแผนฯ และขอขอบคณหนวยงานและผมสวนเกยวของทกภาคสวนทใหความคดเหน ขอเสนอแนะ ในการจดท าแผนปฏบตแหงชาตฉบบน และหวงเปนอยางยงวา ผทเกยวของทกภาคสวนจะรวมกนขบเคลอนแผนฯไปสการปฏบตเพอปองกน รกษา และฟนฟทดน ไมใหเสอมโทรม เปนทรพยากรทสรางคณคาทางเศรษฐกจใหกบประเทศและประชาชนใหไดรบประโยชนอยางยงยน ชวยยกระดบความเปนอยของประชาชนใหหลดพนจากความยากจนตอไป

สารบญ

หนา

ค าน า ก

สารบญตาราง สารบญรป

ข ค

1. บทน า 1 1.1 ทมา เปาหมาย และวตถประสงค 1 1.2 หลกการจดท าแผน 1

1.3 ขนตอนและกระบวนการจดท าแผน 5

2. สภาพทางภมศาสตร เศรษฐกจและสงคมของประเทศไทย 5

2.1 ทตง อาณาเขต สภาพภมประเทศและภมอากาศ 5

2.2 ประชากรกบการถอครองทดน และการใชทดน 9

2.3 สาขาการผลตและรายไดประชาชาต การกระจายรายไดและความยากจน 10

3. ผมสวนเกยวของและการด าเนนงานดานทรพยากร ดน ปาไม น า และความ แหงแลง

11

3.1 รฐบาล 11

3.2 ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจาก พระราชด าร

11

3.3 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 11

3.4 กระทรวงเกษตรและสหกรณ 13

3.5 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 18

3.6 กระทรวงมหาดไทย 20

3.7 กระทรวงศกษาธการ 21

3.8 สถาบน องคกรและหนวยงานทางวทยาศาสตร 22

3.9 หนวยงานดานงบประมาณ 22

3.10 ภาคประชาสงคมและเอกชน 23

3.11 หนวยงานดานการสอสาร 24

3.12 กลไกการท างานรวมกนของภาครฐ สถาบนทางวทยาศาสตร การศกษา เอกชนและภาคประชาสงคม

24

4. การใชทดน ทรพยากรดน และความเสอมโทรม 25

4.1 การใชทดน 25

4.2 ทรพยากรดนและความเสอมโทรม 26

สารบญ (ตอ)

5. ทรพยากรปาไมและความเสอมโทรม

หนา 36

6. ทรพยากรน า ความตองการและการบรหารจดการ 37

7. ภยแลงและการบรหารจดการ 39

7.1 สถานการณภยแลง 39

7.2 การบรหารจดการภยแลง 40

8. การประเมนพนทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทราย 41

9. ปญหา อปสรรคของการจดการทดนเสอมโทรมและภยแลงตามกรอบการด าเนนงานตามอนสญญาและความตองการพฒนาศกยภาพการด าเนนการ

43

9.1 กลไกความรวมมอระหวางหนวยงานภาครฐ สถาบนและผมสวนเกยวของ 43

9.2 เครองมอทางนโยบาย 44

9.3 ระบบงบประมาณ 45

9.4 ความรความสามารถในการบรหารจดการ 45

10. แผนปฏบตการแหงชาต 46

10.1 วสยทศน 46

10.2 เปาหมาย 46

10.3 วตถประสงค 46

10.4 แผนการด าเนนงาน 46

11. การตดตามและประเมนผล (Monitoring and Evaluation) 62

11.1 การก าหนดตวชวดความกาวหนาและความส าเรจของการด าเนนงาน 62

11.2 การประเมนผลการด าเนนงาน 65

12. การผลกดนแผนสการปฏบต 65

13. ความเชอมโยงของแผนปฏบตการแหงชาตกบเปาหมาย Land Degradation Neutrality (LDN)

65

บรรณานกรม 66

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 ผลการด าเนนงานกรมพฒนาทดนในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบ

ท 1-11 (ถงป 2556)

16 2 คณะทใหการศกษาทเกยวของกบทรพยากรดน น า ปาไม 21 3 การใชทดนเพอการเกษตรของประเทศไทย ป 2554 26 4 เนอทดนทมปญหาในประเทศไทย (จ าแนกตามสภาพพนทจรง) 28 5 พนทขอจ ากดของทดนและชนคณภาพของทดน 29 6 ผลกระทบการชะลางพงทลายของดน จากการศกษาในป 1994 32 7 การสะสมของตะกอนดนจากการชะลางพงทลายของดนในเขอนจาการศกษาในป

1994 33

8 การศกษาความเสอมโทรมของทดนในป 1999 34 9 ความรนแรงของอตราการสญเสยดนในประเทศไทย 35 10 พนทปาไมผลดใบของประเทศไทยทถกบกรกท าลาย ระหวางป พ.ศ. 2552-2554 36 11 พนททไดรบผลกระทบจากภยแลงของประเทศไทย 39 12 พนทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายในประเทศไทย 42 13 กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ผลผลต และงบประมาณ 14 ตวชวดการด าเนนงาน

52 62

สารบญรป

หนา

รปท 1 กระบวนการแปลงประเดนการพฒนาส าคญสมตหนวยงานและพนท

25

2 ดนปญหาหลกของประเทศไทย 27 3 แผนทขอจ ากดของทดนและชนคณภาพทดนของประเทศไทย 30 4 การประเมนความเสอมโทรมของทดนโครงการ ASSOD 34 5 แนวคดการพฒนาโครงสรางการด าเนนงานอนสญญาฯ 44

1

1. บทน ำ

1.1 ทมำ เปำหมำย และวตถประสงค

คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบใหประเทศไทยภาคยานวตเขาเปนสมาชกอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย เมอวนท 12 ธนวาคม 2543 และประเทศไทยไดเขาเปนสมาชกอนสญญาฯโดยสมบรณเมอเดอน มถนายน 2544 โดยกรมพฒนาทดนท าหนาทรบผดชอบในฐานะหนวยงานผประสานงานระดบชาต (National Focal Agency)

ในการประชมรฐภาคอนสญญาฯ สมยท ๘ ประเทศสมาชกไดใหการรบรองแผนยทธศาสตร ๑๐ ป ของอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย ซงก าหนดระยะเวลาด าเนนการระหวางป พ.ศ.๒๕๕๑-๒๕๖๑ ในแผนยทธศาสตรไดระบใหประเทศสมาชกด าเนนการปรบแผนปฏบตการแหงชาตใหสอดคลองกบแผนยทธศาสตร ๑๐ ป ใหแลวเสรจภายในป ๒๕๕๗ โดยมเปาหมายส าคญ ๔ เปาหมายคอ (ก) เพอปรบปรงความเปนอยของประชากรในพนทไดรบผลกระทบ (ข) เพอปรบปรงสถานะของระบบนเวศฯของพนทไดรบผลกระทบ (ค) เพอกอประโยชนระดบโลก และ (ง) เพอระดมทรพยากรสนบสนนการด าเนนงานจากการสรางความเปนหนสวนระหวางผมบทบาททงระดบประเทศและระหวางประเทศ โดยใหมการด าเนนการตามวตถประสงค ๕ ขอคอ (ก) สรางและสงเสรมความตระหนกรในเรองอนสญญาฯและการด าเนนงาน (ข) ใหมนโยบายและสถาบนสงเสรมสนบสนนการด าเนนงาน (ค) ใหเปนแหลงขององคความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการแลกเปลยน (ง) ใหมการพฒนาสมรรถนะและศกยภาพในการด าเนนงานตอตานความเสอมโทรมของทดน และ (จ) ใหมการระดมทรพยากรส าหรบการด าเนนงานและการถายทอดเทคโนโลย

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ในฐานะหนวยงานหลกในการด าเนนงานอนสญญาฯ จงไดประสานจดท าแผนปฏบตการชาตอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย (UNCCD) พ.ศ. 2556-2561 ขน โดยมวตถประสงคเพอให แผนฯปฏบตการน สามารถใชเปนกรอบทศทางการด าเนนงานตามอนสญญาฯของประเทศไทย โดยทกหนวยงานและทกภาคสวนทเกยวของมสวนรวมในการจดท า และปฏบตใหเปนไปอยางสอดคลองตามแผนยทธศาสตร 10 ปของอนสญญา อกทงเปนไปตามหลกการความรวมมอภายใตอนสญญาฯ ทงนเพอใหการพฒนาประเทศเปนไปตามเปาหมายของการพฒนาอยางยงยน ความยากจนของคนในประเทศมจ านวนลดลงและบรรลตามเปาหมายของแผนปฏบตการท ๒๑ และแผนการพฒนาแหงสหสวรรษ

1.2 หลกกำรจดท ำแผน

1.2.1 เปนไปตามบทบญญตของอนสญญาตามมาตรา ๑๐ เรอง National Action Programmes ดงตอไปน

1.2.1.1 แผนปฏบตการแหงชาตตองบงชถงปจจยทท าใหเกดความเสอมโทรมของทดน และมาตรการทใชตอตานความเสอมโทรมของทดนและบรรเทาผลกระทบจากภยแลงทสามารถด าเนนการได

1.2.1.2 แผนปฏบตการแหงชาตตองมการระบบทบาทของรฐบาล ชมชนทองถนและผใชทดนรวมทงทรพยากรทมพรอมใชและความตองการใช โดยจะประกอบดวย

2

- ใหเปนสวนหนงของยทธศาสตรทเนนการด าเนนการระยะยาวเพอการตอตานความเสอมโทรมของทดนและบรรเทาผลกระทบจากภยแลงอกทงบรณาการกบนโยบายการพฒนาประเทศเพอการพฒนาอยางยงยน

- เปดโอกาสใหมการปรบปรงใหสอดคลองกบสถานการณความเปลยนแปลง มความยดหยนเพอการปรบใชในระดบทองถนใหเหมาะสมกบสถานการณทแตกตางกนทางเศรษฐกจ สงคม ชวภาพและสภาพทางกายภาพของลกษณะทางภมกายภาพ

- ใหความส าคญเปนพเศษกบการด าเนนมาตรการปองกนไวกอนกบทดนทยงไมเสอมโทรม

- เพมขดความสามารถในทางวชาการดานภมอากาศ การพยากรณอากาศและชลศาสตรเพอใชในการเตอนภยลวงหนา

- ใหการสงเสรมทางนโยบายและสรางกรอบสถาบนทเขมแขงเพอพฒนาความรวมมอและประสานงาน ในลกษณะการเปนหนสวนขน ในหมผใหความชวยเหลอ ภาครฐในทกระดบ ประชาชนในทองถนและกลมชมชนตาง ๆและชวยใหประชาชนในทองถนเขาถงขาวสารและเทคโนโลยทเหมาะสม

- ใหองคกรเอกชนและประชาชนในทองถนทงหญงและชายโดยเฉพาะอยางยงผใชทรพยากรซงรวมทงชาวนาและเกษตรกรปลกหญาเลยงสตวหรอองคกรทเปนตวแทนในระดบทองถน ระดบประเทศและภาค มสวนรวมอยางมประสทธภาพ ในการวางแผนนโยบาย การตดสนใจและการทบทวนแผนปฏบตการของประเทศ และ

- ใหมการทบทวนและรายงานความกาวหนาของการด าเนนงานอยางสม าเสมอ

1.2.1.3 แผนปฏบตการของประเทศอาจรวมถง แตไมจ ากด มาตรการบางสวนหรอทงหมดในการเตรยมการปองกนและแกไขผลกระทบจากภยแลง ตอไปน

- จดตงและ/หรอท าใหระบบเตอนภยลวงหนาใหมความเขมแขงตามความเหมาะสม รวมถงสงอ านวยความสะดวกทงในระดบประเทศและทองถนและระบบรวมทเชอมโยงระดบภาคและระดบรองลงมา รวมถงกลไกการชวยเหลอประชาชนทถกเคลอนยายจากปญหาสงแวดลอม

- ใหมการเตรยมความพรอมและการจดการภยแลงทเขมแขง รวมถงมแผนเผชญภยแลงในระดบประเทศระดบทองถน ระดบภาคยอยและเลกกวา โดยพจารณาจากการคาดหมายสภาพภมอากาศตามฤดกาลและระหวางป

- ใหมและ/หรอท าระบบความปลอดภยดานอาหารใหเขมแขง ซงรวมทงสงอ านวยความสะดวกดานการเกบรกษาและการจ าหนาย โดยเฉพาะในพนทชนบท ตามความเหมาะสม

- ท าโครงการอาชพทางเลอก เพอใหมรายไดในพนททเกดความแหงแลงซ าซากและ - พฒนาโครงการชลประทานทยงยนเพอการปลกพชและเลยงสตว

1.2.1.4 เมอค านงถงสถานการณและความจ าเปนของแตละประเทศภาคสมาชกทไดรบผลกระทบ แผนปฏบตการของประเทศ ควรประกอบดวย (ตามความเหมาะสม แตไมจ ากด) มาตรการบางสวนหรอทงหมด ทเปนความส าคญในล าดบตนๆในพนทไดรบผลกระทบจากการแปรสภาพเปนทะเลทรายและภยแลงและมผลตอประชาชน ตอไปน: สงเสรมทางเลอกในการยงชพและการปรบปรงสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจของประเทศโดยเนนโปรแกรมเพมความเขมแขงเพอขจดความยากจนและสรางความมนใจในความมนคงของอาหาร การเปลยนแปลงทางประชากร การจดการทรพยากรธรรมชาตท

3

ยงยน การท าเกษตรทยงยน การพฒนาและเพมประสทธภาพในการใชทรพยากรพลงงานตางๆ โครงสรางสถาบนกฎหมาย การเพมขดความสามารถในการประเมนและระบบสงเกตการณ ตลอดจน การบรการดานอทกวทยาและอตนยมวทยา การเพมขดความสามารถ การศกษาและการสรางจตส านกของสาธารณชน

1.2.2 มาตรา ๓ ในภาคผนวกท ๒ บญญตกรอบของแผนปฏบตการแหงชาตไวดงน ก. แผนปฏบตการแหงชาตจะตองเปนสวนหนงของนโยบายการพฒนาอยางยงยน

ในภาพรวมของประเทศ ข. ประเทศทไดรบผลกระทบจะตองจดท าแผนปฏบตการแหงชาตขนตามมาตรา

๙ ถงมาตรา ๑๑ ของอนสญญาฯโดยตองใสใจเปนพเศษกบมาตรา ๑๐ ยอหนาท ๒ (f) ตามแตเหนเหมาะสม โดยอาจขอรวมมอกบองคกรความรวมมอสองฝายหรอหลายฝายกได

1.2.3 มาตรา ๔ ในภาคผนวกท ๒ บญญตเปนพนธกรณ ใหประเทศสมาชก ตองด าเนนการดงตอไปน

1) ในการจดท าและด าเนนการตามแผนปฏบตการแหงชาต อาจด าเนนการตามสถานการณและนโยบายตามความเหมาะสมดงน

ก. แตงตงคณะกรรมการขนเพอรบผดชอบการจดท าแผน การประสานงานรวมถงการด าเนนการ

ข. ใหประชาชนในระดบทองถน องคกรปกครองสวนทองถน องคกรไมสงกดรฐ มสวนรวมใน กระบวนการพฒนาขนเปนแผน รวมทงการด าเนนการตามแผน โดยกระบวนการหารอ

ค. ศกษาสถานภาพของสงแวดลอมในพนทไดรบผลกระทบจากความเสอมโทรมของทดนเพอวเคราะหหาสาเหตและผลทตามมาเพอบงชพนทปฏบตการ

ง. ตองมการประเมนโครงการทท าไปแลวและก าลงท าโดยประชาชนทไดรบผลกระทบมสวนรวม เพอการออกแบบยทธศาสตรในการพฒนาขนเปนกจกรรมในแผน

จ. ตองจดท าโครงการดานเทคนคและทางการเงน บนพนฐานขอมลทไดจาก ขอ ก ถง ง

ฉ. ตองพฒนาและใชกระบวนการและบรรทดฐานเพอประเมนผลการด าเนนงานตามแผน

ช. ตองสงเสรมการบรณาการการจดการลมน า การอนรกษทรพยากรดนและเพมประสทธภาพการใชทรพยากรน า

ซ. ตองชวยสรางหรอพฒนาขอมลความร การประเมนตดตาม ระบบเตอนภย ในพนททมการแปรสภาพเปนทะเลทรายปรากฏมากและแหงแลงซ าซาก โดยค านงถงปจจยทางภมอากาศ อตนยมวทยา อทกวทยา ชวภาพรวมทงปจจยอนๆทเกยวของ

ฌ. ท าโครงการสนบสนนทางการเงนและทางเทคนค ใหกบแผนปฏบตการอยางเหมาะสม โดยความรวมมอและความเปนพนธมตรระหวางประเทศ

2) ด าเนนการใหเปนไปตาม มาตรา ๑๐ ของอนสญญา โดยยทธศาสตรในภาพรวมของแผนปฏบตการแหงชาต ตองเนน โครงการบรณาการการพฒนาทองถน ส าหรบพนทไดรบผลกระทบ บนพนฐานกลไกการมสวนรวมและการบรณาการแกไขปญหาความยากจน โดยทมาตรการของแตละ

4

ภาคสวนการผลตตางๆ ในแผนจะตองจดเปนกลมอยในเรองทมความส าคญเปนล าดบแรกๆ โดยค านงถงพนทไดรบผลกระทบอยางกวางขวางหลากหลายและเปราะบางตามมาตรา 2 (a)

1.2.4 ด าเนนการตามขอมตของการประชมรฐภาคอนสญญาฯท 3/COP.8 เรองแผนยทธศาสตร ๑๐ ป และกรอบการปฏบตเพอเพมขยายการด าเนนการของอนสญญาฯ (๒๐๐๘ – ๒๐๑๘) ซงก าหนดใหประเทศภาคสมาชกด าเนนการดงนคอ

“ขอใหประเทศสมาชกด าเนนการตามยทธศาสตร ใหสอดคลองกบความส าคญเรงดวนของประเทศดวยความเปนพนธมตรระหวางประเทศทเปนปกแผน

เรยกรองใหประเทศทไดรบผลกระทบ ท าการปรบแผนปฏบตการของตน รวมทงกจกรรมด าเนนงานทเกยวของกบอนสญญาฯเพอด าเนนการใหไดรบความส าเรจตามวตถประสงคของการปฏบต ๕ ขอ

ใหประเทศสมาชกรายงานความกาวหนาของการด าเนนการตามแผนยทธศาสตร ตามแบบการรายงานทไดจากการประชมรฐภาคอนสญญาสมยท ๙”

1.2.5 แผนยทธศาสตร 10 ปของอนสญญา UNCCD ไดก าหนดวสยทศน วตถประสงคทางยทธศาสตร พนธะกจและวตถประสงคของการปฏบตการไวเปนกรอบน าสการปฏบตไวดงนคอ

1. วสยทศน หลอมรวมพนธมตรของโลกเพอเปลยนกลบและปองกนการแปรสภาพเปน

ทะเลทราย/ความเสอมโทรมของทดนและเพอบรรเทาผลกระทบจากความแหงแลง ในพนททไดรบผลกระทบ เพอการสนบสนนการลดความยากจนและความยงยนทางสงแวดลอม

2. วตถประสงคทางยทธศาสตร (Strategic objectives) 2.1 เพอปรบปรงสภาพความเปนอยของประชากรทไดรบผลกระทบ 2.2 เพอปรบปรงสภาพของระบบนเวศนทไดรบผลกระทบ 2.3 เพอท าใหเกดประโยชนตอโลกโดยการปฏบตตามอนสญญาวาดวย

การตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายทมประสทธภาพ 2.4 เพอการระดมทรพยากรตาง เๆพอสนบสนนการปฏบตการตามอนสญญา

ฯโดยการสรางความเปนพนธมตรทมประสทธภาพระหวางผมบทบาทในระดบประเทศและระหวางประเทศ 3. พนธกจ เพอจดใหมกรอบงานในระดบโลก เพอสนบสนน การพฒนาและการด าเนนการ

ตามนโยบายของประเทศและของภมภาค โครงการและมาตรการเพอการปองกน การควบคมและพลกฟนการแปรสภาพเปนทะเลทราย/ความเสอมโทรมของทดนและบรรเทาผลกระทบจากความแหงแลง โดยใชวทยาศาสตรและความเปนเลศทางเทคนค การเพมความตระหนกแกสาธารณะ การก าหนดมาตรฐาน การสนบสนน และการระดมทรพยากร ดวยวธนนจงเปนการชวยลดความยากจน

4.วตถประสงคของกำรปฏบต (Operational objectives) 4.1 กำรสนบสนน กำรเพมควำมตระหนกและกำรศกษำ เพอการ

ผลกดนกระบวนการทเกยวของทงในระดบระหวางประเทศ ระดบประเทศและระดบทองถนและผทมบทบาท ใหไดมการด าเนนการแกปญหาในประเดนเกยวกบการแปรสภาพเปนทะเลทราย/ความเสอมโทรมของทดนและความแหงแลง

5

4.2 กรอบนโยบำย เพอสนบสนนการสรรสรางสภาพแวดลอมทเออในการสงเสรมการแกไขปญหาการแปรสภาพเปนทะเลทราย/ความเสอมโทรมของทดนและการบรรเทาผลกระทบจากความแหงแลง

4.3 วทยำศำสตร เทคโนโลยและควำมร เพอการเปนผทไดรบความเชอถอระดบโลก ทางวทยาศาสตรและความรทางเทคนคในเรองเกยวกบการแปรสภาพเปนทะเลทราย/ความเสอมโทรมของทดนและการบรรเทาผลกระทบจากความแหงแลง

4.4 กำรเสรมสรำงสมรรถนะควำมสำมำรถ เพอแจงและระบถงความตองการ การเสรมสรางสมรรถนะความสามารถเพอการปองกนและฟนคนสภาพจากการแปรสภาพเปนทะเลทราย/ความเสอมโทรมของทดนและการบรรเทาผลกระทบจากความแหงแลง

4.5 กำรสนบสนนทำงกำรเงนและกำรถำยทอดเทคโนโลย เพอระดมและปรบปรงการก าหนดเปาหมายและการประสาน ในระดบประเทศ ความรวมมอสองฝาย ความรวมมอหลายฝาย การสนบสนนทางการเงนและทรพยากรทางเทคนค เพอการเพมผลพวงและประสทธภาพของการด าเนนการเหลานน

1.3 ขนตอนและกระบวนกำรจดท ำแผน

ในการจดท าแผนปฏบตการแหงชาตมขนตอนการจดท าแผนดงน 1. การจดตงคณะท างานยกรางแผนปฏบตการแหงชาต เพอรวบรวมขอมลจากหนวยงานทเกยวของกบความเสอมโทรมของทดน ภยแลง 2. จดการประชมเชงปฏบตการในการระดมคดเหนจากภาครฐ ภาคเอกชน หน วยงานการศกษา ภาคประชาชนและองคกรประชาสงคมเพอ ทบทวนแผนปฏบตการเดม และพฒนารายละเอยดในการปรบแผนปฏบตการฯฉบบใหม 3. จดการประชมรบฟงความคดเหนจากผมสวนเกยวของ 4. เสนอคณะกรรมการพฒนาทดนพจารณาใหความเหนชอบแผนปฏบตการฯ 5. การเสนอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบแผน

2. สภำพทำงภมศำสตร เศรษฐกจและสงคมของประเทศไทย

2.1 ทตง อำณำเขต สภำพภมประเทศและภมอำกำศ 2.1.1 ทตง ประเทศไทยตงอยในเขตรอนทางทศตะวนออกเฉยงใตของทวปเอเชย ระหวางเสนรงท 5

40 ' กบ 20 30 ' เหนอและระหวางเสนแวงท 97 70 ' กบ 105 45 ' ตะวนออกมเนอททงหมดประมาณ 514,000 ตารางกโลเมตร (ประมาณ 321 ,250,000 ไร) ประเทศไทยมความยาวจากทศเหนอไปทศใตประมาณ 1,630 กโลเมตร (ประมาณ 1,000 ไมล) ความกวางจากทศตะวนออกไปทศตะวนตกประมาณ 750 กโลเมตร (ประมาณ 500 ไมล)

2.1.2 อาณาเขต ทศเหนอ ตดกบสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร และสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชน

ลาวทศตะวนออก ตดกบสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวและราชอาณาจกรกมพชา ทศใต ตดกบทะเลในอาวไทย และสหพนธรฐมาเลเซย ทศตะวนตก ตดกบสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม และชองแคบมะละกา

6

2.1.3 ภมประเทศ เนองจากลกษณะภมประเทศและลกษณะลมฟาอากาศของประเทศไทยคลายคลงกนมากจะมความแตกตางกนบางกแตเพยงเลกนอย ฉะนนในทางอตนยมวทยา จงอาศยลกษณะลมฟาอากาศแบงภมประเทศของประเทศไทยออกเปน 5 ภาค ตามลกษณะการผนแปรของภมอากาศ ดงน (บรรเจด, 2523) - ภาคเหนอ ภมประเทศประกอบดวยเทอกเขาสงสลบกบทราบระหวางเขา หรอทราบบรเวณแมน า มเนอทประมาณ 154 ,312 ตารางกโลเมตร ภาคนมทวเขาตดกนเปนพดในแนวเหนอใต ทางตอนเหนอมทวเขาแดนลาวกนเขตแดนระหวางไทยกบพมา ซงเปนตนก าเนดของแมน าปง ทางดานตะวนตกมทวเขาถนนธงชย และทวเขาตะนาวศรบางสวน ตอนกลางของภาคมทวเขาผปนน า ซงเปนตนก าเนดของแมน าวง และแมน ายม ดานตะวนออกของภาคมทวเขาหลวงพระบางซงเปนตนก าเนดของแมน านาน และทวเขาเพชรบรณบางสวน แมน าเหล านจะไหลลงสภาคกลางรวมกนเปนแมน าเจาพระยาทจงหวดนครสวรรค ทวเขาเหลานมความสงเฉลยประมาณ 1 ,600 เมตร เหนอระดบน าทะเล สวนใหญมความสงมากกวา 1,000 เมตร และบางแหงมความสงเกน 1,750 เมตร ยอดเขาทสงทสดในภาคน คอ ดอยอนทนนท ซงมความสงประมาณ 2556.33 เมตร และอยหางจากจงหวดเชยงใหมไปทางทศตะวนตกเฉยงใตประมาณ 56 กโลเมตร - ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภมประเทศเปนทราบสงและลาดต าลงไปทางทศตะวนออกเฉยงใต บรเวณทเปนทราบสงมเนอทประมาณ 170 ,224 ตารางกโลเมตร และสงจากระดบน าทะเลสวนใหญนอยกวา 230 เมตร โดยทางทศตะวนตกมทวเขาเพชรบรณ และเทอกเขาดงพระยาเยนซงสงระหวาง 800 ถง 1 ,300 เมตร กนระหวางภาคนกบทราบภาคกลาง และภาคเหนอทางดานใต มทวเขาสนก าแพงกบทวเขาพนมดงรกซงเปนท กนอาณาเขตระหวางไทยกบสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ทวเขาพนมดงรกสงประมาณ 400 เมตร เปนก าแพงกนกระแสลมตะวนตกเฉยงใตทพดจากอาวไทย ทางดานเหนอและดานตะวนออกจดแมน าโขงซงกนอาณาเขตระหวางไทยกบสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ตอนกลางของภาคมแมน าช และแมน ามลไหลไปบรรจบกนทจงหวดอบลราชธาน แลวไหลลงแมน าโขง - ภาคกลาง ภมประเทศเปนทราบลม ระดบพนทราบลงมาทางใต มเนอทประมาณ 72,581 ตารางกโลเมตร และอยสงกวาระดบน าทะเลนอยกวา 80 เมตร ในภาคนมภเขาเตย ๆ เกดขนแตไมมากนก โดยทางทศตะวนตกมเทอกเขาตะนาวศรทอดในแนวเหนอใตกนเขตแดนระหวางไทยกบสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร มความสงเกนกวา 1 ,650 เมตร ทางดานตะวนออกมทวเขาดงพญาเยนและทวเขาสนก าแพงเปนเสนแบงเขตในภาคกลางนมแมน าส าคญไหลผานหลายสาย คอ แมน าเจาพระยา แมน าทาจน แมน าแมกลอง แมน าปาสก และแมน าบางปะกง ซงไหลลงสอาวไทย - ภาคตะวนออก มลกษณะภมประเทศเปนภเขาและทราบ มเนอทประมาณ 33,973 ตารางกโลเมตร ทางดานตะวนตกของภาคมเทอกเขาบรรทดเปนเสนกนเขตแดนระหวางไทยกบราชอาณาจกรกมพชา ถดมามเทอกเขาจนทบร ทางตอนเหนอมทวเขาสนก าแพง และเขาพนมดงรก ทอดในแนวตะวนตก-ตะวนออก เปนเสนกนเขตระหวางภาคนกบภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทางดานชายทะเลมเกาะทส าคญคอ เกาะชาง เกาะกด และเกาะคราม แมน าทส าคญในภาคน คอ แมน าจนทบร แมน าระยอง ซงไหลลงสอาวไทย - ภาคใต ภมประเทศประกอบดวยเทอกเขาสลบกบทราบระหวางเขา หรอทราบชายฝงทะเล มเนอทประมาณ 82,910 ตารางกโลเมตร และสภาพพนททเปนทราบสงกวาระดบน าทะเลนอยกวา 13 เมตร พนททางฝงตะวนตกของภาคสงกวาทางฝงตะวนออก ภเขาทส าคญของภาคน คอ

7

ทางดานฝงทะเลตะวนตกมทวเขาตะนาวศร ทอดในแนวเหนอใตขนานกบฝงทะเล กนเขตแดนระหวางไทยกบสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร และมภเขาภเกตเปนเทอกยาวตอจากภเขาตะนาวศรเรอยไปจนถงเกาะภเกต ทางตอนกลางของภาคมทวเขานครศรธรรมราช ทอดในแนวเหนอ-ใต ทางดานใตของภาคมทวเขากาลาครเปนแนวกนเขตแดนระหวางไทยกบสหพนธมาเลเซย ฝงทะเลทงสองดานนมเกาะเปนอนมาก ฝงทะเลดานตะวนออกมเกาะทส าคญๆ คอ เกาะสมย เกาะพงน เกาะเตา และเกาะเสมด สวนทางฝงทะเลทางดานตะวนตก มเกาะภเกตนบวาส าคญและใหญทสดของประเทศ แมน าทส าคญของภาคนคอ แมน าตาป แมน าตาน และแมน าโกลก ซงไหลลงสทะเลดานตะวนออกของภาค

2.1.4 ภมอากาศ ประเทศไทยตงอยในเขตรอน ภมอากาศจงจดอยในประเภทมรสม เพราะลมประจ าทพดมานนเปลยนทศทางตามฤด ท าใหปรมาณฝนเปลยนแปลงไปจากทแหงหนงไปยงอกแหงหนง และจากฤดหนงไปยงอกฤดหนง แตละภาคกมฤดฝนและฤดแลงทแนนอน ทงนขนอยกบกระแสลมทพดพาความชมชนเขาไปยงบรเวณนน ๆ ฝนสวนใหญจะเกดในรปของฝนซหรอฝนฟาคะนอง ปรมารเมฆกเปลยนแปลงจากฤดหนงไปยงอกฤดหนง ปรมาณเมฆจะมากทสดตงแตเดอนมถนายน ไปถงเดอนกนยายน สวนมากจะเกดตามบรเวณดานหนาของภเขาดานรบลม สวนดานหลงหรอดานอบลมมกจะปราศจากเมฆ ทศนวสยโดยทวๆ ไปด นอกจากนยงมพายโซนรอนเคลอนเขาใกลประเทศไทยจากทางทศตะวนออกไดบางเปนครงคราวแตกอนทจะถงประเทศไทยพายเหลานจะผานภเขาทขนานกบชายฝงของสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม และสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ท าใหพายออนก าลงไปไดมาก (บรรเจด, 2523) ภมอากาศของประเทศไทยขนอยกบระบบลมทส าคญ ซงพดตามฤดกาล คอ ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ และลมมรสมตะวนออกเฉยงใต โดยปกตลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอจะเรมพดเขาสประเทศไทยราวประมาณกลางเดอนตลาคมไปจนถงกลางเดอนกมภาพนธ แตบางปกอาจจะชาไปถงกลางเดอนมนาคมกได ชวงระยะเวลาดงกลาวน เปนฤดทแห งแลงในประเทศไทย ยกเวนทางภาคใตฝงตะวนออก ทองฟาจะมเมฆมาก และมฝนตามชายฝงทะเล ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอมแหลงก าเนดในประเทศจน มคณสมบตหนาวเยน และคอนขางแหงแลง เมอพดเขาสประเทศไทยท าใหอณหภมตงแตภาคกลางขนไปลดลง และทองฟาคอนขางโปรงเปนสวนใหญ สวนลมมรสมตะวนออกเฉยงใต มแหลงก าเนดจากบรเวณความกดอากาศสงในซกโลกใตในมหาสมทรอนเดย และทวปออสเตรเลย เมอพดขามเสนศนยสตรจะเปลยนเปนลมตะวนตกเฉยงใต ก าลงแรงของลมจงมความสมพนธกบความแรงของความกดอากาศสงของซกโลกใตบรเวณดงกลาวแลว สวนทางภาคใตของประเทศจะเรมประมาณตนเดอนพฤษภาคม และไปสนสดราวกลางเดอนตลาคม ในชวงระยะนเปนฤดฝนในประเทศไทย เนองจากลมนไดพดเอาความชมชนเขาสประเทศท าใหมเมฆมาก และมฝนโดยเฉพาะตามชายฝงทะเล และตามเทอกเขาดานรบลมจะมฝนมากกวาบรเวณอน

- ฝน ปรมาณฝนโดยทวไปประเทศไทยจะมฝนอยในเกณฑโดยเฉลยแลวประมาณปละ 1 ,550

มลลเมตร หรอ 60 นว แตมบางสวนของประเทศคอบรเวณภาคกลางโดยเฉพาะทางดานตะวนออกซงอยทางดานหลงเขาตะนาวศร และทางตอนใตของทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอจะมฝนเฉลยคอนขางนอยกวาบรเวณอน ๆ ในบางทอาจจะมเพยง 1,000 มลลเมตร หรอ 40 นว เทานน

8

บรเวณฝนตกชกนนจะอยตามแถบชายฝงทะเล เชนทางฝงตะวนตกของภาคใต ตงแตจงหวดระนองลงไปจนสดประเทศและฝงตะวนออกของอาวไทย จะมฝนตกชกมากในฤดมรสมตะวนออกเฉยงใต สวนบรเวณทมฝนชกอกแหงหนงตามชายฝงกคอ บรเวณฝงตะวนออกของภาคใตโดยเฉพาะตงแตชมพรลงไป จะมฝนชกมากในฤดมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนฤดทภาคอน ๆ ของประเทศไมคอยมฝนตก บรเวณดงกลาวนตามปกตมกจะมฝนเกดกวาปละ 2,000 มลลเมตร หรอ 78 นว ซงไปในบางปอาจมฝนเกนกวา 2,500 มลลเมตร หรอ 100 นว ได

- อณหภม อณหภมของประเทศไทยในบรเวณภาคเหนอตอนลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และภาคตะวนออก อณหภมอยในเกณฑสงเกอบตลอดป เวนแตทางบรเวณทอยใกลทะเล มอณหภมเฉลยประมาณ 26-28 °C และมอณหภมต าสดในเดอนธนวาคม – มกราคม ประมาณ 2-7 °C สวนบรเวณตอนกลางของประเทศไทยจะมอณหภมเฉลยประมาณ 28-30 °C และมอณหภมสงสดเฉลยประมาณ 40-43 °C อณหภมต าสดประมาณ 2-7 °C อณหภมของประเทศไทยตอนลางหรอภาคใตทงหมด อณหภมทงปจะไมสจะเปลยนแปลงมากนก อณหภมเฉลยประมาณ 24-26 °C อณหภมสงสดประมาณ 36-39 °C อณหภมต าสดประมาณ 14-19 °C จงนบวาภาคใตมอากาศอบอนตลอดป

- ความชนสมพทธ ความชนสมพทธในประเทศไทยมคาคอนขางสง และมการผนแปรคลายคลงเชนเดยวกบฝน กลาวคอ ในฤดมรสมตะวนออกเฉยงเหนอหรอในฤดหนาว ตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธอากาศเยนและแหงจากผนแผนดนใหญจนจะพดลงสประเทศไทย ท าใหความชนและระดบอณหภมลดลงทวประเทศ คาเฉลยความชนสมพนธประจ าเดอนจะเรมลดลงในเดอนพฤศจกายน มคาเฉลยประมาณ 75 % และลดต าลงสดในเดอนเมษายน ซงมคาเฉลยประมาณ 60 % เวนแตบรเวณพนททอยใกลเคยงกบทะเล จะยงคงมคาเฉลยความชนสมพนธอยในเกณฑสง เชนบรเวณภาคใต และบรเวณภาคตะวนออกของประเทศไทย ความชนสมพทธจะมคาสงตลอดฤดมรสมตะวนตกเฉยงใตหรอฤดฝน จะมคาสงสดในตอนปลายฤด ตลอดชวงนคาเฉลยความชนสมพทธจะแปรอยระหวาง 75 % ถงมากกวา 80 % เมอพจารณาการเปลยนประจ าวนแลว คาความชนสมพทธจะมคาสงในตอนเชา และมคาถง 100% สวนในตอนบายจะลดลงต าสด เนองจากเปนเวลาทระดบอณหภมขนสง

- ฤดกาล จากลกษณะภมอากาศตามทไดกลาวมาแลว ประกอบกบเมอพจารณาตามลกษณะอตนยมวทยาแลว สามารถแบงฤดกาลส าหรบประเทศไทยไดดงน 1) ฤดฝน โดยปกตจะเรมเมอลมมรสมตะวนตกเฉยงใตไดพดปกคลมประเทศไทยแลว คอตงแตเดอนพฤษภาคมเปนตนไป อยางไรกดในบางปฤดฝนอาจจะเรวหรอชากวานกไดถง 2 สปดาห และฤดฝนจะไปสนสดราวกลางเดอนตลาคมเมอลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ไดพดเขามาแทนทลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ฝนสวนมากตกระหวางบายถงค าเปนฝนตกเฉพาะแหง ตกหนกและหยดเรว อาจมพายฝน ฟาคะนองไดทกวนทศทางของฝนเคลอนจากทศตะวนตกไปทางทศตะวนออก

9

ในตอนเหนอของประเทศตงแตภาคกลางขนไป ฝนจะตกชกในเดอนสงหาคม และเดอนกนยายน สวนตอนใตของประเทศ ตงแตอาวไทยลงไป ฝนจะตกชกในเดอนตลาคม สวนภาคใตมฝนตกเปนสองชวง ชวงแรกระยะลมมรสมตะวนตกเฉยงใต คอเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม ชวงทสอง ระยะลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ คอเดอนพฤศจกายน ถงกมภาพนธ จะมฝนตกลก โดยเฉพาะทางฝงตะวนออกของภาคตงแตจงหวดชมพรลงไป 2) ฤดหนาว จะเรมตงแตกลางเดอนพฤศจกายน ไปจนถงกลางเดอนกมภาพนธในระยะนลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอไดพดปกคลมประเทศไทย ท าใหอณหภมลดลงทวไป อากาศจะหนาวเยน ยกเวนทางภาคใตของประเทศไทย อณหภมจะลดลงไดบางเปนครงคราวแตอากาศไมสจะเยนนก และจะมฝนตามชายฝงทะเลดานตะวนออก โดยเฉพาะอยางยงตงแตจงหวดสราษฎรธานลงไป 3) ฤดรอน จะเรมตงแตกลางเดอนกมภาพนธ ไปจนถงกลางเดอนพฤษภาคม ระยะนดวงอาทตยก าลงเคลอนผานเสนศนยสตรขนไปทางซกโลกเหนอ ดงนนพนดนจะสะสมความรอนไว จะรอนขน ท าใหอากาศรอนอบอาวประกอบกบลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอมก าลงอยและคอนขางจะแปรปรวน ฝนโดยทวไปยงคงนอยอยโดยเฉพาะอยางยงในเดอนเมษายนจะมอากาศรอนมาก และจะมพายฤดรอนเปนปรากฏการณธรรมชาตทเดนชดเกดขนอยเสมอในเดอนพฤษภาคมฝนจะเรมตกลงมาบาง ท าใหอากาศไมสรอนนก ทางภาคใตอณหภมจะต ากวาภาคอน ๆ เลกนอยเนองจากอยใกลทะเลท าใหอากาศไมสรอนนก จ านวนวนทมฝนฟาคะนองทสถานทหนง ๆ โดยเฉลยในเดอนในภาคเหนอ 5.8 วน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 9.2 วน ภาคกลาง 9.2 วน และภาคใต 9.0 วน และระยะเวลาตงแตกลางเดอนพฤศจกายนประมาณ 1 เดอน เปนชวงเปลยนฤด จากลมมรสมตะวนตกเฉยงใตไปเปนลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ในชวงนฝนในประเทศไทยทางตอนบนลดลงอยางเหนไดชด แตอณหภมยงไมเปลยนแปลงนก ยกเวนบางปอากาศจะเยนลงไดบาง

2.2 ประชำกรกบกำรถอครองทดน และกำรใชทดน

2.2.1 ประชากร จากการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาต (2553) พ.ศ. 2553 มประชากรประมาณ 65,981,659 คน เพมขนจากป 2543 ทมจ านวนทงสน 60.9 ลานคน คดเปนอตราเพมประชากรในรอบ 10 ปทผานมา รอยละ 0.7 (พ.ศ. 2543-2553) โดยเปนการเพมในอตราทลดลงเมอเปรยบเทยบกบผลจากการจดท าส ามะโนประชากรระหวาง ปพ.ศ. 2533-2543 ซงมอตราการเพมประชากรรอยละ 1.1 ความหนาแนนของประชากรเฉลย 127.5 คนตอ 1 ตารางกโลเมตร การกระจายตวของงประชากร พบวาประเทศไทยมสดสวนประชากรในเขตเทศบาลตอนอกเขตเทศบาลเปน 45.7 ตอ 54.3 ซงสดสวนของประชากรในเขตเทศบาลมแนวโนมสงขน เรอย ๆ และเม อพจารณาในระดบภาค พบวา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมประชากรอาศยอยมากทสด 18.8 ลานคน (รอยละ 28.7) รองลงมาคอ ภาคกลาง 18.1 ลานคน (รอยละ 27.7) ภาคเหนอ 11.4 ลานคน (รอยละ 17.5) ภาคใต 8.8 ลานคน (รอยละ 13.5) และกรงเทพมหานคร 8.2 ลานคน (รอยละ 12.6)

10

2.2.2 การถอครองทดน และการใชทดน ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2557) ระบสถานการณความเหลอมล าดานการถอครองทดนในประเทศไทยวา ความเหลอมล าดานการถอครองทดนสงมาก มการถอครองทดนทมเอกสารสทธประเภทโฉนดทดนกระจกตวอยในคนกลมเลกๆ เมอแบงผถอครองทดนออกเปน 5 กลม (Quintile) คอกลมท 1 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนต าสด กลมท 2 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนรองต าสด กลมท 3 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนระดบปานกลาง กลมท 4 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขาดการถอครองทดนรองสงสด และกลมท 5 กลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมขนาดการถอครองทดนสงสด ผลการศกษาพบวาโดยกลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนมากทสด (กลมท5) มสดสวนการถอครองทดนสงกวากลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทมการถอครองทดนนอยทสด (กลมท 1) คดเปน 325.7 เทา โดยกลมผถอครองทดน รอยละ 20 ทถอครองทดนมากทสด (กลมท 5) มสดสวนพนทถอครองทดนสงถงรอยละ 79.9 ของพนททงหมด ในขณะทกลมผถอครองทดนรอยละ 20 ทถอครองทดนนอยทสด (กลมท 1) มสดสวนพนทถอครองทดนเพยงรอยละ 0.3 ของพนททงหมด

2.3 สำขำกำรผลตและรำยไดประชำชำต กำรกระจำยรำยไดและควำมยำกจน

จากรายงานรายไดประชาชาตของประเทศไทย ป พ.ศ. 2556 (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2556) โครงสรางการผลตของประเทศไทยประกอบดวยภาคการเกษตร รอยละ 11.3 และนอกภาคการเกษตร รอยละ 88.7 โดยเปนการผลตภาคอตสาหกรรมมากทสด รอยละ 27.7 รองลงมาคอภาคขายสง ขายปลก การซอมแซมยานยนต จกรยานยนต ของใชสวนบคคลและของใชในครวเรอน และภาคการขนสง สถานทเกบสนคาและการคมนาคม หรอรอยละ 14.0 และ 7 ตามล าดบ

รายไดประชาชาต ป พ.ศ. 2556 ณ ราคาประจ าป มมลคา 8,783,551 ลานบาท ชะลอลงรอยละ 2.0 ตอเนองจากทชะลอลงรอยละ 5.0 ในปทแลว ประกอบดวยผลตอบแทนจากปจจยแรงงานมลคา 4,006,526 ลานบาท ชะลอลงรอยละ 5.8 ในขณะทผลตอบแทนจากทน ทดน และการประกอบการมลคา 4,777,025 ลานบาท ลดลงรอยละ 1.0 โดยรายไดประชาชาต เฉลยตอคนตอป ในปน มมลคา 131,579 บาท เพมขนจาก 129,251 บาท ในปทแลว รายไดพงจบจายใชสอยเฉลยตอคน เทากบ 107,622 บาท ในขณะทคาใชจายเฉลยตอคนเทากบ 100,649 บาท และการออมสวนบคคลเฉลยตอคนมคาเทากบ 8,905 บาท ลดลงเลกนอยจากปทแลวทมการออมเฉลยตอคนเทากบ 9,522 บาท ความยากจนโดยรวมในป 2555 ลดลง แตความยากจนยงเปนปญหาส าคญของประเทศไทย โดยความยากจนลดลงจากรอยละ 13.2 ของประชากรทงหมดในป 2554 เหลอรอยละ 12.6 ในป 2555 (คนจน 8.4 ลานคน) คนจนสวนใหญอย ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ โดยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มคนจนประมาณ 3.7 ลานคน ซงคดเปนรอยละ 44.5 ของคนจนทงประเทศ สวนในภาคเหนอมคนจนประมาณ 2.0 ลานคน ซงคดเปนรอยละ 24.0 ของคนจนทงประเทศ นอกจากน คนจนสวนใหญอยในเขตชนบท คอมประมาณ 5.7 ลานคน ซงคดเปนรอยละ 67.6 ของคนจนทงประเทศ การกระจายรายไดในภาพรวมคอนขางจะทรงตวโดยมปญหาการกระจายรายไดอยในระดบปานกลาง โดยสะทอนจากคาสมประสทธความไมเสมอภาคดานรายได (Gini Coefficient) ชวง 5 ปทผานมาอยในระดบ 0.48-0.49 และรายไดกระจกตวอยกบคนกลมเลก ๆ โดยเฉพาะกลมคนรวยทสดรอยละ 10

11

ถอครองรายไดถงรอยละ 39.3 ของรายไดทงหมด ขณะทกลมคนจนทสดรอยละ 10 ถอครองรายไดเพยงรอยละ 1.6 ของรายไดทงหมดเทานน จงท าใหความแตกตางของรายไดระหวางกลมคนรวยทสดกบกลมคนจนทสดหางกนถง 25.2 เทา (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2557) 3. ผมสวนเกยวของและกำรด ำเนนงำนดำนทรพยำกร ดน ปำไม น ำและควำมแหงแลง

3.1 รฐบำล

รฐบาลปจจบนใหความส าคญตอการรกษาความมนคงของฐานทรพยากร และการสรางสมดลระหวางการอนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน ในระยะเฉพาะหนา เรงปกปองและฟนฟพนทอนรกษทรพยากรปาไมและสตวปา ปรบปรงกฎหมายใหทนสมยและสรางบรรทดฐานในการบงคบใชกฎหมายอยางมประสทธภาพและเปนธรรม โดยเฉพาะในพนทปาตนน าและพนทอนรกษทมความส าคญเชงนเวศ สงเสรมการปลกไมมคาทางเศรษฐกจในพนทเอกชนเพอลดแรงกดดนในการตดไมจากปาธรรมชาต รวมทงผลกดนแนวทางการประเมนมลคาทางเศรษฐศาสตรของระบบนเวศและการสรางรายไดจากการอนรกษ นอกจากน มงสงเสรมการอนรกษและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพและความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน พฒนาระบบบรหารจดการทดน และแกไขการบกรกทดนของรฐโดยยดแนวพระราชด ารทใหประชาชนสามารถอยรวมกบปาได บรหารจดการทรพยากรน าของประเทศใหเปนเอกภาพในทกมตทงเชงปรมาณและคณภาพ จดใหมแผนบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศและมกระบวนการบรณาการแผนงานและงบประมาณรวมกนของหนวยงานทเกยวของ พรอมทงมการน าเทคโนโลยทมประสทธภาพสงมาใชในระบบของการบรหารจดการน าและการเตอนภย

3.2 ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพเศษเพอประสำนงำนโครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชด ำร

ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร (ส านกงาน กปร.) มภารกจทส าคญในการด าเนนงานโครงการพระราชด าร ประกอบดวย การตามเสดจพระราชด าเนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระบรมวงศและรบสนองพระราชด าร ส ารวจ ศกษา วเคราะห และจดท าแผนงานเกยวกบโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร รวมทงพจารณาเสนอแนะเกยวกบการจดสรรงบประมาณ เพอด าเนนโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร ประสาน วางแผน สนบสนนและรวมด าเนนงานกบหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนในการด าเนนงานสนองพระราชด าร ตดตามและประเมนผลการด าเนนงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร จดใหมการศกษา สรปรวบรวมและถายทอดประสบการณและองคความรตามแนวพระราชด าร ขบเคลอนขยายผล เผยแพรประชาสมพนธโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารและองคความรเศรษฐกจพอเพยง และเปนศนยขอมลสารสนเทศเกยวกบโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารและองคความรเศรษฐกจพอเพยงทสมบรณ

12

3.3 ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต

เปนหนวยงานหลกในการจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเพอใหเปนกรอบและแนวทางในการพฒนาประเทศในแตละชวงระยะเวลา 5 ป โดยส ารวจศกษาและวเคราะหสภาวะเศรษฐกจและสงคมเพอใชในการวางแผนพฒนาเศรษฐกจ ฯ และเสนอแนะนโยบายในการพฒนาประเทศ วเคราะห ประเมนแผนงานและโครงการพฒนาของสวนราชการและวสาหกจให เปนไปตามวตถประสงค เปาหมาย และแนวทางการพฒนาของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตดตามและประเมนผลแผนพฒนาฯ และการประสานการพฒนาเพอใหมการแปลงแผนพฒนาฯ ในดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและรกษาสมดลของระบบนเวศ ดวยการมสวนรวมของชมชน ควบคไปกบการเตรยมความพรอมรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยพบตทางธรรมชาต ไปสการปฏบตในระดบประเทศผานแผนบรหารราชการแผนดนของรฐบาล แผนแมบทเฉพาะเรองโดยคณะกรรมการระดบชาต แผนการด าเนนงานเชงยทธศาสตรของกระทรวง/กรม และแผนยทธศาสตรจงหวด/กลมจงหวด อกทงสนบสนนการน าจดมงหมาย ประเดนและแนวทางพฒนาดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและรกษาสมดลของระบบนเวศประกอบการจดท าแผนการบรหารราชการแผนดน การจดสรรงบประมาณและทรพยากรตาง ๆ ใหขบเคลอนประเดนส าคญในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 อยางตอเนอง

แผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ฉบบท 11 การพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๑ จะเปนการสรางภมคมกนในมตตางๆ ใหแก ปจเจก ครอบครว ชมชน สงคม และประเทศ โดยใชแนวคดและทศทางการพฒนาประเทศสความยงยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๐ พรอมทงขยายการลงทนของประเทศทมศกยภาพจาก ๓ ทน ทงทนสงคม ทนเศรษฐกจ และทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปน ๖ ทน ไดแก ทนมนษย ทนสงคม ทนกายภาพ ทนทางการเงน ทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และทนทางวฒนธรรมมาใชประโยชนอยางบรณาการและเกอกลกน โดยเฉพาะการสรางฐานทางปญญาเพอเปนภมคมกนใหกบคนและสงคมไทยเปนสงคมทมคณภาพ กาวสสงคมและเศรษฐกจสเขยวทมแบบแผนการผลตและบรโภคอยางยงยนและเปนมตรตอสงแวดลอมโดยมยทธศาสตรทเกยวของ 2 ยทธศาสตร ไดแก 1) ยทธศาสตรท 5 ความเขมแขงภาคการเกษตร ความมนคงของอาหารและพลงงาน ใหความส าคญกบการพฒนาทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานการผลตทางการเกษตรใหเขมแขงและยงยน เพมประสทธภาพและศกยภาพการผลตภาคการเกษตร สรางมลคาเพมผลผลตทางการเกษตรตลอดหวงโซการผลต 2) ยทธศาสตรท 6 การจดการทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอมอยางย งยน ใหความส าคญ กบการอนรกษ ฟ นฟ และสรางความม นคงให กบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดวเคราะหจดออนและขอจ ากดของประเทศไทย การเปลยนแปลงทจะสงผลตอการพฒนาประเทศในชวงของแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 รวมทงภมคมกนทจะตองเรงเสรมสรางใหเขมแขงขนในสงคมไทย น ามาสการก าหนดประเดนการพฒนาส าคญทตองขบเคลอนใหเกดผลในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ส าหรบประเดนทเกยวของกบการบรหารจดการทดน น าปาไม และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเกยวของมดงน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556)

13

1. การบรหารจดการน าและทดนเพอสนบสนนความมนคงดานอาหารและการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจมแนวทางยอยดงน - พฒนา ปรบปรง และฟนฟแหลงน าเพอเพมปรมาณน าตนทน - พฒนาระบบโครงขายกระจายน า และความมนคงดานน าอยางทวถงและเปนธรรม - ปรบปรงประสทธภาพการใชน า - ฟนฟและพฒนาดนทเสอมสภาพใหเหมาะสมกบการท าเกษตรกรรม - แกไขปญหาการบกรกทดนในเขตอนรกษ - ปรบปรงการบรหารจดการทดนทงระบบ - กระจายการถอครองทดนใหเปนธรรมปองกนการสญเสยกรรมสทธทดนของเกษตรกรรายยอย

2. การยกระดบขดความสามารถในการปรบตวรองรบการปรบตวสภาพภมอากาศ และภยพบตทางธรรมชาต มแนวทางยอยดงน - วางแผนรองรบและจดการปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ - สนบสนนการวจยและพฒนา รวมทงนวตกรรมทเกยวของกบการลดกาซเรอนกระจก - สรางความเขมแขงใหกบชมชนทองถนเพอรองรบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ - สรางภมคมกนดานการคาจากเงอนไขดานสงแวดลอมและวกฤตภาวะโลกรอน

3.4 กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ท าหนาทก าหนดนโยบายการพฒนาการเกษตรและสหกรณด าเนนการจดท ายทธศาสตรกระทรวงเกษตรและสหกรณใหสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โดยมงแกปญหาเรงดวนทมผลกระทบตอการเกษตร เพอเพมศกยภาพการหารายได ลดรายจาย สรางโอกาสในอาชพยงยนใหแกเกษตรกร และใหความส าคญกบการพฒนา อนรกษ และฟนฟทรพยากรทางการเกษตร

แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) เปาหมายของแผนพฒนาการเกษตรมงสรางความผาสกของเกษตรกรเพมขนเปนรอยละ 80 ในป 2559 เศรษฐกจภาคเกษตรเตบโตเฉลยรอยละ 3.0 ตอป และทรพยากรการเกษตรมความเหมาะสมตอการผลตทางการเกษตรเพมขน โดยก าหนดยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาการเกษตรไวดงน

ยทธศาสตรท 1 พฒนาคณภาพชวตเกษตรกร เพอใหเกษตรกรมความสามารถพงพาตนเองได มภมคมกนพรอมรบความเสยงดานการผลต การตลาด และมการกระจายรายไดททวถง มความสามารถในการผลตและการตลาด กาวสผจดการฟารมทเปนมออาชพ รวมทงอ านวยความสะดวกทางการคาสนคาเกษตรใหกบเกษตรกรรายใหญทท าการเกษตรพาณชยและเชงอตสาหกรรมไดสรางขดความสามารถในการแขงขน โดยการพฒนาระบบประกนความเสยงการเกษตร จดท าทะเบยนเกษตรกร ผลกดนใหมการพฒนาระบบสวสดการใหครอบคลมแรงงานดานการเกษตร พฒนาระบบการคมครองทดน สรางองคความรใหกบเกษตรกรใหเหมาะสมในแตละชวงอาย สนบสนนใหประชาชนท าสวนผกคนเมอง แนะน าของเหลอใชในครวเรอนหรอชมชนมาเปนพลงงานกาซชวภาพ สรางเกษตรกรรนใหมใหเขาสภาคการเกษตรทดแทนรนเดม สงเสรมใหองคกรเกษตรและสถาบนเกษตรกรมการด าเนนงานอยางม

14

ประสทธภาพ รวมทงอ านวยความสะดวกทางดานขอมล ขาวสารทงดานการผลต การตลาด การลงทนภาคการเกษตรในตางประเทศ

ยทธศาสตรท ๒ พฒนาขดความสามารถในการผลต การจดการสนคาเกษตร และความมนคงอาหาร เพอสรางฐานการผลตภาคเกษตรใหเขมแขง ท าใหเกดความมนคงในอาชพ และรายไดใหกบเกษตรกร พฒนาคณภาพสนคาเกษตรและอาหารใหมความสามารถในการแขงขน ประชาชนมความมนคงดานอาหารและมผลผลตเพยงพอกบความตองการดานอาหารและพลงงาน โดยการพฒนาการผลตและการสรางมลคาเพม เนนลดตนทนการผลต และพฒนาคณภาพ มาตรฐานสนคาเกษตร ก าหนดเขตเกษตรเศรษฐกจ พฒนาและเพมประสทธภาพระบบการบรหารจดการโลจสตกสของภาคเกษตร สงเสรมการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม (Green Product) เสรมสรางการผลตสนคาเกษตรทเปนพชอาหารและพลงงานใหเกดความมนคง รวมทงสนบสนนเพอจดสรรผลผลตพชอาหารและพลงงานใหเพยงพอตอการบรโภคและทดแทนพลงงาน สนบสนนการพฒนาระบบตลาดสนคาเกษตร และสรางความเชอมโยงกบเศรษฐกจภมภาคและระหวางประเทศ รวมทงสงเสรมและพฒนางานวจย ผลงานประดษฐคดคนดานวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม มาขยายผลสการพฒนาภาคเกษตรใหสนองความตองการของภาคการผลต

ยทธศาสตรท ๓ พฒนาทรพยากรการเกษตรอยางมประสทธภาพ สมดลและยงยน เพอสรางและพฒนาการใชทรพยากรการเกษตรและโครงสรางพนฐานการเกษตรอยางมประสทธภาพ ฟนฟทรพยากรการเกษตรใหมความเหมาะสมตอการผลตทางการเกษตรอยางยงยน โดยการเรงรดการฟนฟและปรบปรงคณภาพดนทเสอมโทรม วางระบบการใชทดนตามศกยภาพของทดน จดหาทดนเอกชนมาพฒนาและจดสรรใหกบเกษตรกรไรทดนทากน เพมประสทธภาพการบรหารจดการนาเพอการเกษตร ทรพยากรประมง สงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรใชทรพยากรการผลตอยางเหมาะสมและยงยน สนบสนนและผลกดนใหเกษตรกรมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรการเกษตร เตรยมความพรอมรองรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและวางระบบการปองกนและบรรเทาปญหา ภยธรรมชาต รวมทง พฒนากฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรใหเหมาะสมและสอดคลองกบสถานการณ

3.3.1 กรมพฒนำทดน เปนทงหนวยงานทผลตผลงานทางวชาการดานการวจยและพฒนา และใหบรการ และถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดน พรอมทงก าหนดเขตการใชทดนทเหมาะสมเพอการผลตและใหบรการขอมลเชงพนทดานตาง ๆ ทถกตอง ทนสมย พฒนาโครงสรางพนฐานดานการพฒนาทดนและน า โดยการอนรกษดนและน า การฟนฟปรบปรงดนเพอเพมผลผลตทางการเกษตร และการใชประโยชนทดนอยางยงยน ภายใตกระบวนการทชมชนมสวนรวม พฒนาหมอดนอาสา ยวเกษตรกร เกษตรกร และกลมเกษตรกร ใหมความรความเขาใจการพฒนาทดนเพอเปนรากฐานการด าเนนชวตอยางพอเพยง

การด าเนนการอยภายใต พระราชบญญตพฒนาทดน พ.ศ. 2551 ซงเปนกฎหมายทเกยวของโดยตรงกบการปองกนและแกไขความเสอมโทรมของทดน สงผลผลให เกดการจดต งคณะกรรมการพฒนาทดน ซงมอ านาจหนาทดงน

1) ประกาศก าหนดเขตส ารวจการอนรกษดนและน า 2) ใหค าแนะน ารฐมนตรในการออกประกาศก าหนดบรเวณการใชทดน 3) ใหค าแนะน ารฐมนตรในการออกประกาศเขตอนรกษดนและน า

15

4) ใหค าแนะน ารฐมนตรในการออกประกาศควบคมการใชทดนทมการใชหรอท าใหเกดการปนเปอนของสารเคม หรอวตถอนใดทจะท าใหทดนเกดความเสอมโทรมตอการใชประโยชนทางการเกษตร ทงกรณทมการปนเปอนเกดขนใหผกระท าการปนเปอนด าเนนการปรบปรงทดนใหคนสสภาพเดม หรอชดใชคาเสยหาย

5) ในการประกาศการก าหนดบรเวณการใชทดน เขตอนรกษดนและน า การควบคมการใชทดนจะมการก าหนดมาตรการอยางใดอยางหนงเพอใหประกาศดงกลาวมสภาพบงคบ เชน

- การก าหนดมาตรการอนรกษดนและน า เพอลดการชะลางพงทลายของดนและปองกนการเกดดนถลม โดยใชมาตรการวธกล มาตรการวธพช

- การหามกระท าการใด ๆ รวมถงการท าใหเกดการปนเปอนของสารพษทเปนอนตรายตอดน หรอท าใหสภาพดนเกดการเปลยนแปลงอยางรนแรง

6) การรบฟงความคดเหนของประชาชนทอาจไดรบผลกระทบจากการก าหนดมาตรการดงกลาว

7) เสนอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบในการใหความชวยเหลอและเยยวยาความเดอดรอน หรอความเสยหายทอาจเกดขนแกผครอบครองทดนจากการก าหนดบรเวณการใชทดน หรอก าหนดเขตอนรกษดนและน า

กรมพฒนาทดน มยทธศาสตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) และแผนพฒนาทรพยากรดน เพอการพฒนาในพนท สงเสรมเกษตรกรท าการผลตตาม ความเหมาะสมของดน ปองกนการชะลางพงทลายของดน ฟนฟและปรบปรงดน พฒนางานวจยและนวตกรรมการพฒนาทดน การน าเทคโนโลยการพฒนาทดนไปใชประโยชน และสรางและพฒนาตอยอดภาคเครอขายพฒนาทดนใหเขมแขง และยงยน โดยมยทธศาสตรการด าเนนการดงน

1) ยทธศาสตรท 1 การขบเคลอนแผนการใชประโยชนทดน เพอจดท าแผนการใชทดนส าหรบใชในการวางแผนพฒนาในพนททวไประเทศ และเพอสงเสรมเกษตรกรน าแผนการใชทดนไปวางแผนพฒนาพนทตนเองและสามารถท าการผลตผลผลตทางการเกษตรไดตามความเหมาะสม

2) ยทธศาสตรท 2 การอนรกษดนและน า เพอปองกนการชะลางพงทลายของดนในพนทเกษตรกรรม เพอฟนฟและปรบปรงดนใหพนทเกษตรกรรม เพอสงเสรมใหเกษตรกร/ภาคเครอขายมสวนรวมในการอนรกษดนและน า

3) ยทธศาสตรท 3 การวจยและการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดน เพอสงเสรมการวจย สรางและพฒนานวตกรรมการพฒนาทดน เพอเพมประสทธภาพ และผลตภาพของสนคาเกษตร ลดตนทนการผลต เพอสงเสรมใหมการน าเทคโนโลยการพฒนาทดนไปใชประโยชนในเชงพนท สามารถถายทอดสเกษตรกรไดอยางรวดเรว ถกตอง และทนตอสถานการณ และเพอสงเสรมระบบการท างานดานวชาการใหเกดการบรณาการ การวจยแบบมสวนรวม และเชอมโยงใหเหนการท างานอยางมประสทธภาพ

4) ยทธศาสตรท 4 การสรางและพฒนาภาคเครอขายพฒนาทดน เพอสรางเครอขายหมอดนอาสาและเครอขายทเกยวของ เพอแลกเปลยน เรยนร และน าไปใชประโยชนตลอดจนพฒนาตอยอด สงเสรมการมสวนรวมของชมชน ทงชมชนเมอง และชนบทใหเกดความเขมแขง เพอรองรบการพฒนาทดน เสรมสรางศกยภาพชมชนใหมสวนรวมในการอนรกษ ฟนฟ ใชประโยชนทดน และรกษาสภาพแวดลอมอยางเกอกลกน โดยใหหมอดนอาสาเปนกลไกในการขบเคลอนการพฒนาทดนใหชมชน

16

อยางทวถง เพอพฒนาวทยากระดบพนทของกรมพฒนาทดน วทยากรหมอดน เพอสรางเครอขายการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดนอยางตอเนอง ยงยน และเพอสงเสรมการรวมกลมเกษตรกร

5) ยทธศาสตรท 5 การพฒนาองคกร เพอปรบปรงระบบการท างานและยกระดบการบรหารจดการของหนวยงานดานการพฒนาทดนใหมประสทธภาพรองรบการเปลยนแปลงของระบบราชการและปจจยแวดลอม

จากผลการด าเนนงานของกรมพฒนาทดน ตงแตป 2506 ถงป 2556 รวม 50 ป (ตารางท 1) กรมพฒนาทดนไดด าเนนการอนรกษดนและน าเพอปองกนการชะลางพงทลายของดน โดยจดท าระบบอนรกษดนและน า ทงวธกล ไดแก การปรบรปแปลงนาลกษณะตาง ๆ การสรางบอดกตะกอนดนและบอน าในไรนา การท าคนดน การการท าคนครบน ารอบเขา เปนตน วธพช โดยการรณรงคและสงเสรมการปลกหญาแฝก สามารถแกไขปญหาการชะลางพงทลายของดนได 16.53 ลานไร คดเปนรอยละ 15.18 ของพนทปญหาชะลางทงหมด ส าหรบการปรบปรงคณภาพดน เพอแกไขดนปญหา ไดแก สงเสรมการปรบปรงพนทดนเปรยว ด าเนนการได 1.63 ลานไร คดเปนรอยละ 26.19 ของพนทมปญหา สงเสรมการปรบปรงพนทดนเคม ด าเนนการได 5.06 ลานไร คดเปนรอยละ 35.21 ของพนทมปญหา และสงเสรมการปรบปรงพนทดนกรด ด าเนนการได 0.71 ลานไร คดเปนรอยละ 0.74 ของพนททมปญหา จากผลการด าเนนงานทผานมาจะพบวา มปญหาดานทรพยากรดนทกรมพฒนาทดนตองด าเนนการแกไขอกเปนจ านวนมาก และตองด าเนนการอยางตอเนอง รวมทงปจจบนปญหาดานทรพยากรมการเปลยนแปลงและมความรนแรงเพมขนอนเกดจากการเปลยนแปลงของสภาวะแวดลอมของโลก ดงนน ตองมการปรบแนวทางและวธการด าเนนงานดานอนรกษดนและน า ใหสามารถด าเนนการไดครอบคลมพนททวประเทศ โดยมชมชน ทองถน เกษตรกร ประชาชนในพนท และผเกยวของทงภาครฐและเอกชนในทกระดบเขามามสวนรวมและใหความส าคญกบงานดานอนรกษดนและน า (กองแผนงาน กรมพฒนาทดน, 2556) ตำรำงท 1 ผลกำรด ำเนนงำนกรมพฒนำทดนในชวงแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต

ฉบบท 1-11 (ถงป 2556)

กจกรรม หนวยนบ พนททมปญหำ/เปำหมำย

ผลกำรด ำเนนงำนในชวงแผนพฒนำฯ ฉบบท 1-11

1. การวางแผนการใชทดน 1.1 ระดบลมน าสาขา ลมน าสาขา 255 225 1.2 ระดบต าบล ต าบล 7,255 5,668 1.3 ระดบชนดพช - จดท าเขตความเหมาะสม ชนดพช 32 25 - ประกาศเขตความเหมาะสม ชนดพช 13 2. การอนรกษดนและน าเพอปองกนการชะลางพงทลายของดน

ลานไร 108.87 16.534

2.1 วธกล โดยจดระบบอนรกษดนและน า ลานไร 5.995 2.2 วธพช โดยการรณรงคและสงเสรมการปลกหญาแฝก

ลานไร 10.539

3. ดานการปรบปรงบ ารงดนเพอฟนฟดนเสอมโทรม

17

ตำรำงท 1 (ตอ) กจกรรม หนวยนบ พนททมปญหำ/

เปำหมำย ผลกำรด ำเนนงำนในชวง

แผนพฒนำฯ ฉบบท 1-11 3.1 สงเสรมการใชสารอนทรยลดการใชสารเคมทางการเกษตร

ลานไร 75.282

3.2 ปรบปรงคณภาพดน 7.411 - การพฒนาพนทดนเคม ลานไร 14.39 5.076 - การพฒนาพนทดนเปรยว ลานไร 6.23 1.632

กจกรรม หนวยนบ พนททมปญหำ/เปำหมำย

ผลกำรด ำเนนงำนในชวงแผนพฒนำฯ ฉบบท 1-11

- การปรบปรงพนทดนกรด ลานไร 95.41 0.712 4. ดานการพฒนาแหลงน า 4.1 พฒนาแหลงน าเพอการอนรกษดนและน า แหง 16,297 7,882 4.2 แหลงน าในไรนานอกเขตชลประทาน บอ 806,591 243,291 4.3 แหลงน าชมชน แหง 10

ทมา: กองแผนงาน กรมพฒนาทดน (2556) กรมพฒนาทดนไดน าเทคโนโลยดานระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) และเทคนคการรบรขอมลระยะไกล (Remote Sensing) ผสมผสานขอมลแผนทภาพถายออรโธสเชงเลข และภาพถายดาวเทยม ตลอดจนขอมลอน ๆ ทเกยวของเพอพฒนาฐานขอมลทรพยากรดนใหมความถกตอง ทนสมย นาเชอถอ พรอมระบบเรยกใชไดงาย เปนประโยชนตอการตดสนใจของเกษตรกรและหนวยงานภาครฐ เชน โปรแกรมระบบฐานขอมลดนและทางเลอกในการปลกพช โปรแกรมแผนปฏบตการพฒนาทรพยากรดน โปรแกรมระบบสนบสนนการจดการดนปญหาในประเทศไทย โปรแกรมการชะลางพงทลายของดนในประเทศไทย เปนตน ซงเนนในการจดการดนปญหา และพฒนาการผลตพช โดยเนนในมตของดนและการเกษตรเปนหลก การทจะท าใหมการใชทดนอยางยงยนจ าเปนตองอาศยความรวมมอของแตละภาคสวนทเกยวของกบทดน ทงดานดน น า ปาไมและพชพรรณ ซงลวนสงผลกระทบซงกนและกนเปนระบบ ใหทกฝายมสวนรวมในการศกษาประเมนสถานะความเสอมโทรมของทดน และบรณาการงาน/กจกรรมเพอแกไขปญหาความเสอมโทรมของทดน เนนการใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบสภาพพนท ภมปญญาชาวบาน อยางไรกตาม อปสรรคส าคญคอหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของมระบบในการจดท าขอมล /ฐานขอมลทแตกแตกตางกน ดงนนจงตองบรณาการการท างานระหวางกน ประเมนสถานะและขอมลทมอย เลอกระบบในการประเมนทมมาตรฐาน สามารถเชอมโยงกบฐานขอมลระหวางกนในระดบประเทศ หรอสามารถน าขอมลเขาสฐานขอมลระดบโลก เพอใหเกดประโยชน และสรางเครอขายความรวมมอในการปองกน ลด และฟนฟทดนเสอมโทรมในทกระดบ

กรมพฒนาทดนมนโยบายและทศทางมงเนนการพฒนาบคลากรบนพนฐานของสมรรถนะ (Competency) ของบคลากรทมความจ าเปนตอการปฏบตหนาทในแตละต าแหนงงาน มแผนการพฒนาทรพยากรบคคลในหนวยงานของตนอยางตอเนอง ส าหรบการพฒนาความรดานทเกยวของกบดนและทดน โดยด าเนนการผานเครองมอการพฒนาหลายรปแบบ ไดแก การถายทอดสด แผนพฒนารายบคคล การจดการองคความร และระบบการบรหารผลการปฏบตงาน (กรมพฒนาทดน, 2556)

18

นอกจากน กรมพฒนาทดนไดใหความส าคญกบการมสวนรวมของหนวยงานตาง ๆ ในการด าเนนงานเพอปองกน ลดความรนแรง และฟนฟความเสอมโทรมของทดนในโครงการจดท าเขตพฒนาทดนลมน า เพอถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดนดานตาง ๆ ลงในเขตพฒนาทดนทเปนลกษณะลมน า ครอบคลมสภาพปญหาทรพยากรดนเพอการเกษตรกรรมทเปนตวแทนของแตละจงหวด โดยจดท าฐานขอมลพนฐานทงดานทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม (ดน น า พชและปาไม) สภาพเศรษฐกจและสงคม เพอใหเปนแนวทางในการวเคราะหและจดท าแผนการใชทดนอยางบรณาการ เพอน าไปสการก าหนดกจกรรมและงบประมาณในการด าเนนการแกไขปญหาทรพยากรดน การปรบปรงบ ารงดน การฟนฟและปองกนความเสอมโทรมของดนและสภาพแวดลอม มการก าหนดมาตรการอนรกษดนและน า การพฒนาแหลงน าในพนทลมและแหลงน าขนาดเลกทอยนอกเขตชลประทาน โดยใหเกษตรกร ประชาชนและองคกรตาง ๆ ในพนทมสวนรวมในการด าเนนการอยาง บรณาการและขยายผลในดานการพฒนาทดนอยางถกตองและเหมาะสมอนกอใหเกดประโยชนสงสดและยงยนตลอดไป (กรมพฒนาทดน, 2556)

3.3.2 กรมชลประทำน พฒนาแหลงน าและเพมพนทชลประทานตามศกยภาพของลมน าใหเกดความสมดล บรหารจดการน าอยางบรณาการใหเพยงพอ ทวถงและเปนธรรม ด าเนนการปองกนและบรรเทาภยอนเกดจากน าตามภารกจอยางเหมาะสม และเสรมสรางกระบวนการมสวนรวมในกระบวนการพฒนาแหลงน าและบรหารจดการมหนาทด าเนนการจดใหไดมาซงน า หรอกก เกบ รกษา ควบคม สง ระบายหรอจดสรรน าเพอการเกษตร การพลงงาน การสาธารณปโภค หรอการอตสาหกรรม ปองกนความเสยหายอนเกดจากน า ความปลอดภยของเขอนและอาคารประกอบ และการคมนาคมทางน าทอยในเขตชลประทาน 3.3.3 ส ำนกงำนปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ด าเนนการจดหาทดนเอกชน และทดนของรฐมาด าเนนการปฏรปทดน ตลอดจนถงการจดทอยอาศยจดทดนใหเกษตรกรท าประโยชน เชา เชาซอ การใหกรรมสทธและการใชประโยชนทดน ประสานการสงเสรมการเกษตร รวมทงการศกษา คนควา วจยและ พฒนาองคความรดานการปฏรปทดนและวชาการดานอนทเกยวของ ด าเนนการพฒนาโครงสรางพนฐาน จ าแนกการใชประโยชนพฒนาประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากร ฟนฟสภาพแวดลอม และรกษาพนทเกษตรกรรม การบรหารกองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เพอเปนทนหมนเวยนและคาใชจายเพอการปฏรปทดนการบรหารจดการทดนของรฐ การใหกยมเงนส าหรบการพฒนาอาชพ รวมตลอดถงการใชเงนกองทน เพอชวยเหลอเกษตรกรมใหสญเสยสทธในทดน รวมทงการจดท าสารบบทดนเพอการปฏรปทดน

3.5 กระทรวงทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม

มภารกจบรหารจดการทางดานทรพยากรธรรมชาตทหลากหลายของประเทศ มงอนรกษ ฟนฟและบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตทกประเภท ทดน ปาไม และสตวปาทตอบสนองตอการพฒนาอยางยงยน พฒนาเครองมอ องคความร และกลไกในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหมประสทธภาพ โดยมเครองมอในการด าเนนทส าคญของกระทรวงทเกยวของไดแก พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เปนกฎหมายทเปนรากฐานส าคญในการก าหนดกลไกการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศอยางเปนรปธรรม สงผลใหเกดการจดตงคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต กองทนสงแวดลอม การก าหนดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมตาง ๆ

19

การคมครองสงแวดลอม รวมถงการก าหนดการใชประโยชนทดนเพอรกษาสภาพธรรมชาต หรอสงผลกระทบตอระบบนเวศน การควบคมมลพษ และการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดจดท าประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2555-2559 ขนเพอใชเปนแนวทางในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชวง 5 ป ใหสามารถด าเนนการไดบรรลวตถประสงค และเปาหมายตามนโยบายและแผนสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต โดยน าหลกการส าคญทเกยวของทง 6 ประการ มาใชในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนไดแก 1) หลกการพฒนาทยงยน (Sustainable Development) 2) หลกการบรหารจดการเชงระบบนเวศ (Ecosystem Approach) 3) หลกการระวงไวกอน (Precautionary Principle) 4) หลกผกอมลพษเปนผจาย (Polluters Pay Principle: PPP) และผไดรบผลประโยชนเปนผจาย (Beneficiaries Pay Principle: BPP) 5) หลกความเปนหนสวนของรฐ – เอกชน (Public – Private Partnership) 6) หลกธรรมาภบาล (Good Governance)

นอกจากน แผนจดการคณภาพสงแวดลอมไดก าหนดยทธศาสตรในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเปนไปอยางมประสทธภาพ เปนมตรกบสงแวดลอม และเกดความเปนธรรมตอสงคมไว 6 ยทธศาสตร ไดแก ยทธศาสตรท 1 การปรบฐานการผลตและการบรโภคใหเปนมตรกบสงแวดลอม ยทธศาสตรท 2 การอนรกษและฟนฟแหลงทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน ยทธศาสตรท 3 การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอเสรมสรางธรรมาภบาล ยทธศาสตรท 4 การสรางคณภาพสงแวดลอมทดใหกบประชาชนในทกระดบ ยทธศาสตรท 5 การเตรยมความพรอมเพอรบมอกบความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ยทธศาสตรท 6 การพฒนาคนและสงคมใหมส านกรบผดชอบตอสงแวดลอม

การด าเนนงานอยในก ากบของคณะคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต มหนาทเสนอนโยบายและแผนการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต ก าหนดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม ใหความเหนชอบแผนจดการคณภาพสงแวดลอม/แผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอม รวมทงเสนอแนะใหมการแกไขเพมเตมหรอปรบปรงกฎหมายเกยวกบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม ส าหรบดานทดนคณะกรรมการสงแวดลอมไดออกประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 25 (พ.ศ. 2547) เรองก าหนดมาตรฐานคณภาพดน โดยก ากบเฉพาะเรองมาตรฐานการปนเปอนของสารอนตรายทยอมใหมไดในดนโดยไมกอใหเกดอนตรายหรอผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชนทรบสมผสดนทงทางตรงและทางออม

ในกระบวนการจดท าแผนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน แผนจดการคณภาพสงแวดลอมไดใหความส าคญกบกระบวนการมสวนรวมของภาคการพฒนา ซงประกอบดวย หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชนและเครอขายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สถาบนการศกษา องคกรพฒนาและองคกรระหวางประเทศ และผทรงคณวฒและผเชยวชาญดานการบรหารจดการ

20

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ผานกระบวนการตาง ๆ เชน การประชมเชงปฏบตการ การประชมรบฟงความคดเหนทงในระดบภมภาคและระดบทองถน การประชมรบฟงความคดเหนในระดบประเทศหนวยงานด าเนนการทเกยวของไดแก

3.4.1 กรมปำไม ปองกนรกษาปาควบคมดแลรกษาปา วางแผน และประสานงานเกยวกบการปลกปาเพอการฟนฟสภาพปาและระบบนเวศ สงเสรมใหชมชนเขามามสวนรวมในการปลกปา การจดการปาชมชน และการปลกสรางสวนปาเชงเศรษฐกจ และอนรกษ คมครอง ดแลรกษา และจดการใหมการใชประโยชนทดนปาไมและการอนญาตทเกยวกบการใชประโยชนจากไม อตสาหกรรม ทดนปาไม และผลตผลปาไม 3.4.2 กรมอทยำนแหงชำต สตวปำ และพนธพช อนรกษ คมครอง และฟนฟทรพยากรปาไมและสตวปา วจย พฒนา และใหบรการดานวชาการ บรหารจดการทรพยากรปาไมและสตวปาโดยการมสวนรวม บนพนฐานเทคโนโลยทเหมาะสม และสงเสรมการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยน 3.4.3 ส ำนกนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม ก าหนดนโยบายและแผนการสงเสรมรกษาคณภาพสงแวดลอม โดยเสนอแนะนโยบายและแผนการอนรกษและบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงสนบสนนการจดการเพอน าไปสการปฏบตอยางเปนรปธรรม ตลอดจนตดตามตรวจสอบมาตรการเงอนไข ผลกระทบสงแวดลอมตามรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเพอสรางความเขมแขงดานเศรษฐกจของประเทศ และสนบสนนการพฒนาทยงยนและคณภาพชวตทด นอกจากน เปนหนวยงานหลกในการด าเนนงานอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และอนสญญาสหประชาชาตวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

3.6 กระทรวงมหำดไทย

มหนาทอ านวยความเปนธรรมและแกไขความเดอดรอนของประชาชนในระดบพนท สงเสรมกรพฒนาเมอง โครงสรางกายภาพ การใชประโยชนทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เสรมสรางความเขมแขงของชมชน และสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาและแกไขปญหาตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง รวมทงการปองกนและบรรเทาสาธารณภยเชงบรณาการ หนวยงานด าเนนการทเกยวของไดแก 3.6.1 กรมปองกนและบรรเทำสำธำรณภย กระทรวงมหาดไทย เปนหนวยงานหลกในการจดท านโยบายในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย รวมทงภยแลง ซงการบรรเทาความเสยหายจากภยแลง ไดจดท าแผนทความเสยงเพอใชในการวางแผนการปองกนและลดผลกระทบภยแลง มหนาทจดท าและพฒนาระบบการจดการภยพบตของประเทศไทยทงกอนเกดภยและหลงเกดภยใหมมาตรฐาน โดยบรณาการรวมกบหนวยงานทกภาคสวนทงภายในและตางประเทศ เผยแพรประชาสมพนธ และถายทอดความรดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภยใหแกทกภาคสวน บรหารจดการสาธารณภยใหมประสทธภาพเพอลดความสญเสยในชวตและทรพยสน ชวยเหลอผสงเคราะหผประสบภยและบรรเทาทกขในเบองตนแกผประสบภย พฒนาระบบการใหความชวยเหลอผประสบภยในเบองตนใหทวถงและเปนธรรม และฟนฟบรณะพนทประสบภยดวยการจดท าโครงการฟนฟสภาพพนทและโครงสรางพนฐานทไดรบความเสยหายจากสาธารณภยใหกลบสสภาพปกตโดยเรว

21

3.6.2 จงหวด/กลมจงหวด จดท าแผนพฒนาจงหวด/กลมจงหวด โดยประสานหนวยงานทเกยวของในจงหวด นโยบายของคณะกรรมการนโยบายการบรหารงานจงหวดและกลมจงหวด รวมถงทศทางการพฒนาภาคและแผนการด าเนนงานของกระทรวงตนสงกดเพอใหแผนพฒนาจงหวด/กลมจงหวดเปนเอกภาพเหมาะสมกบแตละพนท 3.6.3 องคการปกครองสวนทองถน พระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ก าหนดใหองคกรปกครองสวนทองถนมหนาทในการจดระบบการบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนในทองถนของตนเอง เชน การจดท าแผนการพฒนาทองถนของตนเอง การสงเสรมการฝกและประกอบอาชพ การสงเสรมการทองเทยว การจดการศกษา การจดใหมและบ ารงรกษาทางบก ทางน า ทางระบายน า ซงการจดระบบบรการสาธารณะดงกลาวครอบคลมถงภารกจในการท าแผนพฒนาทองถนของตนเอง การจดการ การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากปาไม ทดนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการปองกนและบรรเทาสาธารณภย ประกอบดวย องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) เทศบาล และองคการบรหารสวนต าบล (อบต.) จดท าแผนพฒนาทองถน โดยค านงถงความตองการของพนท และการเชอมโยงกบแผนพฒนาจงหวด

3.7 กระทรวงศกษำธกำร

มอ านาจหนาทในการพจารณาเสนอนโยบายและแผนพฒนามาตรฐานการศกษา และหลกสตรการศกษาขนพนฐานทเกยวกบการเกษตร การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงเปนฐานการผลตภาคเกษตรใหสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนการศกษาแหงชาต การสงเสรมการผลตสอการเรยนการสอน ต าราเรยนทมคณภาพ รวมทงสอและต าราเรยนอเลกทรอนกส ทมเนอหาสาระททนสมยเกยวกบดน น า ปาไม การเกษตรกรรม การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในทกระดบและประเภทการศกษา การยกระดบคณภาพและมาตรฐานของผเรยน คร คณาจารย บคลากรทางการศกษาและสถานศกษา การพฒนาศกยภาพของชมชนทองถนใหเขมแขงโดยบทบาทของสถาบนการศกษาในพนททมการเรยนการสอนในหลกสตรดงกลาว การจดระบบการศกษาเพอสรางเกษตรกรรนใหมทมความรความสามารถดานการเกษตรทใชความรและเทคโนโลยสมยใหมอยางครบวงจร โดยมงการเปนสงคมและเศรษฐกจคารบอนต าและเปนมตรกบสงแวดลอม ตลอดจนการเพมพนทปาไมเพอรกษาสมดลของระบบนเวศ นอกจากน ยงมงสงเสรมสถาบนการศกษาในพนทใหรวมท าการวจยกบภาคเอกชน และรวมพฒนาชมชนใหมากขน การสงเสรมการศกษาทางเลอกเกยวกบดน น า ปาไม ทสอดคลองกบความตองการของผเรยน สงเสรมใหมการพฒนาบทเรยนผานเครอขายอนเทอรเนต เพอเปนชองทางส าหรบคนทกกลมทกวยไดแสดงออกอยางสรางสรรค

3.7.1 ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา สถาบนอดมศกษาในสงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา มหนาทในการจดการศกษาในศาสตรสาขาวชาตางๆ รวมถงการจดการศกษาและการวจยในสาขาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน ดน น า ปาไม ซงเปนความรพนฐานส าคญในการสรางความยงยนของทดน ปจจบนมสถาบนอดมศกษาในสงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาจดการเรยนการสอนในสาขาวชาทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในคณะวชาตางๆ ตามตารางท 2

22

ตำรำงท 2 คณะทใหกำรศกษำทเกยวของกบทรพยำกรดน น ำ ปำไม

รำยชอคณะ

มหำวทยำลยของรฐ มหำวทยำลยเทคโนโลยรำช

มงคล

มหำวทยำลยรำชภฏ

มหำวทยำลยในก ำกบ

มหำวทยำลย คณะเกษตรศาสตร 4 1 2 คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 1 คณะการจดการสงแวดลอม 1 คณะเกษตรศาสตรและเทคโนโลย 1 คณะทรพยากรธรรมชาต 1 1 คณะทรพยากรธรรมชาตและอตสาหกรรมเกษตร 1 คณะทรพยากรและสงแวดลอม 1 คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม 3 คณะวนศาสตร 1 คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร 1 1 วทยาลยสงแวดลอม 1

รวม 14 3 2 2

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (2554)

3.8 สถำบน องคกรและหนวยงำนทำงวทยำศำสตร

3.8.1 สถาบนสารสนเทศทรพยากรน าและการเกษตร (องคการมหาชน) คดคนและพฒนาเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพในการจดเกบ รวบรวมขอมลแหลงน าจากทวทงประเทศผานโครงการความรวมมอทงภาครฐและเอกชน พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศเพอใชในการพฒนาการเกษตร รวมทงระบบเตอนภยภาคการเกษตร (น าทวม ภยแลง) และสนบสนนเทคโนโลยสารสนเทศเพอใหเกดการน าไปใชบรหารจดการทองถนและชมชน 3.8.2 ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต มบทบาทเปนหนวยงานกลางในการท าหนาทเสนอแนะนโยบายและแผนการวจยในสาขาเกษตรศาสตรและชววทยา ประกอบดวยกลมวชาทรพยากรพช การปองกน ก าจดศตรพช ทรพยากรสตว ทรพยากรประมงทรพยากรปาไม ทรพยากรน าเพอการเกษตรอตสาหกรรมเกษตร ระบบเกษตร ทรพยากรดน ธรกจการเกษตร วศวกรรมและเครองจกรกลการเกษตร สงแวดลอมทางการเกษตร วทยาศาสตรชวภาพและอนๆ ตามกฎหมายวาดวยสภาวจยแหงชาต รวมทงสามารถใหค าปรกษารฐบาลเกยวกบกจกรรมตางๆ เกยวกบการวจยไดโดยรวดเรวและทนตอเหตการณ

3.9 หนวยงำนดำนงบประมำณ

3.9.1 ส ำนกงบประมำณ เสนอแนะนโยบายและแนวทางการจดสรรงบประมาณใหเปนไปตามแนวนโยบายแหงรฐและแนวทางการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมในระดบชาตตอคณะรฐมนตร ใหค าปรกษาแนะน าในการจดการงบประมาณ จดหางบประมาณ จดท ารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป และรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายเพมเตมเสนอตอคณะรฐมนตร จดท าขอเสนอเพอหรอลดการจดสรรงบประมาณใหสอดคลองกบสถานการณ บรหารจดการงบประมาณใหเกดประโยชนสงสดและคมคา ใหบรรลเปาหมาย ตดตาม ประเมนผลและรายงานความส าเรจของการ

23

ด าเนนงานของสวนราชการ และเสนอแนะใหความเหนตอคณะรฐมนตรในดานงบประมาณและดานอน ๆ ทเกยวของ ส าหรบระบบงบประมาณของประเทศไทย มกระบวนการและขนตอนเกยวกบการก าหนดแผนความตองการในเรองบคลากร พสด และเงนงบประมาณโดยฝายบรหาร หรอรฐบาลเพอทจะใชในการด าเนนการบรหารประเทศ โดยก าหนดเปนเงนงบประมาณประจ าปเสนอตอรฐสภาเพออนมตและตราเปนพระราชบญญต ประกาศเปนกฎหมาย ส าหรบใชเปนกรอบในการบรหารและควบคมงบประมาณประจ าป โดยปงบประมาณจะเรมตงแต 1 ตลาคม ถง 30 กนยายนของปถดไป กระบวนการงบประมาณแผนดน ประกอบดวย 4 ขนตอน ดงตอไปน (รชนภา, 2552) 1. การจดท างบประมาณ (budget preparation) ในการเตรยมการจดท างบประมาณในแตละปจะมหนวยงานกลาง ไดแก ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส านกงานเศรษฐกจการคลง ส านกงบประมาณ และธนาคารแหงประเทศไทย รวมก าหนดกรอบวงเงนงบประมาณรายจาย และโครงสรางงบประมาณรายจาย ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณทสอดคลองกบแผนบรหารราชการแผนดนเสนอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบ หลงจากนน สวนราชการทมภารกจเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรดน น า ปาไม และสงแวดลอม จะจดท ารายละเอยด วงเงน และค าของบประมาณตามภารกจหลกของหนวยงานใหสอดคลองกบนโยบายของรฐบาล และยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณ ใหส านกงบประมาณพจารณาเพอจดท ารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป และเอกสารประกอบเสนอตอใหคณะรฐมนตรพจารณาใหความเหนชอบ 2. การอนมตงบประมาณ (budget approval) รฐสภาพจารณาใหความเหนชอบรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป ซงประกอบดวยการพจารณาของสภาผแทนราษฎร และการพจารณาของวฒสภาเพอใหความเหนชอบกอนประกาศใช เปนกฎหมายพระราชบญญตงบประมาณแผนดน 3. การบ รห ารงบป ระมาณ (budget execution) เป นการป ระกาศ ใชพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป โดยใหสวนราชการทมภารกจเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรดน น า ปาไม และสงแวดลอม จดท าแผนการปฏบตงานและแผนการใชจายงบประมาณ เพอใหมการเบกจาย และด าเนนการใชจายงบประมาณงบประมาณทไดรบจดสรร 4. การควบคมและตดตามและประเมนผลงบประมาณ (budget control and budget evaluation) เปนการตรวจสอบการน างบประมาณไปใชจาย โดยอาจด าเนนการโดยใชหนวยงานกลาง ไดแก ส านกงบประมาณ กรมบญชกลาง ส านกงานตรวจเงนแผนดน และในหนวยงานสวนราชการทมภารกจเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรดน น า ปาไม และสงแวดลอมเอง เพอใหการใชจายงบประมาณเปนไปตามเปาหมายและอยในขอบเขตแนวทางปฏบตทถกตอง เพอน าผลการประเมนไปปรบใชในการจดท างบประมาณครงตอไป โดยค านงถงความคมคาของการใชงบประมาณเปนส าคญ

3.10 ภำคประชำสงคมและเอกชน

3.10.1 มลนธสถาบนสงแวดลอมไทย เปนองคกรพฒนาเอกชนมภารกจในดานการวจยและด าเนนกจกรรมดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการพฒนาอยางยงยนทงในระดบประเทศและนานาชาต สรางระบบสารสนเทศททนสมยและเชอถอไดเพอเผยแพรขอมลและน าไปใชประโยชนได

24

3.10.2 บรษท ปตท. จ ากด มหาชน เปนบรษทเอกชนทประกอบธรกจกาซธรรมชาต น ามน ปโตรเคมและการกลนรายใหญของประเทศไทย มการกจกรรมทเกยวของกบการอนรกษดนและน า โดยรวมมอกบมลนธชยพฒนา ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร และกรมพฒนาทดนจดการประกวดการพฒนาและรณรงคการใชหญาแฝกทกป ส าหรบบคคล ชมชน สถาบนการศกษา หนวยงานภาครฐ รฐวสาหกจ และหนวยงานเอกชน 3.10.3 หอการคาไทย (The Thai Chamber of Commerce)เปนองคการทกอตงขนเพอสงเสรมการด าเนนวสาหกจ โดยท าหนาทใหค าปรกษาและขอเสนอแนะแกสมาชกเกยวกบเศรษฐกจ การคา การบรหาร อตสาหกรรม เกษตรกรรม และการเงน พรอมทงใหค าปรกษาและขอเสนอแนะแกรฐบาลเพอประโยชนแกเศรษฐกจและสงคมของชาตโดยรวม ไดด าเนนโครงการ 1 ไร 1 แสน เปนการผนกก าลงรวมกนของเครอขายหอการคา และ มหาวทยาลยหอการคาไทย โดยแนวคดในการด าเนนโครงการดงกลาว ไดน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาประยกตใช โดยเนนใหเกษตร พงพาตนเองเปนหลก และใชทรพยากรการเกษตรทมอยในพนทใหเกดประโยชนสงสด สงเสรมการผสมผสาน (Integrated Farming) ดวยระบบอนทรยการเกษตร เพอลดตนทนการใชปยเคมและยาปราบศตรพชผสานกบภมปญญาชาวบานทมอยดงเดม โดยมหลกการทส าคญ คอการสรางตนแบบการ ทดลองการปฏบตในเชงประจกษจากกลมเครอขายผน า เกษตรกรทประสบความส าเรจเปนผถายทอดประสบการณ อาท เครอขายวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยอบลราชธาน เครอขายวสาหกจชมชนเกษตรอนทรต าบลบานดง ฯลฯ เปนแกนน า เพอจดท าเปนคมอการเรยนรในการท านาทจะใชเปนต าราใหเกษตรกรทสนใจในการเขารวมโครงการฯ ในทอน ๆ ตอไป

3.10.4 มลนธชยพฒนา มอ านาจหนาทในการสนบสนนการด าเนนงานตามโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารและโครงการพฒนาอนๆ โดยน าเอาแนวคดและทฤษฎเรองดน น า การพฒนาและฟนฟปาไม การพฒนาและอนรกษทรพยากรธรรมชาต ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปนแนวทางในการพฒนา โดยมวตถประสงคเพอชวยเหลอประชาชนในดานเศรษฐกจและสงคมใหมคณภาพชวตทดขน และใหสามารถชวยเหลอตวเองและพงตนเองได

3.10.5 มลนธโครงการหลวง (Royal Project Foundation) คนควาวจยเพอหาชนดและพนธพชและสตวทเหมาะสมกบสภาพภมสงคมบนพนทสง การเพมผลผลตและคณภาพของผลผลตโดยการปรบปรงวธการปฏบตใหเหมาะสม และการพฒนาฟนฟและอนรกษปาตนน าล าธาร 3.10.6 สภาเกษตรกรแหงชาต มอ านาจหนาทในการเสนอตอคณะรฐมนตร เพอก าหนดนโยบายการสงเสรมและการพฒนาความเขมแขงแกเกษตรกร และองคกรเกษตรกร ตามแนวเศรษฐกจพอเพยง การผลต การแปรรป การตลาด และการคมครองพนทเกษตรกรรม การท าเกษตรแบบผสมผสาน ระบบวนเกษตร ระบบเกษตรธรรมชาต ระบบไรนาสวนผสม ระบบเกษตรอนทรย และเกษตรกรรมรปแบบอน ตลอดจนการใหค าปรกษาและขอเสนอตอคณะรฐมนตรในการแกไขปญหาของเกษตรกร การพฒนาเกษตรกรรม รวมทงการอนรกษและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 3.10.7 สมาคมอนรกษดนและน าแหงประเทศไทย รวมมอกบสถาบนการศกษาและหนวยงานตาง ๆ ของรฐและเอกชนในการใหค าแนะน าและบรการ ดานการส ารวจ ศกษาวจย ออกแบบทางดานการอนรกษดนและน า การจดการทรพยากรทดน

25

3.10.8 สมาคมดนและปยแหงประเทศไทย สนบสนน แลกเปลยน วเคราะหและใหค าปรกษาแนะน าวชาการดานดนและปย สรางความเขาใจทถกตองดานดนและปย และสรางเครอขายนกวชาการและรวบรวมองคความรดานดนและปย

3.11 หนวยงำนดำนกำรสอสำร

กรมประชำสมพนธ มอ านาจหนาทในการสงเสรมและเผยแพรขาวสาร และความรเกยวกบนโยบายและการด าเนนงานของรฐบาลในดานการเกษตรและสงแวดลอม การประชาสมพนธนโยบายและการด าเนนงานของภาครฐในเรองดน น า ปาไม สกลมเปาหมาย ทงน เพอสงเสรมความเขาใจอนดระหวางหนวยงานของรฐกบประชาชน และระหวางประชาชนดวยกน และเพอสะทอนความคดเหนจากประชาชนสรฐบาล นอกจากน ยงด าเนนการประชาสมพนธภารกจดงกลาวภายนอกประเทศ เพอประโยชนในดานความมนคงและเพอสงเสรมความสมพนธอนดกบตางประเทศ

3.12 กลไกกำรท ำงำนรวมกนของภำครฐ สถำบนทำงวทยำศำสตร กำรศกษำ เอกชนและประชำสงคม

จากกระบวนการแปลงประเดนการพฒนาส าคญสม ตหนวยงานและพนท ตามรปท 1 พบวาการมสวนรวม หรอการท างานรวมกนของภาครฐ สถาบนทางวทยาศาสตร การศกษา เอกชน และประชาสงคมมสวนรวมใน 3 มต คอ มตของการด าเนนงานเฉพาะเรอง (Agenda) มตของการด าเนนงานเชงยทธศาสตรกระทรวง (Function) และมตของการด าเนนงานเชงยทธศาสตรจงหวด/กลมจงหวด (Area) 4. กำรใชทดน ทรพยำกรดน และควำมเสอมโทรม

4.1 กำรใชทดน

จากขอมลของส านกงานเศรษฐกจการเกษตร การใชทดนเพอการเกษตรของประเทศไทย ป 2554 ดงตารางท 2 พบวา เนอทประเทศไทย 320.69 ลานไร เปนเนอทใชประโยชนทางการเกษตร 149.24 ลานไร คดเปนรอยละ 46.54 รองลงมาคอ เนอทปาไม 107.24 ลานไร คดเปนรอยละ 33.44 และเนอทนอกภาคการเกษตร 64.20 ลานไร คดเปนรอยละ 20.02

ในเนอทใชประโยชนทางการเกษตร 149.24 ลานไร พบวา เปนทนา 69.98 ลานไร พชไร 31.14 ลานไร สวนไมผล ไมยนตน 34.90 ลานไร สวนผก ไมดอก/ไมประดบ 1.39 ลานไร ทท าการเกษตรอน ๆ 11.80 ลานไร

26

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2555)

รปท 1 กระบวนกำรแปลงประเดนกำรพฒนำส ำคญสมตหนวยงำนและพนท

กระบวนการแปลงประเดนการพฒนาส าคญสมตหนวยงานและพนท

ยทธศาสตรชาต

แผนชาต นโยบายรฐบาล

แผนบรหารราชการแผนดน

แผนการด าเนนงานเฉพาะเรองเรอง

คณะกรรมการระดบชาต

คณะอนกรรมการ

หนวยงาน

ทองถน

เอกชน/ชมชน

แผนแมบทเฉพาะเรอง

แผนการด าเนนงาน

เชงยทธศาสตรกระทรวง กระทรวง

กรม

ยทธศาสตร จงหวด/กลมจงหวด

0 แผนการด าเนนงาน เชงยทธศาสตรจงหวด/กลมจงหวด

จงหวด

หนวยงาน

ทองถน

เอกชน

ภมภาค

พนท

ภาคชมชน/ประชาสงคม

Agenda Function Area

27

ตำรำงท 3 กำรใชทดนเพอกำรเกษตรของประเทศไทย ป 2554

ประเภทกำรใชทดน เนอท รอยละ

เนอทใชประโยชนทางการเกษตร 149,246,428 46.54 นาขาว 69,985,657 21.82 พชไร 31,149,384 9.71 สวนไมผล ไมยนตน 34,907,433 10.88 สวนผก ไมดอก/ไมประดบ 1,394,684 0.43 ทท าการเกษตรอน ๆ 11,809,270 3.68 เนอทใชประโยชนนอกภาคการเกษตร 64,209,430 20.02 เนอทปาไม 107,241,030 33.44

รวม 320,696,888 100.00

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2554)

4.2 ทรพยำกรดนและควำมเสอมโทรม

ทรพยากรดนทเกดในบรเวณตาง ๆ ของประเทศไทยมลกษณะแตกตางกน สรปโดยภาพรวมไดดงน (ส านกส ารวจและวจยทรพยากรดน, http://oss101.ldd.go.th/web_soils_for_youth/s_thailand2.htm )

1. ทรพยากรดนในภาคเหนอ สภาพพนทโดยทวๆ ไปเปนเทอกเขาสงสลบกบทราบระหวางหบเขา หรอทราบบรเวณสองฝงแมน าสายใหญ ลกษณะดนทพบสวนใหญเปนดนทมพฒนาการไมมากนก ในดนยงคงมธาตอาหารทเปนประโยชนตอพชอยในระดบทไมต าจนเกนไป ดนในบรเวณทราบหรอคอนขางราบเปนดนทมศกยภาพทางการเกษตรอยในระดบปานกลางถงสง แตขอจ ากดของพนทภาคเหนอทส าคญคอ เปนพนทลาดชนเชงซอน มพนทภเขาและเทอกเขาตางๆ ทมความลาดชนมากกวารอยละ 35 ขนไป ครอบคลมเปนบรเวณกวางขวาง ซงพนทเหลานจดวามความเสยงตอการชะลางพงทลายสง ไมเหมาะสมส าหรบท าการเกษตร

2. ทรพยากรดนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สภาพพนทเปนทลมสลบกบทดอน วตถตนก าเนดดนสวนใหญเกดจากการสลายตวผพงอยกบทของหนตะกอน หรอเปนชนสวนของหนตะกอนทผพงและถกเคลอนยายมาในระยะทางไมไกลนก ลกษณะดนทพบสวนใหญมกจะเปนดนทมพฒนาการสง มความอดมสมบรณต า ดนมโอกาสขาดแคลนน าไดงาย เนองจากเนอดนเปนทรายจด นอกจากนยงมดนทมปญหาในการใชประโยชนทางดานการเกษตรอกดวย เชน ดนเคม ดนทราย ดนมกรวดศลาแลงปนอยในระดบตน สงผลใหศกยภาพของดนทางการเกษตรสวนใหญอยในเกณฑคอนขางต าหรอต า

3. ทรพยากรดนในภาคกลาง สภาพพนทโดยทวไปเปนทราบลมของแมน าเจาพระยา แมน าทาจน แมน าแมกลอง และล าน าสาขา ท าใหมพนทราบตอเนองกนเปนบรเวณกวาง วตถตนก าเนดดนสวนใหญเปนพวกตะกอนน าพา ดนในแถบนจงมศกยภาพทางการเกษตรอยในระดบคอนขางสง ประกอบกบพนทการเกษตรสวนใหญอยภายใตระบบชลประทาน การใชประโยชนทดนจงมประสทธภาพมากกวาภาคอนๆ แมวาจะมปญหาดนเปรยวอยบาง

28

4. ทรพยากรทดนในภาคใต ลกษณะดนทพบสวนใหญในภาคใต เปนดนทอยในสภาพอากาศทคอนขางชน เนองจากสภาพภมประเทศทมลกษณะเปนแหลมหรอแผนดนยนลงไปในทะเล มพนทชายฝงทะเลเปนแนวยาวทงสองดาน ตอนกลางมเทอกเขาสงทอดตวเปนแนวยาวเหนอ -ใต และมสภาพภมอากาศเปนแบบรอนชนมฝนตกชกสม าเสมอ ดนในพนทดอนสวนใหญเปนดนทมพฒนาการมาก มการชะลางสง ความอดมสมบรณอยในเกณฑต า จดไดวาเปนดนทมศกยภาพทางการเกษตรต าถงคอนขางต า

ดนปญหาประเทศไทย ดนทมปญหาของประเทศไทยแบงไดเปน 6 ประเภท ไดแก ดนเคม ดนทราย ดนตน ดนเปรยวจด

หรอดนกรมก ามะถน ดนอนทรยและดนในพนททมความชนสง (กรมพฒนาทดน และสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2555) ตามรปท 2 และตารางท 4

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2555)

รปท 2 ดนปญหำหลกของประเทศไทย

29

ตำรำงท 4 เนอทดนทมปญหำในประเทศไทย (จ ำแนกตำมสภำพพนทจรง)

ดนทมปญหำ เนอท (ไร รอยละของพนท

ประเทศไทย 1) ดนเคม 14,393,467 4.49 1.1) ดนเคมชายทะเล 2,660,983 0.83 1.1.1) ดนเคมชายทะเลทมศกยภาพเปนดนเปรยว 2,242,685 0.70 1.1.2) ดนเคมชายทะเลทไมมศกยภาพเปนดนเปรยว 418,298 0.13 1.2) ดนเคมบกในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 11,506,882 3.59 1.2.1) ดนเคมทมผลกระทบจากเกลอมาก 332,251 0.10 1.2.2) ดนเคมทมผลกระทบจากเกลอปานกลาง 3,836,342 1.20 1.2.3) ดนเคมชายทมผลกระทบจากเกลอนอย 7,338,289 2.29 1.3) ดนเคมบกในภาคอนโดยมากพบในภาคกลาง 225,602 0.07 2) ดนทรำย 12,769,833 3.98 2.1) ดนทรายในพนทลม 3,021,092 0.94 2.1) ดนทรายในพนทดอนทไมมชนดานอนทรย 9,162,955 2.86 2.1) ดนทรายทมชนดานอนทรย 585,786 0.18 3) ดนตน 43,365,620 13.52 3.1) ดนปนลกรง และดนปนกรวด 32,551,354 10.15 3.1) ดนปนปนมารล 1,888,497 0.59 3.1) ดนปนเศษหน 8,925,769 2.78 4) ดนเปรยวจด 5,510,144 1.72 4.1) ดนเปรยวจดทพบชนดนกรดก ามะถน ในระดบตนกวา 50 ซม. 870,493 0.27 4.2) ดนเปรยวจดทพบชนดนกรดก ามะถน ในระดบลกปานกลาง 50 -100 ซม.

2,211,060 0.69

4.3) ดนเปรยวจดทพบชนดนกรดก ามะถน ในระดบลก 100-150 ซม. 2,428,591 0.76 4) ดนอนทรย 265,348 0.08 4) ดนในพนททมควำมลำดชนสง 96,006,984 29.94

ทมา: กรมพฒนาทดน, 2549 ก อางถงในกรมพฒนาทดน และสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2555)

นอกจากน กรมพฒนาทดนไดศกษาขอจ ากดของทรพยากรดนเพอการพฒนาการเกษตรทยงยน Land Resource Constraints for Sustainable Agriculture in Thailand (P.Moncharoen, T.Vearasilp and H.Esrawan, 1999) โดยประเมนขอจ ากดของทดน (Land Constraints) และชนคณภาพของทดน (Land Quality Class) จากการศกษาท าใหทราบขอจ ากดของทดนโดยขอจ ากดทมากทสด หรอรอยละ 29.91 คอพนทลาดชน (Steep lands) รองลงมาเปนดนทมศกยภาพในการอมน าต า (low water holding capacity) และ impede drainage รอยละ 27.59 และ 20.61 ตามล าดบ นอกจากน พบวา พนทท าการเกษตรเพยง 6.6% ทมขอจ ากดเพยงเลกนอยจดอยในชนคณภาพทสองและสาม สวนพนททเหลอ ประมาณ 26% จ าเปนตองมมาตรการจดการดนเพอสรางความมนคงทางอาหาร ตารางท 6

30

ตำรำงท 5 พนทขอจ ำกดของทดนและชนคณภำพของทดน

Class code

Land Resource Stress Inherent Land Quality Class Kind Area (km2) Percent Class Area (km2) Percent

25 Continuous moisture stress IX 24 Continuous low temperatures VIII 23 Steep lands 154608 29.91 VIII 154608 29.92 22 Shallow soils 17925 3.47 VII 21 Salinity/alkalinity 3657 0.71 VII 20 High organic matter 748 0.14 VII 22330 4.32 19 Low water holding capacity 142607 27.59 VI 18 Low moisture & nutrient status 7808 1.51 VI 17 Acid sulfate conditions 4089 0.79 VI 16 High P, N & organic retention VI 15 Low nutrient holding capacity 16915 3.27 VI 171421 33.16 14 Excessive nutrient leaching 26006 5.03 V 13 Calcareous, gypseous condition 7063 1.37 V 12 High aluminum V 11 Seasonal moisture stress 10340 2.00 V 43410 8.40 10 Impeded drainage 91057 20.61 IV 9 High anion exchange capacity IV 8 Low structural stability IV 91057 17.61 7 Seasonal low temperature III 6 Minor root restriction layer 27836 5.38 III 5 Seasonal excess water 2234 0.43 III 30070 5.82 4 High temperatures II 3 Low organic matter II 2 High shrink/swell potential 4040 0.78 II 4040 0.78 1 Few constraints I

Total 516933 100 100

ทมา: Moncharoen, Vearasilp and Esrawan, (1999)

31

ทมา: Moncharoen, Vearasilp and Esrawan, (1999) รปท 3 แผนทขอจ ำกดของทดนและชนคณภำพทดนของประเทศไทย ความเสอมโทรมของทรพยากรดนในประเทศไทยเกดขนใน ๒ รปแบบ ดงน

1) ความเสอมโทรมทางกายภาพ การใชเครองจกรกลทมน าหนกมากในพนทเกษตรกรรมมการไถพรวนบอยครงขน ท าใหโครงสรางของดนถกท าลาย ดนอดตวแนนสงผลใหเกดชนดานเชอมแขงในชนดนไถพรวนยากตอการใหน าซมผานลงไปในดน เมอเวลาฝนตกดนจะดดซบน าไดนอยลงเกดน าเออทผวหนาดนมากขนเปนผลใหเกดน าไหลบา (water runoff) ทผวหนาดนมากขน จงเปนสาเหตใหเกดการชะลางพงทลายของดนมากขน 2) ความเสอมโทรมทางเคม บรเวณทมการสะสมของเกลอในดนสงจะท าใหเกดการเปลยนแปลงทางเคม เนองจากระบวนการเคลอนยายของสาร เชน การแพรกระจายและการเคลอนทของเกลอในชนดน พบมากในพนทดนเคมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การเพมขนของพนทดนกรดก ามะถนในพนทราบภาคกลาง เนองจากการระบายน าออกจากพนท การเพมขนของดนเคม และดนกรมก ามะถน เนองจากกจกรรมการเพาะเลยงสตวน าชายฝง ทงหมดนเกดขนจากกระบวนการตาง ๆ ทเกดขนทางเคม เชน กระบวนการ acidification ในพนทดนกรดบรเวณทราบภาคกลาง กระบวนการ Salinization ในพนทดนทมการสะสมเหลก และมงกานสท าใหเกดดนลกรง และกระบวนการ Leaching ทน าสามารถน าธาตอาหารในดนออกไปจากดน ท าใหดนมธาตอาหารพชลดลงได

32

สาเหตทท าใหเกดปญหาความเสอมโทรมของดน

ทรพยากรดนและทดนของประเทศไทยเสอมโทรมอยางรวดเรวเนองจากสาเหตดงตอไปน 1) การขาดความรเรองดนและการจดการทดนทด เกษตรกรมความรในเรองดนและทดนนอยมากโดยเฉพาะเรองการไถพรวน ระบบการปลกพช การจดการพนทการใชปยเคมและสารเคมตาง ๆ การท าการเกษตรในพนทสงและพนทดอนยงนยมการเพาะปลกขนลงตามแนวความลาดชนของพนท ท าใหมอตราการชะลางพงทลายหนาดน และธาตอาหารในดนบางสวนถกชะลางพดพาไปจากพนทเปนปรมาณสง 2) การใชปยเคม ปยเปนปจจยการผลตทมบทบาทส าคญตอการพฒนาผลผลตทางการเกษตร การเพมประสทธภาพของผลผลตโดยใชปยเคมเปนวธเรงดวนและใหผลรวดเรว สารเคมยงเปนปจจยการผลตทมความจ าเปนและมแนวโนมความตองการเปนปรมาณมากขนทกป การใชปยเคมของเกษตรกรอยางไมถกตองทงในดานปรมาณชนดของปยและเวลาทเหมาะสมในการใสป ยไดสงผลตอการสนเปลองในการซอปยจากตางประเทศ เพมปรมาณการปนเปอนของธาตอาหารพช และสารเคมในแหลงน าท าใหดนเสอมโทรมลง ปรมาณปยทไมเปนประโยชนจะสญเสยไปโดยการถกชะลางไปในแหลงน าธรรมชาตท าใหเกดมลภาวะทางน าตามมา 3) การปนเปอนของสารพษในดน ดนเปนแหลงรองรบสงปฏกลทไดจากวสดเหลอใชทางการเกษตร ทางอตสาหกรรม และจากชมชน นอกจากนดนยงไดรบผลกระทบโดยตรงและทางออมจากการใชสารเคมทางการเกษตร และผลกระทบจากการใชปยเคมทางการเกษตร 4) ดนมปญหาพเศษ กรมพฒนาทดนไดท าการศกษาจ าแนกดนทมขอจ ากด กระจายตามลกษณะภมประเทศทแตกตางกน ดนแตละประเภทนมขอจ ากดในการใชเพอการเกษตร จงจ าเปนตองมการปรบปรงและแกไขปรบปรงดนหรอจดการเพมใหสามารถน ามาใชประโยชน

ผลกระทบจากความเสอมโทรมของทรพยากรดนและการใชทดน

ความเสอมโทรมของทรพยากรดนและการใชทดน สงผลทางตรงและทางออมตอทรพยากรสงแวดลอมและระบบนเวศนอยางหลกเลยงไมได กรมพฒนาทดนไดรายงานและแบงผลกระทบไวเปน 3 ดาน ไดแก 1) ผลกระทบทางดานกายภาพ ทเกดจากการใชทดนและการจดการทดนท ไมเหมาะสม โดยเฉพาะการท าใหเกดการชะลางพงทลายของหนาดน ซงเปนสวนทมความอดมสมบรณสง หนาดนเหลานจะถกชะลางทบถมเปนตะกอนแหลงน า ซงประมาณวามถงปละ 27 ลานตน กอใหเกดการตนเขนตามแหลงน า รฐตองเสยคาใชจายในการขดลอกตะกอนและเกษตรกรตองใชปยเคมในการบ ารงดนเพมขน สงผลใหมการปนเหลอนของสารเคมทงในดนและน ามากขน - พนทสง เปนพนททมความลาดชนมากกวา 35 เปอรเซนต ขนไป และ/หรอพนททมความสงมากกวา 500 เมตร จากระดบน าทะเลขนไป ซงสวนใหญเปนปาตนน าล าธาร ปญหาการใชประโยชนทดนมสภาพการชะลาง พนททพบในทกภาค - พนทดอน เปนพนททมความลาดชนตงแต 2-35 เปอรเซนต มสภาพพนทโดยทวไปเปนลกคลน สวนใหญใชปลกพชไร ไมผลและไมยนตน (บางบรเวณเปนปาตนน าล าธาร หรอเปนปาสงวน) ปญหาการใชประโยชนดนตนหรอดนลกรง ดนทราย ดนมสภาพการชะลางพงทลาย

33

- พนทราบลม เปนพนททมความลาดชนนอยกวา 20 เปอรเซนต ปกตใชท านาหรอเปนทลมน าขง ปญหาการใชประโยชน ดนเปรยวจดสวนใหญพบในภาคกลางทงรงสต ดนกรดพบมากในภาคใต ดนเคม สวนใหญพบในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดนทรายพบในทกภาค ดนเหมองแรรางสวนใหญพบในภาคใต พนทผานการท าเหมองแร 2) ผลกระทบจากเศรษฐกจ ความเสอมโทรมของดนสงผลกระทบโดยตรงตอผลผลตทางการเกษตร โดยในแตละปเกษตรกรทมพนทชะลางพงทลายจะมผลผลตลดลงถงประมาณ 25 เปอรเซนตจากผลผลตเดม ธาตอาหารพชในดนสญเสยไปมมลคาถง 3774.37 ลานบาท และกระทบตอเกษตรกรถง 34 ลานคน หรอประมาณ 60 เปอรเซนตของประชากรทงประเทศ 3) ผลกระทบดานสงคม เกษตรกรมรายไดทางการเกษตรลดลง เนองจากกระบวนการผลตและรายไดลดลง มการบกรกพนทปาไมมากขน เพอขยายพนทท ากนและตองการพนททมความอดมสมบรณสง บางกลมตองอพยพเขาเมองเพอหางานท า ทงสองประเดนดงกลาวนเปนเหตใหเกดปญหาและผลกระทบทางดานสงคมดานตาง ๆ ตามมา

การศกษา/ประเมนความเสอมโทรมของทดนของประเทศไทย

- ป ค.ศ. 1994 เปนการศกษาดานการประเมนความเสอมโทรมของทดนครงแรกของประเทศไทย โดยกองอนรกษดนและน า กรมพฒนาทดน (Potisuwan,1994) ไดรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลความเสอมโทรมของทดนของประเทศไทยในดานกายภาพ (ทตง อากาศ ภาคภมศาสตรของไทย ลกษณะภมประเทศ) นโยบายดานการจดการทดน ดานท ดน (สภาพการใชทดน ประเมนความเหมาะสมของทดน พนทดนมความอดมสมบรณต า ดนปญหา ภยแลง การชะลางพงทลายของดน นยามและการเกดดนปญหา ระดบความรนแรงของการชะลางพงทลายของดน ผลกระทบของการชะลางพงทลายของดนตอการปลกพช การศกษาตะกอนทเกดจากการชะลางพงทลายของดนในเขอน) การอนรกษดนและน า ตำรำงท 6 ผลกระทบกำรชะลำงพงทลำยของดน จำกกำรศกษำในป ค.ศ. 1994

Categories Soil loss (ton/ha/year)

Area Million ha Land use

Very slight 0.0016-0.16 18.99 Forest, paddy Light 0.16 14.44 Forest, rubber, orchards, paddy Moderate 0.8 4.144 Rubber, orchards, field crops, forest & field

crops Severe 3.2 6.82 Rubber, orchards, field crop, forest+field

crop, shifting cultivation Very severe >16 6.26 Field crop, forest+shifing cultivation field

crop Others - 0.73 Coastal area, mangrove forest, shrimps

farm, etc. Total - 51.40

ทมา: Potisuwan (ค.ศ. 1994)

34

ตำรำงท 7 กำรสะสมของตะกอนดนจำกกำรชะลำงพงทลำยของดนในเขอนจำกกำรศกษำในป 1994

เขอน

D.A. Km.

Capacity mcm.

Ann. Sediment Ton/yr.

Depth of erosion mm/yr.

Useful life+ (Year)

Bhumibol 26,386 13,462 12,000,000 0.36 700 Ubolratana 11,980 2,550 7,788,084 0.13 200 Huai Seng 144 19 98,000 0.68 60

Huai Kuddent 45 2.8 2,960 0.07 250

ทมา: Potisuwan (1994) - ป 1995-1997 กรมพฒนาทดนรวมกบ FAO และ the International Soil Reference and Information Center (ISRIC) ด าเนนโครงการ Assessment of the Status of Human-induced Soil Degradation in South and Southeast Asia (ASSOD) มวตถประสงคเพอพฒนาองคความรเกยวกบสถานะของทรพยากรดนและทดนและแนวโนมของความเสอมโทรมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต และสรางความเขมแขงใหกบประเทศในการประเมนความเสอมโทรมของดน (G.W.J. van Lynden and L.R. Oldeman, 1997) ซงการประเมนความเสอมโทรมครงนไดใชหลกการประเมนเดยวกบการประเมนความเสอมโทรมของดนในระดบโลก หรอ Global Assessment of the Status of Human-induced Soil Degradation (GLASOD) โดยการศกษาในระดบภมภาคท าใหไดขอมลทละเอยดกวา ซงไดก าหนดสาเหตของความเสอมโทรม (Dominant degradation type) ไดแก การชะลางพงทลายของดนโดยน า (Water erosion) การชะลางพงทลายของดนโดยลม (Wind erosion) ความเสอมโทรมทางกายภาพ (Physical deterioration) และความเสอมโทรมทางเคม (Chemical deterioration) (รปท 4) จากผลการศกษาพบวาประเทศไทยมพ นท ไดรบผลกระทบจาก Water erosion 15%, Chemical deterioration >30% (25.5 million ha) และ Physical Deterioration 7.3 million ha

- ป ค.ศ. 1999 กองส ารวจดน กรมพฒนาทดน ประเมนความเสอมโทรมทดนของประเทศไทย An Assessment of Land Degradation in Thailand (Sunan kunaporn, Pichai Wichaidit, Taweesak Vearasilp, Kanitasri Hoontakul, Hari Eswaran, 1999) ประเมนความเสอมโทรมของทดนโดยมสาเหตหลกไดแก การชะลางพงทลายของดน (Water erosion) ความเสอมโทรมทางกายภาพ (Physic) ความเสอมโทรมทางเคม (Chemical) ความเสอมโทรมทางชวภาพ (Biological) จากการศกษาพบวามพนททไดรบผลกระทบจากความเสอมโทรมของทดนตามระดบความรนแรง ตามตารางท 8

35

ทมา: ISRIC (ค.ศ.1998)

รปท 4 กำรประเมนควำมเสอมโทรมของทดนโครงกำร ASSOD

ตำรำงท 8 กำรศกษำควำมเสอมโทรมของทดนในป 1999

Factors Intensity

Slight Moderate Severe Km2 % Km2 % Km2 %

Water erosion 1,885 0.4 26,804 5.3 305,386 59.9 Physical 19,963 3.9 43,523 8.5 60,180 11.8 Chemical 10,254 2.0 6,501 1.3 20,615 4.0 Biological 10,031 2.0 3,045 0.6 1,727 0.3

ทมา: kunaporn, Wichaidit, Vearasilp, Hoontakul, Eswaran, (ค.ศ. 1999)

36

การชะลางพงทลายของดนในประเทศไทย

กรมพฒนาทดน ประเมนพบวาพนทสวนตางๆ ของประเทศไทยมอตราการสญเสยดนอยระหวาง 0-50 ตนตอไรตอป โดยแตละภาคจะมอตราการสญเสยดนมากนอยแตกตางกนไป ขนอยกบลกษณะของดน รวมทงปจจยดานลกษณะภมอากาศ ภมประเทศ พชพรรณทขนปกคลมพนท และมาตรการในการอนรกษดนและน า ทงนภาคใตเปนพนททมการกรอนของดนสงกวาภาคอน พนทสวนใหญมการสญเสยดนอยระหวาง 0-50 ตนตอไรตอป ภาคเหนอพนทสวนใหญมการสญเสยดนอยระหวาง 0-38 ตนตอไรตอป ภาคกลางพนทสวนใหญมการสญเสยดนอยระหวาง 0-17 ตนตอไรตอป ภาคตะวนออกพนทสวนใหญมการสญเสยดนอยระหวาง 0-16 ตนตอไรตอป ภาคตะวนตกมพนทสวนใหญมการสญเสยดนอยระหวาง 0-10 ตนตอไรตอป และภาคตะวนออกเฉยงเหนอมการสญเสยดนต าทสด สวนใหญอยระหวาง 0-4 ตนตอไรตอป เมอน าอตราการสญเสยดนขางตนมาประเมนเปนมลคาการสญเสยธาตอาหารพชในตะกอนดนทถก ชะลางไปทวทงประเทศ โดยแสดงในรปของปยจะมมลคาสงถง 8,468.5 ลานบาทตอป คดเปนการสญเสยในรปของปยยเรย 1,293.6 ลานบาทตอป ปยทรปเปลซเปอรซลเฟต 2,337.5 ลานบาทตอป และปยโพแทสเซยมคลอไรด 4,837.4 ลานบาทตอป ความรนแรงของอตราการสญเสยดนในประเทศไทย แบงไดตามตารางท 9 ตำรำงท 9 ควำมรนแรงของอตรำกำรสญเสยดนในประเทศไทย

ระดบความรนแรง อตราการสญเสยดน

รายละเอยดความรนแรง ตน/ไร/ป มลลเมตร/ป

นอยมาก (Very slight) 0-2 0-0.96 - นอย (slight) 2-5 0.96-2.4 การกรอนของดนเกดเปนพนทนอยกวา

รอยละ 20 ปานกลาง (moderate) 5-15 2.4-7.2 การกรอนของดนท าใหความตองการใน

การจดการดนผดไปจากเดม หรอตองเสยคาใชจายเพมมากขน แตดนยงมขดความสามารถใชปลกพชไดเหมอนเดม

รนแรง (severe) 15-20 7.2-9.6 ขดความสามารถของดนส าหรบปลกพชลดลงและตองเสยคาใชจายในการจดการดนสงหรอใชเวลานานมากในการปรบปรงคณภาพดนใหปลกพชไดเชนเดม

รนแรงมาก (very severe) มากกกวา 20 มากกวา 9.6 เกดการกรอนแบบรองลกใหเหนทวไป

ทมา: พทยากร (2551) ก อางถงในกรมพฒนาทดน และสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2555)

37

การปองกนแกไขปญหาการชะลางพงทลายของดนโดยมาตรการอนรกษดนและน า หลกการส าคญในการอนรกษดนและน า คอ ลดแรงกดชะของตวการกรอน ลดความสามารถใน

การเคลอนยายตะกอนดน เสรมสรางความอดมสมบรณของดนและเพมสมรรถนะทางอทกวทยาของดน ทงนแนวทางลดการชะลางพงทลายของดนมหลายวธ ทงวธทางกล วธทางพช และวธทางกลรวมกบวธทางพช ซงแตละวธจะมความเหมาะสมกบสภาพพนทแตกตางกน รวมทงมคาใชจายในการจดการมากนอยแตกตางกนไปดวย (กรมพฒนาทดน และสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2555)

วธทางกล คอ การปรบสภาพของพนทเพอลดความยาวและความลาดชนของพนท ซงจะเปนการลดความสามารถในการเคลอนยายตะกอนของดน วธการนตองใชเทคนคความร แรงงาน เครองมอ และงบประมาณสง ประกอบดวย การยกรองตามแนวระดบ การท ารองน าตามแนวระดบ การท าคนดน การท าคนดนเบนน า การท าคนดนรบน ารปครงวงกลมและรปสเหลยมคางหม ก าแพงหน ขนบนไดดน ขนบนไดดนส าหรบไมผล ครบน าขอบเขา ฐานปลกไมผลเฉพาะตน คนชะลอความเรวของน า ทางระบายน า บอน าในไรนา บอดกตะกอน การไถพรวนนอยครง การปลกพชโดยไมไถพรวน

วธทางพช คอ การใชพชชวยลดการกรอนของดน โดยพชจะชวยลดแรงปะทะของน าฝนทกระท าตอดน ลดอตราเรวของน าไหลบา ซงจะเปนการชวยลดพลงของน าในการเคลอนยายตะกอนดน และชวยใหน าทไหลผานหนาดนมเวลาซมลงไปในดน นอกจากน ยงชวยเพมอนทรยวตถใหแกดน ท าใหดนจบตวกนด มโครงสรางทดขน ซงจะเปนการชวยเพมความสามารถในการซมซาบของดน ท าใหน าซมลงสชนลางของดนไดดขน ประกอบดวย การปลกพชคลมดน การคลมดน การปลกพชปยสด การปลกพชสลบเปนแถบในไรนา การปลกพชสลบเปนแถบขวางทางลม การปลกพชตามแนวเพอแกแถบพชหลก การปลกพชแซม การปลกพชหมนเวยน การปลกพชเหลอมฤด การปลกพชระหวางแถบไมพมบ ารงดน การท าคนซากพช การปลกแถบหญาเพออนรกษดนและน า 5 ทรพยำกรปำไมและควำมเสอมโทรม

เนอทปาไมของประเทศไทยในป 2553 มจ านวน 99.2 ลานไร คดเปนรอยละ 30.9 % ของพนททงหมดของประเทศมการบกรกท าลายพนทปาไม ซงพบวาการบกรกท าลายพนทปาไม พ.ศ. 2554 ทงสน 61,063 ไร เพมขนรอยละ 26.9 จากป พ.ศ. 2552 ตามตารางท 9

ตำรำงท 10 พนทปำไมผลดใบของประเทศไทยทถกบกรกท ำลำย ระหวำงป พ.ศ. 2552-2554

หนวยงำนรบผดชอบ พนทปำถกบกรกท ำลำย (ไร) รอยละ (+เพมขน/-ลดลง)

เมอเทยบกบป 2552 2552 2553 2554 2553 2554

กรมปาไม 19,361 27,436 44,110 +43.26 +59.03 กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช 22,237 19,897 16,645 -10.52 -16.34 กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง 591 487 308 -17.67 -36.68 รวมพนทปาถกบกรกท าลาย 42,189 48,120 61,063 +14.24 +26.90

ทมา กรมปาไม 2554ข อางถงใน ส านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2555)

38

โดยมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง จากรอยละ 53.3 ในป 2504 ซงอยในระดบต ากวาเกณฑทจะรกษาสมดลของระบบนเวศ พนทปาตนน าอยในขนวกฤตถง 14 ลานไร สงผลใหการเกดอทกภยและปญหาภยแลง รวมทงการขาดแคลนน ามความรนแรงเพมขน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 2555: 10) The Global Mechanism (2012) เสนอใหพจารณาแนวทางการจดการปาไมอยางยงยนเพอแกไขปญหาความเสอมโทรมของทดน และถอวาทรพยากรปาไมเปนองคประกอบทส าคญในการเชอมโยงอนสญญา Rio Convention เขาดวยกน อยางไรกตามจากสถานการณการลดลงของพนทปาไมจงเปนความทาทายหนงทจะสงผลกระทบตอการด าเนนงานของอนสญญาทง 3 อนสญญา รวมทงอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย ดงนนจงมความจ าเปนทตองขยายกจกรรม และสนบสนนภารกจของหนวยงานตาง ๆ ทงภาครฐและเอกชนในการอนรกษ และฟนฟทรพยากรปาไม ซงผลทไดรบจะเกดประโยชนในวงกวางครอบคลมเปาหมายของอนสญญาทงดานความหลากหลายชวภาพ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย

6. ทรพยำกรน ำ ควำมตองกำรและกำรบรหำรจดกำร สภาวะการเปลยนแปลงเปนทะเลทราย ความเสอมโทรมของทดน และภยแลง ลวนเกยวของกบ

น าอยางหลกเลยงไมได โดยทปญหาการเปลยนแปลงเปนทะเลทราย ความเสอมโทรมของทดน และภยแลงท าใหการใชทดนดอยประสทธภาพลงไป ไมเกดความยงยน และปญหาการขาดแคลนน าจะเปนตวเรงใหเกดกระบวนการแปรสภาพเปนทะเลทรายเรวขน (UNCCD, 2012)

คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) มค าสงท ๘๕/๒๕๕๗ ลงวนท ๓ กรกฎาคม ๒๕๕๗ แตงตงคณะกรรมการก าหนดนโยบายและการบรหารจดการทรพยากรน า เพอก าหนดกรอบนโยบายและแผนงานการบรหารจดการทรพยากรน า การปองกนและแกไขปญหาอทกภย ภยแลง และคณภาพน าของประเทศใหเปนไปอยางมเอกภาพและบรณาการ จงไดจดท ารางแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรน าขน เพอใชเปนกรอบแนวทางในการบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศ มแนวทางในการด าเนนงานทงใชสงกอสราง และไมใชสงกอสราง ทงมาตรการเชงรกและเชงรบเพอแกไขปญหาตามความจ าเปนเรงดวนและบรบทของแตละพนท ประกอบดวย ๖ ยทธศาสตร คอ

๑. ยทธศาสตรการจดการน าอปโภคบรโภค ๒. ยทธศาสตรการสรางความมนคงของน าภาคการผลต (เกษตรและอตสาหกรรม) ๓. ยทธศาสตรการจดการน าทวมและอทกภย ๔. ยทธศาสตรการจดการคณภาพน า ๕. ยทธศาสตรการอนรกษฟนฟสภาพปาตนน าทเสอมโทรมและปองกนการพงทลายของดน ๖. ยทธศาสตรการบรหารจดการ

คณะรฐมนตรมมต เมอวนท 7พฤษภาคม ๒๕๕๘ดงน ๑. ใหความเหนชอบแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรน า (ป พ.ศ.๒๕๕๘-

๒๕๖๙) ตามทคณะกรรมการก าหนดนโยบายและการบรหารจดการทรพยากรน าเสนอ เพอใหหนวยงานทรบผดชอบน าไปใชเปนแนวทางในการด าเนนงานดานการบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศตอไป

๒. พจารณามอบหมายใหคณะกรรมการทรพยากรน าแหงชาต (กนช.) น าแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรน า (ป พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๙) ไปปฏบต ตลอดจนเรงรดด าเนนการตามขอเสนอแผนการปรบปรงองคกร เพอใหมบทบาทเปนหนวยงานรบผดชอบการบรหารจดการทรพยากรน าใน

39

ประเทศ (National Water Board) ทสามารถบรหารจดการและสงการหนวยงานดานทรพยากรน าของประเทศไดอยางเปนเอกภาพ และปรบปรงใหคณะกรรมการลมน าเปนกลไกทมประสทธภาพในการสะทอนความตองการของภาคการพฒนาในพนท และสามารถเสรมสรางการมสวนรวมและเอกภาพในการบรหารจดการน าภายในลมน าของประเทศไดอยางมประสทธภาพ

ส าหรบความตองการใชน าทกภาคสวน (ป พ.ศ. 2552) ปละ 152,151 ลานลกบาศกเมตร เปนความตองการน าเพอการเกษตรสงถง 106,169 ลานลกบาศกเมตร หรอรอยละ 65 ของความตองการน าทงหมด ในจ านวนน อยในเขตทมแหลงเกบกกน าและระบบชลประทานอยแลว 45,054 ลานลกบาศกเมตร สวนทเหลออก 61,116 ลานลกบาศกเมตร เปนความตองการน าเพอการเกษตรทอยนอกเขตชลประทานโดยอาศยน าฝนเปนหลก รองลงไปเปนการใชน าเพอการรกษาระบบนเวศรอยละ 18 เพอการอปโภคบรโภครอยละ 15 การอตสาหกรรมรอยละ 1.6 และการปศสตวรอยละ 0.4 และกรมชลประทานไดมการพฒนาแหลงเกบกกน าขนาดตาง ๆ ไดแก อางเกบน าขนาดใหญ อางเกบน าขนาดกลาง และอางเกบน าขนาดเลกมความจรวม 76,002 ลานลกบาศกเมตร และในสวนของการพฒนาพนทชลประทานมพนทชลประทาน รวมทงสน 29.60 ลานไร หรอคดเปนรอยละ 22.71 ของพนทถอครองทางการเกษตร (กรมชลประทาน, 2554)

นอกจากการพฒนาแหลงน าในภารกจของกรมชลประทานแลว ยงมหนวยงานอนๆ ภายใตกระทรวงเกษตรและสหกรณทด าเนนงานพฒนาแหลงน าขนาดเลก ซงโครงการพฒนาแหลงน าขนาดเลกเปนโครงการพฒนาแหลงน าทกประเภททเปนงานขนาดเลกซงมลกษณะแตกตางกนไป การพฒนามวตถประสงคเพอใหราษฎรในหมบานทมปญหาขาดแคลนน าไดมน าใชเพยงพอกบความตองการขนพนฐาน โดยมเปาหมายของการพฒนาเพอใหมน าส าหรบอปโภคบรโภค เพอใหมน าส าหรบการเลยงสตว เพอใหมน าส าหรบการปลกพชผกในฤดแลง เพอใหมน าส าหรบการเลยงปลา เพอใหสามารถเสรมการท านาหรอปลกพชไดปละ 1 ครง จะใชระยะเวลาการด าเนนการกอสรางไมเกน 1 ป และไมมการจายคาชดเชยส าหรบทดน และบางหนวยงานก าหนดใหผไดรบผลประโยชนจากการพฒนาโครงการตองเปนผรบผดชอบตนทนในการพฒนาโครงการ เชน สมทบเงน หรอแรงงานกอสราง จายคาด าเนนงานโครงการ เปนตนรวมถงโครงการแหลงน าในไรนานอกเขตชลประทาน ขนาด 1,260 ลกบาศกเมตร ของกรมพฒนาทดน โดยมวตถประสงคเพอเพมประสทธภาพการเกบกกน าไวใชในพนทท าการเกษตร บรรเทาปญหาภยแลง และเพมเพมผลผลตและรายไดใหแกเกษตรกร ซงเกษตรกรมสวนรวมออกคาใชจายบอละ 2,500 บาท โดยกรมพฒนาทดนเปนหนวยงานรบผดชอบด าเนนการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยกรมพฒนาทดนไดจดประชมชแจงสถานพฒนาทดนทวประเทศ ประชาสมพนธขอมลผานสอตางๆ เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ ทงสวนกลาง ทองถน และบนอนเทอรเนตรวมทงประสานงานกบหนวยงานในพนท เชน อบต. หมอดนอาสา และผน าในทองถน เพอชแจงท าความเขาใจใหความรกบเกษตรกร และส ารวจความตองการของเกษตรกรทมความสนใจใหแสดงความจ านงเขารวมโครงการดวยความสมครใจ (กรมพฒนาทดน, 2549)

7. ภยแลงและกำรบรหำรจดกำร

ภยแลงของประเทศไทยสามารถแบงออกเปนภยแลงทเกดขนในสภาพพนทเกษตรน าฝนและทเกดขนในพนทเกษตรชลประทาน ซงมรายละเอยดดงน ภยแลงทเกดขนในพนทเกษตรกรรมอาศยน าฝนเปนสภาวะทเกดจากการขาดแคลนน าส าหรบการเพาะปลกพชในชวงฤดฝนหรอชวงฤดแลง มผลกระทบตอการเจรญเตบโตของพชในชวงระยะเวลาตาง ๆ เปนผลใหพชชะงกการเจรญเตบโต ผลผลตลดลง ซงม

40

ผลกระทบตอเกษตรกรและเศรษฐกจของชาตโดยรวม ภยแลงทเกดขนในพนทเกษตรชลประทาน ถงแมเปนพนทสงน าส าหรบการเพาะปลกแตสภาวะทเกดการขาดแคลนน าส าหรบการเพาะปลกในชวงเวลาใดเวลาหนงของชวงการเพาะปลกพชสามารถเกดไดเชนกน เชน ปรมาณน าในอางเกบน ามนอย สดสวนการใชน าดานอนเพมขน ซงมผลท าใหการเจรญเตบโตของพชชะงก ท าใหผลผลตลดลงและหรอตายไปในทสด (ธนวฒน, 2555)

7.1 สถำนกำรณภยแลง

กรมอตนยมวทยา (2554) ไดใหขอมลเกยวกบภยแลวไววาความแหงแลงเปนปญหาหลกทส าคญอยางหนงของประเทศไทย สาเหตของภยแลงมหลายสาเหต ทงปญหาน าไมเพยงพอและการกระจายของฝนไมทวถง ซงความเชอมโยงกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในปจจบนท าใหโลกรอนมากขน ท าใหพนททเคยมฝนตกกลบแหงแลงและพนททเคยแหงแลวกลบมฝนตก ส าหรบฝนแลงในประเทศไทยสวนใหญเกดจากฝนแลงและทงชวง ซงฝนแลงเปนภาวะปรมาณฝนตกนอยกวาปกตหรอฝนไมตกตองตามฤดกาล ภยแลงในประเทศไทยสวนใหญมผลกระทบตอการเกษตรกรรม โดยเปนภยแลงทเกดจากขาดฝนหรอฝนแลงในชวงฤดฝน และเกดฝนทงชวงในเดอนมถนายนตอเนองเดอนกรกฎาคมพนททไดรบผลกระทบจากภยแลงมาก ไดแก บรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลาง เพราะเปนบรเวณทอทธพลของมรสมตะวนออกเฉยงใตเขาไปไมถงและถาปใดไมมพายหมนเขตรอนเคลอนผานในแนวด งกลาวแลวจะกอใหเกดภยแลงรนแรงมากขน นอกจากพนทดงกลาวแลว ยงมพนทอน ๆ ทมกจะประสบปญหาภยแลงเปนประจ าดงตารางท 9

ตำรำงท 11 พนททไดรบผลกระทบจำกภยแลงของประเทศไทย

ภาค/เดอน เหนอ ตะวนออกเฉยงเหนอ กลาง ตะวนออก ใต ฝงตะวนออก ฝงตะวนตก

ม.ค. ฝนแลง ก.พ. ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ม.ค. ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง เม.ย. ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง พ.ค. ฝนแลง ม.ย. ฝนทงชวง ฝนทงชวง ฝนทงชวง ฝนทงชวง ก.ค. ฝนทงชวง ฝนทงชวง ฝนทงชวง ฝนทงชวง

ทมา: กรมอตนยมวทยา http://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=78

นอกจากน จ านวนหมบานทประสบภาวะภยแลงมแนวโนมเพมขนอยางรวดเรวเมอพจารณาสถตภาวะภยแลงในประเทศไทยระหวางป พ.ศ. 2532 ถงป พ.ศ. 2554 พบวาจ านวนหมบานทประสบภยแลงมแนวโนมสงขนอยางรวดเรวโดยเฉลยมจงหวดทประสบภยแลงในแตละปถง 61 จงหวด โดยในปพ.ศ. 2554 มจงหวดประสบภยแลง 54 จงหวดและในป พ.ศ.2555 (ระหวางเดอนมกราคม - มถนายน) มพนทประสบภยแลงทงสน 26 จงหวด ไดแก พนทประสบภยแลงมากจ านวน 1 จงหวด คอ จงหวดอทยธาน พนทประสบภยแลงปานกลาง จ านวน 25 จงหวด ภาคเหนอ ไดแก จงหวดเชยงใหม ล าพน พะเยา เชยงราย แมฮองสอนนครสวรรค ก าแพงเพชร และเพชรบรณ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก จงหวดนครราชสมา สรนทร ศรสะเกษ อบลราชธาน ยโสธร ชยภม อ านาจเจรญ ขอนแกน เลย

41

หนองคาย มหาสารคาม และจงหวดนครพนม ภาคกลาง ไดแก จงหวดราชบร และประจวบครขนธ ภาคตะวนออก ไดแก จงหวดจนทบร ปราจนบร และสระแกว ทงนสถานการณภยแลงในชวงตนป พ.ศ.2555 มภาวะทไมรนแรงและมพนทนอยกวาชวงเดยวกนของป พ.ศ. 2554 เนองจากปรมาณน าในเขอนในป พ.ศ. 2555 มมากกวา ป พ.ศ. 2554 อยประมาณรอยละ 4 และมภาวะฝนทงชวงไมรนแรงอยางไรกตามเมอพจารณาถงความผนผวนของสภาพภมอากาศทสงผลใหมปรมาณฝนในประเทศไทยทไมแนนอนประกอบกบสดสวนพนทกกเกบน าตอความตองการใชน าในภาคสวนตางๆ ยงคงไมพอเพยงและระบบกระจายน าเพอการใชประโยชนทยงไมครอบคลมตอความตองการใชน าในดานอปโภคบรโภคภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรมดงนนการจดการปญหาภยแลงซงกอใหเกดภาวะขาดแคลนน าทงดานน าอปโภคบรโภคและน าเพอการเกษตรมความจ าเปนตองไดรบความรวมมอจากหนวยงานตางๆทเกยวของเขามามสวนรวมในการแกไขปญหาและวางแผนบรหารจดการตอไปในอนาคต (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2555) นอกจากนยงมการศกษาทเกยวของกบผลกระทบของภยแลง โดย อดสร (2550) อางในกรมอตนยมวทยา (2554: 15) ไดประเมนผลกระทบของสภาวะฝนในชวงมรสมตะวนออกเฉยงเหนอของป 2548 โดยวธ GMINEของประเทศไทย พบวาพนทสวนใหญของภาคใตของประเทศไทยสามารถสามารถปลกพชไดโดยไมมผลกระทบตอสภาวะแหงแลง โดยมสภาวะความแหงแลงอยในเกณฑคอนขางแลงถงแลงบางเดอน สวนบรเวณประเทศไทยตอนนบซงไมมผลกระทบตอสภาวะความแหงแลงคอทางตอนบนของภาคเหนอและบรเวณตะวนตกเฉยงใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลางตอนลาง และภาคตะวนออก ซงพนทสวนใหญของบรเวณทกลาวมานมสภาวะความแหงแลงอยในเกณฑปกตถงความชนเกนความตองการ

7.2 กำรบรหำรจดกำรภยแลง

แผนบรณาการการจดการแกไขปญหาภยแลง ป 2558 มแนวทางด าเน นงานภายใต 4 ยทธศาสตร ไดแก การปองกนและลดผลกระทบ การเตรยมพรอมรบภย การจดการในสภาวะฉกเฉน และการจดการหลงการเกดภย ซงมรายละเอยดดงน - การปองกนและลดผลกระทบ เนนมาตรการในเรองระบบเฝาระวงและคาดการณสถานการณภยแลง ตลอดจนการแจงเตอนลวงหนาใหประชาชนทราบ โดยมกรมอตนยมวทยา ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (GISDA) สถาบนสารสนเทศทรพยากรน าและการเกษตร (องคกรมหาชน) เปนหนวยงานหลก และมกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กรมประชาสมพนธ ศนยเตอนภยพบตแหงชาต จงหวด อ าเภอ และองคกรปกครองสวนทองถน เปนหนวยงานแจงเตอน และสอสารใหประชาชนรบทราบ - การเตรยมพรอมรบภย เนนมาตรการในเรองการเตรยมพรอมส าหรบการจดหาน าเพอชวยเหลอผประสบภยแลง โดยเนนความส าคญเรองน าเพอการอปโภคบรโภคเปนอนดบแรก โดยมกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กรมชลประทาน กรมทรพยากรน า กรมทรพยากรน าบาดาล การประปาสวนภมภาค การประปานครหลวง องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยทหาร เปนหนวยรบผดชอบ รวมทงส านกงานต ารวจแหงชาต เตรยมความพรอมในการดแลความปลอดภยในชวตและทรพยสนและกระทรวงสาธารณสขดแลสขภาพประชาชนในชวงฤดแลง

42

- การจดการในสภาวะฉกเฉน ด าเนนการโดยจดตงศนยบญชาการเหตการณในแตระดบ แบงเปนระดบภมภาค ผวาราชการจงหวดเปนศนยกลางในการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาภยแลงตามแผนปฏบตการของจงหวด และระดบสวนกลางใหทกสวนราชการสนบสนนแผนการปฏบตการของจงหวดในกรณทผวาราชการจงหวดรองขอ และกรณทหนวยงานมแผนการด าเนนการในพนทจงหวดใหประสานการด าเนนการกบผวาราชการจงหวดกอนทกครง เพอปองกนการทบซอน และใหกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย เปนหนวยงานกลางประสานแผนการด าเนนงานของหนวยงานตาง ๆ และรายงานเสนอคณะรฐมนตร - การจดการหลงการเกดภยพบต เนนการด าเนนการตามมาตรการในเรองของการใหความชวยเหลอประชาชนในดานตาง ๆ ใหเกดความทวถงมากทสด ทงในเรองเงนชดเชยตามระเบยบกฎหมายทเกยวของ การจางแรงงาน การสงเสรมอาชพใหกบประชาชนทไดรบผลกระทบ โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงแรงงาน จงหวด อ าเภอ และองคกรปกครองสวนทองถนเปนหนวยงานรบผดชอบ

นอกจากนกระทรวงเกษตรและสหกรณไดมแนวทางการบรหารจดการน าในชวงฤดแลง โดยการจดล าดบความส าคญของกจกรรมการใชน า คอ 1) จดสรรน าเพอการอปโภคบรโภค 2) เพอรกษาระบบนเวศในชวงฤดแลง 3) เพอการเกษตรกรรม โดยจดสรรน าเพอส ารองไวสนบสนนการเพาะปลกฤดฝนและจดสรรน าเพอการเพาะปลกฤดแลง และ 4) เพอการอตสาหกรรม ท งนไดมมาตรการงดสงน าเพอการเพาะปลกขาวนาปรงในพนทลมน าเจาพระยาและลมน าแมกลอง รวมถงอางเกบน าทมการบรหารใจลกษณะเชงเดยว ซงมการวางแผนปรบตวและบรรเทาผลกระทบในระดบจงหวด อ าเภอ ต าบล หมบาน มการส ารวจประเมนปรมาณน าตนทน วเคราะหสมดลน า การมสวนรวมในการปรบลดรอบการผลต การรกษาสภาพการเจรญเตบโตของไมผล ลดความสญเสยทเกดจากการใชน า และการใหความรการใชน าอยางประหยดและมคณคา โดยปรบปรงประสทธภาพการใชน าในกจกรรมการเกษตรของกลมผใชน า 8. กำรประเมนพนทเสยงตอกำรแปรสภำพเปนทะเลทรำย

จากการวเคราะหพนททมโอกาสเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทราย (สรนทร, 2549) วเคราะหจากวธของ Malezewski (1999) และ Eastman (1999) โดยการก าหนดคาถวงน าหนก (Ranking Weighting) ของแตละปจจย ซงในการศกษาครงนใช 4 ปจจย ไดแก พนทแลงซ าซาก ขอมลดนปญหา การชะลางพงทลายของดน และ การใชประโยชนทดน ตามล าดบความส าคญ คอ ถาคาถวงน าหนกมาก แสดงวาปจจยมความส าคญและเกยวของกบการแปรสภาพเปนทะเลทรายมาก ถาคาถวงน าหนกนอย แสดงวาปจจยมความส าคญและเกยวของกบการแปรสภาพเปนทะเลทรายนอย นอกจากน ไดก าหนดคะแนนของประเภทขอมลของแตละปจจย โดยประเภทขอมลทเปนสาเหตหรอเกยวของกบการแปรสภาพเปนทะเลทรายมาก จะใหคะแนนสง และขอมลทเปนสาเหตหรอเกยวของกบการแปรสภาพเปนทะเลทรายนอย จะใหคะแนนต า ซงปจจยและประเภทขอมลทน ามาใชโดยอาศยหลกเกณฑการประเมนความเสอมโทรมของทดน (GLASOD) และจากประสบการณของผเชยวชาญในดานตาง ๆ รวมกบขอมลจรงในแตละพนท

43

จากผลการศกษาพนทเสยงการแปรสภาพเปนทะเลทรายในประเทศไทย ไมมพนทเสยงในระดบสง จะมพนทเสยงในระดบปานกลาง นอย นอยมาก และไมเสยง สวนใหญอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงมพนทเสยงในระดบปานกลางประมาณ 9 ลานไร รองลงมาเปนภาคเหนอ 3.83 ลานไร ภาคกลาง 2.51 ลานไร และในภาคตะวนออก 1.24 ลานไร รายละเอยดตามตารางท 12

ตำรำงท 12 พนทเสยงตอกำรแปรสภำพเปนทะเลทรำยในประเทศไทย

ภาค ระดบความเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทราย

สง ปานกลาง นอย นอยมาก ไมเสยง รวม ลานไร % ลานไร % ลานไร % ลานไร % ลานไร %

เหนอ - 3.83 1.19 11.67 3.64 64.83 20.22 25.70 8.01 106.03 33.06 กลาง - 2.51 0.78 3.34 1.07 20.53 6.40 16.97 5.29 43.45 13.55 ตะวนออก - 1.24 0.39 3.76 1.17 11.84 3.69 4.65 1.45 21.49 6.70 ต ะ ว น อ อ ก เฉยงเหนอ

- 9.07 2.83 27.24 8.49 38.39 11.97 30.83 9.61 105.53 32.91

ใต - - 0.00 3.92 1.22 30.77 9.59 9.51 2.96 44.20 13.78 รวม - 16.65 5.19 50.03 15.60 116.36 51.87 87.66 27.33 320.70 100.00

ทมา: สรนทร ไวยเจรญ (2549)

แนวทางการปองกนและแกไขพนทเสยงการแปรสภาพเปนทะเลทราย

พนทเสยงการแปรสภาพเปนทะเลทรายท าใหเกดผลกระทบตอพนทเกษตร เชน ผลผลตลด พชผลเสยหาย หรอถงขนไมสามารถเพาะปลกได เพอลดความรนแรงและความเสยหายทจะเกดขน จงตองมแนวทางการปองกนและแกไขพนทเสยงการแปรสภาพเปนทะเลทราย ดงน

1) การเฝาระวงพนทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทราย โดยเฉพาะพนทเสยงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เนองจากมปจจยทท าใหเกดความเสยงหลายปจจยรวมกน เชน การแพรกระจายของคราบเกลอ ดนทราย ความแหงแลงและการปลกพชไร

2) การอนรกษพนทปา โดยเฉพาะพนทตนน าล าธาร ควบคมการเกดไฟปา การปลกปาทดแทน เนองจากปาไมท าใหเกดความชมชน ความหลากหลายทางชวภาพและรกษาสมดลของธรรมชาต

3) การอนรกษดนและน าทงในพนทเกษตรและพนทสง เชน การท าขนบนได การปลกหญาแฝก การปลกพชในแนวระดบ เปนตน เพอลดการชะลางพงทลายของดน ชะลดความเรวน าและเกบน าไวใตดน

4) การปรบปรงบ ารงดน ในพนทดนปญหาตาง ๆ เชน ดนเคม ดนเปรยว ดนทราย เปนตน

5) การจดท าระบบชลประทาน การสรางอางเกบน า เพอในการเกษตรและการอปโภคบรโภคเพอลดปญหาความแหงแลง แตตองมการบรหารจดการน า มาตรการตาง ๆ เพอใหการใชน าอยางประหยดและคมคา

6) สงเสรมและมมาตรการจงใจ เพอใหเกษตรกรไดจดท าระบบอนรกษดนและน าในพนท รวมถงการจดการดนทเหมาะสม

44

9. ปญหำ อปสรรคของกำรจดกำรทดนเสอมโทรมและภยแลงตำมกรอบกำรด ำเนนงำนตำมอนสญญำและควำมตองกำรพฒนำศกยภำพกำรด ำเนนกำร

9.1 กลไกควำมรวมมอระหวำงหนวยงำนภำครฐ สถำบนและผมสวนเกยวของ

กรมพฒนาทดน ในฐานะผรบผดชอบด าเนนงานตามพนธกจของอนสญญา จงไดตงส านกงานผประสานงานอนสญญาฯ (National Focal Point Office) ขนในกรมพฒนาทดน โดยมอธบด เปน National Focal Point ปจจบนส านกงานมสถานะเปนสวนงานอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย สงกด กองแผนงาน กรมพฒนาทดน

เนองจากคณะกรรมการอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย ทใชเปนกลไกก ากบการด าเนนงานตามอนสญญาฯ ทมอยเดมตามค าสงกระทรวงเกษตรและสหกรณท ๒๗๐/๒๕๕๓ ลงวนท ๑๘ มถนายน ๒๕๕๓ ซงมปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนประธานคณะกรรมการ มผแทนจากหนวยงานสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนคณะกรรมการ และรองอธบดกรมพฒนาทดนดานวชาการ (อธบดมอบหมาย) เปนเลขานการคณะกรรมการนน ตามสายงานขนกบคณะกรรมการนโยบายและแผนพฒนาการเกษตรและสหกรณของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงมเปาหมายการด าเนนงานทเนนการด าเนนงานดานการเกษตรเปนการเฉพาะ ท าใหทงในระดบคณะกรรมการอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายและคณะกรรมการนโยบายและแผนพฒนาการเกษตรและสหกรณของกระทรวงเกษตรและสหกรณ มกรรมการทยงไมครอบคลมความตองการในการด าเนนงานตามอนสญญาอยอกมาก เนองจากขาดหนวยงานตางกระทรวงทส าคญๆหลายหนวยงาน และอธบดกรมพฒนาทดน ซงมหนาทเปนผประสานงานอนสญญาฯไมไดท าหนาทเปนเลขานการของคณะกรรมการนโยบายและแผนพฒนาการเกษตรและสหกรณของกระทรวงเกษตรและสหกรณดงกลาว

จากการศกษาการจดตงกลไกบรหารการด าเนนงานระดบชาตของอนสญญา Rio อน ๆ ของประเทศไทย จากการเปรยบเทยบกลไกลการบรหารการด าเนนงานของอนสญญา Rio ไดแก อนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ พบวาอนสญญาฯ ดงกลาวมการจดตงคณะกรรมการในระดบชาตในการก าหนดแนวทาง นโยบายและมาตรการ และแผนงานทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และความหลากหลายทางชวภาพ ดงน

- คณะกรรมการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพแหงชาต จดตงขนตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2548

- คณะกรรมการนโยบายการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแหงชาต จดตงขนตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการด าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2550

การจดตงคณะกรรมการนโยบายการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายแหงชาตจะท าใหมกลไกในการก าหนดนโยบายและยทธศาสตร แผนงานและแนวทางการด าเนนงานในการปองกนและแกไขปญหาการแปรสภาพเปนทะเลทราย ความเสอมของทดน และภยแลง ตามกรอบของอนสญญาฯ เพอใหสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจ สงคม ผลประโยชนของประเทศ รวมทงขอตกลงระหวางประเทศ เกดการบรณาการการท างานระหวางกระทรวงเกษตรและสหกรณกบ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการตางประเทศกระทรวงการคลง และผทรงคณวฒในดาน

45

กฎหมาย ดานสงแวดลอม และดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย อนจะเปนประโยชนตอการพฒนาการด าเนนงานภายใตอนสญญา UNCCD ใหเกดประสทธภาพยงขน

รปท 5 แนวคดกำรพฒนำโครงสรำงกำรด ำเนนงำนอนสญญำฯ

9.2 เครองมอทำงนโยบำย

พระราชบญญตพฒนาทดน พ.ศ. 2551 เปนเครองมอทางกฎหมายทเกยวของกบการปองกนและแกไขปญหาความเสอมโทรมของทดนโดยตรง มบทบญญตใหหนวยงานของรฐสามารถเขาไปด าเนนการปองกนรกษาสภาพพนททมความเสยงตอการเกดแผนดนถลมและเกดการชะลางพงทลายของดนเพอใหเกดการใชทดนอยางมประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด ตลอดจนก าหนดมาตรการหามกระท าการใด ๆ รวมถงการท าใหทดนเกดการปนเปอนของสารเคมหรอวตถอนใด ดงนน พระราชบญญตพฒนาทดนจงเปนทงเครองมอทางกฎหมายและเครองมอทางนโยบายทสงเสรมใหเกดการอนรกษดนและน า การก าหนดบรเวณการใชทดน การควบคมการปนเปอนของสารเคมทจะท าใหดนเกดความเสอมโทรม อยางไรกตาม ความรความเขาใจตอพระราชบญญตพฒนาทดนยงมจ ากด การเสรมสรางความรความเขาใจสาระส าคญของพระราชบญญตพฒนาทดนตอผมสวนเกยวของ จะเปนแนวทางในการสงเสรมใหทกฝายเขาใจกลไกตาง ๆ ทมสวนเกยวของในการดแลรกษาทรพยากรดนและทดน นอกจากน ในสถานการณการขยายตวของพนทเมอง และอตสาหกรรมท าใหพนททมความเหมาะสมในการท าการเกษตรลดลงทดน แนวคดการปรบปรงพระราชบญญตพฒนาทดนใหเปนเครองมอชวยลดการสญเสยพนททางการเกษตร หรอปรบปรงเพอเพมประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย เปนสงทกรมพฒนาทดน ให

คณะรฐมนตร

คณะกรรมการชาตวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย

นายกรฐมนตร ประธานกรรมการ

รองนายกรฐมนตรกระทรวงเกษตรฯ รองประธานกรรมการ

ปลดกระทรวงทเกยวของเปนกรรมการ

กรรมการผทรงคณวฒ

ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ กรรมการและเลขานการ

กรมพฒนาทดน กรรมการและผชวยเลขานการ

46

ความส าคญ ดงนน การด าเนนงานภายใตอนสญญาฯ จงตองใชประโยชนจากเครองมอทางกฎหมายดงกลาว เพอเพมประสทธภาพในการด าเนนงานอนสญญาฯ

9.3 ระบบงบประมำณ

จากขอมล Thailand’s National Capacity Self-Assessment: UNCCD (2010) หรอ NCSA ระบถงขอจ ากดดานงบประมาณในการด าเนนการปองกน และฟนฟความเสอมโทรมของทดน และภยแลง ซงไดใหแนวทางในการหางบประมาณสนบสนนประเภทเงนกส าหรบการด าเนนงานดานการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย รวมถงการอนรกษดนและน า การพฒนาแหลงน า และการปลกปา นอกจากน อนสญญา UNCCD มงใหประเทศภาคสมาชกพฒนากรอบการบรหารจดการงบประมาณแบบบรณาการ (Integrated Investment Framework) เปนกระบวนการหนงทจะชวยพฒนาระบบงบประมาณในการด าเนนงานทเกยวของกบการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย ความเสอมโทรมของทดน และภยแลง ซงจะตองอาศยการมสวนรวมจากภาครฐ ภาคเอกชน องคกรการเงนระหวางประเทศ ในการก าหนดกรอบการจดสรรและบรหารงบประมาณในการด าเนนงาน นอกเหนอจากการใชงบประมาณภาครฐเปนหลก อยางไรกตามกระบวนการดงกลาวจ าเปนตองมกระบวนการด าเนนง านอยางชดเจน มกรอบการศกษา เชน การศกษาการใชงบประมาณทเกยวของกบ DLDD ในภาคสวนตาง ๆ ของประเทศไทย การใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอวดผลประโยชนของโครงการ DLDD หรอการขบเคลอนในเชงนโยบายหรอหนวยงานดานงบประมาณเพอพฒนากรอบการจดสรรงบประมาณทเกยวของกบ DLDD รวมถง การสรางความรความเขาใจและการมสวนรวมจากผมสวนเกยวของตาง ๆ

9.4 ควำมรควำมสำมำรถในกำรบรหำรจดกำร

จากขอเสนอแนะในการพฒนาความรความสามารถ และศกยภาพตาม NCSA (2010) ระบถงความส าคญในการพฒนา 5 ดาน ประกอบดวย 1) การศกษาและการสรางตระหนกตอสาธารณะ 2) การพฒนากลไกความรวมมอ 3) การสรางการมสวนรวมของผมสวนเกยวของ 4) การพฒนาขอมล ขอมลสารสนเทศ 5) การจดสรรทดนใหกบเกษตรกร

ทงนมแนวทางการด าเนนงานเพอใหบรรลผลส าเรจในแตละดานดงน 1) การขบเคลอนใหประเดนความเสอมโทรมของทดนเปนวาระระดบชาต รวมถงการ

จดท าแผนปฏบตการระดบชาตทมงพฒนาทรพยากรดน น า ปาไม และสรางการมสวนรวมจากผมสวนเกยวของ

2) การใหความร การฝกอบรมในเรองการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย ความเสอมโทรมของทดน ตอผเกยวของ

3) สรางการมส วนรวมของประชาชนในการม สวนรวมในการบรห ารจดการทรพยากรธรรมชาต

4) พฒนาระบบฐานขอมลสารสนเทศในการตดตามความเปลยนแปลงสถานะของความเสอมโทรมของทดน และปจจยทางดานสงคม เศรษฐกจ การเมองทมผลตอความเสอมโทรมดงกลาว

46

10. แผนปฏบตการแหงชาต

10.1 วสยทศน

ทรพยากรทดน น า และภยแลง มการบรหารจดการอยางมประสทธภาพและยงยน

10.2 เปาหมาย

หนวยงานและผมสวนเกยวของทกภาคสวน ตางใหความรวมมอปองกนตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลงอยางมประสทธภาพ

10.3 วตถประสงค (Objectives) 1.) สรางการมสวนรวมของหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรภาคประชาสงคมในการตอตาน

ความเสอมโทรมของทดนและภยแลง

2) เพมประสทธภาพการดาเนนงานเกยวกบการสรางความตระหนก ความร การพฒนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยและการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลงของประเทศไทย

3) พฒนากลไกและเครองมอสนบสนนและความสามารถในการดาเนนงานตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง

10.4 แผนการด าเนนงาน

แผนงานท 1. สรางความตระหนก ความร และแนวรวมสนบสนนการด าเนนการ

กจกรรมท 1 ผลตเอกสาร และขอมลความร เกยวกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน น า ปาไม และภยแลง ไดแก เอกสารการอนรกษดนและน า การปรบปรงบารงดน การปองกนการชะลางพงทลายของดน จดทาแผนทและรายงานการใชประโยชนทดน และสารวจดน เอกสารเทคโนโลยชวภาพ และเกษตรอนทรย เอกสารการปลกปา ปลกไมเศรษฐกจเพอรกษาสงแวดลอม เอกสารการอนรกษปาไมและความหลากหลายทางชวภาพ เอกสารการบรหารจดการทรพยากรน า เอกสารความรดานเกยวกบภยแลง เอกสารสถานการณน า ภยแลงและการจดการ

กจกรรมท 2 จดทาหลกสตรการศกษาเพอใชในการเรยนการสอนกบนกเรยน นกศกษาในดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง โดยหนวยงานดานการศกษาสามารถพฒนาหลกสตรจากองคความรจากการศกษาวจยของหนวยงานเอง หรอใชประโยชนจากผลผลตของกจกรรมท 1 มาพฒนาหลกสตรการศกษาดงกลาว

กจกรรมท 3 ประชาสมพนธดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน น า ปาไม และภยแลงผานสอกจกรรม เชน การจดนทรรศการ การรณรงค สอสงพมพ เชน วารสาร แผนพบ และสอมวลชน เชน การประชาสมพนธทางวารสาร หนงสอพมพ วทย โทรทศน

กจกรรมท 4 จดการประชมเสวนา และแลกเปลยนประสบการณความสาเรจในการจดการ ดน น า ปาไม ทกวนท 17 มถนายน ของทกป การจดกจกรรมรณรงคในวนตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายเปนกจกรรมทสงเสรมการมสวนรวมจากหนวยงานตาง ๆ ท งภาครฐ เอกชน องคกรภาคประชา

47

สงคม สถาบนวทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยแตละปสานกเลขาธการอนสญญาวาดวยการตอตานการ แปรสภาพเปนทะเลทรายจะกาหนดหวขอหรอประเดนสาคญเปนแนวทางในการจดการรณรงคในแตละประเทศ ทาใหผเขารวมการรณรงคไดรบทราบแนวคด หรอการพฒนาการดาเนนงานของอนสญญาฯ

กจกรรมท 5 จดกจกรรมการการประกวดผลการปฏบตงานทเปนเลศดานการจดการทดนน า ปาไม อยางยงยน การประกวดบทความ วาดภาพ สารคด หนงส น สนทรพจนเพอสรางการมสวนรวมในระดบเยาวชน นกเรยน นกศกษา และประชาชนทวไป ดานการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง)

กจกรรมท 6 พฒนาเครอขายประชาสมพนธเรองการตอตานความเสอมโทรมของทดนและการบรรเทาผลกระทบจากภยแลง รวมท งจดทาฐานขอมลเพอรวบรวมขอมลหนวยงาน จานวนเรอง กลมเปาหมายการประชาสมพนธดานการตอตานความเสอมโทรมของทดนและบรรเทาผลกระทบจากภยแลง

แผนงานท 2 สรางเครอขายของผมสวนเกยวของในการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

กจกรรมท 7 สรางความรวมมอกบหนวยงานเชยวชาญทางวทยาศาสตร ภาคประชาสงคมและเอกชนในดานการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง ซงนอกจากจะเปนการพฒนา การดาเนนงานใหครอบคลมในมตความเชยวชาญทแตละหนวยงานมอย ยงเปนการสรางการมสวนรวมใหกบสถาบนทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย (STI) และองคกรภาคประชาสงคม (CSO) ในการดาเนนงานดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กจกรรมท 8 จดการฝกอบรมในหลกสตรดานการอนรกษดนและน าใหกบบคลากรจากหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคกรภาคประชาสงคม เกษตรกรและประชาชนทวไป รวมถงการฝกอบรมวทยากร (Training for trainers) เพอใหความรถงความสาคญของทรพยากรดน การอนรกษดนและน า การปรบปรงบารงดน และสรางเครอขายผมสวนเกยวของในการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง ซงการจดเวทใหความรดงกลาวถอเปนสงทมความสาคญตอการพฒนาความสนใจ ความตระหนกถงความสาคญของทรพยากรดนของผเขารบการฝกอบรม ซ งไมจากดเฉพาะในกระทรวงเกษตรและสหกรณ เกษตรกร หรอหมอดนเทาน น ซงเครอขายในการจดกจกรรมดงกลาว จะเปนประโยชนในการพฒนาและสนบสนนการดาเนนงานดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลงในดานอนๆ เชน การประชาสมพนธ การพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย หรอการถายทอดเทคโนโลยตอไป

กจกรรมท 9 สรางการมสวนรวมของเกษตรกรในการขบเคลอนการพฒนาทดนในระดบทองถนรวมกบเจาหนาทของกรมพฒนาทดน และเพมขดความสามารถของหมอดนอาสาใหมความร ความเขาใจใหเทาทนสถานการณโลก ทมการเปลยนแปลง เคลอนไหวตลอดเวลา สามารถแลกเปลยนความร ประสบการณดานการพฒนาทดนและสามารถใหคาแนะนาแกเกษตรกรทมาขอรบบรการ ปรกษาปญหาเกยวกบทดนในพ นท/ชมชนของตนเองได

กจกรรมท 10 การสรางการมสวนรวม/สรางเครอขายในการจดการปาไม และแกปญหาไฟปาและหมอกควน เปนการสงเสรมใหชมชน เยาวชน ผนาเยาวชน องคกรและเครอขายในพ นทตระหนกถงความสาคญของทรพยากรปาไมและรวมมอในการปองกน อนรกษทรพยากรปาไม รวมท งการแกปญหาไฟปาและหมอกควนอยางมสวนรวม

48

กจกรรมท 11 คายวทยาศาสตรเยาวชน เปนกจกรรมพฒนาความรใหกบเยาวชนเพอสรางเครอขายเยาวชนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมท งดานทดน

แผนงานท 3 พฒนาขอมลและเครองมอทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

กจกรรมท 12 ประเมนความเสอมโทรมของทดนและพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายมงใชหลกการสหวทยาการเพอการศกษาครอบคลมท งดานกายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจสงคม และสงแวดลอมของกระบวนการความเสอมโทรมของทดน และการแปรสภาพเปนทะเลทราย ทาใหทราบแรงขบ (Drivers) หรอแรงกดดน (pressure) ทสงผลกระทบตอความยงยนในการใชทดน การหามาตรการในการปองกน ลดผลกระทบ และฟนฟปญหาความเสอมโทรมของทดน รวมท งการใชเครองมอ หรอ model ในการตดตามความเปลยนแปลงของทดน ซงจะเปนประโยชนในการพฒนาขอมลพ น ฐาน (Baseline) และการตดตามความเปลยนแปลงอยางตอเนอง ท งน ผลจากการประเมนจะเปนขอมลสาคญทจะถายทอดไปหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ รวมท งหนวยงานทมบทบาทสาคญในการกาหนดนโยบายของประเทศเพอใหเกดการสนบสนนมาตรการการปองกน ลดผลกระทบ และฟนฟปญหาความเสอมโทรมของทดนท งระบบ

กจกรรมท 13 ตดตามความเสอมโทรมของทดน ปาไม และพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายและภยแลง เปนกจกรรมทสงเสรมใหหนวยงานภาครฐทเกยวของกบดานดน น า ปาไม สถาบนทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย และองคกรภาคประชาสงคม พฒนาขอมลสถานการณทรพยากรดน น า ปาไม รวมท งเครองมอ หรอ Model ทสาคญในการระบสถานการณดงกลาวเพอเปนขอมลในการจดทารายงานแหงชาตของอนสญญาฯ

กจกรรมท 14 ประเมนมาตรการ/แนวปฏบตทเปนเลศในการจดการทดนอยางยงยนเพอหาวธการทเหมาะสมในการจดการกบปญหาความเสอมโทรมของทดน และรวบรวมขอมลทไดรบจากการประเมนโดยเฉพาะการประเมนในระดบพ นท และนามาจดทาฐานขอมลและระบบชวยในการตดสนใจในการบรหารจดการทรพยากรดน น า ปาไมอยางยงยน

กจกรรมท 15 สารวจและวเคราะหทรพยากรปาไม และตดตามการเปลยนแปลงพ นทปาไม ทาการสารวจและวเคราะหทรพยากรปาไม โดยนาเทคโนโลยดาน Remote Sensing หรอการสารวจระยะไกลโดยการนาภาพถายดาวเทยมในแตละชวงเวลามาทาการวเคราะหจาทาใหทราบถงตาแหนงการเปลยนแปลงพ นทปาไมไดรวดเรว รวมท งมขอมลสารสนเทศสาหรบการวเคราะหความเสยงของพ นทและเปนเครองมอในการตดสนใจของผบรหารในการจดการทรพยากรปาไม

กจกรรมท 16 พฒนาระบบการสารวจดน สารวจการใชทดนและการวางแผนการใชทดนใหมขอมลททนสมย พฒนาระบบใหสามารถเชอมโยงกบระบบทประเทศในอาเซยนสนบสนนการเขาสประชาคมอาเซยน รวมถงการพฒนาการเขาถงขอมลของผใชใหสะดวก รวดเรวมากยงข น

49

แผนงานท 4 สรางความยงยนในการใชทรพยากรดน น า ปาไม และการบรรเทาผลกระทบจากภยแลงอยางมประสทธภาพ

กจกรรมท 17 ดาเนนงานการบรหารจดการทรพยากรดนและน าอยางยงยนมแนวทางดาเนนการเกยวของดงน

(1) จดทาเขตการใชทดน (2) ปรบปรงฐานขอมลทรพยากรดน (3) วจยดน ปย เทคโนโลยชวภาพเพอเพมผลผลต (4) พฒนาหมอดนอาสา ยวหมอดน ยวชลกร (5) สรางและพฒนาเกษตรกรรนใหม (6) ศนยถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดน (7) คลนกเกษตรเคลอนท (8) สนบสนนโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (9) ฟนฟและปองกนการชะลางพงทลายของดน (10) จดทาระบบอนรกษดนและน าเกษตรในพ นทสง (11) ปรบปรงดนเปร ยว ดนเคม ดนกรด (12) พฒนาแหลงน าเพอการอนรกษดนและน า (13) สงเสรมการใชสารอนทรย ลดการใชสารเคม (14) กอสรางแหลงน าชมชน แหลงน าในไรนานอกเขตชลประทาน (15) การนาของเสยจากฟารมปศสตวไปใชประโยชนในพ นทเกษตรกรรม การแกปญหาน า

เสยจากฟารมสกร (16) การพฒนาแหลงน าและระบบชลประทาน และปรบปรงและเพมประสทธภาพการ

กกเกบน า (17) ฟนฟบรณะแหลงน าเพอปองกนและแกไขปญหาภยแลงและอทกภย (18) บรหารจดการองคกรลมน า 25 ลมน า การอนรกษ ฟนฟแหลงน า/พ นทชมน า เสนทาง

น าสาขา และพฒนาระบบโครงขายผนน า (19) กาหนดช นคณภาพลมน า (20) การพฒนาทรพยากรดนและน าเพอรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและลดโลกรอน

กจกรรมท 18 ดาเนนงานการเตอนภยและจดการภยแลง การประเมนพ นท เสยงภย การเตอนภยทางธรรมชาตและภยแลง การบรหารจดการน าในชวงฤดแลง การบรหารจดการภยแลงตามแผนบรณาการบรหารจดการภยแลงในแตละป รวมถงการทาระบบเตอนภยและเตรยมความพรอมปองกนภยและการขบเคลอนแผนปฏบตการและงบประมาณรองรบแผนแมบทปองกนและบรรเทาสาธารณภย

กจกรรมท 19 ด าเนนงานการบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางยงยน กจกรรมดงกลาวมแนวทางดาเนนการเกยวของดงน

(1) ฟนฟปาตนน าในพ นทวกฤต (2) ปลกปาฟนฟปาตนน า/ การฟนฟปาไม (3) ปองกนรกษาปาแบบบรณาการ (4) การจดการทดนปาไม

50

(5) วจยสงเสรมงานปาไม ทาฐานขอมลปาไม (6) สนบสนนโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (7) อนรกษทรพยากรปาไมแบบมสวนรวมจากทกภาคสวน (8) แกปญหาไฟปาและหมอกควน (9) การตดตามการเปลยนแปลงพ นทปา และเตอนภยพบตในพ นทอนรกษ (10) ปลกไมเศรษฐกจเพอฟนฟสภาพแวดลอม (11) การพฒนาทรพยากรปาไมเพอรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและลดโลกรอน

แผนงานท 5 พฒนากลไกและเครองมอสนบสนน และความสามารถในการด าเนนงานตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

กจกรรมท 20 จดต งคณะกรรมการระดบชาต คณะอนกรรมการ และคณะทางานอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย จากการเปลยนแปลงการดาเนนงานอนสญญาฯ ทจะตองมผมหนวยงานตาง ๆ เขามามสวนรวมในการดาเนนงานเพอตอตานความเสอมโทรมของทดน ภยแลง และสรางความยงยนของทรพยากรดน น า ปาไม การจดต งคณะกรรมการชาตของอนสญญาฯ จะเพมประสทธภาพในการดาเนนงานดงน

1) การประสานความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ ท งภายในและตางประเทศในการดาเนนงานตามอนสญญาฯ

2) การเตรยมการประชมสมชชาภาคอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย การประชมดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย การประชมตดตามการดาเนนงานของอนสญญาฯ และการประชมอน ๆ ภายใตอนสญญาฯ

3) จดทานโยบาย มาตรการ และแผนปฏบตการใหสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนการดาเนนงานของอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย เสนอตอคณะรฐมนตร เพอหนวยงานทเกยวของนาไปปฏบต 4) กากบการดาเนนงานการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย ใหเปนไปตามพนธกรณอนสญญาฯ

5) แตงต งคณะอนกรรมการ/คณะทางานในการดาเนนงานดานการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย การฟนฟความเสอมโทรม การจดการและอนรกษดน น า ปาไม และภยแลงตามความเหมาะสม

กจกรรมท 21 พฒนาศกยภาพของบคลากรในหนวยงานทเกยวของกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง ใหมทกษะ ความร เพอประสทธภาพในการปฏบตการ เชน ดานการพฒนาทดน การบรหารจดการทรพยากรน า การอนรกษปาไม การพยากรณอากาศและการเตอนภย รวมท งทกษะการวจย การประเมนสถานการณดวยเครองมอ หรอแบบจาลองตาง ๆ ทเกยวของ

กจกรรมท 22 บรณาการการดาเนนการตามอนสญญาระหวางอนสญญารโอ พฒนาการมสวนรวมในการทางานระหวางกน และการพฒนาโครงการดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน ภยแลงทสงผลประโยชนตออนสญญารโออน ๆ เชนชวยลดผลกระทบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หรอเพมความหลากหลายทางชวภาพ

51

กจกรรมท 23 ศกษาระบบงบประมาณทเกยวของกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง โดยมวตถประสงคเพอศกษาการใชงบประมาณโครงการภาครฐในกจกรรมทเกยวของกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง ซงจะทาใหทราบสดสวนงบประมาณในโครงการดานดน น า และปาไม เพอเปนพ นฐานในการพฒนาระบบงบประมาณ และเสนอมาตรการการวเคราะหโครงการทชวยสะทอนประโยชนของโครงการในเชงคณภาพอยางเปนระบบ เพอพฒนาการบรหารจดการงบประมาณทเกยวของกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลงใหมประสทธภาพ

กจกรรมท 24 ดาเนนโครงการเพอขอรบการสนบสนนจากกองทนสงแวดลอมโลก (GEF) และการพฒนาความรวมมอดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลงกบตางประเทศ การทกองทนสงแวดลอมโลกไดจดสรรงบประมาณสาหรบการดาเนนโครงการดานความเสอมโทรมของทดน โดยมสานกประสานความรวมมอระหวางประเทศ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานประสานงานหลกของ GEF จะทาใหเกดการทางานรวมกนระหวางหนวยงานปฏบตกบองคกรระหวางประเทศทมความเชยวชาญในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต เชน FAO UNDP และ UNEP เปนตน ทาใหเกดการพฒนากลไก และเครองมอในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย นโยบาย การพฒนาศกยภาพของหนวยงานอยางเปนระบบซงชวยสนบสนนการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง นอกจากน การพฒนาความรวมมอกบตางประเทศในกรอบความรวมมอตาง ๆ กเปนสวนหนงของการพฒนาทจะชวยยกระดบการดาเนนงานของอนสญญาฯ ใหเกดประสทธภาพ

52

ตารางท 13 กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ผลผลต และงบประมาณ

แผนงานท 1. สรางความตระหนก ความร และแนวรวมสนบสนนการด าเนนการ

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

1 . ผลตเอกสาร และขอมลความร เกยวกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน น า ปาไม และภยแลง

กรมพฒนาทดน กรมชลประทาน กรมปศสตว สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม กรมอตนยมวทยา กรมทรพยากรน า กรมปาไม กรมอทยานแหงชาตฯ กรมปองกนและบรรเทา สาธารณภย กรมประชาสมพนธ สภาเกษตรกรแหงชาต มลนธชยพฒนา สถาบนสงแวดลอมไทย

x x x x เอกสารและขอมลความรเกยวกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

2. พฒนาหลกสตรการศกษาเพอใชในการเรยนการสอนกบนกเรยน นกศกษาในดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา มหาวทยาลยราชภฏเลย สถาบนวทยาลยชมชน คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย สถาบนเทคโนโลยปทมวน

x x x x - หลกสตรการศกษาในระดบอดมศกษาดานตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง - หลกสตรการศกษาในระดบอดมศกษาดานการเกษตรตามแนวพระราชดาร - ชดองคความร/ชดหลกสตรวชาดาน

9.5

53

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

การทาเกษตรอนทรยตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง - ชดองคความร/ชดหลกสตรวชาดานการจดการดน การจดการธาตอาหารพช - ชดองคความรดานเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการภยพบตในประเทศอาเซยน - ชดองคความรวทยาศาสตรสงแวดลอม

3. ประชาสมพนธดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน น า ปาไม และภยแลง

กรมพฒนาทดน กรมชลประทาน กรมปศสตว สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม กรมอตนยมวทยา กรมทรพยากรน า กรมปาไม กรมอทยานแหงชาตฯ กรมปองกนและบรรเทา สาธารณภย กรมประชาสมพนธ สภาเกษตรกรแหงชาต มลนธชยพฒนา สถาบนสงแวดลอมไทย

x x x x สอความร ขาวสาร สาหรบประชาสมพนธดานการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง

4 . จ ดการรณ รงค ส ร างความตระหนกเนองในวนตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายโลก ( World Day to Combat Desertification)

กรมพฒนาทดน x x x x บคลากรจากหนวยงานภาครฐ เอกชน องคกรภาคประชาสงคม เกษตรกรและประชาชนทวไปมสวนรวมในการรณรงคในวนตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายโลก

0.48

54

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

5. สรางการมสวนรวมในระดบเยาวชน นกเรยน นกศกษา และประชาชนทวไป รวมท งการประกวดก า รป ฏ บ ต ท เป น เล ศ (best practices) ด านการตอต านความเสอมโทรมของทดนและภยแลง

กรมพฒนาทดน x x x x เครอขายหนวยงานประชาสมพนธเรองการตอตานความเสอมโทรมของทดนและการบรรเทาผลกระทบจากภยแลง

0.9

6. พฒนาเครอขายประชาสมพนธเรองการตอตานความเสอมโทรมข อ ง ท ด น แ ล ะ ก า ร บ ร ร เท าผลกระทบจากภยแลง

กรมพฒนาทดน x x x x เครอขายหนวยงานประชาสมพนธเรองการตอตานความเสอมโทรมของทดนและการบรรเทาผลกระทบจากภยแลง

-

55

แผนงานท 2 สรางเครอขายของผมสวนเกยวของในการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

7 . สรางความรวมมอกบหนวยงานเชยวชาญทางวทยาศาสตร ภาคประชาสงคมและเอกชน

กรมพฒนาทดน x x x x โครงการความรวมมอ/การประเมน/การศกษารวมกบหนวยงานเชยวชาญทางวทยาศาสตร ภาคประชาสงคมและเอกชน

8. ฝกอบรมบคลากรจากหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคกรภาคประชาสงคม เกษตรกรและประชาชนทวไป รวมถงฝกอบรมวทยากร (Training for trainers) ในหลกสตรดานการอนรกษดนและน า

กรมพฒนาทดน x x x x บคลากรจากหนวยงานภาครฐ เอกชน องคกรภาคประชาสงคม เกษตรกรและประชาชนทวไปไดรบความรในการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

0.45

9. จดทาและดาเนนโครงการพฒนาหมอดนอาสา

กรมพฒนาทดน

x x x x เกษตรกรทเขารวมเปนหมอดนอาสา 460

56

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

10. สงเสรมการมสวนรวม/สรางเครอขายในการจดการปาไม และแกปญหาไฟปาและหมอกควน

กรมอทยานแหงชาตฯ กรมปาไม

x x x x จานวนชมชนทมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม เยาวชนมสวนรวมในการอนรกษปาไม ราษฎรในชมชนไดรบการสงเสรมการจดการปาชมชน องคกรและเครอขายรวมในกจกรรมพฒนาปาไมในพ นท

11. คายวทยาศาสตรเยาวชน คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยสถาบนเทคโนโลยปทมวน คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหดล

x กจกรรมคายวทยาศาสตรสาหรบเยาวชน

1.49

57

แผนงานท 3 พฒนาขอมลและเครองมอทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

12 . ศกษาประเมนความเสอมโทรมของทดน ปาไม และพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายและภยแลง (Global project)

กรมพฒนาทดน รวมกบหนวยงาน ภาคตาง ๆ

x x ผลการประเมนความเสอมโทรมของทดนและพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทราย

งบประมาณ FAO จานวน 20

13. ตดตามความเสอมโทรมของทดน ปาไม และพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายและ ภยแลง (Global project)

กรมพฒนาทดน รวมกบหนวยงานภาค ตาง ๆ

x x Baseline และตวช วดความเปลยนแปลงความเสอมโทรมของทดน ปาไม และพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายและภยแลง

งบประมาณ FAO จานวน 1.34

14.พฒนาฐานขอมล และระบบชวยการตดสนใจในการบรหารจดการทรพยากรดน น า ปาไมอยางยงยน (Global project)

กรมพฒนาทดน รวมกบหนวยงาน ภาคตาง ๆ

x x ฐานขอมลและระบบชวยการตดสนใจในการบรหารจดการทรพยากรดน น า ปาไมอยางยงยน

งบประมาณ FAO จานวน

6.71

15. สารวจและวเคราะหทรพยากรปาไม และ ตดตามการเปลยนแปลงพ นทปา

กรมปาไม กรมอทยานแหงชาตฯ

x x x x แผนทปาไมไดรบการปรบปรง ใหมขอมลทเปนปจจบน

235.39

16. พฒนาระบบการสารวจดน สารวจการใชทดนและการวางแผนการใชทดน

กรมพฒนาทดน x x x x ขอมลการสารวจดน การสารวจการใชทดนและการวางแผนการใชทดนไดรบการพฒนา ปรบปรงขอมลเพอการใชประโยชนและพฒนาการเขาถงขอมลของผใชงาน

33.96

58

แผนงานท 4 สรางความยงยนในการใชทรพยากรดน น า ปาไม และการบรรเทาผลกระทบจากภยแลงอยางมประสทธภาพ

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

17.ดาเนนงานการบรหารจดการทรพยากรดนและน าอยางยงยน

กรมพฒนาทดน กรมชลประทาน กรมปศสตว สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม กรมทรพยากรน า กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย มลนธชยพฒนา สถาบนสงแวดลอมไทย

x x x x - พ นทเกษตรกรรมไดรบการปองกนการชะลางพงทลายของดน - พ นทเกษตรกรรมไดรบการฟนฟและปรบปรงดน - แหลงน าในไรนานอกเขตชลประทาน แหลงน าชมชน และแหลงน าเพอการอนรกษดนและน า - พ นทชลประทานเพมข นและปรมาณน ากกเกบเพมข น - แหลงน าทไดรบการฟนฟบรณะเพอปองกนและแกไขปญหาภยแลงและอทกภย -องคกรลมน าไดรบการบรหารจดการ และแหลงน า พ นทชมน าไดรบการอนรกษฟนฟ - เกษตรกรมรายไดเหนอความยากจน

59

กจกรรม หนวยงานรวมด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

18.ดาเนนงานการเตอนภยและจดการภยแลง

กรมพฒนาทดน กรมชลประทาน กรมทรพยากรน า กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย

x x x x - ขอมลพ นทเสยงภยและการเตอนภยธรรมชาตและภยแลง - แผนแมบทปองกนและบรรเทาภยแลง - ระบบประเมนความเสยงภยแลง

19.ดาเนนงานการบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางยงยน

กรมปาไม กรมอทยานแหงชาตฯ สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

x x x x - พ นทปาอนรกษไดรบการบรหารจดการ - พ นทปาไมไดรบการบรหารจดการ

60

แผนงานท 5 พฒนากลไกและเครองมอสนบสนน และความสามารถในการด าเนนงานตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน ปทด าเนนการ

ผลผลต ประมาณ

การงบประมาณ (ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

20.จดต งคณะกรรมการระดบชาต คณะอนกรรมการและคณะทางานอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย

กรมพฒนาทดน

x x คณะกรรมการระดบชาต คณะอนกรรมการและคณะทางานของอนสญญาฯ

21.พฒนาหนวยงานและศกยภาพของบคลากรในหนวยงานทเกยวของกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

กรมพฒนาทดน กรมชลประทาน กรมปศสตว สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม กรมอตนยมวทยา กรมทรพยากรน า กรมปาไม กรมอทยานแหงชาตฯ กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย สภาเกษตรกรแหงชาต มลนธชยพฒนา สถาบนสงแวดลอมไทย

x x x x บคลากรของหนวยงานไดรบการพฒนา

22. บรณาการการดาเนนการตามอนสญญาระหวางอนสญญารโอ

กรมพฒนาทดน สานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

x x x x แผนงาน/โครงการทมการบรณาการระหวางอนสญญารโอ

-

61

กจกรรม หนวยงานด าเนนงาน

ปทด าเนนการ

ผลผลต

ประมาณการงบประมาณ

(ลานบาท)

ปท1 ปท2 ปท3 ปท4

23.ศกษาเพอจดทาระบบงบประมาณและการลงทนเพอการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลงอยางบรณาการ

กรมพฒนาทดนรวมกบหนวยงานภาค x ผลการศกษาดานระบบงบประมาณและการลงทนเพอการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลงอยางบรณาการ

0.5

24. รวมมอดาเนนโครงการกบสถาบนและกองทนระหวางประเทศเพอการตอตานความเสอมโทรมของทดนและบรรเทาผลกระทบจากภยแลง

กรมพฒนาทดนรวมกบหนวยงานภาค x x x x โครงการความรวมมอรวมกบสถาบนและกองทนระหวางประเทศเพอการตอตานความเสอมโทรมของทดนและบรรเทาผลกระทบจากภยแลง

-

62

11. การตดตามประเมนผล (Monitoring and Evaluation)

11.1 การก าหนดตวช วดความกาวหนาและความส าเรจของการด าเนนงาน

ตารางท 14 ตวช วดการด าเนนงาน

กจกรรม ตวช วด 1. ผลตเอกสาร และขอมลความร เกยวกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน น า ปาไม และภยแลง

เอกสาร และขอมลทผลตข นมความครอบคลมในประเดนดานดน น า ปาไม ภยแลง การปองกนและบรรเทาสาธารณภย และอตนยมวทยาทครอบคลมหวขอตอไปน 1. การจดการดน การอนรกษดนและน า 2. การฟนฟสงแวดลอมในพ นทอทยานแหงชาต 3. พ นทแหลงอนรกษทะเลอนดามน 4. ความรดานสาธารณภย/อบตภย 5. การปองกนสาธารณภย 6. การตดตาม ปองกนและแกไขภยแลง 7. อตนยมวทยากบการเกษตร

2. จดทาหลกสตรการศกษาเพอใชในการเรยนการสอนกบนกเรยน นกศกษาในดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน และ ภยแลง

- มหลกสตรการศกษาทเกยวของกบดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลงจากมหาวทยาลยของรฐ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมลคล มหาวทยาลยราชภฏและวทยาลยในกากบมหาวทยาลย - ชดองคความรในเรองตอไปน (1) การทาเกษตรอนทรยตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (2) การจดการดน การจดการธาตอาหารพช (3) การจดการภยพบตในอาเซยน (4) วทยาศาสตรสงแวดลอม

3. ประชาสมพนธดานการตอตานความเสอมโทรมของทดน น า ปาไม และภยแลง

สอในการประชาสมพนธเอกสาร และขอมลมความหลากหลายครอบคลมชองทางตอไปน (1) สอสงพมพ (2) สอกจกรรม (3) สอสารมวลชน (4) สอสารสนเทศ

4. จดการรณรงคสรางความตระหนกเนองในวนตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายโลก (World Day to Combat Desertification)

รายงานผลการจดรณรงคในวนตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายไมนอยกวา 100 คน/ป

5. สรางการมสวนรวมในระดบเยาวชน นกเรยน นกศกษา และประชาชนทวไป รวมท งการประกวดการปฏบตทเปนเลศ (best practices) ดานการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง

รายงานผลการประกวดแขงขน การปฏบตทเปนเลศ ผรบรางวล

6. พฒนาเครอขายประชาสมพนธเรองการตอตานความเสอมโทรมของทดนและการบรรเทาผลกระทบจากภยแลง

รายชอและจานวนสมาชกเครอขายการประชาสมพนธทเกยวกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

63

กจกรรม ตวช วด 7. สรางความรวมมอกบหนวยงานเชยวชาญทางวทยาศาสตร ภาคประชาสงคมและเอกชน

รายชอและจานวนหนวยงานดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย และองคกรภาคประชาสงคมทมสวนรวมในการดาเนนงานดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยกบอนสญญา

8.ฝกอบรมบคลากรจากหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคกรภาคประชาสงคม เกษตรกรและประชาชนทวไป รวมถงฝกอบรมวทยากร (Training for trainers) ในหลกสตรดานการอนรกษดน และน า

จานวนรายชอบคลากรและหนวยงานองคกรทไดรบการฝกอบรม ไมนอยกวา 100 คน/ป

9. จดทาและดาเนนโครงการพฒนาหมอดนอาสา รายชอหมอดนอาสาของกรมพฒนาทดน และโครงการพฒนา 10. สงเสรมการมสวนรวม/สรางเครอขายในการจดการปาไมและแกปญหาไฟปาและหมอกควน

- ชมชนมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม 100 หมบาน - เยาวชนมสวนรวมการอนรกษปาไม ไมนอยกวา 8,000 คน - ราษฎรในชมชนไดรบการสงเสรมการจดการปาชมชน 400 หมบาน - องคกรและเครอขายรวมในกจกรรมพฒนาปาไมในพ นท 120 แหง

11. คายวทยาศาสตรเยาวชน จานวนเยาวชนเขารวมกจกรรมไมนอยกวา 100 คน 12. ศกษาประเมนความเสอมโทรมของทดน ปาไม และพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายและภยแลง

รายงานการประเมนความเสอมโทรมของทดนและพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทราย

13. ตดตามความเสอมโทรมของทดน ปาไม และพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายและ ภยแลง

ระบบการตดตามความเสอมโทรมของทดน ปาไมและพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทรายและภยแลง และ ชองทางในการใหผใชเขาถงและใชประโยชน

14. พฒนาฐานขอมล และระบบชวยการตดสนใจในการบรหารจดการทรพยากรดน น า ปาไมอยางยงยน

ระบบการสารวจดน สารวจการใชทดน และการวางแผนการใชทดนไดรบการพฒนาใหมความทนสมย และเพมประสทธภาพในการเขาถงขอมล

15. สารวจและวเคราะหทรพยากรปาไม และ ตดตามการเปลยนแปลงพ นทปา

แผนทปาไมไดรบการปรบปรงขอมลใหเปนปจจบน มขอมลสารสนเทศในพ นทปาอนรกษทมประสทธภาพ

16, พฒนาระบบการสารวจดน สารวจการใชทดนและการวางแผนการใชทดน

ระบบการสารวจดน สารวจการใชทดน และการวางแผนการใชทดนไดรบการพฒนาใหมความทนสมย และเพมประสทธภาพในการเขาถงขอมล

17. ดาเนนงานการบรหารจดการทรพยากรดนและน าอยางยงยน

- พ นทเกษตรกรรมไดรบการปองกนการชะลางพงทลายของดน ไมนอยกวา 10 ลานไร - พ นทเกษตรกรรมไดรบการฟนฟและปรบปรงดน ไมนอยกวา 8 ลานไร - แหลงน าในไรนานอกเขตชลประทาน แหลงน าชมชน และแหลงน าเพอการอนรกษดนและน า ไมนอยกวา 50,000 บอ - พ นทชลประทานเพมข น 800,000 ไรและปรมาณน ากกเกบเพมข น 200 ลานลกบาศกเมตร - ฟนฟแหลงน าธรรมชาต 3,032 แหง ป 2558 จานวน 1,131 แหง

ป 2559 จานวน 599 แหง ป 2560-2561 จานวน 13,02 แหง - มองคกร/กฎหมาย ดานการบรหารจดการทรพยากรน าในระดบชาต และระดบลมน า - การบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศท งในภาวะปกตและภาวะ

64

กจกรรม ตวช วด วกฤต อยางมประสทธภาพ และยงยน โดยการมสวนรวมจากทกภาค

สวน - เกษตรกรไมนอยกวา 100,000 รายมรายไดเหนอเสนความยากจน

18. ดาเนนงานการเตอนภยและจดการภยแลง รายงานพ นทเสยงตอภยพบต ภยธรรมชาต และภยแลง แผนการบรหารจดการน าในชวงฤดแลง ระบบประเมนความเสยงภยแลง แผนปฏบตการและงบประมาณรองรบแผนแมบทปองกนและบรรเทาภยแลง

19.ดาเนนงานการบรหารจดการทรพยากรปาไมอยางยงยน

พ นทปาอนรกษไดรบการบรหารจดการ 73 ลานไร พ นทปาไมไดรบการบรหารจดการ 78.2 ลานไร

20. จดต งคณะกรรมการระดบชาต คณะอนกรรมการ และคณะทางานอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย

รายชอคณะกรรมการ คณะอนกรรมการ และคณะทางานระดบชาตอนสญญาวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายและผลการปฏบตงาน

21. พฒนาหนวยงานและศกยภาพของบคลากรในหนวยงานทเกยวของกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

รายชอบคลากรในหนวยงานทเกยวของไดรบการพฒนาศกยภาพ จานวนไมนอยกวา 100 คน/หนวยงาน/ป

22. บรณาการการดาเนนการตามอนสญญาระหวางอนสญญารโอ

จานวนโครงการและผลการดาเนนงานทไดผลผลตรวมของ 2 และ/หรอ 3 อนสญญารโอ ไมนอยกวา 2 โครงการ

23. การศกษาระบบงบประมาณทเกยวของกบการตอตานความเสอมโทรมของทดน และภยแลง

รายงานการศกษาระบบงบประมาณเพอเสนอใชพฒนาระบบงบประมาณเพอการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง

24. รวมมอดาเนนโครงการกบสถาบนและกองทนระหวางประเทศเพอการตอตานความเสอมโทรมของทดนและบรรเทาผลกระทบจากภยแลง

จานวนโครงการความรวมมอภายใตกรอบ GEF และโครงการความรวมมอกบตางประเทศเพอการพฒนาดานแผนและนโยบาย วทยาศาสตรและเทคโนโลย งบประมาณ บคลากร และระบบงาน และองคกรเพอการตอตานความเสอมโทรมของทดนและภยแลง ไมนอยกวา 2 โครงการ

11.2 การประเมนผลการด าเนนงาน

1. ทาการประเมนผลการปฏบตงานตามแผนปฏบตการแหงชาตฯ ทก 2 ป โดยพจารณา 1) ผลการดาเนนงานตามเปาหมายซงแสดงถงการมสวนรวมของหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของตามทระบไวในแผนปฏบตการฯ 2) ความกาวหนาในการประเมนความเสอมโทรมของทดนรวมท งโครงการนารองดานการจดการทดนอยางยงยน เพอพฒนาตนแบบในการขบเคลอนสระดบนโยบายของชาต 3) ประเมนปญหาและอปสรรคจากการดาเนนงานตามแนวทางทไดนาเสนอไวในแผนปฏบตการ

2. จดทา TOR สาหรบการประเมนผล 3. จดการประชมเสนอผลการประเมนการปฏบตงานและรบฟงความคดเหนเพอนามาปรบปรง

แผนปฏบตการ

65

4. จดทาแผนปฏบตการแหงชาตในชวงตอไป โดยนาผลการประเมนและขอคดเหนมาพจารณาในการจดทา

12. การผลกดนแผนสการปฏบต

1. การเสนอแผนเพอ ครม. อนมต และขอความรวมมอหนวยงานทเกยวของนาไปปฏบต 2. การจดประชมและประชาสมพนธเพอสรางความเขาใจในเปาหมายและวตถประสงคของแผนปฏบตการแหงชาตฯ กบหนวยงานตาง ๆ ทมสวนเกยวของในดานนโยบาย งบประมาณ และหนวยงานทรบผดชอบในการปฏบตงานตามแผนปฏบตการ

3. การพฒนาระบบการประสานการดาเนนงานตอตานความเสอมโทรมของทดนและบรรเทาภยแลง ระหวางหนวยงานทเกยวของ

4. การพฒนากรอบงบประมาณภายใตแผนการรกษาและฟนฟทดนเสอมโทรมและบรรเทาภยแลง 5. พฒนาระบบการตดตามการดาเนนงานตามแผนปฏบตการ รวมท งระบบขอมล และรายงานสถานะ การปฏบตงาน 13. ความเช อมโยงของแผนปฏบตการแห งชาตก บ เป าหมาย Land Degradation

Neutrality (LDN) ตามทเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals – MDGs) จะส นสดลงในป ค.ศ. 2015 องคการสหประชาชาตจงไดรเรมกระบวนการหารอเพอกาหนดวาระการพฒนาภายหลงป ค.ศ. 2015 (Post – 2015 development agenda) ตามกระบวนทศน “การพฒนาทยงยน” โดยประเดนสาคญของวาระการพฒนาภายหลงป ค.ศ. 2015 คอ การจดทาเปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals – SDGs) ซงเปาหมายดงกลาวมประเดนท เกยวของกบอนสญญา UNCCD คอ การจดทาเปาหมายสาหรบแนวคดการจดการความเสอมโทรมของดน หรอ Land Degradation Neutrality (LDN) แมวาในปจจบนจะมการจดต งคณะทางานเพอจดทาคานยาม เปาหมาย ตวช วด และวธการดาเนนการทเปนอยางการ แตทศทางในการดาเนนงานของอนสญญาฯ หลงจากป ค.ศ. 2015 จะตองใหความสาคญกบการปฏบตการทมงสเปาหมายของ LDN ซงกจกรรมทดาเนนการภายใตแผนปฏบตการแหงชาตน เปนองคประกอบทมความสาคญในการดาเนนงานหลงป ค.ศ. 2015 เพอมงสเปาหมายของ LDN

66

เอกสารอางอง

กรมชลประทาน .2554. รายงานประจ าป 2554. กรงเทพมหานคร กรมชลประทาน.

กรมพฒนาทดน. 2556. กงศตวรรษพฒนาทดน ธ ารงถนเกษตรไทย กาวไกลดวยนวตกรรม. กรงเทพมหานคร กรมพฒนาทดน.

กรมพฒนาทดน. 2549. โครงการแหลงน าในไรนานอกเขตชลประทาน. กรงเทพมหานคร กองแผนงาน.

กรมพฒนาทดน และสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. 2555. คมอการจดการดนและการอนรกษดนและน า. กรงเทพฯ กรมพฒนาทดน.

กรมอตนยมวทยา. 2554. ดชนความแหงแลงส าหรบประเทศไทย. กรงเทพมหานครฯ สานกพฒนาอตนยมวทยา.

กรมอตนยมวทยา. 2555. ภยแลง http://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=71 สนคน ณ วนท 23 มนาคม 2558.

กองแผนงาน กรมพฒนาทดน .2556. เอกสารประกอบการวเคราะหเพอทบทวนยทธศาสตรกรมพฒนาทดน, การประชมเชงปฏบตการเรอง การทบทวนยทธศาสตรกรมพฒนาทดนในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 คร งท 1 วนท 18-19 ธนวาคม 2556 โรงแรมรชมอนด จงหวดนนทบร. กรงเทพมหานคร กรมพฒนาทดน.

บรรเจด พลางกร. 2523. ทรพยากรทดน. กรงเทพมหานคร กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

พทยากร ลมทอง. 2551. การพฒนาระบบอนรกษดนและน าในประเทศไทย. กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

รชนภา สายอบล .2552. กระบวนการงบประมาณของรฐสภาไทย. ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต รฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง.

สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. 2554. สารสนเทศอดมศกษา นกศกษารวม ปการศกษา 2554 จ าแนกตามสถาบน/ กลมสถาบน/เพศ/ระดบการศกษา/คณะ/ชอสาขาวชา/กลมสาขาวชาของ UNESSCO” http://www.info.mua.go.th/information/. กรงเทพมหานคร สานกงาน.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต .2557. รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าในประเทศไทย ป 2555. กรงเทพมหานคร สานกงาน.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2556. คมอการแปลงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 สการปฏบต. กรงเทพมหานคร สานกงาน.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2556. รายไดประชาชาตของประเทศไทย พ.ศ. 2556 แบบปรมาณลกโซ. กรงเทพมหานคร สานกงาน.

67

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2555. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11. กรงเทพมหานคร สานกงาน.

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม .2555. รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2555. กรงเทพมหานคร สานกงาน.

สานกงานพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2555. รางคมอการแปลงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ไปสการปฏบต ส าหรบระดมความคดเหนรวมกบภาคการพฒนา. กรงเทพมหานคร สานกงาน.

สานกงานสถตแหงชาต. 2553. เครองช ภาวะสงคม ป 2556. กรงเทพมหานคร สานกงาน.

สานกสารวจและวจยทรพยากรดน. 2547. ความรเรองดนส าหรบเยาวชน. http://oss101.ldd.go.th/web_soils_for_youth/s_thailand2.htm . สบคน ณ วนท 23 มนาคม 2558.

สรนทร ไวยเจรญ. 2549. รายงานพ นทเสยงตอการแปรสภาพเปนทะเลทราย. กรงเทพมหานคร กรมพฒนาทดน.

ธนวฒน อภพฒนวฒกลน .2555. “การจดการภยแลงส าหรบพนทปลกขาวในอ าเภอดอยสะเกด จงหวด เชยงใหม” วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการสาธารณภย มหาวทยาลยเชยงใหม

G.W.J. van Lynden and L.R. Oldeman .1997. The p Assessment of the Status of Human-Induced Soil Degradation in South and Southeast Asia, ISRIC.

ISRIC Soil Degradation in South and South East Asia. http://www.isric.org/sites/default/files/ASSODdomtype.PDF

P.Moncharoen, T.Vearasilp and H.Esrawan .1999. Desertification in Thailand. Presented in The Second International Conference on Land Degradation, January 25-29, 1999, Khon Kaen, Thailand.

Sopon Chomchan .2010. Thailand’s National Capacity Self – Assessment: United Nations Convention to Combat Desertification. Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning Ministry of Natural Resources and Environment.

Sunan kunaporn, Pichai Wichaidit, Taweesak Vearasilp, Kanitasri Hoontakul, Hari Eswaran 1999. An Assessment of Land Degradation in Thailand. The second International Conference on Land Degradation, Khon Kaen, Thailand, 25-29 January 1999.

Upatham Potisuwan .1994. Collection and Analysis of Land Degradation Data in Thailand, The Collection and Analysis of Land Degradation Data. Regional Office for Asia and the Pacific, FAO page: 227.

UNCCD .2012. UNCCD News Issue 4.1, United Nations Convention to Combat Desertification.

68