1

स�मर पणडरसकसम� औमपरवरर

(глава 3, отрывок) Притча о горящем доме.

puN]arIka n - белый лотос; aupamya п - подобие, сходство, сравнение; parivarta m - вращение, промежуток времени, год, перемена; раздел, глава книги;

एरमप� भगरानापषममव शाप पसमवदरोचव� AyuXmant - долгоживущий, долговечный, почтенный (в обращении к царю или почитаемому лицу);

ननप व मा शाप पस कररमराााव था नानािभिनहारिनददशिरिरवहवपरारिनदशरनामररिनणिनपारशाकनारनािवमप�ाना स�राना नानावानराशानामाश िर�दनरा वथागवोऽहरन� समिसरप�ो वम� दशिव।

abhinirhAra buddh. m - достижение, выполнение, совершение; осуществление; постижение; nirdeSa buddh.m - объяснение, разъяснение; nidarSana buddh. n - показ, демонстрация, проявление; ArambaNa buddh. n - основа, основание

nirukti buddh. f - объяснение, разъяснение, истолкование; upAyakauSalya (upAya-kauSalya) n buddh.- искусство уловок; adhimukta buddh. - жаждущий ч.-л., интересующийся ч.-л. (мирским); dhAtu m - элемент, составная часть; buddh. психо-физические составные элементы личности; мощи,

реликвия; мир, вид существования; ASaya buddh.m - намерение, умысел, желание; основа, основание, местопребывание; склонность,

предпочтение; tathAgata - "Татхагата"; поступающий так, ведущий себя подобным образом; Будда Шакьямуни;

последователи Будды; arhant - заслуживающий, достойный; т - уважаемое лицо, знаменитость; samyak-saMbuddha - достигший полного просветления; √deSaya buddh. - учить, сообщать; показывать;

इमामरानप�ा समिसरोिवमाा सररवमरदशनािभर�िवस�रानमर समादािव। Arabhya buddh. abs. - ссылаясь на к.-л., имеющий отношение к к.-л.; deSanA buddh. f - проповедь, поучение, наставление; sam-A√dApaya buddh. - побуждать к ч.-л., принуждать, способствовать;

अि वप खलप पनर शाप पस औम व रपषािम अस कराथरस भकसा मासा सदशरनाथरम�। saMdarSana n - явление; проявление, выражение; рассмотрение, показ; bhUyasyA mAtrayA buddh. In. adv. - в наибольшей мере, в большой степени;

वनरस हवोर? उमा इह एरना िरज पणा भािवसाथरमााानिमव upamA f - сравнение; сходство, подобие; ekatya buddh. - некоторый, кто-нибудь;

व�थाि नाम शाप पस इह साव� र�समििदर �ाम रा नग रा िनगम रा ानद रा ानद�दश रा ा� रा ाावामा रा

tad-yathA-api nAma buddh. adv. - так, как если бы; nigama m - город; janapada m - страна, земля, государство; rAX[ra т, п - государство, страна; rAjadhAnI (rAja-dhAnI) f - столица;

गहिवा�र� र�ो महालरोऽावडवरोऽनप�ा� आ�ो महावनो महाभोगर। mahallaka buddh. - старый, старший; abhyatIta (p.p. от abhi-ati√i) - прошедший, минувший; мертвый;

2

मह�ास िनरशन भरदपिचव च िरसवडर� च िचरव च ाडर� च �ोरार सारा रा चवपरा� रा �ाना रा �ािरशवानामारासर।

niveSana n - дом, жилище;

एर�ा च वि�रशन भरव�। वरसछ� च भरव�। िरगिलव�ासाद च भरव�। किवसवमभमकल च भरव�।

vi√gal I P. - течь; падать, рушиться; трескаться; prAsAda m - терраса; верхний этаж высокого здания, большое каменное здание, храм; stambha m - столб, колонная; опора;

सशडरररपरकलन च भरव�। saMSIrNa (p.p. от saM√Sṝ) - разрушенный, разбитый; ku]ya n - стена; ka[a - циновка, перегородка; lepana n - штукатурка; мазь, притирание;

व� सहसकर महवाि�सरमवन सरराादप सराररमव िनरशन �दड� भरव�। skandha т – плечо; ствол дерева, толстая ветвь; раздел, глава; масса, большое количество; пять

объектов чувств; пять составных элементов бытия, пять причинно обусловленных компонентов всего сущего;

sarvAvant - полный, целый, весь; pra√dIp IV Ā. - сиять, сверкать; гореть, пылать; загораться;

वस च पणस रहरर रपमारार सपर � रा दश रा �रशिवरार। kumAraka - молодой; т мальчик, юноша;

स च पणसवसमाि�रशनाद� रिह�नगरवर साव� अथ खलप शाप पस स पणसव सरर िनरशन महवाि�सरमवन सममवाव� स�जरिलव दषरा भडव�स�व उि��िच�ो भरव�

samantAt adv.- отовсюду, со всех сторон; √tras (I P., p.p. trasta) - дрожать, бояться; ud√vij (VI Ā., p.p. udvigna) - бояться, дрожать, испытывать ужас;

एर चानपिरिचमवव�-�िवरलोऽहमनन महवाि�सरमवनाससोऽपद�वर pratibala - равный, подобный (по силе), способный на ч.-л.;

िक�मर सरिसवना असमाद� गहादादड�ाद� �ार िनगरमवप िनवारिरवपम�। nir√dhāv I P. - выбегать;

अि वप इम ममकर पसा रालरार रपमारा अिसम�र िनरशन आदड� वकसवकर ��णनरक र ��णिमव मिमव पचािमव,

krI]anaka т - игрушка; п игра; paricAraya (caus. от pari√car) buddh. - развлекаться, забавляться, веселиться;

इम चागामादड� न ाानिमव न रपधमव न िरदिमव न चविमव नो�गमा�मव, सवपमाना अपनन महवाि�सरमवन महवा च दपरखसरमवन सार समाना न दपरख मनिस रप ररिमव, नाि िनगरमनमनिसरामपनादिमव

manasi √kar - помнить; размышлять, обдумывать;

स च शाप पस पणो रलरान� भरद� रा�रिलरर। स एरमनपिरिचमवव�-अहमिसम रलरान� रा�रिलरि। �रह सरारिनमान� रपमारानरिणिनरा उनससगनादा असमाद� गहाि�गरमम�।

√piN]aya - скатывать в шар; собирать, соединять; utsaWga m - колени; объятие; объединение;

3

स पनरमनपिरिचमवव�-इद खलप िनरशनमर�रश सरव�ामर। रपमारािलाि�ला रालाावडाि। मा हकर प�मपर।

capala - подвижный; непостоянный, переменчивый caVcala - подвижный, непостоянный, ветреный; bAlajAtIya (bAla-jAtIya) - детский, незрелый, ребячливый, несерьезный, глупый; mA haiva (mA ha-eva) + opt., fut., praes. - выражение опасений и страхов, неуверенности в будущем;

वऽनन महवाि�सरमवनाननसनमा�न�। anaya m - несчастье, беда;

�कनमहमवान� सचोदम�। saM√codaya (caus. от saM√cud) - подгонять, торопить;

इिव �िवसाा वान� रपमारानाममसव सम-आगचछव भरमवर रपमारार िनगरचछव। pratisaMkhyAya buddh. abs. - решив, обдумав ч.-л.; A√mantraya Ā. - обращаться, окликать, звать; bhavant buddh. - уважаемый, почтенный;

आदड�िमद गह महवा अि�सरमवन। मा हकरासकर सरदऽनन महवाि�सरमवन व�थ, अननसनमानसथ। अथ खलप व रपमारा एर वस िहवरामस पणस व�ािव नाररपधमव नोि�ािमव नोनससिमव न सससिमव न ससासमा�मव, न िरिचमविमव न िनवाररिमव

ut√tras I P. - дрожать, бояться; saMtrAsa m - страх, ужас перед ч.-л.;

नाि ाानिमव न िराानिमव �रमवदादड� नामिव। अमस वन वनकर वारिमव िरवारिमव, पनर पनि व िवमरलोरिमव। वनरस हवोर? थाडद रालभारनराव�

bAlabhAva (bAla-bhAva) m - детство, незрелость; невежество, неосведомленность;

अथ खलप स पण एरमनपिरिचमवव� आदड�िमद िनरशन महवाि�सरमवन स�दड�म�। मा हकराह चम च रपमारा इहकरानन महावाि�सरमवन अननसनमानसामह। �रहमपारशानमान� रपमारान� असमाद� गहाि�ष�ामम�। स च पणसवा रपमारारामाशजो भरव�, अिवमप�� च िराानडाव�।

ASaya m - место, место жительства, buddh. намерение, умысел, желание; основа, основание, местопребывание; склонность, предпочтение;

adhimukti buddh. f. - наклонность, предпочтение; привязанность;

वा च रपमारारामनरिरवामनरािन ��णनरािन भरप�रिरवािन च मरडरानडािन रामवािन ि�ािर मनआािन, वािन च दपलरभािन भरपर

ramaNIyaka buddh. - красивый, прекрасный, привлекательный, очаровательный, прелестный; manaApa buddh. - пленяющий разум; очаровательный, прелестный;

अथ खलप स पणसवा रपमारारामाश ाानसवान� रपमारानवदरोचव� ािन वािन रपमारा पषमार ��णनरािन मरडरामािाररभपवािन,

AScarya - чудесный, удивительный; п чудо, изумление, удивление;

ामलाभाव� सवपथ, नानाररारिन र��राािर। prakAra m - вид, сорт;

व�था गोथरामाथरािन मगथरािन।

4

ािन भरवािमािन रामवािन ि�ािर मनआािन। वािन च मा सरारिर रिह�नरशन�ा सथािवािन पषमार ��णनहवोर। आगचछमवप भरमवो िनवाररमनरसमाि�रशनाव�। अह रो स स नाथ� न �ोान भिरषिव, वसमक वसमक वन�दासािम।

prayojana m - побуждение, основание, причина; цель, намерение; нужда в ч.-л., спрос на ч.-л.;

आगचछव शड� वा रारम�, िनवाररव। अथ खलप व रपमारासवा ��णनराना मरडराना थिपसवाना थासरिावानािमाना रामवाना ि�ारा मनआाना नामवािन �पनरा

saMkalpita (p.p. caus. от saM√kalpaya) - устремленный; nAmadheya (nAma-dheya) n - название, имя; обряд наречения;

वसमादादड�ादगााव� िक�मराावरडार रलरवा ारन अमोमम�वडकमारार रर �थम रर �थमविमनमोम सघप�वराासवसमादादड�ादगााव� िक�मर िनवारिरवार

saM√gha[[ I Ā. - толкать, тереть, ударять;

अथ स पणर कमसरिसवना वान� रपमारान� िनगरवान� दषरा अभ�ा�ािनिव िर�दनरा आराश �ामचनर उिरर �डिव�ामो�ाावो िनणादानो िरगवनडररोऽभ�ा�ो भरव�।

catvara т - перекресток, четырехугольная площадь, куда сходятся пути; prAmodya buddh. n - радость; nirupAdAna buddh.- беспечальный, не скорбящий; nIvaraNa buddh. n - беспокойство, волнение, тревога;

अथ खलप व रपमारा न स िवा वनोस�मप � उस�मकर रद पर upasaM√kram buddh. - подходить, приближаться; наступать, нападать;

दिह नसवाव वािन िरिरवािन ��णनरािन मरडािन। व�था-गोथरामाथरािन मगथरािन। अथ खलप शाप पस स पणसवा सरराना पसारा रावारस�ान� गोथरानरानप�चछव�

anupra√yam (I P. anuprayacchati) buddh. - дать, подарить;

स��मान� सर�दरान� स�रिसररडाालािभ�लिमरवानप�ान� �गहडवानािाररभपव�ालरवान� �दामरवशोभान� पषमााालरवासवकिलरागोिररासवरान� दकषक�नासवडरारनपभवो लोिहवोवानान� ावकर �ाण कर शड�ारकग�रक�िावान� र� पणपगहडवान�।

kiWkiNi f - маленький колокольчик; pra√lamb I Ā. - свисать, висеть, спускаться; uccA buddh. - высокий; adv. высоко, вверх; pragRhIta buddh. - высокий; dAma n - лента, тесьма, шнур; гирлянда; tUlikA f - хлопок; goNikA f - шерстяное покрывало с длинным ворсом; staraNa п - покрытие, растягивание, разбрасывание; dUXya n - хлопчатобумажная ткань, одежда; pa[a m - ткань, материя; платье; pratyAstRta (p.p., глагола pratyA√star не зафиксированно) buddh.- покрытый, устланный; lohita - красный; п металл, медь, кровь; upadhAna п – подушка; prapAN]ara buddh. - очень белый;

सरकामवान� गोथरानर रावरलारस�ानरररारनरिरवानरक रस दारस द�ाव�। vaijayanta m - знамя, флаг; знамя Индры, дворец Индры;

5

dAraka m - мальчик, ребенок;

वनरस हवोर? वथा िह शाप पस स पण आ�ि भरममहावनि �भकवरो�ागाि। koX[hAgAra (koX[ha-agAra) n - склад, кладовая;

स एर ममव-अल म एा रपमाराराममकारनकदर�कपिव। वनरस हवोर? सरर एरकव रपमारा ममकर पसार, सरद च म ि�ा मनआार। सिर�मव च म इमामरािर महाानािन।

saM√vid (saMvidyate) buddh. - есть, быть в наличии; सम च मकव रपमारार सरद िचमविवना न िरमम�।

viXama - неравный, неодинаковый; неровный; трудный; враждебный;

अहमि र�रोशरो�ागार। koSa n - сундук, шкаф; словарь; кладовая, сокровищница;

सररस�रानामपहिममामरािर महाानािन द�ाम�, �रमसग पनर सरराना पसाराम�। व च दारासविसमन� सम व प महाानषरिभण� आिाररभपव�ा�ा भरपर। व�नर ममस शाप पस मा हकर वस पणस मारादर साव�

mRXA adv. обманчиво, напрасно; mRXA √man - считать неверным, обманчивым;

न वा दारारा कर� सडिर ानामपदशरिनरा िानसरदा महाानामर द�ािन, उदाानामर द�ािन? upa√darSaya - показывать, выражать; buddh. обещать, предсказывать; udAra m - возвышенный, благородный, прекрасный, прелестный;

शाप पस आह-न �वद� भगरन�, न �वव� सपगव। sugata - мирно ушедший, почтенный; buddh. достигший блаженства; m наставник, Будда;

अननकर वारद� भगरन� रारन स पणो न मारादड भरद� �न पणरोारशान व दारासवसमादादड�ाद� गहाि�षरािसवार, ाडिरवन च अिभचछा�दवार।

niX√kAs - уходить, уводить прочь; abhi√cchAdaya buddh. - дарить (+In.);

वनरस हवोर? आनमभार�िवलमभनकर भगरन� सरर��णनरािन लावािन भरिमव। AtmabhAva (Atma-bhAva) m buddh.- тело; pratilambha m - достижение, приобретение, получение; постижение;

�ि वारद� भगरन� स पणसवा रपमारारामरथमि न द�ाव� वथाि वारद� भगरन� स पणो न मारादड भरव�। वनरस हवोर? वथा िह भगरसवन पणर कररमर एरमनपिरिचिमववम� उारशान अहिममान� रपमारासवसमाममहवो दपरखसरमवाव� पमोचिषामडिव। अननाि भगरन� ारर वस पणस न मारादो भरव�।

paryAya buddh. m - предрасположенность, склонность, намерение; путь, способ, средство; образ действия; вид, сорт;

रर पनरारदो �न पणर �भकवरोशरो�ागामसवडिव रनरा kaH punar vAdaH buddh. - не говоря уже о том, что...;

पसि�वामर मममानन �ाघमाननकरररारमरानािन द�ािन, दपव महाानािन। priyatA f - глубокое расположение, любовь, симпатия; √SlAgh I Ā. - хвалить, льстить; buddh. выманивать, добиваться ч.-л. с помощью уговоров и лести;

नािसव भगरसवस पणस मारादर एरमप� भगरानापषममव शाप पसमवदरोचव�

6

सावप सावप शाप पस। एरमवचछाप पस, एरमवद� था रदिस। एरमर शाप पस वथागवोऽहरन� समिसरप�र सररभिरिनर�र सर��रोाासोसगरदपरखदमरनसािर�ामवरावमिसविमकलररनाहार सरदर सर� सररथा िर�मप�र।

vi-ni√vart I Ā. - исчезать, прекращать, устранять; upadrava т - несчастье, горе, печаль; немощь, дряхлость; upAyAsa buddh. - раздражение, возбуждение, беспокойство, тревога, волнение, смятение; upasarga т - несчастье; daurmanasya п - расстройство, уныние, отчаяние, упадок духа; грусть, тоска; timira т, п - мрак, темнота; pa[ala п - оболочка, покров, крыша; сгусток; масса, множество; paryavanAha т - оболочка, покров; зарастание; vi-pra√muc VI P. - освобождаться, быть свободным; ослаблять, сбрасывать;

वथागवो जानरलरकशा�ारिरररप�वमरसममरागव ऋि�रलनािवरलराालोरिवा, vaiSAradya m - ученость, эрудиция в ч.-л. (+Loc.); buddh. уверенность, решительность, бесстрашие; bala n - сила; мужество; власть; военные силы, войско; buddh. десять особых сил или особых умений

Будды: знать (1) что правильно и неправильно; (2) последствия той или иной кармы; (3) о том, что желают живые существа и в чем они находят удовлетворение; (4) истинную сущность всех вещей и явлений; (5) уровень способностей того или иного существа; (6) конечный результат всех деяний; (7) всевозможные способы сосредоточения; (8) прежние перерождения, а также беспредельное осознание (абхиджня); помимо этого (9) исчерпывающее знание всего благодаря сверхъестественному видению; (10) способность быть непогрешимым.

Rddhi f buddh. - сверхъестественная, магическая сила AveNika buddh.- особенный, отдельный, специфический, своеобразный, необычный; samanvAgata buddh.- наделенный, снабженный; сопровожденный;

महोारशाजानमािमवा�ा�ो महाराणिररोऽपिख�मानसो िहवकड अनपरमरर। pAramitA f - переход на другой берег, совершенное достижение, совершенная добродетель,

совершенство в ч.-л.; kAruNika - сострадательный; aparikhinna buddh.- неутомимый; anukampaka - сочувствующий, жалеющий к.-л., сострадающий к.-л.;

स सकवावपर महवा दपरखदमरनससरमवन आदड�ाडररकलशरिनरशनसदश उन�व स�राना ाािवाानािवमरशोरपदरदपरखदमरनसोाासािर�ामवरावमिसविमकलररनाह�िव�ाना ाग� मोहपमोचनहवोनप�ाा समिसरोव समादानहवोर।

ut√pad (IV P., p.p. utpanna) - размышлять, приходить на ум, возникать в уме; parideva т - плач, жалоба, стенание; samAdApana п buddh. - побуждение к ч.-л.;

स उन�र समानर शिव स�रान� द�वर चमानासवपमानान� पवपमानान� √pac pass. budh. - жариться (в аду); мучиться, страдать;

ाािवाानािवमरशोरपदरदपरखदमरनसोाासकर, पभोगिनिम� च रामहवपिनदान च अनरािरवािन दपरखािन �ननपभरिमव।

nidAna n - причина, основание; мотив, побуждение; praty-anu√bhU I P. buddh.- испытывать, чувствовать, переносить;

7

द वा�मर च दििनदान प�हिनदान साािर नरिवर�ोिनमलोरषरनरिरवािन दपरखािन �ननपभिरषिमव।

dRX[adhArmika (dRX[a-dhArmika) - принадлежащий этой жизни, принадлежащий данному миру; paryeX[i f buddh. - стремление, поиск ч.-л.; sAmparAyika - будущий;

दरमनपषदापरमिनसोगिमिरनाभािररािन च दपरखािन �ननपभरिमव। vinAbhAvika buddh. - соединенный с потерями и лишениями;

वसकर च दपरखसरमव परवरमानार ��णिमव ममव पचािमव नोनससिमव न सससिमव न ससासमा�मव न रपधमव न चविमव नोि�ािमव न िनरसर दमव।

niHsaraNa n - выход, конец, средство против ч.-л.;

वसकर च आदड�ागासदश सकवावपरऽिभमिमव, वन वनकर िरवारिमव। वन च महवा दपरखसरमवन अााहवा न दपरखमनिसरासजामपनादिमव

saMjVA f - понимание, осознание; идея, концепция;

वस शाप पस वथागव एर शिव-अह खारा स�राना िवा। मा �व स�रा असमादराममहवो दपरखसरमवाव� पमोचिवनार, मा चका स�रानाम�ममिचमन रप�जानसपख दावनम�, नकव स�रार ��िणषिमव िमषिमव पचािषिमव, िर��िणवािन च रपषिमव वस शाप पस वथागव एर शिव-सचदह जानरलोऽसमडिव रनरा ऋि�रलोऽसमडिव रनरा

sacet buddh. - если; иначе, или же, иным способом;

अनपानका स�राना वथागवजानरलरकशा�ािन स�ारम�, saW√SrAvaya (caus. от saW√Sru) - провозглашать, объявлять; рассказывать, сообщать;

नकव स�रा एिभवरम��नारपर। वनरस हवोर? nir√yA II P. - выходить;

अधरिसवा �मड स�रार �सप रामगपरप सकवावपरनाम�। adhy-ava√sA (adhi-ava-√sA IV P., p.p. adhyavasita) - оканчивать, заканчивать; buddh. p.p. привязанный,

захваченный, желающий ч.-л.; kAmaguNa (kAma-guNa) buddh. - объекты пяти чувств;

अपमप�ा ाािवाानािवमरशोरपदरदपरखदमरनसोाासार। द�मव चमव वपमव पवपमव। अिनवारिरवा�कवावपरादादड�ाडररकलशरिनरशनसदशाव� रथमव रप�जान पभोनसमव?

pari√budh IV P. buddh. - понимать;

वस शाप पस वथागवो व�थाि नाम स पणो रा�रिलरर सथािनरा रा�रलम�, sthApayitvA (sthApetvA) - caus. abs. от √sthA buddh. - оставив в стороне, кроме, за исключением;

उारशान वान� रपमारासवसमादादड�ादगााि�षरासव� िनषरासिनरा स वा िादपदाािर महाानािन द�ाव�, एरमर शाप पस वथागवोऽपहरन� समिसरप�सवथागवजानरलरकशा�सममरागवर सथािनरा वथागवजानरलरकशा�म� उारशाजाननादड�ाडररकलशरिनरशनसदशाव� सकवावपराव� स�राना िनषरासनहवो�डिर ानामपदशरिव �दद �ाररान �नररप�ान रोिवस�रानिमिव।

upa√darSaya buddh.- предсказывать, обещать; показывать; SrAvaka buddh. m - ученик, последователь Будды; в махаянских текстах так часто назвывали

последователей Тхеравады;

8

pratyeka - единственный, отдельный, обособленный; pratyekabuddha buddh.- "просветленный для себя одного"; тот, кто достиг просветления и живет

обособленно, не делится ни с кем своими знаниями;

िसिभि ानकर स�राालोभिव, एर चका रदिव √lobhaya (caus. от √lubh) - притягивать, увлекать, очаровывать; смущать, сбивать с толку;

मा भरमवोऽिसम�ादड�ागासदश सकवावपरऽिभमधर हडन प शादगमवससशदप। अस िह क सकवावपरऽिभवार �रामगपरसहगवा वषरा द�थ वपथ पवपथ।

sahagata - идущий вместе с к.-л. или ч.-л.; сопровождаемый, связанный, соединенный;

िनवाररधरमसमाव� सकवावपराव�। सडिर ानामनप�ापसथ �दद �ाररान �नररप�ान रोिवस�रानिमिव। अह रोऽस सथान �िवभकर। अह रो दासामवािन सडिर ानािन।

pratibhU m - уверенность, поручительство, гарантия; поручитель;

अिभपजधर सकवावपराि�रसरहवोर। abhi√yuj IV U. buddh. - запрягать, применять, употреблять;

एर चकवाालोभािम-एवािन भोर स�रा नािन आारिर च आर�शसवािन च महामरडरसममरागवािन च। अररमवकभररमवर ��िणषथ िमषथ पचािषथ।

akRpaNam adv. - весело, без печали;

इिम�रलरोधसगधानिरमोकसमािवसमाि�िभि महव� �व �ननपभिरषथ। indriya buddh. n - пять способностей, соответствующие пяти силам (bala): SraddhA, vIrya, smRti,

samAdhi, prajVA

bodhyaWga (bodhy-aWga) buddh. m, n - составные части просветления, обычно их семь: smRti,

dharmapravicaya, vIrya, prIti, praSrabdhi (prasrabdhi), samAdhi, upekXA;

vimokXa т - спасение, освобождение; buddh. три метода освобождения: SunyatA - пустота, animitta - беспричинность, apraNihita - непривязанность, свобода от желаний и стремлений);

samAdhi т - глубокое сосредоточение, самадхи (заключительная ступень глубокой медитации); внимательность, приведение в исполнение, религиозное подвижничество, благоговение,благочестие,

samApatti f - встреча, достижение, исполнение, окончание ч.-л.; вид медитации;

महवा च सपखसमनसन सममरागवा भिरषथ saumanasya - радующий; п радость, жизнерадостность; удовлетворенность;

वस शाप पस स�रार िणवाावडा भरिमव, व वथागवस लोरिवपिभ��विमव। paN]itajAtIya (paN]ita-jAtIya) - умный, мудрый, ученый; abhi-Srad√dhA buddh. - верить;

अिभ��िवनरा च वथागवशासनऽिभपजमव उ�ोगमा�मव। वस रिचव� स�रा घो�रानपगमनमारासकमारा आनमपिनराररहवोिवपारसनानपरोवा वथागवशासनऽिभपजमव।

ghoXa m - звук, шум; buddh. воззвание, провозглашение, объявление; A√kAWkX I U. - стремиться, желать; anubodha m - восприятие, познание;

व उचमव �ाररानमारासकमारार सकवावपराि�वाररिमव। व�थाि नाम वसमादादड�ादगाादमव दारा मगथमारासकमारा िनवारिरवार। अम स�रा अनाचारर जान दमशमथमारासकमारा आनमपिनराररहवोहदवप�नानपरोवा वथागवशासनऽिभपजमव,

pratyaya т buddh. - причина, основание;

व उचमव �नररप�ानमारासकमारा�कवावपराि�वाररिमव।

9

व�थाि नाम वसमादादड�ादगाादमव दारा अाथमारसकमारा िनवारिरवार। अ पनर स�रार सररजजान रप�जान सरभकजानमनाचारर जानमारासकमारा र�ानिहवा र�ानसपखा लोरानपरमाक महवो ानरासाथार िहवा सपखा दराना च मनपषारा च सररस�रपिनराररहवोसवथागवजानरलरकशा�ानपरोवा वथागवशासनऽिभपजमव।

kAya m - тело; buddh. группа, собрание, совокупность, большое количество;

व उचमव महाानमारासकमारा�कवावपराि�वाररिमव। वन रारनोचमव रोिवस�रा महास�रा इिव। व�थाि नाम वसमादादड�ादगाादमव दारा गोथमारासकमारा िनवारिरवार। व�थाि नाम शाप पस स पणसवान� रपमारासवसमादादड�ादगााि�वारिरवान� दषरा कमसरिसवाा पमप�ानभ�ा�ािनिव िर�दनरा आनमान च महावन िर�दनरा वा दारारामरमर ानमपदामनप�चछव�, एरमर शाप पस वथागवोऽपहरन� समिसरप�ो दा शिव अनरार स�ररोकड�कवावपराव� पमप�ा दपरखभभकरो�रपमप�ासवथागवशासन�ार िनवारिरवार पमप�ार सररभो�ररामवााो िनररिवसपख�ा�ार ।

bhairava - ужасный;

वानवान� शाप पस विसमन� सम वथागवोऽहरन� समिसरप�र �भकवो महाजानरलरकशा�रोश इिव िर�दनरा सरद चकव ममकर पसा इिव जानरा रप�ाननकर वान� स�रान� पिनरारिव।

parinirvApaya - приводить к полному освобождению\к окончательной нирване;

न च रसिचव� स�रस �नािनमर पिनरारर रदिव। pratyAtmika buddh.- собственный, личный, индивидуальный; parinirvANa buddh. n - окончательная полная нирвана;

सरा�ि वान� स�रासवथागवपिनराररन महापिनराररन पिनरारिव। चाि व शाप पस स�रा�कवावपराव� पमप�ा भरिमव, वा वथागवो धानिरमोकसमािवसमा�डाारिर मसपखािन ��णनरािन मरडरािन ददािव, सरारवामरररारिन। व�थाि नाम शाप पस वस पणस न मारादो भरव�, न सडिर ानामपदशरिनरा वा रपमारारामरमर महाान सरदा द� स��म सरारलरािरभकिवमररररमर उदाानमर सरदाम�ानमर द� भरव�। एरमर शाप पस वथागवोऽपहरन� समिसरप�ो न मारादड भरिव, न कररमपारशान सडिर ानामपदशरिनरा िाममहााननकर स�रान� पिनरारिव। वनरस हवोर? वथागवो िह शाप पस �भकवजानरलरकशा�रोशरो�ागासममरागवर �िवरलर सररस�राना सररजजानसहगव वमरमपदशरिवपम�। अननाि शाप पस ार रकर र�दवनम�, था उारशाजानािभिनहार कसवथागव एरमर महाान दशिव

abhinirhAra buddh. m - достижение, выполнение, совершение; осуществление; постижение;

अथ खलप भगरासवसा रलाािममा गाथा अभाव gAthA f - песня, стих, метрическая часть буддийской сутры; название стихотворного размера;

था िह पणस भरदगा ाडर� महमव च सपदपररल च। agAra m, n - дом;

10

िरशडरर �ासादप वथा भरव सवमभाि मकलप भरप किवरार३९ viSIrNa (p.p. от vi√Sṝ) - разрушенный, разбитый; pUtika - грязный, гнилой, вонючий;

गराकहमार गिलवकरदशा िरशडरर रप रकलन च। √gal I P. - капать, течь; исчезать, погибать; gavAkXa (gava-akXa) m - круглое окно, отдушина, вентиляционное отверстие; harmya n, harmyA f - дом, дворец, крепость; домашний очаг;

ाडरपर �र�ोरववर�दर च वरचछद सररव ओवमवम�४० vedikA f buddh. - карниз, навес, перекрытие; перила, поручни; uddhRta (p.p. от ud√har) - поднятый, вырванный с корнем, сломанный, оборванный; chada m - покрытие, покров, оболочка; лист, крыло; opat=ava√pat;

शवान �ान अनकनराना आरासप सो वस भरव �ािरनाम�। anUnaka - полный, целый, весь; не меньше чем (+Abl.); AvAsa m - жилище, местопребывание;

र�िन चा िनषरप कसरकािन उ�ा करारिन ापगपिपसवािन४१ niXku[a n buddh. - маленькая комната; saMka[a - узкий, тесный, маленький, опасный; п тесный проход, ущелье, трудность, опасность; uccAra m - экскременты, фекалии;

गोानसड िरगिलव वस सरार रपाि िभ�डि वथकर �सवार। gopAnasI f - стропила, каркас крыши; vi√gal I P. - сваливаться, падать, растекаться; bhitti f - стена, перегородка; мат, циновка; √sraMs (I Ā. p.p. srasta) - падать, ослабевать, тонуть; р.р. опустившийся, ослабленный;

ग�ार रो�ो िनरसिमव वस ाारवोलकर वथामिकरर४२ pArAvata m - голубь;

आशडिरा दाणर वस सिमव दश�दशप महािरो�ार। ASIviXa m - ядовитая змея; dAruNa - твердый, суровый, жестокий, грубый;

िरिचिसरा रििरमकिराि िरिरवान आरासप सपदप �ािरनाम�४३ vicitrika - различные, всех видов; vRScika m - скорпион, тарантул;

दश च दश अमनपष भको उ�ा��ारिरनािशव च। amanuXya - нечеловеческий; т дух, демон; prasrAva т - моча;

रिमर�कख�ोवर कपव च ािभर शगालकि िनना�दव च४४ kRmi т - червь, насекомое; kI[a т - червь, насекомое; khadyota(ka) т - светлячок; ni√nAdaya caus. - звучать, шуметь;

भणणरा दाणरा वस सिमव मनपषरपरािन च भकमवर। bheruN]aka т - шакал, волк, гиена; kuNapa п - труп, падаль, мертвечина;

वा च िनाररप �वडकमारार ाानार शगालाि रसमननर४५ niryANa n - выход, уход, исчезновение;

व दपररला िनन कपवािभभकवा दशप दशप िरखादमानार। रलह रोमवाि िननादिमव सपभकर वरगहमरम�४६

11

सप�िच�ा ि रसिमव का मनपषरपरािन िरर�मानार। vi√ka]]h I Ā. buddh. - рвать, раздирать;

दशप दशप रसिमव वस शवादड गोनसराि नालार४७ SatApadI f - многоножка, сороконожка; gonasaka, goNasaka т - вид большой змеи ("коровий нос"); vyAla т - змея, хищник;

दशप दशप च िनिकिमव व ोवरामालनािन रनरा। ni√kXip VI P. - опускать; считать, полагать; potaka m - детеныш;

मसवािन मसवािन च वािन वा व क भको पभकिमव४८ ny√as IV P. - бросать, складывать, передавать;

दा च व क भरिमव व�ार स�र खा�दनर सप�िच�ार। स�रमासकर पव�गासार रलह वदा वस रोिमव वड�म�४९ िरधरसवलनप रसिमव वस रप मभाणरा दार�िच�ार।

vi√dhvaMs (I Ā., p.p. dhvasta) - распадаться на куски; погибать; разрушаться; layana п - дом, место отдыха, небольшая комната, келья; kumbhAN]a(ka) т - злой дух;

िरविसवमासासवथ हसवमासा ि�हसवमासामनपच�मिमव५० vitasti f - пядь (расстояние между вытянутыми в ширину большим пальцем и мизинцем); anu-caM√kram (int. от anu√kram, buddh.) P. - бродить где-либо;

व चाि ाानामपग� ादकण�ानरामरनर वथकर भकम। uttAnaka buddh.- лежащий на спине, поднятый кверху;

�डरासप चोनड िरभनसरमवो नारावमवि मिमव वस५१ vi√bhartsaya buddh.- грозить, запугивать, пугать, угрожать vy-A√bAdhaya buddh.- притеснять, ранить, повреждать, причинять вред;

ना�ाि रषराि वथकर दपररला उ�ा महमवाि रसिमव �वार। िाघिनसवा भोान मागरमारा आवरसर �िमदप वस वस५२

jighatsita (p.p.des. от √ghas) - голодный; krand I U. - кричать, звучать;

सकचडमपखा गोरमपखाि रिचव� मनपषमासासवथ ाानमासार। sUcI f - игла, колючка, тычинка; goNa n - бык, вол;

�र�रररशाि रोिमव शादमाहावषरापद�मानार५३ prakIrNa (p.p. от pra√kar VI P.) - рассеянный, смешанный, спутанный (о волосах);

चवप�दश चास िरलोरिमव गराकउालोरनरिह िननम�। ullokanaka buddh. - окно;

व क �वाि िशाचराि ग�ाि आहा गरमारार५४ gaveX (gava√iX) I Ā. - искать (букв. разыскивать коров);

एवादश भकरप वद� गह भरव� महमवमप� च सपदपररल च। िराार िभनरण भकर च पणस एरस प�ह भरव�५५

vijarjara - гибнущий, гниющий, слабый, хрупкий, разломанный; bhitvara - разрушенный, сломанный, разбитый; parigraha т - занятие, попечение; взятие, принятие; собственность, имущество;

स च रा�वर सान पणो गहस िनरशन व� भरन�दड�म�।

12

bahyatas adv. - снаружи ч.-л. (+Gen, Abl.);

सहसा सममवन चवप�दश च जरालासह�कर पदडपमानम�५६ sahasA adv. - внезапно, неожиданно, немедленно, быстро, вдруг, тотчас же; samantena adv.- вокруг, со всех сторон; jvAlA f - огонь, пламя; свет, блеск;

रशाि दािर च अि�वािवार रोिमव शाद गपणर सपभकरम�। vaMSa m - род, семья, потомство; множество, совокупность; dAru n - дерево, древесина; guruka buddh. - важный, тяжелый, серьезный;

�दड� सवमभाि वथकर िभ�ो काि �वाि मपचिमव नादम�५७ जरालकिवा ग�शवाि भकर रप मभाणरार �ोमपखा �मिमव।

√uX (I Ā., p.p. uXita, oXita) - гореть, уничтожать, губить; proX[a (p.p. от pra√uX гореть) - сгоревший, сожженный;

सममववो नालशवाि वस नदिमव �ोशिमव च द�मानार५८ samantatas adv.- отовсюду, со всех сторон (+Gen.);

िशाचरासवस र� �मिमव सवािवा अि�न ममद पार। दमविह ापकनर व अममम णिवर िस�िमव च द�मानार५९

√pa[ X U. - раскалывать, раздирать, пронзать;

भणणरार रालगवाि वस खादिमव स�राि व अमममम�। kAlagata (kAla-gata) - мертвый;

उ�ा द�नमनोजगमवर �राव लो�र चवप�दशासप६० manojVa - приятный, прекрасный; pra√vA II P. - дуть, пахнуть;

शवादडो �लामानार रप मभाणरासवार पभकिमव। prapalAy (pra-palA-√ay) I Ā. – бежать;

�दड�रशाि �मिमव �वार कपवा दाहन च द�मानार६१ dAha m - жжение, гоение, зной, жара;

एवादश भकर वि�रशन जरालासह�क�ह िरिनिि�र। vi-niS√car I P. - выходить, выступать вперед;

पणि सो वस गहस सरामड �ािसम असथािस िरशमानर६२ शरोिव चास सरर अस पसाम��णानकर ��णनस�रप�डन�।

svaka - свой; krI]Apana n buddh. - игрушка; krI]ana п - игра;

मिमव व ��णनर�म�ा थाि राला अिराानमानार६३ krI]anaka т - игрушка; п игра;

�पनरा च सो वस �िर प िक� �मोचनाथार वदानमाानाम�। मा म� राला इिम सरर दारा द�प नशप च िक�मर६४ स भाव वमगादोान� दपरख इद भोर रपल पस दाणरम�। िरिरवाि स�रह अ च अि� महिमवरा दपरखा वप६५

mahantaka - большой, великий; paraMparA (paraM-parA) f - непрерывный поток, последовательность, традиция;

आशडिरा क सप�िच�ार रप मभाण �वा रहरो रसिमव।

13

भणणरार ाानशगालसघा ग�ाि आहा गरमारार६६ एवादशािसमन� रहरो रसिमव िरनाि चा�र म सपभकरम�। दपरख इद ररलमर सममवविाि� �दड�र६७ व चो�मानासवथ रालरप�र रपमारार ��णनर �म�ार।

√codaya (caus. от √cud) - побуждать, заставлять, торопить;

न िचमवमव िव भरमव न चाि वा मनसडरोिमव६८ √bhaN I P. - говорить, звать; manasI √kar VIII U. buddh. - принимать во внимание, обращать внимание (+Gen.);

पणि सो वस वदा िरिचमवव� सपदपरिखवोऽसमड इह पसिचमवा। �र म� पसिह अ पसरस मा नाम द�पपहाि�ना इम६९

aputraka - бездетный, не имеющий сыновей; nAma adv. - как, как будто, почти; несомненно, поистине;

उाप सो िचमवि विसम राल लपावा इम ��णनरप रालार। न चास ��णा च वड च रािचद� रालान हो ादशप मकढभारर७० स वानरोचचछरपथा रपमारा नानािरवा ानर ा ममािसव। मगकाकग�रर कि प�ा उ�ा महमवा समलरवा च७१

aja m - козел, баран;

वा रा�वो अस िनरशनस िनवाररथा विह रोथ रारम�। nir√dhAv I P. - бежать, исчезать;

पषमारमथद म रापवािन िनारथ वपमनार समन७२ व ान एवादशरा िनशाम आावरडारसनरपवा िह भकनरा।

niSamaya (caus. от ni√Sam) - успокаивать, усмирять, ублажать, утолять;

िनवारिरवासवनकरमर सरद आरािश िव�िमव दपखन मप�ार७३ पणि सो िनगरव द �र दाराम�ामस मध िसथवप चनरिसमन�। उिरश �सहासिन वानपराच अहो अह िनररवप अ� माारर७४

nirvRta (p.p. от nir√var) buddh. - счастливый; погасший (об огне), исчезнувший, ушедший в нирвану; освобожденный (из сансары);

mArXa buddh. - друзья! (только Voc.sg. или Voc.pl.)

दपरखलावा मम व विसरनर पसा ि�ा ओस �रश रालार। orasa buddh. - родной, собственный (skr. aurasa);

व दाणर दपगरगह अभकरमर�ामवप करद च सपभकर च७५ आदड�र जरालसह� करद वा च व ��णवडप आसन�। मा च व मोिचव अ� सरद ना� िनराररप समागवोऽ�७६ सपखिसथव व िव िर�दनरा उगम व दार एरमा�र। ददािह नसवाव थािभभािव िसिरवािन ानािन मनोमािर७७

manorama (manas-rama) - радующий, красивый, очаровательный;

सच�र सनर वाव सर� �ािव वस िनरशनिसम। satyaka buddh. - правдивый, верный;

िसिरवािन ानािनह स�दास ददसर रालोऽिमहा� वाम�७८ पणि सो रोशरलड भरव सपरररपामिरमप�रस।

14

rUpya n - серебро, серебряная монета;

िह दासाि अनारार सपणसथ एरिरवा स ानान�७९ hiraNya - золотой; т золото, деньги, золотые украшения; upa√sthApaya (caus. от upa√sthA) buddh. - давать, предоставлять, обеспечивать; создавать;

�ामा गोरथा िरिशामसर�दरार �रिसरिराालन�ार। √nah (IV P., p.p. naddha) - связывать, скреплять;

छसधरािभर समलरवाि मप�ामरडाािलरछा�दवाि८० सपररर पषार सह�दामकददशप दशप �लमरमानकर। र�कणदा कर पसरवाि �नासववामदकषर कि शपिलकर८१ मदपरान �ान वथकर वस रवकिलरा ससवव िह व थार।

pa[[a m - полоса материи;

�नासववार रोपकसह�मकाकरर कि रोकमररहसलकरकर८२ mUlya - основной; n цена, ценность, достояние; ko[ambaka n - хорошая шерстяная ткань;

ावार सप पा रलरमव गोरा महा�मारा अिभदशरनडार। ोिावा �थप वप पगहडवार पणकनरक र८३ एवादशान� सो पणो ददािव पसार सरारर रान� िरिशान�। व चाि वपा�मनाि विह �दशाि िर�दशाि �ािमव ��णरार८४

Attamanas (Atta-manas) - восхищенный, обрадованный; krI]aka m - играющий;

एमर ह शापसपवा मह� स�रान सार च िवा च भोिम। em adv.buddh.- так, таким образом (в основном в сочетании em eva); SArisuta = SAriputra nom.pr. - ученик Будды Щарипутра;

पसाि व �ािरन स�र म� सकवावपर रामिरल� रालार८५ traidhAtuka n - три мира;

सकवावपर चो थ वि�रशन सपभकर दपरखशवािभर�ररम�। co buddh. - и (= ca) ; abhi√kar VI P. - бросать, покрывать, посыпать;

अशवर �जरिलव सममवााावडाानािवशवकनरक र८६ अह च सकवावपरमप� शामवो एरामवसथाड रन रसािम।

pavana n buddh. - лес;

सकवावपर चो मिमद प�हो �स द�िमव ममकिव पसार८७ अह च आदडनर वस दशरड िर�दनर सार अहमर चकाम�।

AdInava buddh. т, п - зло, опасность, страдание, несчастье;

न चकर म व �पिर स�र राला थाि रामप िरल�रप�र८८ उारशामह �ोाड ानािन सडिर �रदािम चकाम�। जानरा च सकवावप�र नरदोाि�वाररनाथार रदामपाम�८९

nirdhAvana buddh. n - бегство, побег; избавление, спасение;

मा चकर िनि�व भोिमव पसार णिभज सकिर� महानपभारार। niSrita buddh. - опирающийся, положившийся на к.-л., основывающийся, зависящий от к.-л.; abhijVA f - высшее или сверхъестественное знание (divyacakXus, divyaSrotra, paracittajVAna,

pUrvanivAsAnusmRti, Rddhi, ASravakXayajVAna);

15

traividya buddh. - обладающий тремя знаниями; 1) знание о непостоянстве (anitya), страдании (duHkha) и отсутствии вечной души (anAtma); 2) знание предыдущих рождениях (pUrvanivAsAnusmRti), последующих рождениях существ (pali cutUpapAta) и знание о разрушительности греха (ASravakXayajVAna), частично совпадает с abhijVA;

�नररप�ाि भरिमव ऽस अिरर�वरा िचह रोिवस�रार९० avivartika buddh. m - не поворачивающий назад с пути просветления;

समान पसार � व वनकरिममन द ामवरर िणव। dRX[Anata (dRX[a-anta) - служащий примером; т пример, образец;

रदािम एर इमप रप�ान पग�था स�र िाना भिरषथ९१ व�ा रप� सपमनोम च िरिश िचह सररलोर।

viSiX[a buddh. m - большое число;

रप�ान जान ि�दो�मानामपदा वथ रमदनडम� ९२ रलािन धानािन वथा िरमोकार समािवना रोपकशवा च नरा। अ थो ईदशरो रप�ो मिमव नो सद रप� पसार९३ ��णमव एवन किमव ासो �दरसाि कानवरोऽथ मासान�।

√kXapaya (buddh. kXape-, caus. от √kXi) - разрушать, ослаблять, заканчивать;

सरनसानमवरामर च किमव राान सह�रो�र९४ �ाम ानिमद रप� गचछिमव नो इह रोिवमण।

bodhimaN]a (bodhi-maN]a) - место просветления (помост или сидение под деревом бодхи, где Будда обрел просветление), сущность просветления;

िर��णमाना र�रोिवस�रा चो शरोिमव सपगवस �ाररार९५ एर �ाानािह नरम� िवष नासवडह ान ि�िव र�हिचव�।

tiXya - nom.pr. одно из имен Шарипутры.

�दशो दशा सरर गरिनरा सथानरपा पणो�मानाम�९६ पसा ममा कमह िवा रो मा च िनषरािसव क दपरखाव�। पद�माना र�रारो��कवावपरावो भभकरावर९७ एर च ह वस रदािम िनररिवमिनररवा क वथकर चा�।

nirvRti f - угасание, затухание, исчезновение; блаженство, покой (=nirvANa);

ससादपरखा�दह क मप�ा र� वप ान र गरिवनम�९८ रोिवस�राि इहािसव रिचचछरिमव सरद मम रप�नसडम�।

netrI buddh. - ведущий; f путь;

उारशािमद िानस नो िरनवड र�रोिवस�रान�९९ vi√nI I U. - направлять, обучать, воспитывать, обуздывать;

हडनप रामप ापगपिपसवप वा दा भोिमविम अस स�रार। दपरख वदा भािव लोरनारो अनमथारा�दपहारसनम� १०० चाि दपरखस अाानमाना मकल न शिमवह रालरप�र। माग� िह वामनपदशरािम समपदागमसवषर दपखस सभरर१०१

samudAgama buddh. m - подход, приближение, достижение; начало, источник, происхождение;

वषरािनोवोऽथ सदा अिनि�वा िनोवसन विव इद म। nirodha т - обуздывание, заточение, окружение, задержка, помеха, препятствие, подавление,

угнетение, уничтожение;

16

aniSrita buddh.- свободный, независимый, лишенный опоры;

अनमथा न च मपचव नो माग� िह भािरनर िरमप� भोिव१०२ रप वि व शापसपवा िरमप�ा असमव�ाहावप िरमप� भोिमव।

-grAha buddh.- вера, убеждение; привязанность к ч.-л.;

न च वार व सररव मप� भोिमव अिनररवासवान� रदवडह नारर१०३ nAyaka buddh. m - ведущий, проводник (частый эпитет Будды);

�ररार नास रदािम मोकम�ाि�मामप�मम�रोिवम�। ममक छमदो अ� वमरााा सपखानाथारिह लो�र ाावर१०४

chandas n - удовольствие, желание; метрика, священный гимн; sukhApana buddh.n - (способность) сделать счастливым к-л.;

इ शाप पसा मम वमरमप�ा ा िराल मम अ� भािवा। dharma-mudrA buddh. f "печать" закона - заключительное слово учения, неизменная сущность дхармы;

िहवा लोरस सदररस �दशासप िर�दशासप च दशसर१०५ sadevaka buddh. т, п - мир (людей и) богов;

िाि व भािव रिि स�रो अनपमोदामडिव रदव राचम�। anu√modaya (caus. от anu√mud) - выражать одобрение, разрешать;

मक�दन चद �िवग� सकस अिरर�वर व नण वाािह१०६ द ाि वनो पपमासवथागवार सनराण वा च रवो अभकि।

purima buddh. - прошлый, предыдущий, предшествующий; восточный;

�पवि वम� अमरो एव सकस अिभ��वव१०७ अह च नर चकर भरव द ो अ च सर� मम िभकपसघर। द ाि सरद इिम रोिवस�रा ��व भािवमव म�म�१०८ सकस इम रालान�मोहनमिभजजानान ममकव भािवम�। िरो िह नकरािसवह �ाररारा �नररप�ान गिवनर चास१०९ अिवमपि�सासवपर शाप पस �र रा पनमर� इमऽम�ाररार।

adhimukti buddh. f - большое усердие, сильная преданность, рвение, старание; sAra - сильный, крепкий, лучший, ценный; т сердцевина, сила, ценность, суть, сущность;

एवऽि ��ा ममकर ािमव �नािनमर जानप न चकर िर�व११० मा चकर नर सविमभप मा च मािनप माप�ोगडन रदिस एवव�।

stambhin - тугой, крепкий, медлительный; высокомерный; buddh. испуганный; mAnin - гордый, сердитый, капризный;

राला िह रामप सदा �म�ा अाानरा वमपर िकप भािवम�१११ √kXip VI P. - бросать, разрушать, губить, терять, утрачивать;

उारशा िकिनर म� ा रप�नसड सद लो�र सिसथवा। भरप �क रपनरान िकिनर ान िरारप वसह शरोिह वड�म�११२

bhRku[i f - сдвигание бровей, нахмуривание (выражение неодобрения); vipAka m - приготовление (пищи), созревание, следствие, награда, воздаяние;

िकिनर सकस इदमर मि िव�मान पिनररव रा। िभककप रा वप िखलािन रनरा वा िरार मिमह शरोिह११३

khila n - грубость, жестокость, суровость;

चपनरा मनपषप अरडिच वा �िव� भोवड प करररााव�।

17

avIci т, naraka т, п - ад; адские миры;

ववि भकोऽमवरा नरा�पवा�पवासवस विमव रालार११४ दा च नरा चपवा भरिमव ववि िवरकप �ािमव भकर। सपदपररलार ाानशगालभकवार ��णानरा भरिमव११५ ररदन व रालर वस भोिमव रामारा �ािरर रणपलाि।

kAlaka buddh. - черный; kalmAXaka buddh. - пятнистый; vrANika buddh. - покрытый ранами, израненный; kaN]ula - зудящий, чешущийся;

िनल�मरा दपररल भोिमव भको िर� मारा मम अ�रोिवम�११६ ापगपिपसवा �ािरप िनन भोिमव लो�हाािभहवा णदमवर।

loX[a m, n - глыба, ком;

दणन ससािसव वस वस कपवािासाहव शपषरगासार११७ saW√tras I P. - дрожать, испугаться;

उ�ाथ रा गदरभ भोिमव भको भा रहमवर रशदणवािणवार। kaSa m - бич, плеть, кнут;

आहािचमवामनपिचमवमवो रप�नसड िकि रालरप�र११८ पनि व �ो पर भोिमव वस रडभनसरार रारर रप राि।

kroX[uka m - шакал; kANa(ka) - кривой, одноглазый; слепой; kuN[haka, kuN]aka buddh.- обезображенный, изувеченный;

उनडिणवा �ामरपमारिह लो�हाािभहवाि रालार११९ वव�िरनरान च भकप रालार �ाशवडना सम ोानानाम�। दडघारनमभारा िह भरिमव �ािरनो ाणाि मकढार परवरमानार१२०

ja]a - холодный, неподвижный; тупой, глупый;

अादरा भोिमव च �ोणस��नो िरखा�माना र��ािररोपकिभर। kro]a m - грудь; -sakkin - двигающийся, передвигающийся;

सपदाणरा व अनपभोिमव रदना िकिनर सकस इदमरम�१२१ anu√bhU I P. - быть, достигать; чувствовать, терпеть, переносить; vedanA f - боль, страдание;

पणानमभार च दा लभमव व रप रा लसगर भोिमव वस। laWgaka - хромой, парализованный;

रप ाााथ रारा च ाणा ाघमा अ��वमवा इम सकस म�म�१२२ kubja - горбатый, кривой; jaghanya - последний, самый низкий;

अ�ननडाि भरिमव लोर कवड मपखा� �रािव गमवर। apratyanIya buddh. - враждебный, неприязненный, нежеланный;

क�हो उ�िम व रा अ��वमवािनम रप�रोिवम�१२३ ava√kram - сходить, охватывать;

दप�रा �रराराि उसथारा िनन स दपररलार। preXaNa n - посылка, вызов; приказ, поручение; upasthAyaka т - слуга;

18

आराव वा र�राि भोिमव अनाथभकवा िरहिमव लोर१२४ AbAdha m - боль, страдание; неприятность, беда;

सकर व वस रोिमव सरनामदावपरामो भरवड स वाम�। द� ि चो नशिव िक�मर फल िह ास इमरम�१२५ �ाि व वस लभिमव औव सपप� रपशलिह द�म�।

yukta-rUpa - подходящий, соразмерный;

वनाि वा णा भकप रवरव सो नािवमव न रदािच गचछिव१२६ अमिह चारिर रवािन भोिमव णमाथ िणमरासवथ िर�हाि।

caurya n - кража, воровство; ]amara m - волнение, возмущение, восстание; драка; ]imba m, п - беспорядки, волнение, бунт, восстание; vigraha m - война, спор; внесение раскола;

�नाहााि रवासवथामक�नविमव वसोप ारमररर१२७ न ाावप सो शिव लोरनाथ नम�ाा मिह शासमानम�।

jAtu adv. - возможно, вообще; когда-нибо; na jAtu - никогда;

वसाकरषरर िह रासप भोिव इमा िकिनरा मम रप�नसडम�१२८ akXaNa m, п - неподходящее или несвоевременное рождение (рождение в аду, голодным духом,

животным, долгоживущим богом, асурой, в варварской стране, с ложными воззрениями, глупому ("с вялым умом"), когда Будда не проповедует учение);

vAsa n - дом, пребывание;

न चाि सो वमर शरोिव रालो रिवि सो भोिव अचवनि। badhira - глухой;

िकिनर रोवडिमममरामपशािमव वसो न रदािच भोिव१२९ upaSAnti т - тишина, спокойствие;

सह� नरा नपवाि भकर राान रो�ो थ गसगरािलरार। nayuta т pl.- сто тысяч миллионов, множество; vAlikA f buddh. - песок, песчинки;

ाणानमभारो िररलि भोिव िकिनर सकस इमप ार फलम�१३० vikala - неполный, испорченный, изувеченный, слабый;

उ�ानभकमड नरोऽस भोिव िनरशन वस अाभकिमर। bhUmi buddh. f - положение, состояние; apAya m - упадок, разрушение, вред, ущерб; конец, отправление; buddh. бедственное положение или

состояние (в аду, среди животных или голодных духов);

खसकरा �ो पर भकिमसकचरार �िवि�वसह भरिमव िननम�१३१ khara m - осел, мул; sUkara m - свинья; sUcaka - указывающий на ч.-л., выражающий ч.-л.; bhUmi-sUcaka buddh. m - собака (сомнительно);

मनपषभारनरमपन चाि अमवनर रिवनर ाणनरमिव। �ष सो भोिव दप� िनन वनरािल वसाभरािनमािन१३२

AbharaNa n - украшение, убор;

र�ािर चो नावप भोिमव वस �रान रोकडनपवाि रा। िरच�चरा रणप वथकर ामा रप � �रलास वथ आमगमवर१३३

vicarcikA f - чесотка;

19

kaN]u f - зуд; pAman m - парша, чесотка; kuX[ha n - проказа; kilAsa n - белая проказа; белое пятно от проказы; Ama m - болезнь;

सनरादिि घनास भोिव उदडरव �ोवरल च वस। satkAya buddh. m - реальность, реальное существование тела, индивидуальность, личность; satkAya-dRX[i buddh. f - вера в наличие индивидуальности, собственного "я"; ghana - твердый, крепкий, плотный, густой; ava√dar IX P. - разрывать, раскалывать, лопаться;

सागप वसािवभश च भोिव िवारर ोनडप च सो सदा मड१३४ saMrAga m - страсть, красный цвет;

सचदह शापसपवा� वस प करररा �रद दोान�। ो हड ममा एवप िकव सकस रमवप दोार न शि गमवपम� १३५

paryanta m - граница, край, предел;

सशमानो इदमर चाथ� नरा स�दशामड अ� शाप पस। saM√diS VI P. - приказывать, указывать, поручать, разъяснять;

मा हकर नर रालानस अ�वो भािषस सकसिममरम�१३६ agratas adv. - перед, впереди, с начала;

वक इह न� र��पवाि समिवममव िणव जानरमवर। vyakta - мудрый, умный, ученый; smRtimant - осознающий; сознательный; осведомленный;

�िसथवा उ�मम�रो�व वान� �ारसनर माथरमवव�१३७ paramArtha (parama-artha) m - действительность, реальность, истина;

द ाि हड र�रप�रो�र रपशल च क ोिवम�मम�। kuSala buddh.п - добродетель, заслуга;

अधाशािा दढ चो सा�ाम�ारसनर माथरमवव� १३८ adhyASaya m - намерение, стремление, решимость;

रड ररमवर सद मकसिच�ा भारिमव मकसडिमह दडघरासम�। dIrgharAtram (dIrgha-rAtram) buddh. adv. - долго, долгое время;

उनसराा वथ ाडिरव च वािमद सकस भरर समकम�१३९ √bhaN I P. - говорить, звать, называть;

अमोमसरा सगराि ा च रालिह न ससवरोऽिसव। saMkalpa m - решение, воля, желание; gaurava п - тяжесть, важность, достоинство; глубокое уважение; saMstava m - восхваление; близкое общение, знакомство;

चाि वपा िगपरमदप वाम�ारसनर इद सकस भ�रम�१४० kandara n - пещера, нора; ущелье, горная долина;

राारिमसाि िनरमारार ााि िमसामपरारमवर। pari√varj I P. - избегать, уклоняться;

ानडदशान� शिस रप� पसासवािमद सकस �राशिस१४१ pra√kASaya caus.- освещать, разъяснять, раскрывать;

अिचछ�शडला मिर�सादशा रक पासकसार प�ह िसथवार। acchidra - целый, неповрежденный, безошибочный; vaipulya n - объем, размер, величина; buddh. ч.-л. большого объема, развитие;

20

parigraha m - окружение, восприятие, взятие, овладение ч.-л., приобретение знаний, женитьба;

शिस ानडदश रप� पसासवा�वर सकसिमद रदिस१४२ अ�ोवना सद आारराि रासममरागव सरर�ािरप।

Arjava - честный;

सगरा सपगवस अिमवर वा�वर सकसिमद रदिस१४३ ो वमपर भा पा मध अससग�ा�ो र�द प�मानसर।

pariXA f - собрание;

द ामवरोकडनपवकनरक सवसद सकस उदशरिस१४४ मक�ार�ल ि रोिव ररधरा सररजभार पमागरमारर।

parimArga m - поиски, разыскивание;

दशो �दशो ोऽि च च�मव सपभािव िभकप गरमारर१४५ caWkram buddh. (int. от √kram) P. - бродить, странствовать, скитаться;

रक पासकसािर च वाव न चास णचिमव रदािचदम। √dhar (caus. dhAraya с тем же значением) I U. - держать, сохранять, утверждать, продолжать,

удерживать, переносить, терпеть; иметь, хранить; цитировать; √ruc (rucyati) buddh.- радоваться, нравиться;

एरा ि गाथा न च वाऽमवसव �ारसनर रसकसमवव�१४६ वथागवसो थ वावप वा�थकर ो मागरिव रोिच व नर। एमर ो मागरिव सकसमडदश लिभनर ो मकवरिन वाव१४७

em buddh. - так, таким образом (часто em eva);

अमप सकसप न रािच िचमवा लोरावक मव कि शा�कर। lokAyata (loka-Ayata) - материалистический; т материалист;

रालान एवादश भोिमव गोचासवासनर िरर�ानर �राशपदम�१४८ gocara m - пастбище; сфера, область действия, кругозор;

कर� ि रा अ� शाप पस रद मारा सह�रो�र। AkAra m - форма, внешний вид, выражение лица; buddh. нрав, характер;

�िसथवा उ�मम�रो�व वा�वर सकसिमद रदिस१४९

इनारस�मर पणडर वमरार औमपरव� नाम ववडर dharma-paryAya m - религиозный трактат, способ (изложения) учения; фрагмент текста;