Организација за Организација за безбедност и соработка безбедност и соработка во Европа -О Б С во Европа -О Б С

Е-Е-

ОБСЕ е со седиште во Виена и брои 56 земји членки од Европа, Северна

Америка и Централна Азија

ЗемјиЧленки

(56)

ЗемјиПартнери

(11)

Поранешен назив на ОБСЕ беше Поранешен назив на ОБСЕ беше Конфереција за Безбедност и Конфереција за Безбедност и соработка во Европа (КЕБС).соработка во Европа (КЕБС).

Имено КЕБС е формулирана во 1972 како Имено КЕБС е формулирана во 1972 како механизам за премостување на поделената механизам за премостување на поделената Европа на Исток и Запад во време на Студената Европа на Исток и Запад во време на Студената војна.војна.

Во перидот на настанувањето, па до 1975 Во перидот на настанувањето, па до 1975 година кога е донесен година кога е донесен Хелсиншки завршен Хелсиншки завршен документдокумент се вршеа интензивни преговори во се вршеа интензивни преговори во три сфери и тоа:три сфери и тоа:

1.1. безбедносно - политичко нивобезбедносно - политичко ниво2.2. економска,еколошка,културна и др.соработка економска,еколошка,културна и др.соработка 3.3. човекови правачовекови права

Хелсиншки процесХелсиншки процес Тој така наречен Хелсиншки процес, базиран врз Тој така наречен Хелсиншки процес, базиран врз

изнаоѓање на компромиси меѓу Исток и изнаоѓање на компромиси меѓу Исток и Запад,односно попуштање на напнатоста меѓу Запад,односно попуштање на напнатоста меѓу НАТО и Варшавскиот блок, всушсност траеше до НАТО и Варшавскиот блок, всушсност траеше до 1989 година. 1989 година.

Потоа, на состанокот на врвот во Виена во 1989 Потоа, на состанокот на врвот во Виена во 1989 година беше постигната година беше постигната спогодба спогодба за две главни за две главни подрачја на мултилатерални преговори во подрачја на мултилатерални преговори во рамките на завршниот документ: рамките на завршниот документ:

1.1. за воени  прашања за воени  прашања 2.2. за човекови права и слободи за човекови права и слободи

Развојот на настаните во втората половина на Развојот на настаните во втората половина на 1989 година и во почетокот на 1990 година 1989 година и во почетокот на 1990 година влијаеше врз преструктурирањето на КЕБС. Имено влијаеше врз преструктурирањето на КЕБС. Имено процесот на КЕБС беше институционализиран во процесот на КЕБС беше институционализиран во 19901990 со прифаќање на со прифаќање на Париската повелба за Нова Париската повелба за Нова Европа.Европа.

Распад на социјализмот Распад на социјализмот значеше и предизвик за значеше и предизвик за

мирот во Европамирот во Европа Но споменатиот Но споменатиот Хелсиншки документХелсиншки документ а потоа а потоа

и и Париската повелба за Нова ЕвропаПариската повелба за Нова Европа формулирана по распадот на блоковската формулирана по распадот на блоковската поларизација поларизација не ги предвидоа појавата на не ги предвидоа појавата на национални, етнички и верски превирања во национални, етнички и верски превирања во рамките на некогашни сојузни државирамките на некогашни сојузни држави и појавата и појавата на кризи без директно учество на големита сили.на кризи без директно учество на големита сили.

Механизмите на КЕБС не беа обликувани да се Механизмите на КЕБС не беа обликувани да се справат со тие нови предисвици, оттука и следи справат со тие нови предисвици, оттука и следи натамошно преобликување на КЕБС а прв обид е натамошно преобликување на КЕБС а прв обид е направен направен на состанокот во Хелсинки во 1992 на состанокот во Хелсинки во 1992 година година со донесување на документ под називот со донесување на документ под називот „Предизвици на промените“.„Предизвици на промените“.

До какви промени доведе До какви промени доведе документот „Предизвици на документот „Предизвици на

промените“?промените“? Суштествено ново во овој документ беше Суштествено ново во овој документ беше 1.1. дефинирањето на рамките за дефинирањето на рамките за водење на водење на

мировни операциимировни операции во рамките на во рамките на Конферецијата и Конферецијата и

2.2. обликување на КЕБС во регионална европска обликување на КЕБС во регионална европска безбедносна институцијабезбедносна институција

почнатиот процес на институционализирање почнатиот процес на институционализирање продолжува и преку формирање на продолжува и преку формирање на висок висок комесаријат за национални малцинствакомесаријат за национални малцинства кон кон крајот на 1992 година чија задача е крајот на 1992 година чија задача е рано рано предупредување и интервенирањепредупредување и интервенирање во во ситуации на напнатост меѓу етничките ситуации на напнатост меѓу етничките малцинства на територијата на земјите на малцинства на територијата на земјите на КЕБС односно сега веќе на членките на ОБСЕ.КЕБС односно сега веќе на членките на ОБСЕ.

Процедури и механизми на Процедури и механизми на ОБСЕОБСЕ

По По конферецијата  во Хелсинки 1992 конферецијата  во Хелсинки 1992 годинагодина ОБСЕ ОБСЕ се екипира се екипира во голем број во голем број институци, механизми и инструменти и доби институци, механизми и инструменти и доби значајни задачи во областа на раното значајни задачи во областа на раното предупредување, превенција на конфликтите, предупредување, превенција на конфликтите, управување со кризите и средување на управување со кризите и средување на споровите. споровите.

Со цел да се овозможи извршување на овие Со цел да се овозможи извршување на овие нови задачи ОБСЕ усвои бројни нови нови задачи ОБСЕ усвои бројни нови процедури и механизми. процедури и механизми.

Механизам за консултаци и Механизам за консултаци и соработка во кризни ситуаци соработка во кризни ситуаци

(Берлинскиот механизам)(Берлинскиот механизам) На првиот состанок на Советот на министрите за На првиот состанок на Советот на министрите за

надворешни работи на ОБСЕ одржан во надворешни работи на ОБСЕ одржан во Берлин Берлин јуни 1991јуни 1991 беше усвоен беше усвоен Механизмот за Механизмот за консултаци и соработка во итни ситуацииконсултаци и соработка во итни ситуации. .

Овој така наречен „Берлински механизам“ Овој така наречен „Берлински механизам“ обезбедува процедура која може да биде обезбедува процедура која може да биде употребена од државите членки на ОБСЕ во употребена од државите членки на ОБСЕ во кризни ситуации. Тие во согласност со кризни ситуации. Тие во согласност со одредбите на овој механизам одредбите на овој механизам ќе се консултираат ќе се консултираат и меѓусебно ќе соработувати меѓусебно ќе соработуват во случај наво случај на озбилни, кризни ситуации кои може да настапат озбилни, кризни ситуации кои може да настапат како последица на големи разорувања кои го како последица на големи разорувања кои го загрозуват мирот, безбедноста или стабилноста. загрозуват мирот, безбедноста или стабилноста.

Механизам за консултации и Механизам за консултации и соработка во поглед на невообичаени соработка во поглед на невообичаени

воени активности воени активности (Виенскиот (Виенскиот механизам)механизам)

Виенскиот механизам е во вид на постапка Виенскиот механизам е во вид на постапка која може да се поведе која може да се поведе во случај на во случај на било било која која невообичаена и непланирана воена невообичаена и непланирана воена активност на воените сили на државите активност на воените сили на државите членки на ОБСЕ.членки на ОБСЕ.

Виенскиот документ предвидува соработка Виенскиот документ предвидува соработка во поглед на опасни инциденти од воена во поглед на опасни инциденти од воена природа во кој се вели дека природа во кој се вели дека земјите земјите учеснички ќе ги пријавуват и разјаснуваат учеснички ќе ги пријавуват и разјаснуваат опасните инциденти од воена природаопасните инциденти од воена природа со со цел да се избегнат евентуални цел да се избегнат евентуални несогласувања и да се ублажат несогласувања и да се ублажат последиците во однос на друга држава последиците во однос на друга држава учесничка.учесничка.

Мирно решавање на Мирно решавање на спорови спорови (Валета (Валета

механизам)механизам) После револуционерните промени во Централна и После револуционерните промени во Централна и

Источна Европа, државите на ОБСЕ на експерсткиот Источна Европа, државите на ОБСЕ на експерсткиот состанок во состанок во Валета (Малта)1991Валета (Малта)1991 успеаја да постигнат успеаја да постигнат поголем прогрес. Едно од достигнувањата беше поголем прогрес. Едно од достигнувањата беше начелната согласност за начелната согласност за задолжително задолжително вмешување на трета страна во уредување на вмешување на трета страна во уредување на извесни видови на спорови помеѓу државите извесни видови на спорови помеѓу државите членки на ОБСЕ.членки на ОБСЕ.

Одредбите Валета механизам тргнуват од тоа дека Одредбите Валета механизам тргнуват од тоа дека страните во спорот треба да настојуват своите страните во спорот треба да настојуват своите спорови благовремено да ги решават спорови благовремено да ги решават со консултаци, со консултаци, преговори или на некој друг начин за кој ќе преговори или на некој друг начин за кој ќе постигнат согласнот. постигнат согласнот. Доколку не успеатДоколку не успеат на тој начин на тој начин да постигнат решавање на спорот во разумен период да постигнат решавање на спорот во разумен период било која страна во спорот може да бара да стапи во било која страна во спорот може да бара да стапи во дејство Валета механизмот за решавање на дејство Валета механизмот за решавање на споровите за што ја известува другата или другите споровите за што ја известува другата или другите страни во спорот.страни во спорот.

Високиот комесар за Високиот комесар за национални малцинства на национални малцинства на

КЕБСКЕБС Како одговор на се поголемиот број потенцијални Како одговор на се поголемиот број потенцијални

конфликти во подрачјето на ОБСЕ се востанови конфликти во подрачјето на ОБСЕ се востанови Високиот комисар за национални малцинства. Високиот комисар за национални малцинства.

Така Високиот комесар не е замислен ниту како Така Високиот комесар не е замислен ниту како омбудсман ниту како инструмент за човековите омбудсман ниту како инструмент за човековите права туку како права туку како инструмент за превенција на инструмент за превенција на конфликтите во најраната можна фазаконфликтите во најраната можна фаза. .

Согласно неговиот мандат Високоит комесар ќе Согласно неговиот мандат Високоит комесар ќе обезбеди обезбеди „рано предупредување“„рано предупредување“ и по потраба и по потраба „рана акција“„рана акција“ во најраната можна фаза по повод во најраната можна фаза по повод тензиите во врска со тензиите во врска со прашањата на прашањата на националните малцинства кои се уште не се националните малцинства кои се уште не се развиле во судир развиле во судир на подрачјето на ОБСЕ влиаејќи на подрачјето на ОБСЕ влиаејќи на мирот, стабилноста или односите меѓу на мирот, стабилноста или односите меѓу државите учеснички.државите учеснички.

Високиот комесар Високиот комесар е овластене овластен да собира информаци да собира информаци за прашањата за националните малцинства, да ја за прашањата за националните малцинства, да ја оценува природата на евентуалната затегнатост и оценува природата на евентуалната затегнатост и нејзините последици по мирот и стабилноста, да ги нејзините последици по мирот и стабилноста, да ги посетува страните учеснички за да постигне посетува страните учеснички за да постигне деескалација на тензијата. деескалација на тензијата.

Досега Високиот комесар на различни начини Досега Високиот комесар на различни начини делувал во повеќе земји на ОБСЕделувал во повеќе земји на ОБСЕ во однос на во однос на прашањата на тамошните малцинства: руското прашањата на тамошните малцинства: руското малцинство во Естонија и Латвија; албанското во малцинство во Естонија и Латвија; албанското во Македонија, грчкото во Албанија, словачкото во Македонија, грчкото во Албанија, словачкото во Унгарија и во Казакстан за внатрешно етничките Унгарија и во Казакстан за внатрешно етничките односи. односи.

Активностите на Високиот комесар се состојат во Активностите на Високиот комесар се состојат во давањето препораки на владитедавањето препораки на владите во поглед на во поглед на соодветната политика спрема национлните соодветната политика спрема национлните малцинства кои живеат во нивната територија; малцинства кои живеат во нивната територија; организирање на тркалезни маси, уреди за организирање на тркалезни маси, уреди за проблемите на малцинствата и слични установи кои проблемите на малцинствата и слични установи кои имаат за цел да го унапредат дијалогот помеѓу имаат за цел да го унапредат дијалогот помеѓу владата и претставници од малцинствата и по владата и претставници од малцинствата и по потреба делува како потреба делува како неформален посредник неформален посредник кој ја кој ја намалува напнатоста и отвора можност за намалува напнатоста и отвора можност за плодотворен дијалог.плодотворен дијалог.

Мировни операци на КЕБСМировни операци на КЕБС На состанокот во Хелсинки 1992 беше донесена одлука На состанокот во Хелсинки 1992 беше донесена одлука

ОБСЕ да може да организира ОБСЕ да може да организира мировни операцимировни операци во во случај на судир во или меѓу државите учеснички со цел случај на судир во или меѓу државите учеснички со цел да се сочува мирот и стабилноста и да се даде подршка да се сочува мирот и стабилноста и да се даде подршка на тешките напори во изнаоѓање на политичко решение. на тешките напори во изнаоѓање на политичко решение.

Основна карактеристика на овие операци е нивниот Основна карактеристика на овие операци е нивниот доброволен карактер: доброволен карактер: тие можат да бидат организрани тие можат да бидат организрани само со согласност на непосредно инволвираните само со согласност на непосредно инволвираните страни во судирот. страни во судирот.

Мировните операци опфаќаат како Мировните операци опфаќаат како цивиленцивилен така и така и воен воен персоналперсонал, можат да бидат операци од мали и големи , можат да бидат операци од мали и големи размери и да се појавуваат во вид на размери и да се појавуваат во вид на посматрачки посматрачки мисии, мисии на надзор и разместување на поголеми мисии, мисии на надзор и разместување на поголеми сили. сили.

Мировните активности може да имаат задача Мировните активности може да имаат задача 1.1. да го нагледуваат и чуваат прекинот на огнот, да го нагледуваат и чуваат прекинот на огнот, 2.2. да вршат надзор над повлекувањето на трупите ,да вршат надзор над повлекувањето на трупите ,3.3. да даваат подршка во одржувањето на редот и законот, да даваат подршка во одржувањето на редот и законот, 4.4. да доставуваат хуманитарна и медицинска помош на да доставуваат хуманитарна и медицинска помош на

бегалците и т.н.бегалците и т.н.

Осмислување на мерките и Осмислување на мерките и инструментите на ОБСЕ како траен инструментите на ОБСЕ како траен

процеспроцес Доколку би сакале да изведеме одреден број Доколку би сакале да изведеме одреден број

општи заклучоциопшти заклучоци за изградбата на за изградбата на интсрумените на ОБСЕ во областа на интсрумените на ОБСЕ во областа на безбедноста би можеле да заклучиме дека безбедноста би можеле да заклучиме дека станува збор за станува збор за траен процестраен процес чија насока е чија насока е во ширењето на надлежности во оваа област во ширењето на надлежности во оваа област преку усовршување на постоечките и преку усовршување на постоечките и создавање нови инструменти. создавање нови инструменти.

Овој процес се одвива врз онова на сосема Овој процес се одвива врз онова на сосема генерални одлуки во светлото на идните генерални одлуки во светлото на идните потреби, додека конкретните иновации се потреби, додека конкретните иновации се често одговор на конкретни ситуации.често одговор на конкретни ситуации.