(ค.ศ. 1949 – 1992)...ร มฝ ปากก บฟ น: ความส มพ นธ จ...
TRANSCRIPT
รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
(ค.ศ. 1949 – 1992)
สทธพลเครอรฐตกาล1
บทคดยอ
ในยคสงครามเยน ผน�าของจนมกกลาวถงความสมพนธระหวางจนกบ
เกาหลเหนอวาสนทสนมกนประดจรมฝปากกบฟน ซงแสดงใหเหนถงมตรภาพท
ผงอยในสายโลหตอนเปนผลมาจากความรวมมอกนในการตอสกบจกรวรรดนยม
อเมรกนในสงครามเกาหล(ค.ศ.1950–1953)อยางไรกตามการเปนพนธมตร
ดงกลาวมไดด�าเนนไปอยางราบรนบทความนตองการชใหเหนวาในทศวรรษ1960
จนตองการใชสนธสญญาพนธมตรทลงนามกบเกาหลเหนอเมอค.ศ. 1961 เพอ
สกดกนอทธพลของทงสหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยตบนคาบสมทรเกาหล
จนจงตองเอาใจเกาหลเหนอโดยยอมประนประนอมในเรองเสนเขตแดนแตแลว
การปรบปรงความสมพนธระหวางจนกบสหรฐอเมรกาเพอตอตานสหภาพโซเวยต
ในทศวรรษ1970กท�าใหจนค�านงถงขอเรยกรองของเกาหลเหนอนอยลงดไดจาก
การทจนไมสนบสนนใหคมอลซงใชก�าลงบกเกาหลใตอกครงใน ค.ศ. 1975
นอกจากนการเปดประเทศและปฏรปเศรษฐกจของเตงเสยวผงในปลายทศวรรษ
เดยวกนไดน�าไปสความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางจนกบเกาหลใตความส�าคญ
ของเกาหลเหนอในสายตาของจนยงลดนอยลงไปอกเมอจนปรบปรงความสมพนธ
กบสหภาพโซเวยตไดส�าเรจในค.ศ.1989และท�าใหในทสดจนตดสนใจสถาปนา
ความสมพนธทางการทตกบเกาหลใตในค.ศ.1992ซงเทากบเปนการสนสดความ
เปนพนธมตรระหวางจนกบเกาหลเหนอในทางพฤตนย
ค�าส�าคญ: จนเกาหลเหนอสงครามเยนพนธมตร
1ปร.ด.(สหวทยาการ),วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร
Email:[email protected]
วารสารสงคมศาสตร ปท10ฉบบท1(ม.ค.-ม.ย.2557)หนา41-78.
4342 สทธพล เครอรฐตกาล
Lips and Teeth: Sino-North Korean Relations in the Cold War
(1949 – 1992)
SitthiphonKruarattikan2
Abstract DuringtheColdWar,Sino-NorthKoreanrelationswereoftendescribedbyChineseleadersas“lipsandteeth”,showingthesealed-in-blood friendship between the two countrieswhich fought theAmericanimperialiststogetherintheKoreanWar(1950-1953).Asamatter of fact, the so-called lips and teeth relationsweremererhetoric.Thisarticleshowsthat,inthe1960s,Chinausedthe1961alliancetreatywithNorthKoreatocontaintheAmericanandSovietinfluences on the Korean Peninsula. As a result, Chinamade aconcession to North Korea in the case of border demarcation.However,theprocessofSino-AmericannormalizationofrelationsagainsttheSovietUnioninthe1970smadeChinalessreceptivetoNorthKoreandemands,includingitsrefusaltosupportKimIlSung’splantolaunchthesecondKoreanWar in1975. Inaddition,DengXiaoping’s institutionof reformandopening-uppolicy in the late1970s ledtotheriseofeconomictiesbetweenChinaandSouthKorea.By1989,theSino-SovietnormalizationmadeNorthKorealessstrategicallyimportantinChineseeyes,whichinturnresultedintheestablishmentofSino-SouthKoreandiplomaticrelationsin1992andthede factodemiseoftheSino-NorthKoreanalliance.
Keywords:China,NorthKorea,ColdWar,alliance
2Ph.D.(IntegratedScience),Lecturer,CollegeofInterdisciplinaryStudies,ThammasatUniversity
Email:[email protected]
4342 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
บทน�า
“ประเทศของเราทงสองซงเชอมกนดวยภเขาและแมน�าถอเปนบานพ
เมองนองทใกลชดกนประดจรมฝปากกบฟน”
เตงเสยวผงรองนายกรฐมนตรของจนค.ศ.19753
“เรามความสมพนธอนดกบจนแตกไมไดหมายความวาเราเหนดวยกบ
จนในทกเรองเรามจดทเหนตางเชนกน”
คมอลซงประธานาธบดของเกาหลเหนอค.ศ.19864
สาธารณรฐประชาชนจนกบสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนเกาหล
หรอทตอไปนจะเรยกวา“จน”กบ“เกาหลเหนอ”ตามล�าดบถอเปนประเทศ
เพอนบานทใกลชดกนทางภมศาสตรโดยมพรมแดนทางบกตดตอกนยาว1,416
กโลเมตร รวมทงยงใกลชดกนทางการเมองอกดวย กลาวคอ เกาหลเหนอเปน
ประเทศในคายสงคมนยมล�าดบท5ทประกาศรบรองรฐบาลสาธารณรฐประชาชนจน
เมอวนท6ตลาคมค.ศ.1949ขณะทสาธารณรฐประชาชนจนกยดมนในหลกการ
เกาหลเดยว(One-KoreaPrinciple)โดยถอวารฐบาลเกาหลเหนอเทานนทเปน
รฐบาลทชอบธรรมบนคาบสมทรเกาหลและในชวงสงครามเกาหล (TheKorean
Warค.ศ.1950–1953)เหมาเจอตง(MaoZedong)ประธานพรรคคอมมวนสตจน
ตดสนใจสงทหารอาสาสมครจ�านวนประมาณ1,350,000คนไปชวยเกาหลเหนอ
ขบไลกองทพสหประชาชาตทน�าโดยสหรฐอเมรกาใหถอยรนลงไปใตเสนขนานท38
ไดส�าเรจ และยงชวยฟนฟบรณะเกาหลเหนอหลงสงครามอกดวยหรอเทากบวา
จนมสวนท�าใหเกาหลเหนอภายใตการปกครองของคมอลซง(KimIlSung)
3 Chinese-Korean Friendship – Deep-Rooted and Flourishing. (Peking:ForeignLanguages
Press,1975),p.23.4“RecordofConversationbetweenComradeJ.BatmunkhandKimIlSung,”(20November
1986).HistoryandPublicPolicyProgramDigitalArchive,MongolianForeignMinistryArchive,
fond3,dans1,kh/n173,khuu123-164.ObtainedandtranslatedforNKIDPbySergey
RadchenkoandOnonPerenlei,at<http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/116671>
(searcheddate:10July2014).
4544 สทธพล เครอรฐตกาล
อยรอดมาไดในตนยคสงครามเยนการเปนพนธมตรทางการทหารระหวางจนกบ
เกาหลเหนอปรากฏใหเหนชดเจนเมอมการลงนามในสนธสญญามตรภาพ
ความรวมมอ และความชวยเหลอซงกนและกน (The Treaty of Friendship,
Co-operationandMutualAssistance)เมอวนท11กรกฎาคมค.ศ.1961
และผน�าของทงจนและเกาหลเหนอมกอปมาวาทงสองฝายมความสมพนธทใกลชด
แบบรมฝปากกบฟน(lipsandteeth)และมความผกพนซงกนและกนฝงอยใน
สายโลหต(sealedinblood)5
บทความนตองการชใหเหนวาในทศวรรษ1960จนตองการใชสนธสญญา
พนธมตรทลงนามกบเกาหลเหนอเมอ ค.ศ. 1961 เพอสกดกนอทธพลของทง
สหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยตบนคาบสมทรเกาหลจนจงตองเอาใจเกาหลเหนอ
โดยยอมประนประนอมในเรองเสนเขตแดน แตแลวการปรบปรงความสมพนธ
ระหวางจนกบสหรฐอเมรกาเพอตอตานสหภาพโซเวยตในทศวรรษ1970กท�าใหจน
ค�านงถงขอเรยกรองของเกาหลเหนอนอยลง ดไดจากการทจนไมสนบสนนให
คมอลซงใชก�าลงบกเกาหลใตอกครงในค.ศ.1975นอกจากนการเปดประเทศ
และปฏรปเศรษฐกจของเตงเสยวผงในปลายทศวรรษเดยวกนไดน�าไปสความสมพนธ
ทางเศรษฐกจระหวางจนกบเกาหลใตความส�าคญของเกาหลเหนอในสายตาของจน
ยงลดนอยลงไปอกเมอจนปรบปรงความสมพนธกบสหภาพโซเวยตไดส�าเรจใน
ค.ศ. 1989 และท�าใหในทสดจนตดสนใจสถาปนาความสมพนธทางการทตกบ
เกาหลใตในค.ศ.1992ซงเทากบเปนการสนสดความเปนพนธมตรระหวางจนกบ
เกาหลเหนอในทางพฤตนย
ความสมพนธระหวางพรรคคอมมวนสตจนกบคมอลซงกอน ค.ศ. 1949
แมวาการกอตงประเทศเกาหลเหนอภายใตการน�าของของคมอลซงจะเปน
ผลงานของสหภาพโซเวยตทเขามาปลดอาวธทหารญปนหลงสงครามโลกครงท2
หากแตคมอลซงกมความผกพนกบประเทศจนและพรรคคอมมวนสตจนอยไมนอย
เขาเกดเมอค.ศ.1912และไดรบการศกษาในวยเดกจากโรงเรยนจนในแมนจเรย
5Chinese-KoreanFriendship,op..cit.
4544 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
จนพดภาษาจนและสอสารกบสมาชกพรรคคอมมวนสตจนไดสมาชกพรรคทชกน�า
ใหเขารจกลทธมากซในทศวรรษ1930กคอเวยเจงหมน(WeiZhengmin)ซงใน
ค.ศ.1935เปนประธานคณะกรรมการการเมองของกองทพตอตานญปนแหงภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอ (The Political Committee of the Northeast
Anti-JapaneseUnitedArmy)6คมอลซงท�างานในกองทพดงกลาวตงแต
ค.ศ.1932แตความสมพนธระหวางเขากบพรรคคอมมวนสตจนกใชวาจะราบรน
โดยตลอดเขารอดพนจากการทพรรคคอมมวนสตจนสงหารสมาชกพรรคเชอสาย
เกาหลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทตองสงสยวาเปนสายลบของญปนประมาณ
500คนหรอทเรยกวาเหตการณมนแซงดน(TheMinsaengdanIncident)
ในชวง ค.ศ. 1933 – 1934 มาไดอยางปลอดภยจนสามารถท�างานกบพรรค
คอมมวนสตจนตอไปได แตเหตการณดงกลาวท�าใหเขาตระหนกถงความ
ไมเทาเทยมกนในความสมพนธระหวางประเทศใหญอยางจนกบประเทศเลก
อยางเกาหลจนน�าไปสการยดมนในปรชญาจเชในเวลาตอมา7และเมอถงค.ศ.1941
เขาหนการปราบปรามของทหารญป นไปอาศยอยในภาคตะวนออกไกลของ
สหภาพโซเวยตกอนกลบมาเปนผน�าพรรคกรรมกรเกาหล(TheKoreanWorkers’
Party)เมอญปนปราชยในค.ศ.1945
ในสงครามกลางเมองของจนชวงค.ศ. 1946–1949คมอลซงใหการ
สนบสนนทางการทหารแกพรรคคอมมวนสตจน โดยเฉพาะอยางยงในชวงปแรก
ของสงครามทกองทพปลดปลอยประชาชนจนเปนฝายเสยเปรยบกองทพของรฐบาล
พรรคกวหมนตงคาดกนวาในตนค.ศ.1947มทหารเกาหลจ�านวนราว75,000
– 100,000 คนเขาไปชวยพรรคคอมมวนสตจนจนกลายเปนสมาชกสวนใหญ
ของกองพลท156,164และ165ของกองทพปลดปลอยประชาชนจนและพรรค
คอมมวนสตจนยงใชพนทตอนบนของคาบสมทรเกาหลเปนทพกของทหาร
6Dae-SookSuh,KimIlSung:TheNorthKoreanLeader(NewYork,NY:ColumbiaUniversity
Press,1988),p.8.7HongkooHan,“ColonialOriginsofJuche:TheMinsaengdanIncidentofthe1930sandthe
BirthoftheNorthKorea–ChinaRelationship,”inJae-JungSuh,ed.,OriginsofNorthKorea’s
Juche:Colonialism,War,andDevelopment(Lanham,MD:LexingtonBooks,2013),pp.33-62.
4746 สทธพล เครอรฐตกาล
และแหลงธญญาหารบ�ารงกองทพอกดวย8จนเมอพรรคคอมมวนสตจนกลายเปน
ฝายรกทหารเกาหลสวนใหญจงทยอยเดนทางกลบประเทศแตกมบางสวนทยง
ชวยรบจนกระทงสมรภมสดทายทางทศใตคอการบกยดเกาะไหหนาน (Hainan)
หรอไหหล�าในเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 19509 และเมอมการสถาปนาสาธารณรฐ
ประชาชนจนในวนท1ตลาคมค.ศ.1949เกาหลเหนอกเปนประเทศล�าดบท5
ทประกาศรบรองรฐบาลจนใหมถดจากสหภาพโซเวยตบลแกเรยโรมาเนยและ
ฮงการและในอก1ปถดมาจนกตองเขารวมสงครามครงใหญทสดในยคสาธารณรฐ
ประชาชนจนนนคอสงครามเกาหล
จนกบสงครามเกาหล (ค.ศ. 1950-1953)
หลงจากทมการแบงเกาหลเปน2สวนเมอสนสงครามโลกครงท2
คมอลซงมความมงมนตลอดมาทจะรวมประเทศดวยการใชก�าลงประเดนทวาจน
มสวนสนบสนนใหเกาหลเหนอบกเกาหลใตในวนท 25 มถนายน ค.ศ. 1950
หรอไมนนยงคงเปนทถกเถยงกนอยงานศกษาของChenJianเสนอวาในโลกทศน
ของเหมาเจอตง การเผชญหนากบโลกทนนยมทน�าโดยสหรฐอเมรกาเปนสงท
หลกเลยงไมได อกทงยงจะเปนประโยชนตอการปลกระดมมวลชนใหมจตส�านก
ของการปฏวตตลอดกาลอกดวยจนในตนยคสงครามเยนจงด�าเนนนโยบาย
“เอยงเขาขางหนง(leantooneside)”โดยลงนามในสนธสญญาพนธมตรกบ
สหภาพโซเวยตเมอเดอนกมภาพนธค.ศ.1950และในชวงกลางค.ศ.1949ถงตน
ค.ศ.1950จนอนญาตใหทหารเกาหลเหนอทมาชวยรบในสงครามกลางเมองจน
จ�านวนราว 50,000 คนเดนทางกลบประเทศได ซงตอมาทหารเหลานสวนหนง
กลายเปนกองพลท5แหงกองทพประชาชนเกาหลทตงมนอยใกลเสนขนานท38
8BruceCumings,Korea’sPlaceintheSun:AModernHistory(NewYork,NY:W.W.Norton&
Company,1997),pp.238-243;ChenJian,“Limitsofthe‘LipsandTeeth’Alliance:An
HistoricalReviewofChinese-NorthKoreanRelations,”AsiaProgramSpecialReport,no.115
(September2003),p.4.9BruceCumings,op.cit.,p.242.
4746 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
จงเทากบวาจนมสวนสนบสนนใหเกดสงครามครงน10 ตรงขามกบนกวชาการ
หลายคนทมองวาการสงทหารกลบไปในครงนนเปนเพราะพวกเขาเสรจสนภารกจ
ในสงครามกลางเมองแลวและควรกลบไปยงเกาหลเหนอเพอปองกนการรกราน
จากเกาหลใตทอาจเกดขนได อกทงเปาหมายหลกทางการทหารของเหมาเจอตง
ชวงค.ศ.1949–1950กคอการบกยดเกาะไตหวนเหมาเจอตงจงไมสนบสนน
การบกเกาหลใตเพราะเกรงจะเปนการเปดศกสองดาน11 จนกระทงในเดอน
เมษายนค.ศ.1950เมอคมอลซงไดรบความเหนชอบจากโจเซฟสตาลน(Joseph
Stalin)นายกรฐมนตรแหงสหภาพโซเวยตใหบกเกาหลใตเหมาเจอตงในฐานะผนอย
ทไมอาจขดสตาลนไดจงจ�าตองเหนชอบ12
ไมวาจนมสวนสนบสนนใหเกาหลเหนอกอสงครามหรอไม แตปฏกรยา
ของสหรฐอเมรกาหลงจากทเกาหลใตถกโจมตนนสรางความกงวลใจแกเหมาเจอ
ตงเปนอยางยงประธานาธบดแฮรเอสทรแมน(HarryS.Truman)แหงสหรฐฯ
มค�าสงเมอวนท27มถนายนค.ศ.1950ใหกองเรอท7 เคลอนไปยงชองแคบ
ไตหวนเพอคมครองรฐบาลกวหมนตงจงเทากบขดขวางแผนการบกไตหวนของเหมา
ตอมาในวนท 15 กนยายนของปเดยวกน กองทพสหประชาชาตน�าโดยพลเอก
ดกลาสแมกอาเธอร (DouglasMcArthur)แหงสหรฐฯไดยกพลขนบกทเมอง
อนชอน(Inchon)และเมอถงสนเดอนนนกสามารถขบไลทหารเกาหลเหนอกลบ
10Chen Jian, “China’s Road to the KoreanWar: ACritical Studyof theOrigins of Sino-
AmericanConfrontation,1949-1950,”(Ph.D.diss.,SouthernIllinoisUniversityatCarbondale,
1990),passim;ChenJian,Mao’sChinaandtheColdWar(ChapelHill,NC:UniversityofNorth
CarolinaPress,2001),pp.49-84;ChenJian,“Limitsofthe‘LipsandTeeth’Alliance,”p.5.11SergeiN.Goncharov,JohnW.Lewis,andXueLitai,Uncertain Partners: Stalin, Mao, and
the Korean War(Stanford,CA:StanfordUniversityPress,1993),pp.130-167;เสนจอหว,
“จงซถงเหมงเฉาเสยนจานเจงอวเหลงจานไจยาโจวเตอะซงฉ,”(พนธมตรจน-โซเวยตสงครามเกาหลกบการ
เกดขนของสงครามเยนในเอเชย) ใน เหลงจานสอชเตอะจงกวตยวายกวานซ, (วเทศสมพนธของจนยค
สงครามเยน)บก.หยางขยซง(เปยจง:เปยจงตาเสวยชปานเสอ,2006),น.30-53.12NiuJun,“ThebirthofthePeople’sRepublicofChinaandtheroadtotheKoreanWar,”
inMelvynP.LefflerandOddArneWestad,eds.,The Cambridge History of the Cold War,
Volume I, Origins(NewYork,NY:CambridgeUniversityPress,2011),237-238.
4948 สทธพล เครอรฐตกาล
ขนไปจนขามเสนขนานท38ยดกรงเปยงยางของเกาหลเหนอและมงหนาทศเหนอ
ส แมน�ายาล (Yalu) ทตดกบพรมแดนของจน คมอลซงเรยกทตจนประจ�า
เกาหลเหนอเขาพบเมอวนท1ตลาคมของปนนเพอขอใหจนสงทหารมาชวยเขายง
สงปกอลย (Pak Il U) เดนทางเยอนกรงปกกงเพอยนจดหมายทเขาเขยน
ดวยลายมอตนเองอกดวย เหมาเจอตงเรยกประชมกรรมการกรมการเมองอยาง
เรงดวนในวนท4ตลาคมเพอขอมตสงทหารไปชวยเกาหลแตกรรมการสวนใหญ
ไมเหนดวยโดยใหเหตผลวา (1) สาธารณรฐประชาชนจนเพงกอตงและมปญหา
ภายในทตองช�าระสะสาง (2) ทหารจนไมคนเคยกบสภาพพนทของคาบสมทร
เกาหล และ (3) อาวธของจนไมทนสมยเทาสหรฐฯ ซงเหมาเจอตงไดโตแยง
เหตผลเหลานโดยระบวา (1) การชวยเกาหลเหนอเปนสวนหนงของการปกปอง
การปฏวตโลก(2)หากสญเสยเกาหลเหนอภาคตะวนออกเฉยงเหนอของจนจะ
ไมมเขตกนชนอกตอไปและ(3)แมอาวธของจนจะไมทนสมยเทาสหรฐฯแตจน
กไดเปรยบกวาในแงก�าลงคนขวญก�าลงใจและแรงสนบสนนจากคนในประเทศ13
ในทสดจอมพลเผงเตอหวย(PengDehuai)หนงในเสยงขางนอยทสนบสนนการ
สงทหารไปชวยเกาหลเหนอ14กไดรบแตงตงเปนผบญชาการทหารและน�ากองทพ
ขามแมน�ายาลไปชวยเกาหลเหนอเมอวนท18ตลาคมค.ศ.1950
การเขารวมสงครามเกาหลของทหารจนจ�านวน 1,350,000 คนมสวน
ส�าคญอยางยงทท�าใหเกาหลเหนอยดกรงเปยงยางคนมาและขบไลกองทพ
สหประชาชาตลงไปทเสนขนานท38ไดส�าเรจในเดอนมกราคมค.ศ.1951อยางไร
กตาม จดยนทแตกตางกนระหวางจนกบเกาหลเหนอกปรากฏขนในระหวาง
สงครามเมอเหมาเจอตงเหนวาเปนการยากทจะขบไลกองทพสหประชาชาตออก
ไปจากคาบสมทรเกาหลทงหมดและการทจนสามารถขบไลกองทพสหประชาชาต
ลงไปทเสนขนานท 38 ไดส�าเรจกนบวาเปนชยชนะแลว ตางจากคมอลซงผกอ
สงครามซงถอวาชยชนะส�าหรบเขาจะตองหมายถงการรวมประเทศใหเปนหนงเดยว
13 เนยหรงเจน, เนยหรงเจนหยอล (บนทกความทรงจ�าของเนยหรงเจน) (เปยจง: เจยฟางจวนชปานเสอ,
1986),น.737อางถงในChenJian,“China’sRoadtotheKoreanWar,”pp.198-199.14PengDehuai,MemoirsofaChineseMarshal–TheautobiographicalnotesofPengDehuai
(1898-1974),trans.ZhengLongpu(Beijing:ForeignLanguagesPress,1984),pp.472-474.
4948 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
เทานนแตเนองจากคมมก�าลงทหารนอยกวาจงตองยอมตามทเหมาตองการ15
โดยในเดอนกรกฎาคม ค.ศ. 1953 มการท�าขอตกลงสงบศกระหวางกองทพจน
และกองทพเกาหลเหนอฝายหนงกบกองทพสหประชาชาตอกฝายหนงซงเทากบวา
เกาหลยงคงแบงเปนเหนอกบใตตามเดมมเพยงแตการเปลยนแปลงเสนเขตแดน
เลกนอยเทานน
ความลมเหลวในการใชก�าลงรวมประเทศของคมอลซงท�าใหกลมของ
โชชางอก(ChoeChangIk)ลกขนมาทาทายอ�านาจของเขาในพรรคกลมดงกลาว
มชอเรยกวากลมเอยนอน (The Yan’an Group) เนองจากสมาชกในกลม
จ�านวนมากเคยท�างานรวมกบพรรคคอมมวนสตจนสมยทตงมนอยทเมองเอยนอน
ในมณฑลสานซพวกเขาจงมความสมพนธใกลชดกบผน�าของจนมากกวาคมอลซง
แตแลวความเคลอนไหวของกลมนเพอโคนอ�านาจของคมอลซงในเดอนสงหาคม
ค.ศ.1956กลมเหลวและมสมาชกบางสวนลภยไปยงจนเหมาเจอตงจงสงจอมพล
เผงเตอหวยเดนทางเยอนเกาหลเหนอเพอขอใหคมอลซงรบผลภยเหลานกลบเปน
สมาชกพรรคตามเดม ซงกส�าเรจเพยงชวเวลาสนๆ เทานน เพราะการทจนเขา
แทรกแซงกจการภายในของเกาหลเหนอรวมถงการคงทหารจนเกอบ 500,000
คนเอาไวในเกาหลเหนอหลงสงครามเกาหลท�าใหคมอลซงเกรงวาจนจะเปนปจจย
ทบนทอนอ�านาจทางการเมองของเขาดงนนในค.ศ.1957เขาจงกวาดลางกลม
เอยนอนอกครงและเรยกรองใหจนเคารพอ�านาจอธปไตยของเกาหลเหนอดวยการ
ถอนทหารออกไป16ประกอบกบจนเองกมองวาการถอนทหารดงกลาวจะเปนการ
กดดนใหสหรฐอเมรกาถอนทหารออกจากเกาหลใตไปดวย17จนจงยอมถอนทหาร
ทงหมดในค.ศ.1958เหตการณนท�าใหสถานะความเปนผน�าของคมอลซงนน
โดดเดนและดเปนอสระจากจนมากยงขน
15ChenJian,Mao’sChinaandtheColdWar,pp.97-98.16ChenJian,“Limitsofthe‘LipsandTeeth’Alliance,”p.6.17ZhihuaShenandYafengXia,“ChinaandthePost-WarReconstructionofNorthKorea,
1953-1961,”NorthKoreaInternationalWorkingPapersSeries,no.4(May2012),pp.20-21,
at<http://www.wilsoncenter.org/nkidp>(searcheddate:30June2013).
5150 สทธพล เครอรฐตกาล
อยางไรกตามทหารจนทคงอยในเกาหลเหนอจนถงค.ศ.1958มบทบาท
ส�าคญในการเปนแรงงานชวยฟนฟบรณะเกาหลเหนอหลงสงคราม และจนยงให
ความชวยเหลอทางการเงนแกเกาหลเหนออกดวยเมอคมอลซงเดนทางเยอนจน
ในเดอนพฤศจกายนค.ศ.1953จนตกลงใหเงนกเปนจ�านวน800ลานหยวนและ
เงนชวยเหลอทจนใหแกเกาหลเหนอใน ค.ศ. 1954 คดเปนรอยละ 3.4 ของงบ
ประมาณของจนในปนน18ตอมาในค.ศ.1958จนยงใหเงนกแกเกาหลเหนออก
25ลานเหรยญสหรฐและชวยสรางโรงไฟฟาพลงน�าอนบอง(Unbong)400,000
กโลวตตบนแมน�ายาลอกดวย19 ทงหมดนแสดงใหเหนวาแมจะมความขดแยงกน
ในชวงระหวางสงครามและหลงสงคราม แตโดยรวมแลวจนยงตองการรกษา
ความสมพนธอนดกบเกาหลเหนอเอาไว และการรกษาความสมพนธดงกลาวจะ
จ�าเปนยงขนเมอจนกบสหภาพโซเวยตกลายเปนศตรกนในทศวรรษ1960
สนธสญญาพนธมตรระหวางจนกบเกาหลเหนอและการแกไขปญหาพรมแดน
ในตนทศวรรษ 1960
ความเปนพนธมตรระหวางสหภาพโซเวยตกบจนทเรมมาตงแตค.ศ.1950
ตกต�าลงในปลายทศวรรษเดยวกนและกลายเปนความขดแยงทรนแรงหลง
ค.ศ. 1960 สาเหตส�าคญมาจากการทเหมาเจอตงพยายามยกสถานะของตนเอง
ขนเปนผน�าโลกคอมมวนสตแทนทโจเซฟ สตาลน นายกรฐมนตรแหงสหภาพ
โซเวยตซงถงแกอสญกรรมไปเมอค.ศ.1953อกทงเหมาเจอตงยงด�าเนนนโยบาย
บางประการทท�าใหสหภาพโซเวยตเกรงวาอาจท�าใหโลกสงคมนยมตองเผชญหนา
ทางทหารกบสหรฐอเมรกาเชนการยงถลมเกาะจนเหมน(Jinmen)และหมาจ
(Mazu)ของไตหวนเมอค.ศ.1958เพอปลกกระแสมวลชนในการด�าเนนนโยบาย
เศรษฐกจแบบกาวกระโดด(TheGreatLeapForward)เปนตน20ความชวยเหลอ
ทางเศรษฐกจทสหภาพโซเวยตเคยใหกบจนกลดลงและหมดไปอยางสนเชง
18Ibid.,pp.6-7.19ChoonHeumChoi,“TheTwoSuperpowersinChina’sAlliancePolicytowardNorthKorea,
1969-1989,”(Ph.D.diss.,UniversityofConnecticut,1990),p.32.20ChenJian,Mao’s China and the Cold War, p.77.
5150 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
ในค.ศ.1960จนประณามนกตาครสชอฟ(NikitaKhrushchev)นายกรฐมนตร
แหงสหภาพโซเวยตวาเปนพวกลทธแก (revisionism) ทตองการลมลางอทธพล
สตาลน(De-Stalinization)และมงเนนนโยบายการอยรวมกนอยางสนต(peaceful
coexistence) กบโลกทนนยมโดยมไดยดมนในลทธมากซ-เลนนอยางแทจรง21
นอกจากน ปญหาพรมแดนยงสรางความตงเครยดมากขน แมวาจะมการเจรจา
เรองพรมแดนทกรงปกกงในค.ศ.1964แตกไมประสบผลส�าเรจ
ความขดแยงทกลาวมาขางตนท�าใหจนพยายามแสวงหาเสยงสนบสนน
ในหมประเทศสงคมนยมซงหนงในนนกคอเกาหลเหนอแมวาในชวงแรกคมอลซง
จะมไดประกาศตววาเขาขางจนอยางชดเจนแบบเอนเวอรโฮซา(EnverHoxha)
ผน�าของแอลเบเนย หากแตการทเขาพยายามสรางลทธบชาบคคล (cult of
personality)ในเกาหลเหนอรวมทงการทเกาหลใตยงคงเปนพนธมตรทางทหาร
กบสหรฐอเมรกาท�าใหเขาไมเหนดวยกบการลมลางอทธพลสตาลนและการอย
รวมกนอยางสนตของครสชอฟ และเมอคมอลซงเดนทางเยอนจนในเดอน
พฤศจกายน ค.ศ. 1958 เหมาเจอตงกจดการใหเขาไดพบกบโจวเปาจง (Zhou
Baozhong)และหลเหยยนล(LiYanlu)นายทหารแหงกองทพตอตานญปนแหง
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอทคมอลซงเคยเปนสมาชกมากอนซงเทากบเปนการเตอน
ใหเขาระลกถงความสมพนธทมกบพรรคคอมมวนสตจนมายาวนาน22
ขณะเดยวกน นโยบายตางประเทศของสหรฐอเมรกาและการเมองของ
เกาหลใตในตนทศวรรษ 1960 ไดสรางความกงวลใจแกเกาหลเหนอจนตอง
แสวงหาหลกประกนดานความมนคงเพมเตม กลาวคอ สหรฐฯ กระชบความ
สมพนธกบญป นดวยการท�าสนธสญญาความมนคงฉบบใหมเพอตอตานภย
คอมมวนสตในเดอนมกราคมค.ศ.1960และตอมาในเดอนเมษายนค.ศ.1961
สหรฐฯยงพยายามบกอาวหม(TheBayofPigs)เพอลมลางการปกครองของ
ฟเดลคาสโตร(FidelCastro)แหงควบาแตไมส�าเรจและในเดอนพฤษภาคม
21AllenS.Whiting,“TheSino-SovietSplit,”inRoderickMacFarquharandJohnK.Fairbank,eds.,
TheCambridgeHistoryofChina,Volume14,ThePeople’sRepublic,Part1:TheEmergence
ofRevolutionaryChina1949-1965(NewYork,NY:CambridgeUniversityPress,1987),p.516.22Dae-SookSuh,op.cit.,pp.176-178.
5352 สทธพล เครอรฐตกาล
ของปเดยวกนกเกดรฐประหารของนายพลปกจงฮ (Park Chung Hee) ทน�า
เกาหลใตเขาสระบอบเผดจการทหารทมงกระชบความสมพนธกบสหรฐฯมากยงขน
ในเดอนกรกฎาคมค.ศ.1961คมอลซงจงเดนทางเยอนกรงมอสโกและกรงปกกง
โดยลงนามในสนธสญญามตรภาพ ความรวมมอ และความชวยเหลอซงกนและ
กนกบสหภาพโซเวยตเมอวนท 6กรกฎาคมและกบจนเมอวนท 11กรกฎาคม
แมวาสนธสญญาทง 2 ฉบบจะตงอยบนหลกความมนคงรวมกน (collective
security) ซงหมายถงฝายหนงจะเขาชวยอกฝายหนงหากถกโจมตจากฝายท 3
แตเมอพจารณาจากเนอความในสนธสญญาแลวจะพบวาจนใหหลกประกน
ดานความมนคงแกเกาหลเหนอเปนพเศษกวาสหภาพโซเวยต เพราะสนธสญญา
กบสหภาพโซเวยตจะตองตออายทก 5 ป และฝายใดฝายหนงมสทธบอกเลกได
โดยแจงลวงหนา 1 ป แตสนธสญญากบจนไมมวนหมดอาย และการแกไขหรอ
บอกเลกจะตองไดรบความยนยอมจากทงสองฝาย23สนธสญญานจงเปนการสกดกน
อทธพลของทงสหรฐฯ และสหภาพโซเวยต อกทงยงท�าใหความสมพนธระหวาง
จนกบเกาหลเหนอแนนแฟนยงขน
นอกจากนจนยงประนประนอมกบเกาหลเหนอในเรองขอพพาทพรมแดน
อกดวยโดยเฉพาะอยางยงบรเวณภเขาแปกตซาน(Paektusan)ซงเปนสวนหนง
ของเทอกเขาฉางไปซาน (Changbaishan) ทางตะวนออกเฉยงเหนอของ
คาบสมทรเกาหลตดกบมณฑลจหลนของจนภเขาดงกลาวสง2,744เมตรและ
เปนทตงของทะเลสาบเทยนฉอ(Tianchi)หรอชงจ(Chongji)ซงเปนทะเลสาบ
ปากปลองภเขาไฟทใหญทสดและสงทสดในโลกภเขาดงกลาวเปนตนก�าเนดของ
แมน�าส�าคญ2สายไดแกแมน�ายาลหรอแมน�าอมนอก(Amnok)ซงไหลไปทาง
ทศตะวนตกเฉยงใตสทะเลเหลองและแมน�าถเหมน(Tumen)ซงไหลไปทางทศ
ตะวนออกเฉยงเหนอสทะเลญปนซงทงจนและเกาหลตางยอมรบวาแมน�าทง2สาย
23“TreatyofFriendship,Co-operation,andMutualAssistanceBetweenthePeople’sRepublic
ofChinaandtheDemocraticPeople’sRepublicofKorea,”Peking Review28(1961),p.5,
at<http://www.marxists.org/subject/china/documents/china_dprk.htm>(searcheddate2
July2013).
5352 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
เปนแนวพรมแดนระหวางสองฝายมาตงแตค.ศ.171224แตเมอเกาหลกลายเปน
รฐอารกขา (protectorate)ของญปนเมอค.ศ. 1905กมการท�าขอตกลงเรอง
พรมแดนกบจนอยางเปนกจจะลกษณะอกครง โดยสนธสญญาเจยนเตา (The
JiandaoTreaty)หรอสนธสญญากนโด(TheGandoTreaty)ทจนกบญปน
ลงนามกนในเดอนกนยายนค.ศ. 1909 ระบวาภเขาแปกตซานและทะเลสาบ
เทยนฉออยในเขตแดนของจนทงหมด25ซงนกชาตนยมเกาหลจ�านวนมากไมเหนดวย
เพราะมองวาสนธสญญาฉบบนไมไดท�าขนโดยความสมครใจของชาวเกาหลอกทง
ภเขาแปกตซานยงเปนสถานทเกดของแทนกน(Tangun)ซงตามต�านานถอวาเปน
ผใหก�าเนดอาณาจกรโชซอนโบราณเมอ 2,333 ปกอน ค.ศ. จงถอเปนสถานท
ศกดสทธของชนชาตเกาหลและตอมาทางการเกาหลเหนอกเพมความหมายใหกบ
ภเขาดงกลาวในฐานะ“ภเขาอนศกดสทธของการปฏวตเกาหล” เพราะเปนฐาน
ทมนของคมอลซงในการท�าสงครามตอตานญปนและเปนสถานทเกด“อยางเปน
ทางการ”ของคมจองอล(KimJong Il)ผน�ารนท2แมวาทจรงแลวเขาเกดใน
สหภาพโซเวยต
การเจรจาระหวางจนกบเกาหลเหนอเพอแกไขปญหาพรมแดนเรมขนใน
เดอนมถนายนค.ศ.1962และในทสดโจวเอนไหลกบคมอลซงลงนามในขอตกลง
วาดวยพรมแดนเมอวนท12ตลาคมของปเดยวกนจนยอมแบงพนทรอยละ60
ของทะเลสาบเทยนฉอใหแกเกาหลเหนอสวนแมน�ายาลและแมน�าถเหมนซงเปน
แนวพรมแดนนนใหใชหลกการ 3 รวม นนคอ การเปนเจาของรวม การบรหาร
จดการรวม และการใชรวม แตเกาะตางๆ ทตงอย กลางแมน�านนจนยกให
เกาหลเหนอกวารอยละ 8026 รวมพนททจนยกใหเกาหลเหนอทงสนราว 500
ตารางกโลเมตรค�าถามทนาสนใจกคอเหตใดเหมาเจอตงจงยนยอมท�าขอตกลง
24DanielGomà,“TheChinese-KoreanBorderIssue:AnAnalysisofaContestedFrontier,”
Asian Survey46(November/December2006),pp.869-871.25ZhihuaShenandYafengXia,“ContestedBorder:AHistorical Investigation into the
Sino-KoreanBorderIssue,1950-1964,”AsianPerspectives37(January-March2013).p4.26Chae–JinLee,ChinaandKorea:DynamicRelations(Stanford,CA:Hoover Institution
Press,1996),p.100.
5554 สทธพล เครอรฐตกาล
ทกระทบตอบรณภาพทางดนแดนและอ�านาจอธปไตยกบเกาหลเหนอในระยะเวลา
อนรวดเรวแนนอนวาความขดแยงระหวางจนกบสหภาพโซเวยตเปนปจจยส�าคญ
ทท�าใหจนตองการแรงสนบสนนจากเกาหลเหนอและยนยอมตอขอเรยกรองเรอง
ดนแดนของเกาหลเหนอแตอกปจจยหนงทเปนขอสงเกตของนกวชาการจนบางคน
กคอความคดของเหมาเจอตงทวาถาประเทศสงคมนยมใดๆกตามยอมรบความ
เปนผน�าของจนแลวจนกจะแสดงความใจกวางดวยการยกดนแดนประชากรและ
ผลประโยชนทางเศรษฐกจใหโดยไมเหนวาเปนเรองเสยหาย27
ความเปนพนธมตรทแนนแฟนระหวางจนกบเกาหลเหนอยงเหนไดชดใน
ค.ศ. 1963 เมอผแทนจากเกาหลเหนอทเดนทางไปประชมสมชชาพรรคของ
เยอรมนตะวนออกในเดอนมกราคมของปนนถกสหภาพโซเวยตขดขวางไมให
ขนกลาวสนทรพจนและแจกเอกสารทมเนอหาเขาขางจนโดยเกาหลเหนอเหนวา
ประชากรจนคดเปน2ใน3ของประชากรโลกสงคมนยมทงหมดการทประเทศ
สงคมนยมรวมก�าลงกนตอตานจนจงไมใชสงทถกตอง28ในเดอนมถนายนของ
ปเดยวกน โชยองกน (ChoeYongGon)ผน�าหมายเลข2ของพรรคกรรมกร
เกาหลเดนทางเยอนกรงปกกง และในเดอนตอมาหลวเสาฉ (Liu Shaoqi)
ประธานาธบดของจนเดนทางเยอนกรงเปยงยางนบเปนผน�าระดบประมขแหงรฐ
คนแรกของจนทไปเยอนเกาหลเหนอตอมาในเดอนกรกฎาคมค.ศ.1963จนและ
เกาหลเหนอตางวพากษวจารณการทสหภาพโซเวยตท�าสนธสญญาหามทดลอง
นวเคลยร (The Nuclear Test Ban Treaty) กบสหรฐอเมรกา และเมอ
เกาหลเหนอเปนเจาภาพจดงานสมมนาวาดวยเศรษฐกจเอเชยในเดอนมถนายน
ค.ศ.1964จนและเกาหลเหนอตางใชเวทดงกลาววจารณการใหความชวยเหลอ
แกตางประเทศของสหภาพโซเวยตวาเปนการละเมดอ�านาจอธปไตยและขดรด
ประเทศทรบความชวยเหลอ29 และในเดอนถดมาจนกบเกาหลเหนอไดจดงาน
ฉลองครบรอบ3ปของการลงนามในสนธสญญาพนธมตรหากแตไมมการจดงาน
ดงกลาวระหวางสหภาพโซเวยตกบเกาหลเหนอ
27ZhihuaShenandYafengXia,“ContestedBorder,”pp.26-27.28Dae-SookSuh,op.cit.,p.181.29Ibid.,pp.185-186.
5554 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
ความบาดหมางระหวางจนกบเกาหลเหนอในยคปฏวตวฒนธรรม
ความเปนพนธมตรทแนนแฟนระหวางจนกบเกาหลเหนอมาสะดดลงใน
ครงหลงของทศวรรษ 1960 เรมจากการทเกาหลเหนอพยายามปรบปรงความ
สมพนธกบสหภาพโซเวยตหลงการสนสดอ�านาจของครสชอฟเมอเดอนตลาคม
ค.ศ. 1964 เพอมใหตนเองตองพงพงจนมากเกนไป โดยในเดอนพฤศจกายน
ของปนนเกาหลเหนอสงคมอล(KimIl)และคมชางมาน(KimChangMan)
เปนผแทนไปรวมงานฉลอง47ปแหงการปฏวตรสเซยณกรงมอสโกตามดวย
การเยอนเกาหลเหนอของอะเลคเซยโคซกน(AlexseiKosygin)นายกรฐมนตร
ของสหภาพโซเวยตในเดอนกมภาพนธของปถดมาซงจนมองดดวยความไมสบายใจ
และหลงจากการเยอนครงนนโคซกนเสนอยทธศาสตรชวยเหลอแกเวยดนามเหนอ
ทก�าลงท�าสงครามกบสหรฐอเมรกาโดยจะสงทหาร4,000คนไปยงเวยดนามเหนอ
ผานแผนดนของจนและจะขอใชสนามบนทางภาคตะวนตกเฉยงใตของจนเปนฐาน
ในการชวยเหลอแตจนไมยอมรบขอเสนอดงกลาวจนท�าใหเกาหลเหนอวจารณวา
จนทอดทงสหายรวมอดมการณอยางเวยดนามเหนอ30ความสมพนธระหวางจนกบ
เกาหลเหนอจงเรมเลวรายลงดไดจากในค.ศ.1965ทเกาหลเหนอจดงานฉลอง
20 ปแหงการปลดปลอยเกาหลจากญปน สหภาพโซเวยตสงอะเลคซานเดอร
เอนเชเลปน(AleksandrN.Shelepin)กรรมการกรมการเมองไปรวมงานแตจน
สงอซนอว(WuXinyu)ซงเปนเพยงรองเลขาธการสภาผแทนประชาชนไปรวมงาน
ความสมพนธทใกลชดกนมากขนระหวางเกาหลเหนอกบสหภาพโซเวยต
ท�าใหเมอเกดการปฏวตวฒนธรรม (The Cultural Revolution) ขนเมอ ค.ศ.
1966ยามพทกษแดง(RedGuards)ซงเปนกลมทเชดชเหมาเจอตงอยางสดโตง
ไดออกมาโจมตวาคมอลซงเปนพวกลทธแกเฉกเชนสหภาพโซเวยต และตางฝาย
ตางเรยกทตของตนเองกลบประเทศนกวชาการและเจาหนาทของจนหลายคนท
เคยท�างานหรอศกษาในเกาหลเหนอถกตราหนาวาเปนสายลบของเกาหลเหนอ
ชนชาตสวนนอยเกาหลทอาศยอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของจนจ�านวนไมนอย
พากนอพยพขามแมน�ายาลและแมน�าถเหมนไปลภยในเกาหลเหนอและมรายงาน
30ChoonHeumChoi,op.cit.,pp.40-41.
5756 สทธพล เครอรฐตกาล
การปะทะกนทางทหารบรเวณชายแดนหลายครง นอกจากนการทเกาหลเหนอ
รเรมการรณรงคทางทหารโดยใชก�าลงโจมตเกาหลใตบรเวณเขตปลอดทหาร
(DemilitarizedZone–DMZ)อยเปนระยะตงแตค.ศ.1966เปนตนมารวมทง
ยดเรอสอดแนมของสหรฐอเมรกาทชอพวยโบล (USSPueblo) เอาไวในเดอน
มกราคมค.ศ.1968กยงท�าใหจนไมพอใจเกาหลเหนอมากยงขนดวยกงวลวาจะ
น�าไปสการเผชญหนาทางทหารระหวางเกาหลเหนอกบสหรฐฯ จนอาจท�าใหจน
ซงมพนธะตามสนธสญญาพนธมตรเมอค.ศ.1961ตองเขาไปเกยวของดวย
เมอกระแสการปฏวตวฒนธรรมเรมแผวลงใน ค.ศ. 1969 ประกอบกบ
การปะทะกนทางทหารบรเวณชายแดนจน-โซเวยตในปเดยวกน จนจงเรมเหน
ความจ�าเปนทจะตองเยยวยาบาดแผลในความสมพนธกบเกาหลเหนอโดยใช
โอกาสงานฉลองวนชาตและวนครบรอบ 20 ปแหงการสถาปนาสาธารณรฐ
ประชาชนจนเดมทางการจนมไดเชญแขกตางชาตมารวมงานเลยหากแตในบาย
วนท30กนยายนค.ศ.1969จนไดสงค�าเชญอยางเรงดวนไปยงเกาหลเหนอ31
ซงสอดคลองกบความตองการของเกาหลเหนอทจะรกษาความเปนตวของตวเอง
โดยไมพงพงสหภาพโซเวยตมากเกนไป ท�าใหในคนวนนน โชยองกน ผ น�า
หมายเลข2ของเกาหลเหนอกเดนทางมาถงกรงปกกงเพอรวมงานฉลองในวนรงขน
ตอมาในเดอนมนาคมค.ศ.1970ทงสองฝายตางสงทตกลบไปประจ�าซงกนและกน
และโจวเอนไหลเดนทางไปเยอนเกาหลเหนอในเดอนตอมา
ความเปลยนแปลงในความสมพนธระหวางจนกบเกาหลเหนอเมอเขาส
ทศวรรษ 1970 และจดเรมตนแหงการเสอมสลายของพนธมตร
ความสมพนธทดขนระหวางจนกบเกาหลเหนอในตนทศวรรษ 1970
เกดขนภายใตบรบทของความเปลยนแปลงทงในการเมองโลกและการเมองภายใน
ของจนและถอไดวาเปนทศวรรษเรมตนแหงการเสอมสลายของพนธมตรระหวาง
จนกบเกาหลเหนอ นกวชาการอยาง StephenM.Walt32 ไดน�าเสนอแนวคด
31ChenJian,“Limitsofthe‘LipsandTeeth’Alliance,”p.7.32StephenM.Walt,“WhyAlliancesEndureorCollapse,”Survival:GlobalPoliticsandStrat-
egy,39(Spring1997),pp.156-179.
5756 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
เกยวกบการเสอมสลายของพนธมตรโดยระบวาเรองดงกลาวอาจมสาเหตมาจาก
ปจจยตางๆ ไดแก (1) การรบรทเปลยนแปลงไปตอภยคกคาม (changing
perceptionsofthreat)(2)ความนาเชอถอทลดต�าลง(decliningcredibility)
เนองจากประเทศสมาชกหนงไมอาจใหค�ามนสญญาแกอกประเทศสมาชกหนงได
ในกรณทฝายหลงตองการแรงสนบสนน และ (3) การเมองภายในประเทศ
(domestic politics) ซงเมอน�าปจจยขางตนมาวเคราะหความสมพนธระหวาง
จนกบเกาหลเหนอหลงสนทศวรรษ1960กจะท�าใหเหนรอยปรราวของการเปน
พนธมตรไดอยางชดเจน
1.การเปลยนแปลงในมมมองของจนทมตอภยคกคามและความไมพรอม
ของจนทจะสนบสนนการท�าสงครามของเกาหลเหนอ
หลงการปะทะกนครงใหญบรเวณชายแดนระหวางจนกบสหภาพโซเวยตใน
ค.ศ.1969จนไดหนไปปรบปรงความสมพนธกบศตรเดมอยางสหรฐอเมรกาและ
ประเทศโลกเสรเพอหาแนวรวมในการตอตานอทธพลของสหภาพโซเวยต ดงจะ
เหนไดจากการทจนไดรบการสนบสนนจากสหรฐฯ ใหเขาเปนสมาชกองคการ
สหประชาชาตแทนทไตหวนเมอค.ศ.1971การเดนทางเยอนจนของประธานาธบด
รชารด นกสน (Richard Nixon) แหงสหรฐฯ และการสถาปนาความสมพนธ
ทางการทตระหวางจนกบญปนเมอค.ศ.1972ดวยเหตนแมจนจะยงแสดงออก
วาตนเองเปนผใหหลกประกนดานความมนคงแกเกาหลเหนออยเหมอนเดมไมวา
จะเปนการจดงานสปดาหมตรภาพจน-เกาหลณกรงปกกงเมอค.ศ.1971เพอ
ฉลองครบรอบ 10 ปของการลงนามในสนธสญญาพนธมตรระหวางสองฝาย
รวมทงในค.ศ.1974จนไดคดคานขอเสนอของสหรฐฯทจะใหมการรบรองไขว
(cross-recognition) บนคาบสมทรเกาหลซงหมายถงการทสหรฐอเมรกาจะ
รบรองเกาหลเหนอโดยแลกเปลยนกบการทจนกบสหภาพโซเวยตรบรองเกาหลใต
ทงนจนยนยนวาตนเองจะคงหลกการเกาหลเดยวเอาไวตอไปหากแตจนกไมพรอม
ทจะสนบสนนนโยบายตางประเทศของเกาหลเหนอทกาวราวและสมเสยงตอการ
เผชญหนากบโลกเสร
5958 สทธพล เครอรฐตกาล
ในการเดนทางเยอนจนอยางเรงดวนของคมอลซงในกลางเดอนเมษายน
ค.ศ.1975ซงเปนชวงทกลมเขมรแดง(TheKhmerRouge)เพงลมลางรฐบาล
กมพชาของนายพลลอนนอล (Lon Nol) ทมสหรฐฯ หนนหลงไดส�าเรจ และ
เวยดนามใตก�าลงปราชยแกเวยดนามเหนอ คมอลซงไดบอกกบเหมาเจอตงและ
เตงเสยวผง(DengXiaoping)รองนายกรฐมนตรของจนวาเขามแผนจะใชก�าลง
บกเกาหลใตอกครงเพอรวมประเทศแตผน�าของจนไมเหนดวย33และในงานเลยง
ขอบคณเจาภาพทคมอลซงจดขนเมอวนท25เมษายนของปนนเตงเสยวผงก
เนนย�าอกครงวาจนสนบสนนการรวมเกาหลอยางสนต34ขณะทการเยอนเกาหลเหนอ
ของฮวากวเฟง(HuaGuofeng)และเตงเสยวผงในฐานะประธานและรองประธาน
พรรคคอมมวนสตเมอเดอนพฤษภาคมและเดอนกนยายนค.ศ.1978ตามล�าดบ
กจบลงโดยไมมแถลงการณรวม ซงสะทอนใหเหนวาสองฝายมมมมองและ
ผลประโยชนทแตกตางกนมากขน
2. ผลกระทบของการเมองภายในประเทศทมตอนโยบายของจนตอ
เกาหลเหนอ
การถงแกอสญกรรมของเหมาเจอตงในเดอนกนยายนค.ศ.1976และ
การประกาศใชนโยบายปฏรปและเปดประเทศของเตงเสยวผงเมอเดอนธนวาคม
ค.ศ. 1978 ท�าใหจนยตนโยบายสงออกการปฏวตและการใหความชวยเหลอแก
ขบวนการฝายซายในประเทศตางๆทวโลกโดยหนมาเนนเรองของสนตภาพและ
การพฒนา (peace and development) วาเปนปจจยส�าคญตอการพฒนา
ประเทศจนใหทนสมยดงสนทรพจนของหวงหว (HuangHua)รฐมนตรวาการ
กระทรวงการตางประเทศของจนตอสมชชาใหญสหประชาชาตเมอเดอนตลาคม
ค.ศ.1982ความตอนหนงวา
ประชาชนของทกประเทศตางใฝหาสนตภาพการสรางความทนสมย
ใหกบจนจะเปนจรงไดตองอาศยสภาวะแวดลอมระหวางประเทศทม
สนตภาพและเสถยรภาพ ในฐานะผลประโยชนรวมกนของประชาชน
33ChenJian,“Limitsofthe‘LipsandTeeth’Alliance,”p.8.34 Chinese – Korean Friendship,op.cit.,p.47.
5958 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
ทงโลก เราพรอมจะท�างานรวมกบประเทศและประชาชนผรกสนตภาพ
ทงหลายเพอคงไวซงสนตภาพและความมนคงระหวางประเทศและเพอ
ความกาวหนาของมวลมนษย35
ความเปลยนแปลงขางตนท�าใหตลอดทศวรรษ 1980 จนพยายามเปน
ตวกลางจดการประชมไตรภาคระหวางจน เกาหลเหนอ และสหรฐอเมรกาเพอ
ผอนคลายความตงเครยดบนคาบสมทรเกาหลแตการประชมดงกลาวกไมเกดขน
เพราะเกาหลเหนอยงคงใชความรนแรงเปนเครองมอสรางอ�านาจตอรองในเวท
ระหวางประเทศ เชน การวางระเบดสงหารคณะรฐมนตรของเกาหลใตระหวาง
เดนทางเยอนพมาเมอเดอนตลาคม ค.ศ. 1983 เปนตน แตกระนนความขดแยง
ระหวางจนกบสหภาพโซเวยตทยงคงอยกเปนปจจยส�าคญทท�าใหจนตองประคบ
ประคองความสมพนธกบเกาหลเหนอเอาไวเพราะการทสหภาพโซเวยตสนบสนน
ใหเวยดนามรกรานกมพชาในค.ศ.1978และการตงฐานทพของสหภาพโซเวยต
ทอาวคมรานห (Cam Ranh Bay) ของเวยดนามในปถดมาท�าใหจนเกรงวา
เกาหลเหนออาจกลายเปนฐานทพอกแหงของสหภาพโซเวยตในเอเชย เตงเสยวผง
เดนทางเยอนเกาหลเหนออกครงพรอมดวยหเยาปง (HuYaobang) เลขาธการ
พรรคในเดอนเมษายน ค.ศ. 1982 ตามมาดวยการใหเงนชวยเหลอเปนจ�านวน
100ลานเหรยญสหรฐและมอบเครองบนรบA-5ซงเปนเครองบนรบททนสมยทสด
ของจนในขณะนนใหแกเกาหลเหนอจ�านวน40ล�า36อกทงผน�าระดบสงของจน
ไดไปเยอนเกาหลเหนออยางสม�าเสมอตลอดทศวรรษ1980ไมวาจะเปนหเยาปง
เมอค.ศ.1984และ1985หลเซยนเนยน(LiXiannian)ประธานาธบดเมอ
ค.ศ.1986หยางซางคน(YangShangkun)ประธานาธบดเมอค.ศ.1988
จาวจอหยาง(ZhaoZiyang)นายกรฐมนตรและเลขาธการพรรคเมอค.ศ.1981
และ1989ตามล�าดบและจนยงตอนรบการมาเยอนของคมอลซงเมอค.ศ.1982,
1984,1987และ1989รวมถงการมาเยอนของคมจองอล(KimJongIl)บตรชาย
และทายาททางการเมองของคมอลซงเมอค.ศ.1983อกดวย
35“China’sPositiononCurrentWorldIssues–ForeignMinisterHuangHua’saddresstoUNGeneralAssembly,October4,”BeijingReview(11October1982),p.15.36ChoonHeumChoi,op.cit.,pp.179-181.
6160 สทธพล เครอรฐตกาล
อยางไรกตาม เตงเสยวผงมไดยนยอมตามขอเรยกรองของเกาหลเหนอ
ไปในทกครงดงทดอนโอเบอรดอรเฟอร(DonOberdorfer)และโรเบรตคารลน
(RobertCarlin)อางไวในหนงสอของพวกเขาความตอนหนงวา
ขอมลจากอดตเจาหนาทของทางการจนผหนงระบวาในกลาง
ทศวรรษ 1980 เจาหนาทอาวโสฝายทหารของเกาหลเหนอซงอาจเปน
โอจนย(OJinU)รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมไดรองขออาวธจากจน
เพอใหทดเทยมกบอาวธจากสหภาพโซเวยตโดยขอทงเรอเครองบนและ
อาวธส�าคญอนๆ ระหวางการมาเยอนกรงปกกงอยางลบๆ และเมอ
กระทรวงกลาโหม (ของจน – ผเขยน) ไดพจารณาขอเรยกรองและ
ตนทนแลว เตงกปฏเสธขอเรยกรองทงหมดและบอกกบลกนองของตนวา
ไมตองใหอะไรแกเกาหลเหนอรฐมนตรเกาหลเหนอจงเดนทางกลบบาน
ดวยความโกรธทไมไดรบความชวยเหลอทางทหาร37
ขณะทบนทกลบของจาวจอหยางซงเผยแพรเมอค.ศ.2009กกลาวถง
เรองทเตงเสยวผงแสดงความไมพอใจทหเยาปงยนยอมตามขอเรยกรองของ
เกาหลเหนอมากเกนไปดงความตอนหนงวา
ในดานนโยบายตางประเทศหแสดงความอบอนตอคมอลซงมากเกนไป
และยนยอมตามขอเรยกรองของเกาหลเหนอมากเสยจนไมมขอบเขตท
แนนอนเชนการขอเครองบนไปพนจากจนการขอใหนกบนเกาหลเหนอ
มาท�าการฝกณฐานทพอากาศของจนและการวางก�าลงทางอากาศใน
ยามฉกเฉนทนททหกลบมาจากเกาหลเหนอเตงกปฏเสธขอเรยกรองของ
เกาหลเหนอในทนท38
37DonOberdorferandRobertCarlin,The Two Koreas: A Contemporary History,3rdedition
(NewYork,NY:BasicBooks,2014),p188.38 จาวจอหยาง,บนทกลบจาวจอหยาง: เบองหลงเหตการณนองเลอดเทยนอนเหมน, แปลโดย สทธพล
เครอรฐตกาล,ดวงใจเดนเกศนล�า,สทธเทพเอกสทธพงษและวศราไกรวฒนพงศ,บรรณาธการพเศษฉบบ
ภาษาไทยโดยวรศกดมหทธโนบล(กรงเทพฯ:ส�านกพมพมตชน,2552),น.285-286.
6160 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
ขณะเดยวกนจนยงพยายามชกจงใหเกาหลเหนอเหนขอดของการปฏรป
และเปดประเทศอกดวย ดงทเตงเสยวผงบอกกบคมอลซงระหวางการเยอน
เกาหลเหนอเมอ ค.ศ. 1978 วาการเปดรบเทคโนโลยจากตางประเทศจะท�าให
นโยบายสทนสมย (FourModernizations) กลายเปนความจรง39 และเมอคม
เดนทางเยอนจนในค.ศ.1982เตงไดพาคมไปดงานณมณฑลเสฉวนดวยตนเอง
พรอมบอกกบคมวา
เราตองใหความส�าคญตอการพฒนาเศรษฐกจประเทศของเรา
ทงใหญและยากจนถาเราไมเพมการผลตกคงไปไมรอดลทธสงคมนยม
จะเหนอกวาไดอยางไรถาประชาชนของเรายงมชวตทล�าบาก...เราจะตอง
ท�าทกอยางเพอเพมพลงการผลตและคอยๆขจดความยากจนพรอมกบ
ยกระดบคณภาพชวตของประชาชนอยางตอเนอง หาไมแลวลทธ
สงคมนยมจะเอาชนะลทธทนนยมไดอยางไร40
นโยบายปฏรปและเปดประเทศของเตงเสยวผงขดแยงอยางสนเชงกบ
ปรชญาจเชของคมอลซงทเนนการพงตนเองบนทกความทรงจ�าของฮวางจางยอป
(Hwang Jang Yop) ผน�าระดบสงของเกาหลเหนอทลภยไปยงเกาหลใตเมอ
ค.ศ.1997ระบวาคมอลซงและคมจองอลตราหนาเตงเสยวผงวา“ครสชอฟแหง
เมองจน”41 และในระหวางการเยอนเยอรมนตะวนออกของคมอลซงเมอเดอน
พฤษภาคมค.ศ. 1984 เขาไดสนทนากบเอรช โฮเนคเคอร (ErichHonecker)
เลขาธการพรรคคอมมวนสตโดยแสดงความเปนหวงวาจนก�าลงเดนทางผด
ดงความตอนหนงวา
ถาเราปลอยใหประเทศจนตกอยในมอของพวกนายทน จนกอาจเสยงท
จะกลายเปนประเทศกงอาณานคมอกครงหนง ... และเนองจากเราม
39HuangHua,HuangHuaMemoirs:ContemporaryHistoryandDiplomacyofChina(Beijing:ForeignLanguagesPress,2008),p.383.40DengXiaoping,SelectedWorksofDengXiaoping,VolumeIII(1982-1992)(Beijing:ForeignLanguagesPress,1994),p.21.41HwangJangYop,HwangJangYop’sMemoirs (Seoul:ZeigeistPublishingHouse,2006),chapter5,at<http://www.dailynk.com>(searcheddate:3July2013).
6362 สทธพล เครอรฐตกาล
พรมแดนเปนทางยาวตดกบจนรวมทงยงตองเผชญหนากบสหรฐอเมรกา
และญปน สงทเรากลวมากทสดกคอการทประเทศจนไมยดมนในลทธ
สงคมนยมประเทศจนมประชากร1,000ลานคนเราจะตองมนใจวา
พวกเขาจะเดนบนเสนทางสงคมนยมมากกวาเสนทางอนๆ42
อยางไรกตามความหวงของคมอลซงทจะใหจนกลบมาเดนบนเสนทางเดม
เหมอนในทศวรรษ1950และ1960นนไมอาจเปนจรงขนมาได เพราะในการ
สนทนากบเฮลมทโคล (HelmutKohl)นายกรฐมนตรของเยอรมนตะวนตก
เมอเดอนตลาคมค.ศ.1984เตงเสยวผงระบวาการปฏรปและเปดประเทศของจน
ในชวง 6 ปทผานมาไดผลดเกนคาด และจนกจะเดนหนาเชนนตอไปโดยจะ
พยายามปรบปรงความสมพนธกบสหภาพโซเวยตและทส�าคญไปกวานนกคอการ
ขยายความรวมมอระหวางจนกบประเทศโลกท343และในทศวรรษ1980นนเอง
ทความสมพนธแบบไมเปนทางการระหวางจนกบเกาหลใตไดเรมขนจนน�าไปส
การปรบเปลยนนโยบายของจนตอคาบสมทรเกาหล
การกอตวของความสมพนธแบบไมเปนทางการระหวางจนกบเกาหลใตใน
ทศวรรษ 1980
เกาหลใตในชวงค.ศ.1961–1979ซงอยภายใตการปกครองระบอบ
เผดจการของประธานาธบดปกจงฮถอวาประสบความส�าเรจทางเศรษฐกจเปน
อยางยง โดยใน ค.ศ. 1965 ประชากรเกาหลใตกวารอยละ 40 ยงอยใตเสน
ความยากจน(povertyline)แตเมอถงค.ศ.1980กลบลดลงเหลอไมถงรอยละ10
ขณะทรายไดตอหวของประชากรเพมจาก100เหรยญสหรฐในตนทศวรรษ1960
ไปเปน 1,000 เหรยญสหรฐเมอสนทศวรรษถดมา44 ความส�าเรจดงกลาวเปนท
สนใจของผน�าจนโดยในการประชมเพอปฏรประบบการคากบตางประเทศ
42“MemorandumofConversationbetweenErichHoneckerandKimIlSung(31May1984),”
at<http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/113198>(searcheddate:3July2013).43DengXiaoping,op.cit.,pp.88-89.44DonOberdorferandRobertCarlin,op.cit.,p.30.
6362 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
เมอเดอนกรกฎาคมค.ศ. 1978หลเซยนเนยน รองนายกรฐมนตรในขณะนน
ตงค�าถามวา“เกาหลใตสงคโปรฮองกงและไตหวนเปนเพยงประเทศและเขตเลกๆ
แตมลคาการน�าเขาและสงออกของพวกเขาสงกวาเรามากท�าไมพวกเราจงแซงหนา
พวกเขาไมได”45 และในการประชมปฏบตงานเพอเตรยมการประชมเตมคณะ
ครงท3ของสมชชาพรรคคอมมวนสตจนครงท11ระหวางวนท10พฤศจกายน
ถงวนท15ธนวาคมค.ศ.1978กมการหารอเกยวกบตวแบบการพฒนาเศรษฐกจ
และหนงในประเทศทถกน�ามาพจารณากคอเกาหลใต(Li,2009,271)46
นอกจากนจนยงเรมสนใจทจะมปฏสมพนธทางเศรษฐกจกบเกาหลใต
อกดวยซงสอดรบกบนโยบายของประธานาธบดปกจงฮทตองการสานสมพนธกบ
ประเทศสงคมนยมภายหลงการเยอนจนของประธานาธบดนกสนเมอค.ศ.1972
การคาทางออมระหวางจนกบเกาหลใตผานฮองกงและญปนเรมขนในค.ศ.1979
และเปลยนเปนการคาทางตรงในอก2ปตอมาและเมอถงค.ศ.1985มลคาการคา
ระหวางจนกบเกาหลใตกแซงหนามลคาการคาระหวางจนกบเกาหลเหนอ
ไปอยางถาวร โดยจนสงออกขาวโพด ขาวฟาง ถานหน สงทอ และไหมไปยง
เกาหลใตสวนเกาหลใตสงออกสนคาจ�าพวกเหลกเครองใชไฟฟาอปกรณส�าหรบ
เครองจกร และปยเคมไปยงจน47 และตลอดทศวรรษ 1980 จนไดผอนคลาย
กฎระเบยบทเคยเขมงวดหลายเรองตวอยางเชนแตเดมจนไมเคยเรยกชออยาง
เปนทางการของเกาหลใตแตเรยกวา“กกหนเชดปกจงฮ(TheParkChungHee
puppet clique)” ดวยถอวามแตรฐบาลเปยงยางเทานนทเปนรฐบาลเกาหลท
ชอบธรรมแตในเดอนพฤษภาคมค.ศ.1983เมอพลเรอนจน6คนจเครองบน
จากเมองเสนหยาง (Shenyang) ไปยงกรงโซล จนกสงเจาหนาทไปยงเกาหลใต
เพอคลคลายปญหาหรอทเรยกกนวา“การทตจเครองบน(hijackdiplomacy)”และ
เอกสารของจนในครงนนไดเรยกเกาหลใตอยางเปนทางการวา“สาธารณรฐเกาหล”
45LiLanqing,BreakingThrough:TheBirthofChina’sOpening-UpPolicy,trans.LingYuanandZhangSiying (HongKong:OxfordUniversityPressandForeignLanguageTeachingandResearchPress,2009),p.358.46Ibid.,p.217.47Chae-JinLee,op.cit.,p.147.
6564 สทธพล เครอรฐตกาล
และในปถดมาเมอนกกฬาจากเกาหลใตมารวมแขงขนเทนนสทเมองคนหมง
(Kunming) จนกอนญาตใหมการประดบธงชาตเกาหลใต48 นอกจากนจนยง
ก�าหนดแนวทางปฏบตใหมดวยวาหากองคการระหวางประเทศใดทจนเปนสมาชก
อยแลวไดมอบหมายใหเกาหลใตเปนเจาภาพจดกจกรรมแบบพหภาคจนกสามารถ
สงคนไปรวมไดและถาจนเปนเจาภาพในกรณเดยวกนเกาหลใตกสามารถสงคน
เดนทางมายงจนไดเชนกน49
การกอตวของความสมพนธแบบไมเปนทางการระหวางจนกบเกาหลใต
เกดขนโดยไดรบความเหนชอบจากเตงเสยวผงผน�าสงสดของจนทมองวานอกจาก
จนจะไดประโยชนทางเศรษฐกจแลว ความสมพนธดงกลาวยงเปนประโยชนตอ
การรวมชาตของจนอกดวยเพราะในทศวรรษ1980เกาหลใตเปน1ใน2ประเทศ
ในทวปเอเชยทยงคงมความสมพนธทางการทตกบไตหวน (อกประเทศหนงคอ
ซาอดอาระเบย) แตเตงกเนนย�าวาเรองดงกลาวจะตองด�าเนนไปโดยค�านงถง
ความรสกของเกาหลเหนอ50ดงจะเหนไดจากเมอเกดกรณ“การทตจเครองบน”
ซงเปนครงแรกทเจาหนาทของทางการจนตดตอกบเจาหนาทของทางการเกาหลใต
จนไดสงอเสวยเชยน (WuXueqian) รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ
เดนทางไปอธบายตอคมอลซงวาเรองนไมมผลกระทบตอจดยนเรองเกาหลเดยว
ของจนแตอยางใด51 และเมอจนสงนกกฬาไปเขารวมแขงขนกฬาโอลมปกท
เกาหลใตเปนเจาภาพเมอค.ศ.1988หยางซางคนกบอกกบคมอลซงวาเรองดงกลาว
จะไมน�าไปสการสถาปนาความสมพนธทางการทตกบเกาหลใต52 อยางไรกตาม
ความเปลยนแปลงในการเมองโลกเมอสนทศวรรษ1980ไมวาจะเปนการสนสด
ความของขดแยงระหวางจนกบสหภาพโซเวยต และการสนสดของสงครามเยน
ท�าใหในทสดแลวจนไมอาจรกษาจดยนเรองเกาหลเดยวไวไดอกตอไป
48Ibid.,p.107.49เฉยนฉเชน,บนทกการทตจน 10 เรอง,แปลโดยอาทรฟงธรรมสาร(กรงเทพฯ:ส�านกพมพมตชน,2549),
น.216.50เรองเดยวกน,น.217-218.51Chae-JinLee,op.cit.,p.107.52Ibid.,p.113.
6564 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
การสถาปนาความสมพนธทางการทตระหวางจนกบเกาหลใตใน ค.ศ. 1992
และการลมสลายในเชงพฤตนยของการเปนพนธมตรระหวางจนกบเกาหลเหนอ
หลงจากทเลโอนดเบรชเนฟ(LeonidBrezhnev)ประธานาธบดและ
เลขาธการพรรคคอมมวนสตแหงสหภาพโซเวยตแสดงสนทรพจนทเมองทาชเคนต
(Tashkent)ของสาธารณรฐอซเบกสถานเมอเดอนมนาคมค.ศ.1982ซงมเนอหา
แสดงความปรารถนาจะปรบปรงความสมพนธกบจน ทางการจนไดตอบรบดวย
การเสนอวาสหภาพโซเวยตจะตองขจด“อปสรรค3ประการ”ออกไปใหไดเสยกอน
นนคอ (1) การถอนทหารออกจากชายแดนจน-โซเวยตและจน-มองโกเลย
(2)การถอนทหารออกจากอฟกานสถานและ(3)การหวานลอมใหเวยดนาม
ถอนทหารออกจากกมพชาซงในทสดเมอมคาอลกอรบาชอฟ(MikhailGorbachev)
ขนด�ารงต�าแหนงเลขาธการพรรคคอมมวนสตโซเวยตในค.ศ.1985เขากรบปาก
ท�าตามขอเสนอของจน จนน�าไปสการเดนทางเยอนกรงมอสโกของเฉยนฉเชน
(QianQichen)รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของจนในเดอนธนวาคม
ค.ศ.1988ซงเฉยนฉเชนเรยกการเยอนในครงนนวา“การเยอนทละลายน�าแขง”53
และน�าไปสการเดนทางเยอนจนของกอรบาชอฟเพอพบกบเตงเสยวผงในเดอน
พฤษภาคมค.ศ.1989การสนสดของความขดแยงระหวางจนกบสหภาพโซเวยต
ทยาวนาน 3 ทศวรรษท�าใหจนไมเหนความจ�าเปนทจะตองใหความส�าคญกบ
ขอเรยกรองของเกาหลเหนอเพอแขงขนกบสหภาพโซเวยตอกตอไปดงทจาวจอหยาง
บอกกบคมอลซงระหวางเดนทางเยอนเกาหลเหนอเมอเดอนเมษายนค.ศ.1989
วาจนตองการสภาวะแวดลอมระหวางประเทศทมสนตภาพและจะไมแขงขนกบ
สหภาพโซเวยตในการสรางอทธพลเหนอคาบสมทรเกาหล54
ในเวลาเดยวกนการผอนคลายความตงเครยดระหวางสหรฐอเมรกากบ
สหภาพโซเวยตจนน�าไปสการสนสดของสงครามเยนในปลายทศวรรษ1980ท�าให
ประเทศในคายสงคมนยมทยอยกนสถาปนาความสมพนธทางการทตกบเกาหลใต
53เฉยนฉเชน,อางแลว,น.8054GilbertRozman,Chinese Strategic Thought toward Asia (NewYork,NY:PalgraveMacmillan,
2010),p.180.
6766 สทธพล เครอรฐตกาล
เรมจากฮงการในเดอนกมภาพนธค.ศ.1989และทส�าคญทสดกคอสหภาพโซเวยต
ในเดอนกนยายน ค.ศ. 1990 อกทงยงท�าใหจนสามารถก�าหนดนโยบายตอ
ประเทศตางๆในภมภาค(regionalpolicy)บนผลประโยชนรวมกนระหวางจน
กบประเทศนนๆไดดวยตนเองเปนครงแรกโดยไมตองอยในกรอบของการเผชญหนา
ระหวาง2อภมหาอ�านาจอกตอไปนอกจากนยงมปจจยเฉพาะหนาอก2ประการ
ในตนทศวรรษ1990ทท�าใหจนเหนความส�าคญของเกาหลใตเปนพเศษนนคอ
(1)แผนพฒนาเศรษฐกจ5ปฉบบท8ของจน(ค.ศ.1991-1995)ไดวางเปาหมาย
ทจะสรางเขตพฒนาเศรษฐกจภาคตะวนออกเฉยงเหนอ(NortheastEconomic
Development Zone) ซงจะเปนจรงไดโดยอาศยทนจากประเทศเพอนบาน
ใกลเคยงอยางเกาหลใต55 และ (2) ความพยายามของไตหวนทจะขยายพนท
ทางการทตเขาไปยงประเทศในยโรปตะวนออกและประเทศทแยกตวออกมาจาก
สหภาพโซเวยต56 ท�าใหจนเหนความจ�าเปนทจะตองท�าลายฐานทมนทางการทต
แหลงสดทายของไตหวนในเอเชยซงกคอเกาหลใต
ความสมพนธอยางไมเปนทางการระหวางจนกบเกาหลใตมไดรบผลกระทบ
จากเหตการณเทยนอนเหมนใน ค.ศ. 1989 มากนก ประธานาธบดโรหแตว
(Roh TaeWoo) แหงเกาหลใตปฏเสธทจะรวมขบวนกบสหรฐอเมรกาในการ
ประณามและคว�าบาตรจนโดยเขายงคงยดมนในนโยบายมงเหนอ(Nordpolitik)
เพอสานสมพนธกบประเทศสงคมนยมตอไปและเมอจนเปนเจาภาพจดการแขงขน
เอเชยนเกมสครงท11ณกรงปกกงเมอเดอนกนยายนค.ศ.1990เกาหลใตกให
ความชวยเหลอแกจนในงานดงกลาวในรปของเงนคาโฆษณาและเงนอนๆรวม
15ลานเหรยญสหรฐซงท�าใหการทองเทยวของจนกลบมาคกคกอกครงหลงจาก
ซบเซาลงเนองจากเหตการณเทยนอนเหมน57และเปนครงแรกทธงชาตของ
55XiaoxiongYi,“China’sKoreaPolicy:From“One-Korea”to“TwoKoreas,”Asian Affairs: An American Review 2(1995):,p.125.56ดรายละเอยดไดในCzeslawTubilewicz,Taiwan and Post-Communist Europe: Shopping for Allies(NewYork,NY:Routledge,2007).57SamuelS.Kim,“TheMakingofChina’sKoreaPolicyintheEraofReform,”inDavidM.Lampton,ed.,The Making of Chinese Foreign and Security Policy in the Era of Reform (Stanford,CA:StanfordUniversityPress,2001),pp.377-378.
6766 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
ทงเกาหลเหนอและเกาหลใตโบกสะบดพรอมกนทสนามกฬากรงปกกง ตอมาใน
เดอนตลาคมของปเดยวกน สมาคมการคาระหวางประเทศของจน (China
InternationalChamberofCommerce)กบสมาคมสงเสรมการคาและการ
ลงทนระหวางประเทศของเกาหลใต(KoreaTradeandInvestmentPromotion
Agency – KOTRA) ไดท�าขอตกลงทน�าไปสการจดตงส�านกงานการคาระหวาง
ประเทศ(TradeOffice)ณกรงปกกงและกรงโซลในตนค.ศ.1991ซงจนไดแจง
ใหเกาหลเหนอทราบลวงหนาและคมอลซงกแสดงความเขาใจในเรองนระหวาง
การเยอนจนเมอเดอนกนยายนค.ศ.199058
จนตองเผชญกบสถานการณทน�าไปสการตดสนใจครงส�าคญในค.ศ.1991
เมอเกาหลใตแสดงความประสงคจะเขาเปนสมาชกองคการสหประชาชาตโดย
ถอวาตนเองเปนรฐทแยกตางหากจากเกาหลเหนอ ขณะนนสหภาพโซเวยตได
สถาปนาความสมพนธทางการทตกบเกาหลใตเรยบรอยแลว และกอรบาชอฟ
ประกาศชดเจนในเดอนเมษายนของปนนวาสหภาพโซเวยตจะไมขดขวางการเขาเปน
สมาชกของเกาหลใต59 ในบรรดาสมาชกถาวร 5 ประเทศของคณะมนตรความ
มนคงแหงสหประชาชาตจงมแตจนเทานนทยงไมมความสมพนธทางการทตกบ
เกาหลใตและตองตดสนใจวาจะสนบสนนเรองดงกลาวหรอไมโดยในระหวางการ
เยอนกรงเปยงยางเมอเดอนพฤษภาคมค.ศ.1991หลเผง(LiPeng)นายกรฐมนตร
ของจนแจงใหเกาหลเหนอทราบวาเปนการยากทจนจะใชสทธยบยง(veto)ไมใหรบ
เกาหลใตเขาเปนสมาชกเกาหลเหนอจงไมมทางเลอกอนนอกจากขอสมครเขาเปน
สมาชกพรอมกนกบเกาหลใตแตคมอลซงกยงกงวลวาสหรฐอเมรกาอาจขดขวาง
เฉยนฉเชนจงเดนทางไปเยอนกรงเปยงยางในเดอนถดมาเพอยนยนกบคมอลซงวา
จนจะชวยใหการเขาเปนสมาชกของเกาหลเหนอเปนไปอยางราบรน60 ในทสด
เกาหลเหนอและเกาหลใตไดเขาเปนสมาชกองคการสหประชาชาตพรอมกนเมอ
วนท17กนยายนค.ศ.1991
58เฉยนฉเชน,อางแลว,น.219.59DonOberdorferandRobertCarlin,op.cit.,p.180.60เฉยนฉเชน,อางแลว,น.220-221.
6968 สทธพล เครอรฐตกาล
ขณะเดยวกน บนทกความทรงจ�าของลมดองวอน (LimDongWon)
อดตรฐมนตรวาการกระทรวงรวมชาตแหงเกาหลใตไดอางขอมลจากผเชยวชาญ
เรองเกาหลเหนอของจนคนหนงทเดนทางเยอนกรงโซลเมอเดอนพฤศจกายน
ค.ศ.1991ทระบวาในระหวางการเยอนจนเปนครงสดทายของคมอลซงเมอเดอน
ตลาคมของปนนเตงเสยงผงและผน�าระดบสงของจนไดขอใหคมอลซงด�าเนนการ
3เรองไดแก(1)ด�าเนนนโยบายเปดประเทศและปฏรปเศรษฐกจโดยรกษาระบอบ
สงคมนยมเอาไวแบบจน (2) เจรจาลดความตงเครยดกบเกาหลใตเพอปทางไปส
การเปดรบทนและเทคโนโลยจากตางประเทศและ(3)คลายความสงสยของนานา
ประเทศทวาเกาหลเหนอก�าลงพฒนาอาวธนวเคลยร61ซงเทากบเปนการกดดนให
เกาหลเหนอปรบตวใหเขากบสถานการณทเปลยนแปลงไป
จะเหนไดวาเมอถงปลาย ค.ศ. 1991 หลกการเกาหลเดยวทจนยดมน
ตลอดมานบตงแตสถาปนาประเทศรวมทงความเปนพนธมตรระหวางจนกบ
เกาหลเหนอไดสนสดลงแลวในทางปฏบต เหลอแตเพยงกระบวนการเจรจาเพอ
สถาปนาความสมพนธทางการทตกบเกาหลใตอยางเปนทางการเทานนเฉยนฉเชน
อาศยโอกาสทเดนทางไปประชมองคกรความรวมมอทางเศรษฐกจเอเชยแปซฟก
(Asia-PacificEconomicCooperation-APEC)ครงท3ณกรงโซลเมอเดอน
พฤศจกายนของปนนเพอพบกบประธานาธบดโรหแตวโดยโรหแตวไดเปรยบเปรย
วาชายฝงตะวนตกของเกาหลกบชายฝงตะวนออกของจนอยใกลกนมากจนถง
ขนาดไดยนเสยงสนขเหาและไกขนเฉยนฉเชนจงตอบไปวา“ในเมอสนขเหาและ
ไกขนยงไดยนถงกนกไมควรปฏเสธการไปมาหาสกน”62ซงหมายความวาทงสอง
ฝายตกลงกนเปนนยทจะมความสมพนธทางการทต
อยางไรกตาม จนมไดเรงสถาปนาความสมพนธทางการทตกบเกาหลใต
ในทนทเพราะตองท�าความเขาใจกบเกาหลเหนอเสยกอน โดยในเดอนเมษายน
ค.ศ.1992หยางซางคนเดนทางไปเยอนกรงเปยงยางเพอรวมงานฉลองวนเกด80ป
ของคมอลซงพรอมแจงใหทราบวาจนก�าลงจะสถาปนาความสมพนธทางการทต
61LimDong-won,Peacemaker: Twenty Years of Inter-Korean Relations and the North Korean
Nuclear Issue(Stanford,CA:WalterH.ShorensteinAsia-PacificResearchCenter,2012),p.103.62เฉยนฉเชน,อางแลว,น.210.
6968 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
กบเกาหลใตคมอลซงไดฟงแลวกไมเหนดวยโดยขอใหจน“พจารณาใหลมลก
อกเลกนอย”63 แตจนยงคงเดนหนาตอไปจนการเจรจาระหวางจนกบเกาหลใต
เสรจสนลงในเดอนมถนายนของปนน แตกอนททงสองฝายจะลงนามใน
แถลงการณสถาปนาความสมพนธทางการทต เจยงเจอหมนมอบหมายให
เฉยนฉเชนเดนทางไปยงเกาหลเหนออกครงในเดอนกรกฎาคมค.ศ.1992ผลปรากฏวา
เฉยนฉเชนตองเผชญกบการตอนรบอยางเยนชาทกรงเปยงยางดงปรากฏในบนทก
ของเขาความตอนหนงวา
เมอกอนเวลามาเยอนเกาหลเหนอครงใด กจะพบกบบรรยากาศท
ครกครน มคณะตอนรบใหญโต แตครงนเครองลงจอดในมมสนามบน
ลบตาคนสวนบคคลทมารบขาพเจานนมแตนายคมยองนม(KimYong
Nam)รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศเทานนเอง64
ในการพบปะกบคมอลซงณบานพกตากอากาศฤดรอนเฉยนฉเชนชแจง
ถงความจ�าเปนทจนตองสถาปนาความสมพนธทางการทตกบเกาหลใตและย�าวา
จนยงคงใหความส�าคญกบมตรภาพทมกบเกาหลเหนออยตอไปรวมทงสนบสนน
การผอนคลายความตงเครยดบนคาบสมทรเกาหลและการรวมเกาหลโดยสนตวธ
ซงคมอลซงนงฟงเพยงครเดยวโดยบอกวารบทราบและเขาใจจดยนของจนแมวา
ในบนทกของเฉยนฉเชนจะกลาวถงคมอลซงอยางยกยองหากแตเมอดจากเนอหา
ในบนทกแลวจะพบวาคมอลซงปฏบตกบเขาอยางเยนชาอยไมนอย ดงความ
ตอนหนงวา
ทานประธานาธบดคมอลซงไดมองดหยกแกะสลกเกามงกรคลอมก
และลนจสดทขาพเจาน�ามาฝากทานแวบหนง แลวทานกลกขนสงแขก
เทาทขาพเจาจ�าไดครงนเปนการพบปะประธานาธบดคมอลซงของคณะ
ผแทนจนทใชเวลาสนทสด และหลงการพบปะกมไดมการจดงานเลยง
รบรองอยางทเคยท�ากนมาในอดต65
63เรองเดยวกน,น.225.64เรองเดยวกน,น.226.65เรองเดยวกน,น.228
7170 สทธพล เครอรฐตกาล
ในวนท24สงหาคมค.ศ.1992เฉยนฉเชนกบลซางอก(LeeSangOck)
รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของเกาหลใตลงนามในแถลงการณ
สถาปนาความสมพนธทางการทตระหวางกน ณ เรอนรบรองเตยวอวไถ
(DiaoyutaiStateGuesthouse)ในกรงปกกงซงเทากบปดฉากหลกการ
เกาหลเดยวของจนและความเปนพนธมตรระหวางจนกบเกาหลเหนอและท�าให
จนมความสมพนธทางการทตกบประเทศเพอนบานในเอเชยตะวนออกและเอเชย
ตะวนออกเฉยงใตครบทกประเทศโดยในการประชมสมชชาพรรคคอมมวนสตจน
ครงท14เมอวนท12ตลาคมของปนนเจยงเจอหมน(JiangZemin)ในฐานะ
เลขาธการพรรคคอมมวนสตจนกลาววาแมสถานการณโลกจะวนวายสบสน แต
จนกประสบความส�าเรจดานการทตและถอวาเปนชวงเวลาทดทสดของความ
สมพนธฉนมตรระหวางจนกบประเทศเพอนบาน อกทงจนตองการเหนสภาวะ
แวดลอมระหวางประเทศทมสนตภาพเพอใหการพฒนาของจนด�าเนนตอไป
อยางราบรน66
ในทางตรงกนขามการสถาปนาความสมพนธทางการทตระหวางจนกบ
เกาหลใตถอเปนฝนรายส�าหรบเกาหลเหนอ แมวาคมยองนมจะใหสมภาษณกบ
นกหนงสอพมพระหวางไปประชมสหประชาชาต ณ นครนวยอรกเมอเดอน
กนยายนค.ศ.1992วาความสมพนธทางการทตระหวางจนกบเกาหลใต“ไมม
อะไรพเศษ...ไมมอะไรส�าคญส�าหรบเรา”67แตทจรงแลวการทเกาหลใตสถาปนา
ความสมพนธทางการทตกบสหภาพโซเวยตและจนไดส�าเรจในตนทศวรรษ1990
ขณะทเกาหลเหนอยงไมมความสมพนธทางการทตกบสหรฐอเมรกานนสรางความ
กงวลดานความมนคงใหกบเกาหลเหนอเปนอยางมากจนตองด�าเนนนโยบายท
เสยงตอสงครามเพอสรางอ�านาจตอรองกบสหรฐอเมรกาและน�าไปสวกฤตการณ
นวเคลยรครงท1ซงสนคลอนเสถยรภาพของเอเชยตะวนออกในยคหลงสงครามเยน
แมวาจนจะมไดบอกเลกสนธสญญาพนธมตรกบเกาหลเหนออยางเปน
ทางการ อกทงยงกลบมากระชบความสมพนธกบเกาหลเหนออกครงเมอสน
66JiangZemin,SelectedWorksofJiangZemin,VolumeI(Beijing:ForeignLanguagesPress,
2010),pp.232-233.67DonOberdorferandRobertCarlin,op.cit.,pp.192-193
7170 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
ทศวรรษ 1990 แตเรองดงกลาวมไดน�าไปสการกลบไปเปนพนธมตรทางทหาร
ระหวางกนเพอตอตานประเทศท3เฉกเชนในทศวรรษ1960อกตอไปการสนสด
ของสงครามเยนประกอบกบการเดนหนาเปดประเทศและปฏรปเศรษฐกจของจน
ท�าใหจนตองการสภาวะแวดลอมระหวางประเทศทมสนตภาพและเสถยรภาพ
จนน�าไปสการเสนอ“แนวคดความมนคงแบบใหม(NewSecurityConcept)”
บคคลแรกทน�าเสนออยางเปนทางการคอ เฉยนฉเชน รองนายกรฐมนตรและ
รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของจนซงกลาวสนทรพจนในการประชม
อาเซยนวาดวยความรวมมอดานการเมองและความมนคงในภมภาคเอเชย-แปซฟก
(ASEANRegionalForum-ARF)ณเมองสบงจายา(SubangJaya)ประเทศ
มาเลเซยเมอวนท27กรกฎาคมค.ศ.1997ความตอนหนงวา
ขณะทมนษยชาตก�าลงเขาสศตวรรษท21การสรางสนตภาพและความ
มนคงอยางยงยนในภมภาคถอเปนเรองทคนจ�านวนมากใหความสนใจ
สถานการณระหวางประเทศแบบใหมท�าใหตองมแนวคดเรองความมนคง
แบบใหมความมนคงในปจจบนไมควรตงอยบนการเสรมสรางก�าลงทหาร
หรอพนธมตรทางทหารอกตอไปหากแตควรตงอยบนความไวเนอเชอใจ
และผลประโยชนรวมกน68
ตอมาในการประชมวาดวยการลดก�าลงรบณนครเจนวาประเทศสวต-
เซอรแลนด เมอวนท 26 มนาคมค.ศ. 1999 เจยงเจอหมนไดกลาวสนทรพจน
อธบายเนอหาของแนวคดเรองความมนคงแบบใหมวาประกอบไปดวยความไวเนอ
เชอใจซงกนและกน (mutual trust) ผลประโยชนซงกนและกน (mutual
benefit)ความเทาเทยมกน(equality)และความรวมมอ(cooperation)อกทง
แนวทางทถกตองในการระงบขอพพาทและรกษาสนตภาพนนตองกระท�าผานการ
สนทนา การปรกษาหารอ และการเจรจาตอรองบนฐานของความเทาเทยมกน
68“OpeningStatementByH.E.Mr.QianQichen,VicePremierandMinisterofForeignAffairs,
People’sRepublicofChinaatASEANRegionalForum(ARF),SubangJaya(27July1997),at
<http://www.shaps.hawaii.edu/security/china/qian-arf-9707.html>(searcheddate26May2008).
7372 สทธพล เครอรฐตกาล
เขายงกลาวอกดวยวา ภยจากอาวธนวเคลยรยงคงคกคามความอยรอดของ
มนษยชาต ประชาคมระหวางประเทศจงตองแสดงความพยายามอยางไมลดละ
ในการปองกนการแพรกระจายของอาวธนวเคลยรและสงเสรมการลดอาวธ
นวเคลยร หาไมแลวจะน�าไปสการแขงขนดานอาวธจนบนทอนความมนคงและ
เสถยรภาพระหวางประเทศ69 ดวยเหตนเมอเกาหลเหนอและเกาหลใตจดการ
ประชมสดยอดผน�าของทงสองฝายทกรงเปยงยางในเดอนมถนายน ค.ศ. 2000
เจยงเจอหมนไดสงสาสนแสดงความยนดไปยงผน�าทงสองโดยระบวาการพบปะ
หารอดงกลาวเปนเรองทสรางสรรคเพราะชวยรกษาสนตภาพและเสถยรภาพบน
คาบสมทรเกาหลซงเปนสงทจนสนบสนนอยางเตมทตลอดมา70 และเมอ
เกาหลเหนอด�าเนนนโยบายทสมเสยงตอสงคราม(brinkmanship)ดวยการเดนหนา
พฒนาอาวธนวเคลยรจนเผชญหนากบสหรฐอเมรกาอกครงในค.ศ.2002จนกได
น�าแนวคดเรองความมนคงแบบใหมนมาใชโดยแสดงบทบาทเปนเจาภาพจดการ
ประชมษฏภาค (Six-Party Talks) เพอคลคลายปญหาดงกลาว โดยจนเนนย�า
จดยนวาคาบสมทรเกาหลตองปลอดจากอาวธนวเคลยร (denuclearization)
จดยนทแตกตางกนระหวางจนกบเกาหลเหนอในเรองอาวธนวเคลยรเปนตวอยาง
ทแสดงใหเหนวาทงสองฝายไมไดมองผลประโยชนดานความมนคงในยคหลง
สงครามเยนในลกษณะเดยวกนอกตอไป
69JiangZemin,SelectedWorksofJiangZemin,VolumeII(Beijing:ForeignLanguagesPress,
2012),pp.306-309.70“เจยงเจอหมนจสเฟนเปยจอหานจนเจงรอจงซจเหอจนตาจงจงถงชงจเฉาหานโสวเหนาหยอฉวเตอหยวน
หมานเฉงกง,”(ประธานาธบดเจยงเจอหมนสงสาสนถงเลขาธการคมจองอลและประธานาธบดคมแดจงเพอ
แสดงความยนดในความส�าเรจของการประชมสดยอดผน�าเกาหลเหนอ-เกาหลใต)เหรนหมนรอเปา(ประชาชน
รายวน), 16 มถนายน 2000, สบคนจาก <http://www.people.com.cn/GB/channel2/17/
20000703/127169.html>(วนทคน21ตลาคม2013).
7372 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
สรป
ผน�าของจนในยคสงครามเยนมกกลาวถงความสมพนธระหวางจนกบ
เกาหลเหนอวาสนทสนมกนประดจรมฝปากกบฟน ซงแสดงใหเหนถงมตรภาพท
ผงอยในสายโลหตอนเปนผลมาจากความรวมมอกนในการตอสกบจกรวรรดนยม
อเมรกนในสงครามเกาหล(ค.ศ.1950–1953)อยางไรกตามการเปนพนธมตร
ดงกลาวมไดด�าเนนไปอยางราบรน ดงทบทความนแสดงใหเหนวาในทศวรรษ
1960จนตองการใชสนธสญญาพนธมตรทลงนามกบเกาหลเหนอเมอค.ศ.1961
เพอสกดกนอทธพลของทงสหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยตบนคาบสมทรเกาหล
จนจงตองเอาใจเกาหลเหนอโดยยอมประนประนอมในเรองเสนเขตแดนแตแลว
การปรบปรงความสมพนธระหวางจนกบสหรฐอเมรกาเพอตอตานสหภาพโซเวยต
ในทศวรรษ1970กท�าใหจนค�านงถงขอเรยกรองของเกาหลเหนอนอยลงดไดจาก
การทจนไมสนบสนนใหคมอลซงใชก�าลงบกเกาหลใตอกครงใน ค.ศ. 1975
นอกจากนการเปดประเทศและปฏรปเศรษฐกจของเตงเสยวผงในปลายทศวรรษ
เดยวกนไดน�าไปสความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางจนกบเกาหลใตความส�าคญ
ของเกาหลเหนอในสายตาของจนยงลดนอยลงไปอกเมอจนปรบปรงความสมพนธ
กบสหภาพโซเวยตไดส�าเรจในค.ศ.1989และท�าใหในทสดจนตดสนใจสถาปนา
ความสมพนธทางการทตกบเกาหลใตใน ค.ศ. 1992 ซงเทากบเปนการสนสด
ความเปนพนธมตรระหวางจนกบเกาหลเหนอในทางพฤตนย
7574 สทธพล เครอรฐตกาล
รายการอางอง
ภาษาไทย
จาวจอหยาง.บนทกลบจาวจอหยาง: เบองหลงเหตการณนองเลอดเทยนอนเหมน.
แปลโดยสทธพลเครอรฐตกาล,ดวงใจเดนเกศนล�า,สทธเทพเอกสทธพงษ
และวศราไกรวฒนพงศ.บรรณาธการพเศษฉบบภาษาไทยโดยวรศกด
มหทธโนบล.กรงเทพฯ:มตชน,2552.
เฉยนฉเชน.บนทกการทตจน 10 เรอง.แปลโดย อาทรฟงธรรมสาร.กรงเทพฯ:
มตชน,2549.
ภาษาจน
“เจยงเจอหมนจสเฟนเปยจอหานจนเจงรอจงซจเหอจนตาจงจงถง ชงจเฉาหาน
โสวเหนาหยอฉวเตอหยวนหมานเฉงกง [ประธานาธบดเจยงเจอหมน
สงสาสนถงเลขาธการคมจองอลและประธานาธบดคมแดจงเพอแสดง
ความยนดในความส�าเรจของการประชมสดยอดผ น�าเกาหลเหนอ-
เกาหลใต].”เหรนหมนรอเปา[ประชาชนรายวน](16มถนายน2000).
สบคนจาก <http://www.people.com.cn/GB/channel2/17/
20000703/127169.html>(วนทคน21ตลาคม2013)
เนยหรงเจน.เนยหรงเจนหยอล[บนทกความทรงจ�าของเนยหรงเจน].เปยจง:
เจยฟางจวนชปานเสอ,1986.อางถงในChenJian.“China’sRoad
to theKoreanWar:ACriticalStudyof theOriginsofSino-
American Confrontation, 1949-1950.” Ph.D. diss., Southern
IllinoisUniversityatCarbondale,1990.
เสนจอหว.“จงซถงเหมงเฉาเสยนจานเจงอวเหลงจานไจยาโจวเตอะซงฉ[พนธมตร
จน-โซเวยตสงครามเกาหลกบการเกดขนของสงครามเยนในเอเชย].”
ใน หยางขยซง, บรรณาธการ. เหลงจานสอชเตอะจงกวตยวายกวานซ
[วเทศสมพนธของจนยคสงครามเยน].(น.30-53).เปยจง:เปยจงตา
เสวยชปานเสอ,2006.
7574 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
ภาษาองกฤษ
“China’sPositiononCurrentWorldIssues–ForeignMinisterHuang
Hua’saddresstoUNGeneralAssembly(4October1982).”
Beijing Review (11October1982):15.
Chinese-Korean Friendship – Deep-Rooted and Flourishing.Peking:
ForeignLanguagesPress,1975.
ChenJian.“China’sRoadtotheKoreanWar:ACriticalStudyofthe
Origins of Sino-American Confrontation, 1949-1950.” Ph.D.
diss.,SouthernIllinoisUniversityatCarbondale,1990.
ChenJian.Mao’s China and the Cold War.ChapelHill,NC:University
ofNorthCarolinaPress,2001.
Chen Jian. “Limits of the ‘Lips andTeeth’ Alliance: AnHistorical
Review of Chinese-North Korean Relations.” Asia Program
SpecialReport,no.115(September2003),pp.4-10.
Choi, Choon Heum. “The Two Superpowers in China’s Alliance
PolicytowardNorthKorea,1969-1989.”Ph.D.diss.,University
ofConnecticut,1990.
Cumings,Bruce.Korea’s Place in the Sun: A Modern History.New
York,NY:W.W.Norton&Company,1997.
DengXiaoping.Selected Works of Deng Xiaoping, Volume III (1982-
1992).Beijing:ForeignLanguagesPress,1994.
Gomà,Daniel.“TheChinese-KoreanBorderIssue:AnAnalysisof
aContestedFrontier.”Asian Survey 46(November/December
2006),pp.867-880.
Goncharov,SergeiN.,JohnW.Lewis,andXueLitai.Uncertain Partners:
Stalin, Mao, and the Korean War. Stanford, CA: Stanford
UniversityPress,1993.
Han,Hongkoo.“ColonialOriginsofJuche:TheMinsaengdanIncident
7776 สทธพล เครอรฐตกาล
of the1930sand theBirthof theNorthKorea–China
Relationship.”InJae-JungSuh,ed.Origins of North Korea’s
Juche: Colonialism, War, and Development.(pp.33-62).Lanham,
MD:LexingtonBooks,2013.
Huang Hua. Huang Hua Memoirs: Contemporary History and
Diplomacy of China.Beijing:ForeignLanguagesPress,2008.
Hwang Jang Yop.Hwang Jang Yop’s Memoirs. Seoul: Zeigeist
Publishing House, 2006. At <http://www.dailynk.com>
(searcheddate:3July2013).
JiangZemin.Selected Works of Jiang Zemin, Volume I.Beijing:Foreign
LanguagesPress,2010.
JiangZemin.Selected Works of Jiang Zemin, Volume II.Beijing:Foreign
LanguagesPress,2012.
Kim,SamuelS.“TheMakingofChina’sKoreaPolicy intheEraof
Reform.”InDavidM.Lamption,ed.The Making of Chinese
Foreign and Security Policy in the Era of Reform.(pp.371-408).
Stanford,CA:StanfordUniversityPress,2001.
Lee,Chae–Jin.China and Korea: Dynamic Relations.Stanford,CA:
HooverInstitutionPress,1996.
LiLanqing.Breaking Through: The Birth of China’s Opening-Up Policy.
Ling Yuan and Zhang Siying (Trans.). Hong Kong: Oxford
UniversityPressandForeignLanguageTeachingandResearch
Press,2009.
LimDong-won.Peacemaker: Twenty Years of Inter-Korean Relations
and the North Korean Nuclear Issue.Stanford,CA:Walter
H.ShorensteinAsia-PacificResearchCenter,2011.
“MemorandumofConversationbetweenErichHoneckerandKim
Il Sung (31May1984).”History andPublicPolicyProgram
7776 รมฝปากกบฟน: ความสมพนธจน-เกาหลเหนอในยคสงครามเยน
DigitalArchive,SAPMO-BA,DY30,2460.TranslatedbyGrace
Leonard.At<http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document
/113198>(searcheddate3July2013).
NiuJun.ThebirthofthePeople’sRepublicofChinaandtheroad
totheKoreanWar.InMelvynP.LefflerandOddArneWestad,
eds.The Cambridge History of the Cold War, Volume I, Origins.
(pp.221-243).NewYork,NY:CambridgeUniversityPress,2011.
Oberdorfer,DonandRobertCarlin.The Two Koreas: A Contemporary
History. (3rdEdition).NewYork,NY:BasicBooks,2014.
“OpeningStatementByH.E.Mr.QianQichen,VicePremierandMinister
of Foreign Affairs, People’s Republic of China at ASEAN
RegionalForum(ARF),SubangJaya(27July1997).”At<http://
www.shaps.hawaii.edu/security/china/qian-arf-9707.html>
(searcheddate:26May2008).
PengDehuai.Memoirs of a Chinese Marshal – The autobiographical
notes of Peng Dehuai (1898-1974). Zheng Longpu (Trans.).
Beijing:ForeignLanguagesPress,1984.
“RecordofConversationbetweenComradeJ.BatmunkhandKimIl
Sung (20November1986).”HistoryandPublicPolicyProgram
DigitalArchive,MongolianForeignMinistryArchive, fond3,
dans1,kh/n173,khuu123-164.Obtainedandtranslatedfor
NKIDPbySergeyRadchenkoandOnonPerenlei.at<http://
digitalarchive.wilsoncenter.org/document/116671>(searched
date:10July2014).
Rozman,Gilbert.Chinese Strategic Thought toward Asia.NewYork,
NY:PalgraveMacmillan,2010.
Shen,ZhihuaandYafengXia.“ChinaandthePost-WarReconstruction
ofNorthKorea,1953-1961.”NorthKoreaInternationalWorking
PapersSeries,no.4(May2012).at<http://www.wilsoncenter.
org/nkidp>(searcheddate:30June2013).
Shen,ZhihuaandYafengXia.“ContestedBorder:AHistorical
InvestigationintotheSino-KoreanBorderIssue,1950-1964.”
Asian Perspectives 37(January-March2013),pp.1-30.
Suh,Dae-Sook. Kim Il Sung: The North Korean Leader.NewYork,NY:
ColumbiaUniversityPress,1998.
“TreatyofFriendship,Co-operation,andMutualAssistanceBetween
thePeople’sRepublicofChinaandtheDemocraticPeople’s
RepublicofKorea.”Peking Review 28(1961):5.At<http://
www.marxists.org/subject/china/documents/china_dprk.htm>
(searcheddate2July2013).
Tubilewicz,Czeslaw.Taiwan and Post-Communist Europe: Shopping
for Allies.NewYork,NY:Routledge,2007.
Walt, StephenM. “Why Alliances Endure or Collapse.” Survival:
Global Politics and Strategy 39 (Spring1997),pp.156-179.
Whiting,AllenS.“TheSino-SovietSplit.” InRoderickMacFarquhar
andJohnK.Fairbank,eds.The Cambridge History of China,
Volume 14, The People’s Republic, Part 1: The Emergence of
Revolutionary China 1949-1965.(pp.478-538).NewYork,NY:
CambridgeUniversityPress,1987.
Yi,Xiaoxiong. (1995).“China’sKoreaPolicy:From“One-Korea”to
“TwoKoreas.”Asian Affairs: An American Review 2(1995),
pp.119-140.
สทธพลเครอรฐตกาล