आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै...
TRANSCRIPT
![Page 1: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/1.jpg)
गाोममटसार जीवकाणडआाचारय नोमीचनदर ससदाात -चकरवतीय दवारा रिचत
Presentation Developed By Smt Sarika Vikas Chhabra
wwwJainKoshorg
मागलाचरण
जाो ससद शद एवा आकलाक ह ा एवा जजनको सदा गणरपी रताोा को भषणाोा का उदर रहता ह एोसो शरी जजनोनदरवर नोिमचार सवामी काो नमसकार करको
जीव की पररपणा काो कहागा
ससदा सदा पणिमर जजणणादवरणोिमचादमकलाका गणररणभसणदरा जीवसस परवणा वाोचछा
wwwJainKoshorg
आला ककक गणणत काोा पढ़ ोाजजनागम काो समझनो को िलरो
तीन लाोक की कवशालता काो समझनो को िलरो
आातमा आनात गणाोा की खान ह ताो वह आनात ककतना कवशाल ह
सासार पररभरमण आरायत 5 परावतयन काो समझनो को िलरो
इतरादद
wwwJainKoshorg
मान (गणणत)
ला ककक आला ककक
रवर
साखरा
21 भोद
उपमा
8 भोद
कषोतर काल भाव
wwwJainKoshorg
साखरा मानसाखरात
ज म उ
आसाखरात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आसाखरातासाखरात
ज म उ
आनात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आनातानात
ज म उ
wwwJainKoshorg
साखरात -
bull जाो मतत-शरतजञान का कवषर हाोआसाखरात -
bull जाो मततशरत जञान का कवषर ताो नहीा ह लो ककन आवधिजञान आा र मनपरयर जञान का कवषर हाो
आनात -
bull जाो मतत शरत आवधि मनपरयर जञान का कवषर नहीा ह लो ककन को वलजञान का कवषर हाो
wwwJainKoshorg
bull2जघनदर साखरातbullकणड कविानजघनदर पररतासाखरातbull कवरलन दोरजघनदर रकतासाखरातbullवगयजघनदर आसाखरातासाखरातbullशलाका तरर तनषठापनजघनदर पररतानातbull कवरलन दोरजघनदर रकतानातbullवगयजघनदर आनातानात
bullशलाका तरर तनषठापनउतकषट आनातानात
21 मोा सो 8 राशशराा हमोा तनकालनी ह - कवधि
wwwJainKoshorg
शोष राशशराा
शोष उतकषट राशशराा आागो को जघनदर मोा सो 1 घटानो पर परापत हाोती ह ा |
जघनदर आा र उतकषट को बीच की सब राशशराा मधरम भोद ह ा |
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 2: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/2.jpg)
wwwJainKoshorg
मागलाचरण
जाो ससद शद एवा आकलाक ह ा एवा जजनको सदा गणरपी रताोा को भषणाोा का उदर रहता ह एोसो शरी जजनोनदरवर नोिमचार सवामी काो नमसकार करको
जीव की पररपणा काो कहागा
ससदा सदा पणिमर जजणणादवरणोिमचादमकलाका गणररणभसणदरा जीवसस परवणा वाोचछा
wwwJainKoshorg
आला ककक गणणत काोा पढ़ ोाजजनागम काो समझनो को िलरो
तीन लाोक की कवशालता काो समझनो को िलरो
आातमा आनात गणाोा की खान ह ताो वह आनात ककतना कवशाल ह
सासार पररभरमण आरायत 5 परावतयन काो समझनो को िलरो
इतरादद
wwwJainKoshorg
मान (गणणत)
ला ककक आला ककक
रवर
साखरा
21 भोद
उपमा
8 भोद
कषोतर काल भाव
wwwJainKoshorg
साखरा मानसाखरात
ज म उ
आसाखरात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आसाखरातासाखरात
ज म उ
आनात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आनातानात
ज म उ
wwwJainKoshorg
साखरात -
bull जाो मतत-शरतजञान का कवषर हाोआसाखरात -
bull जाो मततशरत जञान का कवषर ताो नहीा ह लो ककन आवधिजञान आा र मनपरयर जञान का कवषर हाो
आनात -
bull जाो मतत शरत आवधि मनपरयर जञान का कवषर नहीा ह लो ककन को वलजञान का कवषर हाो
wwwJainKoshorg
bull2जघनदर साखरातbullकणड कविानजघनदर पररतासाखरातbull कवरलन दोरजघनदर रकतासाखरातbullवगयजघनदर आसाखरातासाखरातbullशलाका तरर तनषठापनजघनदर पररतानातbull कवरलन दोरजघनदर रकतानातbullवगयजघनदर आनातानात
bullशलाका तरर तनषठापनउतकषट आनातानात
21 मोा सो 8 राशशराा हमोा तनकालनी ह - कवधि
wwwJainKoshorg
शोष राशशराा
शोष उतकषट राशशराा आागो को जघनदर मोा सो 1 घटानो पर परापत हाोती ह ा |
जघनदर आा र उतकषट को बीच की सब राशशराा मधरम भोद ह ा |
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 3: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/3.jpg)
wwwJainKoshorg
आला ककक गणणत काोा पढ़ ोाजजनागम काो समझनो को िलरो
तीन लाोक की कवशालता काो समझनो को िलरो
आातमा आनात गणाोा की खान ह ताो वह आनात ककतना कवशाल ह
सासार पररभरमण आरायत 5 परावतयन काो समझनो को िलरो
इतरादद
wwwJainKoshorg
मान (गणणत)
ला ककक आला ककक
रवर
साखरा
21 भोद
उपमा
8 भोद
कषोतर काल भाव
wwwJainKoshorg
साखरा मानसाखरात
ज म उ
आसाखरात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आसाखरातासाखरात
ज म उ
आनात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आनातानात
ज म उ
wwwJainKoshorg
साखरात -
bull जाो मतत-शरतजञान का कवषर हाोआसाखरात -
bull जाो मततशरत जञान का कवषर ताो नहीा ह लो ककन आवधिजञान आा र मनपरयर जञान का कवषर हाो
आनात -
bull जाो मतत शरत आवधि मनपरयर जञान का कवषर नहीा ह लो ककन को वलजञान का कवषर हाो
wwwJainKoshorg
bull2जघनदर साखरातbullकणड कविानजघनदर पररतासाखरातbull कवरलन दोरजघनदर रकतासाखरातbullवगयजघनदर आसाखरातासाखरातbullशलाका तरर तनषठापनजघनदर पररतानातbull कवरलन दोरजघनदर रकतानातbullवगयजघनदर आनातानात
bullशलाका तरर तनषठापनउतकषट आनातानात
21 मोा सो 8 राशशराा हमोा तनकालनी ह - कवधि
wwwJainKoshorg
शोष राशशराा
शोष उतकषट राशशराा आागो को जघनदर मोा सो 1 घटानो पर परापत हाोती ह ा |
जघनदर आा र उतकषट को बीच की सब राशशराा मधरम भोद ह ा |
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 4: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/4.jpg)
wwwJainKoshorg
मान (गणणत)
ला ककक आला ककक
रवर
साखरा
21 भोद
उपमा
8 भोद
कषोतर काल भाव
wwwJainKoshorg
साखरा मानसाखरात
ज म उ
आसाखरात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आसाखरातासाखरात
ज म उ
आनात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आनातानात
ज म उ
wwwJainKoshorg
साखरात -
bull जाो मतत-शरतजञान का कवषर हाोआसाखरात -
bull जाो मततशरत जञान का कवषर ताो नहीा ह लो ककन आवधिजञान आा र मनपरयर जञान का कवषर हाो
आनात -
bull जाो मतत शरत आवधि मनपरयर जञान का कवषर नहीा ह लो ककन को वलजञान का कवषर हाो
wwwJainKoshorg
bull2जघनदर साखरातbullकणड कविानजघनदर पररतासाखरातbull कवरलन दोरजघनदर रकतासाखरातbullवगयजघनदर आसाखरातासाखरातbullशलाका तरर तनषठापनजघनदर पररतानातbull कवरलन दोरजघनदर रकतानातbullवगयजघनदर आनातानात
bullशलाका तरर तनषठापनउतकषट आनातानात
21 मोा सो 8 राशशराा हमोा तनकालनी ह - कवधि
wwwJainKoshorg
शोष राशशराा
शोष उतकषट राशशराा आागो को जघनदर मोा सो 1 घटानो पर परापत हाोती ह ा |
जघनदर आा र उतकषट को बीच की सब राशशराा मधरम भोद ह ा |
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 5: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/5.jpg)
wwwJainKoshorg
साखरा मानसाखरात
ज म उ
आसाखरात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आसाखरातासाखरात
ज म उ
आनात
पररत
ज म उ
रकत
ज म उ
आनातानात
ज म उ
wwwJainKoshorg
साखरात -
bull जाो मतत-शरतजञान का कवषर हाोआसाखरात -
bull जाो मततशरत जञान का कवषर ताो नहीा ह लो ककन आवधिजञान आा र मनपरयर जञान का कवषर हाो
आनात -
bull जाो मतत शरत आवधि मनपरयर जञान का कवषर नहीा ह लो ककन को वलजञान का कवषर हाो
wwwJainKoshorg
bull2जघनदर साखरातbullकणड कविानजघनदर पररतासाखरातbull कवरलन दोरजघनदर रकतासाखरातbullवगयजघनदर आसाखरातासाखरातbullशलाका तरर तनषठापनजघनदर पररतानातbull कवरलन दोरजघनदर रकतानातbullवगयजघनदर आनातानात
bullशलाका तरर तनषठापनउतकषट आनातानात
21 मोा सो 8 राशशराा हमोा तनकालनी ह - कवधि
wwwJainKoshorg
शोष राशशराा
शोष उतकषट राशशराा आागो को जघनदर मोा सो 1 घटानो पर परापत हाोती ह ा |
जघनदर आा र उतकषट को बीच की सब राशशराा मधरम भोद ह ा |
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 6: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/6.jpg)
wwwJainKoshorg
साखरात -
bull जाो मतत-शरतजञान का कवषर हाोआसाखरात -
bull जाो मततशरत जञान का कवषर ताो नहीा ह लो ककन आवधिजञान आा र मनपरयर जञान का कवषर हाो
आनात -
bull जाो मतत शरत आवधि मनपरयर जञान का कवषर नहीा ह लो ककन को वलजञान का कवषर हाो
wwwJainKoshorg
bull2जघनदर साखरातbullकणड कविानजघनदर पररतासाखरातbull कवरलन दोरजघनदर रकतासाखरातbullवगयजघनदर आसाखरातासाखरातbullशलाका तरर तनषठापनजघनदर पररतानातbull कवरलन दोरजघनदर रकतानातbullवगयजघनदर आनातानात
bullशलाका तरर तनषठापनउतकषट आनातानात
21 मोा सो 8 राशशराा हमोा तनकालनी ह - कवधि
wwwJainKoshorg
शोष राशशराा
शोष उतकषट राशशराा आागो को जघनदर मोा सो 1 घटानो पर परापत हाोती ह ा |
जघनदर आा र उतकषट को बीच की सब राशशराा मधरम भोद ह ा |
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 7: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/7.jpg)
wwwJainKoshorg
bull2जघनदर साखरातbullकणड कविानजघनदर पररतासाखरातbull कवरलन दोरजघनदर रकतासाखरातbullवगयजघनदर आसाखरातासाखरातbullशलाका तरर तनषठापनजघनदर पररतानातbull कवरलन दोरजघनदर रकतानातbullवगयजघनदर आनातानात
bullशलाका तरर तनषठापनउतकषट आनातानात
21 मोा सो 8 राशशराा हमोा तनकालनी ह - कवधि
wwwJainKoshorg
शोष राशशराा
शोष उतकषट राशशराा आागो को जघनदर मोा सो 1 घटानो पर परापत हाोती ह ा |
जघनदर आा र उतकषट को बीच की सब राशशराा मधरम भोद ह ा |
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 8: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/8.jpg)
wwwJainKoshorg
शोष राशशराा
शोष उतकषट राशशराा आागो को जघनदर मोा सो 1 घटानो पर परापत हाोती ह ा |
जघनदर आा र उतकषट को बीच की सब राशशराा मधरम भोद ह ा |
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 9: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/9.jpg)
wwwJainKoshorg
साखरात
=2जघनदर साखरात
= 3 सो (उतकषट साखरात minus 1)मधरम साखरात
= जघनदर पररत आसाखरात ndash 1उतकषट साखरात
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 10: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/10.jpg)
wwwJainKoshorg
आसाखर
ातपररत आसाखरात
जघनदरमधरमउतकषट
रकत आसाखरातजघनदरमधरमउतकषट
आसाखरातासाखरातजघनदरमधरमउतकषट
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 11: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/11.jpg)
जघनदर पररत आसाखराततनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 12: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/12.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आसाखरात
कणड कविान दवारा- 4 कणड बनारोागोा ndash आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 13: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/13.jpg)
wwwJainKoshorg
कणड काोाआनवसरा कणड
जाो आवससरतन रहो जजसकीचा ड ाई (वरास) बदलता जारो
शलाका कणड
आनवसरा कणडकी गगनती को
िलरो
परततशलाकाकणड
शलाका कणडकी गगनती को
िलरो
महाशलाका कणड
परततशलाकाकणड की
गगनती को िलरो
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 14: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/14.jpg)
wwwJainKoshorg
परतरोक कणड का परमाण1000 राोजन गहरा6000000 km(1000 119961 12 119961 500)
100000 राोजन चा ड ा - जमबदवीप परमाण2 मील = 1 काोस (or 3 km = 1 काोस)4 काोस = 1 वरवहार राोजन4 काोस x 500 = = 2000 काोस = 1 परमाण राोजन2000 x 2 मील = 4000 मील = 1 परमाण राोजन 1 लाख x 4000 मील = 40 कराोड मील = 1 लाख राोजन
वरास
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 15: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/15.jpg)
जघनदर पररत आसाखरातbull आनवसरा कणड मोासरसाो को दानो भरोागोा(45 आाक परमाण)
bull किर ऊपर तक भी भरना ह जब तककपरािमड (शशखाऊ)ज सा ना बन जारो(46 आाक परमाण) आनवसरा का ड
लगभग 10 गना जरादासरसाो आारोगी
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 16: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/16.jpg)
wwwJainKoshorg
कल सरसाो का परमाण 1997112938451316363636363636363636363636363636 4
11
एक हजार ना सा सततानवो काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट गरारह लाखउनतीस हजार तीन सा चा रासी काोटट काोटट काोटट काोटट काोटट इकावनलाख इकतीस हजार छह सा छततीस काोटट काोटट काोटट काोटट छततीस लाखछततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटट काोटट काोटट तरोसठ लाख तरोसठ हजारछह सा छततीस काोटट काोटट छततीस लाख छततीस हजार तीन सा तरोसठ काोटटतरोसठ लाख तरोसठ हजार छह सा छततीस तरा चार बटो गरारह
2 13456 कोटि
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 17: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/17.jpg)
bull रह आनवसरा कणडएक बार भर गरा आतः शलाका कणडमोा एक सरसाो डािलरो
bull आब 1-1 सरसाो कादाना तनकालकर एकदवीप एक समर मोाडालोागो जब तक ककसारी सरसाो समापतना हाो जारो
भरा हआा आनवसरा
शलाकाकणड
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 18: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/18.jpg)
wwwJainKoshorg
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 19: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/19.jpg)
wwwJainKoshorg
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 20: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/20.jpg)
पराना आनवसरा कणडनरा आनवसरा कणड1000 राोजन
गहरा
जजतनोवो दवीपसमर पर सरसाो समापत हई उतना परमाण वरास
जजस दवीप-समर पर सरसाो समापत हई आब उसकाजाो वरास (diameter) हाोगा उतनो वरास वालाआा र 1000 राोजन गहरा आनवसरा कणड बनारोागो
100000 राोजन चा ड ा
1000 राोजनगहरा
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 21: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/21.jpg)
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप की वलरसची का परमाण एक दवीप रा समर को पराराभ तट सो आात तट तक को कवसतार काो वलर सची कहतो ह ा
कववसकषत दवीप-समर की वलर सची तनकालनो का सतर 2(n-1) timesलाख राोजन
ज सो पााचवो सरान की वलर सची = 2(5-1) times लाख राोजन= 16 लाख राोजन
पहला समर
जाबदवीप
लवणसमर समर को पराराभ सो आात तक काकवसतार समर की वलरसची ह
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 22: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/22.jpg)
wwwJainKoshorg
कववसकषत दवीप को वरास (Diameter) का परमाण कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
दसरो सरान का कल वरास (D)= (2 (2+1) ndash 3) 100000 राोजन=(2 (3) ndash 3 ) 100000 राोजन=(8 ndash 3 ) 100000 राोजन=500000 राोजन
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 23: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/23.jpg)
wwwJainKoshorg
जमबदवीप
पहला दवीप पहला समर
लवण समर = 1 + 2 +2 लाख राोजन= 5 लाख राोजन वरास
2 लाख राोजन 2 लाख राोजन1 लाख राोजन 1 लाख राोजन
सतर कववसकषत दवीप-समर का कल वरास = (2 (n+1) ndash 3) 100000 राोजन
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 24: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/24.jpg)
wwwJainKoshorg
दसरा दवीप
2 लाख राोजन
2 लाख राोजन
1 लाख राोजन
दसरा िातकीखाड दवीप = 1 + 2 + 2 + 4 + 4 लाख राोजन = 13 लाख राोजन वरास
4 लाख राोजन
4 लाख राोजनतीसरो पषकरवर दवीप का वरास= =1 +(2x2)+(2x4)+(2x8) +(2x16)=1+4+8+16+32=61 लाख राोजन
तीसरो पषकरवर दवीप का वरास= (2(n+1) ndash 3) 100000 राोजन(2(5+1) ndash 3) 100000 राोजन=(26 ndash 3 ) 100000 राोजन=(64 ndash 3 ) 100000 राोजन=6100000 राोजन
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 25: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/25.jpg)
नादीश वर दवीप का व रास
1 दवीप 1000001 समर 2000002 दवीप 4000002 समर 8000003 दवीप 16000003 समर 32000004 दवीप 64000004 समर 128000005 दवीप 256000005 समर 512000006 दवीप 1024000006 समर 2048000007 दवीप 4096000007 समर 8192000008 दवीप 1638400000
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 26: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/26.jpg)
wwwJainKoshorg
पहला आनवसरा कणड
दसरा आनवसरा कणड
दसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करनाशलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 27: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/27.jpg)
wwwJainKoshorg
पहला आनवसराकणड
तीसरा आनवसरा कणड
तीसरी बार को िलए ककतनी सरसाो खाली करना
दसरा आनवसरा कणड
शलाका मोा 1 आा र सरसाो
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 28: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/28.jpg)
wwwJainKoshorg
नरो आनवसरा कणड काो किर सरसाो सो शशखाऊ भरोागो शलाका कणड मोा आलग सो एक सरसाो का दाना डालोागो आा र एक-एक सरसाो आागो को दवीप-समर मोा डालतो जारोागोा जब तक कक आनवसरा कणड खाली ना हाो जारो
रो परककररा करतो-करतो जब शलाका कणड शशखाऊ तक भर जारोगा तब एक सरसाो परततशलाका कणड मोा डालोागो
भरा हआा आनवसरा भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 29: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/29.jpg)
wwwJainKoshorg
आब शलाका कणड काो खाली कर बढ़ तो हए वरास वालो आनवसराकणड बनाकर शलाका कणड काो भरनो की उसी परककररा काो दाोहरातो ह ा जब दसरी बार शलाका कणड भरता ह तब एक आा र सरसाोपरततशलाका मोा डालोागो
भरा हआा शलाका परततशलाका मोा 1 आा र सरसाोभरा हआा आनवसरा
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 30: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/30.jpg)
wwwJainKoshorg
रो परी परककररा परततशलाका कणड भरनो तक करोागोाजब परततशलाका कणड भर जार तब एक सरसाो महाशलाका कणड मोा डालोागोा
भरा हआाआनवसरा
भरा हआा शलाका भरा हआा परततशलाका महाशलाका मोा एक सरसाो
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 31: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/31.jpg)
wwwJainKoshorg
आब शलाका परततशलाका खाली कर पनः वही परककररा करतो ह ा जब शलाका कणड भर जार तब एक सरसाो परततशलाका मोा डालोागो एोसा करतो-करतो जब परततशलाका भर जार तब एक दसरी सरसाो महाशलाका मोा डालोागोा एोसा करतो-करतो जब महाशलाका कणड भर जारोगा उस समर परततशलाका शलाका आा रआनवसरा कणड भी भरा हआा परापत हाोगा इस आाततम आनवसरा कणड मोा जजतनी सरसाो का परमाण हाोता ह वह जघनदर पररतासाखरातसाखरा ह
आाततम आनवसरा कणड की सरसाो का परमाण = जघनदर पररतासाखरात
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 32: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/32.jpg)
wwwJainKoshorg
ककतनी बार आनवसरा कणड बना माना कक एक कणड मोा 5 सरसाो आाती ह ा ताो आनवसरा कणड को बननो का परमाण = (सरसाो का परमाण)3 =53 = 511990951199095 = 125
आनवसरा शलाका परततशलाका महाशलाका
5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो 5 सरसाो
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 33: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/33.jpg)
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड मोा सरसाो
पहली बार भरा 1 सरसाोदसरी बार भरा 2 सरसाोतीसरी बार भरा 3 सरसाोचा री बार भरा 4 सरसाोपााचवी बार भरा 5 सरसाोपााच बार आनवसरा कणड बननो पर= 1 बार शलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 34: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/34.jpg)
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणड बना शलाका कणड भरा परततशलाका कणड मोा सरसाो
5 बार बना पहली बार भरा 1 सरसाो5 बार बना दसरी बार भरा 2 सरसाो5 बार बना तीसरी बार भरा 3 सरसाो5 बार बना चा री बार भरा 4 सरसाो5 बार बना पााचवी बार भरा 5 सरसाो25 बार आनवसरा कणड बननो पर=
5 बार शलाका कणडभरा
1 बार परततशलाकाकणड भरा
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 35: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/35.jpg)
wwwJainKoshorg
आनवसरा कणडबना
शलाका कणडभरा
परततशलाका कणड भरा
महाशलाका कणड मोा सरसाो
25 बार बना 5 बार भरा पहली बार भरा 1 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा दसरी बार भरा 2 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा तीसरी बार भरा 3 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा चा री बार भरा 4 सरसाो25 बार बना 5 बार भरा पााचवी बार भरा 5 सरसाो125 बार आनवसरा कणडबननो पर=
25 बार शलाकाकणड भरा
5 बार शलाका कणड भरा
1 बार महाशलाका कणड भरा
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 36: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/36.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात(कवरलन दोर राशश कविान)
कवरलन = जजतनी बार कबखोरा जारो दोर = जजसो कबखोरा जारोज सो - कवरलन = 5 दोर = 2 ताो कवरलन-दोर परापत राशश = 2 119961 2 119961 2 119961 2 119961 2 = 32आनदर परकार सो = (दोर)कवरलनरानो 25 = 32
25 कवरलन दोर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 37: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/37.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात
ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
दोर = जघनदर पररतासाखरात कवरलन = जघनदर पररतासाखरात
कवशोष जघनदर रकतासाखरात = 1 आावली को समर
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 38: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/38.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरातज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरातhelliphelliphelliphellip
x ज पररतासाखरात x ज पररतासाखरात
ज पररतासाखरात बार
भरा
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 39: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/39.jpg)
wwwJainKoshorg
उदाहरण = 55
5 + 5 = 10 (52) 5+5+5 = 15 (53) 5+5+5+5 =20 (54) 5+5+5+5+5 = 25 (55= 52) 25+25= 50 (252) 25+25+25 =75 (352) 25+25+25+25 =100 (452) 25+25+25+25+25 = 125 (552 =53) 125+125 = 300 (2 53) helliphelliphellip इसी तरह 5 53 =54 तरा 55
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 40: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/40.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आसाखरात = ज पररतासाखरातज पररतासाखरात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 ज पआ120784 + ज पआ120784+ ज पआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 41: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/41.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात
कवशोष ज आसाखरातासाखरात = परतरावली (रानो आावली x आावली)
(जघनदर रकत आसाखरात)2
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 42: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/42.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर आसाखरातासाखरात = जघनदर रकत आसाखरात120784
जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आसाखरातासाखरात
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 43: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/43.jpg)
wwwJainKoshorg
परतरावली = जघनदर आसाखरातासाखरात
1 आवली2 आवली
आवली
3 आवली
आवली
4 आवली
आवली
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 44: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/44.jpg)
जघनदर पररत आनात तनकालनो की कवधि
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 45: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/45.jpg)
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन तीन राशशराा सराकपत करनी-
1 कवरलन 2 दोर 3 शलाका एक बार कवरलन-दोर करको शलाका मोा सो एक घटाना हर बार कवरलन दोर कविान करनो पर एक-एक शलाका कम-कम करतो जाना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह एक बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 46: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/46.jpg)
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखना पनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तक कवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह दसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा राशश आारोगी वह महा-महाराशश हाोगी
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 47: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/47.jpg)
wwwJainKoshorg
शलाका तरर तनषठापन इस महा-महाराशश काो पनः शलाका कवरलन दोर रप रखनापनः जब तक शलाका राशश समापत नहीा हाो जाती तब तककवरलन-दोर कविान सो राशशराा तनकालना
जब शलाका शनदर हाो जार ताो वह तीसरी बार तनषठापन ह जाो आात मोा महा-महा-महाराशश हाोगी वह मल राशश काशलाका-तरर तनषठापन सो परापत राशश कहलाती ह
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 48: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/48.jpg)
wwwJainKoshorg
उदाहरण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
कवरलन दोर शलाका परापत राशश2 2 2 2 x 2 = 4 2-1 = 1 4 4 1 4x4x4x4= 256 1-1 = 0
कवरलन दोर शलाका परापत राशश256 256 256 256256 256-1 =255 256256 256256 255
एक बार शलाका तनषठापन
दसरी बार शलाका तनषठापन
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 49: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/49.jpg)
wwwJainKoshorg
कवरलन दोर शलाका परापत राशशमहामहाराशश महामहाराशश महामहाराशश महामहामहाराशश शलाका
-1महामहामहाराशश महामहामहाराशश महामहाराशश-1 महामहामहाराशश (शलाका
-1) -1
helliphelliphellip hellip hellip hellip
महामहामहामहाराशशशलाका= 0
तीसरी बार शलाका तनषठापन
उदहारण - 2 का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 50: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/50.jpg)
wwwJainKoshorg
आनात
सकषर आनात
खचय करतो-करतो जजस राशश का आात आा जार
आकषर आनात
नवीन वणद नहीा हाोनो पर भी खचय करतो-करतो जजस राशश का आात नहीा
आावो
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 51: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/51.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात1 जघनदर आसाखरातासाखरात का शलाका तरर तनषठापन (=A)2 6 राशश इसमोा जाोड ोा (=B)
(1) 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= लाोक परमाण आसाखरात(2) िमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(3) आिमय रवर को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(4) लाोकाकाश को परदोशाोा की साखरा =लाोक परमाण आसाखरात(5) आपरततधषठत परतरोक वनसपतत जीवाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण(6) सपरततधषठत परतरोक वनसपतत की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 52: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/52.jpg)
wwwJainKoshorg
वनसपततकागरकसािारण (एक शरीरको आनात सवामी) परतरोक (एक शरीर एक सवामी)
परततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर
सो तनगाोददरा जीव रहोा
आपरततधषठतजजस परतरोक शरीर को आाशरर सो तनगाोददरा जीव नहीा रहतो
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 53: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/53.jpg)
लाोक परमाण आसाखरात = आसाखरात लाोक परमाण = लाोकाकाश मोा जजतनो परदोश ह ा वो ie आसाखरात
लाोकाकाश को आसाखरात परदोशाोा सो आसाखरात गणा
आसाखरात लाोक परमाण आा र लाोक परमाण आसाखरात मोा आातर
लाोक परमाण आसाखरात आसाखरात लाोक परमाण
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 54: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/54.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनात3 B का शलाका तरर तनषठापन करोा = C4 इसमोा 4 राशश जाोड ोा = D
(1) 1 कलपकाल को समर = 20 काोड ा-काोड ी सागर (2) ससरतत-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा = आसाखरात लाोक परमाण(3) आनभाग-बाि आधरवसार सरानाोा की साखरा =आसाखरात लाोक परमाण(4) मन वचन कार को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा=आसाखरात लाोक परमाण
5 D का शलाका तरर तनषठापन = जघनदर पररत आनात
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 55: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/55.jpg)
wwwJainKoshorg
कमय बाि
परकतत
कमय का सवभाव
परदोश
कमय परमाणआाोाकी साखरा
ससरतत
कमय का आातमा कोसार रहनो का काल
आनभाग
कमय को आातमा काोिल दोनो की शिकत
राोग सो कषारसो
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 56: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/56.jpg)
wwwJainKoshorg
bullससरतत बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
ससरततबाि आधरवसार सरान
bullआनभाग बाि को कारणभत जीवाोा को पररणामाोा को सरान (साखरा)
आनभागबाि आधरवसार सरान
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 57: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/57.jpg)
wwwJainKoshorg
A= bull (ज आसाखरातासाखरात) का शलाका तरर तनषठापन
B = bull A + 6 राशश
C = bull (B) का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 4 राशश
जघनदरपररतानात bull (D) का शलाका तरर तनषठापन
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 58: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/58.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
जघनदर रकत आनात
आभवर जीव राशश जघनदर रकत आनात परमाण ह
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 59: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/59.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर रकत आनात= जघनदर पररत आनातजघनदर पररत आनात
ज पआ + ज पआ= 2 ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ = 3ज पआ ज पआ + ज पआ + ज पआ + ज पआ = 4ज पआ जपआ+जपआ+जपआ बार= ज पआज पआ आरायत (ज पआ)120784 जपआ120784 + जपआ120784+ जपआ बार =जपआ120784जपआ = (जपआ)3
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 60: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/60.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2
जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 61: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/61.jpg)
wwwJainKoshorg
जघनदर आनातानात = (जघनदर रकत आनात)2जरआ + जरआ= 2 जरआजरआ + जरआ + जरआ = 3 जरआ जरआ + जरआ + जरआ + जरआ = 4 जरआ जरआ+जरआ+ जरआ बार = जरआजरआ = (जरआ)120784
= जघनदर आनातानात
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 62: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/62.jpg)
wwwJainKoshorg
1) जघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन कररए (=A)2) आब इस महाराशश मोा 6 राशश जाोड ोा (=B)
1) ससदाोा की राशश2) तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + परतरोक वनसपतत + तरस राशश )3) परतरोक वनसपतत सटहत तनगाोद राशश सासार राशश ndash (पथवीकारादद चार + तरस राशश )4) पदगलाोा की साखरा5) तीन काल को समर6) आाकाश को परदोशाोा की साखरा
उतकषट आनातानात
आनात गणी
आनात गणी
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 63: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/63.jpg)
wwwJainKoshorg
उतकषट आनातानात3) B का शलाका तरर तनषठापन कररए = C महाराशश4) इसमोा िमय आिमय रवर को आगरलघ गण को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा जाोड ोा = D महामहाराशश5) D महामहाराशश का शलाका तरर तनषठापन करोा = E6) को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E = Fइस लबि F काो E मोा जाोड नो पर उतकषट आनातानात परापत हाोता ह आरायत F + E = उतकषट आनातानात = को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 64: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/64.jpg)
wwwJainKoshorg
A= bullजघनदर आनातानात का शलाका तरर तनषठापन
B = bullA + 6 राशश
C = bullB का शलाका तरर तनषठापन
D = bullC + 2 राशश
E= bullD का शलाका तरर तनषठापन
F = bullको वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा minus E
उतकषट आनातानात bull F + E
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 65: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/65.jpg)
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणसाखरात जघनदर साखरात 2
उतकषट साखरात जघनदर पररत आसाखरात ndash 1
आसाखरात जघनदर पररतासाखरात आाततम आनवसरा कणड परमाण सरसाो
उतकषट पररतासाखरात जघनदर रकत आसाखरात ndash 1जघनदर रकत आसाखरात (ज पररतासाखरात) ज पररतासाखरात
उतकषट रकत आसाखरात जघनदर आसाखरातासाखरात -1जघनदर आसाखरातासाखरात (जघनदर रकत आसाखरात)2
उतकषट आसाखरातासाखरात (जघनदर पररतानात) -1
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 66: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/66.jpg)
wwwJainKoshorg
मान भोद परमाणआनात जघनदर पररत आनात -
उतकषट पररत आनात जघनदर रकत आनात -1
जघनदर रकत आनात (जघनदर पररत आनात) जघनदर पररत आनात
उतकषट रकत आनात जघनदर आनातानात -1
जघनदर आनातानात (जघनदर रकत आनात) 2
उतकषट आनातानात को वलजञान को आकवभाग-परततचछोदाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 67: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/67.jpg)
wwwJainKoshorg
उपमा मानगणना को दवारा कहनो मोा आसमरय एोसी जाो राशश उसका ककसी उपमा को दवारा
परततपादन करना
पलर सागर सचरागल परतराागल घनाागल जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 68: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/68.jpg)
wwwJainKoshorg
इससो का बताराजाता ह
भोद
पलरवरवहार पलर
राोमखणडाोाका परमाण
उदार पलर
दवीप-समराोा कीसाखर ा
आदा पलर
कमाोो कीससरतत आादद
आरायत गडढा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 69: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/69.jpg)
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर 1 राोजन परमाण गहरा आा र चा ड ागडढा करना
उततम भाोगभिम मोा जनदमो 7 ददन तक को मोाढ़ ो को बालाोा को आगरभाग सो (जजनकी लाबाई चा ड ाई समान हाो) उस गडढो काो ठाोस (flat) भरना
जजतनो राोमखणड आारोागोा उतना वरवहार पलर हाोता ह
1 राोजन गहरा
1 राोजन चा ड ा
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 70: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/70.jpg)
wwwJainKoshorg
पन उन एक एक राोमखणड काो100 - 100 वषय जानो परतनकालोागो ताो जजतनो काल मोा वोसब समापत हाोागो वाो वरवहारपलर का काल ह
आरायत राोमाोा की साखरा मोा 100वषय का गणा करनो पर वरवहारपलर का काल आारोगा
100 वषय मोाएक राोम तनकालोागो
वरवहार पलर
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 71: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/71.jpg)
413452630308203177749512192000000000000000000
=18= 119909 65= 119909 18 119909 19 119909 1018
आरवा(65536)5 119909 18 119909 19 119909 1018
राोमाोा की साखरा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 72: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/72.jpg)
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को वषय
45 आाक परमाण x 100 वषय = 47 आाक परमाण वषय =
साखरात वषय
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 73: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/73.jpg)
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर
साखरातवषय =
मधरम रकतासाखरात
समर =
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 74: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/74.jpg)
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर को समर समह का परमाण
45 आाक परमाण बालागर x 100 वषय x 2 आरनx 3 ऋत x 2 मास x 30 आहाो-राततर x 30महतय x साखरात हजार कराोड आाविल xजरकतासाखरात समर
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 75: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/75.jpg)
wwwJainKoshorg
उदार पलर वरवहार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल उदार पलर का ह
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 76: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/76.jpg)
wwwJainKoshorg
उदार पलर
आसाखरातकराोड वषयमोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात कराोड वषय मोाजजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परततसमर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 77: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/77.jpg)
wwwJainKoshorg
वरवहार पलर की राोम साखरा x आसाखरात वषाोो को समर = उदार पलर को समर
आरायत आसाखरात वषय
उदार पलर
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 78: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/78.jpg)
wwwJainKoshorg
दवीप-समराोा की साखरा25 काोड ाकाोड ी उदार पलराोा को समर परमाण मधर-लाोक मोा दवीप-समराोा की साखरा ह रानो
25 काोड ाकाोड ी times 1 उदार पलराोा को समर = कल दवीप-समर रानो
25 x 120783120782120783120786 times 1 उदार पलर = कल दवीप-समर
bull (उदार पलर सो गणा ककरा रानो उसमोा आानो वालो समराोा की साखरा सो गणा ककरा)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 79: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/79.jpg)
wwwJainKoshorg
आदा पलर उदार पलर की राोम राशश मोा सो परतरोक राोम खणड को आसाखरात वषाोो को जजतनो समर हाो उतनो खणड करको उनसो दसरो पलर काो भरकर पन एक-एक समर मोा एक-एक राोम खणड तनकालोा
इस परकार जजतनो समर मोा वह दसरा पलर खाली हाोता ह उतना काल आदा पलर का ह
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 80: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/80.jpg)
wwwJainKoshorg
आदा पलर
आसाखरातवषय मोा एक राोम तनकालोागो
आसाखरात वषय मोा जजतनो समर हाोतो ह ा उतनो एक राोम को टकड ो करोागो
परतत समर एकराोम तनकालोागो
आरवा
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 81: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/81.jpg)
wwwJainKoshorg
उदार पलर को समर x आसाखरात वषाोो को समर
आदा पलर
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 82: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/82.jpg)
bullआसाखरात गना
वरवहारपलर
bullआसाखरात गना
उदारपलर
आदापलर
पलराोाका आलपबहतव
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 83: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/83.jpg)
wwwJainKoshorg
सागरवरवहार सागर = वरवहार पलर x 10 काोड ा
काोड ी
उदार सागर = उदार पलर x 10 काोड ाकाोड ी
आदा सागर = आदा पलर x 10 काोड ाकाोड ी
1 सागर = 10 काोड ा-काोड ी पलर
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 84: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/84.jpg)
wwwJainKoshorg
परमाणजाो सतीकषण शसतर सो भी छोदनो-भोदनो आा र माोड नो को िलए आशक ह
जल आगि आादद सो नाश काो परापत नहीा हाोता
1 रस 1 गाि 1 रप आा र 2 सपशय - एोसो 5 गण सारकत ह
शबदरप सका ि का कारण ह ककनदत सवरा शबद नहीा ह
आादद मधर आा र आात सो रटहत ह
बहपरदोशी न हाोनो सो आपरदोशी ह
इनदनदरराोा को दवारा जाननो को आराोगर ह
जजसका कवभाग नहीा हाो सकता ह उस रवर काो परमाण कहतो ह ा
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 85: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/85.jpg)
wwwJainKoshorg
आनातानात परमाण = सका ि = आवसननासनन 8 आवसननासनन = सननासनन8 सननासनन = तटरोण8 तटरोण = तरसरोण8 तरसरोण = रररोण8 रररोण = उततम भाोगभिम बालागर 8 उततम भाोगभिम बालागर = मधरम भाोगभिम बालागर8 मधरम भाोगभिम बालागर = जघनदर भाोगभिम बालागर8 जघनदर भाोगभिम बालागर = कमयभिम का बालागर8 कमयभिम का बालागर = 1 लीख8 लीख = सरसाो8 सरसाो = जा 8 जा = 1 आागल (सचरागल उतसोिाागल)
उतसोिाागल का कविान
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 86: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/86.jpg)
wwwJainKoshorg
आागल
उतसोिाागलवरवहार आागल 8 जा परमाण (लगभग 120785120786
इाच)
परमाणाागल उतसोिाागल सो 500 गना
आातमाागल आपनो-आपनो काल मोा वतयमानजीवाोा का आपना आागल
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 87: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/87.jpg)
wwwJainKoshorg
ककस आागल सो का नापा जाता ह
उतसोिाागलवरवहार आागल
शरीर की आवगाहनानगराोा कवमानाोा की ऊा चाई
आादद
परमाणाागल
दवीप समर पवयत नदीआादद आकततरम रचनारोा
आातमाागल
आपनो-आपनो काल को बतयन झारी कलश
इतरादद
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 88: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/88.jpg)
wwwJainKoshorg
सचरागल (परमाणाागल)
सचरागलbull(आदा पलर) आदा पलर को आियचछोद
bullसचरागल मोा परदोशाोा की साखरा
परतराागल bullसचरागल x सचरागल
घनाागल bullसचरागल x सचरागल x सचरागल
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 89: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/89.jpg)
wwwJainKoshorg
उदाहरण
माना सचरागल = 16 ताो परतराागल =256 घनाागल = 4096
500 उतसोि-आागल परमाण आवसकपयणी काल को पररम चकरवतीय भरत को एक आागल का नाम ही परमाणाागल ह |
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 90: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/90.jpg)
wwwJainKoshorg
आियचछोदbull ककसी राशश काो जजतनीबार आािा-आािा करनो पर1 शोष रहो
आियचछोद
bull64 को आियचछोद = 6432168421 = 6 आियचछोद
उदाहरण
2 64 12 32 22 16 32 8 42 4 52 2 6
1
आियचछोद
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 91: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/91.jpg)
wwwJainKoshorg
सचरागल = (आदा पलर)आदा पलर को आियचछोद
परतराागल = (सचरागल) 2
घनाागल =(सचरागल)3
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 92: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/92.jpg)
wwwJainKoshorg
3 आागल
सचरागल परतराागल घनाागल
सचरागल
सचरागल
सचरागलसचरागल
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 93: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/93.jpg)
wwwJainKoshorg
राोजन का कविान6 आागल 1 पाद2 पाद 1 कवलसत2 कवलसत 1 हार 4 हार 1 िनष2000 िनष 1 काोस4 काोस 1 राोजन (वरवहार राोजन)
4 काोस x 500 = 2000 काोस 1 राोजन (परमाण राोजन)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 94: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/94.jpg)
wwwJainKoshorg
पाद कवलसत हार
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 95: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/95.jpg)
wwwJainKoshorg
= (घनाागल) पलर को आियचछोद का आसाखरातवा भाग
= (घनाागल) पलर को आियचछोदआसाखरात
= 7 राज = 7 राज परमाण आाकाश की 1 परदोश की 1 पािकत मोा परदोशाोा की साखरा
जगतशरोणी
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 96: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/96.jpg)
wwwJainKoshorg
= (जगतशरोणी) 2
=जगतशरोणी x जगतशरोणी
जगतपरतर
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 97: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/97.jpg)
wwwJainKoshorg
= जगतशरोणी x जगतशरोणी x जगतशरोणी= ( जगतशरोणी )3= लाोक को परदोशाोा की साखरा= 1 जीव को परदोशाोा की साखरा= मधरम आसाखरातासाखरात
जगतघन
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 98: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/98.jpg)
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी = 7 राज
जगतपरतर = (जगतशरोणी) 2
जगतघन =(जगतशरोणी)3
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 99: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/99.jpg)
wwwJainKoshorg
जगतशरोणी जगतपरतर जगतघन
7 राज
7 राज
7राज
7 राज
7राज
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 100: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/100.jpg)
wwwJainKoshorg
आला ककक मानमानरवर मान
कषोतर मान
काल मान
भाव मान
जघनदर1 परमाण
1 परदोश
1 समरसकषम तनगाोददरा लसबिआपरायपतक को जञान कोआकवभाग-परततचछोद
उतकषटसभी रवराोा का परमाणसापणय आाकाश को
परदोशतीन काल को समर
परमाणको वलजञान को
आकवभाग-परततचछोद
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889
![Page 101: आ वश्क निवेदितिेसठ ि ख तिेसठ हज ि छह स ै छत्तीस तथ ि ि »टे ग्¿ िह visit for granth, notes,](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062605/5fd7e124fd384741c324af9a/html5/thumbnails/101.jpg)
wwwJainKoshorg
Reference शरी ततरलाोकसारजी समरगजञान चादरका जीवकाणड जी
For updates corrections feedback suggestions please contact
sarikamjgmailcomwwwjainkoshorg 94066-82889