A. Rano intrakontinentalno riftovanje

Rude, Samoborska gora

Ljubija

Petrova gora

Trgovska gora

- Fe-Cu-Pb-Zn ležišta

Sideritno±ankeritno-

baritno-

polisulfidna ležišta

(Hidrotermalna,

subterestična, SEDEX)

Samoborska gora

Ljubija, Trgovska gora,

Petrova gora

Petrova gora

• Stijene domaćini: – gornjokarbonski škriljavci, permski

pješčenjaci i konglomerati

• Krovina: – ? (navlačni odnosi) donji trijas,

glineni škriljavci, vapnenci i dolomiti

• Tip rude– SEDEX

• hematitna ležišta (Bukovica)

– Mezotermalna • kvarcno-sideritne žile (Pecka)

• kvarcne žile sa sulfidima

– Epitermalna• baritne i sideritno-baritne žile

(Kijak, Gejkovac)

(prema JURKOVIĆ, 1958)

• Mezotermalna ruda– Fe-zona - sideritske žile, sideritizirani i ankeritizirani vapnenci (Bešlinac)

– Cu-zona - sideritno-halkopiritnie žile (Gradski potok)

– Pb,Zn-zona - sideritno-galenitne žile (Zrinj)

• Epitermalna ruda– sideritne žile s Cu, Pb, Co, Ni sulfidima i sulfosolima

– Baritne žile

Stijene domaćini:

karbonski šejlovi i pješčenjaci

Krovina:

? (navlačni odnosi) trijas,

vapnenci i dolomiti

(prema DEVIDE-NEDELA, 1953;

JURKOVIĆ, 1988)

Trgovska gora

Trgovska i Petrova gora:

Mikrotermometrija

• Trgovska gora (kvarc, mezotermalne žile, Gradski potok, Zrinj, Bešlinac)

– NaCl-H20 sustav ± Mg2+, Fe2+

– S = 1 - 13 tž.% NaCl ekv.

– Th = 95 - 255ºC

– Pad temperature: Bešlinac-Gradski Potok-Zrinj

• Petrova gora (kvarc, mezotermalne žile, Pecka)

– NaCl-CaCl2-H20 sustav

– S = 0 - 26 tž.% NaCl ekv.

– Th = 100 - 200ºC

– IZOTERMALNO MIJEŠANJE(PALINKAŠ, 1988)

Trgovska i Petrova gora: Izluževine fluidnih inkluzija

• > Na+, Ca2+, Mg2+, K+, Cl- → Te

• EVAPORACIJSKI TREND

• <Cl/Br i Na/Br omjeri → 13 – 39% evaporacije morske vode

• Metasomatoza (>Ca; sideritizacija, ankeritizacija)

• Na/K = 120 - 259C → Tzahvaćanja = 130 - 230ºC

• Trgovska gora (mezotermalna zona – pirit, halkopirit, galenit, barit)

– 34SBa = +8,7 i +10,2‰ → permsko more

– 34Ssulfidi = -3,2 – 2,7‰

• Različiti stupanj termičke redukcije morske vode

• Većina parova sulfid-sulfid >T → neravnoteža

• 2 para T pirit-halkopirit = 324C i 375C → ?ravnoteža

• Petrova gora (epitermalna zona – barit; ŠIFTAR, 1984)

– 34SBa = +5,5 - +11,4‰

• +9 do +11‰ → permsko more

Sumporni izotopi

Rude

Samoborska gora

(Šikić i dr., 1978,

Tomljenović, 2003)

Stijene domaćini: permski

pješčenjaci i evaporiti

Krovina: permski evaporiti i

pješčenjaci i trijaske naslage

Tip rude

SEDEX

sideritno-hematitna

ruda i hematitizirani

pješčenjaci

Mezotermalna

sideritno-kvarcno-

polisulfidne žile

Epitermalna

baritno-galenitne žile

(Šinkovec, 1971)

###

########

#

## #

## #

#

##

#

# #

#

#####

#

## #

## #

##

0 50m

300

400

440m n.m.

Lower Triassic beds

Permian sandstones

Permian conglomerates

Permian shales

Permian evaporites

Permian dolostones

Siderite (SEDEX)

Hematite (SEDEX)

Iron-rich sandstone (SEDEX)

Mesothermal ore veins

?

?

?

?

260

Epithermal ore veins

#

•SEDEX – sideritno-hematitna ruda i hematitizirani pješčenjaci

•Mezotermalna – sideritno-kvarcno-polisulfidne žile

•Epitermalna – baritno-galenitne žile

Mezotermalne žile

sulfidi + kvarc

Epitermalne žile s

galenitom i baritom

Mikrotermometrija – mezotermalni kvarc

H O2

CaCl2

NaCl

5

10

15

20

25

30

35

40

45

-52°C

300°

200°

100°

ICE

HALITE

HYDROHALITE

ANTARTICITE

-21.2°C

0.15°C-40°C

-25°C

-20°C

-10°C

Type I (L+V )

Type II (V+L )

Type III (L

±S

±S

±S

A

A

A± )V

• NaCl-CaCl2-H2O sustav

• različiti udio Ca

• Tm ice → S = 5 - 20 wt.% NaCl equ.

• Miješanje fluida

(WILLIAMS-JONES i SAMSON, 1990)

Type I L+V

Type II V+L

Type III L

±S

V

A

±S

±S

A

A±)

L+V V+L

T (C)h

o

S (wt.% NaCl equ.)

Saturation line

Critical line for NaCl-HO system

2

Th (L+V→L) = 75 - 150ºC

Th (V+L→V) = 350 - 450ºC

curenje

miješanje FLUIDA 1 (evoluirani

hidrotermalni fluid) s FLUIDOM 2

(neizmijenjena morska ili meteorska voda)

FLUID 1

FLUID 2

CURENJE

Sumporni izotopi

- Sastav fluida iz kojeg su koprecipitirali barit i galenit– 34Sfluid = 6‰

– R = XSO4/XH2S = 0,5

– miješanje • I) hladnog, sulfatom bogatog

fluida (permska morska voda)

• II) vrućeg, evoluiranog hidrotermalnog fluida

(FIELD i GUSTAFSON, 1976)

– KROVINA (gips)

– SEDEX (gips, barit)

– Mezotermalne žile (pirit, halkopirit, galenit, sfalerit,

barit)

– +9 do +11‰ → permska morska voda– Termalna redukcija sulfata iz morske vode

• Parovi sulfat-sulfid; sulfid-sulfid → neravnotežno

stanje

Izluževine fluidnih inkluzija

• >Na+, Mg2+, Ca2+, K+ i Cl- → Te

• EVAPORACIJSKI TREND– <Cl/Br i Na/Br omjer → 15 – 37% evaporacije morske vode

• Dolomitizacija

• Neki uzorci su neizmijenjeni

• Kationski geotermometri na uzorcima iz mezotermalnih žila (kvarc, siderit)– Na/Li = 135 i 137C → Tformiranja = 130 - 170ºC

(McCAFFERY i dr., 1987; HORITA i dr., 1991; DAVISON i CRISS, 1996)

Do

lom

itiz

acij

a

Evaporitization of Permian seawater>Na , K , Mg , Br , SO

+ + 2+ - 2-

4

Lagoon

Heat flow

Mesothermal

SEDEX

Epithermal

low-salinity fluids

Geneza rudonosnog fluida:

Rudonosni fluid je morska voda, evoluirana tijekom procesa evaporacije i reakcija s okolnim

stijenama

Miješanje hidrotermalnog fluida s neizmijenjenom morskom ili meteorskom vodom

Glavni izvor sulfatnog sumpora je sulfat iz permske morske vode

Sulfidni sumpor nastaje procesima termičke redukcije sulfata iz morske vode

stratabound