การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพชและคณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

A Study on Diversity of Phytoplanktons and Water Quality in Morakot Pond, Rajamangala University of Technology Thanyaburi

คณน ศรรตน จารษา สขศร จฑาทพย หงสกล

วทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร พฤษภาคม 2555

การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพชและคณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

A Study on Diversity of Phytoplanktons and Water Quality in Morakot Pond, Rajamangala University of Technology Thanyaburi

คณน ศรรตน จารษา สขศร จฑาทพย หงสกล

โครงงานดานชววทยานเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร พฤษภาคม 2555

การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพชและคณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

A Study on Diversity of Phytoplanktons and Water Quality in Morakot Pond, Rajamangala University of Technology Thanyaburi

คณน ศรรตน

จารษา สขศร จฑาทพย หงสกล

โครงงานดานชววทยาน ไดรบการพจารณาอนมตใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตาม

หลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาชววทยา

คณะกรรมการโครงงานดานชววทยา

……………………………………………… ประธานกรรมการ (ดร. สทธวรรณ สพรรณ) ………………………………………………. กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. สรแข พงษสวสด) ……………………………… ...………….… กรรมการ (ดร. อนนต บญปาน)

กตตกรรมประกาศ

โครงงานดานชววทยานประสบความส าเรจลงไดดวยดดวยความกรณาจาก ดร.สทธวรรณ สพรรณ ประธานกรรมการทปรกษาโครงงานฯซงกรณาใหความรค าปรกษา แนะน าและตรวจแกไขขอบกพรองตางๆ รวมทงก าลงใจทดตลอดระยะเวลาทท าการทดลองจนส าเรจลลวงไปดวยด คณะผด าเนนการทดลองขอกราบขอบพระคณไว ณ ทน ขอกราบขอบคณพระคณ ผศ.ดร.สรแข พงษสวสด และดร.อนนต บญปาน กรรมการทปรกษาโครงงานฯ ทใหค าแนะน าในการแกไขตรวจสอบโครงงานฯ ใหมความสมบรณยงขน ขอขอบคณสาขาวชาชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ทเออเฟอสถานทรวมทงอปกรณตางๆในการท าโครงงานฯ ขอขอบคณ คณเบญจมาภรณ รจตร คณวลวรรณ แฉงประเสรฐ คณสงหล ชวยเชดช ทคอยแนะน าใหค าปรกษาและความชวยเหลอในการเกบตวอยางตลอดระยะเวลาในการท างานครงน สดทายนขอกราบขอบพระคณ บดามารดา ครอบครวศรรตน ครอบครวสขศร และครอบครวหงสกล ผคอยอบรมสงสอนในสงทด คอยชวยเหลอหวงใย และเปนก าลงใจทดอยางยงตลอดเวลาจนท าใหโครงงานส าเรจไดดวยด

นายคณน ศรรตน นางสาวจารษา สขศร นางสาวจฑาทพย หงสกล

พฤษภาคม 2555

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ

Alk = Alkalinity BOD = Biochemical Oxygen Demand ChloA = Chlorophyll A Cond = Conductivity Cyl phi = Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek Cylrac = Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba Dep = Depth DO = Dissolved Oxygen Eugacu = Euglena acus Ehrenberg nachSkuja Mon con= Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová NH4 = Ammonium-Nitrogen NO3 = Nitrate-Nitrogen PCA = Principle component analysis Pla con = Planktolyngbya contorta Lemmermann PO4 = Soluble Reactive Phosphate Sec = Secchi depth SS = Suspended Solid T air = Air Temperature T wat = Water Temperature

คณน ศรรตน จารษา สขศร และจฑาทพย หงสกล 2555 : การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพชและคณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ปรญญาวทยาศาสตรบณฑต (ชววทยา) ประธานกรรมการทปรกษา :ดร. สทธวรรณ สพรรณ

บทคดยอ การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพชและคณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร เพอศกษาถงความหลากหลายของแพลงกตอนพชทท าใหเกดปรากฏการณ ยโทรฟเคชนคณภาพน าทางกายภาพ เคมและชวภาพ รวมทงความสมพนธระหวางแพลงกตอนพชกบคณภาพน าระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม 2554 พบแพลงกตอนพชทงหมด 7 ดวชน 31 สปชสโดยสาหรายดวชนเดนทพบบรเวณสระมรกต คอ Cyanophyta, Chlorophyta, Euglenophyta และ Pyrrophyta ตามล าดบ จากการใชโปรแกรม Multivariate Statistical Package (MVSP) เวอรชน 3.1 เพอหาชนดเดน พบแพลงกตอนพชชนดเดน ดงน Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & Subba, Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek, Euglena acus Ehrenberg nach Skuja, Planktolyngbya contorta (Lemmermann) Anagnostidis & Komárek และ Monoraphidium contortum (Thuret) Komàrková-Legnerová

การศกษาคาสหสมพนธ (correlation) ระหวางคณภาพน าทางกายภาพ เคม และชวภาพกบแพลงกตอนพช พบวา Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & Subba มความสมพนธเชงลบกบความลกของแหลงน า และความเปนกรด-ดาง แตมความสมพนธเชงบวกกบอณหภมอากาศและอณหภมน าส าหรบCylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek มความสมพนธเชงลบกบความลกของแหลงน า คาการน าไฟฟา ปรมาณฟอสเฟตทละลายน า และคลอโรฟลล เอ แตมความสมพนธเชงบวกกบของแขงทละลายน า สวน Euglena acus Ehrenberg nach Skuja มความสมพนธเชงลบกบความเปนกรด-ดาง และปรมาณฟอสเฟตทละลายน าแตมความสมพนธเชงบวกกบปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจนและ Planktolyngbya contorta Lemmermann ส าหรบ Planktolyngbya contorta Lemmermann มความสมพนธเชงลบกบปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจนปรมาณฟอสเฟตทละลายน าแตมความสมพนธเชงบวกกบปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจนสวน Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová มความสมพนธเชงลบกบความลกทแสงสองถง ของแขงทละลายน าและCylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek

เมอประเมนคณภาพน าโดยใชแพลงกตอนพชชนดเดนตาม AARL-PP Score (Applied Algae Research Laboratory Phytoplankton Score) พบวาคณภาพน าอยในระดบทมสารอาหารปานกลางถงสง (Meso – eurtophic status) และเมอประเมนคณภาพน าโดยใชคณภาพน าทางกายภาพ เคมและชวภาพบางประการตาม AARL-PC Score (Applied Algae Research Laboratory Physical and Chemical Properties

Score) พบวาคณภาพน าปานกลางถงไมด (Meso-eutrophic) เมอพจารณาคณภาพน าตามมาตรฐานแหลงน าผวดนสามารถจดคณภาพน าอยในประเภทท 3 สามารถใชอปโภคบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตและผานการปรบปรงคณภาพน าทวไปกอนสามารถน ามาใชในการเกษตรไดอกดวย

ค ำส ำคญ : ความหลากหลาย แพลงกตอนพช คณภาพน า ยโทรฟเคชน Cylindrospermopsis raciborskii

…………………………………… ….…/….…/….…. ลายมอชอประธานกรรมการ

Kanin Srirat, Jarisa Suksri and Juthathip Hongsakul 2012 : A Study on Diversity of Phytoplankton and Water Quality in Morakot Pond,Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Bachelor of science (Biology) Advisor : Dr. Sutthawan Suphan

ABSTRACT A study on diversity of phytoplankton and water quality in Morakot Pond, Rajamangala

University of Technology Thanyaburi.The objectives of this study were conducted about diversity of phytoplankton eutrophication pond, physico-chemical and biological water quality and relationship between phytoplankton and water quality during May to October 2011.

Thirty-one species in 7 division of phytoplankton were found. The dominant division were Cyanophyta, Chlorophyta, Euglenophyta and Pyrrophyta respectively.The dominant species were calculated by Multivariate Statistical Package (MVSP) version 3.1, respectively along with Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & Subba, Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek, Euglena acus Ehrenberg nach Skuja, Planktolyngbya contorta (Lemmermann) Anagnostidis & Komárekand Monoraphidium contortum (Thuret) Komàrková-Legnerováas dominant species throughout the study.

The study of phytoplankton and water quality variables was determined using statistical techniques. It was found that Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & Subba was negatively correlated with depth and pH but shown positive correlated with air temperature and water temperature. Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek was negative correlated with depth, conductivity, chlorophyll A and soluble reactive phosphorus but shown positive correlated with suspended solid. Euglena acus Ehrenberg nach Skuja was negative correlated with pH and soluble reactive phosphorus but shown positive correlated with ammonia-nitrogen and Planktolyngbya contorta Lemmermann. Planktolyngbya contorta Lemmermann was negative correlated with nitrate- nitrogen, soluble reactive phosphorus but shown positive correlated with ammonia-nitrogen. Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová was negative correlated with depth, suspended solid and Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek.

In classifying the water quality by using dominant species of phytoplankton followed by AARL-PP Score (Applied Algae Research Laboratory Phytoplankton Score), it was classified into mesothophic-eutrophic to eutrophic status. However, it was classified into meso-eutrophic status by using the phisico-chemical and biological water quality followed by AARL-PC Score (Applied Algae

Research Laboratory Physical and Chemical Properties Score). Based on the determined standard for surface water quality of Thailand, the water studied was classified to be in the third category and can be used for household consumption after going through disinfection process and through normal water treatment and use agriculture.

Keyword :Diversity, Phytoplankton, Water quality, Eutrophication, Cylindrospermopsis raciborskii …………………………………… ….…/….…/….…. Thesis Advisor’s Signature

สารบาญ หนา

กตตกรรมประกาศ ก บทคดยอภาษาไทย ข บทคดยอภาษาองกฤษ ค สารบาญ ง สารบาญตาราง จ สารบาญภาพ ฉ บทท 1 บทน า 1 บทท 2 ทบทวนเอกสาร 2 บทท 3 อปกรณและวธการทดลอง 25 บทท 4 ผลและวจารณผลการทดลอง 32 บทท 5 สรปผลการทดลอง 77 เอกสารอางอง 79 ภาคผนวก

ก 86 ข 88 ค 101 ง 115 จ 123

ประวตผด าเนนการทดลอง 139

สารบาญตาราง

ตารางท หนา

1 สาหรายทงหมดทพบในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2554 ถงเดอนตลาคม พ.ศ.2554 48

2 การด ารงชวตของเซลลทพบและจ านวนของแพลงกตอนพชทพบในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2554 ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 56

3 สหสมพนธ (correlation) ระหวางคณภาพน าทางกายภาพ เคม และชวภาพของ แพลงกตอนพชในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวาง เดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 67

4 คณภาพน าทางกายภาพ เคม และชวภาพ ในสระมรกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร พฤษภาคม ถง ตลาคม 2554 87

5 มาตรฐานการเทยบจ านวน total coliform bacteris (NWC, 1983) 100 6 แสดงคะแนนคณภาพตามระดบสารอาหาร (trophic status) 102 7 แสดงคะแนนแพลงกตอนพชชนดเดนตามระดบสารอาหาร 103 8 แสดงคะแนนไดอะตอมชนดเดนจดตามระดบสารอาหาร 104 9 คะแนนมาตรฐานการประเมนคณภาพน าจากคณสมบตทางกายภาพและเคม 109 10 คะแนนคณภาพน าตามระดบสารอาหารและคณภาพน าทวไป 112 11 คามาตรฐานคณภาพในแหลงน าผวดน 116 12 การจดชนน าตามระดบความมากนอยของสารอาหาร คณสมบตน า

ทางกายภาพ เคม และชวภาพบางประการ และกลมของแพลงกตอนพชท พบเปนชนดเดนในชนน าระดบตางๆ (Wetzel, 2001) 121

สารบาญตาราง (ตอ)

ตารางท หนา 13 การวเคราะหคาความแปรปรวนทางสถต (Analysis of Variance ; ANONA: Single Facter) ของความลกของสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวาง เดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 124 14 การวเคราะหคาความแปรปรวนทางสถต (Analysis of Variance ; ANONA: Single Facter) ของความลกทแสงสองถงในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 125 15 การวเคราะหคาความแปรปรวนทางสถต (Analysis of Variance ; ANONA: Single Facter) ของอณหภมน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 126 16 การวเคราะหคาความแปรปรวนทางสถต (Analysis of Variance ; ANONA: Single Facter) ของอณหภมอากาศในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 127 17 การวเคราะหคาความแปรปรวนทางสถต (Analysis of Variance ; ANONA: Single Facter) ของคาการน าไฟฟาในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 128 18 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของคาความเปนดางในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 129 19 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของคาความเปนกรด-ดางในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 130 20 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของคาของแขงทละลายน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2555 131

สารบาญตาราง (ตอ)

ตารางท หนา 21 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของปรมาณออกซเจนทละลายน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง ตลาคม 2554 132 22 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของปรมาณออกชเจนทจลนทรยตองการใชในการยอยสลายสารอนทรย ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง ตลาคม 2554 133 23 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของปรมาณคลอโรฟลล เอในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง ตลาคม 2554 134 24 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง ตลาคม 2554 135 25 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของปรมาณแอมโนเนย-ไนโตรเจน ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง ตลาคม 2554 136 26 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของปรมาณฟอสเฟตทละลายน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง ตลาคม 2554 137 27 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง ตลาคม 2554 138

สารบาญภาพ

ภาพท หนา

1 หวงโซอาหารแบบตางๆในแหลงน าตามธรรมชาตทมแพลงกตอนพชเปนผผลต 6 2 แผนทจดเกบตวอยางสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร 27 3 จดเกบตวอยางของสระน ามรกต 28 4 คาอณหภมของน า (oC) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 32 5 คาอณหภมอากาศ (oC) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 33 6 คาการน าไฟฟา (µs/cm) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 34 7 คาความลกทแสงสองถง (เมตร) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 35 8 คาความลกของแหลงน า (เมตร) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 36 9 ปรมาณของแขงทละลายในน า (mg/l) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย

ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 37 10 คาความเปนกรด-ดาง ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 38 11 คาความเปนดาง (mg/l as CaCO3) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 39 12 ปรมาณออกซเจนละลายน า (mg/l) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย

ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 40

สารบาญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา

13 ปรมาณออกซเจนทจลนทรยใชในการยอยสลายสารอนทรย (mg/l) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวาง เดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 41 14 ปรมาณฟอสเฟตทละลายน า (mg/l) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย

ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 42 15 ปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจน (mg/l) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 43 16 ปรมาณปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน (mg/l) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย

ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 44 17 ปรมาณคลอโรฟลล เอ (mg/l) ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 45 18 ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (MPN/100 ml) ในสระมรกต มหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 46 19 แพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 50 20 แพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta ทพบในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอน เดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 51 21 แพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta ทพบในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอน เดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 52 22 แพลงกตอนพชใน Division Chlorophyta ทพบในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอน เดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 53

สารบาญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา

23 แพลงกตอนพชใน Division Chrysophyta, Division Bacillariophyta และ Division Pyrrophyta ทพบในสระมรกตมหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบรระหวางเดอนเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 54 24 แพลงกตอนพชใน Division Euglenophyta Division Cryptophyta และ Division Bacillariophyta ทพบในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบรระหวางเดอนเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 55

25 ปรมาณของแพลงกตอนพชแตละชนดในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 59

26 จ านวนชนดของแพลงกตอนพชแตละดวชนในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม

ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 59 27 การเปรยบเทยบปรมาณเซลลระหวางแพลงกตอนพชในดวชน Cyanophyta กบปรมาณเซลลของแพลงกตอนพชทงหมดในแตละเดอนในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 60 28 การเปลยนแปลงของความหลากหลายของแพลงกตอนพชในแตละเดอนใน พนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 61 29 ปรมาณแพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 62 30 การเปรยบเทยบจ านวนแพลงกตอนพชชนดเดนในพนทสระมรกต ระหวางเดอน พฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 64

สารบาญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 31 การเปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและดวชน Cyanophyta ของแพลงกตอนพชในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 66 32 การเปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ

Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba ทเปน แพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกตมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 69 33 การเปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ

Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek ทเปนแพลงกตอนพช ชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 70 34 การเปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ Euglena acus Ehrenberg nach Skuja ทเปนแพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลย เทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม พ.ศ. 2554 71 35 การเปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ Planktolyngbya

contorta Lemmermann ทเปนแพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลย เทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 72

36 การเปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ Monoraphidium Contortum (Thuret) Komárková-Legnerová ทเปนแพลงกตอนพชชนดเดนใน สระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 73

สารบาญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 37 คณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 จากการประเมน ดวยตามระบบ AARL-PP score 74

38 คณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 จากการประเมน ดวยตามระบบ AARL-PC score 75 39 ภาพแพลงกตอนพชสกลเดนบงชคณภาพน าตามระดบคะแนน 105 40 การวเคราะห PCA เพอหาแพลงกตอนพชชนดเดนทพบในสระมรกต ระหวาง เดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 122

1

บทท 1 บทน ำ

1.1 ทมำและควำมส ำคญ น ำเปนทรพยำกรธรรมชำตทมควำมจ ำเปนตอกำรด ำรงชวตของสงมชวตทกชนด อกท งยงเปนปจจยส ำคญส ำหรบกำรพฒนำเศรษฐกจขนพนฐำนดำนตำงๆ อำทเชน ประมงสำธำรณปโภคอตสำหกรรมพลงงำนและคมนำคมตลอดจนเปนแหลงรองรบของเสยจำกกจกรรมของมนษยดวยจำกปญหำกำรเพมขนของประชำกรอยำงรวดเรวท ำใหมกำรน ำทรพยำกรตำงๆมำใชอยำงมำกมำย.เพอตอบสนองควำมตองกำรของมนษยกอใหเกดของเสยซงของเสยเหลำนนสวนหนงกถกระบำยลงสแหลงน ำ..ท ำใหคณภำพน ำเสอมโทรมลง..มนษยจงไมสำมำรถน ำมำใชประโยชนได เมอทรพยำกรน ำมปรมำณสำรอำหำรสง..จงเหมำะแกกำรเจรญของแพลงกตอนพชและวชพชอนๆ แพลงกตอนพช.เปนสงมชวตทสำมำรถสรำงอำหำรเองไดดวยกระบวนกำรสงเครำะหดวยแสงอกทงยงมควำมส ำคญอยำงยงในระบบนเวศ.โดยท ำหนำทเปนผผลตใหกบระบบนเวศ โดยอำศยสำรอำหำร แสงจำกดวงอำทตย และปจจยตำงๆในกำรเจรญเตบโต.แตถำหำกแหลงน ำนนมสำรอำหำรมำกเกนไปจะท ำใหเกดกำรเจรญเตบโตของแพลงกตอนพชอยำงรวดเรว.กอใหเกดปรำกฏกำรณทเรยกวำ.ยโทรฟเคชน.(Eutrophication).หรอเรยกวำ.ปรำกฏกำรณน ำเปลยนส สระมรกตด ำเนนกำรสรำงขนเพอเปนบอพกน ำหลงจำกผำนกระบวนกำรบ ำบดน ำเสยทใชภำยในคณะวทยำศำสตรและเทคโนโลย โดยน ำน ำจำกสระมรกตมำใชประโยชนในกำรรดน ำตนไมและท ำควำมสะอำดพนอำคำรบรเวณโดยรอบคณะ ซงสระมรกตแหงนพบวำมกำรเกดปรำกฏกำรณยโทรฟเคชนตลอดทงป ดงนนคณะผวจยจงมควำมสนใจทจะท ำกำรศกษำควำมหลำกหลำยของแพลงกตอนพชและคณภำพน ำ ตลอดจนควำมสมพนธระหวำงแพลงกตอนพชกบคณภำพน ำเพอใชเปนดชนบงชคณภำพน ำในสระมรกตแหงน ซงยงไมเคยมรำยงำนกำรศกษำมำกอน เพอใชเปนขอมลพนฐำนในกำรจดกำรคณภำพน ำใหมทศนยภำพทดไดดวย

1.2 วตถประสงค 1.2.1 เพอศกษำควำมหลำกหลำยของแพลงกตอนพชในสระมรกต 1.2.2 เพอศกษำคณภำพน ำทำงกำยภำพ.เคม.และชวภำพของสระมรกต 1.2.3 เพอศกษำควำมสมพนธระหวำงแพลงกตอนพช.กบคณภำพน ำในสระมรกต

2

บทท 2 ทบทวนเอกสำร

2.1 ประวตสระน ำมรกต สระมรกต.ด ำเนนกำรกอสรำงมำมำกกวำ.20.ป.เปนสระน ำใกลกบคณะวทยำศำสตรและเทคโนโลย.มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร.เพอใชเปนบอพกน ำทผำนกำรบ ำบดจำกบอบ ำบดน ำเสยทำงดำนหลงของคณะวทยำศำสตรและเทคโนโลย.สำมำรถน ำมำใชรดน ำตนไม.และกำรท ำควำมสะอำดพนอำคำรบรเวณโดยรอบของคณะ.สระน ำมพนททงหมด.3,375.ตำรำงเมตร ปรมำตรสระน ำมประมำณ.6,412.ลกบำศกเมตร.มควำมลกโดยเฉลย.1.9.เมตร.จำกกำรส ำรวจเบองตนพบกำรเจรญของสงมชวตหลำยชนด.อำทเชน.สตวน ำ.พชน ำ.และสำหรำย.เปนตน โดยเฉพำะกลมแพลงกตอนพช.ซงพบวำสระน ำแหงน.พบกำรเจรญเตบโตของแพลงกตอนพชเปนจ ำนวนมำกท ำใหบอพกน ำมสเขยวเดนชดจงเรยกบอพกน ำนวำ.“สระมรกต”.และพบวำเกดปรำกฏกำรณยโทรฟเคชนอยบอยครง 2.2 ควำมรทวไปเกยวกบแพลงกตอนพช แพลงกตอนพช. (Phytoplankton). เปนสงมชวตขนำดเลก.ลองลอยอยในกระแสน ำอยำงอสระตำมกระแสน ำ.และคลนลมจะพำไป..(มำนดำ,.2541.อำงถง ลดดำ, 2538; Strickland, 1968). มคลอโรฟลลจงจดเปนผ ผลตข นปฐมภมในระบบนเวศ.ซงท ำกำรสงเครำะหดวยแสงเพอเปลยนแปลงสำรอนนทรยเปนสำรอนทรย แพลงกตอนพชสำมำรถพบไดทงในน ำทะเล น ำกรอย และน ำจด.กำรกระจำยตวของแพลงกตอนพชพบวำมกำรกระจำยตวอยท วโลก พบไดทงเขตอบอนและเขตรอน (ลดดำ, 2544) ดงนนในกำรจดหมวดหมของแพลงกตอนพชตำมระบบ (Bold and Wynn, 1985) สำมำรถจ ำแนกไดทงหมด 9 ดวชน คอ Division.Cyanophyta (สำหรำยสเขยวแกมน ำเ ง น ) Division.Chlorophyta ( ส ำ ห ร ำ ย ส เ ข ย ว ) Division.Charophyta( ส ำ ห ร ำ ย ไ ฟ )Division.Euglenophyta( ส ำ ห ร ำ ย ย ก ล น อ ย ด ) Division.Phaeophyta.( ส ำ ห ร ำ ย ส น ำ ต ำ ล )Division.Chrysophyta (สำหรำยสน ำตำลแกมทอง).Division.Pyrrhophyta (สำหรำยไดโนแฟลเจล-เลต).Division.Cryptophyta(สำหรำยครพโตโมแนดส) .Division.Rhodophyta (สำหรำยสแดง) ซงมรำยละเอยดดงน

2.2.1..Division.Cyanophyta.(สำหรำยส เ ขยวแกมน ำ เ งน) . มลกษณะโครงสรำงของนวเคลยสคลำยคลงกบนวเคลยสของแบคทเรย และบำงชนดมคณสมบตตรงไนโตรเจนจำกอำกำศได เชนเดยวกบแบคทเรยทสำมำรถตรงไนโตรเจนได นอกจำกนยงมคณสมบตทำงชวเคมคลำย

3

แบคทเรยดวย.แตไดถกจดกลมแยกออกมำจำกแบคทเรย เพรำะสำหรำยมคลอโรฟลลเอ และมกำรปลอยออกซเจนสสงแวดลอมจำกกระบวนกำรสงเครำะหดวยแสง.ซงไมพบในแบคทเรยจำกกำรพบซำกดกด ำบรรพ (fossil) ในยค Archaeozoic ซงเปนเวลำมำกกวำ 2 พนลำนปมำแลวท ำใหเขำใจวำสำหรำยดวชนน เปนสงมชวตทโบรำณทสดในบรรดำสงมชวตทงหลำยทมคลอโรฟลลอยในเซลล และพบสำหรำยพวกนในบรเวณทมอณหภมสงมำก เชน ในบอน ำพรอน หรอบรเวณทอำกำศหนำวเยนเชน ในหมะ หรอบรเวณขวโลก ทงนอำจจะเนองมำจำกเซลลของสำหรำยชนดนมเมอก (gelatinous sheath) หม จงสำมำรถเกบควำมชนไวในเซลล และสำมำรถเปนฉนวนกนควำมรอนและควำมเยนใหกบเซลลได อกประกำรหนงโมเลกลของโปรตนภำยในโปรโตพลำสซมจบตวกนแนน จงเปนเหตชวยใหเซลลมชวตอยไดนำน (ยวด, 2549)

2.2.2..Division.Chlorophyta.(สำหรำยสเขยว).สำหรำยดวชนน.สวนใหญมสเขยวเหมอนหญำ (grass-green algae) เพรำะภำยในมคลอโรพลำสตทมรงควตถพวกคลอโรฟลล เอ และบ จ ำนวนมำก ซงจะบดบงรงควตถสอนๆไว นอกจำกนกมรงควตถพวกแคโรทนและเซนโธฟลลอกหลำยชนด รงควตถทงหมดอยในรปคลอโรพลำสต ซงมรปรำงหลำยแบบ คณสมบตเหลำนสำมำรถน ำมำจดจ ำแนกสำหรำยสเขยวไดอยำงชดเจนและสำมำรถพบสำหรำยสเขยวนไดทวไปแทบทกหนทกแหง ประมำณกนวำ 10เปอรเซนตของสำหรำยสเขยวทงหมดเปนสำหรำยทะเลซงจะเจรญแตกตำงกนตำมสภำพอณหภมของน ำควำมเขมของแสงและควำมสมบรณของสำรอำหำรสำหรำยสเขยวทเปนสำหรำยทะเลมกจะพบบรเวณน ำตนตำมแนวชำยฝง อำจจะมบำงทพบในระดบควำมลกถง 300 ฟต สวนอก 90.เปอรเซนตของสำหรำยสเขยวทเหลอเปนสำหรำยน ำจด หรอสำหรำยทขนอยภำยใตสภำพแวดลอมทเปนอำกำศกไดสำหรำยทอยในน ำจดอำจจะเจรญอยในน ำตนๆ หรอน ำลกทแสงสองถง และหลำยชนดมสภำพเปนแพลงกตอนพช บำงชนดกขนอยบนกอนหนทรำยโคลน เปลอกหอย บนพช สตวอน ในดนเปลอกไม ในพชในหมะ น ำแขงหรอในบำงชนดสปอรอำจจะปนมำกบฝ นละอองกได (ยวด, 2549)

2.2.3..Division.Charophyta.(สำหรำยไฟ).สำหรำยกลมนมลกษณะระหวำงสำหรำยสเขยวและพชพวกไบรโอไฟตดงนน.Bold.and.Wynne.(1985).จงไดจดสำหรำยไฟเปนดวชนหนงแยกออกมำจำก.Division.Chlorophyta.ซงสอดคลองกบกำรอำงของ.Singh.and.Kashyap.(1978).ทกลำวไววำ.สำหรำยไฟไมนำทจะอยใน.Division.Chlorophyta.เนองจำกทสลสสวนทเปนแกนกลำงปก-คลมดวยขอและปลอง เซลลสบพนธลอมดวยเซลลทเปนหมน เซลลสบพนธเพศผหรอแอนเทอโร-ซอยดมแฟลกเจลลม2 เสน และตวเซลลกมรปรำงแบบเกลยว นอกจำกนนยงไมมซโอสปอร และในระยะทจะงอกใหมเกดจำกเซลลทเรยกวำ โปรโตนมำ (protonema) ซงลกษณะเชนนไมพบในสำหรำยสเขยวสำหรำยไฟมควำมใกลเคยงกบพชชนสงมำก มองดเหมอนสำหรำยหำงกระรอก .

4

มสวนทเปนขอ (node) และปลอง (internode) ชดเจน เปนสำหรำยทพบในน ำจด และมนอยชนดทพบในน ำกรอย (ยวด, 2549 อำงถง van den Hoek et al., 1998) มไรซอยดยดเกำะอยกบพน ซงอำจเปนดนหรอทรำย จงพบไดในแหลงน ำตนๆหรอรมฝง ค คลอง หนอง บง ซงมน ำทวมถงและไมลกนก พบบอยในบอเลยงปลำตนๆ มพนเปนดนโคลน มกำรปลกพนน ำ เชน บว หรอบำงครงพบในนำขำวในชวงทน ำยงทวม บำงครงจงถกจดเปนวชพช (ยวด, 2549)

2.2.4..Division Euglenophyta (สำหรำยยกลนอยด) สำหรำยดวชนนมลกษณะเปนเซลลเดยว ออรแกเนลลทใชในกำรเคลอนทคอแฟลเจลลม.1-2 เสนหรอมำกกวำมต ำแหนงอยดำนบนของเซลล มอำยสปอตท ำหนำทรบแสง มรงควตถประเภทคลอโรฟลลและอนๆทใชในกำรสงเครำะห -แสงไดวำยน ำเปนอสระบำงกลมสรำงกำนยดตดกบพน หรอสรำงเมอกอยรวมกนเปนกลมและมกำรสะสมอำหำรในรปของพำรำไมลอน (paramylon) ทเปนแปงไมละลำยน ำ (ยวด, 2549 อำงถง กำญจนภำชน, 2527)

2.2.5..Division Phaeophyta (สำหรำยสน ำตำล) สำหรำยดวชนนจะมสน ำตำลออนจนถงน ำตำลเขม เนองจำกภำยในคลอโรพลำสตมรงควตถชนดคลอโรฟลลทท ำใหเกดสเขยว ฟวโค-แซนธนทท ำใหเกดสน ำตำล และมรงควตถอกหลำยชนดสำหรำยดวชนนเกอบทงหมดเปนสำหรำยทะเล และน ำกรอยมเพยง 4 ชนดทพบในน ำจด ไดแก Heribaudiella, Pleurocladia, Bodanella และ Sphacelaria เปนตน สวนใหญจะเปนสำหรำยทมขนำดใหญต งแตลกษณะทเปนเสนสำยจนถงทลลส บำงพวกอำจจะมลกษณะคลำยเนอเยอพำเรนไคมำ มกพบบรเวณชำยฝงจนกระทงถงทองทะเลทมระดบลกถง 200 เมตร และมกพบในบรเวณน ำทมอณหภมต ำ เชน ในน ำทะเลเขตอบอนมำกกวำในเขตรอน (ยวด, 2549 อำงถง Lee, 1999; van den Hoek.et al.,1998)

2.2.6 Division Chrysophyta (สำหรำยสน ำตำลแกมทอง) สำหรำยในดวชนนมควำมหลำกหลำยของลกษณะรปรำงแตกตำงกนมำก มทงกลมทมลกษณะเซลลเดยวหรอเซลลอำจอยรวมกนเปนกลม เซลลอำจมแฟลเจลลมหรอไมมแฟลเจลลม ผนงเซลลมลำยและอำจเปนสำรซลกำมรงควตถแคโรทนดมำกกวำคลอโรฟลลอำหำรสะสมเปนครสโสลำมนำแรน (ยวด, 2549)

2.2.7..Division Pyrrhophyta (สำหรำยไดโนแฟลเจลเลต) สำหรำยดวชนนมเซลลเดยวและมแฟลเจลลม.2 เสนใชในกำรเคลอนทและยงมต ำแหนงทตำงกนโดยแตละเสนอยคนละระนำบตงฉำกซงกนและกน แฟลเจลลมยำวไมเทำกน ด ำรงชวตอสระ พบไดทงน ำจด น ำกรอย และน ำเคมบำงสปชสอยรวมกนเปนโคโลนแตเปนโคโลนเทยม ลกษณะกลม บำงสปชสอยเปนเสนสำยเชอมตดกบวตถ ไดโนแฟลเจลเลตมควำมส ำคญมำกในแงกำรเปนผผลตขนตนในแหลงน ำโดยเฉพำะในทะเล มมำกกวำ 130 จนส 2,000 สปชส นอกจำกนนยงพบฟอสซลอกประมำณ.2,000 สปชส เมอมกำรเจรญเตบโตอยำงมำกมำยมกกอใหเกดปญหำในน ำทะเล เชน ปรำกฏกำรณขปลำวำ (red tide)

5

โดยมผลใหน ำทะเลเปนสแดงท ำใหสตวน ำตำยเปนจ ำนวนมำก บำงสปชสสำมำรถเรองแสงไดในเวลำกลำงคน (ยวด, 2549)

2.2.8..Division Cryptophyta (สำหรำยครพโตโมแนดส) สำหรำยดวชนนเปนสำหรำยกลมเลกๆลกษณะเซลลเดยว วำยน ำอสระ สวนใหญด ำรงชวตเปนแพลงกตอนพช พบไดทงในน ำจดและน ำเคม ลกษณะเซลลแบนจำกดำนบนไปทำงทำยเซลล มแฟลเจลลม2เสนและลกษณะเดนชดของครฟโตโมแนดส คอ กำรมเซลลพเศษ เรยกวำ อเจคโตโซม (ejectosome) เปนเขมพษท ำหนำทปองกนตวและใชจบเหยอ (ยวด, 2549)

2.2.9..Division Rhodophyta (สำหรำยสแดง) สำหรำยสแดงเปนสำหรำยทพบในทะเลมำกกวำในน ำจด จ ำนวนสปชสทพบทงหมดรวม.5,000-5,500.สปชส ซงอยใน.500-600.จนส ทพบในน ำจดรำว 150 สปชส และในพวกสำหรำยทะเลดวยกนแลว สำหรำยสแดงกมจ ำนวนสปชสมำกทสด (ยวด, 2549 อำงถงVan Den Hoek et al.,1998) สำหรำยสแดงมควำมคลำยคลงสำหรำยสเขยวแกมน ำเงนในแงของรงควตถ.คอจะมกลมไฟโคบลนซงประกอบไปดวยไฟโคไซยำนนและ ไฟโคเออรธรนเปนหลก นอกจำกนนในวงจรชวตทงแบบอำศยเพศและไมอำศยเพศ เซลลสบพนธยงไมมแฟลเจลลมคลำยสำหรำยสเขยวแกมน ำเงนแตสำหรำยสเขยวแกมน ำเงนมกำรสบพนธแบบไมอำศยเพศเทำนน.และสำหรำยสแดงกคลำยสำหรำยสน ำตำล คอมในเขตอบอนมำกกวำเขตรอน และมกจะมขนำดใหญโต สวนในเขตรอนมกจะมขนำดคอนขำงเลก นอกจำกนนยงเปนกลมทสำมำรถเจรญไดในควำมลกทลกกวำสำหรำยอนๆ.คออำจจะพบในระดบควำมลกถง.200 เมตร.ซงมแสงนอยมำก.(ยวด,.2549.อำงถง.Lee,.1999).ท งนเนองมำจำกสำหรำยชนดนมรงควตถพวก ไฟโคเออรธรนปรมำณมำก ซงสำมำรถรบแสงสเขยวและสเหลอง ซงจะลอดผำนลงไปยงทะเลสวนทลกได.แลวน ำไปใชในกำรสงเครำะหดวยแสง ในขณะทแสงสแดงและน ำเงนจะถกคลอโรฟลลเอ.และบ.ของพวกแพลงกตอนพชทอยบรเวณผวน ำดดไปใชปรมำณมำก ดงนนสำหรำยสแดงทอยในทะเลลกจงมสแดงเขมกวำทอยบรเวณน ำตน.เนองจำกตองมรงควตถพวกไฟโคเออรธรนปรมำณมำก.(ยวด, 2549) 2.3 ประโยชนของแพลงกตอนพช (ลดดำ, 2544)

2.3.1..เปนองคประกอบเบองตนของโซอำหำร (food chain) ในแหลงน ำธรรมชำต ....ใ.....โซอำหำรนอำจจะยำวหรอส นกไดขนอยกบแหลงน ำเชน ในมหำสมทร (oceanic water) จะมโซอำหำรยำวถง 7 หวง แถบชำยฝงทะเลหวงอำหำรสนลงเหลอเพยง 4 หวง สวนชำยฝงทมธำตอำหำรอดมสมบรณมำก หรอบรเวณน ำผด (upwelling) ไดแก ชำยฝงทะเลประเทศเปร จะมหวงโซอำหำรสนเพยง 2-3 หวง เทำนนดงแสดงในภำพท 1

6

ภำพท 1 หวงโซอำหำรแบบตำงๆในแหลงน ำตำมธรรมชำตทมแพลงกตอนพชเปนผผลต ..........ใ...(ทมำ:.ดดแปลงจำก ลดดำ, 2544)

แพลงกตอนสตวทกนแพลงกตอนพช

แพลงกตอนสตวขนำดเลกทกนเนอ

แพลงกตอนสตวขนำดกลำงทกน

เนอ

ปลำทกนแพลงกตอนพช

แพลงกตอนสตวขนำดใหญทกน

เนอ

สตวน ำทกนปลำ

แพลงกตอนพช

แพลงกตอนสตว ทกนแพลงกตอนพช

ปลำทกนแพลงกตอนสตว

ปลำทกนปลำขนำดเลก

แพลงกตอนพช

ปลำทกนแพลงกตอน

พช

ปลำทกนแพลงกตอน

สตว

แพลงกตอนสตวทกน

แพลงกตอนพช

แพลงกตอนพช

7

2.3.2 เปนตวช (indicator) ระดบควำมอดมสมบรณของแหลงน ำ ........กำรวด.แบงออกเปน 3 แบบ ไดแก วดปรมำณคลอโรฟลลเทำกบปรมำณกำร

สงเครำะหดวยแสงของแพลงกตอนพช หรอเปนกำรวดผลผลตเบองตน (primary productivity) ซงมหนวยกำรวดไดหลำยแบบ ไดแก กรมคำรบอน/ต.ร.ม/วน วดเปนกรมคำรบอน/ลบ.ม./วนวดอตรำกำรเจรญเตบโตจ ำเพำะ มหนวยเปนกรมคำรบอน/วน และวดเปนหนวยพลงกโลแคลอร/ต.ร.ม/ป 2.3.3 เปนตวชกระแสน ำ (currents) ในทะเลและมหำสมทร .........ในกรณน นยมใชแพลงกตอนพชทมขนำดใหญ หรอแพลงกตอนสตวทจ ำแนกชนดหรอกลมไดงำยๆ เชน หนอนธนบำงชนด ไดแก Sagittaelegans เปนตวชกระแสน ำนอกฝง.(oceanic currents) และกระแสน ำชำยฝง (coastal currents) ทไหลมำพบกน Sagittaarctica เปนหนอนธนทพบในบรเวณทมกระแสน ำเยนจำกมหำสมทรแอตแลนตคหรอไดอะตอมทะเล เชน Thalassiosira hyaline จะพบในบรเวณทมกระแสน ำเยนจำกขวโลกไหลผำน เปนตน 2.3.4..ชนดของแพลงกตอนใชเปนตวชควำมอดมสมบรณของน ำธรรมชำต .........ในทะเลทมธำตอำหำรสมบรณ เชน บรเวณใกลฝงทมน ำผด (upwelling) ของ ประเทศเปร มกจะพบไดอะตอมในสกล Thalassiosir และ Chaetoceros แตถำบรเวณหำงจำกฝงของประเทศเปรซงเปนบรเวณทมแรธำตอำหำรต ำและมสตวน ำนอย จะพบไดอะตอมสกล Rhizosolenia, Planktoniella เปนตน

2.3.5..ชนดและปรมำณของแพลงกตอนใชตรวจสอบมลภำวะ (pollution) ของแหลงน ำ .........โดยสำมำรถใชไดดกบมลภำวะทเกดจำกสำรอนทรย (organic pollution) ซงมกจะมแพลงกตอนพชหลำยชนด เชน Euglena.viridis, Nitzschiapalea, Oscillatoria limosa, Scenedesmus quadricauda, Oscillatoria tenuis เปนตน ใชเปนดชน (index) 5 อนดบแรก แสดงวำเกดมลภำวะจำกสำรอนทรยในแหลงน ำ (ลดดำ, 2544 อำงถง Palmer, 1969) หรอใชคำดชนควำมหลำกหลำย (diversity index) ค ำนวณโดยใชขอมลจ ำนวนแพลงกตอน ปรมำณของแพลงกตอนแตละชนด ประเมนสภำวะมลพษในแหลงน ำทตองกำรศกษำ โดยมหลกกำรงำยๆ วำ ในแหลงน ำปกตจะมแพลงกตอนมำกชนดและปรมำณของแตละชนดมไมมำก ในทำงตรงกนขำม หำกน ำเกดมลภำวะจ ำนวนชนดแพลงกตอนจะลดลงเหลอเพยง 2-3 ชนด หรออำจเหลอเพยงชนดเดยวและมจ ำนวนมำกมำยมหำศำล ดงเชนกรณกำรเกดกำรบลมของน ำ (water bloom) กำรเกดน ำแดง หรอขปลำวำ (red water, brown water)

8

2.3.6..ใชในอตสำหกรรม ……...แพลงกตอนทใชในอตสำหกรรมอำจแบงได 2 รปแบบ คอแบบท 1 ใชในรปของแพลงกตอนทมชวต (live form) อำจจะใชทงเซลล หรอโดยกำรสกดผลผลตทเซลลผลตขนมำ และแบบท 2 ใชในรปของซำกเกลอ (fossil) 2.3.6.1..ใชในรปของแพลงกตอนทมชวต (live form) ซงน ำมำใชประโยชนไดหลำยประกำรดงน

- เปนอำหำรสตว โดยน ำมำเพำะเลยงเปนอำหำรส ำหรบอนบำลสตวน ำ เชน เลยงแพลงกตอนพช (คลอเรลลำ.สไปรไลนำ ฯลฯ) ส ำหรบอนบำลลกกง ระยะโปรโตโซเอยและเลยงแพลงกตอนสตว.(โรตเฟอร ไรแดง ฯลฯ).ส ำหรบอนบำลลกปลำ.ลกกง.ชวงทเปลยนจำกระยะ โปรโตโซเอยเปนไมซส

- เปนอำหำรมนษยโดยใชเปนอำหำรในชวตประจ ำวน ใชเปนอำหำรเสรมของมนษยและสตว แพลงกตอนพชทนยมน ำมำใชเปนอำหำรเสรมของมนษย ในรปของแคปซล หรออดเมด ไดแก คลอเรลลำ สำหรำยเกลยวทอง (สไปรไลนำ) โดยเฉพำะสำหรำยเกลยวทองนนมโปรตนสงถง 60 เปอรเซนต ของน ำหนกแหง และมวตำมนหลำยชนด เชน วตำมน เอ วตำมนบ 1บ 2 บ 6 บ 12วตำมนด ซ และอ และยงมแรธำตอกหลำยชนด เชน แคลเซยม ฟอสฟอรส แมกนเซยม เหลก สงกะส แมงกำนส ฯลฯ นอกจำกจะใชเปนอำหำรมนษยแลวยงเหมำะทจะน ำมำเปนอำหำรสตวบำงชนดเชน ปลำสวยงำม นยมน ำสำหรำยเกลยวทองเปนสวนผสมของอำหำรในกำรเลยงปลำ เพอเพมสสนใหแกปลำสวยงำม สทสกดไดจำกสำหรำยบำงชนด เชน Dunaliella spp. สำมำรถน ำไปผสมผลตภณฑอำหำรไดหลำยชนด ไดแก เนยเทยม เนยแขง เครองดม และขนมปง เปนตน เพรำะนอกจำกจะเพมสแกผลตภณฑแลวยงปลอดภยแกสขภำพดวย

- เปนยำในปจจบนสำมำรถสกดยำปฏชวนะไดจำกสำหรำยหลำยชนด แตยงไมไดท ำเปนอตสำหกรรม เนองจำกมปรมำณไมมำกพอและคำใชจำยสง จำกกำรทดลองพบวำ สำหรำยสเขยวแกมน ำเงนบำงชนดโดยเฉพำะ สไปรไลนำ ใหสำรประกอบทใชรกษำโรค เชน ควำมดนโลหตสง โลหตจำง โรคภมแพ มะเรงในชองปำก และไขมนในโลหตสง เปนตน (ลดดำ, 2544 อำงถง Okuda et al., 1975; Rolle and Pabst, 1980) แตผลกำรทดลองดงกลำวยงอยในขนทดสอบอกระยะหนงเพอยนยนผลกอนทจะน ำมำผลตเปนยำจ ำหนำยนอกจำกนกลเซอรอล กเปนผลตภณฑทไดจำกสำหรำยสกล Platymonas, Pyramimonas สำมำรถน ำไปใชผสมในอำหำร เครองส ำอำง และผลตสำรเคมในอตสำหกรรม

9

2.3.6.2..ใชในรปของเกลอ (fossil form) - ไดอะโตไมท (diatomite) หรอไดอะโตมำเซยสเอธ เปนซำกเกลอทเกดจำกผนงเซลลไดอะตอมทตำยทบถมกนนำนนบลำนป แหลงใหญของไดอะโตไมทอยในทะเล ซำกเกลอดงกลำวน ประกอบดวยซลกอนไดออกไซด ประมำณ 95.เปอรเซนตสำมำรถน ำมำใชประโยชนในกำรท ำผลตภณฑเครองกรองน ำยำตำงๆไดด เนองจำกไมท ำปฏกรยำกบสำรทกรอง สำมำรถใชเปนฉนวนกนควำมรอนในอปกรณไฟฟำ เชน หมอตมน ำ และเตำเผำทใชควำมรอนสงๆ และใชเปนผงขดเงำโลหะตำงๆ - หนปน (carbonate rock) ประกอบดวยแคลไซท (CaCO3) ซงเกดจำกสวนของเซลลทตำยแลวของแพลงกตอนพชหลำยกลม เชน แพลงกตอนในคลำส Chrysophyceae โดยเฉพำะในกลม coccolithophorids สำหรำยสเขยว และสำหรำยสเขยวแกมน ำเงนบำงชนด เปนตน นอกจำกนยงประกอบดวยแพลงกตอนสตวในอนดบ Foraminferida พวกครสตำเซยน รวมท งเปลอกหอยทตำยแลวทบถมกน หนปนนน ำไปใชประโยชนในโรงงำนอตสำหกรรมหลำยชนด เชน เซรำมค ปย ผงขด แผนกรอง ซเมนต พลำสตก ยำง และส เปนตน -มประโยชนในดำนอตสำหกรรมน ำมน กลำวคอ แพลงกตอนพชบำงชนด สำมำรถสรำงเคโรเจน ซงเปนสำรประกอบเคมประเภทไฮโดรคำรบอน ซงมโครงสรำงทสลบซบซอน แตสวนใหญจะประกอบไปดวยลพด (lipid) โดยทวไปแพลงกตอนพชจะผลตลพดได 4-28 เปอรเซนตของน ำหนกแหง แตถำมสภำวะทเหมำะสมจะสำมำรถผลตไดเพมขนถง 90 เปอรเซนตไดอะตอมเปนกลมทผลตลพดไดสง ซงมปรมำณถง 70 เปอรเซนต.สำรประกอบเคโร-เจนนจะเปลยนสภำพเปนน ำมนปโตรเลยมโดยขบวนกำรทำงธรรมชำต -มประโยชนในกำรส ำรวจแหลงน ำมนโดยกำรจดอำยของชนหนซงเปนซำกเหลอของแพลงกตอน หรอทเรยกวำ biostratigraphy โดยใชหลกอนกรมวธำนและควำมลกของชนดแพลงกตอนเพอค ำนวณหำปรมำณของแหลงน ำมน ชนหนทวำนประกอบดวยแพลงกตอนสตวในอนดบ Foraminiferida, Radiolarida และแพลงกตอนพชกลมทสะสมอำหำรประเภทน ำมน ไดแก coccolithophorids และไดอะตอม

2.3.7..ใชในกำรศกษำและทดลองทำงวทยำศำสตร . . . . . . . .แพลงกตอนพชและแพลงกตอนสตวหลำยชนด.สำมำรถเ ลยงได ง ำยในหองปฏบตกำร.นกเพำะเลยงจงนยมน ำมำศกษำและทดลองดำนชววทยำ.สรรวทยำ.และพษวทยำ ไดแก.Chlorella และ Chlamydomonas เปนตน

10

2.4..ปจจยทำงสภำพแวดลอมบำงประกำรทมผลตอคณภำพน ำ 2.4.1 คณสมบตทำงกำยภำพ 2.4.1.1 ลกษณะของแหลงน ำ แหลงน ำขนำดเลกจะมกำรเปลยนแปลงองคประกอบชนดของแพลงกตอนพชนอยมำกโดยเฉพำะเขตทหำงจำกชำยฝงแตในแหลงน ำทมขนำดใหญและลก จะมกำรเปลยนแปลงองคประกอบของชนดแพลงกตอนพชมำกทงบรเวณทหำงจำกชำยฝงและบรเวณชำยฝงโดยเฉพำะองคประกอบในแนวตงตำมควำมลก (vertical stratification) ในชวงทมกำรแบงชนน ำตำมอณหภม (มำนดำ, 2541 อำงถง ลดดำ, ไมระบปทพมพ) แหลงน ำทไดรบกำรปนเปอนของสำรอำหำรจำกแหลงอน จะพบสำรอำหำรปรมำณมำกทกนของแหลงน ำเนองจำกกำรตกตะกอน เมอมกระแสลมแรงท ำใหน ำปนปวนเกดกำรหมนเวยนของน ำและสำรอำหำรจำกกนแหลงน ำหมนเวยนขนมำชนผวน ำท ำใหแพลงกตอนพชเจรญเตบโตไดด (Goldman and Home, 1983) 2.4.1.2 อณหภม (Temperature) ……….อณหภมของน ำ เปนปจจยส ำคญอนหนงทมอทธพลโดยตรงและโดยออมตอกำรด ำรงชวตของสตวน ำ โดยปกตอณหภมของน ำจะแปรเปลยนตำมอณหภมของอำกำศ ซงขนอยกบฤดกำล ระดบควำมสงและสภำพภมประเทศ.นอกจำกนยงขนอยกบควำมเขมของแสงอำทตยกระแสลม ควำมลก ปรมำณสำรแขวนลอยหรอควำมขนและสภำพแวดลอมทวๆ ไปของแหลงน ำ ในประเทศไทยอณหภมจะผนแปรในชวง 23 ถง 32 องศำเซลเซยส.ผลกระทบทส ำคญตอสงมชวตของอณหภมน ำทสงขน คอ ปรมำณออกซเจนทละลำยน ำจะลดลงเมออณหภมสงขน ดงนน จงท ำใหตองกำรปรมำณออกซเจนมำกขน จงอำจจะเกดปญหำกำรขำดแคลนออกซเจนขนได กำรท ำงำนของพวกจลนทรยตำงๆทยอยสลำยอนทรยวตถในน ำจะเพมขน จงตองกำรออกซเจนมำกขนเชนเดยวกน กจะท ำใหแหลงน ำขำดแคลนออกซเจน ซงเปนเหตใหน ำเนำเสย (จไรรตน, 2542) 2.4.1.3..แสงและควำมลกทแสงสองถง แสงมควำมส ำคญมำกในกระบวนกำรสงเครำะหแสงของแพลงกตอนพชกระบวนกำรสงเครำะหแสงเกดขนไดดในชวงคลนควำมยำว 390-710 nm ควำมเขมแสงทสองลงมำยงผวน ำจะแปรผนกบมมทแสงนนสองลงมำชวงเวลำฤดกำล ระดบเสนรงกำรสองผำนโมเลกลของอำกำศ ควำมสงจำกระดบน ำทะเลและสภำพภมอำกำศ (Goldman and Horne, 1983) ชวงคลนของแสงจะแตกตำงกนในระดบควำมสงทแตกตำงกน (นำร, 2529) แพลงกตอนพชแตละชนด มควำมตองกำรแสงในปรมำณทแตกตำงกนโดยมรงควตถทเฉพำะตอปรมำณแสงชวงคลนแตกตำงกนพวกทเจรญในทมควำมเขมขนแสงต ำมำกๆ จะปรบตวแบบ chromatic adaptation ดงนน

11

แพลงกตอนพชจงปรบตวโดยกำรอำศยอยในระดบควำมลกทแตกตำงกนไป (Smith, 1950) แพลงกตอนพชสำมำรถดดกลนแสงสน ำเงนและแสงสแดงไดมำก.แตจะดดกลนแสงสเขยวไดนอยโดยเฉพำะแพลงกตอนพชทมคลอโรฟลล.เอและบ หรอ เอ และซ (Plumley et al., 1993) นอกจำกนแพลงกตอนพชยงสำมำรถดดกลน infrared ทมชวงคลนยำวไดมำกกวำชวงคลนส น.(เปยมศกด, 2538) ระยะทำงทแสงสำมำรถสองผำนและสะทอนกลบในน ำศกษำไดจำกกำรวดควำมลกทแสงสองถง (Secchi depth) หรอกำรวดควำมขน (turbidity) ซงคำควำมลกของกำรสองผำนของแสง มควำมผนแปรขนกบปรมำณแพลงกตอนพชอนภำคสำรแขวนลอยและสำรอนนทรยในน ำ (นนทนำ, 2539).บรเวณควำมลกทแสงสองถงพบแพลงกตอนพชมำกกวำบรเวณทแสงสองไมถง (Kuosa, 1990) อตรำกำรสงเครำะหแสงมมำกสดในบรเวณผวน ำและลดลงเมอระดบควำมลกเพมขนตำมล ำดบ (Moss, 1980) ถำควำมเขมแสงพอเหมำะจะมปรมำณแพลงกตอนพชมำกแตถำควำมเขมแสงมำกเกนไปแพลงกตอนพชจะเคลอนยำยลงไประดบทลกลง (กศยำ, 2529; Lorenzen, 1963) แสงทพอเหมำะทสงมชวตตองกำรคอ 10 เปอรเซนต ของแสงทสองลงมำยงพนโลกซงเปนปรมำณของแสงทสองลงไปในน ำลกประมำณ 6 ฟต (อรสสำ, 2524) ซงแสงสองลงไปในน ำมผลตออณหภมของน ำและออกซเจนทละลำยในน ำดวย (เปยมศกด, 2538) นอกจำกนปรมำณแสงยงมผลตอจ ำนวนประชำกรของแพลงกตอนพช (จงจนต, 2524) จะพบวำชวงฤดหนำวจ ำนวนประชำกรแพลงกตอนพชจะมนอยเนองจำกกลำงวนสนปรมำณแสงนอย (Reynolds, 1984) ควำมเขมแสงเปนสดสวนโดยตรงกบอตรำกำรสงเครำะหแสง (Welch, 1952) ถำควำมลกทแสงสองถงมคำต ำกวำ 30 เซนตเมตร อำจท ำใหเกดกำรขำดออกซเจนไดเนองจำกปรมำณแพลงกตอนพชมำกเกนไปแตถำคำสงเกน60เซนตเมตร แลวท ำใหแสงสองลงไปไดมำกเนองจำกแพลงกตอนพชมปรมำณนอยท ำใหแหลงน ำไมอดมสมบรณ (พจนย, 2536 อำงถง ไมตร, 2526) และจำกกำรศกษำของ Bricher et al., (1978) พบวำบงบอระเพดเปนแหลงน ำทมควำมลกทแสงสองถงประมำณ 15-60 เซนตเมตรจงมชนดของแพลงกตอนพชมำกท ำใหเปนแหลงน ำทมควำมอดมสมบรณควำมลกทแสงสองถงของน ำนอกจำกมำจำกแพลงกตอนพชแลวกำรใชประโยชนจำกทดนและกจกรรมตำงๆ ของมนษยยงมผลตอกำรเปลยนแปลงควำมลกทแสงสองถงของน ำอกดวย (EPA, 1973) เชนกำรใชประโยชนทดนบนภเขำสงท ำใหเพมสำรแขวนลอยและตะกอนเพมควำมขนใหกบน ำในล ำธำรควำมลกทแสงสองถงจงลดลง (Sawyer et al., 1967) ควำมลกทแสงสองถงมผลตอกำรเจรญเตบโตของแพลงกตอนพชบำงชนดท ำใหไมสำมำรถเจรญเตบโตไดหรอเจรญเตบโตไดไมเตมทหรอมกำรเจรญเตบโตจ ำกดอยเฉพำะบรเวณผวน ำเทำนน (Hynes, 1970) และยงจ ำกดผลผลตของแหลงน ำนนดวย(Chapman & Chapman, 1973)

12

2.4.1.4 ควำมขนของแหลงน ำ (Turbidity) ควำมขนของแหลงน ำเกดจำกในน ำมสำรแขวนลอยซงไดแกพวก ดนเหนยว แพลงกตอนสำรอนทรยหรอพวกจลนทรยซงเมอแสงสองกระทบสำรพวกนเขำจะเกดกำรหกเหของแสงอยำงไมเปนระเบยบหรอแสงนนอำจจะถกกนไมใหทะลผำนไปได (กรรณกำร, 2525; ณรงค, 2525; APHA, 1992) จงท ำใหมองเหนน ำนนขน ควำมขนของน ำมควำมส ำคญตอกำรเพมหรอลดจ ำนวนของแพลงกตอนพชพวกไดอะตอมกลำวคอเมอควำมขนของน ำเพมขนจ ำนวนไดอะตอมลดลงแมวำแหลงน ำนนมธำตอำหำรอดมสมบรณกตำม (Partrick, 1977) ในเขตรอนปรมำณแพลงกตอนพชจะสงสดในชวงหลงฤดฝนและหลงฤดหนำวแตปรมำณนอยมำกในฤดฝนและฤดหนำวเนองจำกในฤดฝนฝนตกชก น ำจงมควำมขนสง (กศยำ, 2529 อำงถง Kaweeka, 1980) นอกจำกนควำมขนของน ำยงมผลท ำใหกำรสงเครำะหดวยแสงของแพลงกตอนพช กำรเจรญเตบโตของแพลงกตอนพชปรมำณอำหำรธรรมชำตและปรมำณออกซเจนทละลำยในน ำลดลง (ประเทอง, 2534) 2.4.1.5 สของน ำ สของน ำเกดจำกอนทรยสำรทละลำยอยในน ำพวกเหลกแมงกำนสซงอยในรปของเฟอรรสฮวเมตหรอเกดจำกกำรทน ำไหลผำนอนทรยสำรตำงๆเชนซำกพชซำกสตวซงเมอสลำยตวไดสำรพวกแทนนนฮวมสและกรดฮวมคซงเปนสำรมสโดยสของน ำแบงออกเปน 2 อยำง คอสแท (truecolour) เกดจำกกำรทละลำยในน ำเพยงอยำงเดยวและสปรำกฏ (apparentcolour) เกดจำกสำรแขวนลอยกบสำรละลำยในน ำรวมกนสของน ำทงโรงงำนอตสำหกรรมขนกบชนดของโรงงำนอตสำหกรรมนน (กรรณกำร, 2525; ณรงค, 2525; APHA, 1992) 2.4.1.6 กลนของน ำ กลนของน ำเกดจำกพวกจลนทรยตำงๆ ทมอยในน ำท ำกำรยอยสำรอนทรยท ำใหเกดกำรเนำเปอยถำน ำมออกซเจนทละลำยในน ำต ำจะเกดกลนนอกจำกนกลนของน ำอำจเกดมำจำกสำรทพวกแพลงกตอนพชพวกสเขยวแกมน ำเงนขบออกมำจะมกลนคลำยดน (gleomine)หรอกลนของน ำอำจเกดจำกกำรสำรเคมในกำรบ ำบดน ำเ ชนคลอรนหรอสำรเคมทมำจำกโรงงำนอตสำหกรรมและเกษตรกรรม (กรรณกำร, 2525; ณรงค, 2525) กลนของน ำเปนตวชถงสำเหตของน ำเสยสำรอนทรยทอยในน ำนนและชถงปญหำของระบบบ ำบด (ปรชำ, 2541)

13

2.4.2 คณสมบตทำงเคม 2.4.2.1 ควำมเปนกรด-ดำง คำควำมเปนกรด-ดำงของน ำตำมธรรมชำตจะมคำอยระหวำง 4-9 แตชวงคำควำม

เปนกรด-ดำงทเหมำะสมกบสงมชวตมคำอยในชวง 6-8 น ำตำมธรรมชำตสวนมำกมกมคำควำมเปนกรด-ดำงมำกกวำ 7 เนองจำกในน ำมปรมำณอออนพวกไบคำรบอเนตและคำรบอเนตอยดวย (นนทนำ, 2539) ทะเลสำบสวนใหญจะมคำควำมเปนกรด-ดำงอยในชวง 6-9 แตถำน ำมสภำพ เปนกรดคำควำมเปนกรด-ดำงอำจลดลงถง 2 ในทะเลสำบทเปน eutrophic และ soda lakes คำควำมเปนกรด-ดำงจะอยในชวง 10-11.5เมอทะเลสำบมคำควำมเปนกรด-ดำงลดลง 4-5 ชนดของสงมชวตจะแพรกระจำยในชวงจ ำกดมำก (Goldman and Horne, 1983)

ควำมเปนกรด-ดำงของน ำมสวนควบคมกจกรรมตำงๆ ของสงมชวตในน ำ และท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงของธำตอำหำรทส ำคญในแหลงน ำเชน ฟอสเฟต แอมโมเนยม และธำตอำหำรทจ ำเปนอนๆ (trece elements) และท ำใหกำรควบคมกำรหำยใจและระบบท ำงำนของเอนไซมในเซลลผดปกต (มำนดำ, 2541 อำงถง สวง, 2528; ประภำส, 2530; ผกำวรรณ, 2534)สงมชวตเจรญเตบโตไดดในชวงคำควำมเปนกรด-ดำง7-8.3 (Pinkayan, 1978) น ำทเปนดำงมำกเกนไปท ำใหแอมโมเนยมอสระมำกขน เปนพษตอสตวน ำ (มนสน, 2536) และควำมเปนกรด-ดำงยงมผลตอชนดของแพลงกตอนพช ในน ำทมควำมเปนกรด-ดำงออนๆ จะมชนดของแพลงกตอนพชคอนขำงมำก สภำพทเปนกลำงชนดของแพลงกตอนพชไมแตกตำงกน ถำสภำพแหลงน ำเปนกรด-ดำงสงๆ ชนดของแพลงกตอนพชจะมนอยลง (ธรศกด, 2541 อำงถง Chapman and Chapman, 1973) ในแตละวนคำควำมเปนกรด-ดำงไมเทำกน บำงวนจะเพมถง 10 เทำในตอนกลำงวน ถำคำควำมเปนกรด-ดำงต ำกวำ 4.5 ท ำใหสงมชวตในน ำตำยได (นพรตน, 2528) แพลงกตอนพชททนทำนตอสภำวะของน ำทมคำควำมเปนกรด-ดำง 3-5 ไดด คอ Euglena spp. (Round, 1981) Micrasterias dentculata และ Micrasterias thomasiana เปนตน จะเจรญไดดทควำมเปนกรด-ดำงเทำกบ 7.65-8.10 และ 7.70-7.356 ตำมล ำดบ (Brook, 1981) Botryococcus braunii, Ceratium hirundinella เจรญไดทควำมเปนกรด-ดำงเทำกบ 6.0-6.5 Dinobryon spp. เจรญดทควำมเปนกรด-ดำงเทำกบ 4.0-4.8 (Round, 1973) Osacillatoria spp. เจรญไดดทคำควำมเปนกรด-ดำงเทำกบ 8.0 Nostoc muscorum เจรญไดดทควำมเปนกรด-ดำงเทำกบ 8.0-9.0 Staurastrum spp. เจรญไดดทควำมเปนกรด-ดำงเทำกบ 7.4-8.6 และ Desmid groups เจรญไดดทควำมเปนกรด-ดำงเทำกบ 6.4-6.7 (จงจนต, 2524; Brook, 1981)

14

2.4.2.2 สภำพควำมเปนดำง (Alkalinity) สภำพดำงของน ำเกดขนเองตำมธรรมชำต เกดขนเนองจำกในน ำมเกลอของกรด

ออนอยดวย โดยเฉพำะอยำงยงเกลอของพวกคำรบอเนต (CO32-) ไบคำรบอเนต (HCO3

-) และพวกไฮดรอกไซด (OH-) นอกจำกนกมเกลอพวก borates, silicates และ phosphates แต 3 ตวหลงนมอยในน ำจ ำนวนนอยมำก เกลอของกรดอนทรย (Organic Acid) บำงตวกท ำใหเกดแอลคำไลนตไดเหมอนกน เชน Humic acid ในน ำผวดนทมสำหรำยอยเปนจ ำนวนมำก สำหรำยจะใช CO2 ทอยในน ำได ทงในรปทเปน free CO2 และ combined CO2 ท ำใหสำเหตทจะท ำใหน ำเกดแอลคำไลนตลดลงได กำรแกควำมกระดำงของน ำ โดยกำรตม หรอโดยวธ lime soda precess กตำม น ำยงคงมคำรบอเนตกบไฮดรอกไซดแอลคำไลนตเหลออยเปนจ ำนวนมำกเสมอ (จไรรตน, 2542) ตวอยำง เชน

M(HCO3)2 M2+ + CO3

2+ + H2O CO2 + H2O HCO3

- + OH-

ควำมเปนดำงมควำมส ำคญตอระบบนเวศของแหลงน ำเนองจำกท ำหนำทเปนคำทเกยวกบปรมำณและชนดของสำรประกอบทละลำยน ำหรอควำมสำมำรถของน ำทจะรบไฮโดรเจน อออน (hydrogen ion) หรอควำมสำมำรถของน ำทจะสะเทนกรดจนคำควำมเปนกรด-ดำงเปนกลำง (กรรณกำร, 2546 อำงถง เปยมศกด, 2525)โดยทวไปน ำธรรมชำตจะมควำมเปนดำงทงหมดอยในชวง 10-200 ไมโครกรมตอลตร (นนทนำ, 2544) 2.4.2.3 ออกซเจนทละลำยอยในน ำ (Dissolved Oxygen, DO) กำซออกซเจนเปนปจจยทส ำคญทสดในระบบนเวศ เพรำะสงมชวตทงหมดในระบบนเวศในน ำตองกำรมำกทสด โดยในกำรละลำยน ำของออกซเจนนนจะขนอยกบอณหภมของน ำ เมออณหภมต ำออกซเจนจะละลำยไดมำกขน ในขณะทอณหภมสงออกซเจนจะละลำยไดนอยลง (วจตรและคณะ, 2533) แตถำหำกมกำรสงเครำะหดวยแสงของแพลงกตอนพชมำก จะท ำใหปรมำณออกซเจนในน ำสง (ปรชญำ, 2539) ควำมกดอำกำศกมผลตอกำรละลำยออกซเจนเชนกนโดยถำควำมดนบรรยำกำศสง ออกซเจนจะละลำยไดมำก แตถำควำมดนอำกำศนอยออกซเจนกละลำยไดนอยไปดวย (Wetzel, 2001) โดยกำซออกซเจนทละลำยอยในน ำจด จะมำจำกบรรยำกำศหรอมำจำกผลตผลสดทำยของกระบวนกำรกำรสงเครำะหดวยแสงทเกดขนจำกกจกรรมของพชน ำตำงๆรวมทงแพลงกตอนพชดวย (ลำนทอง, 2549) โดยทวไปควำมเขมขนของออกซเจนทละลำยน ำทเหมำะสมตอกำรด ำรงชวตของสงมชวตในน ำคอ 5-7 มลลกรมตอลตร และถำออกซเจนทละลำยน ำต ำกวำ 3 มลลกรมตอลตร จะเปนอนตรำยตอสงมชวตในน ำ ออกซเจนทละลำยอยในน ำ

15

มำจำกกำรซมอสระจำกบรรยำกำศหรอมำจำกกระบวนกำรสงเครำะหดวยแสงของพชน ำและสำหรำย (นนทนำ, 2544) 2.4.2.4 ควำมตองกำรออกซ เจนท จ ลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรย (Biochemical oxygen demand: BOD) ปรมำณออกซเจนทแบคทเรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรยในน ำหรอใชสำรอนทรยเปนอำหำรภำยใตสภำวะทมอำกำศ หำกแหลงน ำมกำรปนเปอนของสำรอนทรยแบคทเรยกจะใชออกซเจนในกำรยอยสลำยสำรอนทรยเหลำน น ดงนนจงใชคำควำมตองกำรออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรยเปนคำทบงชกำรเกดปญหำมลพษของแหลงน ำเพรำะเปนกำรหำปรมำณควำมตองกำรใชออกซเจนของจลนทรยทใชในกระบวนกำรยอยสลำยในสภำพทมออกซเจน (นนทนำ, 2544) จำกกระบวนกำรนแบคทเรยจะไดรบพลงงำนเพอใชในกำรเจรญเตบโตและแบงตวตอไป ผลตภณฑสดทำยของกำรออกซไดซสำรอำหำรเหลำนอำจเปนคำรบอนไดออกไซดน ำหรอแอมโมเนยขนอยกบชนดของสำรอำหำร คำควำมตองกำรออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรย จงแสดงใหเหนถงควำมรนแรงของกำรปนเปอนหรอกำรเนำเสยของน ำถำน ำมคำควำมตองกำรออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรยสงแสดงวำน ำนนมสำรอนทรยปะปนอยจ ำนวนมำกจงตองใชออกซเจนในกำรยอยสลำยสำรอนทรยสงดวย (วไลลกษณ, 2540) โดยคำควำมตองกำรออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยทใชเปนมำตรฐำนก ำหนดคณภำพน ำและน ำในแมน ำ คอคำควำมตองกำรออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรยเกนกวำ 10.0 มลลกรมตอลตร ถอวำเปนน ำเสย (กรรณกำร, 2525) 2.4.2.5 ไนโตรเจนและสำรประกอบไนโตรเจน (Nitrogen and Nitrogen Compounds) ไนโตรเจนเปนปจจยทส ำคญตอระบบนเวศของแหลงน ำเพรำะเปนสวนประกอบทส ำคญของอนทรยสำรทจ ำเปนตอกำรด ำรงชวตของสตวและพช แหลงไนโตรเจนในน ำสวนใหญเกดขนมำจำกจลนทรย ทงพวกทอำศยไดในสภำวะทมออกซเจนและในสภำวะทไมมออกซเจน (นนทนำ, 2539) ในน ำทไมเสยจะมปรมำณของแอมโมเนย และสำรประกอบแอมโนเนยละลำยอยเพยงเลกนอย หรอ นอยกวำ 1 มลลกรมตอลตร ในน ำเสยควำมเขมขนของแอมโมเนยจะเพมมำกขนและมควำมเขมขนมำกกวำ 1 มลลกรมตอลตร ในบำงครงถำน ำเสยมำก ควำมเขมขนของแอมโมเนยอำจมมำกถง 10 มลลกรมตอลตร หรอมำกกวำน (จไรรตน, 2542)

16

2.4.2.6 ฟอสฟอรส (Phosphorus) ฟอสฟอรสเปนธำตอำหำรทส ำคญส ำหรบสงมชวต เนองจำกเปนธำตทจ ำเปนตอกระบวนกำรเมแทบอลซมในสงมชวตฟอสฟอรสเมอะลำยน ำแลว จะอยในรปของออรโธฟอสเฟตซงถกน ำไปใชอยำงรวดเรวโดยสงมชวตในน ำ ดงนนออรโธฟอสเฟต จงมปรมำณต ำในน ำจด (นนทนำ, 2544) ฟอสฟอรสทอยในรปของฟอสเฟตจะถกพชน ำไปใชไดดทสด และเนองจำกฟอสเฟตเปนพวกทละลำยน ำไดด และมจ ำนวนมำกกวำฟอสเฟตอนทรยทละลำยอยมำก จงอำจใชคำของฟอสเฟตแทนคำผลรวมของฟอสฟอรสทละลำยอยในน ำ (Total Soluble Phosphorus) ทงหมดได (จไรรตน, 2542) ส ำหรบแพลงกตอนพชพบวำแหลงน ำทมปรมำณฟอสฟอรสสงมกพบในแพลงกตอนพชกลม Cyanophyceae ซงไดแก สำหรำยสเขยวแกมน ำเงนทสำมำรถตรงไนโตรเจนไดเจรญเปนชนดเดน (Stevenson et al., 1996) ถำแหลงน ำทมฟอสเฟตมำกเกนไปจะท ำใหเกดปรำกฏกำรณยโทรฟเคชน โดยเฉพำะถำในน ำนนมปรมำณไนเตรตมำกท ำใหสำหรำยและพชน ำเจรญเตบโตอยำงรวดเรว และท ำใหเกดสภำวะขำดออกซเจนในแหลงน ำ (ผกำวรรณ, 2534 และนนทนำ, 2544) 2.4.2.7 คลอโรฟลล (chlorophylls) คลอโรฟลล (chlorophylls) เปนรงควตถหลกในคลอโรพลำสต มคณสมบตในกำรดดกลนแสงสแดงและน ำเงนมำก และสะทอนแสงสเขยวคลอโรฟลลมหลำยชนด ไดแก คลอโรฟลลเอ บ ซ ด และอสำหรำยทกชนดมคลอโรฟลลเอเปนรงควตถหลก สวนคลอโรฟลลอนๆนนกกระจำยในสำหรำยแตชนด โดยจะรวมอยกบโปรตน และฝงอยระหวำงโปรตนกบไขมนของเยอคลอโรพลำสต (ยวด, 2549) 2.4.3 คณสมบตทำงชววทยำ ……..คณสมบตทำงชววทยำนถอวำส ำคญทสด เพรำะเปนจดอนตรำยทจะท ำใหเกดโรคภยไขเจบขนไดโรคทเกดจำกน ำเปนสอหลำยชนดดวยกน เชน บด อหวำตกโรค ไทฟอยด และโรคระบบทำงเดนอำหำรตำงๆ เกดขนเนองจำกแบคทเรยชนดทเปนอนตรำย (Pathogenic Bacteria) ทน ำโรคเหลำนปนเปอนลงไปในน ำ ดงนนจะเหนไดวำโรคเหลำนมกจะมกำรระบำดบอย ๆ ในประเทศทดอยพฒนำหรอประเทศก ำลงพฒนำ เพรำะประเทศเหลำนนมระดบควำมเปนอย และกำรด ำเนนชวตทไมถกตองตำมสขลกษณะโดยเฉพำะอยำงยง เรองกำรสขำภบำลเรองน ำยงไมดพอ (จไรรตน, 2542) กำรกระจำยตวของแบคทเรยในกลม intestinal pathogens คอกลมของโคลฟอรมแบคทเรย ทประกอบดวย Escherichia coli และ Enterobacter aerogenes เปนตน (NWC, 1983)

17

2.4.3.1 เชอแบคทเรยทปนเปอนอยในน ำอำจจะแบงพวกใหญๆ ได 2 พวก คอ - พวกทสำมำรถท ำใหเกดโรคในคนได เปนแบคทเรยชนดทเปนอนตรำยและมอยในล ำไสคน เรยกวำเอนเทอรค พำโทเจน (Enteric pathogens) เชอพวกนจะสำมำรถเจรญเตบโตไดดทอณหภม 37 องศำเซลเซยส คอ เทำกบอณหภมในรำงกำยคน เมอคนปวยทเปนโรคบด อหวำตกโรคหรอไทฟอยด ถำยอจจำระลงไปในน ำ แบคทเรยพวกนจะไปปนเปอนอยในน ำ และสำมำรถด ำรงชวตอยในน ำไดเปนเวลำนำนกำรทจะตรวจวเครำะหเชอแบคทเรยพวกนจำกน ำ มกรรมวธทละเอยดรอบคอบ และยงยำกมำกดงนนกำรตรวจวเครำะหน ำทำงดำนแบคทเรยจงไมนยมตรวจเชอพวกนโดยตรง - แบคทเรยทอยในล ำไสคนและสตวมำกทสด มชอเรยกวำ โคลฟอรมแบคทเรย (Coliform bacteria) จะมอยในล ำไสของสตวเลอดอนทกชนด ในอจจำระปกตของคน 1 กรม จะมโคลฟอรมแบคทเรยอยประมำณ 105 ถง 109 ตว โดยปกตแลวแบคทเรยพวกนไมกอใหเกดโรค เปน non–pathogens แตเมอถำยออกมำกบอจจำระลงไปปนเปอนอยในน ำ จะสำมำรถด ำรงชวตอยในน ำไดนำนกวำพวกแรก กำรตรวจวเครำะหกงำยกวำ พวกแรก ดงนนจงเลอกเอำโคลฟอรมแบคทเรย เปนดชน (Index) ชถงคณภำพทำงแบคทเรยของน ำ (จไรรตน, 2542) 2.2.3.2 เหตทเลอกโคลฟอรมแบคทเรยเปนดชนในกำรตรวจคณภำพน ำ มดงน -กำรตรวจโคลฟอรมแบคทเรยในน ำท ำไดงำยกวำกำรตรวจหำเอนเทอรคพำโท-เจนตวอนๆ เพรำะโคลฟอรมแบคทเรย สำมำรถยอยน ำตำลแลคโตสไดกรดกบคำรบอนไดออกไซด ซงแบคทเรยอน ๆ ทยอยสลำยน ำตำลแลคโตสไดกเหมอนกนแตมจ ำนวนนอยมำก -เนองจำกโคลฟอรมแบคทเรยจะมอยในอจจำระคนและสตว 95 เปอรเซนต อยในดนเพยง 5เปอรเซนต ดงนนน ำทมอจจำระปนอยจงมโอกำสตรวจพบโคลฟอรมแบคทเรยได -ในสภำวะอยำงเดยวกน คอน ำชนดเดยวกน อณหภมเทำกน โคลฟอรมแบคทเรยจะมควำมทนทำนไดดกวำเอนเทอรค พำโทเจน แบคทเรย ตวอน ๆ -เมอตรวจพบโคลฟอรมแบคทเรยในน ำ สำมำรถลงควำมเหนไดวำน ำน นมอจจำระของคนหรอสตวปะปนอย และอำจจะคำดเดำไดวำอำจจะมเชอโรคของระบบทำงเดนอำหำรอยดวย -กำรตรวจพบโคลฟอรมแบคทเรยในน ำ จงเปนเครองชใหทรำบวำน ำมควำมสกปรกมำกนอยเพยงใด ไมเหมำะสมทจะใช กลำวคอ ถำตรวจพบโรคโคลฟอรมแบคทเรยมำก แสดงวำน ำน นสกปรกมำก ถำน ำสกปรกนอยกพบจ ำนวนโคลฟอรมแบคทเรยนอยหรออำจ ไมพบเลย (เปยมศกด, 2539)

18

2.5 กำรศกษำควำมหลำกหลำยและกำรใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภำพน ำของใน ตำงประเทศ Alam et al. (2001) ไดท ำกำรศกษำผลกระทบสงแวดลอมในกำรเปลยนแปลงฤดกำลทม ตอประชำกรแพลงกตอนพชในสระน ำจดของทะเลสำบ Kasumigaura ประเทศญปนโดยท ำกำรศกษำในชวงเดอนสงหำคม ค.ศ. 2000 ถง พฤษภำคม ค.ศ.2001 ในฤดหนำว ฤดใบไมผล ฤดรอน และ ฤดใบไมรวง พบแพลงกตอนพชตำงๆดงน Oscillatoria tenuis, Synedra ulna, Chlamydomonas cingulata และ Cyclotella kutzingiana และพบแพลงกตอนพชชนดเดนคอ Melosira italica, Synecscoccus sp. และ Crytomonas ovata. Chu et al. (2007) ไดศกษำปจจยของอณหภมทมผลตอกำรแขงขนในกำรเจรญเตบโตของ Microcystis aeruginosa และ Oscillatoria mougeotii บนผวน ำในระบบจ ำลองทะเลสำบ ยโทรฟเคชนโดยสำหรำยสเขยวแกมน ำเงน Microcystis และ Oscillatoria ทมกจะเกดขนบนผวน ำของทะเลสำบ เชน ทะเลสำบไทฮ (ประเทศจน) และทะเลสำบคำสมกำอระ (ประเทศญปน) แขงขนในกำรเจรญเตบโต ระหวำง Microcystis aeruginosa และ Oscillatoria mougeotii โดยไดใชสำหรำยท งสองชนดน น ำมำทดลองในระบบจ ำลองทะเลสำบ ในสภำวะอณหภมทแตกตำงกน พบ Oscillatoria เปนจ ำนวนมำก ซงไปแยงกำรเจรญของ Microcystis เมออณหภม ต ำกวำ 20 องศำเซลเซยส ปรำกฎกำรณทเกดขนจะตรงกนขำมกบอณหภมท 30 องศำเซลเซยส โดย Oscillatoria จะมชวงทเจรญเตบโตทยำว (20 วน) และเจรญเตบโตอยำงชำๆ อตรำท 0.22 ตอวน และ 0.22 ตอวน ทอณหภม 15 องศำเซลเซยส และ 20 องศำเซลเซยส ตำมล ำดบ ในขณะท Microcystis มชวงกำรเจรญทสน (2-3 วน) ทอณหภม 30 องศำเซลเซยส และเจรญเตมโตอยำงรวดเรว อตรำท 0.86 ตอวน โดยควำมสมพนธระหวำงสำหรำยนนมอทธพล และควำมซบซอนทมำก ในระบบจ ำลองทะเลสำบยโทรฟเคชน มำกกวำระบบในกำรเลยงในขวด กำรเจรญเตบโตในระบบทะเลสำบจ ำลองจะมจดดอยของ ควำมเขมของแสง และกำรเปลยนแปลงคำควำมเปนกรดดำงและปรมำณมวลชวภำพของสำหรำยจปรมำณทนอยกวำกำรเลยงในขวดทดลอง ผลของกำรแขงขนกน ระหวำง Microcystis และ Oscillatoria เจรญทอณหภมตำงกน พรอมดวยกำรส ำรวจประชำกรสำหรำยในพนทจรง ในทะเลสำบไทฮ (ประเทศจน) พบวำ อณหภมเปนปจจยส ำคญทมผลในกำรแขงขนกนระหวำงMicrocystis และ Oscillatoria ทเกดขนบนผวน ำของทะเลสำบ ยโทรฟเคชน Melosira italica, Synechococcus sp. และ Cryptomonas ovata พบกำรเจรญในฤดรอนดทสด และมปรมำณคลอโรฟลดสงโดยคณภำพน ำจดเปนคณภำพน ำปำนกลำงถงไมด Fathi and Flower (2005) ศกษำคณภำพน ำและชมชนแพลงกตอนพชในทะเลสำบ Qarunประเทศอยปต โดยท ำกำรเกบตวอยำงในเดอนมกรำคม 2001-ธนวำคม 2001 พบวำมปรมำณผลผลต

19

ของแพลงกตอนพชสงทสดในเดอนสงหำคมและต ำสดในเดอนธนวำคมกลมทพบมำกทสดคอBacillariophyceaeพบ 23 สปชส Chlorophyceae 16 สปชส Cyanophyceae 8 สปชส และ Chrysophyceae และ Dinophyceae พบอยำงละ 1 สปชส และแตละพำรำมเตอรของไนเตรตเทำกบ 0.9 มลลกรมตอลตร ฟอสเฟตเทำกบ 88 ไมโครกรมตอลตร และควำมกระดำงของน ำเทำกบ 142 มลลกรมตอลตร ควำมหลำกหลำยไดอะตอมพบ 6 สปชส ไดแก Cyclotella meneghiniana, Cyclotella caspia, Fragilaria capucina, Fragilaria construens, Nitzschia closterium และ Navicula sp. สำหรำยสเขยวพบ 2 สปชสเดนคอ Chlorococcum humicola และ Planktosphaeria gelatinosa สำหรำยสเขยวแกมน ำเงนทเดนคอ Microcystis และ Phormidium พบวำคณภำพน ำในทะเลสำบ Qarun มปรมำณสำรอำหำรสงมำกเปน Eutrophic status ซงเปนน ำคณภำพไมด Medupin (2011) ไดศกษำเรองกลมของแพลงกตอนพช กบผลกระทบของคณภำพน ำ ในทะเลสำบฮอลลงสวอทสหรำชอำณำจกรซงมกำรประเมนสถำนะภำพของทะเลสำบจำกแพลงก-ตอนพช และคณภำพน ำ ไดตรวจสอบและท ำกำรศกษำในชวงระยะเวลำตงแตเดอนมถนำยน ถงเดอนสงหำคม ป 2004 ณ 3 จดของทะเลสำบทลกทสด พบ 49 สำยพนธ จำก 7 คลำส ไดแก Dinophytes, Cyanophytes, Baccilariophytes, Chlorophytes, Cryptophytes, Euglenophytes และCrysophytes โดยมกำรยกตวอยำงในแตละคลำสทพบ คอ Dinophyceae พบ 2 สำยพนธ พบสำย-พนธทเดนทสดคอ Ceratium hirudinella, Cyanobacteria พบ 13 สำยพนธ พบสำยพนธทเดนทสดคอ Microcytis flosaquae, Baccilariophytes พบ 10 สำยพนธ Chlorophytes พบ 15 สำยพนธCryptophytes พบ 4 สำยพนธ Chrysophytes พบ 2 สำยพนธ และพบนอยทสด คอ Euglenophyte ซงมควำมหนำแนนของสำหรำยในแหลงน ำทนอยทสด โดยพบชนด Microcystis flosaquae และOscillatoria aghardii มำกทสด โดยมคำเฉลยของอณหภมอยท 17 องศำเซลเซยส ควำมเปนกรด-ดำงเทำกบ 7.72 คำกำรน ำไฟฟำ 0.199 µS/cm และคำออกซเจนละลำยน ำ 87 เปอรเซนต เมอคำทำงเคมองคประกอบของแพลงกตอนพช และมวลชวภำพของแพลงกตอนพช น ำไปเทยบกบ คำกำรวดมำตรำฐำนนำนำชำต รวมไปถงมำตรฐำนของคณภำพน ำ กรมอนำมยโลกและมำตรำฐำนของสภำยโรปและคณะมนตรยโรป ในดำนคณภำพน ำทด (EC Directive) จำกผลกำรตรวจสอบพบวำทะเลสำบฮอลลงสวอทจดอยในคณภำพน ำปำนกลำงสำรอำหำรสง (mesotrophic-eutrophic) Kadriand Bülent (2003) ศกษำควำมหลำกหลำยของแพลงกตอนพชในทะเลสำบ Orduzu Dam ประเทศตรกในเดอนเมษำยน ค.ศ. 1997 ถง ค.ศ. 1998พบแพลงกตอนพชในไฟลมตำงๆ ดงน Bacillariophyta, Chlorophyta, Cyanophyta, Euglenophyta และ Dinophyta แตแพลงกตอนพชเดนทพบคอ Bacillariophyta เชน Cyclotella bodanica Grun., C.comta (Ehrenb) Kütz., Achnanthes delicatula Kütz และ Diatoma hyemale (Roth) Heib.

20

Karadžić et al. (2010) ไดศกษำเรองแพลงกตอนพชและกำรเกดยโทรฟเคชนอำงเกบน ำGaraši and Bukulja ประเทศเซอรเบย โดยท ำกำรศกษำในชวงเดอนกนยำยน ค.ศ.2005 ถงเดอนตลำคม ค.ศ.2006 โดยท ำกำรวเครำะหทำงกำยภำพและทำงเคม กำรวเครำะหเชงปรมำณและคณภำพของอำงเกบน ำแพลงกตอนพชในแตระดบชนควำมลกในฤดทแตกตำงกน พบแพลงกตอนพชไฟลมตำงๆดงน Bacillariophyta, Cyanobacteria และ Chlorophyta และไดสรปวำจำกกำรทดสอบทำงกำยภำพและทำงเคม ควำมหนำแนนและชวมวลของแพลงกตอนพช พบปรมำณคลอโรฟลลทเพมสงมำก ท ำใหเกดปรำกฏกำรณยโทรฟเคชนในอำงเกบน ำ โดยชนดเดนทพบ คอสำหรำยสเขยวแกมน ำเงน ไดแก Planktothrix agardhii, Aphanizomenon flos-aquae, Microcystis aeruginosa และ Anabaena affinis และพบสำหรำยทมชวมวลสงทสดสรำงสำรพษทเปนอนตรำยกบสงมชวตในน ำ ซงอำงเกบน ำ Garaši มคณภำพน ำอยระดบปำนกลำง ขณะทอำงเกบน ำ Bukuljaพบวำมคณภำพน ำปำนกลำงถงไมด Malaiwan and Peerapornpisal (2009) ไดศกษำควำมหลำกหลำยของแพลงกตอนพช และคณภำพน ำในอำงเกบน ำเขอนน ำงม ประเทศสำธำรณรฐประชำธปไตยลำว ระหวำงเดอน มถนำยน 2007 ถงเดอนเมษำยน 2008 โดยท ำกำรเกบตวอยำงทระดบในแนวลก 5 เมตร จำกผวน ำจนถงจดทลกทสดของอำงเกบน ำ โดยศกษำจำกขอมลของคำพำรำมเตอรทำงกำยภำพ ทำงเคม และทำงชวภำพบำงประกำร พบแพลงกตอนพช ในอำงเกบน ำทงหมด 6 ดวชน ไดแก Chlorophyta (green algae), Cyanophyta (blue-green algae), Bacillariophyta (diatoms), Pyrrophyta (dinoflagellate), Chrysophyta (Chrysophytes) และ Euglenophyta (Euglenoid) โดยสำยพนธทพบเดนชดทสด คอStaurastrum tetracerum Ralfs, S.freemanii W.et.G.S. West var. nudicepsscott et Presott , S.crenulatum (Nägeli) Delponte, Cosmarium sp.1 และ Aulacoseina granulate (Ehrenberg) Simonsen โดยน ำในอำงเกบน ำนจดอยในชวงสำรอำหำรนอยถงปำนกลำง (Oligo-mesotrophicto mesotrophic) และจดเปนแหลงน ำคณภำพด-ปำนกลำง

2.6 งำนวจยทเกยวของกบกำรใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภำพน ำของในประเทศ

Pongswat (2002) ศกษำคณภำพน ำและควำมหลำกหลำยของแพลงกตอนพชในสระน ำพระรำมเกำจงหวดปทมธำนโดยท ำกำรเกบตวอยำงตงแตเดอนกมภำพนธ 2000-มกรำคม 2001โดยท ำกำรเกบตวอยำงน ำใน 2 สวน พบวำคณภำพน ำในสระแรกเปนแบบ mesotrophicถง eutrophic พบแพลงกตอนทงหมด 86 สปชส แบงเปน 9 จนสไดแก Chlorophyceae, Euglenophyceae, Cyanophyceae, Diatomophyceae, Dinophyceae และ Crytophyceae, Zygnemaphyceae, Chrysophyceae และ Xanthophyceae สวนทสองคณภำพน ำเปนแบบ oilgothophic ถง mesothophic

21

พบ 59 ส ป ช ส แ บ ง เ ป น . 8.ก ล ม ไ ด แ ก .Chlorophyceae,.Cyanophyceae,.Euglenophyceae, Diatomophyceae, Crytophyceae และ Dinophyceae, Zygnemaphyceae และ Chrysophyceae ซงมCylindrospermopsis raciborskii เปนสปชสเดนและมปรมำตรชวภำพแพลงกตอนพชสงทง 2 สระตลอดกำรวจย นคม (2546) ศกษำสภำวะยโทรฟเคชนในทะเลสำบสงขลำจำกกำรวเครำะหขอมลคณภำพน ำรำยเดอนระหวำงป 2535 จนถงป 2546 พบวำทะเลสำบสงขลำมสดสวนในกำรเกดยโทรฟเคชนเพมสงขนอยำงเหนไดชดในชวงฤดฝนชก ฝนของยโทรฟเคชนจะท ำใหคำออกซเจนละลำยและ ควำมเปนกรด-ดำง ในชวงกลำงวนเพมสงขน แตท ำใหควำมโปรงใสของน ำลดต ำลงท ำให ยโทรฟเคชนเปนปญหำส ำคญของทะเลสำบสงขลำ กำรลดปรมำณไนโตรเจนและฟอสฟอรสทจะเขำสทะเลสำบสงขลำเปนแนวหนงทจะชวยลดกำรเกดยโทรฟเคชน เฉลมชย (2548) ศกษำควำมสมพนธระหวำงคณภำพน ำและแพลงกตอนพชบรเวณอำว ศรรำชำ จงหวดชลบร โดยกำรเกบตวอยำง 4 ครง ไดแก ชวงกอนฤดฝน กรกฎำคม 2547 ชวงหลงฤดฝน ตลำคม 2547 ชวงฤดหนำว มกรำคม 2548ชวงฤดรอน เมษำยน 2548 พบวำ อณหภมควำมเคมปรมำณออกซเจนละลำยน ำ คำควำมเปนกรด-ดำง คำแอมโนเนย คำไนไตร ไนเตรท ซลเกตออรโธฟอสเฟต และปรมำณคลอโรฟลล เอ มคำอยในชวง 26.6-30.3 องศำเซลเซยส , 23.1-31.8 เปอรเซนต, 4.7-6.1 mg/l, 8.11-8.41, 0.00-12.63 µg/l, 0.31-3.09 µg/l, 41.60-745.04 µg/l, 0.45-1.87 µg/l และ 0.24-8.41 mg/m3 ตำมล ำดบ ส ำหรบแพลงกตอนพช พบทงสน 3 Division รวม 53 สกล โดยแบงเปน Division Cyanophyta 3 สกล Division Chromophyta 49 สกล และ Division Chlorophyta.1.สก ล โดย มแพลงกตอนพชในสก ล เ ดน ไดแ ก Chaetoceros,.Rhizosolenia, Bacteriastrum, Pseudonitzschia, Thalassionema และ Gymnodinium ควำมสมพนธระหวำงคณภำพน ำกบแพลงกตอนพช พบวำ ปรมำณแพลงกตอนพชทงหมดมควำมสมพนธกบ ควำมเคม คำควำมเปนกรด-ดำงปรมำณออกซเจนทละลำยในน ำปรมำณแอมโมเนย ปรมำณไนเตรทและปรมำณคลอโรฟลล เอ อยำงมนยส ำคญทำงสถต

ณฐยำ (2547) ศกษำควำมสมพนธระหวำงคณภำพน ำกบชนดและจ ำนวนของแพลงกตอน-พช และในคลองธรรมชำต เขตบำงขนเทยน ไดท ำกำรเกบตวอยำง 2 ฤดกำลคอ ฤดน ำนอย ท ำกำรเกบตวอยำง ในเดอนธนวำคม 2547 และ กมภำพนธ 2548 ฤดน ำมำก ท ำกำรเกบตวอยำงในเดอนมถนำยนและตลำคม 2547 ผลกำรศกษำพบแพลงกตอนพชทงหมด 3 ดวชน 27 สกล ไดอะตอมเปนกลมเดนทพบตลอดกำรศกษำ และพบกำรบลมของ Noctiluca scintillans ในเดอนตลำคม 2547สกลทพบสม ำเสมอในทกสถำน คอ Pleurosigma spp., Gyrosigma spp., Coscinodiscuss spp. และ Odontella spp. ควำมหนำแนนแพลงกตอนพชมำกทสดในฤดน ำมำกเดอนตลำคม 2547 โดยจ ำนวน

22

83,169 เซลลตอลตร แพลงกตอนสตวพบ 17 สกล โดยพบ Copepods เปนกลมเดน โครงสรำงประชำกรของกลมแพลงกตอนมควำมคลำยคลงกนทง 2 ฤดกำล ธนพล ( 2550) ไ ดท ำ ก ำ ร ศ กษ ำ คณภ ำพน ำ น ง ใ นแห ล งน ำ บ ำ ง แห ล ง ในภ ำ คตะวนออกเฉยงเหนอภำคเหนอและภำคกลำงโดยกำรใชแพลงกตอนพชชนดเดนเปนกำรบงชดวย AARL-PP Score (Applied Algal Research Laboratory-Phytoplankton Score) ท ำกำรศกษำในชวงเดอนธนวำคม 2548 ถงเดอนกมภำพนธ 2549 โดยกำรเลอกแหลงน ำนงทมคณภำพแตกตำงกนจ ำนวน 16 แหลงน ำในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ภำคเหนอ และภำคกลำงของประเทศไทย เมอประเมนคณภำพน ำโดยใช AARL-PP Score พบวำแหลงน ำมคณภำพน ำดถงปำนกลำง ไดแก หวยลงโจน อำงเกบน ำเขอนแมกวงอดมธำรำ แหลงทมคณภำพน ำปำนกลำง ไดแกหวยถ ำเข หวยเสลง บงหนองคำย อำงเกบน ำเขอนจ ำภรณ อำงเกบน ำเขอนน ำพ อำงเกบน ำเขอนล ำปำง อำงเกบน ำเขอนล ำตะคอง อำงเกบน ำเขอนปำสกชลสทธ บงโบนทอง อำงเกบน ำเขอนสรธร และบงขำงทำงจงหวดบรรมย แหลงน ำทมคณภำพปำนกลำงถงไมด ไดแกอำงเกบน ำเขอนอบลรตน อำงซบประดและบงแกนนครพบวำ AARL- PP Score สำมำรถใชประเมนคณภำพน ำโดยควำมเปนไปไดถง 87.8 เปอรเซนต เมอเทยบกบคณภำพน ำทำงกำยภำพและเคมโดยใช AARL-PP Score (Applied Algal Research Laboratory-Phytoplankton Score)

มำนดำ (2541) ท ำกำรวเครำะหคณภำพน ำทำงชวภำพโดยใชแพลงกตอนพชและโคลฟอรมแบคทเรยในอำงเกบน ำอำงแกว มหำวทยำลยเชยงใหม ป 2539-2540 พบวำคณภำพน ำในอำงเกบน ำอำงแกวเมอจดตำมมำตรฐำนคณภำพน ำจดผวดน อยในประเภท 2 และเมอจดตำมควำมมำกนอยของสำรอำหำรจดเปน mesotrophic reservoir แตจะมควำมแตกตำงกนในบำงชวง แพลงกตอนพชทพบในชวงทน ำมคณภำพต ำกวำชวงอนๆ คอ Coelastrum reticulatum, Aulacoseira granulate, Phacus meson, Phacus pleuronectus และ Peridinium inconspicuum ซงเปนแพลงกตอนพชทบงชวำน ำมคณภำพปำนกลำงถงต ำ เมอน ำมคณภำพดขนแพลงกตอนพชดงกลำวจะลดลงสวนโคล-ฟอรมแบคทเรยพบวำมจ ำนวนอยระหวำง 23-1,100 MPN/100 ml ซงแสดงถงคณภำพน ำไมเกนประเภทท 2 ในฤดรอนและฤดฝนน ำมคณภำพต ำกวำในฤดหนำวอนเนองมำจำกกำรปนเปอนจำกภำยนอก จำกกำรศกษำระดบช นน ำในแนวลกพบกำรเปลยนแปลงของอณหภมและปรมำณออกซเจนทละลำยในน ำ

นรมล (2548) ไดท ำกำรตรวจสอบคณภำพน ำ ปรมำณสำรอำหำร และควำมหลำกหลำยของสำหรำย พวกแพลงกตอนพช ในทะเลสำบดอยเตำ ระหวำงเดอน กนยำยน พ.ศ. 2546 ถง เดอน สงหำคม พ.ศ. 2547 กำรเกบตวอยำงงำนวจยครงนมกำรก ำหนดจดเกบตวอยำง 4 แหงในบรเวณกลำงน ำ พบวำทะเลสำบดอยเตำ มอณหภมน ำ 23.13-30.30 องศำเซลเซยสควำมลก 4.09-12.10

23

เมตร ควำมโปรงใสของน ำ 0.03-1.82 เมตร ปรมำณของแขงแขวงลอยในน ำ 8.50-2655.00 mg/l คำควำมเปนกรด-ดำง 7.35-9.64 ออกซเจนละลำยน ำ 2.38-6.48 mg/l บโอด 0.65-9.98 mg/l ไนไตรท- ไนไตรเจน 0.0069-0.0760 mg/l ไนเตรท-ไนเตรเจน 0.024-0.394 mg/l แอมโมเนย-ไนโตรเจน 0.008-1.145 mg/l เคดำหล-ไนโตรเจน 0.041-1.929 mg/l ไนโตรเจนรวม 0.126-1.823 mg/l ออรโธฟอสเฟต-ฟอสฟอรส 0.0074-0.424 mg/l ฟอสฟอรสรวม 0.039-0.499 mg/l และคลอโรฟลล เอ 0.807-14.395 µg/l ควำมหลำกชนดของสำหรำยมทงหมด 76 ชนด 59 สกล ใน 6.ดวชน ประกอบดวยดวชน Cyanophyta พบมำกทสด (62.49 เปอรเซนต) รองลงมำตำมล ำดบ ไดแก ดวชน Chrysophyta (18.92 เปอรเซนต), Chlorophyta (6.94 เปอรเซนต), Cryptophyta (5.03 เปอรเซนต), Euglenophyta (4.75 เปอรเซนต) และ ดวชน Pyrrophyta (1.87 เปอรเซนต)

พงศศรณย (2005) ไดท ำกำรตดตำมตรวจสอบคณภำพน ำของแหลงน ำบรเวณโรงไฟฟำแม-เมำะ 3 แหลงไดแก อำงเกบน ำแมขำมอำงเกบน ำแมจำง และอำงเกบน ำแมเมำะ ระหวำงเดอนมกรำคมถงธนวำคม 2003 คณภำพน ำทำงดำนระดบสำรอำหำร สำมำรถจดอำงเกบน ำแมขำมมระดบสำรอำหำรปำนกลำง อำงเกบน ำแมจำงมระดบสำรอำหำรนอยถงปำนกลำง และอำงเกบน ำ แมเมำะมระดบสำรอำหำรมำก พบวำคณภำพน ำดำนคำกำรน ำไฟฟำควำมกระดำงซลกำของแขงละลำยน ำในอำงเกบน ำแมเมำะซงรบน ำทบ ำบดแลวจำกโรงไฟฟำจะมคำมำกกวำในอำงเกบน ำ แมขำมและแมจำง ซงเปนแหลงน ำธรรมชำตมควำมแตกตำงอยำงมนยส ำคญทำงสถต โดยทคำควำมโปรงใสจะนอยกวำในอำงเกบน ำแมขำมและแมจำงอยำงมนยส ำคญทำงสถต ขณะเดยวกนคณภำพน ำหลำยปจจยไมมควำมแตกตำงอยำงมนยส ำคญทำงสถต ไดแก คำบโอด ซโอด คำควำมเปนกรด-ดำง ของแขงแขวนลอย แอมโมเนย ไนโตรเจน และออรโธฟอสเฟต-ฟอสฟอรส พบแพลงกตอนพชใน 6 ดวชนประกอบดวย Cyanophyta, Chlorophyta, Chrysophyta, Euglenophyta, Cryptophyta และ Pyrrophyta.ในทง 3 แหลงน ำโดยทองคประกอบของแพลงกตอนพชในอำงเกบน ำแมขำมและอำงเกบน ำแมจำงมควำมคลำยคลงกน ขณะทองคประกอบของแพลงกตอนพชของอำงเกบน ำแมเมำะมเปอรเซนตของ Chlorophyta และ Euglenophyta มำกกวำในอำงเกบน ำทงสอง

ลำนทอง (2549) ไดศกษำควำมหลำกหลำย กำรกระจำยในแนวดงและนเวศวทยำเชงประชำกรของแพลงกตอน เพอกำรตดตำมตรวจสอบคณภำพน ำในอำงเกบน ำดอยเตำ จงหวดเชยงใหม ระหวำงเดอนตลำคม 2546- กนยำยน 2547 โดยท ำกำรเกบตวอยำงเดอนละ 1 ครงใน 3 จดเกบตวอยำงคอทำงน ำเขำ ทำงน ำออก และจดทลกทสดโดยท ำกำรเกบตวอยำงในแนวลกทก 2 เมตรจำกผวน ำไปจนถงจดทลกทสดของอำงเกบน ำ ท ำกำรศกษำคณภำพน ำทำงดำนกำยภำพ เคม ชวภำพบำงประกำรและแพลงกตอนพช ในทกจดเกบตวอยำง พบแพลงกตอนพชทงหมด .6 ดวชน 72 จนส 165 สปซสโดยแพลงกตอนพชชนดเดนทพบคอ Aphanizomenon gracile Lemmermann,

24

Aulacoseira granulat (Ralfs) Ehrenberg, Aulacoseira muzzanensis (Meister) Krammer, Cylindrospermopsis raciborskii (Woloszyñska) Seenayya & Subba, Euglena sp.1, Fragilaria crotonensis Kitton, Oscillatoria sp.1, Peridinium sp.1 และ Peridinium sp.4 แพลงกตอนสตวพบทงหมด 3 ไฟลม 35 จนส 60 สปซส แพลงกตอนสตวชนดเดนทพบคอ Amoeba guttula Dujardin, Chilodonella uncinata Ehrengberg, Chrysidella schaudinni Winter, Notosolenus apocamptus Stokes, Difflugia sp.3 และ Pleuromonas jaculans Perty พบวำแพลงกตอนพช Aphanizomenon gracile, Aulacoseira granulata, Aulacoseira muzzanensis, Fragilaria crotonensis และ Peridinium sp.1 สำมำรถบงบอกคณภำพน ำปำนกลำง มสำรอำหำรปำนกลำง (mesotrophic status) สวน Cylindrospermopsis raciborskii, Euglena sp.1, Peridinium sp.4 และ Oscillatoria sp.1 สำมำรถบง บอกคณภำพน ำปำนกลำงถงปำนกลำงคอนขำงไมด มสำรอำหำรปำนกลำงถงปำนกลำง คอนขำงมำก (mesotrophic to meso-eutrophic status) และพบวำแพลงกตอนสตว Amoeba guttula, Chilodonella uncinata, Chrysidella schaudinni, Difflugia sp.3, Notosolenus apocamptus และ Pleuromonas.jaculans สำมำรถบอก คณภำพน ำปำนกลำง มส ำรอำหำรปำนกลำง (mesotrophic status) ศรพงษ (2546) ไดท ำกำรศกษำควำมหลำกหลำยของสำหรำยพษสเขยวแกมน ำเงน และคณภำพน ำในอำงเกบน ำบำงพระ จงหวดชลบร ระหวำงเดอนเมษำยน 2543 ถงเดอนมนำคม 2544 พบสำหรำยพษสเขยวแกมน ำเงนทงหมด 6 จนส9 สปชส ไดแก Anabaena aphanizomenoides Forti, A.viguieri Denis & Fremy, A. spiroides Klebahn, Aphanizomenon issatschenkoi Poskina-Lavrenko, Cylindrospermopsis phillipinensis (Taylor) Ka., C. raciborskii (Wolsz.) Seenaya & Subba, Microcystis aeruginosa Kütz, M.versenbergii Komárek, Oscillatoria sp., Pseudanabaena limnetica Komárek พบวำ C. phillippinesis เปนแพลงกตอนพชทมปรมำตรชวภำพสงทสดโดยคณภำพน ำในอำงเกบน ำบำงพระพบวำอยในระดบ (oligotrophic-mesotrophic) ถง (mesotrophic status)

25

บทท 3 อปกรณและวธกำรทดลอง

อปกรณ

1. กระดำษกรอง 2. กระดำษทชช

3. กระบอกเกบตวอยำงน ำ ปรมำตร 1 ลตร

4. กระบอกตวง ปรมำตร 10 มลลลตร

5. กระบอกตวง ปรมำตร 100 มลลลตร

6. กลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ

7. ขวดบโอด

8. ขวดรปชมพ ปรมำตร 250 มลลลตร

9. ขวดสชำ ปรมำตร 250 มลลลตร

10. ปำกคบ (Clamp)

11. เครองวดคำกำรดดกลนแสง

12. เครองวดคำควำมเปนกรด-ดำง

13. เครองปนเหวยง (Centrifuge)

14. จำนวดควำมโปรงแสง

15. ชดกรองสญญำกำศ

16. ตลบเมตร

17. ตบมบโอด

18. ตดดควน

19. ตำขำยแพลงกตอนขนำดชองตำถ 10 ไมโครเมตร

20. ถงน ำปรมำตร 10 ลตร

21. เทอรโมมเตอร

22. บวเรต

23. บกเกอร

26

24. ปเปต

25. แผนพำรำฟลม

26. แผนสไลดพรอมกระจกปดสไลด

27. ส ำล

28. หลอดหยด

29. หลอดทดลองพรอมทวำงหลอด

30. อะลมเนยมฟรอยด

สำรเคม 1.Alkaline Iodide Azide (AIA)

2.Distilled water 3.Indicator (Starch Solution, Phenolphthalein, Methyl Orange) 4.Lugol’s Solution 5.Manganese Sulfate (MnSO4) 6.Methanol 90 เปอรเซนต 7.Sodium Thiosulphate0.025 M (Na2S2O3) 8.Sulfuric acid (conc.) 9.Sulfuric acid 0.02 M (H2SO4)

27

วธกำรทดลอง 3.1 กำรก ำหนดจดเกบตวอยำง ส ำรวจสภำพโดยทวไปของแหลงน ำ เชนทำงน ำเขำทำงน ำออกและจดทลกทสดของแหลงน ำโดยจดทลกสดจะใช Secchi disc เพอหำจดลกสดของสถำนทแลวท ำเครองหมำยไวเพอเปนจดเกบตวอยำงในแตละเดอน ท ำกำรเกบตวอยำงทงหมด 6 เดอน

3.1.1 ก ำหนดจดเกบตวอยำง ก ำหนดเกบจดตวอยำงในสระมรกตสำมำรถแบงออกได3จด ดงน

จดเกบตวอยำงท 1 บรเวณขำงคณะวทยำศำสตรและเทคโนโลย จดเกบตวอยำงท 2 บรเวณกลำงสระ จดเกบตวอยำงท 3 บรเวณขำงคณะศลปะศำสตร ดงแสดงไวในภำพท 1 และ 2 ภำพท 2 แผนทจดเกบตวอยำงสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร (ทมำ: ดดแปลงจำก http://maps.google.co.th)

1

2

3

28

(ก) (ข)

(ค)

ภำพท 3 จดเกบตวอยำงน ำบรเวณสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร (ก) จดเกบตวอยำงน ำท 1 (ข) จดเกบตวอยำงน ำท 2 (ค) จดเกบตวอยำงน ำท 3

29

3.2 กำรเกบตวอยำงและศกษำชนดของสำหรำย 3.2.1 กำรเกบตวอยำงสำหรำย เกบตวอยำงของสำหรำยเพอน ำมำศกษำชนดและปรมำณแพลงกตอนพช โดยใชตำขำย

แพลงกตอนขนำดชองตำถ 10 ไมโครเมตรกรองสำหรำยจำกตวอยำงน ำ 10 ลตร โดยกรองใหได 100 มลลลตร ใสในขวดสชำ เกบรกษำตวอยำงดวยน ำยำลกอลปรมำณ 1 มลลลตร

3.2.2 กำรศกษำสำหรำย วนจฉยหำชนดของแพลงกตอนพช โดยใชตวอยำงแพลงกตอนพชทเกบ ณ จดตวอยำง

มำศกษำผำนดวยกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ (Compound Microscope) และจำกภำพถำยซงถำยภำยใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ (Compound Microscope) โดยประกอบกบกำรใชหนงสอและเอกสำรทเกยวของในกำรศกษำ เชน Huber-Pestalozzi (1993), Presscott (1970), Croasdale et al. (1994), Krammer and Lange-Bertalot (1991a, 1991b)

นบจ ำนวนแพลงกตอนพชโดยใชกลอง จลทรรศนชนดเลนสประกอบ (Compound Microscope) โดยวธ Whole count (ยวด, 2542) 3.3.กำรศกษำคณภำพน ำทำงกำยภำพและเคม

3.3.1 กำรศกษำคณภำพน ำทำงกำยภำพและเคมบำงประกำร ณ จดเกบตวอยำง มวธดงน 3.3.1.1 วดอณหภมน ำ โดยใชเครองวดคำกำรน ำไฟฟำและปรมำณของแขงท

ละลำยในน ำ (Conductivity/TDSMeter) ของ HACH QH 40d 3.3.1.2 วดอณหภมของอำกำศ โดยใชเทอรโมมเตอร 3.3.1.3 วดคำกำรน ำไฟฟำ โดยใชเครองวดคำกำรน ำไฟฟำและปรมำณของแขงท

ละลำยในน ำ (Conductivity/TDSMeter) ของ HACH QH 40d 3.3.1.4 วดควำมเปนกรดดำง (pH) โดยใชเครองวดคำกำรน ำไฟฟำและปรมำณ

ของแขงทละลำยในน ำ (Conductivity/TDSMeter) ของ HACH QH 40d 3.3.1.5 วดควำมลกของแหลงน ำ โดยใชจำนวดควำมโปรงแสง (Secchi disc)

3.3.2 กำรศกษำคณภำพน ำทำงกำยภำพและเคมบำงประกำร ในหองปฏบตกำร มวธดงน 3.3.2.1 คำควำมเปนดำง (Alkalinity) (APHA, AWWA and WPCF, 1992)

วเครำะหโดยวธ indicator method 3.3.2.2 ปรมำณออกซเจนละลำยในน ำ (Dissolved Oxygen) (APHA, AWWA and

WPCF, 1992) วเครำะหโดยวธ Azide modification Winkler method

30

3.3.2.3 ป รมำณควำมตอ งก ำรออก ซ เ จนในกำรยอยสล ำยสำร อนท รย (Biochemical Oxygen Demand) (APHA, AWWA and WPCF, 1992) วเครำะหโดยวธ 5 Day incubation and Azide modification Winkler method

3.3.2.4 ปรมำณออรโธฟอสเฟต (Orthophosphate) (APHA, AWWA and WPCF, 1992) วเครำะหโดยวธ Ascorbic acid method โดยใชเครองวดคำกำรดดกลนแสง (Spectrophotometer) ของ HACH Model DR/2400

3.3.2.5 ปรมำณแอมโมเนย-ไนโตรเจน (Ammonia-Nitrogen) (APHA, AWWA and WPCF, 1992) วเครำะหโดยวธ Nesslerization method โดยใชเครองวดคำกำรดดกลนแสง (Spectrophotometer) ของ HACH Model DR/2400

3.3.2.6 ปรมำณไนเตรต-ไนโตรเจน (Nitrate-Nitrogen) (APHA, AWWA and WPCF, 1992) วเครำะหโดยวธ Cadmium reduction method โดยใชเครองวดคำกำรดดกลนแสง (Spectrophotometer) ของ HACH Model DR/2400

3.3.2.7 วดคำของแขงทละลำยในน ำ โดยใชเครองวดคำกำรดดกลนแสง (Spectrophotometer) ของ HACH Model DR/2400

3.3.2.8 กำรวเครำะหคลอโรฟลล เอ (Wintermans and de Mots, 1965; Saijo et al. 1975)

3.3.2.9 กำรวเครำะห Total Coliform bacteria (NWC, 1983) 3.4 กำรวเครำะหขอมล

3.4.1 ประเมนคณภำพน ำโดยใชแพลงกตอนพชสำมำรถประเมนไดโดยน ำผลทไดจำกกำรนบแพลงกตอนพชไปวเครำะหโดยวธ AARL-PP Score (Applied Algae Research Laboratory Phytoplankton Score) (ยวด, 2549)

3.4.2 กำรหำควำมสมพนธระหวำงคณภำพน ำ ทำงดำนกำยภำพ เคม และชวภำพ โดยวเครำะหหำคำสมประสทธสหสมพนธ (Correlation)

3.4.3 กำรหำควำมสมพนธระหวำงคณภำพน ำ ทำงดำนกำยภำพ เคม และชวภำพ โดยโปรแกรม Multivariate Statistical Package (MVSP) เวอรชน3.1

31

3.5สถำนททดลอง 3.5.1 สระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร อ ำเภอธญบร จงหวดปทมธำน 3.5.2 หองปฏบตกำรชววทยำ คณะวทยำศำสตรและเทคโนโลย มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร อ ำเภอธญบร จงหวดปทมธำน

3.6 ระยะเวลำทในกำรด ำเนนกำรศกษำ

6 เดอนตงแตเดอน เมษำยน พ.ศ. 2554 ถง มนำคม พ.ศ. 2555

32

บทท 4 ผลและวจารณผลการทดลอง

4.1 คณภาพน าทางดานกายภาพ 4.1.1 อณหภม 4.1.1.1 อณหภมน ำ จำกกำรศกษำพบวำอณหภมของน ำอยในชวง 28.66 ถง 30.00 องศำเซลเซยส มคำเฉลยเทำกบ 29.37 องศำเซลเซยส โดยเดอนมถนำยน พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 30 องศำเซลเซยส และเดอนพฤษภำคม พ.ศ.2554 มคำต ำสดเทำกบ 28.66 องศำเซลเซยส (ภำพท 4) อณหภมของน ำเปนปจจยหนงทมอทธพลตอปรมำณออกซเจนทละลำยน ำซงเปรยบเทยบกบอณหภมของประเทศไทยจะผนแปรอยในชวง 23 ถง 32 องศำเซลเซยส (จไรรตน, 2542) กำรเปลยนแปลงอณหภมในแหลงน ำนนเกดจำกกำรทมแสงสองผำนลงไปในแหลงน ำ ท ำใหมกำรเปลยนพลงงำนแสงเปนพลงควำมรอน ซงอณหภมเปนตวควบคมกำรแพรพนธ กำรเจรญเตบโตของสตวและพช (เปยมศกด, 2539) เมออณหภมสงขนมำกจนเกนชวงทสำหรำยทนไดจะสงผลใหอตรำกำรสงเครำะหดวยแสงและกำรเจรญเตบโตลดลงและตำยในทสด (Jonh, 2005) จำกผลกำรวจยพบวำ อณหภมน ำในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 4 คำอณหภมของน ำ (องศำเซลเซยส) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

อ ณหภ

มของน า

(องศาเซ

ลเซยส

)

33

4.1.1.2 อณหภมอำกำศ จำกกำรศกษำพบวำอณหภมอำกำศอยในชวง 30.00 ถง 31.00 องศำเซลเซยสมคำเฉลยเทำกบ 30.51 องศำเซลเซยส โดยเดอนมถนำยนและเดอนสงหำคม พ .ศ.2554 มคำสงสดเทำกบ 31 องศำเซลเซยส และเดอนพฤษภำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 30.00 องศำ-เซลเซยส (ภำพท 5) สอดคลองกบรำยงำนกำรวจยของปรญญำและคณะ (2550) พบวำอณหภมอำกำศอยในชวง 21.70 ถง 39.00 องศำเซลเซยส ซงอณหภมเพมขนหรอลดลงขนอยกบชวงเวลำของแตละวน อณหภมมควำมสมพนธกบควำมเขมแสง ถำปรมำณควำมเขมแสงมำกมผลท ำใหอณหภมผวน ำเพมขน (เปยมศกด, 2538) และอณหภมยงมผลตอคำกำรน ำไฟฟำอกดวย (นนทนำ, 2544) จำกผลกำรวจยพบวำ อณหภมอำกำศในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 5 คำอณหภมอำกำศ (องศำเซลเซยส) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

อ ณหภ

มอากาศ

(องศาเซ

ลเซยส

)

34

4.1.2 คำกำรน ำไฟฟำ คำกำรน ำไฟฟำอยในชวง 703.00 ถง 924.33 µs/cm มคำเฉลยเทำกบ 802.94 µs/cm ซงพบวำเดอนพฤษภำคม พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 924.33 µs/cm และเดอนตลำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 703.00 µs/cm (ภำพท 6) คำกำรน ำไฟฟำโดยรวมจดไดวำคอนขำงสง ในแหลงน ำตำมธรรมชำตทมคณภำพดจะมคำกำรน ำไฟฟำอยระหวำง 150-300 µs/cm ถำมคำสงเกน 300 µs/cm แสดงวำน ำมมลพษ (ชำญณรงค, 2532) ซงคำกำรน ำไฟฟำขนอยกบควำมเขมขนและชนดของอออนทมอยในน ำและอณหภมขณะทท ำกำรวด (มนสน, 2551) ถำน ำมคำกำรน ำไฟฟำสง แสดงวำมปรมำณสำรทละลำยในน ำมำก แตถำน ำมคำกำรน ำไฟฟำต ำแสดงวำในน ำมปรมำณสำรทละลำยในน ำนอย (APHA,AWWAandWPCF,1992) ซงคำกำรน ำไฟฟำจะเพมขน 2.5 เปอรเซนต ทกๆ 1 องศำเซลเซยส (นนทนำ, 2544) จำกผลกำรวจยพบวำ คำกำรน ำไฟฟำในแตละครงของกำรเกบตวอยำง แตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 6 คำกำรน ำไฟฟำ (µs/cm) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำง เดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

คาการน

าไฟฟ

า (µ

s/cm)

35

4.1.3 ควำมลกทแสงสองถง ควำมลกทแสงสองถงของแหลงน ำพบวำอยในชวง 0.33 ถง 0.40 เมตร มคำเฉลยเทำกบ 0.35 เมตร ซงพบวำเดอนสงหำคม พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 0.40 เมตร และเดอนมถนำยน พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 0.33 เมตร (ภำพท 7) โดยเฉลยคำควำมลกทแสงสองถงซงถอวำเหมำะสมในกำรเจรญเตบโตของสตวน ำ มคำอยระหวำง 0.3-0.6 เมตร (ไมตรและจำรวรรณ, 2528) สำหรำยเจรญไดดในบรเวณใกลผวน ำเนองจำกมแสงเหมำะสมตอกำรสงเครำะหดวยแสง ถำบรเวณผวน ำมควำมเขมของแสงมำกเกนไปสำหรำยจะอพยพลงสทลก เพอใหไดแสงทเหมำะสมตอกำรเจรญเตบโต (Moss, 1980; Lorenzen, 1963) จำกผลกำรวจยพบวำ ควำมลกทแสงสองถงในแตละครงของกำรเกบตวอยำงไมแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท7 คำควำมลกทแสงสองถง (เมตร)ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

คาคว

ามลก

ทแสงสอ

งถง (เมตร

)

36

4.1.4 ควำมลกของแหลงน ำ จำกกำรศกษำระดบควำมลกของแหลงน ำพบวำระดบควำมลกของแหลงน ำมคำอยในชวง 1.80 ถง 1.98 เมตร มคำเฉลยเทำกบ 1.87 เมตร ซงพบวำเดอน พฤษภำคม พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 1.98 เมตร และเดอนสงหำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 1.80 เมตร (ภำพท 8) ซงควำมลกของแหลงน ำมผลตอกำรด ำรงชวตของสำหรำยและจำกกำรศกษำชวงเวลำทท ำกำรเกบตวอยำงน ำอยในชวงเวลำ 10.00-11.00 น. เปนชวงทมแสงแดดจดท ำใหแพลงกตอนพชเคลอนทหลบแสงตำมแนวดงของควำมลกของแหลงน ำและเพอหำอณหภมทต ำกวำในกำรเจรญเตบโตทเหมำะสม (ลำนทอง, 2549) ซงกำรเจรญของสำหรำยจะลดลงตำมระดบควำมลกของน ำ (Moss, 1980; Lorenzen, 1963) จำกผลกำรวจยพบวำ ควำมลกของแหลงน ำในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 8 คำควำมลกของแหลงน ำ (เมตร) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

คาคว

ามลก

ของแหล

งน า (เมตร

)

37

4.1.5 ปรมำณของแขงทละลำยในน ำ ปรมำณของแขงทละลำยในน ำมคำอยในชวง 27.66 ถง 50.66 มลลกรมตอลตร มคำเฉลยเทำกบ 38.44 มลลกรมตอลตร ซงพบวำในเดอนสงหำคม พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 50.66 มลลกรมตอลตร และเดอนกรกฎำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 27.66 มลลกรมตอลตร (ภำพท 9) โดยของแขงทละลำยในน ำเกดจำกอนภำคสำรแขวนลอยทงสำรอนทรยและอนนทรยในน ำ ตลอดจนสงมชวตเลกๆ ทแขวนลอยอยในน ำ สำรแขวนลอยเหลำนอำจเกดจำกกำรรวมตวกนของอะตอม โมเลกล หรอสำรประกอบทเกดจำกกำรรวมตวของอะตอมของสำรตงแต 2 ชนดขนไปกได (Sawyerand Mc Carty, 1976) เชนตะกอนดนโคลนแพลงกตอนแบคทเรย เปนตน สำรแขวนลอยเหลำนจะขดขวำงกำรสะทอนแสงและดดซบแสงเอำไว เปนสำเหตใหแสงทสองลงในน ำเกดกำรกระจำยออกจำกน ำและกำรดดซมแสงบำงสวนเอำไวท ำใหแสงสองลงไปในน ำทมรบควำมลกมปรมำณลดลง (นนทนำ, 2544) โดยน ำทมควำมขนจะมกำรดดซบควำมรอนทบรเวณผวน ำท ำใหอณหภมสงกวำปกต และยงสงผลท ำใหปรมำณออกซเจนละลำยในน ำไดจ ำกด ซงปรมำณสำรแขวนลอยในน ำไมควรเกน 25 มลลกรมตอลตร (ไมตรและจำรวรรณ, 2528) จำกผลกำรวจยพบวำ คำของแขงทละลำยในน ำในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 9 ปรมำณของแขงทละลำยในน ำ(มลลกรมตอลตร) ในสระมรกตมหำวทยำลยเทคโนโลย รำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

ปรมาณข

องแข

งทละลายในน

า

(มลล

กรมต

อลตร

)

38

4.2 คณภาพน าทางดานเคม 4.2.1 ควำมเปนกรด-ดำง คำควำมเปนกรด-ดำงมคำอยชวง 8.15 ถง 9.25 มคำเฉลยเทำกบ 9.27 ซงพบวำเดอนมถนำยน พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 9.25 และเดอนสงหำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 8.15 (ภำพท 10) ซงในสระมรกตมคำควำมเปนกรด-ดำงสงจงท ำใหมผลตอกำรเจรญเตบโตของสงมชวตในน ำ คำควำมเปนกรด-ดำงของน ำทเหมำะสมกบสงมชวต จะอยในชวง 6-8 (นนทนำ, 2539) ซงจดไดวำเหมำะสมกบกำรเจรญเตบโตของสงมชวตในน ำซงน ำผวดนจะมคำควำมเปนกรด-ดำงอยในชวง 6.5-8.5 น ำในบอหรออำงเกบน ำมคำควำมเปนกรด-ดำงไดถง 9 หรอมำกกวำ ถำมสำหรำยสเขยวเจรญเตบโตหรอท ำกำรสงเครำะหดวยแสงภำยในแหลงน ำนน (มนสน, 2551) ควำมเปนกรด-ดำงทเพมขนมสวนชวยใหเกดกำรเจรญเตบโตอยำงรวดเรวของสำหรำยสเขยวแกมน ำเงน (Jacoby et al., 2000) และนอกจำกนยงพบวำสำหรำยสเขยวแกมน ำเงนบำงกลมมควำมสำมำรถในกำรใช ไบคำรบอเนตโดยตรง หรอสำมำรถเปลยนคำรบอเนตไปเปนคำรบอนไดออกไซดเมอควำมเปนกรด-ดำงเพมสงขน (Park and Watanabe, 1996) จำกผลกำรวจยพบวำ คำควำมเปนกรด-ดำงในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 10 คำควำมเปนกรด-ดำง ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

คาคว

ามเปนก

รด-ดาง

39

4.2.2 คำควำมเปนดำง คำควำมเปนดำงมคำอยในชวง 50.5 ถง 115.66 mg/l as CaCO3 มคำเฉลยเทำกบ 72.13 mg/l as CaCO3 ซงพบวำเดอนพฤษภำคม พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 115.66 mg/l as CaCO3

และเดอนกรกฎำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 50.5 mg/l as CaCO3 (ภำพท 11) ควำมเปนดำงของน ำตำมธรรมชำตมสำเหตใหญๆ จำกองคประกอบของอออน 3 ชนด คอ ไฮดรอกไซด คำรบอเนต และไบคำรบอเนต (เปยมศกด, 2538) ซงสภำพควำมเปนดำงของน ำจะเกดขนเองตำมธรรมชำต อยในชวง 10–200 มลลกรมตอลตร จะปรำกฏในรปของไบคำรบอเนตและคำรบอเนตเปนสวนใหญ และพบไฮดรอกไซดไดนอยมำก (นนทนำ, 2544) จงสงผลท ำใหปรมำณคำรบอนไดออกไซดมปรมำณทนอย และสงผลท ำใหแหลงน ำมแพลงกตอนพชหนำแนน คำรบอนไดออกไซดอสระจะถกใชในกระบวนกำรสงเครำะหดวยแสงจนหมด จงท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงขององคประกอบควำมเปนดำง ซงอำจท ำใหคำควำมเปนกรด-ดำงสงขน (APHA, AWWA and WPCF, 1992) ดงนนคำควำมเปนดำงของน ำจงเปนเครองชวดควำมสำมำรถของน ำทจะควบคมระดบควำมเปนกรด-ดำง ไมใหมกำรเปลยนแปลง แหลงน ำใดพบวำมควำมเปนดำงต ำ ระดบกรด-ดำง ของแหลงน ำนนจะเปลยนแปลงไดรวดเรวซงเปนอนตรำยตอสงมชวตในน ำ (Goldman and Horne, 1983) จำกผลกำรวจยพบวำ คำควำมเปนดำงในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 11 คำควำมเปนดำง (mg/l as CaCO3) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

คาคว

ามเปนด

าง (m

g/l as

CaC

O 3)

40

4.2.3 ปรมำณออกซเจนละลำยน ำ ปรมำณออกซเจนละลำยน ำมคำอยในชวง 7.71 ถง 12.14 มลลกรมตอลตร มคำเฉลยเทำกบ 10.93 มลลกรมตอลตร ซงพบวำเดอนมถนำยน พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 12.14 มลลกรมตอลตร และเดอนกรกฎำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 7.71 มลลกรมตอลตร (ภำพท 12)โดยทวไปควำมเขมขนของออกซเจนทละลำยน ำทเหมำะสมตอกำรด ำรงชวตของสงมชวตในน ำคอ 5-7 มลลกรมตอลตร (นนทนำ, 2544) ออกซเจนเปนกำซทมควำมส ำคญตอกำรด ำรงชวตของสงมชวตตำงๆทอำศยอยในแหลงน ำ ซงกำรละลำยของออกซเจนจะขนอยกบควำมดน อณหภมและปรมำณของแขงละลำย (มนสน, 2551) แตถำหำกมกำรสงเครำะหดวยแสงของแพลงกตอนพชมำกจะท ำใหปรมำณออกซเจนในน ำสง (ปรชญำ, 2539) ควำมกดอำกำศกมผลตอกำรละลำยออกซเจนเชนกน โดยถำควำมดนบรรยำกำศสงออกซเจนจะละลำยไดมำก แตถำควำมดนอำกำศนอยออกซเจนกละลำยไดนอยไปดวย (Wetzel, 2001) จำกผลกำรวจยพบวำ ปรมำณออกซเจนละลำยน ำในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05

ภาพท 12 ปรมำณออกซเจนละลำยน ำ (มลลกรมตอลตร) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลย รำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

ปรมาณอ

อกซเจน

ละลายน

า(มลล

กรมต

อลตร

)

41

4.2.4 ปรมำณออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรย ปรมำณออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรยมคำอยในชวง 6.00 ถง 8.65 มลลกรมตอลตร มคำเฉลยเทำกบ 7.10 มลลกรมตอลตร ซงพบวำเดอนตลำคม พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 8.65 มลลกรมตอลตร และเดอนกรกฎำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 6.00 มลลกรมตอลตร (ภำพท 13) ซงมคำสงกวำมำตรฐำนคณภำพในแหลงน ำผวดนประเภทท 3ก ำหนดคำปรมำณออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรย ไมควรเกน 2 มลลกรมตอลตรคำควำมตองกำรออกซเจนของจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรยสงเนองจำกในสระมรกตมสำรอนทรยปะปนอยเปนจ ำนวนมำก จงตองใชออกซเจนในกำรยอยสลำยสำรอนทรยสงดวย (วไลลกษณ, 2540) ปรมำณออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรย เปนกำรวดควำมสกปรกของน ำ (มนสน, 2551) จำกผลกำรวจยพบวำ ปรมำณออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรยในแตละครงของกำรเกบตวอยำง ไมแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 13 ปรมำณออกซเจนทจลนทรยใชในกำรยอยสลำยสำรอนทรย (มลลกรมตอลตร) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถงเดอนตลำคม พ.ศ. 2554

ปรมาณอ

อกซเจน

ทจลน

ทรยใชในก

ารยอย

สลายสารอนท

รย (ม

ลลกรมต

อลตร

)

42

4.2.5 ปรมำณฟอสเฟตทละลำยน ำ ปรมำณฟอสเฟตทละลำยน ำมคำอยในชวง 0.05 ถง 0.26 มลลกรมตอลตร ซงพบวำเดอนมถนำยน พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 0.26 มลลกรมตอลตร และเดอนสงหำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 0.05 มลลกรมตอลตร (ภำพท 14) กำรเสอมโทรมของแหลงน ำมคำมำตรฐำนก ำหนดไววำปรมำณฟอสเฟตไมควรเกน 0.03 มลลกรมตอลตร (ไมตรและจำรวรรณ, 2528) แตฟอสเฟตเปนสำรอำหำรทส ำคญส ำหรบสำหรำยเชนกน จ ำนวนทตองกำรกจะแตกตำงกนไปตำมชนดของสำหรำย (Chapman and Chapman, 1973) ฟอสเฟตมแหลงก ำเนดทหลำกหลำย เชน ผงซกฟอก หรอปยใสตนไม (มนสน, 2551) จำกผลกำรวจยพบวำ ปรมำณฟอสเฟตทละลำยน ำในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 14 ปรมำณฟอสเฟตทละลำยน ำ (มลลกรมตอลตร) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลย รำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

ปรมาณฟ

อสเฟตท

ละลายน

า

(มลล

กรมต

อลตร

)

43

4.2.6 ปรมำณแอมโมเนย-ไนโตรเจน ปรมำณแอมโมเนย-ไนโตรเจนมคำอยในชวง 0.22 ถง 0.96 มลลกรมตอลตร ซงพบวำเดอนกรกฎำคม พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 0.96 มลลกรมตอลตร และเดอนพฤษภำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 0.22 มลลกรมตอลตร (ภำพท 15) ซงมคำเกนมำตรฐำนคณภำพน ำในแหลงน ำผวดนทก ำหนดไว คอ ไมเกน 0.5 มลลกรมตอลตร ซงแอมโมเนยเกดจำกกำรยอยสลำยสำรชวภำพของสำรอนทรยไนโตรเจน (มนสน, 2551) ซงในแหลงน ำสำรประกอบไนโตรเจนอยในรปไนเตรท ไนไตรท แอมโมเนย ซงแพลงกตอนพชน ำไนเตรทไปใชไดโดยกำรเปลยนใหอยในรปแอมโนเนยกอนแลวจงน ำไปสรำงโครงสรำงตำงๆในเซลล (นนทนำ, 2544) จำกผลกำรวจยพบวำ ปรมำณแอมโมเนย-ไนโตรเจนในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 15 ปรมำณแอมโมเนย-ไนโตรเจน(มลลกรมตอลตร) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลย รำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

ปรมาณแ

อมโมเนย-ไนโตรเจ

น

(มลล

กรมต

อลตร

)

44

4.2.7 ปรมำณไนเตรท-ไนโตรเจน ปรมำณไนเตรท-ไนโตรเจนมคำอยในชวง 0.20 ถง 0.83 มลลกรมตอลตร มคำเฉลยเทำกบ 0.54 มลลกรมตอลตร ซงพบวำเดอนกรกฎำคม พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 0.83 มลลกรมตอลตร และเดอนสงหำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 0.20 มลลกรมตอลตร (ภำพท 16) คำเฉลยอยในชวงคำมำตรฐำนคณภำพน ำในแหลงน ำผวดนประเภทท 3 คอ ไมเกน5.0 มลลกรมตอลตรทงนขนอยกบสภำพภมประเทศ ปรมำณไนเตรทนอกจำกเขำสแหลงน ำจำกกำรเปอยของสงมชวตแลวยงมำจำกปยทใชเพอกำรท ำเกษตรกรรมและน ำเสย (มนสน, 2551) Chapman and Chapman (1973) กลำววำ สำหรำยสำมำรถใชไนเตรท เกลอแอมโมเนยม และไนโตรเจนอนทรยเปนแหลงส ำคญส ำหรบกำรเจรญเตบโต และสำหรำยบำงชนดสำมำรถใชไนไตรท และสำมำรถตรงไนโตรเจนจำกอำกำศได จำกผลกำรวจยพบวำ ปรมำณไนเตรท-ไนโตรเจนในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 16 ปรมำณไนเตรท-ไนโตรเจน (มลลกรมตอลตร) ในสระมรกต มหำวทยำลย เทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

ปรมาณไ

นเตร

ท-ไนโตรเจ

น

(มลล

กรมต

อลตร

)

45

4.3 คณภาพน าทางชวภาพ 4.3.1 ปรมำณคลอโรฟลล เอ ปรมำณคลอโรฟลล เอ มคำอยในชวง 0.093 ถง 0.148 ไมโครกรมตอลตร มคำเฉลยเทำกบ 0.115 ไมโครกรมตอลตร ซงพบวำเดอนมถนำยน พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 0.148 ไมโครกรมตอลตร และเดอนกรกฎำคม พ.ศ. 2554 มคำต ำสดเทำกบ 0.093 ไมโครกรมตอลตร (ภำพท 17) คำของคลอโรฟลล เอ มำจำกควำมหนำแนนของแพลงกตอนพช เนองจำกบรเวณ สระมรกตมกำรเจรญเตบโตของแพลงกตอนพชจ ำนวนมำกคลอโรฟลล เอ ท ำหนำทรบแสงและสงเครำะหดวยแสงสำหรำยทกชนดมคลอโรฟลล เอ เปนรงควตถหลก (ยวด, 2542) ซงในกระบวนกำรสงเครำะหดวยแสงของสำหรำย โดยสำหรำยแตละชนดตองกำรปรมำณแสงในกำรเจรญทแตกตำงกน (Smith, 1950) คลอโรฟลล เอ ทพบในแพลงกตอนพชมประมำณ 0.5-1.5 ของน ำหนกแหง และพบมำกทสดในเซลลแพลงกตอนพช (ลดดำ, 2538) จำกผลกำรวจยพบวำ ปรมำณคลอโรฟลล เอ ในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 17 ปรมำณคลอโรฟลล เอ (ไมโครกรมตอลตร) ในสระมรกต มหำวทยำลยเทคโนโลย รำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

ปรมาณค

ลอโรฟล

ล เอ

(ไมโครกรม

ตอลต

ร)

46

4.3.2 ปรมำณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (Total Coliform bacteria) ปรมำณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดของเดอนกนยำยน พ.ศ. 2554 มคำสงสดเทำกบ 1,670 MPN/100 ml ซงพบวำมคำไมเกนมำตรฐำนแหลงน ำผวดนประเภทท 3 ทไดก ำหนดไวไมเกน 20,000 MPN/100 ml (ภำพท 18) แบคทเรยกลมโคลฟอรมเปนดรรชนทบงชอตรำกำรปนเปอนซงเกดจำกกจกรรมของมนษย (นภำวรรณ, 2530) กำรกระจำยของแบคทเรยในแหลงน ำสำมำรถน ำมำศกษำและบงชคณภำพของแหลงน ำได โดยเฉพำะกำรกระจำยตวของแบคทเรยในกลม intestinal pathogens คอแบคทเรยกลมโคลฟอรม ประกอบไปดวย Escherichia coli และ Enterobacter aerogenes เปนตน ซงเปนกลม facultative anaerobe ทยอยสลำยน ำตำล lactose ไดผลผลตทเปนกำซขน (NWC, 1983) กรรณกำร (2525) กลำววำ โรคทส ำคญซงเกดโดยแบคทเรย และแพรกระจำยโดยมน ำเปนสอกลำง ไดแก ไทฟอยด บด อหวำต ซงโรคเหลำนเปนโรคทำงเดนอำหำร จำกผลกำรวจยพบวำ ปรมำณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดในแตละครงของกำรเกบตวอยำงแตกตำงกนอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05 ภาพท 18 ปรมำณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (MPN/100 ml) ในสระมรกต มหำวทยำลย เทคโนโลยรำชมงคลธญบร ระหวำงเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม พ.ศ. 2554

Total

Coli

form

bacte

ria (M

PN/10

0 ml)

47

4.3.3 การศกษาแพลงกตอนพชในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม พ.ศ.2554 4.3.3.1 ความหลากหลายและการเปลยนแปลงชนดของแพลงกตอนพช จากการศกษาในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร เปนระยะเวลา 6 เดอน ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 พบแพลงกตอนพชทงหมด 7 ดวชน 31 สปชส (ตารางท 1 และภาพท 19-24) พบดวชนทมความหลากหลายดานชนดมากทสด คอ ดวชน Cyanophyta (ตารางท 1) ม 12 ชนด คดเปน 38.72% รองลงมา คอ ดวชน Chlorophyta ม 6 ชนด คดเปน 19.35% ดวชน Euglenophyta ม 4 ชนด คดเปน 12.90% ดวชน Bacillariophyta ม 4 ชนด คดเปน 12.90% ดวชน Pyrrohophyta ม 3 ชนด คดเปน 9.68% ดวชน Chrysophyta ม 1 ชนด คดเปน3.22% ดวชน Cryptophyta ม 1 ชนด คดเปน 3.22% (ตารางท 2 และภาพท 25) และเมอศกษาทางดานจ านวนเซลลของแพลงกตอนพชพบวาแพลงกตอนพชในดวชน Cyanophyta มจ านวนเซลลมากทสด คดเปน 70.83% (ตารางท 2 และภาพท 26) รองลงมาคอ ดวชน Euglenophyta คดเปน 15.56% ดวชน Chlorophyta คดเปน 7.67% ดวชน Bacillariophyta คดเปน 2.88% ดวชน Pyrrohophyta คดเปน 2.41% ดวชน Chrysophyta คดเปน 0.40% และดวชน Cryptophyta ซงพบนอยทสด คดเปน 0.25% และเมอพจารณาจากภาพท 26 และภาพท 27 จะเหนไดวาปรมาณจ านวนเซลลของ Division Cyanophyta กบปรมาณเซลลของแพลงกตอนพชทงหมด มปรมาณเซลลมากทสด ซงสอดคลองกบ การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพช สาหรายพษสเขยวแกมน า-เงน และคณภาพน าในอางเกบน าบางพระ จงหวดชลบร ระหวางเดอนเมษายน 2543 ถง มนาคม 2544 พบจ านวนของแพลงกตอนพชในกลม Cyanophyceac มากทสด (ศรพงษ, 2546) สวนลดดา (2538) กลาววาแหลงน าทสารอาหารมากจะมแพลงกตอนพชจ านวนชนดนอยแตมปรมาณของแตละชนดมาก

48

ตารางท 1 สาหรายทงหมดทพบในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2554 ถงเดอนตลาคม พ.ศ.2554

Taxon

DivisionCyanophyta

Chroococcus disperses (Keissler) Lemmermann Chroococcus turgidus (Kuetz) Nageli

Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba Cylindrospermopsis sp.1

Cyanosarcina thalassia K. Anagnostidis & A. Pantazidou Merismopedia punctata Meyen Mycrocystis aerugonosa Kützing Oscillatoria limosa f. minor A.D. Mahajan & R.J. Patel Oscillatoria tenuis C.Agardh Planktolyngbya contorta Lemmermann Pseudoanabaena limnetica (Lemmermann) Komárek

Division Chlorophyta Chlorella vulgaris Beijerinck Dictyosphaerium ehrenbergianum Nägeli Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová Monoraphidium sp.1 Scenedesmus pectinatus Meyen Scenedesmus acuminatus (Lagerheim) Chodat

Division Euglenophyta Euglena acus Ehrenberg nach Skuja

Phacus sp.1 Strombomonas sp.1

49

ตารางท 1 (ตอ)

Taxon

Tracheromonas sp.1 Division Chrysophyta

Isthmochloron gracile Chodat (Reinsch) Skuja Division Bacillariophyta

Navicula sp.1 Fragilariaca pucina Desmazières Fragilaria fasciculate (C.Agardh) Lange-Bertalot Nitzschia palea (Kützing) Smith

Division Pyrrophyta Ceratium sp.1 Gymnodinium sp.1 Peridinium sp.1

Division Cryptophyta Rhodomonas pusilla

50

ภาพท 19 แพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวาง เดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 A: Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová B: Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya&subba C: Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek D: Euglena acus Ehrenberg nach Skuja E: Planktolyngbya contorta Lemmermann

51

ภาพท 20 แพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta ทพบในสระมรกตมหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 A: Mycrocystis aerugonosa Kützing B: Chroococcus dispersus (Keissler) Lemmermann C: Cylindrospermopsis sp.1 D: Chroococcus turgidus (Kuetz) Nageli E: Merismopedia punctata Meyen

52

ภาพท 21 แพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta ทพบในสระมรกตมหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 I: Pseudoanabaena limnetica (Lemmermann) Komárek J: Oscillatoria tenuis C.Agardh K: Oscillatoria limosa f. minor A.D. Mahajan & R.J. Patel

53

ภาพท 22 แพลงกตอนพชใน Division Chlorophyta ทพบในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 A: Monoraphidium sp.1 B: Scenedesmus acuminatus (Lagerheim) Chodat C: Dictyosphaerium ehrenbergianum Nägeli D: Scenedesmus pectinatus Meyen E: Chlorella vulgaris Beijerinck

54

ภาพท 23 แพลงกตอนพชใน Division Chrysophyta, Division Bacillariophyta และ Division Pyrrophyta ทพบในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 A: Isthmochloron gracile (Reinsch) Skuja B: Navicula sp.1 C: Nitzschia palea(Kützing) Smith D: Ceratium sp.1 E: Peridinium sp.1 F: Gymnodinium sp.1

55

ภาพท 24 แพลงกตอนพชใน Division Euglenophyta, Division Cryptophyta และ

Division Bacillariophyta ทพบในสระมรกตมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554

A: Tracheromonas sp.1

B: Strombomonas sp.1 C: Phacus sp.1 D: Rhodomonas pusilla E: Fragilariaca pucina Desmazière

33

ตารางท 2 การด ารงชวตของเซลลทพบและจ านวนของแพลงกตอนพชทพบในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอน

พฤษภาคม พ.ศ.2554 ถงเดอนตลาคม พ.ศ.2554

ชนดสาหราย การด ารงชวตของ

เซลล จ านวนเซลลทพบตอลตรของแพลงกตอนพชทงหมด (L)

Division Cyanophyta

Chroococcus disperses (Keissler) Lemmermann เซลล 38,885

Chroococcus turgidus (Kuetz) Nageli เซลล 22,255

Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek เสนสาย 73,995

Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba เสนสาย 180,160 Cylindrospermopsis sp.1 โคโลน 3,255

Cyanosarcina thalassie K. Anagnostidis & A. Pantazidou เซลล 3,435

Merismopedia punctata Meyen โคโลน 11,990

Mycrocystis aerugonosa Kützing โคโลน 16,785

Oscillatoria limosa f. minor A.D. Mahajan & R.J. Patel เสนสาย 23,735

Oscillatoria tenuis C.Agardh เสนสาย 7,645

Planktolyngbya contorta Lemmermann เสนสาย 68,300

Pseudoanabaena limnetica (Lemmermann) Komárek เสนสาย 5,180

56

34

ตารางท 2 (ตอ)

ชนดสาหราย การด ารงชวตของ

เซลล จ านวนเซลลทพบตอลตรของแพลงกตอนพชทงหมด (L)

Division Chlorophyta

Chlorella vulgaris Beijerinck เซลล 19,160

Dictyosphaerium ehrenbergianum Nägeli เซลล 1,745 Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová เซลล 18,305

Monoraphidium sp.1 เซลล 5,020

Scenedesmuspec tinatus Meyen เซลล 1,070

Scenedesmus acuminatus (Lagerheim) Chodat เซลล 4,060 Division Euglenophyta

Euglena acus Ehrenberg nach Skuja เซลล 76,320

Phacus sp.1 เซลล 2,965

Strombomanas sp.1 เซลล 9,250 Tracheromonas sp. เซลล 11,575

Division Chrysophyta

Isthmochloron gracile Chodat (Reinsch) Skuja เซลล 2,590

57

35

ตารางท 2 (ตอ)

ชนดสาหราย การด ารงชวตของ

เซลล จ านวนเซลลทพบตอลตรของแพลงกตอนพชทงหมด (L)

Division Bacillariophyta

Navicula sp.1 เซลล 6,380

Fragilariaca pucina Desmazières เซลล 5,080 Fragilaria fasciculate (C.Agardh) Lange-Bertalot เซลล 3,240

Nitzschia palea (Kützing) Smith เซลล 3,845 Division Pyrrophyta

Ceratium sp.1 เซลล 5,780

Gymnodinium sp.1 โคโลน 2,520

Peridinium sp.1 เซลล 7,195 Division Cryptophyta

Rhodomonas pusilla เซลล 1,585

58

59

ภาพท 25 ปรมาณของแพลงกตอนพชแตละชนดในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย

ราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554

ภาพท 26 จ านวนชนดของแพลงกตอนพชแตละดวชนในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554

Cyanophyta 70.83%

Chlorophyta 7.67%

Euglenophyta 15.56%

Chrysophyta 0.40%

Bacillariophyta 2.88%

Pyrrophyta 2.41%

Cryptophyta 0.25%

Cyanophyta 38.72%

Chlorophyta 19.35%

Euglenophyta 12.90%

Chrysophyta 3.22%

Bacillariophyta 12.90%

Pyrrophyta 9.68%

Cryptophyta 3.22%

60

ภาพท 27 เปรยบเทยบปรมาณเซลลระหวางแพลงกตอนพชในดวชน Cyanophyta กบปรมาณเซลล ของแพลงกตอนพชทงหมดในแตละเดอนในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร Division Cyanophyta

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร

ปรมาณเซลลของแพลงกตอนพชทงหมดในแตละเดอน

61

ภาพท 28 การเปลยนแปลงของความหลากหลายของของแพลงกตอนพชแตละเดอนในพนท สระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554

จากการใชโปรแกรม Multivariate Statistical Package (MVSP) เวอรชน 3.1 โดยการวเคราะห Principal Components Analysis (ภาพท 40) พบแพลงกตอนพชทเปนชนดเดนและพบมากทสดตลอดการศกษา คอ Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & Subba รองลงมา Euglena acus Ehrenberg nach Skuja, Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek, Planktolyngbya contorta (Lemmermann) Anagnostidis.&.Komárek.แ ล ะMonoraphidium contortum (Thuret) Komàrková-Legnerová (ภาพท 19) ตามล าดบ และเมอพจารณาจากปรมาณแพลงกตอนพชชนดเดนในพนทสระมรกต จะเหนไดวา Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya.&.subba มปรมาณมากทสดคอ 43.20% รองลงมาคอ Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek 17.74% Euglena acus Ehrenberg nach Skuja 18.30%, Planktolyngbya contorta Lemmermann 16.38% และ Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová 4.39% ตามล าดบ (ภาพท 29)

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

180000

พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน ตลาคม

ปรมาณเซล

ลตอม

ลลลต

ร

เดอน

Cryptophyta Pyrrophyta Bacillariophyta Chrysophyta

Euglenophyta Chlorophyta Cyanophyta

62

ภาพท 29 ปรมาณแพลงกตอนพชชนดเดนในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554

ซงสอดคลองกบรายงานของ Pongswat (2002) กลาววา แพลงกตอนพชทสามารถใชเปนดชนบง ชแหลงน า ท มสารอาหารปานกลางจนถงสารอาหารมาก คอ .Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & Subba เชนเดยวกบงานวจยของ ชนมา (2547) ศกษาคณภาพน าและความหลากหลายของแพลงกตอนพชในอางเกบน าบรเวณโรงไฟฟาแมเมาะพบแพลงกตอนพชจากอางเกบน าแมขามทงหมด 6 ดวชน 51 จนส 75 สปชส ซงแพลงกตอนพชชนดเดนทพบคอ Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya&Subba, Oscillstoria limnetica Lemmermann, Raphidiosis curvata Fritsch & Rich และ Synechoccus sp.

จากผลการทดลองพบวาแพลงกตอนพชชนด Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya&suba และ Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek เปนแพลงกตอนพชทสามารถสรางสารพษ saxitoxins เปนสารพษในกลม neutoxic alkaloids สารพษในกลมอลคาลอยดเปนสวนหนงในกลม heterocyclic compound สารพษกลมนมหลายชนดซงแตกตางกนในสวนของสตรโครงสรางทางเคมและความเปนพษ ไดแก anatoxin-a เปนอลคาลอยดทมน าหนกโมเลกลต า (Sivonen and Jones, 1999) ท าหนาทคลาย aceyl choline ทเปนตวน าของระบบกระแสประสาทและเปนตวกระตนการหดตวของกลามเนอ เมอไดรบ anatoxin-a เขาไปจะท าให acetylcholinesterase ไมสามารถท าลายไดจงท าใหเกดอาการเกรงและหดตวของกลามเนอ ถาเกดกบกลามเนอระบบทางเดนหายใจ จะท าใหเกดอาการชกกระตกไดเนองจากขาดออกซเจนไปเลยงสมอง และเสยชวตไปในทสด (Codd, 2000)

Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba

43.20%

Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor)

Komárek 17.74%

Planktolyngbya contorta Lemmermann

16.38%

Monoraphidium contortum (Thuret)

Komárková-Legnerová 4.39%

Euglena acus Ehrenberg nach Skuja

18.30%

63

ความสมพนธระหวางแพลงกตอนพชกบคณภาพน าบางประการในพนทสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร เปนระยะเวลา 6 เดอน คอระหวางเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2554 ถงเดอนตลาคม พ.ศ. 2554 (ภาพท30) จะเหนไดวา Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya.&.suba มแนวโนมแปรผกผนกบ Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek แสดงใหเหนวาท งสองชนดมสภาวะการแขงขนกนตลอดเวลาสวน Euglena acus Ehrenberg nach Skuja มแนวโนมแปรผนตาม Planktolyngbya contorta Lemmermann และพบวาPlanktolyngbya contorta Lemmermann มแนวโนมแปรผกผนกบ Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová อยางชดเจน

64

ภาพท 30 เปรยบเทยบจ านวนแพลงกตอนพชเดนในพนทสระมรกต ระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม พ.ศ.2554

0

50,000

100,000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba

0

20,000

40,000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek

0

50,000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร Euglena acus Ehrenberg nach Skuja

0

20000

40000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร

Planktolyngbya contorta Lemmermann

0

20000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร

Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová

65

4.3.4 ความสมพนธระหวางแพลงกตอนพชและคณภาพน า จากภาพท 31 เปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและ Division Cyanophyta ของแพลงกตอนพช ในสระมรกต จะเหนไดวา Division Cyanophyta มแนวโนมแปรผนตามกบปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจน ซงแอมโมเนยเกดจากการยอยสลายสารชวภาพของสารอนทรยไนโตรเจน (มนสน, 2551) แตจะมแนวโนมแปรผกผนกบปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจนและปรมาณฟอสเฟตอยางชดเจนแตปรมาณของฟอสเฟตและไนเตรทมปรมาณลดลง ซงฟอสเฟต ไนเตรท เกลอแอมโมเนยม และไนโตรเจนอนทรยเปนสารอาหารทส าคญเปนสารอาหารทส าคญส าหรบแพลงกตอนพชใชในการเจรญเตบโต ซงความตองการจะแตกตางกนไปตามชนดของแพลงกตอนพช (Chapmam and Chapman, 1973) คาสหสมพนธระหวางคณภาพน าทางกายภาพ เคม และชวภาพกบแพลงกตอนพช (ตารางท 3) พบวาแพลงกตอนพชชนดเดนคอ Planktolyngbya contorta Lemmermann มความสมพนธเชงลบกบปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3) ปรมาณฟอสเฟต (PO4) และมความสมพน ธ เ ช งบวกกบป รมาณแอมโม เ นย -ไนโตร เจน (ตาราง ท .3 และภาพ ท 32) Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba มความสมพนธเชงลบกบความลกของแหลงน า และความเปนกรด-ดาง มความสมพนธเชงบวกกบความลกทแสงสองถง อณหภมอากาศและอณหภมน า Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek มความสมพนธเชงลบกบความลกของแหลงน า คาการน าไฟฟา ปรมาณฟอสเฟต และคลอโรฟลล เอ มความสมพนธเชงบวกกบของแขงทละลายน า Euglena acus Ehrenberg nach Skuja มความสมพนธเชงลบกบความเปนกรด-ดาง และปรมาณฟอสเฟตมความสมพนธเชงบวกกบปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจนแ ล ะ .Planktolyngbya contorta Lemmermann ส ว น Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová มความสมพนธเชงลบกบความลกทแสงสองถง ของแขงทละลายน าและCylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek

66

ภาพท 31 เปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและดวชน Cyanophyta ของ แพลงกตอนพชในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวาง เดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม พ.ศ. 2554

67

ตารางท 3 สหสมพนธ (correlation) ระหวางคณภาพน าทางกายภาพ เคม และชวภาพของแพลงกตอนพชในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554

Dep Sec Tair Twat Cond pH Alk DO BOD NO3 NH4 PO4 SS ChloA Cyl phi Cyl rac Pla con Mon con Eug acu

Dep 1

Sec -0.63304 1(-)

Tair -0.63393 0.164145 1(-)

Twat -0.68623 0.202328 0.987139 1(-) (+)

Cond 0.600793 -0.23958 -0.18823 -0.20725 1(-)

pH 0.427453 -0.81133 -0.30672 -0.30306 -0.27149 1(-)

Alk 0.743569 0.037305 -0.6809 -0.72915 0.488912 -0.10991 1(+) (-) (-) (+)

DO 0.231344 -0.15148 0.048445 -0.02436 -0.41672 0.382136 0.262306 1

BOD -0.21325 0.128571 0.00248 0.025717 -0.82189 0.412044 -0.09138 0.740084 1(-) (+)

NO3 0.49739 -0.74444 -0.08683 -0.06301 0.659695 0.370031 -0.07693 -0.43983 -0.60314 1(+) (-) (+) (-)

NH4 -0.83937 0.40641 0.444911 0.467684 -0.37961 -0.383 -0.73479 -0.54364 -0.18877 -0.22692 1(-) (-) (-)

PO4 0.570281 -0.65598 0.076211 0.092545 0.650018 0.326739 0.100993 -0.03502 -0.33027 0.834767 -0.57645 1(+) (-) (+) (+) (-)

SS 0.006826 0.439368 -0.4575 -0.45555 -0.52731 0.040636 0.456522 0.56181 0.734515 -0.77922 -0.27427 -0.5865 1(-) (+) (+) (-) (-)

ChloA 0.138197 -0.18712 0.612762 0.561023 0.215556 -0.03884 0.018451 0.514135 0.078509 0.109147 -0.42307 0.56549 -0.24928 1(+) (+) (+) (+)

Cyl phi -0.47134 0.358027 -0.33659 -0.25063 -0.66474 0.124662 -0.28314 -0.21688 0.421073 -0.40867 0.467252 -0.67953 0.48172 -0.82289 1(-) (-) (-) (+) (-)

Cyl rac -0.78856 0.696505 0.777887 0.823799 -0.21397 -0.66165 -0.44844 -0.09824 0.101264 -0.40389 0.453913 -0.18758 -0.07922 0.359228 -0.02229 1(-) (+) (+) (+) (-)

Pla con -0.57367 0.573789 0.352819 0.275038 -0.32672 -0.59462 -0.18381 -0.0184 -0.06307 -0.65855 0.662273 -0.77658 0.133317 -0.14503 0.135623 0.383477 1(-) (+) (-) (-) (+) (-)

Mon con 0.101929 -0.62106 0.574849 0.559338 0.013244 0.474268 -0.40653 0.355753 0.132254 0.455789 -0.24991 0.687818 -0.4952 0.759257 -0.5555 0.096423 -0.40779 1(-) (+) (+) (+) (+) (-) (+) (-)

Eug acu -0.44434 0.349757 0.406404 0.318947 -0.02062 -0.5948 -0.23754 -0.25627 -0.42373 -0.30089 0.691456 -0.51807 -0.24931 -0.09267 -0.08726 0.289702 0.914335 -0.27688 1(-) (+) (-) (+)

หมายเหต + คอ มความสมพนธเชงบวก - คอ มความสมพนธเชงลบ

67

68

จากภาพท 32-36 เมอเปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลล แพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกตโดย Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya&subba พบวาปรมาณของแพลงกตอนพชมคาความสมพนธเชงลบกบปรมาณฟอสเฟต(PO4) และไนเตรท -ไนโตรเจน(NO3) ซงสอดคลองกบงานวจยของธ ารงค (2542) และ ศรเพญ และคณะ (2551) ท าการศกษาคณภาพน าในอางเกบน าเขอนแมงดสมบรณชล โดยเฉพาะอยางยงชวงท Cylindrospermopsis raciborskii มการเจรญอยางรวดเรว (bloom) มาก พบวาพบวาปรมาณไนโตรเจนมปรมาณนอย ซงโดยทวไปจะพบ Cylindrospermopsis raciborskii ในแหลงน าทมสารอาหารนอย (Branco and Senna, 1994) และมแนวโนมความสมพนธในเชงบวกกบคาแอมโมเนย-ไนโตรเจน(NH4) Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek (ภาพท 34) พบวาแปรผกผนกบปรมาณฟอสเฟต (PO4) และไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3) ซงโดยทวไปมกพบสาหรายสกลนในแหลงน าทมสารอาหารนอย อกทงยงสามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศ และดงฟอสฟอรสทสะสมไวออกมาใชไดเมอแหลงน าขาดแคลนฟอสฟอรส (ศรเพญ, 2537)และมแนวโนมความสมพนธในเชงบวกกบคาแอมโมเนย-ไนโตรเจน (NH4) ปรมาณเซลลของ Euglena acus Ehrenberg nach Skuja (ภาพท 35) พบวาแปรผกผนกบปรมาณฟอสเฟต (PO4) และไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3) และแปรตรงกบคาแอมโมเนย-ไนโตรเจน (NH4) Planktolyngbya contorta Lemmermann (ภาพท 36) พบวาแปรผกผนกบปรมาณฟอสเฟต (PO4) กบไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3) แตแปรผนตรงกบคาแอมโมเนย-ไนโตรเจน (NH4) และMonoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová (ภาพท 37) พบวาแปรผนตรงกบคาแอมโมเนย-ไนโตรเจน(NH4) แตแปรผนตรงกบปรมาณฟอสเฟต (PO4) และไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3)

69

ภาพท 32 เปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba ทเปนแพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554

0

100,000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba

70

ภาพท 33 เปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek ทเปนแพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554

0

20,000

40,000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek

71

ภาพท 34 เปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ Euglena acus

Ehrenberg nach Skuja ทเปนแพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554

0

50,000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร Euglena acus Ehrenberg nach Skuja

72

ภาพท 35 เปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ Planktolyngbya

contorta Lemmermannทเปนแพลงกตอนพชชนดเดนในสระมรกต มหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554

0

50000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร

Planktolyngbya contorta Lemmermann

73

ภาพท 36 เปรยบเทยบความสมพนธระหวางสารอาหารและปรมาณเซลลของ Monoraphidium

contortum (Thuret) Komárková-Legnerová ทเปนแพลงกตอนพชชนดเดนใน สระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอน ตลาคม พ.ศ. 2554

0

20000

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

จ านว

นเซล

ลตอม

ลลลต

ร

Monoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová

74

4.3.5 การศกษาแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพน าตามระบบ AARL-PP Score ในสระมรกตมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 จากการศกษาคณภาพน าในสระมรกต ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ.2554 เมอน ามาวเคราะหคณภาพน าโดยใช AARL-PP Score พบวาคณภาพน าอยในระดบปานกลางถงไมด (Meso-eutrophic) สอดคลองกบงานวจยของ ธนพล (2550) ศกษาคณภาพน าในแหลงน าบางแหลงของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และภาคกลาง โดยใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพน า ในแหลงน าบงแกนนคร พบวาแพลงกตอนพชชนดเดน คอ Cylindrospermopsis sp., Melosira sp.และ Peridium sp. เมอน ามาวเคราะหคณภาพน าโดยใช AARL-PP Score พบวาคณภาพน าอยในระดบปานกลางถงไมด (Meso-eutrophic)(ภาพท 37)

ภาพท 37 คณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอน พฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 จากการประเมนดวยตามระบบ AARL-PP score

0 0.5

1 1.5

2 2.5

3 3.5

4 4.5

5 5.5

6 6.5

7 7.5

8

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

คะแน

นเฉล

ยของแพ

ลงกต

อนพช

ชนดเดน

ตามร

ะดบส

ารอาหาร

เดอน

1.0-2.0 คณภาพน าดระดบ Oligotrophic สารอาหารนอย 5.6-7.5 คณภาพน าปานกลาง-ไมดระดบ Meso-eutrophic สารอาหารปานกลาง-สง

2.1-3.5 คณภาพน าด-ปานกลาง ระดบ Oligo-mesotrophic สารอาหารนอยถงปานกลาง 7.6-9.0 คณภาพน าไมด ระดบ Eutrophic สารอาหารสง

3.6-5.5 คณภาพน าปานกลาง ระดบ Mesotrophic สารอาหารปานกลาง 9.1-10.0 คณภาพน าไมดอยางมาก ระดบ Hypereutrophic สารอาหารสงมาก

คณภาพน าปานกลาง-ไมด

75

.

ภาพท 38 คณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอน

พฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 จากการประเมนดวยตามระบบ AARL-PC score

0 0.5

1 1.5

2 2.5

3 3.5

4 4.5

5

พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

คะแน

นคณภ

าพ าตามระดบ

สารอาหาร

เดอน

0.1-0.8 คณภาพน าดมากเทยบเทา ultraoligotrophic status 2.5-3.2 คณภาพน าปานกลาง เทยบเทา mesotrophic status

0.9-1.6 คณภาพน าดเทยบเทา oligotrophic status 3.3-4.0 คณภาพน าปานกลางคอนขางเสย เทยบเทา mesotrophic– eutrophic status

1.7-2.4 คณภาพน าดถงปานกลางเทยบเทา oligotrophic – mesotrophic status 4.1-4.8 คณภาพน าเสย eutro status

มากกวา 4.8 คณภาพน าเสยมาก เทยบเทา hyper rutrophic status

คณภาพน าปานกลาง

คอนขางเสย

76

4.3.6 การศกษาแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพน าตามระบบ AARL-PC Score ในสระมรกตมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม พ.ศ.2554 4.3.6.1 จากการศกษาคณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรเปนเวลา 6 เดอน คอระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2554 โดยวเคราะหคณภาพจากคาพารามเตอรดงน คาการน าไฟฟา ปรมาณออกซเจนทละลายในน า ปรมาณออกซเจนทจลนทรยใชในการยอยสลายสารอนทรย ปรมาณฟอสเฟต ปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจน ปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน ปรมาณคลอโรฟลล เอ เมอน ามาวเคราะหโดยใช AARL-PC Score พบวาคณภาพน าอยในระดบคณภาพน าปานกลางถงไมด (Meso-eutrophic)(ภาพท 38) สอดคลองกบงานวจยของ สภทรธราและคณะ (2550) ศกษาคณภาพในแหลงน าภาคเหนอบางแหลงโดยใช AARL-PC Score ในชวงเดอนพฤษภาคม ถง เดอนมถนายน พ.ศ. 2549 พบวาคเมองเชยงใหม มคณภาพน าปานกลางถงไมด ซงจากการวเคราะหดวย AARL-PC Score กมผลเชนเดยวกบ AARL-PP Score เ ม อ เ ป ร ย บ เ ท ย บ ก า ร ว เ ค ร า ะ ห ค ณ ภ า พ น า ต า ม ร ะ บ บ AARL-PP.Score และระบบ AARL-PC Score พบวา คณภาพน าตามระบบ AARL-PC Score จะมคณภาพน าไมแตกตางกน ทงน AARL-PC Score เปนการน าคาปรมาณสารอาหารมาใช ซงปรมาณสารอาหารมการเปลยนแปลงไดงายและรวดเรวกวาแพลงกตอนพช ถามน าฝนหรอน าจากแหลงอนไหลเขามาในบรเวณสระมรกตจะท าใหปรมาณของสารอาหารนนเจอจาง ท าใหคาคณภาพน าทวดไดนนออกมามคณภาพทด ดงนนแพลงกตอนพชจงสามารถใชเปนตวชสภาพมลพษทางน าไดดกวาปรมาณของสารอาหาร เนองจากแพลงกตอนพชแตละชนดมชวงทอยอาศยและชวงของความทนตอสภาพแวดลอมและเจรญเตบโตไมเหมอนกน (ยวด, 2549) และยงสามารถใชประเมนคณภาพน าโดยมความเปนไปไดถง 87.8 เปอรเซนต (ธนพล, 2550) 4.3.6.2..การศกษาคณภาพน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอนตลาคม พ.ศ. 2554 เมอพจารณาตามมาตรฐานคณภาพน าผวดนตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 พ.ศ. 2537 พจารณาคณภาพน าตามปจจยทางชวภาพ กายภาพ และเคมบางประการของแหลงน า โดยเฉพาะปรมาณออกซเจนทจลนทรยใชในการยอยสลายสารอนทรยซงมคาเฉลยเทากบ 7.10 มลลกรมตอลตรและปรมาณออกซเจนทละลายน าเทากบ 10.93 มลลกรมตอลตร สามารถจดคณภาพน าอยใน ประเภทท 3 สามารถใชในการเกษตร และการอปโภคและบรโภคโดยตองผานกระบวนการฆาเชอโรคตามปกตและผานการปรบปรงคณภาพน าทวไปกอน

77

บทท 5 สรปผลการทดลอง

การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพชในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม พ.ศ.2554 พบแพลงกตอนพชทงหมด 7 ดว-ชน 31 สปชสแพลงกตอนพชชนดเดน คอ Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & Subba, Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek, Euglena acus Ehrenberg nach Skuja, Planktolyngbya contorta (Lemmermann) Anagnostidis & Komárek และ Monoraphidium contortum (Thuret) Komàrková-Legnerová ตามล าดบ จากคาสหสมพนธ (correlation) ระหวางคณภาพน าทางกายภาพ เคม และชวภาพกบ แพลงกตอนพชพบวา Planktolyngbya contorta Lemmermann มความสมพนธเชงลบกบปรมาณ ไนเตรท-ไนโตรเจน (NO3) ปรมาณฟอสเฟต (PO4) และมความสมพนธเชงบวกกบปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจน Cylindrospermopsis raciborskii (Wolosz) Seenayya & subba มความสมพนธเชงลบกบความลกของแหลงน า และความเปนกรด-ดาง มความสมพนธเชงบวกกบความลกทแสงสองถง อณหภมอากาศและอณหภมน า Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek มความสมพนธเชงลบกบความลกของแหลงน า คาการน าไฟฟา ปรมาณฟอสเฟต และคลอโรฟลล เอ มความสมพนธเชงบวกกบของแขงทละลายน า Euglena acus Ehrenberg nach Skuja มความสมพนธเชงลบกบความเปนกรด-ดาง และปรมาณฟอสเฟต มความสมพนธเชงบวกกบปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจนและ Planktolyngbya contorta Lemmermann สวนMonoraphidium contortum (Thuret) Komárková-Legnerová มความสมพนธเชงลบกบความลกทแสงสองถง ของแขงทละลายน าและ Cylindrospermopsis philippinensis (Taylor) Komárek เมอประเมนคณภาพน าโดยใชแพลงกตอนพชชนดเดนเปนดชนบงชคณภาพน าตาม AARL-PP Score (Applied Algae Research Laboratory Phytoplankton Score) พบวาน าใน สระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร อยในระดบคณภาพน าปานกลาง-ไมด (Meso-eutrophic) และเมอจดตามระดบความมากนอยของสารอาหารโดยใช AARL-PC Score (Applied Algae Research Laboratory Physical and Chemical Properties Score) พบวาน าใน สระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร อยในระดบคณภาพน าปานกลาง (mesotrophic status) ถง คณภาพน าปานกลางคอนขางเสย (mesotrophic–eutrophic status) เมอพจารณาคณภาพน าตามมาตรฐานน าผวดนสามารถจดคณภาพน าอยในประเภทท 3ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจาก

78

กจกรรมบางประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอการเกษตร และการอปโภคบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตและผานกระบวนการปรบปรงคณภาพน าทวไปกอน ขอเสนอแนะ 1. ควรมการตรวจสอบคณภาพน าในสระมรกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร อยางตอเนอง เพอหาวธการแกไขและปรบปรงคณภาพน าอยางเปนระบบ

2. ควรมการจดเกบขอมลดานคณภาพน าในสระมรกตเพอเปนขอมลพนฐานในการจดการคณภาพน าใหมทศนยภาพทดและการน าไปใชประโยชนในดานอนๆได

3. ลดปรมาณสารอาหาร (nutrients)ซงมากบน าเสยของแตละคณะ ทตงอยบรเวณรอบๆ สระมรกต ทปลอยลงสแหลงน า ซงน าเสยเหลานมสารอาหารโดยเฉพาะไนเตรท แอมโมเนย และฟอสเฟต ซงแพลงกตอนพชน าไปใชในกระบวนการเจรญเตบโต

4. ประชาสมพนธขอความรวมมอจากคณะตางๆทตงอยบรเวณรอบๆสระมรกต ในการปลอยของเสยลงสแหลงน า รวมทงตดปายหามจบปลาไปรบประทาน เนองจากแพลงกตอนพชทพบในสระมรกต สามารถสารพษทเปนอนตรายตอระบบประสาทและเปนตวกระตนการหดตวของกลามเนอ

5. ปลกพชน า เพอบดบงแสงจะท าใหกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของแพลงกตอนพชนนลดลง การกวนหรอการเปดน าพเปนจดๆ บางชวงเวลาในตอนกลางวน ซงจะสงผลใหอตราการสงเคราะหดวยแสงของแพลงกตอนพชลดลง และเจรญเตบโตไดไมด แตวธนควรระวงการเจรญอยางรวดเรวของพชน าบางชนด ซงอาจกอใหเกดปญหาในแหลงน าในดานอนได

79

เอกสารอางอง

กรมควบคมมลพษ. 2540. เกณฑระดบคณภาพน าและมาตรฐานคณภาพน าประเทศไทย. กระทรวงวทยาศาสตรและสงแวดลอม, กรงเทพฯ. กรรณการ สรสงห. 2525. เคมของน า น าโสโครกและการวเคราะห. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพฯ. กรรณการ ยาวชย. 2546. คณภาพน าและความหลากหลายของสาหรายขนาดใหญในล าน านานและ การน าไปเปนอาหารจากภมปญญาทองถน ในเขตอ าเภอทาวงผา และอ าเภอเมอง จงหวด นาน. วทยาศาสตรบณฑต สาขาจลชววทยา ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. กศยา สวรรณวหค. 2529. ปรมาณการแพรกระจายของสาหรายและความสมพนธกบคณภาพน า บางประการของล าน าแมกลองและแมกวง จงหวดเชยงใหม. การวจยวทยาศาสตร มหาบณฑตวศวกรรมศาสตรสงแวดลอม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. จงจนต ศวะศลป. 2524. สาหรายวทยา. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. ชาญณรงค แกวเลก. 2532. สหสมพนธของสารอาหารบางชนดและการกระจายตวของแพลงกตอน พชในอางเกบน าเขอนแมกวง. คนควาแบบอสระเชงวทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต (การสอบชววทยา) ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ชนมา ปนเกต. 2547. ผลกระทบของการเลยงปลาในกระชงตอคณภาพน าและความหลากหลายของ แพลงกตอนพชในอางเกบน าบรเวณโรงไฟฟาแมเมาะ. วทยานพนธวทยาศาสตร มหาบณฑต ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ณรงค ณ เชยงใหม. 2525. มลพษสงแวดลอม. ส านกพมพโอเดยนสโตร, กรงเทพฯ. ทวศกด ขวญไตรรงค. 2548. คณภาพน าและความหลากหลายของสาหรายในทะเลยสาบดอยเตา จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชา ชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ธนพล ทนค าด. 2550. คณภาพน าในแหลงน าบางแหลงของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และภาคกลางโดยแพลงกตอนเปนดชนบงช. ปญหาพเศษวทยาศาสตรบณฑต ภาควชา ชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ธรศกด สมด. 2541. การกระจายของแพลงกตอนพช Microcystis aeruginosa Kützในอางเกบน า เขอนแมกวงอดมธารา ป 2539-2540. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชา ชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

80

ธ ารง ปรงเกยรต. 2542. ความหลากหลายของแพลงกตอนพชและคณภาพน าในอางเกบน าเขอน แมงดสมบรณชล. วทยานพนธวทยาศาสตรบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. นพรตน ฤๅชา. 2528. การส ารวจสาหรายในกวานพะเยา. การคนควาอสระเชงวทยานพนธวทยา ศาสตรมหาบณฑต ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. นพรตน ภาณวณชชากร. 2544. การแพรกระจายของสาหรายพษสเขยวแกมน าเงน Microcystis spp. และคณภาพน าในอางเกบน าล าตะคอง จงหวดนครราชสมา ป 2543-2544. วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. นภาวรรณ นพรตนราภรณ. 2530. การใชบคเตรโคลฟอรมเปนดรรชนบงชการปนเปอนในแหลงน า ของประเทศไทย. รายงานการวจย. ภาควชาจลชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. นนทนาคชเสน. 2539. คมอปฏบตการนเวศวทยาน าจด. พมพครงท 2. ส านกพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, กรงเทพฯ. นนทนาคชเสน. 2544. คมอปฏบตการนเวศวทยาน าจด. พมพครงท 3. จฬาลงกรณราชวทยาลย, กรงเทพฯ. นาร ศรอตตะมะโยธน. 2529. การส ารวจสาหรายในคเมองเชยงใหม โดยใชตาขายแพลงกตอน. การคนควาอสระเชงวทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชาชววทยา คณะ วทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ประเทอง เชาววนกลาง. 2534. คณภาพน าทางประมง. แผนกประมง คณะวชาสตวศาสตร สถาบน เทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตล าปาง, ล าปาง. ปรญญา มลสน. 2550. ความหลากหลายทางพนธกรรมของสาหรายและคณภาพน าในแมน าโขงใน จงหวดอบลราชธาน. รายงานการวจย. สาขาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราช ภฎอบลราชธาน, อบลราชธาน. ปรชา ยอดเณร. 2541. Primary Treatment. เอกสารประกอบการบรรยายโครงการฝกอบรมพเศษ Wastewater Treatment Technology Fundamentals คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยแมโจ. ปรชญา ชอมผล. 2539. ความสมพนธระหวางแพลงกตอนพชและสารอาหารบางชนดในอางเกบน า หวยฒงเฒา. วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. เปยมศกด เมนะเศวต. 2538. แหลงน ากบปญหามลภาวะ. โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย , กรงเทพฯ.

81

พงศศรณย จนทรชม และศรเพญ ตรยไชยาพร. 2548. คณภาพน าและองคประกอบของสาหรายใน อางเกบน าแมขาม อางเกบน าแมจาง และอางเกบน าแมเมาะ บรเวณโรงไฟฟาแมเมาะ จงหวดล าปาง. พจนย ศรสวรรณ. 2536. ความสมพนธของสารอาหารตอการกระจายของแพลงกตอนพชและ ผลผลตเบองตนในอางเกบน าบรเวณศนยการศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อน เนองมาจากพระราชด าร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. พรศร ตลารกษ. 2544.ความหลากหลายทางชวภาพของแพลงกตอนพชและสาหรายยดเกาะและ สหสมพนธเชงอาหารในปลากนพชบางชนดในอางเกบน าเขอนแมงดสมบลณชล. วทยานพนธวทยาศาสตรบณฑต ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. มงขวญ ดานกตตภากล. 2543. การวเคราะหคณภาพน าทวไปและโลหะหนก แคดเมยม ทองแดง และนกเกลในตวอยางน าจากกวานพะเยา ในป 2543. ปญหาพเศษวทยาศาสตรบณฑต ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. มนสน ตณฑลเวศม. 2536. การจดการคณภาพน าและการบ าบดน าเสยในบอเลยงปลาและสตวอนๆ เลม 1 การจดการคณภาพน า. ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. มนสน ตณฑลเวศม. 2540. คมอวเคราะหคณภาพน า. พมพครงท 2. ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. มนสน ตณฑลเวศมและ มนรกษ ตณฑลเวศม. 2545. เคมวทยาของน าและน าเสย. พมพครงท 1. ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. มนสน ตณฑลเวศม. 2551. คมอวเคราะหคณภาพน า. พมพครงท 3 ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. ไมตร ดวงสวสด และ จารวรรณสมศร. 2528. สมบตของน าและวธการวเคราะหส าหรบการวจย ทางการประมง. ฝายวจยสงแวดลอมสตวน า สถาบนประมงน าจดแหงชาต กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ. หนา 37-43, กรงเทพฯ. ลดดา วงศรตน. 2538. แพลงกตอนพช (phytoplankton) ครงท 1. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. ลดดา วงศรตน. 2538. แพลงกตอนพช. ครงท 2. ภาควชาชววทยาประมง คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

82

ลดดา วงศรตน. 2542. แพลงกตอนพช. ภาควชาชววทยาประมง คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. ลานทอง ธตสทธ. 2549. ความหลากหลายการกระจายในแนวดงและนเวศวทยาเชงประชากรของ แพลงกตอนเพอการตดตามตรวจสอบคณภาพน าในอางเกบน าดอยเตา จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ยวด พรพรพศาล. 2542. สาหราย: ความรทวไปเกยวกบสาหราย สาหรายสเขยวแกมน าเงน สาหราย สเขยว. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ยวด พรพรพศาล. 2549. สาหรายวทยา (Phycology). ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. วไลลกษณ กจจนะพานช. 2540. คมอวเคราะหคณภาพน าและน าเสย. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. วจตร รตนพาณ สายสนย เหลยวเรองรตน และ เสาวนย รตนพาณ. 2533. การศกษาและการ วเคราะหคณภาพของน าจากแหลงน าแมปง. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม ศรพงษ เกยรตประดบ. 2546. การศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนพช สาหรายพษสเขยวแกม น าเงน และคณภาพน าในอางเกบน าบางพระ จงหวดชลบร ระหวางเดอนเมษายน 2543 ถง มนาคม 2544.วทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ศรเพญ ตรยไชยาพร.2537.สาหรายวทยาประยกต. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. ศรเพฐ ตรยไชยาพร ขจรเกยรต ศรนวลสม พรศร ตลารกษ และธ ารง ปรงเกยรต. 2551. คณภาพและ สาหรายในอางเกบน าเขอนแมงดสมบรณชล (ป พ.ศ. 2540-2544) .วจยเทคโนโลยการ ประมง. 2(2) : 141-151. อรสสา สาหรายสวรรณ. 2524. การกระจายตวของไพโตแพลงกตอนในน าทมมลภาวะบางแหงใน เชยงใหม. การคนควาเชงวทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. APHA, AWWA and WPCF. 1992. Standard Method for Examination Water and Waste Water. American Public Health Association. Washington DC. Bold, H.C. and Wynne, M.J. 1985. Introduction to the Algae: Structure and Reproduction. Prentice-Hall. Inc., Englewood Cliffs, New Jersey. Brook, A.J. 1981. The Biology of Desmids. Blackwell Scientific Publications, Oxford.

83

Branco C. W. C. and Senna P. A. C. 1994. Factors influencing the development of Cylindrospermosis raciborskii and Microcystis aeruginosa in the Paranoa Reservoir, Journal Algological, 75, 85-96. Brasilia, Brazil. Bricher, S.; K. Watts; L. Wongrat and J.E. Gannon. 1978. Composition and Distribution of Crustacean Plankton in Twelve Inland Water Bodies of Thailand. Kasetsart University. Chu, Z., Jin, X., Iwami, N. and Inamori, Y. 2007.The effect of temperature on growth characteristics and competitions of Microcystis aeruginosa and Oscillatoria mougeotii in a shallow, eutrophic lake simulator system.Hydrobiologia.217-223. Chapman, V.J. and D.J. Chapman. 1973. The Algae. The Macmillan Press Ltd., London EPA. 1973. Water Quality Criteria: A Report of the Committee on Quality Criteria Environmental Study. US.Government Printing Office, Washington DC. Fathi, A. and Flower, J. 2005. Water quality and phytoplankton communities in Lake Qarun (Egypt). Eawag, Dübendorf. 350-362. Goldman, C.R. and A.J. Horne. 1983. Limnology. Mc Graw Hill Book Company, New York. Hynes, H.B.N. 1970. The Ecology of Running Waters. University of Toronto Press, Toronto. Jacoby J.M., Collier D.C., Welch E.B., Hardy F.J. and Crayton M. 2000. Environmental factors associated with a toxic bloom of Microcystis aeruginosa. Can.J.Fish.Aquat.Sci, 57, pp. 231-240 Kadri, A. and Bülent, C. 2003. Seasonal Destribution of Phytoplankton in Orduzu Dam Lake (Malatya, Turkey). Turk. J. Bot. pp. 279-285. Kuosa, H. 1990. Subsurface Chlorophyll Maximum in the Northern Baltic Sea. Arch. Hydrobiol. 118(4) 437-447. Lorenzen, C.J. 1963. Diurnal Variation in Photosynthetic Activity of Natural Phytoplankto Population.Oceanger.8(1). Malaiwan, T.and Peerapornpisal, Y. (2009). Diversity of Phytoplankton and Water Quality in the Reservoir of Nam Ngum Dam, Lao PDR. KKU Sci.J.37( Supplement ). 42-49. Medupin, C. (2011). Phytoplankton community and their impact on water quality: An analysis of Hollingsworth Lake, UK. J. Appl. Sci. Environ. Manage. Vol. 15 (2). 347 – 350. Moss, B. 1980.Ecology of Fresh Waters, Blackwell Scientific Publication, Oxford.

84

NWC (National Water Council). 1983. Bacteriological Examination of Drinking Water Supplies. Report on public Health and Medical Subject No. 71. Public Health Laboratory Service National Water Council United Kingdom. Patrick, R. 1977. Ecology of Fresh water Diatom-Diatoms Communities: The Biology of Diatom. University of California Press, Berkeley. Park H. and Watanabe M.F. 1996. Toxic Microcystis in eutrophic lakes. In Watanabe M.F., Harada K., Carmichael W. W. and Fujiki H. (Eds.) Toxic Microcystis . CRC Press, Inc. Plumley, F.G.; T.A. Martinson; D.L. Herrin; M. Ikeuchi and G.W. Schmidt. 1993. Structural Relationships of the Phytosystem I and Phytosystem II Chlorophyll a/b and a/c Light Harvesting Apoprotiens of Plants and Algae. American Society for Photobiol. 57(1): 143-151. Pongswat, S. 2005. Water quality and Diversity of Phytoplankton in a Hard - Water Lake, Thailand. Suranaree J. Sci. Technol. 13(1) : 55-70. Pinkayan, S. 1978. Evaluation of Environmental Change Study of Environmental Impact at Nam Pong Project Northerneast. Thailand. Prepare of National Energy Administration by SEATEC Consulting Engineer. Reynolds, C.S. 1984. The Ecology of Freshwater Phytoplankton. Cambridge University Press, Cambridge. Round, F.E. 1973. The Biology of the Algae., Affiliated Publishers. Macmillan Ltd., London. Sawyer, C.N. and P.L. McCarty. 1976. Chemistry of Sanitary Engineers. McGraw-Hill Book Co., New York. Saijo Y. 1975. A method for determination of chlorophyll. Japanese Journal of Limnology 36 (3): 103-109. Smith, G.M. 1950. The Fresh water Algae of the United States. McGraw Hill Book Company Inc., New York. Singh, S.P. and A.K. Kashyap. 1978. Algae and Introduction. Kelayani Publishers, New Delhi. Stevenson, R.J.,Bothwell, M.L. and Lowe, R.L.1996. Algae ecology: Freshwater benthic ecosystem. Academic Press, California.

85

Vesna Karadžić, et al. 2010. Phytoplankton and eutrophication development in the water supply reservoirs Garaši and Bukulja (Serbia), Japan.255(2010): 91-96. Welch, P.S. 1952. Limnology. McGraw Hill Book Co. Inc., New York. Wetzel, R.G. 2001. Limnology. W.B. Saunders Company, Philadelphia. pp. 1006. Wintermans J.F.G.M. and De Mots A. 1965. Spectrophotometric characteristics of chlorophyll a and b and their phaeophytins in ethanol.Biochimica Biophysica Acta, 109: 448-453.

86

ภาคผนวก ก

ขอมลทางกายภาพ เคม และชวภาพ

87

ตารางท 4 คณภาพน าทางกายภาพ เคม และชวภาพ ในสระมรกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร พฤษภาคม ถง ตลาคม 2554

Depth (m)

Secchi(m) Temp.air

(oC) Temp.water

(oC) Conduct

(µs/cm) pH Alk

(mg/l as

CaCO3)

DO

(mg/l) BOD

(mg/l) NO3

(mg/l) NH4

(mg/l) PO4

(mg/l) SS

(mg/l) ChloA

(mg/l) Coliform

(MPN/100)

พฤษภาคม จด 1 1.76 0.35 30 28 927 8.54 115 10.57 5.74 0.7 0.31 0.24 35 0.119 15

จด 2 2.47 0.37 30 29 924 9.15 115 12.08 7.86 0.9 0.20 0.21 44 0.135 23

จด 3 1.73 0.33 30 29 922 8.84 117 10.45 5.53 0.6 0.17 0.19 41 0.113 240

มถนายน

จด 1 1.90 0.32 31 30 799 8.86 45 10.36 6.04 1.0 0.58 0.27 29 0.154 >2400

จด 2 2.25 0.37 31 30 802 9.46 55 11.77 7.55 0.6 0.41 0.25 30 0.152 1,100

จด 3 1.53 0.30 31 30 814 9.51 58 14.29 8.46 0.8 0.54 0.26 29 0.139 1,100

กรกฎาคม

จด 1 1.90 0.33 30.5 29.3 838 8.89 47.5 8.95 6.84 1 0.94 0.19 27 0.095 460

จด 2 2.30 0.41 30.5 29.5 841 8.87 51 8.15 5.44 0.6 0.94 0.14 27 0.085 150

จด 3 1.33 0.34 30.5 29.6 844 8.54 53 6.04 5.74 0.9 1.00 0.10 29 0.101 460

สงหาคม

จด 1 1.92 0.38 31 30 789 8.11 70.5 12.68 8.16 0.1 0.86 0.04 50 0.121 460

จด 2 2.14 0.42 31 30 798 8.05 69.5 10.36 6.24 0.3 0.75 0.05 50 0.151 28

จด 3 1.35 0.41 31 30 792 8.29 70 9.96 6.84 0.2 0.87 0.06 23 0.110 1,100

กนยายน

จด 1 2.05 0.36 30.4 29.1 754 8.41 68.5 10.34 6.53 0.5 0.92 0.01 36 0.096 >2,400

จด 2 2.26 0.37 30.4 29.1 749 9.48 71.5 13.59 8.26 0.3 0.74 0.02 46 0.105 210

จด 3 1.34 0.32 30.4 29.1 751 9.30 70 10.97 6.65 0.4 0.77 0.02 41 0.094 >2,400

ตลาคม

จด 1 1.89 0.34 29.8 28.4 703 9.11 77.5 12.88 10.17 0.4 0.51 0.08 27 0.115 11

จด 2 2.25 0.41 30.4 29.6 702 9.25 71.5 11.27 8.34 0.3 0.57 0.03 41 0.096 3

จด 3 1.44 0.35 30.4 29.2 704 9.23 73 12.18 7.45 0.2 0.55 0.08 91 0.089 15

87

88

ภาคผนวก ข

การวเคราะหคณภาพน าทางกายภาพและเคม

89

การวเคราะหตวอยางน า (water analysis) 1. การวเคราะหคณภาพน าทางกายภาพ

1.1 การวเคราะหคาการน าไฟฟา (electrical conductivity) 1.1.1 การเกบและวดตวอยาง - ในการวดคาการน าไฟฟา โดยวธไฟฟาควรจะรบวดทนท ในภาคสนาม 1.1.2 สารเคม - สารละลายมาตรฐาน KCl 0.1 นอรมล: ละลาย 7.4365 กรมของ KClอบทอณหภม 105

องศาเซลเซยส 2 ชวโมง ดวยน ากลนและปรบปรมาตรเปน 1 ลตร - สารละลายมาตรฐาน KCl 0.01 นอรมล: เจอจาง 100 มลลลตรของ KCl 0.1 นอรมล

ดวยน ากลนและปรบปรมาตรเปน 1 ลตร 1.1.3 วธวเคราะห - เปดเครอง conductivity/ TDS meter เพออนเครองอยางนอย 30 นาท กอนใชงาน - เลอก conductivity measurement mode - Calibration เครองวด conductivity โดยการเทยบกบสารละลายมาตรฐาน KCl - เลอก rang ในการวด ถาไมทราบชวงในการวด ใหเลอก rang สงสด - ลาง probe ดวยน ากลนและเชดใหแหง - จม probe ลงในตวอยางน า วดอณหภมของตวอยางน า - ขณะวดควรจะมการกวนเบาๆบนทกคา conductivity เมอตวเลขแสดงคาหยดนง หรอ

เมอเครองแสดง READY - ลาง probe ดวยน ากลน และเชดใหแหง แลวจงวด conductivity ของตวอยางถดไป

2. การวเคราะหคณภาพน าทางดานเคม

2.1 การวเคราะห pH โดยวธไฟฟา (eletrometric method) 2.1.1 การเกบและรกษาตวอยาง - ในการวดคา pH โดยวธไฟฟาควรจะรบวดทนท ในภาคสนาม 2.1.2 วธวเคราะห - เปดเครอง pH meter เพออนเครองอยางนอย 30 นาท กอนใชงาน - Calibration เครอง pH meter โดยการเทยบมาตรฐาน pH แบบ 2 จด

90

- ปรบอณหภมของตวอยางน าใหคงท กอนวด pH - ขณะวด pH ควรจะกวนตวอยางน าเบาๆ บนทก pH เมอตวเลขแสดงคา pH หยดนง

หรอเมอเครองแสดง READY - ลางอเลคโทรดดวยน ากลน และเชดใหแหง แลวจงวด pH ตวอยางถดไป

2.2..คาความเปนดาง (alkalinity)(APHA,AWWA and WPCF, 1992)โดยวธอนดเคเตอร

(Indicator method) 2.1.3 การเกบและรกษาตวอยาง - เกบตวอยางน าใสขวดโพลเอทธลน หรอ ขวดแกวโบโรซลเคต โดยเกบตวอยางใหเตม

ขวด ปดจกใหแนน เกบรกษาในทอณหภมต า และควรจะวเคราะหใหเสรจภายใน 24 ชวโมง 2.1.4 สารเคม - Phenolpthalein indicator : ละลาย 500 มลลกรมใน 50 มลลลตร 95% ethylalcoholเตม

น ากลน 50 มลลลตร - Methyl orange indicator : ละลาย 500 มลลกรม methyl orange ในน ากลนจนปรมาตร

เปน 1000 มลลลตร - 0.02 นอรมลNa2CO3 solution : ละลาย anhydrous Na2CO3 1.060 กรม ในน ากลนจน

ปรมาตรเปน 1000 มลลลตร - Stock 1.0 นอรมลH2SO4sulotion :เจอจาง30 มลลลตร H2SO4cone. ดวยน ากลนจน

ปรมาตรเปน 1000 มลลลตร - Standard 0.02 นอรมลH2SO4sulotion : เจอจาง 20 มลลลตร 1.0 นอรมลH2SO4ดวยน า

กลนจนปรมาตรเปน 1000 มลลลตร standardization ดวย 0.02 นอรมลNa2CO3 solution 2.2.3 วธวเคราะห

- ปเปตตวอยางน า 50 มลลลตร ใส flask เตม2 หยด ของ phenolpthalein indicator - ถามชมพเกดขน ไตเตรทดวย 0.02 นอรมลH2SO4จนกระทงสชมพหายไป บนทก

ปรมาตรของ H2SO4 ทใช - จากนน หยด 2 หยด ของ methyl orange indicator จะเกดสเหลองไตเตรทดวย 0.02

นอรมลH2SO4จนกระทงสเหลองของสารละลายเปลยนเปนสสม - บนทกปรมาตรของ H2SO4ทใช

91

2.2.4 การค านวณ Alkalinity (mg CaCO3/l) = (A+B) N (50000)/ V A =ปรมาตรของ H2SO4ทใชไตเตรทจนถง phenopthalein end point B =ปรมาตรของ H2SO4 ทใชไตเตรทจนถง methylorange end point N = ความเขมขนของกรดทใช

2.3 ปรมาณออกซเจนละลายน า (Dissolved Oxygen)(APHA, AWWA and WPCF, 1992)โดยใชวธ azide modification of the Winkler method

2.3.1 การเกบและรกษาตวอยาง - ในการวดคาปรมาณออกซเจนละลายน า ควรจะรบท าทนท ในภาคสนาม

2.3.2 สารเคม - สารละลายแมงกานสซลเฟต: ละลาย MnSO4.4H2O 480 กรม หรอ MnSO4.2H2O 400

กรม หรอ MnSO4.H2O 364 กรม ในน ากลน กรอง เจอจางเปน 1000 มลลลตร - สารละลายอลคาไล ไอโอไดดเอไซด : ละลาย NaOH 500 กรม หรอ KOH 700 กรม

และ NaI 135 กรม หรอ KI 150 กรม ในน ากลนเจอจางเปน 1000 มลลลตร และละลาย NaN3 10 กรม ในน ากลน 40 มลลลตร แลวเตมลงในสารละลายขางตน

- กรดซลฟรคเขมขน - น าแปง : ละลายแปง 5 กรม ในน ากลน 1 ลตร ตมใหเดอด 2-3 นาท ตงคางคนใชแตน า

ใส เตมกรดซาลไซลค 1.25 กรม ตอน าแปง 1000 มลลลตร - สารละลาย sodium thiosulfate 0.1 นอรมล: ละลาย Na2S2O3.5H2O 24.82 กรม ในน า

ตมทเยนแลวจนไดปรมาตร 1000 มลลลตร เกบรกษาโดยการเตม CHCl3 5 มลลลตร หรอ NaOH 1 กรม ตอสารละลาย 1000 มลลลตร

- สารละลายมาตรฐาน sodium thiosulfate 0.025 นอรมล: เจอจาง sodium thiosulfate 0.1 นอรมล 250 มลลลตร ดวยน ากลนจนไดปรมาร 1000 มลลลตร เกบรกษาโดยการเตม CHCl3 5 มลลลตร หรอ NaOH 0.4 กรม ตอสารละลาย 1000 มลลลตร

- สารละลายมาตรฐาน potassium dichromate 0.025 นอรมล: ละลาย K2Cr2O2 1.226 กรม ทอบแหงทอณหภม 103 องศาเซลเซยส เปนเวลา 2 ชวโมง ในน ากลนจนปรมาตร 1000 มลลลตร

92

- Standardization ของสารละลายมาตรฐาน sodium thiosulfate 0.025 นอรมล: ละลาย KI 2 กรม ในน ากลน 150 มลลลตร ในขวดปรบปรมาตร เตม 10 มลลลตร (1+9) H2SO4เตม 20 มลลลตร สารละลายมาตรฐาน potassium dichromate 0.025 นอรมล ตงในทมด 5 นาท ไตเตรทดวยสารละลายมาตรฐาน sodium thiosulfate 0.025 นอรมล

2.3.3 วธวเคราะห - เตมตวอยางน าลงในขวดบโอดใหเตม ถาเปนบรเวณผวน าใหคว าขวดบโอดแลวกดให

จมน าคอยๆเอยงขวดขนใหน าไหลเขาแทนทจนเตมขวด ปดจก ยกขนเหนอน า ถาเกบบรเวณใตน าลกๆจะตองใชเครองเกบตวอยางน าพเศษโดยเฉพาะ

- เทน าทหลอจดขวดตวอยางออก - เปดจก เตมสารละลายแมงกานสซลเฟต1 มลลลตร โดยขณะเตมใหปลายปเปตอยใต

ผวน า - เตมสารละลายอลคาไล ไอโอไดด เอไซด 1 มลลลตร โดยขณะเตมใหปลายปเปตอยใต

ผวน า - ปดจกขวด โดยระวงอยาใหมฟองอากาศ เขยาขวดอยางแรงโดยกลบขวดไปมา

ประมาณ 15 ครง เพอใหสารผสมกน - ตงทงไวใหตกตะกอนจนไดปรมาณน าใส เกนครงของขวด - เตมกรดฟรคเขมขน 1 มลลลตร โดยใหกรดคอยๆไหลลงไปขางๆคอขวดปดจกเขยา

ขวดขนลงจนกระทงตะกอนละลายหมด ตงทงไว 5 นาท - ตวงปรมาตร 100 มลลลตร ใส Erlenmeyer flask ไตเตรทกบสารละลายมาตรฐาน

sodium thiosulfate (0.025 นอรมล) จนไดสเหลองออน - เตมน าแปง 2- 3 หยด จะไดสน าเงนเขม ไตเตรทตอไปจนกระทงสน าเงนหายไป

ปรมาตรของสารละลายมาตรฐาน sodium thiosulfate ทใช จะเทยบเทากบ ปรมาณออกซเจนละลายน า ของตวอยางน าโดยมหนวยเปน มลลกรมตอลตร

93

2.4 ปรมาณความตองการออกซเจนในการยอยสลายสารอนทรย (Biochemical Oxygen Demand)(APHA, AWWA and WPCF, 1992)วเคราะหโดย 5 day incubation and azide modification of the Winkler method

2.3.4 การเกบและรกษาตวอยาง - การวเคราะหคาปรมาณความตองการออกซเจนในการยอยสลายสารอนทรย ควรจะท า

การวเคราะหทนทหลงจากเกบตวอยาง ถาไมสามารถวเคราะหไดภายใน 2 ชวโมง ใหเกบรกษาตวอยางโดยการแชเยนท 4 องศาเซลเซยส และวเคราะหตวอยางภายใน 24 ชวโมง

2.3.5 สารเคม - เชนเดยวกบการวเคราะหคา ปรมาณออกซเจนละลายน าและ - สารละลาย Phosphate buffer : ละลาย KH2PO4 8.5 กรม K2HPO4 21.75 กรม

NA2HPO4.7H2O 33.4 กรม และ NH4Cl 1.7 กรม ในน ากลน 500 มลลลตร และเจอจางเปน 1000 มลลลตร คา pH ของสารละลายนควรจะประมาณ 7.2 โดยไมตองปรบ

- สารละลาย Manesium sulfate : ละลาย MgSO4.7H2O 22.5 กรม ในน ากลนและเจอจางเปน 1000 มลลลตร

- สารละลาย Calcium chloride : ละลาย CaCl2 anhydrous 27.5 กรม ในน ากลนและเจอจางเปน 1000 มลลลตร

- สารละลาย Ferric chloride : ละลาย FeCl3.6H2O 0.25 กรม ในน ากลนและเจอจางเปน 1000 มลลลตร

2.3.6 วธวเคราะห 2.3.6.1 วธการหาโดยตรง

ในกรณทตวอยางมคา ปรมาณความตองการออกซเจนในการยอยสลายสารอนทรย ไมเกน 7 มลลกรมตอลตร ใหวเคราะห ตวอยางตามขนตอนตอไปน

- ปรบอณหภมตวอยางใหไดประมาณ 20 องศาเซลเซยส - วเคราะหหาปรมาณออกซเจนทละลายน าในขวดท 1 ทนท - น าขวดท 2 และ 3 เขาเกบในต incubate ท 20 องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 วน - หลงจาก 5 วน น ามาวเคราะหปรมาณออกซเจนทละลายน าทเหลออย

94

2.3.6.2 วธการทตองเจอจาง

วธนใชกบตวอยางทมความสกปรกสงโดยมคา ปรมาณความตองการออกซเจนในการยอยสลายสารอนทรยมากวา 7 มลลลตรตอลตร

2.3.6.3 การเตรยมน าเจอจาง - ตวงน ากลนตามปรมาณทตองการใช - เตมสารละลาย Phosphate buffer, Magnesium sulfate, Calcium chloride และ Ferric

chloride อยางละ 1 มลลลตรตอน ากลน 1 ลตร - เตมอากาศอยางนอย 4 ชวโมง เพอเพมออกซเจนทละลายน า - ปรบอณหภมใหได 20 องศาเซลเซยส

2.3.6.4 การเตรยมตวอยาง - ปรบคา pH ของตวอยางใหกลาง (ระหวาง 6.5-7.5) ดวย 1 นอรมล H2SO4หรอ

1 นอรมลNaOH - เตมอากาศใหตวอยางประมาณ 2 นาท

2.3.6.5 การเจอจาง - รนตวอยางในปรมาณทตองการลงในกระบอกตวง 1 ลตร - เตมน าเจอจางลงไปจนปรมาตร 1 ลตร - กวนตวอยางใหเขากนดวยแทงกวน - คอยๆรนตวอยางลงในขวดบโอด พยายามอยาใหเกดฟองอากาศ ปดจก หลอน า ใสฝา

ครอบ - น าไปวเคราะหหาคาปรมาณออกซเจนทละลายน า(DO0)ทนทดวยวธ Azide

Modification - น าตวอยางทเหลอเกบไวในตควบคมอณหภมท 20 องศาเซลเซยส - เมอ incubate ครบ 5 วน น าออกมาวเคราะหคาปรมาณออกซเจนทละลายน า(DO5)ดวย

วธ Azide Modification

95

2.4.4 การค านวณ BOD (mg/l) = DO0- DO5 DO0= ปรมาณออกซเจนทละลายน าในวนแรก DO5= ปรมาณออกซเจนทละลายน าในวนท5

3 วเคราะหปรมาณสารอาหาร โดยใชเครองมอ อปกรณ และสารเคมจ าเพาะกบ

spectrophotometer ของ HACH รน DR/2400 ตามวธของ APHA, AWWA and WPCF (1992) 3.1 วธวเคราะหปรมาณแอมโมเนย ไนโตรเจน (ammonium-nitrogen)

- กรองน าตวอยางดวยกระดาษกรอง GF/C ตวงน าตวอยางทกรองแลวแตละจดปรมาตร 25 มลลลตร ลงในขวดรปชมพทสะอาดขนาด 150 มลลลตร และใชน ากลนเปน Blank

- เปด spectrophotometer กด Hach Programs แลวเลอกโปรแกรม 380 N Ammonia,Nessแลวกด Start ตวงน าตวอยางทกรองแลวแตละจดปรมาตร 25 มลลลตร ลงในขวดรปชมพ จากนนเตม Mineral stabilizer จ านวน 3 หยดลงในขวดรปชมพทมน าตวอยางและเขยา

- เตม 3 หยดของ Polyvinyl Alcohol Dispersing และเขยาท าการปเปต1.0 มลลลตรของ Nesser Reagent ลงในขวดรปชมพและเขยา

- กดท Time และกด OK รอเวลาใหสารท าปฏกรยาเปนเวลา 1 นาท เมอเครองรองเตอน เทสารละลายทท าปฏกรยาเสรจแลวลงใน cell และวดคาโดยใชน ากลนเปน Blank กดท zero เครองจะแสดงท 0.00 mg/l NH3-N จากนนใสน าตวอยางแตละจดทท าปฏกรยาแลววดคาโดยใสลงไปใน cell และกด Read บนทกผลคาทได

3.2 วธวเคราะหปรมาณไนเตรท ไนโตรเจน (nitrate-nitrogen) - กรองน าตวอยางดวยกระดาษกรอง GF/C แลวตวงน าตวอยางปรมาตร 10 มลลลตร ใส

ในขวดรปชมพ - เปด spectrophotometer กด Hach Programs แลวเลอกโปรแกรม 351N Nitrate LR.

แลวกด Start - เตมผงสาร Pillow ของ Nitra Ver 6 ลงในขวดรปชมพแตละจด - กดท Time และกด OK จากนนเขยาเปนเวลา 1 นาท เมอหมดเวลาเครองจะเรองเตอน

จากนนกดท Time อกครงและกด OK เพอรอเวลาใหสารท าปฏกรยากบน าตวอยางเปนเวลา 5 นาท

96

- เมอเครองเตอนท าการวด Blank โดยเตมน ากรอง 10 มลลลตร ลงใน cell และกดท zero เครองจะแสดงผลท 0.00 mg/l NO3

- - N ท าการวด Blank ของแหลงน าแตละจดทกครง - น าน าตวอยางทผสมดวยสาร Pillow ของ Nitra Ver 6 มาวดคาโดยเทลงใน cell และกด

Read บนทกคาทได

3.3 วธวเคราะหปรมาณออรโธฟอสเฟต (orthe phosphate) - กอนท าการวเคราะหปรมาณออรโธฟอสเฟต ทกครง ควรลางเครองแกวทจะใชดวย

10% HCl - กรองน าตวอยางดวยกระดาษกรอง GF/C แลวตวงน าตวอยางปรมาตร 10 มลลลตร ใส

ขวดรปชมพ - เปด spectrophotometer กด Hach Programs แลวเลอกโปรแกรม 490P React. PVแลว

กด Start

- น าน าตวอยางแตละจดทกรองแลวปรมาตร 10 มลลลตร ใสลงไปในขวดรปชมพทสะอาดเตมผงสาร Pillow ของ PhosVer 3 Phosphate ลงในขวดรปชมพแตละจดกด Time และ OK

- เขยาขวดรปชมพ จากนนกด Time รอใหสารท าปฏกรยาเปนเวลา 2 นาท จนกวาเครองจะรองเตอน

- ใชน าตวอยางเปน Blank ใสลงใน cell กด zero เครองจะแสดงผลท 0.00 mg/l PO43-

- จากนนวดคาสารอาหารแตละจดโดยใสลงใน cell กด Read และบนทกผล

3.4 วธวเคราะหปรมาณของแขง (suspended solids) - ตวงน าตวอยางปรมาตรจดละ 10 มลลลตรลงในขวดรปชมพทสะอาด ใชน ากลนเปน

Blank - เปด spectrophotometer กด Hach Programs แลวเลอกโปรแกรม suspended solids

- ใชน ากลนเปน Blank โดยน าน ากลนใสลงใน cell และกด zero จากนนใสน าตวอยางแตละจดลงใน cell และกด Read บนทกคาทได

97

4 การวเคราะหคลอโรฟลล เอ (Wintermans and de Mots, 1965; Saijo, 1975)

กรองตวอยางสาหราย 10 ml ผานกระดาษกรอง GF/C

เตม 90%Methanol 10 ml

น าไปบมใน water bath ทอณหภม 70๐C เปนเวลา 20 นาท

น าไปปนเหวยงท 3,000 rpm 10 นาท

น าไปวดคาการดดกลนแสงทความยาวคลน 630, 645, 665 and 750 nm

การค านวณ

Chlorophyll-a (µg/l) = (11.6D665 - 1.31D645 - 0.14D630) x F

หมายเหต: F = (V/Vf) x (1/l)

D665 : (absorbance at a wavelength of 665 nm) – (absorbance at a wavelength of 750 nm)

D645 : (absorbance at a wavelength of 645 nm) – (absorbance at a wavelength of 750 nm)

D630 : (absorbance at a wavelength of 630 nm) – (absorbance at a wavelength of 750 nm)

V : Total volume of extract (ml)

Vf : Volume of sample (L)

L : Light path length of width of cuvette (cm)

98

5. การวเคราะหTotal Coliform bacteria 5.1 การเกบและการรกษาตวอยาง - ขวดเกบตวอยางน าเพอตรวจสอบทางแบคทเรย ตองลางใหสะอาด และผานการนงฆาเชอในหมอนงอดไอ (autoclave) โดยท าการปดจกขวด ใสกระบอกอลมเนยม แลวน าไปนงทอณหภม 121oC นาน 15 นาท (sterile) - วธการเกบตวอยางน า จดเกบตวอยางส าหรบการวเคราะหคาแบคทเรยโคลฟอรมในน า ใหเกบตวอยางทระดบความลก 30 เซนตเมตร โดยเปดฝาขวดเกบตวอยาง คว าขวดลงไปในน า แลวคอยหงายปากขวดขนหนในทศทางทวนกระแสน า ใหน าตวอยางไหลเขาขวดเกบตวอยาง - ปรมาณของตวอยาง ปรมาณของตวอยางน าทเกบเพอท าการตรวจสอบทางแบคทเรย ไมควรนอยกวา 100 ml และไมควรเกบตวอยางน าจนเตมขวดเกบตวอยาง แตใหเหลอทวางไวประมาณ 2.5 ซม. เพอความสะดวกในการเขยาตวอยางน ากอนท าการวเคราะห - การวเคราะหทางแบคทเรย ควรกระท าทนทภายหลงการเกบตวอยาง เพอหลกเลยงการเปลยนแปลงทอาจจะเกดขน ถาไมสามารถท าการวเคราะหไดภายในเวลา 1 ชวโมง หลงการเกบควรแชตวอยางน าในน าแขงทอณหภม 4oCในระหวางการขนสง ซงควรใชเวลาในการขนสงไมเกน 6 ชวโมง เพอถงหองปฏบตการใหแชในตเยนทนท และควรท าการวเคราะหภายในเวลา 2 ชวโมง เมอถงหองปฏบตการใหแชในตเยนทนท และควรท าการวเคราะหภายในเวลา 2 ชวโมง 5.2 การเจอจางตวอยางน า - ตวอยางน าจากแหลงตางๆ อาจจะตองท าการเจอจาง เพอใหความหนาแนนของโคลฟอรมแบคทเรยอยในระดบทเหมาะสม คอไมเกน 1,600 MPN/100 ml เพอใหไดชวงของคาความเจอจางทจะไปอานเทยบกบตารางดชน MPN ได ซงจะใชชดอนกรมของการเจอจาง 10 ml, 1 ml, 0.1 ml 5.3 วธวเคราะห

- น าหลอดแกว (test tube) ขนาด 15 ml ซงมหลอดดกอากาศเดอรแรมวางคว าอยภายใน มาบรรจอาหารเหลวแลคโตส ใหทวมหลอดเดอรแรม ประมาณ 10 ml แลวน าไปนงฆาเชอในหมอนงอดไอ (autoclave) ทอณหภม 121oCนาน 15 นาท

- เขยาตวอยางน าแรงๆ ขนลง 25 ครง

99

- ใชปเปต ขนาด 1 ml ดดตวอยางน าใสลงในหลอดแกวทบรรจอาหารเหลวแลคโตส 3 หลอดๆ ละ 1 ml ตอ 1 ระดบของการเจอจาง ซงชดอนกรมของการเจอจางในการวเคราะหจะใชการเจอจาง 3 ระดบ/1 ตวอยาง

- เขยาหลอดแกวเบาๆ เพอใหอาหารผสมกบตวอยางน า ระวงอยาใหมฟองอากาศในหลอดเดอรแรม

- น าหลอดแกวทงหมดเขาตเพาะเชอทอณหภม 35± 0.5oCเปนเวลา 24-48 ชวโมง - น าหลอดแกวมาตรวจดกาซทเกดขนในหลอดเดอรแรม ถาหลอดใดเกดกาซแสดงวา

ใหผลทางบวก(positive)

76

ตารางท 5 มาตรฐานการเทยบจ านวน total coliform bacteris (NWC, 1983) จ านวนหลอดทมกาชเกดขน

MPN/100 มลลลตร 3 ใน 10 มลลลตร 3 ใน 1 มลลลตร 3 ใน 0.1 มลลลตร

0 0 1 3 0 1 0 3 1 0 0 4 1 0 1 7 1 1 0 7 1 1 1 11 1 2 0 11 2 0 0 9 2 0 1 14 2 1 0 15 2 1 1 20 2 2 0 21 2 2 1 28 3 0 0 23 3 0 1 39 3 0 2 64 3 1 0 43 3 1 1 75 3 1 2 120 3 2 0 93 3 2 1 150 3 2 2 210 3 3 0 240 3 3 1 460 3 3 2 1100 3 3 3 >2400

-

100

ภาคผนวก ค

การจดคณภาพน าตามคณสมบตทางกายภาพ เคม และชวภาพ

102

1. AARL-PP Score (Applied Algal Research Laboratory-Phytoplankton Score) (ยวด,.2549) การใชสาหรายเปนดชนทางชวภาพเพอบงชคณภาพน าในน านง โดยท าการดดแปลงใหเปนคะแนนเพอความเขาใจงาย ซงวธการประเมนนมตารางทส าคญ 2 ตารางคอ ตารางแรกเปนตารางแสดงคะแนนคณภาพน าตามระดบสารอาหาร (trophic status) ซงการค านวณมาจากระดบสารอาหารนอย (oligotrophic status) ถงระดบสารอาหารสงมาก (hypereuphic status) โดยแบงยอยคณภาพน าเปน 6 ระดบ และใหคะแนนตงแต 1-10.(ตารางท 26) สวนอกตารางเปนตารางแสดงคะแนนแพลงกตอนพชชนดเดนจดตามระดบสารอาหารมคะแนนตงแต 1-10 ซงคะแนนของแพลงกตอนพชเหลานมาจากรายงานการวจย คะแนนนอยบงชถงคณภาพน าด สวนคะแนนมากบงชถงคณภาพน าไมด (ตารางท 5) ตารางท 6..แสดงคะแนนคณภาพตามระดบสารอาหาร (trophic status)

คะแนน คณภาพน าตามระดบสารอาหาร คณภาพน าทวไป 1.0-2.0 ระดบ Oligotrophic สารอาหารนอย คณภาพน าด 2.1-3.5 ระดบ Oligo-mesotrophicสารอาหารนอยถงปานกลาง คณภาพน าดถงปานกลาง 3.6-5.5 ระดบMesotrophicสารอาหารปานกลาง คณภาพน าปานกลาง 5.6-7.5 ระดบMeso-eutrophic สารอาหารปานกลางถงสง คณภาพน าปานกลางถงไมด 7.6-9.0 ระดบ Eutrophic สารอาหารสง คณภาพน าไมด

9.2-10.0 ระดบ Hypereutrophicสารอาหารสงมาก คณภาพน าไมดอยางมาก

103

ตารางท 7.แสดงคะแนนแพลงกตอนพชชนดเดนตามระดบสารอาหาร

จนส คะแนน จนส คะแนน Actinastrum 5 Golenkinia 5 Anabaena 8 Gonium 6 Ankistrodesmus 7 Gymnodinium 6 Aphanocapsa 5 Isthmochloron 5 Aphanothece 5 Kirchneriella 5 Botryococcus 4 Merismopedia 9 Centritractus 4 Micracctinium 7 Ceratium 4 Micrasterias 2 Chlamydomonas 6 Microcystis 8 Chlorella 6 Monoraphidium 7 Chroococcus 6 Nephrocytium 5 Closterium 6 Oocystis 6 Coelastrum 7 Oscillatoria 9 Cosmarium 2 Pandorina 6 Crucigenia 7 Pediastrum 7 Crucigeniella 7 Peridinium 6 Cryptomonas 8 Peridiniopsis 6 Cylindrospermopsis 6 Phacus 8 Dictyospaerium 7 Phormidium 9 Dimorphococus 7 Planktolyngbya 7 Dinobryon 1 Pseudoanabaena 7 Elakatothrix 3 Rhodomonas 8 Euastrum 3 Scenedesmus 8 Eudorina 6 Spirulina 9

Euglena 10 Staurodesmus 3

104

ตารางท 8.แสดงคะแนนไดอะตอมชนดเดนจดตามระดบสารอาหาร

จนส คะแนน จนส คะแนน Acanthoceras 5 Gomphonema 6 Achnanthes 6 Gyrosigma 7

Amphore 6 Hantzchia 8 Aulacoseira 6 Melosiera 5 Bacillaria 7 Navicula 5 Cocconeis 6 Nitzschia 9 Cyclotella 2 Pinnularia 5 Cymbella 5 Rhizosolenia 6

Encyonema 6 Rhopalodia 5 Epithemia 6 Stauroneis 5 Eunotia 2 Surirella 6

Fragilaria 5 Synedra 6

จนส คะแนน จนส คะแนน Staurastrum 3 Tetraedron 6

Strombomonas 8 Trachelomonas 8 Synura 8 Volvox 6

ตารางท 7 (ตอ)

105

ภาพท 39.ภาพแพลงกตอนพชสกลเดนบงชคณภาพน าตามระดบคะแนน

Dinobryon

คะแนน = 1

Eunotia Cosmarium Cyclotella

คะแนน = 2

Micrasterias

Elakatothrix Euastrum Staurodesmus

Staurastrum Xanthidium

คะแนน = 3

คะแนน = 4

Botryococcus Centritractus Ceratium

Isthmochloron

Golenkini

a Aphanocapsa Aphanothec

e

Nephrocytium Kirchneriella

คะแนน = 5

Fragilaria

Acanthoceras Cymbella

Melosira Rhopalodia Pinnularia

Navicula

Actinastrum

106

Oocysti

s Chroococc

us

Closterium

Peridiniopsi

s Peridinium

Tetraedron Pandorina

Eudorina Volvo

x

Chlorella

Chlamydomonas Gonium

คะแนน=6

6

Gymnodiniu

m

Achnanthes Amphora Cocconeis

Gomphonema

Aulacoseira Encyonema Rhizosolenia

Epithemia Synedra

Surirella

Planktolyngbya

Ankistrodesmus

Crucigenia

Cylindrospermopsis Micractinium

Bacillaria Pseudanabaena

Gyrosigma

Dictyosphaerium Dimorphococcus

Coelastrum

คะแนน= 7

Pediastrum Monoraphidium Crucigeniella

คะแนน =8

Scenedesmus Strombomonas

Microcystis

Rhodomonas Cryptomonas

Phacus Synura

Hantzschia Trachelomonas Anabaena

107

คะแนน = 9

Nitzschia Oscillatoria Phormidium Spirulina Merismopedia

คะแนน = 10

Euglena

108

2. AARL-PC Score (Applied Algal Research Laboratory –Physico-chemical Score).เปนการ

ประเมนคณภาพน าทางดานกายภาพเละเคม (ยวด, 2544)

การประเมนคณภาพน าดงกลาวนใชพารามเตอรทเปนปจจยทางดานกายภาพ เคม และชวภาพบางประการ โดยประยกตมาจากมาตรฐานคณภาพน าของ Lorraine and Vollenweider (1981) Wetzel (1983) และมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดนของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2537 มาประเมนรวมกนโดยใหชอ Score นวา AARL-PC Score (ซง PC ยอมาจาก physical and chemical properties)โดยพารามเตอรทเปนพนฐานทวไปของการวเคราะหคณภาพน า โดยพารามเตอรทเปนพนฐานทวไปของการวเคราะหคณภาพน า ซงไดแก 1. .ปรมาณออกซเจนทละลายน า (DO) 2. .ปรมาณออกซเจนทจลนทรยใชในการยอยสลายสารอนทรยใหเปนสารอนนทรย (BOD) 3. .คาการน าไฟฟา 4. .ปรมาณสารอาหารไดแก 4.1 .ไนเตรทไนโตรเจน

4.2 .แอมโมเนยมไนโตรเจน 4.3 .ออรโธฟอสเฟต 5..ปรมาณคลอโรฟลล เอ

ทงนขนอยกบคาพารามเตอรทใชวามมากนอยเพยงใด แตอยางไรกตามในแหลงน าแหลงหนงๆตลอดการวจยควรจะใชคามาตรฐานจากการค านวณนใหเหมอนกนทกครง วธการมดงน จากคามาตรฐานคณภาพน าของ Lorraine and Vollenweider (1981) Wetzel (1983) และมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน า ผวดนของคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2537 จะท าใหทราบวาในแหลงน าทท าการศกษาแตละพารามเตอรทวเคราะหควรมคาสงทสด และต าทสดเทาใดในทนอาจจะใชต าราทเกยวกบคณภาพน าของแหลงน าในประเทศไทยมาประกอบดวย เมอไดคาสงทสดและต าทสดของแตละพารามเตอรแลวน ามาจดเปนอนตรภาคชน 10 ระดบ อกคาหนงจะจดเปนคะแนนมาตรฐานแสดงคณภาพน า ดานดจะมคานอย ดานไมดจะมคามากตงแต 0.1-10 แลวจดใหเปนอนตรภาคชน 10 ชน จากนนน าคะแนนจากพารามเตอรมาเทยบเคยงกบคะแนนมาตรฐานดง ตารางท 9

109

ตารางท 9..คะแนนมาตรฐานการประเมนคณภาพน าจากคณสมบตทางกายภาพและเคม ตารางท.9.1 ปรมาณออกซเจนทละลายในน า (mg.1-1)

ปรมาณออกซเจนทละลายในน า DO (mg.1-1) คะแนนมาตรฐาน มากกวา 9 0.1

8-9 0.2 7-8 0.3 6-7 0.4 5-6 0.5 4-5 0.6 3-4 0.7 2-3 0.8 1-2 0.9

นอยกวา 1 และมากกวา 9 ในการเกบตวอยางชวงบาย 1.0 ตารางท 9.2.ปรมาณออกซเจนทจลนทรยใชในการยอยสลายสารอนทรย (mg.1-1)

ปรมาณออกซเจนทจลนทรยใชในการยอยสลายสารอนทรย BOD (mg.1-1)

คะแนนมาตรฐาน

นอยกวา 0.3 0.1 0.3-0.8 0.2 0.8-1.5 0.3 1.5-3 0.4 3-5 0.5 5-8 0.6

8-15 0.7 15-30 0.8 30-50 0.9

มากกวา 50 1.0

110

ตารางท.9.3 คาการน าไฟฟา (µs.cm-1)

คาการน าไฟฟา (µs.cm-1) คะแนนมาตรฐาน นอยกวา 10 0.1

10-30 0.2 30-50 0.3 50-70 0.4 70-90 0.5

90-120 0.6 120-180 0.7 180-250 0.8 250-500 0.9

มากกวา 500 1.0

ตารางท 9.4 ปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน (mg.1-1)

ปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน (mg.1-1) คะแนนมาตรฐาน นอยกวา 0.05 0.1

0.05-0.1 0.2 0.1-0.3 0.3 0.3-0.8 0.4 0.8-1.5 0.5 1.5-3.0 0.6

3.0-10.0 0.7 10.0-20.0 0.8 20.0-40.0 0.9

มากกวา 40.0 1.0

111

ตารางท 9.5.ปรมาณแอมโมเนยม-ไนโตรเจน (mg.1-1)

ปรมาณแอมโมเนยม-ไนโตรเจน(mg.1-1) คะแนนมาตรฐาน นอยกวา 0.01 0.1

0.01-0.03 0.2 0.03-0.06 0.3 0.06-0.10 0.4 0.10-0.20 0.5 0.20-0.40 0.6 0.40-0.60 0.7 0.60-1.0 0.8 1.0-5.0 0.9

มากกวา5.0 1.0

ตารางท 9.6.ปรมาณ Soluble Reactive Phosphorus (mg.1-1)

ปรมาณSoluble Reactive Phosphorus (mg.1-1) คะแนนมาตรฐาน นอยกวา 0.01 0.1

0.01-0.04 0.2 0.04-0.08 0.3 0.08-0.15 0.4 0.15-0.25 0.5 0.25-0.35 0.6 0.35-0.50 0.7 0.50-1.25 0.8 1.25-2.6 0.9

มากกวา 2.5 1.0

112

ตารางท.9.7.ปรมาณคลอโรฟลล เอ

ปรมาณคลอโรฟลล เอ คะแนนมาตรฐาน นอยกวา 0.5 0.1

0.5-1.0 0.2 1.0-2.0 0.3 2.0-5.0 0.4

5.0-25.0 0.5 25.0-50.0 0.6

50.0-100.0 0.7 100.0-250.0 0.8 250.0-500.0 0.9 มากกวา 500.0 1.0

จากนนจะท าการแบงชนคณภาพน า โดยใชตวเลขต าสดทควรจะเปนไปได คอ .0.1 และ สงทสดทควรจะเปนไปได คอ 6.0 ซงขนอยกบจ านวนพารามเตอรทใชในการวด มาจดอนตรภาคชนออกเปน 7 ล าดบ โดยมความถเทากน แลวจดคณภาพน าแตละล าดบ ดงตารางท 10

ตารางท 10..คะแนนคณภาพน าตามระดบสารอาหารและคณภาพน าทวไป

คะแนน คณภาพน าตามระดบสารอาหาร คณภาพน าทวไป นอยกวา.1.2 ultraoligotrophic status คณภาพน าดมาก

1.2-2.0 oligotrophic status คณภาพน าด 2.1-2.9 oligotrophic-mesotrophic status คณภาพน าดปานกลาง 3.0-3.8 mesotrophic status คณภาพน าปานกลาง 3.9-4.7 mesotrophic-eutrophic status คณภาพน าปานกลางคอนขางเสย 4.8-5.6 eutrophic status คณภาพน าเสย

มากกวา 5.6 hypereutrophic status คณภาพน าเสยมาก

113

หมายเหต.: จ านวนพารามเตอรอาจมากกวาหรอนอยกวา 7 กเปนไปได ใหน าตวเลขทเปนจ านวนพารามเตอรทใชจรงมาค านวณ ตวอยางเชน ถาใชพารามเตอร 6 ชนด คาทจะน ามาจดล าดบคณภาพน าจะเปน 0.1- 6.0 ถาใช 8 ชนด จะตองเปน 0.1-8.0 เปนตน 3. การใชแพลงกตอนพชเปนดชนบงชคณภาพน า แพลงกตอนพชแตละชนดมแหลงทอยอาศยและชวงของความทน (range of tolerance) .ตอสภาพแวดลอมไมเหมอนกน โดยเฉพาะแพลงกตอนพชแตละชนดไวตอสภาพรดวซหรอออกซไดซ ในแหลงน าตางๆไดงาย ดงนนในแหลงน าตางกนจงมแพลงกตอนพชแตละชนดเจรญเตบโตไมเหมอนกน จงใชแพลงกตอนพชเปนดชน (indicator) แสดงสภาพของแหลงน านนไดวามลกษณะน าเชนใด โดยทวไปสามารถแบงแหลงน าตามความมากนอยของสารอาหาร (trophic level) ออกเปน 3 ระดบ คอ แหลงน าทมสารอาหารนอย (oligotrophic) น าจะมคณภาพน าด แหลงน าทมสารอาหารปานกลาง (mesotrophic) น ามคณภาพปานกลาง และแหลงน าทมสารอาหารมาก (eutrophic) น ามคณภาพไมด ในแหลงน าแตละสภาพจะมแพลงกตอนพชทอยในรปทแตกตางกน (ยวด,.2549) 4. วธการวเคราะหคณภาพน าแบบนบทงหมด (Whole count) (ยวด, 2550)

- เกบตวอยางแพลงกตอนพชจากแหลงน าทตองการจะศกษา - น าแพลงกตอนพชมาวนจฉยในระดบจนส - นบจ านวนแพลงกตอนพชในแตละจนส โดยใชปเปตมาตรฐาน 1 หยด มปรมาตร 0.02 มลลลตร หยดลงบนแผนสไลด ปดทบดวยกระจกปดสไลด แลวนบทงหมด

- น าผลทไดมาค านวณกลบเปนจ านวนเซลลตอมลลลตร หรอจ านวนเซลลตอลตร - เลอกจนสทเดนโดยมจ านวนเซลลมากทสด และรองลงไป 3 จนส โดยตองม

จ านวนมากกวา 30.%ของแพลงกตอนพชทงหมด - หาคะแนนของแพลงกตอนพช - น าคะแนนทไดทงหมดมาหาคาเฉลย - น าคาเฉลยจากการศกษาแพลงกตอนพชไปเปรยบเทยบกบตาราง 30

114

ตวอยาง สมมตวาในอางเกบน า A มแพลงกตอนพชชนดเดน 3 ชนด คอ Euglena sp. Trachelomonas sp. และ Fragilariasp. วธการ หาคะแนนของแพลงกตอนพชชนดเดน จากตาราง 27 พบวา คะแนนแตละจนส มดงน

Euglena sp. = 10 Trachelomonas sp. = 8 Fragilariasp. = 5

น าคะแนนทงหมดมารวมกนไดเทากบ 23 คะแนน จากนนหารดวยจ านวนจนสของแพลงกตอนพชชนดเดน ทน ามาค านวณในตวอยางน เทากบ 3 จนส ดงนนคะแนนคณภาพน าของแหลงน า A

= 23/3 = 7.6

จากน นน าคะแนนมาเปรยบเทยบคณภาพน าในตาราง 27 พบวาระดบสารอาหารสง(Eutrophic) คณภาพน าทวไปมคณภาพน าไมด

116

ตารางท 11.คามาตรฐานคณภาพในแหลงน าผวดน

ล าดบ ดชนคณภาพน า คาทางสถต

หนวย

การแบงประเภทคณภาพน าตามการใชประโยชน

ประเภท

1 2 3 4 5

1 ส กลนและรส - ธ ธ ธ ธ -

2 อณหภม ๐ซ ธ ธ' ธ' ธ' -

3 ความเปนกรด - ดาง (pH) - ธ 5.0-9.0 5.0-9.1 5.0-9.2

-

4 ออกซเจนละลายน า (DO) P 20 มก./ล. ธ ≮6.0 ≮4.0 ≮

2.0 -

5 บโอด (BOD) P 80 " ธ ≯

1.5 ≯

2.0 ≯

4.0 -

6 แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด(Total Coliform bacteria)

P 80 เอม.พ.เอน./

100 มล. ธ ≯5,000 ≯20,000 - -

7 แบคทเรยกลมฟคลโคลฟอรม (Fecal Coliform bacteria)

P 80 " ธ ≯

1,000 ≯

4,000 - -

8 ไนเตรต (NO3) ในหนวยไนโตรเจน มก./ล. ธ มคาไมเกน 5.0 -

9 แอมโมเนย (NH3) ในหนวยไนโตรเจน " ธ " 0.5 -

10 ฟนอล (Phenol) " ธ " 0.005 -

11 ทองแดง (Cu) " ธ " 0.1 -

12 นคเกล (Ni) " ธ " 0.1 -

13 แมงกานส (Mn) " ธ " 1.0 -

14 สงกะส (Zn) " ธ " 1.0 -

15 แคดเมยม (Cd) " ธ " 0.005* -

" 0.05** -

16 โครเมยมชนดเฮกซาวาเลนท (Cr.Hexavalant)

" ธ " 0.05 -

17 ตะกว (Pb) " ธ " 0.05 -

18 ปรอททงหมด (Total Hg) " ธ " 0.05 -

19 สารหน (As) " ธ " 0.05 -

117

ตารางท11.(ตอ)

ล าดบ ดชนคณภาพน า คาทางสถต

หนวย

การแบงประเภทคณภาพน าตามการใชประโยชน

ประเภท

1 2 3 4 5

20 ไซยาไนด (Cyanide) มก./ล. ธ มคาไมเกน 0.005 -

21 กมมนตภาพรงส -

(Radioactivity)

คารงสแอลฟา (Alpha) เบคคอลเรล/ล. ธ " 0.1

คารงสเบตา (Beta) " ธ " 1.0

22 สารฆาศตรพชและสตวชนด ทมคลอรนทงหมด (Total Organochlorine Pesticides)

มก./ล. ธ " 0.05 -

23 ดดท (DDT) ไมโครกรม/ล. ธ " 1.0 -

24 บเอชซชนดแอลฟา (Alpha BHC) ธ " 0.02 -

25 ดลดรน (Dieldrin) ธ " 0.1 -

26 อลดรน (Aldrin) ธ " 0.1 -

27 เฮปตาคลอรและ เฮปตาคลออปอกไซด (Heptachlor &Heptachlorepoxide)

ธ " 0.2 -

28 เอนดรน (Endrin) ธ ไมสามารถตรวจสอบไดตามวธการตรวจสอบทก าหนด

-

แหลงทมาของขอมล: ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2537) ออกตาม

ความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพ สงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เรองก าหนดมาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน ตพมพ ในราชกจจานเบกษาเลมท 111 ตอนท 16 ง ลงวนท 24 กมภาพนธ 2537

118

หมายเหต 1/ ก าหนดคามาตรฐานเฉพาะในแหลงน าประเภทท 2-4 ส าหรบแหลงน าประเภทท 1

ใหเปนไปตามธรรมชาตและแหลงน าประเภทท 5 ไมก าหนดคา ธ เปนไปตามธรรมชาต ธ’ อณหภมของน าจะตองไมสงกวาอณหภมตามธรรมชาตเกน 3 องศาเซลเซยส * น าทมความกระดางในรปของ CaCo3 ไมเกนกวา 100 มลลกรมตอลตร ** น าทมความกระดางในรปของ CaCo3 เกนกวา 100 มลลกรมตอลตร

≯ ไมมากกวา ≮ ไมนอยกวา

_ ไมไดก าหนด 0ซ องศาเซลเซยส

P20 คาเปอรเซนตไทล ท 20 จากจ านวนตวอยางน าท งหมดทเกบมาตรวจสอบ อยางตอเนอง

P80 คาเปอรเซนตไทลท 80 จากจ านวนตวอยางน าท งหมดทเกบมาตรวจสอบ อยางตอเนอง

มก./ล. มลลกรมตอลตร มล. มลลลตร

MPN เอม. พ. เอน. หรอ Most Probable Number

119

1. มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน มาตรา 32 (1) แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2537 ให

คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต มอ านาจประกาศในราชกจจานเบกษา ก าหนดมาตรฐานคณภาพน าในแมน า ล าคลอง หนองบง ทะเลสาบ อางเกบน าและแหลงน าสาธารณะอนๆทอยในพนแผนดน

มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดนไดแบงประเภทของแหลงน าผวดน เปน 5 ประเภทดงน

ประเภทท 1 ไดแก แหลงน าทมคณภาพน ามสภาพตามธรรมชาตโดยปราศจากน าทงจากกจกรรมทกประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอ

1. การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตกอน 2. การขยายพนธตามธรรมชาตของสงมชวตระดบพนฐาน 3. การอนรกษระบบนเวศนของแหลงน า

ประเภทท 2 ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอ

1. การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตและผาน กระบวนการปรบปรงคณภาพน าทวไปกอน

2. การอนรกษสตวน า 3. การประมง 4. การวายน าและกฬาทางน า

ประเภทท 3 ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอ

1. การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตและผาน กระบวนการปรบปรงคณภาพน าทวไปกอน

2. การเกษตร ประเภทท 4 ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภทและสามารถเปน

ประโยชนเพอ 1. การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกตและผาน

กระบวนการปรบปรงคณภาพน าเปนพเศษกอน 2. การอตสาหกรรม

120

ประเภทท 5 ไดแก แหลงน าทไดรบน าทงจากกจกรรมบางประเภทและสามารถเปนประโยชนเพอการคมนาคม

121

ตารางท 12.การจดชนน าตามระดบความมากนอยของสารอาหาร คณสมบตน าทางกายภาพ เคม และชวภาพบางประการ และกลมของแพลงกตอนพชทพบเปนชนดเดนในชนน าระดบตางๆ (Wetzel, 2001)

TROPHIC TYPE MEAN

PRIMARY PRODUCTIVIT

Y

(mg C m-2 Day-1)

PHYTO-PLANKTO

N DENSITY

(cm2 . m-2)

PHYTO-PLANKTON BIOMASS

(mg C m-2)

CHLORO- PHYLL a

(mg m-2)

DOMINANT PHYTO-

PLANKTON

LIGHT EXTINGTION

COEFFI- CIENTS (m-1)

TOTAL ORGANIC CARBON

(µg.l-1)

TOTAL LP

(µg.l-1)

TOTAL N

(µg.l-1)

TOTAL INORGANIC SOLIDS

(µg.l-1)

Ultraoligotrophic Oligotrophic Oligomesotrophic Mesotrophic Mesoeutrophic Eutrophic Hypereutrophic Dystrophic

<50 50-300

250-1000

>1000

<50-500

<1

1-3

3-5

>10

<50 20-100

100-300

>300

<50-200

0.01-0.5 0.3-3

2-15

10-500

0.1-10

Chrysophyceae Cryptophyceae Dinophyceae,

Bacillarlophyceae

Bacillarlophyceae Cyanophyceae Chlorophyceae, Euglenophyceae

0.03-0.8 0.05-1.0

0.1-2.0

0.5-4.0

1.0-4.0

<1-3

<1-5

5-30

3-30

<1-5

5-10

10-30

30- >5000 <1-10

<1-250

250-600

500-1100

500->15000 <1-500

2-15

10-200

100-500

400-600000 5-200

121

122

ภาพท 40 การวเคราะห PCA เพอหาแพลงกตอนพชชนดเดนทพบในสระมรกต ระหวางเดอน

พฤษภาคม พ.ศ. 2554 ถงเดอนตลาคม พ.ศ. 255

PCA case scores

Axi

s 2

Axis 1

-6480.1

-12960.3

6480.1

12960.3

19440.4

25920.5

32400.6

-6480.1-12960.3 6480.1 12960.3 19440.4 25920.5 32400.6

Cyl phi Cyl rac Mer punMyc aer

Pla con

Pse limBot bra Chloredic tet Mon carMon consce acuEug acuPhacStrombTracheIst graFra capFra fasNit graCeratiGymnodiPeridiRho pus

Vector scaling: 32400.60

PCA case scores

Axi

s 4

Axis 3

-1887.7

-3775.4

-5663.1

1887.7

3775.4

5663.1

7550.8

9438.4

-1887.7-3775.4-5663.1 1887.7 3775.4 5663.1 7550.8 9438.4

Cyl phi Cyl rac Mer punMyc aerPla conPse limBot bra Chloredic tet Mon carMon consce acu

Eug acu

PhacStrombTracheIst graFra capFra fasNit graCeratiGymnodiPeridiRho pus

Vector scaling: 9438.44

PCA case scores

Axis

5

Axis 4

-1785.7

-3571.4

-5357.2

1785.7

3571.4

5357.2

7142.9

8928.6

-1785.7-3571.4-5357.2 1785.7 3571.4 5357.2 7142.9 8928.6

Cyl phi Cyl rac Mer punMyc aerPla conPse limBot bra Chloredic tet Mon car

Mon con

sce acu Eug acuPhacStrombTracheIst graFra capFra fasNit graCeratiGymnodiPeridiRho pus

Vector scaling: 8928.62

ภาคผนวก ง

การจดระดบชนน าตามระดบสารอาหารและแพลงกตอนพชชนดเดน

123

ภาคผนวก จ

การวเคราะหความแปรปรวนทางสถต

124

ตารางท 13 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ความลกของสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวาง เดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 SUMMARY

Groups Count Sum Average Variance พฤษภาคม 3 5.96 1.986667 0.175433 มถนายน 3 5.68 1.893333 0.129633 กรกฎาคม 3 5.53 1.843333 0.237633 สงหาคม 3 5.41 1.803333 0.166233 กนยายน 3 5.65 1.883333 0.232433 ตลาคม 3 5.58 1.86 0.1647

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit Between Groups 0.057517 5 0.011503 0.062401 0.996715 3.105875 Within Groups 2.212133 12 0.184344

Total 2.26965 17

125

ตารางท 14 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ความลกทแสงสองถงในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 SUMMARY

Groups Count Sum Average Variance พฤษภาคม 3 1.05 0.35 0.0004 มถนายน 3 0.99 0.33 0.0013 กรกฎาคม 3 1.08 0.36 0.0019 สงหาคม 3 1.21 0.403333 0.000433 กนยายน 3 1.05 0.35 0.0007 ตลาคม 3 1.1 0.366667 0.001433

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 0.009067 5 0.001813 1.764324 0.194806 3.105875 Within Groups 0.012333 12 0.001028

Total 0.0214 17

126

ตารางท 15 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ อณหภมน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554 SUMMARY

Groups Count Sum Average Variance พฤษภาคม 3 86 28.66667 0.333333 มถนายน 3 90 30 0 กรกฎาคม 3 88.4 29.46667 0.023333 สงหาคม 3 89.7 29.9 0.03 กนยายน 3 87.3 29.1 1.89E-29 ตลาคม 3 87.4 29.13333 0.253333

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 3.931111 5 0.786222 7.370833 0.00226 3.105875 Within Groups 1.28 12 0.106667

Total 5.211111 17

127

ตารางท 16 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ อณหภมอากาศในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 90 30 0 มถนายน 3 93 31 0 กรกฎาคม 3 91.5 30.5 0 สงหาคม 3 93 31 0 กนยายน 3 91.2 30.4 1.89E-29 ตลาคม 3 90.6 30.2 0.12

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 2.545 5 0.509 25.45 5.35E-06 3.105875 Within Groups 0.24 12 0.02

Total 2.785 17

128

ตารางท 17 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ คาการน าไฟฟาในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 2773 924.3333 6.333333 มถนายน 3 2415 805 63 กรกฎาคม 3 2523 841 9 สงหาคม 3 2379 793 21 กนยายน 3 2254 751.3333 6.333333 ตลาคม 3 2109 703 1

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 86817.61 5 17363.52 976.6981 3.17E-15 3.105875 Within Groups 213.3333 12 17.77778

Total 87030.94 17

129

ตารางท 18 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ คาความเปนดางในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 347 115.6667 1.333333 มถนายน 3 158 52.66667 46.33333 กรกฎาคม 3 151.5 50.5 7.75 สงหาคม 3 210 70 0.25 กนยายน 3 210 70 2.25 ตลาคม 3 222 74 9.75

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 8264.069 5 1652.814 146.5549 2.51E-10 3.105875 Within Groups 135.3333 12 11.27778

Total 8399.403 17

130

ตารางท 19 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ คาความเปนกรด-ดางในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 26.03 8.676667 0.023033 มถนายน 3 27.83 9.276667 0.130833 กรกฎาคม 3 26.26 8.753333 0.034233 สงหาคม 3 24.45 8.15 0.0156 กนยายน 3 27.19 9.063333 0.328233 ตลาคม 3 27.59 9.196667 0.005733

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 2.631228 5 0.526246 5.872548 0.005699 3.105875 Within Groups 1.075333 12 0.089611

Total 3.706561 17

131

ตารางท 20 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ คาของแขงทละลายน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 120 40 21 มถนายน 3 88 29.33333 0.333333 กรกฎาคม 3 83 27.66667 1.333333 สงหาคม 3 152 50.66667 1.333333 กนยายน 3 123 41 25 ตลาคม 3 126 42 1

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 1110.444 5 222.0889 26.65067 4.18E-06 3.105875 Within Groups 100 12 8.333333

Total 1210.444 17

132

ตารางท 21 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ปรมาณออกซเจนทละลายน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 33.1 11.03333 0.825233 มถนายน 3 36.42 12.14 3.9639 กรกฎาคม 3 23.14 7.713333 2.260033 สงหาคม 3 33 11 2.1568 กนยายน 3 34.9 11.63333 2.970633 ตลาคม 3 36.33 12.11 0.6517

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 41.13985 5 8.22797 3.848352 0.025916 3.105875 Within Groups 25.6566 12 2.13805

Total 66.79645 17

133

ตารางท 22 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ปรมาณออกชเจนทจลนทรยตองการใชในการยอยสลายสารอนทรย ในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 19.13 6.376667 1.661233 มถนายน 3 22.05 7.35 1.4941 กรกฎาคม 3 18.02 6.006667 0.543333 สงหาคม 3 21.24 7.08 0.9648 กนยายน 3 21.44 7.146667 0.933233 ตลาคม 3 25.96 8.653333 1.923233

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 12.58944 5 2.517889 2.008972 0.149486 3.105875 Within Groups 15.03987 12 1.253322

Total 27.62931 17

134

ตารางท 23 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ปรมาณคลอโรฟลล เอในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 0.37 0.123333 0.00017 มถนายน 3 0.445 0.148333 6.63E-05 กรกฎาคม 3 0.281 0.093667 6.53E-05 สงหาคม 3 0.382 0.127333 0.00045 กนยายน 3 0.295 0.098333 3.43E-05 ตลาคม 3 0.3 0.1 0.000181

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 0.006871 5 0.001374 8.520909 0.001208 3.105875 Within Groups 0.001935 12 0.000161

Total 0.008807 17

135

ตารางท 24 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 2.2 0.733333 0.023333 มถนายน 3 2.4 0.8 0.04 กรกฎาคม 3 2.5 0.833333 0.043333 สงหาคม 3 0.6 0.2 0.01 กนยายน 3 1.2 0.4 0.01 ตลาคม 3 0.9 0.3 0.01

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 1.151111 5 0.230222 10.10732 0.000559 3.105875 Within Groups 0.273333 12 0.022778

Total 1.424444 17

136

ตารางท 25 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ปรมาณแอมโนเนย-ไนโตรเจนในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 0.68 0.226667 0.005433 มถนายน 3 1.53 0.51 0.0079 กรกฎาคม 3 2.88 0.96 0.0012 สงหาคม 3 2.48 0.826667 0.004433 กนยายน 3 2.43 0.81 0.0093 ตลาคม 3 1.63 0.543333 0.000933

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 1.089028 5 0.217806 44.75457 2.38E-07 3.105875 Within Groups 0.0584 12 0.004867

Total 1.147428 17

137

ตารางท 26 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ปรมาณฟอสเฟตทละลายน าในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 0.64 0.213333 0.000633 มถนายน 3 0.78 0.26 0.0001 กรกฎาคม 3 0.49 0.163333 0.000633 สงหาคม 3 0.15 0.05 0.0001 กนยายน 3 0.05 0.016667 3.33E-05 ตลาคม 3 0.19 0.063333 0.000833

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 0.145844 5 0.029169 75.00571 1.25E-08 3.105875 Within Groups 0.004667 12 0.000389

Total 0.150511 17

138

ตารางท 27 การวเคราะหคาความแปรปรวน (Analysis of Variance (ANONA): Single Facter) ของ ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดในสระมรกต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม 2554

SUMMARY Groups Count Sum Average Variance

พฤษภาคม 3 278 92.66667 16296.33 มถนายน 3 4600 1533.333 563333.3 กรกฎาคม 3 1070 356.6667 32033.33 สงหาคม 3 1588 529.3333 290901.3 กนยายน 3 5010 1670 1598700 ตลาคม 3 29 9.666667 37.33333

ANOVA

Source of Variation SS df MS F P-value F crit

Between Groups 7883255 5 1576651 3.781993 0.027414 3.105875 Within Groups 5002603 12 416883.6

Total 12885858 17

ประวตผด าเนนการทดลอง

139

ชอ นายคณน ศรรตน วน เดอน ปเกด 16 กมภาพนธ 2533 ประวตการศกษา ส าเรจการศกษามธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนหนกองวทยาคม ปการศกษา 2550

สถานททสามารถตดตอได 131/9 หม 10 ต. หนองยาว อ. เมอง จ. สระบร 18000 โทร.083-210 1493 E-Mail kanin42@hotmail.com

ชอ นางสาวจารษา สขศร วน เดอน ปเกด 21 เมษายน 2533 ประวตการศกษา ส าเรจการศกษามธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนอมพวนวทยาลย ปการศกษา 2550 สถานททสามารถตดตอได 4 ม. 4 ต. บางคนฑ อ. บางคนฑ จ. สมทรสงคราม 75120

โทร. 081-012 10 91 E-mail jarisa_may@hotmail.com

ชอ นางสาวจฑาทพย หงสกล วน เดอน ปเกด 27 มถนายน 2532 ประวตการศกษา ส าเรจการศกษามธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนรตนราษฎรบ ารง ปการศกษา 2549 สถานททสามารถตดตอได 123 ม.5 ต. ปากแรต อ. บานโปง จ. ราชบร 70110 โทร. 083-309 13 50 E-mail ocean5aum@hotmail.com