Αναπτυξιακή Ψυχοπαθολογία7. ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΕΞΩΤΕΡΊΚΕΥΣΗΣ

Τα προβλήματα εξωτερίκευσης

Ενώ οι διαταραχές εσωτερίκευσης κατά κανόνα αποτελούν σοβαρό πρόβλημα για το ίδιο το άτομο που υποφέρει από αυτές, οι διαταραχές εξωτερίκευσης μπορούν να γίνουν εξαιρετικά ενοχλητικές για τα άλλα πρόσωπα στο περιβάλλον του

Τα παιδιά με προβλήματα εξωτερίκευσης μπορεί να είναι επιθετικά, να εμπλέκονται σε καβγάδες και να εμφανίζουν υψηλά επίπεδα ενεργητικότητας και παρορμητικότητας. Με τη συμπεριφορά τους μπορεί να εκφοβίζουν σωματικά, ψυχολογικά ή λεκτικά τους άλλου.

Αναπτυξιακή πορεία

Τα προβλήματα εξωτερίκευσης με πρώιμη έναρξη όπως οι επιθετικές, καταστροφικές και εναντιωματικές συμπεριφορές, αυξάνουν τον κίνδυνο για σοβαρότερα προβλήματα αργότερα (προβλήματα διαγωγής, ΔΕΠ-Υ, εγκληματικότητα)

Προσπάθεια για εντοπισμό των προβλημάτων συμπεριφοράς σε όλο και πιο μικρές ηλικίες (12μηνών)

Στη φυσιολογική ανάπτυξη οι συμπεριφορές εξωτερίκευσης θα κορυφωθούν γύρω στα 2 έτη και μετά θα ακολουθήσουν μια πορεία προοδευτικής μείωσης

Για μερικούς τα προβλήματα εξωτερίκευσης με πρώιμη έναρξη παραμένουν ένα σταθερό στοιχείο που δεν πρέπει να αγνοηθεί

Παράγοντες επικινδυνότητας

Σκληρές και ανακόλουθες πρακτικές τιμωρίας

Ελλιπής παρακολούθηση και επίβλεψη από τον γονέα

Έκθεση σε επιθετικότητα ανηλίκων

Έλλειψη οικογενειακής συνοχής και στοργής από τους γονείς

Επανειλημμένες οικογενειακές αλλαγές και χωρισμοί

Οικογενειακές συγκρούσεις

Παιδιά που ερμηνεύουν τις ασαφείς συμπεριφορές των άλλων ως εχθρικές

Οικογενειακό πλαίσιο

Προστατευτικοί παράγοντες

Προστατευτικοί παράγοντες

Κοινωνική επάρκεια

Ανάπτυξη δεσμών φιλίας

Ικανότητα επιτυχούς επίλυσης

κοινωνικών προβλημάτων

Προβλήματα Συμπεριφοράς και Διασπαστικές Διαταραχές

Επιθετικότητα

Επιθετικότητα

φυσιολογική αντίδραση

στην ματαίωσηαμυντική

αντίδραση στην

θυματοποιήση

Η επιθετικότητα στην πορεία της ανάπτυξης

Αναπτυξιακά, οι έκδηλες πράξεις επιθετικότητας κορυφώνονται στη διάρκεια της νηπιακής περιόδου, ενώ αργότερα δίνουν τη θέση τους σε κοινωνικοποιημένες ενέργειες διαπραγμάτευσης

Σε μερικά παιδιά η επιθετικότητα μπορεί να ανιχνευτεί σε πρώιμες δυσκολίες στη ρύθμιση συναισθήματος και στον ανεπαρκή αυτέλεγχο και να κορυφωθεί με χρόνιες πράξεις σωματικού, λεκτικού και ψυχολογικού εκφοβισμού των άλλων.

Τα παιδιά που είναι επιθετικά σε μικρή ηλικία (παιδιά με πρώιμη έναρξη) έχουν συνήθως πιο αρνητική αναπτυξιακή διαδρομή. Μεγαλώνοντας στρατολογούν άλλα παιδιά υψηλού κινδύνου σε πράξεις κοινωνικοποιημένης επιθετικότητας

Επιθετικότητα

Επιθετικότητα

Προδρομική (εν ψυχρώ)

προσχεδιασμένη και οργανωμένη –

αποκομίζουν όφελος

Αντιδραστική (εν θερμώ)

Επιθετικότητα

Επιθετικότητα

Συντελεστική

στόχος είναι να πετύχει το παιδί

κάτι που επιθυμεί

Εχθρική πρόκληση βλάβης σε

κάποιον άλλο

Η συντελεστική υποχωρεί κατά την πορεία της ανάπτυξης διαπραγμάτευση

Η εχθρική συνεχίζει και αυξάνεται μέχρι τα τέλη της σχολικής ηλικίας

Επιθετικότητα

Διαπροσωπική επιθετικότητα

Σχεσιακή επιθετικότητα

(κορίτσια)

Σκόπιμη απομόνωση

Προκατάληψη της εχθρικής

αιτιακής απόδοσης

Παράγοντες κινδύνου

Χαρακτηριστικά του παιδιού

Υπερκινητικότητα

Δύσκολη ιδιοσυγκρασία

Ανεπαρκής αναστολή

Ανασφαλής προσκόλληση

Χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος

Πιεστικές γονικές πρακτικές

Μητρική κατάθλιψη/ απόρριψη

Στρεσογόνοι παράγοντες στην οικογένεια

Χαμηλό κοινωνικο – οικονομικό επίπεδο

Συνθήκες μεγάλης φτώχειας

Κίνδυνοι στη γειτονιά

Αυτορύθμιση και Αυτοέλεγχος

Αυτορύθμιση και

αυτοέλεχος

Αναβολή της ικανοποίησης

Αναστολή των

παρορμήσεων

Αυτορύθμιση και αυτοέλεγχος

Αυτορύθμιση και αυτοέλεγχος

κοινωνικοποίησηΕσωτερίκευση κοινωνικών

ενδείξεων και αξιών (ανταμοιβές για συμμόρφωση)

Γνωστική λειτουργία

Συλλογισμός αιτίου και αποτελέσματος επίλυση

προβλήματοςαναβολή της αντίδρασης

Ρύθμιση συναισθήματος

Ικανότητα για έκφραση ή αναστολή συναισθηματικών

αντιδράσεων (κατά περίπτωση)

Επιθετικότητα – Ρύθμιση συναισθήματος και αυτοέλεγχος

Ανεπαρκής ρύθμιση

συναισθήματος

Έντονη αντιδραστικότητ

α στα συναισθηματικά

ερεθίσματα

Δύσκολη κοινωνική

προσαρμογή

Επιθετικότητα και ρύθμιση συναισθήματος

Υψηλή αντιδραστικότητα

σε

Αρνητικά ερεθίσματα Θυμός, καβγάδες

Θετικά ερεθίσματα

Έντονος ενθουσιασμός που

οδηγεί σε διάσπαση

Παιδιά φοβισμένα,

αποσυρμένα ή αμυντικά

παροξυσμοί

Εκφοβισμός (bullying)

Ο εκφοβισμός συνίσταται σε επανειλημμένες πράξεις επιθετικότητας, τρομοκράτησης και θυματοποίησης άλλων, με σωματικά, λεκτικά και/ ή ψυχολογικά μέσα

Η αναγνώριση της σοβαρότητας των αρνητικών αποτελεσμάτων της θυματοποίησης, έχει οδηγήσει σε αυξημένες προσπάθειες για πρώιμη παρέμβαση και πρόληψη

Διαταραχές διασπαστικής συμπεριφοράς

Διαταραχές Διασπαστικής Συμπεριφορά

ς

Εναντιωματική προκλητική

διαταραχή

Διαταραχή Διαγωγής

Διαταραχές διασπαστικής συμπεριφοράς

Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή Το βασικό γνώρισμα της

εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής είναι μια επίμονη εχθρική και προκλητική στάση προς τα πρόσωπα «εξουσίας»

Διαταραχή Διαγωγής

Τα παιδιά με διαταραχή διαγωγής παρουσιάζουν φανερές ή καλυμμένες συμπεριφορές που περιλαμβάνουν παράβαση κοινωνικών κανόνων ή παραβίαση δικαιωμάτων των άλλων

Για παράδειγμα: είναι επιθετικά, καταστρέφουν ιδιοκτησίες, εξαπατούν, κλέβουν ή παρουσιάζουν άλλες παραβατικές συμπεριφορές