8-kemal eker-türki̇ye’de yasa dişi göç sorunu 2

7/25/2019 8-Kemal Eker-trkyede Yasa Dii G Sorunu 2

1/606

T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES

ATATRK LKELER VE NKILP TARH ENSTTS

DOKTORA TEZ

TRKYEDE YASA DII G SORUNU

Kema EKER

Danman

D!". D#. Kema ARI

ZMR-2008


2/606

ii

Yem$% &e'%$

Doktora Tezi olarak sunduum Trkiyede !asa D "#$ %orunu& adl

$almann' tara(mdan' )ilimsel a*lak +e ,eleneklere aykr deek )ir yardma

)a+urmakszn yazldn +e yararlandm eserlerin kaynak$ada ,#sterilenlerden

olutuunu' )unlara at( ya.larak yararlanlm olduunu )elirtir +e )unu onurumla

dorularm/

Tari*

///////////////

1emal 1R

mza


3/606

iii

TUTANAK

D!()* E+, %$-e#$'e$ S!+a /$$me# E%'$',,%,%

.........0.........01.1.. 'a#$2 -e 11 a+33 '!4a%'33%5a !)6')#)a% 7,#$8 L$a%,',

9#e'$m Y:%e'me$9$%$% 11.. ma55e$%e ;:#e 111111111... A%a

/$$m Da3 Y,(e( L$a%0D!('!#a :9#e%


4/606

YKSEK >RET& KURULU DK&ANTASYON &ERKEZTEZ VER ?OR&U

Te* %!@ K!%) (!5)@ %$-. (!5)@

N!'@ /) =:,m me#(e* 'a#aB3%5a% 5!5)#)a


5/606

+

ZET

!asa d ,#$' %ouk %a+a d#neminin ka.anmasyla )irlikte dnya

,ndeminin #n sralarnda yer almaya )alayan )ir sorundur/ Tek kutu.lu )ir

dnyada yaanan siyasal $alkantlar' ulusal snrlarn #neminin azalmas +e ulam +e

iletiim olanaklarnn artmasyla kendini ,#steren kreselleme sreinde uluslararas

,#$ +e snma *areketlerinde de )yk )ir art olmutur/ ?u artn' ,#$ alan

,elimi lkelerin yasal ,#$ +e iltia ka.asitelerinin stne $kmas +e ,#$n

yaratt sosyo-ekonomik +e kltrel sorunlar ile ,+enlik endieleri yasa d ,#$n

temel nedenleri olarak #n .lana $kmaktadr/

!asad ,#$' sadee 1uzey 6merika +e 6+ru.a ?irlii lkeleri ,i)i ,elimi

)#l,eleri deil ,elimekte olan dnyada yeni endstrileen )ir$ok lkeyi de *ede(

almaktadr/ ?u sorun' ora(i konumu +e ekonomik durumu nedeniyle lkemiz de

yakndan il,ilendirmektedir/ !asa d ,#$ ka.samnda ,enel olarak transit lke&

#zellii ,#steren Trkiye' )az lke +atandalar i$in *ede( lke& +e zaman zaman

da kaynak lke& #zellii ser,ilemektedir/

@almamzdaA yasa d ,#$n +e onunla )irlikte anlan dier ka+ramlarn

$er$e+esi $izildikten +e yasa d ,#$ ortaya $karan tari*sel sre$' yasa d ,#$nnedenleri' )oyutlar +e sonu$lar inelendikten sonra Trkiyenin yasa d ,#$le

madelesi +e 6+ru.a ?irliine uyum sreindeki $almalar deerlendirilmitir/


6/606

+i

A/STRACT

3lle,al mi,ration is an issue t*at started to reei+e inreased attention at t*e

end o( t*e Bold Car era/ ur ra.idly ,lo)alizin, soiety Eitnessed a lar,e ,roEt* in

international mi,ration and re(u,ee (loEs due to inreased .olitial turmoil in a

uni.olar Eorld' t*e )lurrin, o( international )oundaries' and t*e en*anement o(

ommuniation and trans.ortation in(rastruture/ T*is ,roEt* sur.assed t*e a.aity

o( de+elo.ed ountries to *andle le,al immi,ration and in(lu7 o( re(u,ees' E*i*

to,et*er Eit* assoiated soio-eonomi' ultural' and seurity .ro)lems om)ined

to raise t*e .ro(ile o( t*is .ro)lem/

3lle,al mi,ration is not Fust a *allen,e (aed )y de+elo.ed re,ions like Gort*

6meria and t*e uro.ean HnionA it also .oses di((iulties (or industrializin,

ountries/ Turkey is es.eially onerned Eit* t*is issue due to its ,eo,ra.*i

.osition and eonomi situation/ ur ountry *as t*e *arateristi o( )ein, a transit

.oint (or ille,al mi,ration netEorks and is at times )ot* a sendin, ountry& and

reei+in, ountry&/

6(ter outlinin, t*e (rameEork o( ille,al mi,ration and ot*er related one.ts'

t*is t*esis e7amines t*e *istorial )akdro. o( ille,al mi,ration as Eell as its auses'dimensions' and onseIuenes/ Jinally' t*is t*esis Eill tou* u.on Turkeys stru,,le

Eit* ille,al mi,ration and its uro.ean Hnion *armonization e((orts Eit*in t*is

onte7t/


7/606

+ii

NDEKLER TRKYEDE YASA DII

G SORUNU

YE&N &ETN

TUTANAK

Y..K. DOK&ANTASYON &ERKEZ TEZ VER ?OR&U

ZET

A/STRACT

NDEKLER

KISALT&ALAR

TA/LOLAREKLLER

EKLER

NSZ

GR111111111111111111111111111111...

/RNC /L&

G KAVRA&I VE YASA DII G OLGUSUNA GRAG:" Ka-#am311111111111111111111111111...

/G:" T,#e#$111111111111111111111111111

CTe#m$%!!7$ S!#)%)11111111111111111111111..

DYaa D363 G:" -e Yaa D363 G:"e $6($$ D$9e# Ka-#ama#1111111.J

KNC /L&

TARHSEL SRETE ULUSLARARASI G HAREKETLERAC!9#aB$ Ke6$Be# S!%#a3%5a Ya6a%a% S:m,#;e


8/606

+iii

C($%areketleri L%ouk %a+an %onuna 1adarN//areketleriNNNNN//////==

GS!%)"@ G:" S$'eme#$1111111111111111111111..

NC /L&

G KURA&LARI

AG:" K)#ama#3%a G$#$61111111111111111111111

/A%a$* D,*e+e#$1111111111111111111111111

CG:" K)#ama#3%3% Ta#$2e Ge$6$m$1111111111111111..F

Ra+ensteinn "#$ !asalarNNNNNNNNNNNNNNNNNN/areketlerinin D#nm 1uramNNNNNN///;;0

DG,%,m,*5e U)a#a#a3 G:"e $6($% E% !( Ka=) G:#e% K)#ama

Ya(a63ma#111111111111111111111111111.F

"#$ 6kmlarnn Gedenlerini 6$klamaya !#nelik 1uramlarNNNN;;=

.Geoklasik konominin Makro 1uramNNNNNNNNN///;;8

.Geoklasik konominin Mikro 1uramNNNNNNNNN///;;areketleri $inde Mlteiler +e %nmalarNNNN/;==

CS!+!E(!%!m$( Ne5e%e#11111111111111111111.

5lkeler 6rasndaki "elir Dalm 6daletsizliiNNNNNNNNN///;88

!oksullukNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN///;


10/606

7

Doal 6(etlerNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN/229

TeknoloFik JelaketlerNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN/22 PERSPEKT?NDEN

TRKYEDE YASA DII GLE &CADELE


11/606

7i

AYaa D363 G:",%8 U)a#a#a3 G:"e Y:%e$( /a(36'a

Ya#a''393 De9$6$m -e Yaa D363 G:"e &,


12/606

7ii

KISALT&ALAR

@ 6?D Dolar/ a.;.e.

@ 6d ,e$en eser/ a.;.m. @

6d ,e$en makale/

a.;.. @ 6d ,e$en internet sitesi/

A/ @ 6+ru.a ?irlii Luro.ean Hnion-H/

A/A @ 6+ru.a ?irlii >akknda 6ntlama LMaastri*t 6ntlamas/

A/D @ 6merika ?irleik De+letleri LHnited %tates o( 6meria-H%6/

AET @ 6+ru.a konomik To.luluu/

AGT @ 6+ru.a "+enlik +e )irlii Tekilat Lr,anization (or %eurity andBoo.eration in uro.e-%B/

AI @ 6mnesty 3nternational LHluslararas 6( Kr,t/

AIDS @ 6Iuired 3mmune De(iieny %yndrome Ldinilmi ?aklk !etersizlii%endromu/

AIS @ 6utomati 3denti(iation %ystem Ltomatik Tanmlama %istemi/

AKT @ 6+ru.a 1#mr +e @elik To.luluu/

A('. @ 6ktaran/

APC @ 6sia-4ai(i Bonsultations on Re(u,ees' Dis.laed 4ersons and Mi,rantsLMlteiler' !erinden dilmi 1iiler +e "#$menler 1onularnda 6sya 4asi(ikDanmalar/

APEC @ 6sia-4ai(i onomi Boo.eration L6sya-4asi(ik konomik )irlii/

ASEAN@ 6ssoiation o( %out* ast 6sian Gations L"neydou 6sya Hluslar?irlii/

AT @ 6+ru.a To.luluu/

ATA @ 6+ru.a To.luluunu 1uran 6ntlama LRoma 6ntlamas/

ATS @ 6+ru.a Tek %enedi/

AU @ 6(rian Hnion L6(rika ?irlii/

/DT @ ?amsz De+letler To.luluu LBommonEealt* o( 3nde.endent %tates-B3%/

/BA @ ?undesrat (r 6r)eit L6lmanya Jederal $i (isi/

/(*. @ ?aknz/

/& @ ?irlemi Milletler LHnited Gations-HG/

/&&YK@ ?irlemi Milletler Mlteiler !ksek 1omiserlii LT*e ((ie o( t*eHnited Gations >i,* Bommissioner (or Re(u,ees-HG>BR/

CE @ Bounil o( uro.e L6+ru.a 1onseyi/


13/606

7iii

CEI @ Bentral uro.ean 3nitiati+e Lrta 6+ru.a nisiyati(i/

CE&AC@ Bentral 6(rian onomi and Monetary Bommunity Lrta 6(rikakonomik +e Mal To.luluu/

CIRE?I @ Bentre (or 3n(ormation' Disussion and 7*an,e on Brossin, o( ?ordersand 3mmi,ration L"#$ +e %nr *lalleri 1onusunda ?il,i Deiim Merkezi/

C&K @ Beza Mu*akemesi 1anunu/

CO&ESA @ Bommon Market (or astern and %out*ern 6(ria LDou +e ?at 6(rikartak 4azar/

CSI @ Bontainer %eurity 3nitiati+e L1onteynr "+enlii "iriimi/

e-. @ @e+iren/

HC @ @in >alk Bum*uriyeti/

SG/ @ @alma +e %osyal "+enlik ?akanl/De#. @ DerleyenLler LditorLs/

ECOQAS @ onomi Bommunity o( Cest 6(rian %tates L?at 6(rika De+letlerikonomik To.luluu/

EG& @ mniyet "enel Mdrl/

EUROPOL@ uro.ean PaE n(orement r,anization L6? 4olis Tekilat/

?AO @ Jood and 6,riulture r,anization o( t*e Hnited Gations L?irlemiMilletler "da +e Tarm Kr,t/

?DI @ Jorei,n Diret 3n+estment LDorudan D !atrm/

GCC @ 1#r(ez )irlii 1onseyi L"ul( Boo.eration Bounil/

GCI& @ T*e "lo)al Bommission n 3nternational Mi,ration LHluslararas "#$1resel 1omisyonu/

GS&H@ "ayri %a(i Milli >asla/

HIV @ >uman 3mmunode(iieny Qirus Lnsanlarda ?aklk ksiklii !aratan+irs/

HRQ @ >uman Ri,*ts Cat* Lnsan >aklar "#zlem Merkezi/

ICAO @ 3nternational Bi+il 6+iation r,anization LHluslararas %i+il >a+alk

Kr,t/

IC&C @ T*e 3nternational Bat*oli Mi,ration Bommission LHluslararas 1atolik"#$ 1omisyonu/

IC&PD@ 3nternational Bentre (or Mi,ration 4oliy De+elo.ment LHluslararas "#$4olitikalar "elitirme Merkezi/

ICVA @ 3nternational Bounil o( Qoluntary 6,enies LHluslararas "#nll1urulular 1onseyi/

ID&C @ 3nternal Dis.laement Monitorin, Bentre L5lke $indeki !er Deitirmelerizleme Merkezi/


14/606

7i+

IGC @ 3nter,o+ernmental Bonsultations on 6sylum' Re(u,ee and Mi,ration4oliies in uro.e' Gort* 6meria and 6+ustralia L6+ru.a' 1uzey 6merika +e6+ustralyada %nma' Mltei +e "#$ 4olitikalar 1onularnda >kmetler arasDanmalar/

ILO @ 3nternational Pa)our r,anization LHluslararas @alma Kr,t/I&O @ 3nternational Maritime r,anization LHluslararas Denizilik Kr,t/

I&P @ 3nternational Mi,ration 4oliy LHluslararas "#$ 4olitikas/

INTERPOL @ 3nternational Briminal 4olie r,anization LHluslararas 4olisTekilat/

IO& @ 3nternational r,anization (or Mi,ration LHluslararas "#$ Kr,t/

IPCC @ 3nter,o+ernmental 4anel on Blimate B*an,e L>kmetler 6ras klimDeiimi 4aneli/

ISA? @ 3nternational %eurity 6ssistane Jore L?M Hluslararas "+enlik Destek"

ISI @ 3mmi,ration %eurity 3nitiati+e L"#$ "+enlii "iriimi/

ISPS C!5e @ 3nternational %*i. and 4ort %eurity Bode LHluslararas "emi +e PimanTesisi "+enlik 1odu/

KS @ 1itle m*a %ila*lar LCea.ons o( Mass Destrutions-CMDs/

KO& @ "M' 1a$ak$lk +e r,anize %u$larla Madele Dairesi ?akanl/

K!!#. @ 1oordinat#r/

LRIT @ Pon, Ran,e 3denti(iation and Trakin, %ystem LHzak Mesa(e Tanmlama+e Taki. %istemi/

&ARRI@ Mi,ration' 6sylum' Re(u,ees Re,ional 3nitiati+e L"#$' %nma +eMlteiler ?#l,esel "iriimi/

&EDA@ uro-Mediterranean 4artners*i. L6+ru.a-6kdeniz ?irlii Jorumu/

&ERCOSUR@ %out*ern Bommon Market L"ney 6merika rtak 4azar/

&IDSA @ T*e Mi,ration Dialo,ue (or %out*ern 6(ria L"ney 6(rika "#$Diyalou/

&IDQA @ T*e Mi,ration Dialo,ue (or Cestern 6(ria L?at 6(rika "#$ Diyalou/

&RI @ Mi,rants Ri,*ts 3nternational LHluslararas "#$men >aklar 1uruluu/

NA?TA @ Gort* 6merian Jree Trade 6,reement L1uzey 6merika %er)est Tiaret6nlamas/

NGO @Gon-,o+ernmental r,anizations L>kmet D 1urlular/

N!. @Gum)er L%ay/

OAS @ r,anization o( 6merian %tates L6merikan De+letleri Kr,t/

OAU @ r,anization o( 6(rian Hnity L6(rika ?irlii Kr,t/

ODA @ ((iial De+elo.ment 6ssistane LResm 1alknma !ardm/


15/606

7+

OECD @ T*e r,anization (or onomi Boo.eration and De+elo.ment Lkonomik)irlii +e 1alknma Kr,t/

ONI @ ((ie Gationale d3mmi,ration LJransa Hlusal "#$ (isi/

PERCO @ 4lat(orm (or uro.ean Red Bross Boo.eration on Re(u,ees' 6sylum-%eekers and Mi,rants LMlteiler' %nmalar +e "#$menlere likin 6+ru.a 1zl>a$ )irlii 4lat(ormu/

PICU& @ 4lat(orm (or 3nternational Boo.eration on Hndoumented Mi,rantsL1aytsz "#$menlere likin Hluslararas )irlii 4lat(ormu/

PR/ @ 4o.ulation Re(erene ?ureau LG(us Re(erans ?rosu/

PSI @ 4roli(eration %eurity 3nitiati+e L1% !aylmasnn Knlenmesi "iriimi/

R? @ Rusya Jederasyonu/

. @ %ay(a/

SAARC @ %out* 6sian 6ssoiation (or Re,ional Boo.eration L"ney 6sya ?#l,esel)irlii Kr,t/

SAS&US@ ?M %nraan Kr,tl %u$larla Madele %#zlemesi LHG Bon+ention6,ainst Transnational r,anized Brime/

SECI @ %out*east uro.ean Boo.erati+e 3nitiati+e L"neydou 6+ru.a rtak"iriimi/

SGK @ %a*il "+enlik 1omutanl/

SIS @ %*en,en 3n(ormation %ystem L%*en,en ?il,i %istemi/

. @ %ay(adan say(aya/SSC/ @ %o+yet %osyalist Bum*uriyetler ?irlii/

ST @ %i+il To.lum Kr,t LBi+il %oiety r,anization-B%/

T.C. @ Trkiye Bum*uriyeti/

TADOC@ Turkis* 3nternational 6ademy 6,ainst Dru,s and r,anized BrimeLTrkiye Hluslararas Hyuturuu +e r,anize %u$larla Madele 6kademisi/

TCK @ Trk Beza 1anunu/

TDK @ Trk Dil 1urumu/

TIR @ Trans.ort 3nternational Routiel LHluslararas !ollarda Tamalk/TREVI@ Terrorism' Radialism' 7tremism' Qiolene 3nternational LHluslararasTer#rizm' Radikalizm' kstremizm +e Siddet ile Madele "ru)u/

UK @ Hnited 1in,dom L?irleik 1rallk-n,iltere/

UNAIDS @ oint Hnited Gations 4ro,ramme on >3Q63D% L?M >3Q63D% rtak4ro,ram/

UNDESA@ HG De.artment ( onomi and %oial 6((airs L?M konomik +e%osyal ler ?irimi/

UNDP @ Hnited Gations De+elo.ment 4ro,ramme L?M 1alknma 4ro,ram/


16/606

7+i

UNEP @ HG n+ironment 4ro,ramme L?M @e+re 4ro,ram/

UNESCO@ Hnited Gations duational' %ienti(i and Bultural r,anization L?Mitim' ?ilim +e 1ltr Kr,t/

UN?PA@ Hnited Gations 4o.ulation Jund L?M G(us Jonu/UNICE? @ Hnited Gations B*ildrens Jund L?M @ouk Jonu/

V!. @ Qolume LBilt/

QHO @ Corld >ealt* r,anization LDnya %alk Kr,t/

Q&O @ Corld Meteorolo,ial r,anization LDnya MeteoroloFi Kr,t/


17/606

7+ii

TA/LOLAR

TA/LO @ 6+ru.a +e a.onyadan 1talararas

%ay(a

"#$e 1atlanlar L;8O-;


18/606

7+iii

TA/LO @ Dnyada >3Q 63D%in n !ksek randa

"#rld 5lkeler L2009 s/ 2;areketlerinin %n(landrlmas s/ 2;

EKL V !asa D "#$n Temel ?i$imleri s/ 2=

EKL V 1resel "#nll "#$' ;8;9-;aritas s/ areketlerinin D#nm Modeli s/ ;;0

EKL @ Zelinskynin 1uramnn ranlar +e Miktarlar

6$sndan 1arlatrlmas s/ ;;:

EKL @ ;


21/606

EKL F@ 6+ustralya !eni Zelandaya 1yasla'

Dnyann Dier ?#l,elerinde rtalama !aam %resi

Jark L2000-2009 D#nemi s/ 2;0

EKL @ Dnyada ?e !an 6ltnda @ouk Klm ranlar

L>er ;000 anl doumda s/ 2;;

EKL J@ BD 5lkelerine 1yasla Dnyann Dier ?#l,elerinde

?e !a-alt @ouk Klmlerindeki Jark L;i$ "idemeyen @ouk %aylar L200; s/ 2OO

EKL @ Dnyada ?#l,elere "#re rtalama itim %relerindeki

6rt L;


22/606

77ii

EKL F@ ?az BD 5lkelerindeki ?yk @a.l

Re,lerizasyon L"#$men 6(( 4ro,ramlar s/ 28:

EKL F@ 6sya 1tasnda !a.lan "#$men 6(lar s/ 28:

EKL F@ 6?Ddeki !asa D G(usun 1aynak 5lke +e ?#l,elere

"#re Dalm' 200 s/ 28O

EKL F@ 6merika 1tasndaki ?ala !asa D "#$ "zer,X*lar s/ 28

EKL FF@ 6syadan 1ta Dna !#nelen ?ala !asa D

"#$ "zer,X*lar s/ 288

EKL F@ 6syada 1ta $i !asa D "#$ "zer,X*lar s/ 2


23/606

77iii

EKL J@ Trkiyede !akalanan nsan 1a$ak$lar

Lr,anizat#rler L; ran larak n !ksek

"#$men D#+izi 6lan 5lkeler L200= s/ :;

EKL J@ Qanda andarma ki.lerine !akalanan !asa D "#$menler s/ :=

EKL JFJJJJ@ !asa D "#$menlerin Deniz "e$iinde

1ullandklar Qastalar s/ :8-ukuki Durumuna Dair %#zleme s/ O

EK@ Mlteilerin >ukuki %tatsne likin ;


25/606

NSZ

Da*a iyi )ir yaam i$in madele etmek' ,e$miten )u yana insanolunun

+arlk se)e.lerinden )iri olmutur/ ?u imkXn' yaad $e+rede )ulamayanlarn

)a+urduu yollarn )andaysa ,#$& ,elmektedir/ ?u nedenle ,#$ ol,usunun

insanlk tari*i kadar eski olduunu s#yleye)iliriz/ ?u a$dan' sadee ,#$

*areketlerinin tari*ini ineleyerek' dnya tari*ini deerlendire)ilmek mmkndr/

Trkiye de da*il olmak zere' )ir$ok lke ,#$lerle kurulmu +e ,#$ ol,usu dnya

,ndeminden *i$)ir zaman dmemitir/

"#$ konusu' sosyal )ilimler literatrnde de #nemli )ir yer tutmaktadr/

Tari*$ilerden )aka sosyolo,lar' demo,ra(lar' antro.olo,lar' ora(yalar'

ekonomistler' siyaset )ilimiler +e *ukuk$ular ,#$n $eitli )oyutlarna ilikin

$almalar ya.maktadrlar/

%on yzyldaA dnya n(usunun *zla artmas' )#l,eler aras eitsizliklerin

$oalmas' doal a(etler' sa+alar +e i$ $atmalar ,i)i )ir$ok nedene )al olarak ,#$

*areketleri olduk$a karmak )ir *Xle ,elmitir/ Kzellikle dnyann ,neyinde' ,#$

yaratan dinamiklerin )u denli ,$l olmas' 1uzeydeki zen,in lkeleri iddi )ir ,#$

)asksyla kar karya )rakmaktadr/ Dier yandan' ,#$menlerin ,eldikleri to.lumauyum salayamamasnn yaratt sonu$lar' ya)an dmanlnn +e rk$ln

ykseliine neden olmaktadr/ "neyden ,elen ,#$ )asksna' 1uzeyin +erdii

yant ka.lar *er ,e$en ,n da*a da ka.atmak olmaktadr/ 1reselleen dnyada' )ir

yandan mallarn +e sermayenin ser)est dolamnn #nndeki en,eller kaldrlmaya

$allrken' dier yandan emein ser)est dolam en,ellenmektedir/ ;


26/606

,ndem maddelerinden )iri durumuna ,elmesi' Trkiyenin yasa d ,#$n

#nlenmesi y#nndeki $a)alarn artrmas sonuunu dourmutur/

?u tez $almasnda' yasa d ,#$ ol,usunun Trkiyede yaratt etkiler

dnya +e 6+ru.a ?irlii $er$e+esinden ele alnmaktadr/ Kte yandan' yasa d ,#$n

dnya ,ndeminde yeni sayla)ileek )ir konu olmas nedeniyle' )u ka.samdaki

ka+ramlarn +e akademik altya.nn da inelenmesinin (aydal olaa

deerlendirmi +e $almann )anda )u *ususlara ,eni ekilde yer +erilmitir/

Doktora tez $almam srasnda en,in )il,isi +e *o,#rs ile )eni

y#nlendiren deerli danmanm Do$/ Dr/ 1emal 6R3ya +e desteklerinden dolay

enstitmzn dier #retim yelerine +e .ersoneline kranlarm sunarm/ 6yra'

,#sterdikleri sa)r +e +erdikleri destekten dolay eim Gesli*an +e kzm Pale )u

$almay it*a( etmekten onur duyarm/ nlar olmasayd )aaramazdm/ %on olarakA

dier aile )yklerime' *imayelerini esir,emeyen komutanlarma' +erdikleri moral

desteinden dolay $alma arkadalarma' )il,i aldm resm kurumlarn

yetkililerine +e T%1 Merkez 1t.*anesi .ersoneline teekkr )ir )or$ )ilirim/


27/606

;

GR

!asa d ,#$ ol,usu' dnya ,ndemine iddi )ir sorun olarak ;


28/606

2

arlk +erilmektedir/ %*en,en 6ntlamasnn uy,ulanmaya )alamasyla )irlikte'

6? lkeleri arasndaki i$ snrlarn ortadan kalkmas +e yasa d ,#$ten kaynaklanan

sorunlarn sadee ilk ,#$& lkelerinin sorunu olmaktan $kmas' ?irlik dzeyindeki

ortak .olitikalarn ,elitirilmesi $a)alarn *zlandrmtr/;

Dnyadaki ,#$ sorunsaln da*a da i$inden $klmaz *Xle ,etiren yasa d ,#$

ol,usu' ,nmz dnyasnda en $ok tartlan konulardan )iri durumundadr/ ?u

,elimeler' ora(i konumu nedeniyle Trkiyeyi de yakndan il,ilendirmektedir/

Doumuzdaki +e ,neyimizdeki yoksul lkelerden' kuzey +e )atmzdaki zen,in

lkelere ,e$ite en uy,un ,zer,X* zerinde yer alan Trkiye' yasa d ,#$

a$sndan en #nemli transit lke& durumuna ,elmitir/ 6yra' uy,ulanan esnek +ize

.olitikalaryla eski Dou ?lou lkelerinin +atandalarna $eitli kolaylklar

salanmas' )u lke +atandalarnn k$k $a.l tiaret L)a+ul tiareti ya da $ouk

)akl' *izmet$ilik ,i)i ilerle inaat' tarm' turizm' elene +e (u*u

sekt#rlerinde $almak zere lkemize ,elmelerine yol a$mtr/ ?u durum'

;


29/606

:

yasa d ,#$ ol,usu *enz yeni )ir ka+ram olduu i$in )u ka.samdaki literatr de

son d#nemde ,elimeye )alamtr/

Trkiyede' konuyla yakndan il,ilenen 6*met $duy,u' 1emal 1iri$i ,i)i

akademisyenlerin ya.tklar olduk$a ka.saml $almalarn yan sra' yasa d ,#$n

$eitli )oyutlarn ineleyen )ir$ok $almaya rastlamak mmkndr/ 6yra' 6?

uyum srei ka.samnda il,ili resm kurumlara ,er$ekletirilen yasal' idari +e

uy,ulamaya d#nk $alma +e .roFeler me+uttur/ ?tn )u $almalar tamamlay

nitelikte +e yasa d ,#$ ol,usunu ,enel anlamda uluslararas ,#$ konse.ti& i$ine

oturtaak )ir $almann' konuya mmkn olduuna ,eni a$dan )akmak

isteyenlere (aydal olaa deerlendirilerek )u doktora $almasna ,iriilmitir/

@almada' #nelikle ,#$ konse.ti i$erisinde kullanlan ka+ramlar +e tanmlar

inelenmitir/ ?u a$dan )akldnda' ,#$e ilikin ona $almann +arlna ramen'

ka.saml )ir ,#$& tanmnn )ulunmamas dikkat $ekii )ir durum olarak karmza

$kmaktadr/ "#$ ol,usunun $eitli )oyutlarnn )ulunmas +e konuya yaklarken

nerede durulduunun +e nereden )akldnn #nem arz etmesi nedeniyle' )u,ne

kadar ya.lan ,#$ tanmlarnn $ounlukla tek y#nl +e dar ka.saml oldu

,#zlenmektedir/ ?u nedenle ilk olarakA ,#$ trleri' ,#$ yaratan nedenler +e ,#$

ol,usunun zaman +e mekXnla olan ilikisi ,i)i unsurlar dikkate alnarak ka.saml )ir

,#$ tanm zerinde younlalmtr/ ?#ylee' ,#$n yasal& +e yasa d& olma

durumlarn )elirleyen .arametrelere da*a kolay ulama olana salayaak alt ya.

oluturulmaya $allmtr/

Kte yandan' yasa d ,#$& ka+ramnn uluslararas *ukukta net olarak

tanmlanmam olmas' )u ka+ramn ,nlk *ayatta' mltei& +e snma&

ka+ramlaryla sk sk kartrlmasna yol a$maktadr/ @almada' )u karkl

,idermek +e yasa d ,#$& ka+ramn anlan ka+ramlardan soyutlayarak

tanmlaya)ilmek i$in konuya ilikin *ukuki +e ka+ramsal $er$e+e ,eni olarak

inelenmitir/ ?ununla )irlikte' yasa d ,#$le yakndan ilikili olan +e *ukuki

metinlerde tanm )ulunan insan ka$ak$l&' insan tiareti&' yasa d ,iri&'

yasa d ikXmet& +)/ ka+ramlar kullanlarak yasa d ,#$n ka.saml )ir tanm

ya.lmaya $allmtr/


30/606

O

6yraA yasa d ,#$ yaznnda' ayn )alamda kullanlan dzensiz ,#$&'

izinsiz ,#$&' ,izli ,#$& +e kayt d ,#$& ,i)i )az terimler de kullanm alanlar

a$sndan deerlendirilmitir/ ?u ka.samda son olarak' ,#$ ol,usunun )ana yasa

d& i)aresinin ,etirilmesinin' #zellikle ,#$menler a$sndan yarataa saknalar

irdelenmitir/

@almann ikini )#lmnde' tari*sel sre$ i$erisinde meydana ,elen ,#$

*areketleri inelenerek' ,#$ ol,usunun yasa d& *Xle ,elmesine yol a$an tari*sel

arka .lan $izilmeye $allmtr/ ?u ka.samda' ;


31/606

9

Dnyadaki kriz )#l,eleri' son d#nemde' )u,ne dein (azla rastlanmam

oranda mltei +e snma retmektedir/ @nk ,nmzn sa+alar $ok da*a

(azla sayda si+ili etkilemektedir/: ?u durum' mlteiler' snmalar +e lke i$inde

yerlerinden edilmi kiilere ilikin dnyadaki me+ut koruma ka.asitesini

zorlamaktadr/ %a+alar +e $atmalar nedeniyle yaadklar yerlerden ko.an

insanlarn uluslararas ,#$e )a+urmas' )ir$ok snmann yasa d ,#$ *areketleri

i$inde yer almasna neden olmaktadr/

Hluslararas ,#$n sosyo-ekonomik )alamda irdelenmesi netiesinde ise

dnyada )#l,eler aras eitsizliklerin artmas' yoksulluk' isizlik' *zl n(us art'

salk +e sosyal yardm sistemlerindeki eksikliler' >3Q63D% +)/ sal,n *astalklar

#n .lana $kmaktadr/ @almamzda )u konular' ?irlemi Milletler L?M

Kr,tnn )u konularla ,#re+li kurulularnn +e dier il,ili uluslararas

kurulularn yaynladklar ra.orlar $er$e+esinde ,eni ekilde inelenmitir/ ?u

ineleme sonuunda' )tn ,#$lerinden temelinde )ir ekilde ekonomik& nedenlerin

)ulunduu ya da dier nedenlerin ekonomik nedenlere d#nt ,er$ei ortaya

$kmaktadr/O

Dier tara(tan' son d#nemde dnya ,ndeminin ilk sralarnda yer alan

kresel snma +e iklim deiiklii ,i)i $e+resel nedenler uluslararas ,#$leri ,nden

,ne artrmaktadr/ nsanolunun doaya +erdii zararlar sonuunda meydana ,elen

kresel iklim deiiklii +e )una )al olarak ortaya $kan kuraklk' $#lleme ,i)i

sorunlar' ayra' )yk ykmlara neden olan kasr,alarn +e sellerin yaanmas

uluslararas ,#$ eilimlerini artraak y#nde etkiler )rakmaktadr/

"nmzde' $e+re ,+enliinin uluslararas ,+enlikle ilikilendirilmesi9

$e+resel nedenlerin yakn ,eleekteki uluslararas ,#$ *areketlerinin temel

)elirleyiilerinden )iri olaan ,#stermektedir/ ?unun yannda' doal a(etlerin

saysnda son d#nemde meydana ,elen art' teknoloFideki ilerlemeye )al olarak

: >elena Gy,ren-1ru,' I%'e#%a'$!%a &$;#a'$!%8 Hea'2 a%5 H)ma% R$;2'8 Corld >ealt*r,anization LC>' >ealt*\>uman Ri,*ts 4u)liation %eries' 3ssue Go/ O' "ene+a' %Eitzerland'200:' s/ ;0/O ?u ka.samda )kz/ "#$ 1uramlar ?#lm/9 ?u ka.samda ayrntl )ir $alma i$in )kz/ >ans "nter ?rau*' E%-$#!%me%' a%5 H)ma%

Se


32/606

ortaya $kan $e+re (elaketleriyle )irleine manzara da*a da rkt duruma

,elmektedir/

%osyo-kltrel )alamda iseA eitim eksilii' insiyet temelli ayrmlklar +e

kresellemenin dnya kltrnde yaratt tek-ti.letirme& ,i)i ol,ular ,#$n

temel nedenleri arasnda sayla)ilir/ 6yra' iletiim +e seya*at olanaklarnn

$oalmas +e uuzlamas +e da*a #neden ,#$ etmi )ulunan insanlarla Ldias.ora

kurulan )alar L,#$men alar ,#$ kolaylatran unsurlar olarak #ne $kmaktadr/

Hluslararas ,#$lere neden olan +e ,#$n sreklilik arz eden )ir duruma

,elmesine yola a$an )u ,enel nedenlerin yan sra' yasa d ,#$n kendine #z,

nedenleri de )ulunmaktadr/ "nmzde' yasal ,#$ olanaklarnn ,ittik$e azalmas'

insan ka$ak$l& olarak adlandrlan uluslararas or,anize su$ trnn ortaya

$kmasna neden olmutur/ Milyar dolarlarla i(ade edilen )ir dzeye ulaan )u sekt#r'

yasa d ,#$n srmesinde #nemli etkiler ya.maktadr/

"#$ yaratan dinamiklerin )u denli ,$l olmasna karn' ,#$ alan lkelerde

kstlay .olitikalarn #n .lana $kmas' ,#$ yasa d& duruma ,etiren en #nemli

(akt#r olarak ,#ze $ar.maktadr/ Hluslararas ,#$ *areketleri i$erisinde en *zla

)yyen ,#$ tr kukusuz yasa d ,#$tr/ 6nak' yasa d ,#$n doas ,erei )ukonudaki net +erilere ulaa)ilmek mmkn deildir/ ?u $er$e+edeki rakamlar

,enellikle ta*minlere dayanmaktadr/

@almamzda' )u dorultuda yaymlanan +eriler mmkn olduuna ,nel

olarak +erilmi +e yasa d ,#$n dnyada +e Trkiyede ulam olduu )oyut

ortaya konmaya $allmtr/ 6yn zamanda' yasa d ,#$ *areketlerinin youn

ekilde ,er$ekletii ,zer,X*lar )elirlenerek' $eitli eksiklikleri olmakla )irlikte'

ktalar )aznda )ir yasa d ,#$ *aritas& oluturulmaya $allmtr/

1talar dzeyinde ya.lan irdelemeyi mteaki.' yasa d ,#$n il,ili tm

tara(lar L,#$lere kaynaklk eden' *ede( olan +e ,e$i ,zer,X* olarak kullanlan

lkeler +e ,#$menler zerinde yaratt etkiler +e sonu$lar deerlendirilmitir/

?u ka.samda' ,#$ +eren lkeler )akmndan ,#$n yasal olu. olmamasndan

ziyade' (azla n(ustan kurtulmak +e ,#$menlerin lkeye ya.aaklar maddi +e

mane+i katklar #n .lana $kt ,#rlmektedir/ !asa d ,#$n *ede(i durumundaki

lkelerde ise snr ,+enliinden' ekonomik +e to.lumsal ,+enlik endielerine


33/606

=

kadar )ir dizi sknt ortaya $kmaktadr/ ?u ka.samda' aralarnda Trkiyenin de

)ulunduu transit lkelerde de *ede( lkelerdekine )enzer skntlar $ekilmektedir/

!asa d ,#$n en $ar. sonu$larna ise ,#$menler maruz kalmaktadrlar/

Hluslararas +e ulusal medyaya *emen *emen *er ,n yansd zere' *er yl

)inlere ,#$men ,#$ yollarnda #lmekte ya da ,#$men ka$ak$l e)ekelerine

$eitli ekillerde istismar edilmektedirler/

?ilindii zere' yasa d ,#$menlerin *ede(i durumundaki en #nemli iki

)#l,e 1uzey 6merika +e 6+ru.a ktalardr/ ?u nedenle' dnyada' yasa d ,#$le

madele konusunda en $ok $a)a *arayan lkeler 6merika ?irleik De+letleri

L6?D +e 6? lkeleridir/

!asa d ,#$ sorunu' 6+ru.ann d snr durumunda olan +e 6?ye tam

yelik mzakerelerini srdren lkemizi' en $ok 6?ye uyum )alamnda

il,ilendirmektedir/ ?u nedenle' 6?nin yasa d ,#$le madele amayla att

admlar +e )u ka.samda 6? mktese)atnda yer alan *ususlar #n .lana $kmaktadr/

6?ye uyum sreinin' 6? mktese)atnn stlenilmesi anlamna ,eldii

dnlrse' )u konuda 6?nin Trkiyeden )eklentileri da*a da )yk #nem

kazanmaktadr/@almamzn son )#lmnde' 6? )nyesinde yasa d ,#$ ka.samnda

atlan admlar ,enel olarak inelendikten sonra' 6? mktese)atnn stlenilmesine

ilikin olarak Trkiyenin yasa d ,#$ ka.samnda ya.t $almalar

deerlendirilmitir/

6nak unutulmamaldr ki 6? mktese)at' srekli ,elierek e+rimleen )ir

ya.dadr/ Trkiyenin )u ka.samda yrtt (aaliyetlere de *er ,n )ir yenisi

eklenmektedir/ ?u nedenle $almamzda' anlan konulara mmkn olduuna ,enel

*atlaryla deinilmi +e deikenlik arz ede)ileek *ususlardan )ilin$li olarak uzak

durulmaya $allmtr/ 6nak' unu da )elirtmek ,erekir ki' yasa d ,#$ konusu

*er ,e$en ,n yeni ,elimelere sa*ne olan +e $ok yakndan taki. edilmesi ,ereken

)ir konudur/ Kte yandan' konunun sadee 6? ile ilikilere dayandrlmamas' )u

ka.samda ,nlk .olitikalarn dna $klarak' da*a ,eni )ir )ak a$sna i*tiya$

olduunun ,#zden uzak tutulmamas ,erektii dnlmektedir/


34/606

8

%onu$ olarak $almamzdaA )elirtilen *ususlar $er$e+esinde' Trkiyedeki

yasa d ,#$ sorununu' neden-sonu$ ilikileri )alamnda tari*sel sre$ i$erisine +e

,enel olarak dnya' #zel olarak da 6? .ers.ekti(i i$erisine doru )ir ekilde

yerletirmeye ,ayret ,#sterilmitir/ ?u a$dan' konu ile il,ili $alanlara yardm

olaak )ir katk ya.la)ildiyse $alma amana ulam olaaktr/


35/606

iret da*a iyi' da*a el+erili ,e$inme' yerleme yolunu )ulmak zere )ir yerden

)aka )ir yere tanma ii&


36/606

;0

%osyoloFi ise ,nmzde ,#$ ol,usuna en ,eni .ers.ekti(ten )akan )ilim

dal durumundadr/ @nk sosyoloFik analizler' ora(i deimelerden $ok sosyoloFik

)oyut +e deimeleri dikkate almaktadr/ ?#yleeA ,#$n yarataa sosyal

*areketlilik' inti)ak sre$leri' ,#$ nedenleri' ,#$ kararlarnn oluumu' ,#$

sreindeki ayklama sa(*alar +e netieleri ile )unlarn kaynak lke ile ,#$ edilen

lke *alk zerindeki etkileri sosyoloFinin il,i alanna ,irmektedir/;2

!al$nn tes.itine ,#re' ,#$ ile il,ili olduk$a ,eni )ir literatr me+ut

olmasna ramen' ya.lm ,#$ tanm $ok azdr/ ?unun nedeni ise aratrmalarn'

,#$ ka+ramn yeterine a$k ,#rmeleri +e tanm yerine ,#$ ortaya $karan

koullar a$klamaya y#nelmi olmalardr/ "er$ekten de ,#$ ka+ram' *emen *er

insanda az $ok ayn eyi $artrmaktadrV @e+re deitirme' yer deitirme ,i)i/;:

?ak a$larna ,#re deiiklikler arz etmekle )irlikte' sosyal )ilimilerin

tanmlarnda ,#$A 1iilerin *ayatlarnn ,eleekteki ksmnn tamamn +eya )ir

.ar$asn ,e$irmek zere' tamamen ya da ,e$ii )ir sre i$in )ir iskXn nitesinden

Lk#y' kasa)a' kent ,i)i )ir )akasna yerlemek amayla ya.tklar ora(i yer

deitirme olay&';O ?ireylerin yaadklar yerleri )rakarak' nis.eten srekli olarak

+e )ulunduklar yerden kayda deer uzaklkta )ir yere ,itmeleri&;9' 6nlaml )ir

uzaklk +e etki yarataak kadar )ir sre i$inde ,er$ekleen )tn yer

deitirmeler&;' ?irey ya da ,ru.larn yerlemek ama ile )ulunduklar yerden )ir

)aka yere *areketi&';= olarak a$klanmaktadr/

"#rld zere' tanmlarn )ir $ounda ,#$ ol,usu' da*a $ok (iziki anlamda

yer deitirme& olarak ele alnmaktadr/ 6nak' ,#$ ol,usu s#z konusu olduunda'

ora(i olarak yer deitirmeden #te' allm )ir ortamdan )aka )ir ortama

;2 Me*met Jikret "ez,in' 6;,


37/606

;;

,e$ilmesi de #nem tamaktadr/ ?u a$dan' "#$A ora(i mekXn deitirme

sreinin sosyal' ekonomik' kltrel +e siyasi )oyutlaryla to.lum ya.sn deitiren

n(us *areketleridir&;8 eklindeki tanm' ,#$n sosyal etkilerini #n .lana $karmas

a$sndan dikkat $ekmektedir/

Hluslararas "#$ Kr,t L3nternational r,anization (or Mi,ration-3M ise

,#$ ka+ramn en ,eni anlamyla ele alarakA ?ir uluslararas snr aan ya da )ir

lke i$inde ,er$ekleen tanma sreiA mesa(esi' i$erii' ka.sam +e nedenleri ne

olursa olsun insan *areketlerinin tm $eitlerini i$eren n(us *areketiN& eklinde

tanmlamaktadr/;areketlerinin %n(landrlmas/

G

SAYI NEDEN ZAMAN MEKAN HUKUK

BREYSEL

TOPLU

GNLL

ZORUNLU

KESN

GEC

G

ULUSLARARASI G

YASAL

YASADII

?u y#netmelie ,#re mlteiA Avr'ada meydana "elen olaylar sebebiyle

rk' dini' milliyeti' )elirli )ir to.lumsal ,ru)a yelii +eya siyasi dneleri

nedeniyle taki)ata urayaandan *akl olarak korktuu i$in +atanda olduu lke

dnda )ulunan +e +atanda olduu lkenin *imayesinden isti(ade edemeyen +eya

korkudan dolay isti(ade etmek istemeyen ya da uyruu yoksa +e #neden ikXmet

ettii lke dnda )ulunuyorsa oraya d#nmeyen +eya korkusundan dolay d#nmek

istemeyen ya)any&' snma iseA 3rk' dini' milliyeti' )elirli )ir to.lumsal ,ru)a

yelii +eya siyasi dneleri nedeniyle taki)ata urayaandan *akl olarak

korktuu i$in +atanda olduu lke dnda )ulunan +e +atanda olduu lkenin

*imayesinden isti(ade edemeyen +eya korkudan dolay isti(ade etmek istemeyen ya

da uyruu yoksa +e #neden ikXmet ettii lke dnda )ulunuyorsa oraya d#nmeyen

+eya korkusundan dolay d#nmek istemeyen ya)any& i(ade etmektedir/

?u tanmlardan $karlaak sonu$' me+ut *ukukumuza ,#re' 6+ru.a

dndan ,elen kimselerin' mltei olma artlarna *aiz olsalar )ile kendi lkelerine

d#nneye +eya $n lkelere yerletirilineye kadar snma olarak

tanmlanddr/ Gitekim' )u ka.samda kullanlan )ir eitim dokmannda

%nmaV 6+ru.a dnda meydana ,elen olaylar nedeniyle' mltei tanmndaki


48/606

artlara *aiz olduunu iddia ederek' Trkiyede )a+uruda )ulunan kiiye denir/&

eklinde' Trkiyedeki uy,ulamay $ok iyi #zetleyen )ir tanm yer almaktadr/aklar&

konulu sonu$ ra.orunda' "#$menlerN lkede yasa d )ulunsalar ya da Lsnma

)a+urular otoritelere uy,un )ulunmasa )ile )u kiilere su$lu muamelesi

ya.lmamaldr& ta+siyesinin yer aldn )elirtmektedir/ kini sakna' insanlar

yasa d& olarak nitelemenin onlarn insan *aklarn inkXr anlamna ,ele)ileeidir/

?#yle )ir yaklam' statleri ne olursa olsun ,#$menlerin de )az temel *aklara sa*i.

=: 1ess "roenendiFk' 3ntrodution&' I##e;)a# &$;#a'$!% a%5 H)ma% R$;2'@ T2e!#e'$


50/606

insanlar olduklarnn kolaya ,#z ard edilmesine se)e. ola)ileektir/ 5$ns de

?MM!1ye #z, )ir endie olarak' )ir lkeye normal .rosedrleri kullanarak

,iremeyen snmalarn' yasa d& olarak dam,alanmalarnn' )u kiilerin

ya.aaklar snma )a+urularn te*likeye ata)ileei endiesidir/=9 ?irini

endieye ilikin' %nraan Kr,tl %u$lara 1ar ?M %#zlemesi&ne= ekli' 1ara'

Deniz +e >a+a !oluyla "#$men 1a$ak$lna 1ar 4rotokol&n 9/ maddesinde

,#$menlerin' ,#$men ka$ak$l& ka.samna ,iren eylemlerin konusu olmaktan

dolay ezai ko+uturmaya tX)i tutulamayaaklar )elirtilmektedir/ ?ununla )irlikte'

,#$menlerin su$lu olu. olmad konusu tartlmaya de+am etmektedir/ ?az

yazarlar' yasa d ,#$ maduru olmayan su$& L+itimless rime olarak

tanmlarkenA== #zellikle youn olarak yasa d ,#$ alan lkelerin yetkilileri' yasa d

,#$e )u ekilde mazeret retilmesine kar $kmakta +e snrlarn yasa d yollardan

,e$ilmesinin *ukuka aykr olduunu' yasa d ,#$menlerin ka$ak $alarak +e kamu

=9 1*alid 1oser' 3rre,ular Mi,ration' %tate %eurity and >uman %eurity&' L6 .a.er .re.ared (or t*e4oliy 6nalysis and Resear* 4ro,ramme o( t*e "lo)al Bommission on 3nternational Mi,ration-"B3M' %e.tem)er 2009'* tt . Vtest/, i m /o r , atta * e m e n ts T4 9 /. d ( L0;/0=/200=' s/ 9/= S3%3#a6a% #;,', S)"a#a Ka#63 /& S:*e6me$SAS&US +e )u s#zlemeye ekli 2 adet

.rotokol' %a% T$


51/606

kaynaklarn kullanarak #zellikle kendi lke +atandalarn madur ettiklerini

+ur,ulamaktadrlar/=8

?irini +e ikini saknalar ka.samnda >o()auerA Go)el ?ar Kdl sa*i)i

lie Cieselin Bir insan yasa d olamaz* s#znden *areketle' insanlarn uzun'

ksa' zen,in +eya (akir ola)ileeklerini (akat yasa d& olamayaaklarn

+ur,ulamakta +e yasa d ,#$men& teriminin kullanlmasnn' insanlarn )ilin$

altnda su$luluk& ka+ramn $artrdn' )u durumun #zellikle yerel *alkn

,#$menlere kay,yla yaklamalarna se)e. olaan )elirtmektedir/=< 5$n

sakna konusunda ise ?MM!1A mlteilerin de ekonomik ,#$menler +eya dier

,#$men kate,orilerini i$inde )arndran ,eni +e kark ,#$ aklar i$erisinde

*areket ettikleri& ,er$einden yola $karak' )u ,#$ *areketleri i$erisindeki

mlteilerin korunmasna #zel #nem +ermektedir/80

?u )alamda sk$a kullanlan' )el,esiz' kayt d Lundoumented ,#$& +e

yetkisiz Lresm olarak tannmam Lunaut*orized ,#$& terimleri konusunda ise

1oserA )irini terimin mulak olduunu' )azen kayt edilmemi tm ,#$menler i$in

kullanlrken' )azen de .asa.ort' +ize +)/ )el,elere sa*i. olmayan ,#$menler i$in

kullanldn' ikini terimle il,ili olarak da s#z konusu ,#$menlerin *e.sinin

tannmam& olmas ,erekmediini' son terimin' )u ,#$menler i$erisinde yer alan

snmalar +e mlteileri i(ade etmek i$in da*a uy,un )ir terim ola)ileeini

)elirtmektedir/ Dzensiz ,#$& terimi ile il,ili de )az ka+ramsal .ro)lemler

)ulunduunu ka)ul eden 1oserA yine de )u terimin' dier terimlere ,#re da*a $ok

teri* edile)ilir )ir nitelie sa*i. olduunu +e ,#$ konusunda uzmanl olanA

6+ru.a 1onseyi LBounil o( uro.e-B' Hluslararas @alma Kr,t L3nternational

Pa)our r,anization-3P' 3M' 6+ru.a "+enlik +e ?irlii Tekilat-6"T

=8 6merikan "#$ Re(ormu Jederasyonu LJederation (or 6merian 3mmi,ration Re(orm-J63Rtara(ndan )u $er$e+ede ya.lan deerlendirmeler i$in )kz/ * tt . VEEE/(air u s/or , * tml 0O ;; : 0 O /* tm'L0=/;0/200:/=< %o.*ie >o()auer L1oor/' Ie;a Imm$;#a'$!% $% A)'#$a8 6 sur+ey o( reent 6ustrian mi,rationresear*' 6ustrian ontri)ution to t*e uro.ean Resear* %tudy 4roFet 33V 3lle,ally Resident T*irdBountry Gationals in t*e H Mem)er %tatesV %tate 6..roa*es ToEards T*em and T*eir 4ro(ile and%oial %ituation' Qienna' 6ustria' 2009'*tt.VEEE/e m n /at m odulesty.etool.n in lud e su.lo a d s J 3G6 P ] Q R %3G] G"/.d('L;;/09/ 200='s/ ;/80

Der/ os` Riera +e Marilyn 6*iron' K!#)ma G,%5em$8 :/ ?ask' ?MM!1 Hluslararas 1oruma?#lm !ayn' kim 200:' ss/ O8-9:/
http://www.fairus.org/html/04113604.htmhttp://www.emn.at/modules/typetool/pnincludes/uploads/FINAL_VERSION_ENG.pdfhttp://www.emn.at/modules/typetool/pnincludes/uploads/FINAL_VERSION_ENG.pdfhttp://www.fairus.org/html/04113604.htmhttp://www.emn.at/modules/typetool/pnincludes/uploads/FINAL_VERSION_ENG.pdf


52/606

Lr,anization (or %eurity and Boo.eration in uro.e-%B +e ?MM!1 ,i)i

)ir$ok kuruluun da )u terimi kullandn )elirtmektedir/ 1oserA yasa d ,#$&

terimini kullanmakta srar eden )elki de tek )elir,in uluslararas akt#rn ise 6+ru.a

?irlii-6? Luro.ean Hnion-H olduunu +ur,ulamaktadr/8; Dnyada yasa d

,#$& teriminin kullanmna snrlama ,etirilmesi y#nnde )ir eilim )ulunduu dile

,etirilmekle )era)erA82)u konuda "uild de dzensiz ,#$& teriminin yasa d ,#$&

terimine ,#re da*a az *issi Lduy,usal )ir terim olmasna ramen' 6? 1urulular

tara(ndan srekli olarak yasa d ,#$& i(adesinin kullanldn )elirtmektedir/8:

"izli Llandestine ,#$& terimine ilikin olarak ise' 3M tara(ndan ya.lan

tanmn8O )az eksikliklerine ramen Lizinsiz $alma +)/' ,enel anlamda yasa d

,#$& ka+ramn a$kladn s#yleye)iliriz/ 6nak )u terimin' kelime anlam

iti)aryla' )ir lkeye yasal yollardan ,iri.' da*a sonra yasa d duruma dme

durumunu& yeterine ka.sayamad deerlendirilmektedir/

5lkemizdeyse akademik $e+relere ,enelde dzensiz ,#$& ta)iri

kullanlmakta +e )u ka+ram ile yasal olmayan yollarla ,#$ eden snmalar' insan

tiareti madurlar ,i)i ,#$menleri de ka.sayan da*a ,eni )ir kitlenin kastedildii

,#zlenmektedir/ ?una karn' resm dokmanlarda yasa d ,#$& terimi

kullanlmaktadr/ @almamzda' s#z konusu ol,uyuA Trkiyenin 6?ye katlm

.ers.ekti(i ka.samnda ineleyerek' uluslararas ,+enlik $er$e+esinden ele

alaamz i$in )undan sonraki )#lmlerde yasa d ,#$& terimini kullanaaz/

DYaa D363 G:" -e Yaa D363 G:"e $6($$ D$9e# Ka-#ama#

1ullanlan terminoloFiye ilikin skntlar dile ,etirdikten sonra' yasa d

,#$n tanm konusuna ,elirsekA 3M tara(ndan da )elirtildii ,i)i )u ka.samda' netolarak ya.lm +e e+rensel olarak ka)ul edilmi )ir tanm olmadn )elirtmek

8; 1oser' a.;.m8 s/ 9/82 3M' a.;.e.8 s/ :9/8: ls.et* "uild' C*o is an irre,ular mi,rant&' I##e;)a# &$;#a'$!% a%5 H)ma% R$;2'@T2e!#e'$


53/606

Bir lk!" #i$li%

#irrk k&l'&

(i$ )r)i*+l*,k-&. )+.r&k&l'&!& */&'-'

G0rli ik&'- i$.i+l'&*&. k&l'&

k&'- i$.i.i.)r)i *+l*,k-&.)+.r& k&l'&!&*/&' -'

Bir lk!" #i$li%

#irrk 0&l12'&

&l12'& /i$)i!l#iri2 !&31l'&*1415&l* 0&l12'&

G0rli 0&l12'& i$.i+l'&*&. 0&l12'&

&l12'& i$.i.i.)r)i *+l*,k-&.)+.r& 0&l12'&

,erekmektedir/ 3Ma ,#re' !asa d (Dzensiz) "#$V 1aynak' transit +e *ede(

lkelerin ,#$e ilikin dzenleyii normlarnn dnda kalan insan *areketleridir/

>ede( lkeler a$sndan )akldnda' s#z konusu lkenin ,iri' oturma +eya $alma

konusundaki i$e ,#$ me+zuat $er$e+esinde ,erekli olan )el,e +eya izinlerine sa*i.

olmayan ,#$menlerin' yasa d olarak ,irileri' ikXmetleri +eya $almalardr/

1aynak lkeler a$sndan )akldnda ise dzensizlik' kiilerin ,e$erli )ir .asa.ort

+eya seya*at )el,esi +eya lkeden $k i$in ,erekli idari ,erekleri yerine ,etirmeden

)ir uluslararas snr ,e$meleri ,i)i durumlarda s#z konusu olmaktadr/&89

EKL @ !asa D "#$n Temel ?i$imleri/

YASADII G

YASADII GR YASADII KAMET YASADII ALIMA

Bir lk!"

)1.1rl&r1.1#i$li% #0rk#ir'

Bir lk!")&5- 6l#lrk,ll&.&r&k#ir'

?u konuda' )ir$ok yazar da net )ir tanm +ermekten ziyade' insanlarn yasa

d duruma dtkleri temel durumlar a$klama yoluna ,itmektedir/ ?u noktada

#nemle +ur,ulanmas ,ereken *usus' ,#$menlerin yasa d duruma dmelerinin'

89 A.;.e.8 ss/:O-:9/


54/606

,#$ sreinin *er*an,i )ir aamasnda ortaya $ka)ildiidir/8 !asa d ,#$n'

)ir)irinden olduk$a (arkl )ir$ok konuyu ka.sayan )ir konse.t olduunu )elirten

"uilde ,#re' )unlardan ilk akla ,elenlerA )ir lkeye snrlarndan ,izlie ,e$erek

ulaan' ,iri +e oturma izinlerinin srelerinin dolmasndan sonra kalmaya de+am

eden' izin +erilmedii *Xlde $alan ya da kendine tannan ,#$men statsne

uymayan ileri ya.an ya)anlardr/8=

?u konuda >ekmannA artlara ,#re deien )ir$ok alt )i$imi +e +aryasyonu

)ulunmasna ramen' yasa d ,#$n $ temel )i$imi olduunu )elirtmektedir/

?unlarn ilki' )ir lke snrnn yasa d +e ,izli olarak ,e$ilmesidir/ kinisi'

,#rnte yasal olan anakA ta*ri( edilmi )el,eleri kullanmak' yasal (akat (arkl )ir

kimse adna dzenlenmi )el,eleri kullanmak +eya yasal )el,eleri yasa d

ama$larla kullanmak suretiyle )ir lkeye ,iri ya.lmasdr/ 5$n olarak da )ir

lkede yasal statnn sona ermesinden sonra kalmaya de+am etmektir/88

nsanlarn yasa d (dzensiz) konuma dmelerinin $eitli yollar olduuna

+ur,u ya.an 1osere ,#re de yasa d ,#$A )ir lkeye kurallara uy,un )i$imde

,irmemi olanlar L#rnein' ,izli olarak ya da *ileli e+raklarla ,irmi kiileri' )ir

lkede kendilerine +erilen izne aykr )i$imde )ulunanlar L#rnein' +izelerinin +eya

$alma izinlerinin sresi dolmasna ramen kalmaya de+am edenler' dzmee e+lilik

+eya e+lat edinme yoluyla kalanlar' sa*te #reni +eya $alma )el,eleri

kullananlarN' insan tairleri +eya ,#$men ka$ak$lar tara(ndan sokulmu kiileri

+e snma sistemini kasten suistimal edenleri ka.samaktadr/8< 1onuyu Trkiye

#zelinde ele alan "res*e ,#re ise yasa d (dzensiz) ,#$A snma tale)i

reddedilenleri' mltei stats tannmayan kiileri' yasa d yollardan ,irenleri'

transit ,#$menleri' insan ka$ak$larn +e tairlerini' dzensiz emek ,#$menlerini

+eya +ize srelerini aan turistleri ka.samaktadr/


55/606

?u durumlar da*a yakndan inelersek' )ir de+letin snrlarnn yasa d

yollardan ,e$ilmesi iki ekilde ,er$eklemektedir/ ?unlardan )irinisi' snrlardan

,izlie ,irilmesi yani ,mrk ka.larn kullanmadan +e ,enellikle snrlarn kontrol

,$ olan noktalarndan ,e$erek ,irmektir/ kinisi ise sa*te kimlik +e seya*at

)el,elerini kullanmak suretiyle' ,#rnte& yasal yollardan ,irilmesidir/

%6%MH% 2/ 4rotokolnn : L) maddesine ,#re' !asa d ,iri' ,iri

ya.lan de+letin yasal ,iri i$in ,erekli artlarna uymakszn' snr ,e$mek anlamna

,elmektedir/& %#z konusu .rotokoln : L maddesinde' %a*te seya*at +eya kimlik

)el,esi ise )u )el,eleri )ir de+let adna ya.maya kanunen yetkili )ir kii +eya kurum

dnda' *er*an,i )ir kii tara(ndan' *er*an,i )ir ekilde' maddi olarak sa*te )ir

)i$imde ya.lm +eya deitirilmi ya da usulne uyulmadan $karlm +eya

aldatma' yolsuzluk +eya )ask yoluyla +eya yasa d )aka )ir )i$imde elde edilmi

ya da ,er$ek *amili dnda )ir kii tara(ndan kullanlan' *er*an,i )ir seya*at +eya

kimlik )el,esi anlamna ,elir/& eklinde )elirtilmitir/


56/606

dzenlemelerine aykr olarak ikXmet izni& olmadan +eya sa*te ikXmet )el,esiyle

kalma +eya ikXmet izninde tannan sre dolduktan sonra kalmaya de+am etme

durumlarn ka.samaktadr/

?ilindii ,i)i Qize L+isaA )ir De+letin konsolosluk ,#re+lisi tara(ndan

.asa.ort +eya dier trden seya*at )el,eleri inelenerek' )el,e *amilinin' s#z konusu

De+lete ,irmesine izin +erildiini ,#steren )ir onaydr/ Qize' )ir De+lete ,iriin

#l$tlerini ortaya koyarN&


57/606

$almak maksadyla ,elen ya)anlarn da $almaya )alamadan #ne +e ,eldikleri

tari*ten iti)aren )ir ay zar(nda ikXmet tezkeresi almalar ,erekmektedir/


58/606

?u tanmlardan anlald zereA )ir lkeye yasa d ,iri ya.arak ka$ak

olarak $alan' yasal yollardan ,iren (akat $alma +izesine sa*i. olmad *Xlde

$alan' $alma +izesine sa*i. olsa da*i' usulne uy,un olarak $alma izni

LEorkin, .ermit&akknda 1anuna ,#reA

Trkiye dnda ikXmet eden ya)anlar' $alma izni )a+urularn )ulunduklar

lkelerdeki T/B/ temsililiklerine ya.arlar/ ?u )a+urular' @%"? tara(ndan

deerlendirilerek' durumu uy,un ,#rlen ya)anlara $alma izni +erilir/ 6nak )u

izin' ,erekli $alma +izesi +e ikXmet izninin alnmas *Xlinde ,e$erlidir/ @alma

izin )el,esini alan ya)anlarn' )u )el,eyi aldklar tari*ten iti)aren en ,e$ doksan

,n i$inde ,iri +izesi tale)inde )ulunmalar +e lkeye ,iri ya.tklar tari*ten

iti)aren de en ,e$ otuz ,n i$inde $ileri ?akanlna ikXmet tezkeresi almak i$in

)a+urmalar zorunludur/ Trkiyede ,e$erli ikXmet izni olan ya)anlar +eya

)unlarn i+erenleri ise )a+urularn dorudan @%"?ye ya.a)ilmektedirler/;00

!ukarda )elirtildii ,i)i )az yazarlar insan ka$ak$lar +e tairleri& ile

insan tiareti madurlar&n da yasa d ,#$men& ka.sam i$erisinde ele

almaktadrlar/ ?a*si ,e$en )u kiilerin ,#$ *areketleri' zaman zaman yasa d ,#$

ka.samnda )elirtilen durumlarla kesie)ilmektedir/ Jakat )unun *er zaman ,e$erli

olmad da )ir ,er$ektir/ Krnein' insan ka$ak$l +eya insan tiareti ya.an

kiilerin #nemli )ir ksm *ede( +eya transit lke +atandalardr/ Dolaysyla' )u

kiilerin ne yasal ne de yasa d ekilde ,#$ etmeleri s#z konusu deildir/ ?unun

yannda' insan tiareti madurlarnn #nemli )ir ksm da *ede( lkelere yasal

yollardan ,iri ya.maktadrlar/ ?u nedenlerle' s#z konusu ka+ramlar i$erikleri

a$sndan (arkl ekilde tanmlanmaktadrlar/


59/606

1onuya a$klk kazandrmak i$in' ,#$men Linsan ka$ak$l L*uman

smu,,lin,& +e insan tiareti L*uman tra((ikin,& ka+ramlarn a$klamak (aydal

olaaktr/ %on yllarda konunun or,anize +e uluslararas su$ )oyutu kazanmas

nedeniyle )u ka+ramlar uluslararas *ukukta tanmlanm +e i$ *ukukumuza dX*il

edilmitir/

%6%MH% 2/ 4rotokole ,#re "#$men ka$ak$l' dorudan +eya dolayl

olarak' mali +eya dier )ir maddi $kar elde etmek i$in )ir kiinin +atandaln

tamad +eya daimi ikXmet sa*i)i olmad )ir Tara( De+lete yasa d ,iriinin

temini anlamna ,elmektedir/&;0;

%6%MH% ;/ 4rotokole ,#re nsan tiaretiA ku++et kullanarak +eya ku++etkullanma te*didi ile +eya dier )ir )i$imde zorlama' ka$rma' *ile' aldatma' n(uzu

k#tye kullanma' kiinin $aresizliinden yararlanma +eya )akas zerinde denetim

yetkisi olan kiilerin rzasn kazanmak i$in o kiiye +eya )akalarna kazan$ +eya

$kar salama yoluyla kiilerin istismar ama$l temini' )ir yerden )ir yere tanmas'

de+redilmesi' )arndrlmas +eya teslim alnmas anlamna ,elir/ stismar terimi

as,ari olarak' )akalarnn (u*unun istismar edilmesini +eya insel istismarn )aka

)i$imlerini' zorla $altrmay +eya *izmet ettirmeyi' esareti +eya esaret )enzeri

uy,ulamalar' kulluu +eya or,anlarn alnmasn i$ermektedir/

4rotokolde' insan tiaretinin yukarda saylan y#ntemlerden *er*an,i )iri ile

ya.lm olmas *Xlinde madurun )u istismara raz olu. olmamasnn durumu

deitirmeyeei' yukarda saylan y#ntemlerden )irini i$ermese )ile $ouun

istismar ama$l temini' )ir yerden )ir yere tanmas' de+redilmesi' )arndrlmas

;0; %6%MH%' 2/ 4rotokol' Madde :/ A ; >aziran 2009 tari*inden iti)aren yrrle ,iren a+33Ye%$ T,#( Ce*a Ka%)%) TCKMnda' "#$men 1a$ak$l& su$u u ekilde tanmlanmtrVMadde-=


60/606

+eya teslim alnmasnn insan tiareti& olarak ka)ul edileei +e on sekiz yann

altndaki *erkesin $ouk& ka)ul edileei )elirtilmektedir/;02

Tanmlardan da anlalaa zere yasa d ,#$ ka+ram ,#nlllk& esasna

dayanmaktadr/ nsan tiareti ise ,enellikle zorunlu& olarak meydana ,elmekte'

madurun rzas olsa )ile istismar& #n .lana $kmaktadr/ ?urada +ur,ulanmas

,ereken en #nemli (arkllkA ,#$men ka$ak$l Ldolaysyla yasa d ,#$e ilikin

dier (iiller kamu dzeni +e de+lete kar ilenen )ir su$ olmasna karn' insan

tiareti kiilere kar ilenen +e insan *aklarn il,ilendiren )ir su$tur/;0:

nsan tiareti +e insan ka$ak$l ka+ramlar arasndaki (arkllklardan )ir

dieri de ,#$men ka$ak$l i$in uluslararas snrlarn almas ,erekirken' insantiareti *em uluslararas )oyutta *em de ulusal snrlar i$erisinde

,er$eklee)ilmektedir/;0O

?u a$klamalar nda' insan ka$ak$lar&' insan tairleri& +e insan

tiareti madurlar&nn durumlar zaman zaman yasa d ,#$& ka.samna ,iriyor

olsa )ile )u kiilerin yasa d ,#$men& kate,orisine dX*il edilmemesinin da*a

uy,un olaa anlalmaktadr/

!asa d ,#$ s#z konusu olduunda' s#z edilmesi ,ereken dier )ir ol,u da

%o+yetler ?irliinin dalmasndan sonra lkemizde' )a+ul tiareti& +e Gataa&

ka+ramlar ile $ok yakndan tannan mekik ,#$ Ls*uttle mi,ration& +eya d#n,sel

;02 %6%MH%' ;/ 4rotokol' Madde :/ TCKda ise nsan 1a$ak$l& su$u u ekilde tanmlanmtrVMadde-80V L; Zorla $altrmak +eya *izmet ettirmek' esarete +eya )enzeri uy,ulamalara ta)iklmak' +ut or,anlarnn +erilmesini salamak maksadyla te*dit' )ask' e)ir +eya iddetuy,ulamak' n(uzu k#tye kullanmak' kandrmak +eya kiiler zerindeki denetim olanaklarndan +eya$aresizliklerinden yararlanarak rzalarn elde etmek suretiyle kiileri tedarik eden' ka$ran' )ir yerden

)aka )ir yere ,#tren +eya se+k eden' )arndran kimseye sekiz yldan on iki yla kadar *a.is +e on)in ,ne kadar adli .ara ezas +erilir/L2 ?irini (krada )elirtilen ama$larla ,iriilen +e su$u oluturan (iiller +ar olduu takdirde'madurun rzas ,e$ersizdir/L: n sekiz yan doldurmam olanlarn )irini (krada )elirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri'ka$rlmalar' )ir yerden dier )ir yere ,#trlmeleri +eya se+k edilmeleri +eya )arndrlmalar*Xllerinde su$a ait ara$ (iillerden *i$)irine )a+urulmu olmasa da (aile )irini (krada )elirtilenezalar +erilir/LO ?u su$lardan dolay tzel kiiler *akknda da ,+enlik ted)irine *kmolunur/&;0: Ma,,y Pee' >uman Trade and t*e Briminalization o( 3rre,ular Mi,ration&' I%'e#%a'$!%aS!


61/606

,#$ Lirular mi,ration& ol,usudur/ ?u ol,u' ,#$menlerin' lkemize ,enellikle yasal

yollardan turistik +ize ile ,elmeleri +e +ize sreleri ka.samnda ylda )irden $ok

sayda ,iri ya.malar ,#z #nne alnarak )u ekilde isimlendirilmitir/ "enellikle

)a+ul tiareti ya.mak' e+lerde *izmet$i +e $ouk )aks olarak $almak +e dier

)az alanlarda ka$ak $almann yannda *ayat kadnl ya.mak amayla da ,elen

)u ,#$menlere s#zde turist L.seudo tourist& de denilmektedir/;09

Mekik ,#$ ol,usuna yakndan )aktmzdaA yasal ,#$' yasa d ,#$ +e insan

tiareti ka+ramlarnn i$ i$e ,e$tiini ,#rmekteyiz/ S#yle kiA )u ,#$menlerden

)azlar' yasa d duruma dmeden' ,mrk me+zuatna uy,un olarak

)era)erlerinde ,etirmelerine +eya $karmalarna msaade edilen miktarlarda

malzemelerin alm satmn L)a+ul tiareti ya.maktadrlar/;0 Mekik ,#$ne katlan

,#$menlerin #nemli )ir ksm da e+lerde *izmet$ilik +e $ouk )akl ya.makta ya

da turizm +e inaat sekt#rnde $almaktadrlar/ ?unlarn yannda' (u*u sekt#rnde

$altrlan kiilere de sklkla rastlanmaktadr/ Ju*u sekt#rndekiler ,enellikle insan

tiareti maduru durumuna dmekte iken dierleri yasa d ,#$men kate,orisine

dX*il olmaktadrlar/

Mekik ,#$e katlan ,#$menler a$sndan lkemiz *ede( lke&

durumundaykenA uzun sreli yerleme +e $alma maksadyla ya.lan yasa d ,#$

*areketleri a$sndan )akldnda ise son d#nemde *ede( lke #zellii de

,#stermekle )era)er' arlkl olarak transit lke& konumundadr/ ?u nedenle

lkemizdeki yasa d ,#$ *areketlerini tanmlamak i$in transit ,#$& ka+ram da

kullanla)ilmektedir/ 6nak' transit ,#$ ka+ram' )ir lkenin ,#$ yolu olarak

kullanld *em yasa d *em de yasal ,#$leri ka.samaktadr/&;0=

5lkemize yasal yollardan ,elen )az lke +atandalarnn' lkemizi transit

olarak kullanarak 6? lkelerine yasa d yollardan ,itmeye $almalar' transit +e

yasa d ,#$ ka+ramlar arasndaki (ark ortaya koymaktadr/ Krnein' Tunus

+atandalarna uy,ulanan : aylk +ize mua(iyeti sonuu ;


62/606

lkemize ,iri ya.an Tunus uyruklu ya)anlarn says 2==/892 iken $k ya.anlarn

says 2:/0:Otr/ 6radaki ;O/8;8 kiilik (ark lkemizden $k ya.mam +eya yasa

d yollardan $k ya.m kiilerden kaynaklanmaktadr/;08

?tn )u a$klamalardan sonra yasa d ,#$ s#yle tanmlaya)iliriz/ %asa

D +$ Birey ya da "r'larn tek balarna ya da belirli bir or"anizasyon

d-&ilinde, "enel olarak ekonomik nedenlerle ve "nlllk esasna dayanarak,

&er&an"i bir lkeye. o lkede yaamak veya baka bir lkeye "e$i ya'mak

maksadyla, "iri ya'lan lkenin yasal "iri i$in "erekli artlarna ymakszn "iri

ya'malar, yasal yollarla "irmi olsalar bile lkede "e$erli olan ik-met ve $alma

mevzatna aykr olarak yaamalardr/*

6yn ekilde ,#$ ka+ramn da tanmlarsak' +$ Birey ya da to'llklarn,

$eitli nedenlerle, zornl ya da "nll olarak, bir yerleim nitesinden baka bir

yerleim nitesine veya bir lkeden baka bir lkeye, "e$i#i bir sre i$in ya&t bir

da&a "eri dnmemek zere, yasal veya yasa d yollarla "er$ekletirdikleri

&areketlerdir/*

;08 Knal +e dierleri' ss/ 2-2=/


63/606

KNC /L&

TARHSEL SRETE ULUSLARARASI G HAREKETLER

"#$ tari*inin' insanlk tari*i kadar eski olduunu s#ylemek mmkndr/;0a+re ,i)i limanlardan' ?at

6(rika kylarna sila* +e e+ aletleri ,i)i ilenmi rnler ,#trlmekte +e d#nte

,emi mrette)at tara(ndan zorla ka$rlan ya da ka)ile e(lerinden satn alnan

k#leler ,etirili. satlmaktayd/;:

1#lelerin says konusunda $eitli kaynaklarda (arkl saylar +erilmektedir/

Rosman +e Ru)elA ;/ yzyldan ;ollanda +e 6lman kolonilerine ,etirilmitir/

6?Dye ,etirilen k#le says ise 900 )in i+arnda olmutur/ 1#le tiaretinin' en

youn yaand ;=O0-;8;0 yllar arasnda *er yl yaklak olarak 0 )in k#le

6merikaya ,#trlmtr/;:8

%talker ise insanlk tari*indeki en )yk kitlesel i , ,#$lerinden )irini

yaratan k#le tiaretiyle' )irka$ yzyllk sre$te 6(rikadan ;9 milyon insan

,etirildiini +e )unlarn )ir ksmnn da yolda #ldn )elirtmektedir/ ?u,n'

6merika ktas +e 1arayi.lerdeki yaklak O0 milyon insann )u k#lelerin torunlar

olduu ta*min edilmektedir/;:ayter +ermektedir/;O; 1#lelik'

Meksikada ;82;de' 6?Dde ;89te +e ?rezilyada ;888de ortadan

kaldrlmtr/;O2

;: !al$n' a.;.e.8 s/ ;0;/;:= 6)ra*am Rosman' 4aula "/ Ru)el' T2e Ta4e'#+ OB C)')#e@ A% I%'#!5)


69/606

O:

.. S:*e6me$ 6"$$( D:%em$

1#leliin sona ermesinden sonra ikini )yk ,#$ akmn' uuz i$i a$na

$are olarak dnlerek >indistan +e @inden ,etirilen s#zlemeli i$iler ya da dier

)ir i(ade ile ,e$ii k#leler yaratmtr/;O: ?u +as(sz i$ilerA ;8:0lardan )alayarak

1uzey 6merika' 6(rika +e 6syadaki n,iliz kolonilerine' ayra dnyann $eitli

yerlerindeki Jransz' 6lman +e >ollanda kolonilerine +e 6?D ile Patin 6merikada

yeni )amsz olan lkelere ,#nderilmilerdir/;OO "#rnrde )u i$iler' i+erenler

+eya i$i aenteleri ile kendi iradeleriyle s#zlemeler imzalamlardr/ Hy,ulamada

ise )u insanlarn $ouna' 6(rikadan ,etirilen k#lelere tannan *aklarn )iraz (azlas

tannm' s#zlemelerine konan artlarla .olitik +e insani *aklar ellerinden

alnmtr/;O9 ?u i$ilerin yoluluk ya.tklar ,emilerin de k#le tayan ,emilerden

(azla )ir (ark yoktu/ ;89 +e 9= yllarnda 1arayi.lere ,#trlen >intlilerin yolda

#lme oran ortalama U ;= idi/ @alma koullar zalime +e retler dkt/;O

%#zlemeli i$iliin )alan,ndan ?irini Dnya %a+ana kadar olan

sre$te' sadee >indistandan :0 milyon i$i ,itmitir/ ?u i$iler ?urma' %ri Panka'

Malezya' %in,a.ur' Mauritius' "ney 6(rika' "uyana +e amaikadaki madenlerde

+e )yk $i(tliklerde i , i*tiyan karlamtr/ 6yra' milyonlara @inli de )u

yolla "neydou 6sya' 4asi(ik adalar' 1arayi.ler +e "ney 6(rikaya ,#$

ettirilmitir/;O= %#zlemeli i$ilik sistemiyle ,#$ edenlerin to.lam says := milyonu

)ulmutur/;O8 ?u i$ilerin )yk )ir ksm' en az ;0 yllk olan s#zlemelerinin

)itiminde lkelerine ,eri d#nmek istemitir/ 2O milyon >intli )u ekilde ,eri

d#nm' )azlar ise .araszlk nedeniyle +eya kendi se$imleri ile kalmlardr/;Ointli n(usun )yk )ir $ounluu )u

d#nemde kalanlarn torunlardr/ ;8/ yzyln sonlarndan iti)aren s#zlemeli i$ilik

sistemi de kendinden #neki k#lelik ,i)i ya+a ya+a ortadan kalkmtr/;90

;O: >ayter' a.;.e.8 s/


70/606

OO

E%5,'#$ De-#$m$ D:%em$ . Y,*+3 /a63/$#$%irst +e T*om.sonA ;8;9-;irst +e T*om.son' a.;.e.8 s/ Oindistan terk etmitir;92 ?enzer ekilde' ;


71/606

;9:

>ayter' a.;.e.8 s/


72/606

O

lkelerin )anda n,iltere LU O;' Gor+e$ LU :' 4ortekiz LU :0' talya LU 2


73/606

G:0'.S&!1)1.1.

>?@?

??9iG0-i4iY1l

O=

daralma yaanan d#nemlerde' krsal k#kenli i , (azlas' endstri merkezleri

yerine 6?D' 1anada' 6+ustralya ,i)i yeni yerleme )#l,elerine y#nelmek zorunda

kalmtr/ d#nem i$in dnyann mali merkezi durumundaki n,iltereden ,iden

sermaye' s#mr,elerdeki yatrmlar artrarak ,#$n kendi kendini )esler duruma

,elmesini salamtr/;9=

EKL @ Hlam lanaklarnn "elimesinin "#$e tkisi (+$men saysnn ilk

de0a 12/222 kiinin zerine $kt! yl, demiryollarnn znl!nn 1222 kilometreyi

ilk kez at! yla denk dmektedir)/

>?

>


74/606

O8

lkesinden ;0unun +erdikleri ,#$ oran ;atta' korelasyon katsays 0/9ayter' a.;.e8 s/


75/606

Oindistan

olarak iki ayr de+let meydana ,etirmilerdir/22 ?u lkelerin ayrlmas sonuunda

yaklak ;-;= milyon22= insan )ulunduklar to.raklar terk etmitir/ ;0 milyon >intli

4akistandan >indistana' -= milyon Mslman da 4akistana ,#$ etmitir/ ?u

lkelerdeki ,#$ler yalnza yer deitirmelerle kalmam' )u iki lkeden )inlere kii

n,iltereye ya da $eitli 6sya +e 6(rika lkelerine ,itmilerdir/228

!eni kurulan de+letlerin *emen *e.sinde )enzer durumlar ,#rlmtr/

6ra.lar srailden' !a*udiler 1uzey 6(rikadan' @inliler ndonezyadan' "ney

6syallar da Dou 6(rika' ?irmanya L?urma +e %eylan L%ri Pankadan ka$arak

)aka to.raklara snmak zorunda kalmlardr/ %nma *areketi da*a sonraki

yllarda da de+am etmitir/ ?amszlklarn kazanan )az de+letler' ,e$mite

em.eryalistlerin kendilerine zorla ka)ul ettirdikleri n(us ,ru.larn' lkeyi terke

22: 6rmaolu' 20/ !zyl' s/ O20/22O * tt. VEEE/un/or,/+ erEie+, roEt* /* tm L0;/0


90/606

zorlamlardr/ ?eyaz iskXnlar anayurtlarna ,#nderilmiA Jranszlar Bezayiri'

4ortekizliler 6n,olay' n,ilizler Zim)a)+eyi terk etmek zorunda kalmlardr/22enry 1issin,erin i(adeleriyle N

,elien dnyay ,eri d#n ya.amayaak kadar altst etmiti/&2OO 6nak ;a+a 1u++etlerine ait u$aklarla +e u$aklarn ,ee ini ya.. )oaltmann ardndan

,n madan kalkn #n,#ren )ir .lan $er$e+esinde uy,ulanaakt/ 4lana ,#re

u$aklar 4ortekize ait 6zor 6dalarnda ikmal ya.aaklard/ 6nak )u )#l,edeki sert

rz,Xr nedeniyle' ;: kim ;akknda 1arar&

adn tayan )el,edeV

2OO Daniel !er,in' Pe'#!8 Pa#a -e G," a'36ma3%3% E4$( +(,,8 $e+/ 1amuran Tunay' Trkiye ?ankas 1ltr !aynlar' 6nkara' ;


94/606

- sraili destekleyen )tn lkelere .etrol am)ar,osu uy,ulanmas'

- 5retimin' .etrol reten 6ra. lkelerinin ,elirleri ;O orannda azalnaya

kadar kslmas'

- 4etrol reten 6ra. lkelerinin Dileri +e 4etrol ?akanlarndan

oluturulaak )ir komitenin' dier de+letleri dost&' tara(sz& +e dman

destekleyen& lkeler eklinde sn(landrmas +e dost& )ir lkeye +erilen .etroln )u

sn(a ,irmeyen )aka )ir lkeye nakledilmesinin #nlenmesi *ususlarna yer

+erilmitir/290

"#rld zere .etrol am)ar,osunun uy,ulanmasnda iki yol me+uttu/

?unlardan )irinisi' retimi +e dolaysyla i*raat ksmak' dier y#ntem ise (iyatlarykseltmekti/ Jakat retimi ksmann retii lkelerin ,elirlerini azaltmas +e enerFi

a$sndan .etrole )aml olan endstrilemi ?at lkelerinin sert te.kilerine yol

a$a)ilmesi ,i)i iki #nemli saknas +ard/ ?u nedenlerle ;


95/606

6kro.oln aydnlatlmasna son +erilmesi' >ollanda 1rali$esi ulianann )isiklete'

>indistan ?a)akan 3ndira "and*inin atl ara)aya )inmesi ,i)i manzaralar' .etrol

sila*nn yaratt .sikoloFik etkiyi a$k )i$imde ortaya koyuyordu/ ?tn dnyada

akaryakt (iyatlarnn ykselmesi' )ir$ok lkenin akaryakt karneye )alamasna

neden olmutu/299

!er,in' am)ar,onun 6+ru.allar +e a.onlarn ru* sal zerindeki

etkilerini dramatik& olarak nitelemekte +e yaananlarn insanlar sa+a sonu yllarn

yokluk +e ktlna ,#trdn )elirtmektedir/ "er$ekten de am)ar,o )ir$ok

6+ru.a lkesinde sanayi kurulularnn (aaliyetlerini durma noktasna ,etirmiti/

Krnein' ?at 6lmanyada .etrol ta*sis iini stlenmi olan konomi ?akanlna

eker retiilerinden ,elen )ir teleks' !irmi d#rt saat )ile mazotsuz kalnd

takdirde' tm o.erasyonlarn duraan +e ekerin t.ler i$inde kristalize olaan&

)ildiriyordu/ 6yn ekilde a.onyada da iktisadi )ymenin insanlara kazandrd

#z,+en )irden)ire yok olmutu/ 6m)ar,onun etkisiyle *alkta ,da .anii )alam'

taksi o(#rleri ,#steriler ya.m +e insanlar )elirli rnleri stoklamaya )alamlard/

!er,inin 6?Dye ilikin tes.itleri de il,in$tir/ ;


96/606

durdurmak ya da en aza indir,eye)ilmek maksadyla imzaladklar ikili anlamalar

i.tal etme +eya )az deiiklikler ya.ma ,ayretine ,irmilerdir/298 ;


97/606

6lmanyadaki Trk i$ileri oluturmaktadr/ ?tn kstlamalara +e #zellikle )u

d#nemde )alayan youn ,eriye d#n sreine ramen'2O ;


98/606

?u i , temini .olitikalar' )alan,$ta 6ra. komular zerinde

younlamA ;


99/606

)a+urusunda )ulunma yoluna ,itmilerdir/2=9 ?u nedenle )ir$ok aratrma' iltia

*areketleri sonuunda meydana ,elen ,#$lerin )yk $ounluunun ekonomik

,#$n )ir tr olduunu +ur,ulamaktadr/2= Gitekim ;


100/606

uy,ulanan .olitikalarn ,#$ ilk ortaya $kt yerde en,elledii ka)ulne

dayanmaktayd/ "#$n dzenlenmesine dayanan )u yazl olmayan anlama %ouk

%a+an sona ermesi ile )irlikte $#ktnde' ?at lkelerinin nis.eten yumuak olan

mltei +e snma .olitikalarnn )ir anda sona ermesine neden olmutur/

%%B?' @in >alk Bum*uriyeti L@>B +e dier sosyalist lkelerin

*kmetlerinin +atandalarnn uluslararas seya*atlerine ilikin )ask #nlemler

uy,ulamas' ,#$ oranlarnn olduk$a dk dzeylerde kalmasna neden olmaktayd/

@>Bnin dnyaya a$lmas' %%B?nin $#kmesi +e %ouk %a+an sona ermesi yeni

)ir $an )alamasna neden olmu' uluslararas *areketliliin #nndeki )u ya.ay

en,ellerin ortadan kalkmas $ok $eitli +e yeni n(us *areketlerinin #nn a$mtr/

?unun sonuunda' #rnein Rusyadan ,#$ edenlerin says ;


101/606

de+rim d#neminde atlmtr/28; De+rimden sonra i$ karklklar )ir mddet da*a

de+am etmi' ;


102/606

.olitikalar da )eklenen sonuu +ermemi +e ?rezezinskinin ?yk @#k& olarak

adlandrd ka$nlmaz son ,er$eklemitir/288

%%B?de ;


103/606

%%B?deki )u ,elimeler' $ounluu rta +e Dou 6+ru.ada )ulunan

Demir 4erde lkelerini de sistem deiikliine y#neltmitir/ ;O ak ;


104/606

%%B? d#neminde uy,ulanan kaynatrma .olitikalar +e sr,nler

sonuunda' (arkl milliyetlere mensu. ,ru.lar )aka um*uriyetlere yerlemek

durumunda kalmtr/ ?u nedenle' $#zlmeden sonra 9 milyon eski %o+yet

+atanda kendilerine yeni )ir yurt )ulmak zorunda kalmtr/ 1azakistan' Hkrayna'

Kz)ekistan' rmenistan' 6zer)ayan ,i)i lkelerde )u tr dlama sre$leri )u,n

)ile yaanmaktadr/2


105/606

G:

0Al1.&.

B:l#lrIJ

,#stermektedir/ Sekil 9te )u sistemler +e *er sistem i$erisindeki ,#$lerin )#l,esel

kom.ozisyonlar ,#sterilmektedir/

EKL J@ Dnyada Knde "elen "#$ %istemlerindeki "#$ 1om.ozisyonu

% 100

% 80

% 60

% 40

% 20

% 0

Kuzey Amerika Bat Avrupa Basra Krfezi Asya-Pasifik GeyAmerika

!Ar"ati#

G:0 Si)-'lri

$kyausya

Amerika

Asya

$rta &'u

Afrika

Avrupa

1aynakV Massey' a.;.m.8 s/O0/

?u sistemlerden )iri olan 1uzey 6merika sistemi' dnya ,#$ sistemleri

i$erisindeki en eski +e en )yk sistemdir/ ?u sistemde yer alan 1anadann nis.eten

da*a az olan n(usundan dolay ald ,#$ oransal olarak da*a (azladr/ 6nak 6?D'

1anadadan )e alt kat da*a (azla ,#$ alarak )u sistemin en #nemli ,#$ alan lkesi

olmutur/ ?irini stunda ,#sterildii ,i)i 1uzey 6merikaya y#nelen ,#$

akmlarnda Patin 6merika +e 1arayi. lkeleri Lto.lam ,#$n U O9i +e 6sya

lkeleri LU : )a $ekmektedirler/ "e$mi d#nemlerin aksine' 20/ yzyln sond#nemi iti)aryla 6+ru.allar' 1uzey 6merikaya y#nelen ,#$menler arasnda k$k

)ir )#lm LU ;: tekil etmektedirler/ 6yn ekilde 6(rika' rta Dou +e

kyanusya lkelerinden ,elenler de $ok k$k )ir )#lm oluturmaktadr/

?at 6+ru.a lkelerine y#nelen uluslararas ,#$ ise yirmini yzyln ikini

yarsndan iti)aren )alamtr/ Sekil 9in ikini stununda da ,#rleei zere' ?at

6+ru.a ,#$ sistemi )yk oranda rta Dou +e 6(rikadan ,#$ almtr/ 6+ru.aya

,elen ,#$menlerin yaklak $te )iri' )ata Trkiye +e P)nan ,i)i lkeler olmak


106/606

zere rta Dou k#kenlidir/ "elen ,#$menlerin yaklak U :0unu da ,enellikle

Mari. lkeleri olarak )ilinen Bezayir' Tunus +e Jas ,i)i lkelerden ,elen

6(rikallar oluturmaktadr/ ?at 6+ru.ann ald ,#$menlerin U ;8lik ksmn ise

6+ru.ann dier yerlerinden ,elen ,#$menler oluturmaktadr/ ?u ,#$menlerin

$ounluu da )ata 4olonya' RJ +e ski %%B? lkelerinden ,elen Dou

6+ru.allardr/ ?at 6+ru.aya ,elen dier ,#$menlerin yaklak U ;0unu 6syallar

olutururken 6merikadan nis.i olarak az )ir ,#$men kitlesi ,elmitir/

;


107/606

endstrileme deneyimi yaamtr/ ;


108/606

de+let *Xline ,elmesinden sonra 6+ru.adan ,eleek ,#$menler #zendirilmi (akat

6(rikadan ,eleeklere kar sert #nlemlere dayal dzenlemeler ya.lmtr/2


109/606

NC /L&

G KURA&LARI

AG:" K)#ama#3%a G$#$6

?Mnin 2000 yl +erilerine ,#re dnyada doduklar lke dnda yaayan

;=9 milyon ,#$men )ulunmaktadr/ ?una ,#re dnyada yaayan *er :9 kiiden )iri

,#$mendir/ ?u rakam milyarlk dnya n(usunun U 2'areketleri&ni inelediimiz

)#lmde de a$k )ir ekilde ortaya konulduu ,i)i insanlk tari*ini adeta )ir ,#$tari*i& olarak nitelemek mmkndr/

?rettel +e >olli(ieldn tes.itlerine ,#reA ,eride )raktmz )in yln

sonunda' d#rdn )yk ,#$ dal,asn alan 6?Dde ,#$men n(us tari*teki en

yksek dzeye erimitir/ ?u lkede ,#$menler' 2/: milyonluk n(uslaryla to.lam

n(usun U


110/606

6yn ekilde 1anadada ;


111/606

89

,+enlik&' yasa d ,#$le madele&' ,#$ +e tiaret&' ,#$ +e salk&' ,#$ +e

,elime&' ,#$men *aklar +e ente,rasyon& ,i)i )ir$ok )oyutu ka.samaktadr/

4olitika )elirleyiisi konumunda olanlar +e )u .olitikalar uy,ulayaak

kiiler' ,#$n $ok )oyutlu #zelliini iyi anlamak +e konuya )u $er$e+ede yaklamak

durumundadrlar/ "#$ y#netimi& konusunda ka.saml +e i )irliine dayal )ir

yaklam ser,ileye)ilmek i$in' yzylmzn ,#$ akmlarn +e ,#$ )asksn yaratan

nedenleri iyi )ilmek ,erekmektedir/ ?#yle )ir yaklamA zorunlu ,#$&' ,#$

denetimi&' ,#$ +e ,elime& ,i)i .olitika +e .ro,ramlar i$ermelidir/ Hluslararas

,#$n y#nlendirilmesi +e denetiminin *kmetlerin tek tara(l ,ayretleri ile )aarya

ulamas mmkn ,#zkmemektedir/ G(us *areketleri )akmndan $ok *areketli )ir

,#rnt arz eden ,nmz dnyasnda ,#$ +e ,#$ y#netimini etkileye)ileek )ir$ok

kresel eilim )ulunmaktadr/ ?unlarA demo,ra(ik eilimler' ,elimi lkeler ile

,elimekte olan lkeler arasndaki ekonomik eitsizlikler' da*a de+in,en Lmo)ilize

)ir i ,ne i*tiya$ duyan ekonomik li)eralleme' ,elimi iletiim olanaklar +e

milletler st Ltransnational ,#$ olarak sralamak mmkndr/ ?u eilimler

nedeniyle' 2;/ yzylda insan *areketlerinin da*a #nemli )ir *Xle ,eleei

)eklenmektedir/:02

"#$ ol,usunun )#ylesine $ok )oyutlu )ir #zellik arz etmesi nedeniyle' ,#$

$almalar disi.linler aras ortak yaklam ,erektirmektedir/ >er disi.lin' masaya

teorik +e am.irik dzeyde $eitli yaklamlar koyar/ 6ntro.olo,lar' ,#$ alarna

LnetEork-e)eke +e uluslararas to.luluklara dikkatimizi $ekerken' sosyolo,lar +e

ekonomistler' insan sermayesi&nin:0: #nemine' ,#$menlerin yerletirilmesinin +e

)ulunduklar to.luma uyum salamalarnn zorluklarna +ur,u ya.arlar/ %iyaset

)ilimiler' *ukuk$ularla )irlikte ,enel .olitikay )elirlerken' ortak $karlarn oynad

rol anlamamz salarlar +e ,#$n de+let kurumlar +e +atandalk konular

zerinde yarata)ileei etkiyi ,#rmemize yardm olurlar/ Tari*$iler' ,#$menlerin

yaad deneyimleri tm karmakl ile #nmze koyarlar +e ,#$menlerin

:02 * tt. VEEE/iom/ in tF a* ia. a,e: /*tml'L0


112/606

8

umutlarn +e arzularn anlaya)ilmemiz i$in i.u$lar +erirler/ G(us )ilimiler ise

)elki de ,#$menlerle il,ili en iyi am.irik +erileri salarlar +e teorik +e y#ntemsel

ara$larla ,#$men *areketlerinin kaynak +e *ede( lkelerde yarattklar etkileri

#nmze koyarlar/:0O

6kademik alanda ya.lan )ir$ok aratrmaya ramen ,#$ s#z konusu

olduunda $eitli disi.linlerden aratrmalar mutlaka ortak )ir yerde karlarlar/

4edrazann dedii ,i)i' ?ir .artiye ,idersiniz +e )akarsnz ki *erkes ordadr/&:09

"#$ ka+ram ile yakndan il,ilenen sosyal disi.linlerin teorik yaklamlarn

#zetleyen ta)lo aada sunulmutur/ ?u ta)loda' $eitli sosyal disi.linlerin ,#$

aratrmalarna *an,i a$dan yaklatklar' konuyu analiz ederken *an,i )oyuttan)aktklar +e kullandklar analiz )irimleri ile ortaya koyduklar temel teorilerin

ka.sam +e )u ka.samdaki )az #rnek #nermeler yer almaktadr/

Dinera ,#re tari*$iler ,#$le il,ili olarak' da*a $ok teori oluturmada +e

*i.otezlerin sor,ulanmas konusunda katk ya.arlar/ nlar da dier sosyal

)ilimilerin sorduklarna )enzer sorular sorarlar/ ?u sorular G(us *areketlerinin

)elirleyii unsurlar +e sonu$lar& $er$e+esinde younlar/ Tari*$iler' kimlerin ,#$

ettiini' ne zaman +e neden ,#$ ettiklerini' )ir ksm insanlar ,#$ ederkendierlerinin neden kaldklarn sor,ularlar/ ?u sorular ,enellikle tek )ir ,ru)a +eya

)ireylere y#nelik sorulardr/ Tari*$iler' sosyal ya.larn insan da+ranlarn nasl

etkiledikleri +e deitirdikleri sorusuyla (azla il,ilenmezler/:0

6ntro.olo,lar' ,#$ ol,usunun kadn +e erkek arasndaki ya da akra)alar +eya

ayn kltrel +e etnik altya.ya sa*i. insanlar arasndaki sosyal ilikilere ya.t

etkilerini ke(etmeye $alrlar/ "#$n antro.oloFik dzeyde inelenmesinde sorulan

sorularA ,#$ ol,usunun ,#$ eden insanlarn sosyal' kltrel +e insiyet durumlarna

)al olduu ka)ulnden yola $karlar/:0=

:0O ?rettel and >olli(ield' a.;.e.8 s/ ii+/:09 %il+ia 4edreza' 3mmi,ration Resear*V 6 Bone.tual Ma.&' S!olli(ield' a.;.e.8ss/


113/606

8=

TA/LO F@ Disi.linler 6ras "#$ Teorileri/

D$$4$% A53A#a6'3#maS!#)a#3

A%a$* 5,*e+$-e+a =$#$m$

/a6a'Te!#$e#

#%e(H$4!'e*e#

A%'#!4!!7$

"#$ kltreldeiimi +e etnik

kimlii nasletkiler

Da*a $ok mikrodzeydeV )irey'*ane *alk +eya

,ru.lar/

likisel +eyaya.sal +e ulus

st/

%osyal alarkltrel(arkllnde+amn

salamaktadr/

Dem!;#aB$"#$n n(us

zerindeki etkisinasldr

Makro dzeyde/RasyonalistVkonominin

+erilerini kullanr/

"#$' doumorann artrr/

E(!%!m$"#$ eilimini +e

etkilerini nasla$klarz

Mikro dzeydeV)ireyler/

RasyonalistV(ayda-maliyet +e

itme-$ekme

"#$menlerin,irdikleri to.luma

uyumlar' sa*i.olduklar )irikimeLinsan sermayesi

)aldr/

Ta#$2

"#$menlerinyaadklar

deneyimleri naslanlarz

Da*a $ok mikrodzeydeV ?irey +e

,uru.lar/

Teori oluturma+e *i.otez testi/

Hy,ulana)ilirdeil/

H)()(>ukuk kurallar,#$ akmlarnnasl etkiler

Makro +e mikrodzeydeV 4olitik+e *ukuki sitem

1urumsal +erasyonalistV Tm

sosyal)ilimlerden(aydalanr/

>aklar',#$menler i$in$ekii )ir ya.

oluturur/

S$+ae' /$$m$

De+letler ,#$#nlemede neden

zorluklarla

karlarlar

Da*a $ok makrodzeydeV 4olitik+e uluslararas

sistem

1urumsal +erasyonalist

"#$ sreini,enelde

,#$menler

y#nlendirir/

S!+!!7$"#$menlerinuyumu nasl

salanr

Da*a $ok makrodzeydeV tnik

,ru.lar +e sosyalsn(lar

!a.sal +e +eya ile+seli

"#$menlerinuyumu sosyal

sermayeye)aldr/

1aynakV ?rettel and >olli(ield' a.;.e.8 s/ :/

%osyolo,lar ise konuya' "#$ neden olur& +e Zaman i$erisinde nasl de+am

eder& sorularyla )alarlar/ %osyolo,lar da antro.olo,larla ayn ,enel teorik $aty

.aylarlar/ >er iki )ilim de Mar7' Durk*eim +e Ce)erin temellerini att klasik

sosyal teori zerine kurulmutur +e *er )iri ,#$ +e ,#$menlerin uyum sreini temel

alan )ir anlayla sosyal ilikilere +ur,u ya.ma ,ayretindedirler/ 6nak sosyolo,lar'

#zellikle ,#$ alan to.lumlar zerinde $alrken' antro.olo,lar *em ,#$ +eren *em de

,#$ alan to.lumlar zerinde dururlar/ >er iki disi.lin arasndaki temel (ark' )u

disi.linlerin tari*sel ,eliim sre$leri ile ilikilidir/ 6ntro.olo,lar' ,#$ konusundaki


114/606

88

$almalara sosyolo,lardan da*a sonra )alamlardr/ %osyoloFik teoriA sosyal

sermaye&:08' i , .iyasas +e kurumsal ya.larn etkisinde ,elien tek )ir $kt

yani asimilasyon zerinde younlamtr/ %osyoloFik aratrmalar ayra' etnik

yerleim )#l,esi ekonomisi +e etnik ,iriimilik konusuna da deinirler/ >er iki

disi.lin de ,#$ srei zerinde *em nedensel *em de de+am ettirii )ir (akt#r olan

,#$ alar zerinde durmaktadr/:0olli(ield' a.;.e.8ss/ O:-0/:;; ?u $er$e+ede ,elitirilmi )ir$ok model )ulunmaktadr/ ?u $almada' matematiksel notasyonlarlaortaya konan )u tarz modellerin ayrntsna ,irilmemitir/ 6nak' )u ka.samdaki )az #rnekler i$in

)kz/ ?arry R/ B*isEik' 6re 3mmi,rants Ja+ora)ly %el(-%eleted&' der/?rettel and >olli(ield' a.;.e.8ss/ ;-=/ ?aka )ir #rnek i$in )kz/ Dou,las Gelson and !on,s*en, u' Gormati+e Mi,ration

T*eoryV 6 %oial B*oie T*eoreti 6..roa*'&*tt.VEEE/no ttin,*a m /a/uk eono m isle + er*ul m eresear*]. a . ers 0;]:/.d (' L;O/0;/200/
http://www.nottingham.ac.uk/economics/leverhulme/research_papers/01_36.pdfhttp://www.nottingham.ac.uk/economics/leverhulme/research_papers/01_36.pdf


115/606

8olli(ield' a.;.e.8 ss/ 9-/:;: ?rettel and >olli(ield' a.;.e.8 s/ / "#$ +e %iyaset ?ilimi& ilikisi konusunda ayrntldeerlendirmeler i$in )kz/ ames J/ >olli(ield' T*e 4olitis o( 3nternetional Mi,ration&' der/ ?retteland >olli(ield' a.;.e.8 ss/ ;:=-;8/:;O ?rettel and >olli(ield' a.;.e.8 s/ =-8/ "#$ +e >ukuk& ilikisi ka.samnda (arkl iki deerlendirme

i$in )kz/ %*uk' a.;.m. +e >oEard J/ B*an,' T*e onomi 6nalysis o( 3mmi,ration PaE&' der/?rettel and >olli(ield' a.;.e.8 ss/ 209-2:0/


116/606


117/606


118/606

ede( +e kaynak lke konumundaki ulus de+letlerin siyasi' ekonomik +e

kltrel ya.lar ile dnyada etkin olan sistemler makro dzeyi oluturur/ ?udzlemdeki analizler' ulus de+letlerin kendi aralarndaki +eya uluslararas alandaki

ilikilerin ya.sna y#nelirler/ Krnein' ;


119/606


120/606


121/606


122/606


123/606


124/606


125/606


126/606

;00

Ra+ensteinn yasalar ile il,ili )ir dier tartma da s#z konusu yasalarn

,nmzde meydana ,elen ,#$leri a$klamada ,e$erli olu. olmad konusudur/ ?u

ka.samda JaistA Ra+ensteinn yaklamlarnn )elirli )ir zaman diliminde +e

dnyann )elirli )#l,eleri i$in ya.laak am.irik $almalarn )alan,$ noktasn

olutura)ileeiniA ;


127/606

;0;

)i$iminin ortaya $knda s#mr,eilik +e k#leliin etken olduunu a$klayarak

zorunlu ,#$lere at( ya.tn )elirtmektedir/:O0

"#$ konusu ile il,ili olarak' Mar7ist s#ylemde yer alan en #nemli *usus'

!edek $i rdusu&na ilikin a$klamadr/ ?u ka+ram' )ula)ilmek i$in )az

(edakXrlklara katlanmay ,#ze alan isizler& i$in kullanlmaktadr/ @alan i$ilerle

srekli reka)et etme durumunda kalan yedek i$i ordusu' ka.italist retim sistemi

i$in i$i retlerinin kontrol edilmesini kolaylatran )ir rol oynamaktadr/

"#$n se)e.lerini a$klamaya y#nelik ilk $alma ka)ul edilen Ra+ensteinn

"#$ !asalar&nn ilk kez ;889 ylnda' Ka'ital


128/606

;02

Bnn yannda, "$n nemi ve bykl! ile, on karlayan 0iziksel (maddi) vekltrel diren$ arasnda ters ynl bir ba!nt vardr/ :addi anlamda yaltm(izolasyon), eylemsizlik, nyar" ve bil"isizlik n0sn &areket z"rl!n ("$)kstlayan baz 0aktrlerdir/ ;0s ak ile elektrik akm arasnda bir ekilde

benzerlik vardr ve bnn matematiksel i0adesinin "$e y"lanabilirli!i szkonsdr/ Bir bl"eden di!er bir bl"eye ynele#ek "$ miktar b bl"elerarasndaki basn$ "radyenleri ile do!r orantl diren$ ile ters orantldr/*

;82= ylnda "eor, %imon *m tara(ndan ortaya konan kanuna ,#reA ?ir

iletkenin iki uu arasndaki .otansiyel (arknn LQoltaF' iletkenden ,e$en akm

iddetine oran sa)ittir/& ?u kanunA

V

R = --------- )i$iminde (ormle edilmektedir/

I

=B 0ormlde.R:Diren$ (O&m), (rezistans veya em'edans), V: +erilim (>olt), (volta7 veya 'otansiyel

0ark), I:Akm (Am'er) eklinde "sterilir/?:O:

Fe($m G#a-$'+M &!5ee#$

3saa GeEton tara(ndan ;8= ylnda ortaya konan "enel @ekim !asasna

,#reA e+rendeki iki isim )ir)irlerini' ktleleri ile doru orantl +e ktle merkezleri

arasndaki uzakln karesiyle ters orantl olarak $ekerler/& ?u yasaA

(m1m2)

F1=F2= G ------------ eklinde i(ade edilir/:OO

d2

(B 0ormlde, F: 6ekim kvvetini, m:Ktleyi, d::esa0eyi ve G:Evrensel $ekim sabitini "sterir/)

?u yasa temelinde ,#$ a$klamaya $alan $ekim modelleriA ;


129/606

;0:

iki yaam )irimi arasndaki ,#$ akmnn' )u noktalarn n(uslarnn L4;' 42 $ar.m

ile doru orantl +e aralarndaki uzaklk LD;2 ile ters orantldr LSekil =/ ?u

modeller ,enel olarakA

PiPj

Mij = K ---------- )i$iminde (ormle edilir/:O9

Dij

LMij: +$ Akmnn Bykl! . K: Oran sabiti . Pi @ +$ $k noktasnn n0s . Pj @ +$ var

noktasnn n0s .Dij:@ki nokta arasndaki mesa0edir)/

EKL @ @ekim Modeli/

P7

P$

P\

ki !&2&' .i-)i &r&)1.*&ki #:0 &k1'1.1. 6!kl4 6, 6:l#lri..=,)l&r1 il *+4r, +r&.-1l1 / &r&l&r1.*&ki ')&= il -r) +r&.-1l1*1r@

1aynak VEEE/rri/E+u/edu C e)?ook "oetz s lides(i,ures33(i,ures33/..t'

L:0/0:/200=/

Jaist' $ekim modelinin ,#$ akmlarnn ,#reli )ykl konusunda ya.lan

am.irik ,enellemeler i$in $ok kullanl )ir yaklam olduunu' anak )u modelin'

:O9 T*omas %.ene %mit*' 3n+erse Distane Qariations (or t*e JloE o( Brime in Hr)an 6reas&'S!


130/606

;0O

)ir lkeden )aka )ir lkeye ya.lan ,#$lerde ,#$ oranlarnn' ,#$menlerin

#zelliklerine )al olarak neden deiiklikler ,#sterdiini a$klayamadn

)elirtmektedir/ Jaist' )u dnesini u ekilde somutlatrmaktadr/ N@ekim

modeliA >indistan' @>B +e Rusya arasnda' ,erek )u lkelerin n(uslarnn

)ykl +e ,erekse de aralarndaki mesa(enin yaknl nedeniyle )yk $a.l ,#$

akmlarnn meydana ,ele)ileeini #n,#rmektedir/ 6nak' 2;/ yzylda )u ekilde

)ir ,#$ meydana ,elmemitir/ 6yn ekilde' uluslararas ,#$n #nnde $ok az

en,elin )ulunduu ;akikaten )u modelin #nermelerinin aksine' ,e$en on yllar

)oyuna 4akistandan n,iltereye y#nelen ,#$ler #rneinde olduu ,i)i dnyann)ir)irinden $ok uzak k#eleri arasnda )elir,in ,#$ akmlar ,#rlmtr/ ?u modeli

sa+unmak i$in ulam maliyetleri +e aradaki (rsatlardan s#z etmek mmkn olsa da

)u durum' s#z konusu modelin ana iddias +e younlat temel yaklam

zay(latmak anlamna ,eleektir/&:O

F.. Z$4B Yaa3

!ukarda da ,#sterildii ,i)i' $ekim modellerinin en $ok ka)ul ,#ren (ormu

Zi.(in 4;42D;2 *i.otezidir/ ?u *i.otezin' temel $ekim modeli esas alnarak

retilmi +e n(us +eya mesa(eyle il,ili am.irik olarak )ulunmu )az )ileenleri

Lsa)itler' sl ku++etler +)/ i$eren )ir$ok +aryasyon me+uttur/:O=

Zi.( tara(ndan kendi adyla anlan +e istatistik dzenlilik& konusuna

a$klama ,etiren yasa ile:O8 )ir )#l,eye ,er$eklemesi )eklenen L.redited +e

:O Jaist' a.;.e.8 ss/ O=-O8/:O= %mit* a.;.m.8 s/ 808/6yra )kz/* tt . V* i,* e re d ) 7 s/Eiley/ o m /le , ay o lle , e k u )y 0 O = ;= 0 ;2 ; . a , es*0 O /. d(L2;/;;/200/:O8 !asann matematiksel a$klamasna )urada deinilmemitir/ 6nak' Zi.( !asasnn kullanld

)ir$ok alan +ardr/ Krnein )ir metinde kullanlan kelimelerin skl' )ir e*ir +eya *er*an,i )ir)#l,enin n(usu' 3nternetteki )ir say(ann ziyaret edili skl' irketlerin )ykl' )ilimselyaynlara ya.lan at(lar )unlara #rnek olarak +erile)ilir/ ?kz/ Centian Pi' Zi.(s PaE +eryE*ere&'G!''!me'#$


131/606

;09

,er$ekleen Latual ,#$ miktar karlatrlmtr/ Zi.( yasasna ,#reA lo,aritmik )ir

et+elin )ir tara(na )eklenen ,#$ miktar' dier tara(a ,er$ekleen ,#$ miktar

yerletirilerek )u noktalar kestirildiinde' )ulunan yeni noktalar dze yakn (akat

ne,ati( eimli )ir *at oluturmaktadr LSekil 8/:OP


132/606

;0

ora(i anlamda ,#reeli olarak *omoFen )ir dalm ,#steriyorsa' a

8-kemal eker-türki̇ye’de yasa dişi göç sorunu 2

Documents