66 - m. ibrahimgil - manastir da osmanli

7/29/2019 66 - M. Ibrahimgil - Manastir Da Osmanli...

1/13

Yrd. Do. Dr. Mehmet Z.BRAHMGL

MANASTIRDA OSMANLI DNEM TRK ETM YAPILARI VEATATRK'N OKUDUU ASKER DAD

EDUCATIONAL BUILDINGS OF BITOLA DURING THE OTTOMANRULE

Abs t rac t: According to the Ottoman pious foundation records 38 edu-cational buildings were constructed in Bitola during the Ottoman period. Therewere eight types of schools such as medrese, mektep, rtiye, etc.

In this paper educational buildings of Bitola will be classified, historicalinformation and architectural characteristics of each building will be given. The

Military Secondary School which Atatrk finished will be focused on separately.It's history, architectural characteristics and educational program will be speci-fically evaluated. Moreover, the educational buildings of Bitola will be comparedwith their equivalents in Turkey and value of their place in Turkish art will beanalyzed.

I. Tarihte ManastrManastr, 11. yzyldan itibaren tarih sahnesinde yer alan nemli bir yer-

leim yeridir. ehir, 1014 ylnda olduka kktr.1 Ipek Yolunun bir uzantsolduu dnlen mehur "Via Egnatia" ticaret yolunun zerinde bulunan ehirbir mddet de Makedonya'nn bakenti konumunda bulunmutur.2

Antik ada "Herakleja", Bizans dneminde "Bitola", Osmanl'da "Manas-tr" olarak adlandrlan bu kk kasaba, H.784/M.1383 tarihinde Trk idaresinekatlmtr." ehir, Osmanl idaresine katldktan sonra ksa zamanda nahiye,

1 Knev, Vasil: Makedonija, etnografja i statistika, Sofija, 1900, s. 17.2 Gopevi, Spiridon: Stara Srbija i Makedonija, Beograd, 1890, s. 78.


2/13

2 MEHMET Z.BRAHMGL

sancak ve vilayet merkezi konumuna gelmitir. Osmanlnn son dneminde3.Kolordu Komutanlnn burada konulandrlmas sebebiyle ehir, siyasi veiktisadi alanlarda olduu gibi askeri alanda da nem kazanmtr.

Manaslr, Osmanlnn batya doru fetihlerinin genilemesiyle, siyasi,

sosyal, askeri ve iktisadi alanlarnda olduu gibi, imar, iskan ve ehirlemealanlarnda da hzl bir gelime gstermitir. 1475 ylnda Anadolu'nunKaraman, Aydn, Konya, Ankara v.d. blgelerinden Manastr'a iskan edilen Trkaileleri,4 ehrin siyasi, sosyal ve iktisadi alanlarndaki gelime srecine hzkatm ve blge halknn ksa zamanda Trk slam kltrn benimsemesinekatkda bulunmutur. Manastr ve civar kylerinde. Knal, Mecitli, Elekler,Budaklar, Karaman, erifeler, Hasan Oba, Musa Oba gibi mahalle ve kyisimlerinin bulunmas Anadolu'dan yaplan iskan hareketini dorulaycniteliktedir.5

Manasir'n, Osmanl idaresine katlmasyla imar faaliyetlerine hz verilmi

ve ksa zamanda ehirde geleneksel Trk ehir dokusu anlay hakim olmu-tur. 15. ve 16. yzyldan itibaren ehirdeki demografik yapnn Trklerin lehinedeimesi, beraberinde yeni imar faaliyetlerindeki deiiklii de getirmitir. Yeniina edilen cami, mescit, medrese, han, hamam gibi klliye yaplar ve bunlaretrafnda olaan mahalleler gnmzdeki mevcut ehir dokusunun ekirdeinioluturmaktadr. Makedonya'da vakfiyesi bulunan en eski tarihli vakf eseri,H.838/M.1434 tarihli vakfiyesi olan, Manastr'daki Sungur avu Bey klliye-sidir.6 Manastr, Makedonya'da gnmze kadar Trk ehir dokusu anlaynorijinal haliyle koruyabilen ender ehirlerden biridir.

Manastr, deiik dnemlerde Trk ve yabanc seyyahlar tarafndan ziya-ret edilmitir. ehri ziyaret edenler arasnda A.Bernard (1591), Hac Kalfa

(17.yy.), Evliya elebi (1670), Edvard Braun (17.yy.) ve Ami Bue (1835) gibitannm seyyahlarn isimleri gemektedir.7 Seyyahlar, kaleme aldklar eserle-rinde ziyaret elikleri dnemdeki ehrin durumu hakknda geni bilgi vermilerdir.

Sz konusu seyyahlarn verdii bilgiler, vakf defterleri ve arazi alma-larnda yaptmz ncelemeler sonucunda, Manastr'da 147 vakf eserinin naedildii anlalmaktadr. Bu rakamlar kesin olmamakla beraber, 79'u dini (cami,tekke, trbe), 38'i eitim (medrese, mektep, zanaat, askeri ve mlkiye idadi vertiye okullar), 17'si ticari (han, bedesten, ar), 10'u sosyal (hamam, kpr,eme) ve 3' askeri (oc, kule, kla) yaplardr. Bu yaplarn byk bir blmyklm, ayakta kalabilenlerden bir ksm asli grevlerinin dnda farkl amalarin (gnmzde Haydar Kad, Hac Mahmut ve erif Bey camileri depo, maran-

3 Mehmet Tevfik: Manastr Vilayetinin Tarihesi, Manastr, 1327, s. 26.4 Konstaninov, Milo: "Bitolski Turci", Prilozi br. 2. Drutvo za nauka, Bitola. 1961. s. 29.5 Mehmet, Tevfik: a.g.e. s. 29,6 Tomovski, Krum: "Camii vo Bitola", Godi en Zbornik na Tehnickiot Fakultet. Kn. 2,

Tom. 2, God. II. Skopje, 1957, 8.31.7 Kalei, Hasan: Najstari Vakfski Dokumenti u Jugoslaviji na Arapskom Jeziku", Pri-

tina, 1972, s. 128.
http://godis.cn/http://godis.cn/http://godis.cn/


3/13

MANASTIRDA OSMANLI DNEM TRK ETM YAPILARI VE ATATRK'N OKUDUU ASKER DAD 3

gozhane ve oto tamirhanesidir) kullanlmakta, bir ksm da asli grevlerini de-vam ettirmektedir.

Bu almamzda sz konusu eserlerden sadece eitim yaplan zerindeduracaz. Trk eitim yaplann eitim derecelerine ve kullanm amalarna

gre snflandracaz.

II. Eitim YaplarOsmanl dneminde Manastr'da 15. ve 16. Yzyldan itibaren eitim

amal yaplarn ina edildiini gryoruz. Manastrdaki klliye yaplan iindemedrese ve mekteplere yer verilmitir. Ancak, eitim yaplarnn eidi ve sayshakknda kesin bir bilgiye sahip deiliz. 1591 tarihinde stanbul'a giderken Ma-nastr'a urayan Venedik elisi Lorenco Bernard burada bir yksek eriatokulundan bahsetmektedir.8 1670 ylnda ehri ziyaret eden Evliya elebi, seya-hatnamesinde 9 medreseden ve bunlarn o dnemde en tannm olan Dulbcnt

Kad medresesinden tafsilatl bir ekilde sz etmektedir.9 17. ve 18. yzyldakendinden sz ettiren "Koca Kad" medresesidir. Bu medresede 1766/67 re-tim ylnda dini derslerin yannda dnyevi derslerin de retim programna dahiledildii belirtilmekiedir.10 19. yzylda ehirdeki Trk eitim yaplan hakkndadaha geni bilgiye sahip bulunuyoruz. Manastr'da Rus konsolosu olarakbulunan Skrabn, 1883/84 retim ylnda drt yl eilim veren 4 snf, 9 hocasve 150 talebesi olan 2 ilkokul ile sekiz yl eitim veren 12 snf, 350 talebesiolan 8 orta okuldan bahsetmektedir.11 1888/89 retim ylnda ehirde birisi as-keri olmak zere 2 idadi (orta dereceli okul), 2 rtiye (kz erkek), 2 klasik lise(kz erkek kark) ve 6 ilk okul vardr. Klasik liselerden birinde 26 kz, 100erkek renci, dier lisede ise 210 kz ve 332 erkek rencinin eitim grd

belirtilmektedir.12 Askeri dadi'de 1895 ylnda 12 hocann grev yapt ve 245askeri rencinin eitim grd, 1897'de ise 26's Makedon toplam 212 ren-cinin varl bildirilmcktedir.13

19. yzylda Manastr'da yaayan Trk ocuklarnn sadece Trk okulla-rnda deil, yabanc okullarda ve zellikle Fransz okulunda eitim grdklerianlalmakladr. Trk okullarnda da dinine milliyetine baklmakszn Hristiyanocuklarna eitim verildii grlmektedir.

A.Sbyan Okullar

8 Dimovski. Gorgi: "Btolskite uilita do 1818 Godina so poseben osvrt na Gimnazijatado 1945", Gimnazisko Obrazovanije vo Bitola, Bitola 1965, s. 4.

9 Evlija elebija, Putopis, n. 2, Sarajevo, 1957, s. 5859.10 Konstantinov, Milo; a.g.m., s. 3011 Skrabin, R.: "Politieskija i ekonomieskija Svedenija o Bitolskom Vilajet", Bitola,

1885, 4.32.12 Dimovski, Gorgi: a.g.e., s. 4.13 Mehmet Tevfik: "Kratka Istorija Bitolskog Vilajeta", Bratstvo. br. 27, Beograd, 1933, s.

214.


4/13

4 MEHMET Z.BRAHMGL

Mehmet Tevfik Bey, "Manastr Vilayeti ve Tarihesi" adl eserde 20 s-byan mektebinden bahsetmektedir. 19021910 yllan arasnda faaliyet gsterenokullar unlardr:14

1). Karadba Okulu: Gnmzde "helikopter" adyla adlandrlan yap,

Ivan Milutinovic caddesinde bulunmaktadr. Okulun mdr Bekir Efendi'dir.2). Hac Doan Okulu: Hasan Baba Camisi'nin yaknndadr. Ba ret-

meni Mustafa Efendi'dir.15

3). maret Okulu: Gnmzdeki ehir hamamnn yaknnda olduu sy-lenmektedir.16

4). Byk adrvan okulu: Gnmzdeki ehir kltr evinin olduu bina-nn yerinde idi. Okulun mdr emsettin Efendi'dir.

5). ehitler Okulu: Yapnn yerini tespit edemedik. Okulun mdrOhri'li Celal Efendi'dir.

6). Hususi Okul: zet okul statsndedir. Cevat Bey tarafndan kurulanbu okulda eitim paraldr. Gnmzdeki "Trifun Panovsk lkretim Okulu" bi-nasdr.

7). Numune Okulu: Gnmzde ar Samoil Caddesi'nde "Pelagonija"irketinin idari binasnn olduu yapdr. ehrin gzde okullardan biri olduu,retmeni ve rencisinin seilerek alnd sylenmektedir.17 Daru'l-Mualliminokulunda okuyan renciler burada uygulama derslerini yapmaktadrlar. Bura-dan mezun olanlar renimlerini Muallim Okulu'nda devam ettirmektedirler.Okulun ba retmeni Nazif Bey'dir.

8). nar Okulu: nar mahallesinde bulunan bu okulda sadece kzrencileri renim grmektedirler. Okul binas, gnmzde "Gorgi Daskalo

Kltr Evi" olarak kullanlmakladr. 1898 ylnda faaliyete alan bu okulda 1910ylndaki renci says 950'dr. Okulun resmi kaytlardaki ismi 'Resmi lnasiRti' olarak gemektedir.

9). Adem Mahmut Okulu: Manastr'da Yukar Mahalle olarak adlandrlanyerdedir. Okul, Hac Bey tarafndan ina edilmitir. Yap iki katldr. Kullanlanmalzeme moloz tatr. Yapnn nndeki stunlu giri ksm cepheden takndr(Resim 1). Bu giri blmnn her iki yannda dershanelikler vardr. Salih Beytarafndan yaplan onarmda okula iki oda ilave edilmilir.18 Okul, gnmzdemesken olarak kullanlmaktadr.

Bu saydklarmza ilaveten Ishak elebi, Kad Mahmut, Hamza bey, Suf

Piri Bey, Yakup Bey, Uluca Halil Aa, Seyit Osman Rdvan, Fatma Sultan, Ima-

14 smail. T.Ismail: "Manastr'n Tarihi Gemiinden: Abdulhanit Dneminde Eiminehre Etkisi", Zaman, (skp basks), 1 Ekim 1997, S. 78, s. 4.

15 Mehmet. Tevfik: a.g.c., s. 4516 Dimovski, Gorgi: a.g.e., s. 5.17 Mehmet Tevfik: a.g.e., s. 46.18 smail, smail: a.g.m., s. 4.


5/13


ret ve Haczade gibi okul isimleri klliye yaplan iinde yer almaktadrlar. Buyaplardan hibir iz kalmamtr, sadece vakf kaytlarnda isimleri gemektedir.

Sbyan okullarnda retim alt yldr. Ilk iki yl ana snfdr. Buray la-mamladktan sonra ilk okul snflarna geilmektedir. ocuklar eitime be

yanda balamaktadr.19 Sibyan okullarnda eitim cretsiz verilmektedir. Buokullarda Kur'an- Kerim, Tecvit, Gzel Okuma, Mufassal lmihal, Hesap, Os-manl Tarihi, Osmanl Corafyas, Genel Corafya, Gzel Yaz, Kraat, Ahlak vemla dersleri okutulmaktadr. retmen kadrosu Manastr Vilayeti Mfettiliitarafndan tayin edilmektedir20. Son vilayet mfettiliini de Talat Bey yapmtr.

B. Orta Dereceli OkullarTrklerin Manastr'a hakim olmasyla birlikte, 15.yzyln ilk eyreinden

itibaren kurulan klliye yaplar ierisinde eitim yaplarna da yer verildiibilinmektedir. Manastr'da klliye yaplan ierisinde 13 medresenin olduunu

vakf kaytlarndan reniyoruz. Ancak, bu medreselerden byk bir ksm Bal-kan savalarndan nce, bir ksm da blgenin Trk idaresinden kmasndansonra yklmtr. Bunlardan gnmze ulaabilen ok az da farkl amalar iinkullanlmaktadr.

a). Medreseler1). Sungur avu Medresesi: Medrese'nin, II. Murat'n Arnavutluk fethine

avu rtbesiyle katlan ve fetihten sonra padiahn izniyle Manastr'da yerleenSungur avu tarafndan 1434 ylnda dier klliye yaplan ile birlikte ina edil-dii sylenmektedir.21 Ancak, 1434 tarihli vakfiyede medrese ismi gemediin-den hareketle, Medrese'nin Sungur avu'un rencileri tarafndan 1468 ylnda

ina edilmi olabilecei grn ileri srenler de vardr.22 Bugn Sungur avuKlliyesi'nde yer alan cami, medrese, mektep, hamam ve han gibi yaplarn ta-mam yklm durumdadr. Bunlardan caminin 1950'lerde, dier yaplarn iseBalkan savalarnda ykld tahmin edilmektedir.

2). Ishak elebi Medresesi: Medrese, Manastr'daki shak elebi Klli-yesi yaplan iinde yer almaktadr. Medrese'nin dier klliye yaplan ile birlikteManastr Kads shak elebi tarafndan 1508'de ina edildii vakfiyesindenanlalmaktadr.23 Medrese'nin on iki hcre ve bir dershaneden baret olduuayrca mektep, zaviye ve imaret gibi yaplan ihtiva ettii belirtilmektedir.24 Vakfmtevellisi tarafndan 1622 ylnda medresenin yannda okul ktphanesinin

19 Dimovski Gorgi: a.g.m.s.d.20 smail smail: a.g.m. s. 4.21 Kalei H.: a.g.m. s. 66; Tomovski K.: a.g.m. s. 33.22 Sokolovski. M.: "Bitola i Bitolsko vo XV i XVI vek ", Prilozi, br. VI, MANU, Skopje,

1975, s. 46.23 Kalei. H.: a.g.m. s. 189.24 Steryovski. A.: "Medresite i Medreskoto Obrazovanije i vospitanije vo Bitola", Vospi-

tanijeto i obrazovanijeto vo Bitola, Bilola, 1990, s. 85.


6/13

6 MEHMET Z.BRAHMGL

yapld sylenmektedir.25 Klliye yaplarndan cami hari, dier yaplarn ta-mam yklm durumdadr. Cami ibadete aktr.

3). Kad Mahmut Medresesi: Medrese, Kad Mahmut Klliye'si yaplaniinde yer almaktadr. Klliye yaplarndan gnmzde sadece cami ayakta

kalabilmitir. Medrese'nin cami yaps ile birlikte 1522 tarihinde ina edildii beli-rtilmektedir.26 Dier bir gr de, 1528 vakf kaytlarnda Manastr'da bu med -resenin smi gemedii ve daha ge dnemlerde ina edilmi olabilecei ek-lindedir.27 Yklm olan bu medresenin 1910'lerdeki mderrisi Nazif Bey'dir.

4). Koca Kad Medresesi: Medrese, Manastr Kads Ahmet Efendi tara-fndan 1530 ylnda dier klliye yaplan ile birlikte ina edilmitir.28 17. ve 18.Yzyllarda Makedonya'daki en gzde medreselerden biri olduunu. Evliyaelebi ve Bernardo Lorenco gibi seyyahlar seyahatnamelerinde belirtmekte-dirler. 1766 ylnda medresede dini derslerin yannda geometri, cebir gibi fenderslerine de yer verilmitir29. Medrese'nn ina tarihinden sonra drt defa

onarldndan sz edilmektedir.

30

Gnmzde yklm olan medrese odunpazar olarak adlandrlan yerdedir. Balkan savalarndan nceki son mderrisikicizade Abdlkadir Efendi'dir.

5). Haydar Kad Medresesi: Manastr Kara Olan mahallesinde bulunanMedrese, Haydar Kad Klliyesi yaplan iinde yer almaktadr. Gnmzde camihari dier yaplar yklmtr. Medrese dier klliye yaplan ile birlikte 1561ylnda ina edilmitir. Tannm mderrislerin ders verdii ve dini derslerinyannda dnyevi derslerin verildii medresede, 1689 ylnda, youn talep kar-snda rencilerin yerletirilmesinde baz skntlarn yaand belirtilmektedir.31

Medresenin baz aralklarla kapand ve be defa onarldmdan bahsedilmek-tedir.

6). Kad Mahmut Efendi Medresesi: Medrese, cami ve dier klliyeyaplan ile birlikte yer almaktadr. Cami ve dier klliye yaplan 1551/52, med-rese yaps ise 1558/59 tarihinde ina edilmitir. ehir merkezinde yer alanklliye yaplarndan sadece cami ayakta kalabilmitir. Dier yaplar Balkansavalarndan sonra yklmtr. Medresenin 1910 yllarndaki mderrisi NazifBey'dir.32

7). Trkler Medresesi: Medrese'nin, cami ile birlikte Hac Bey tarafndan1636'da ina edildii sylenmektedir.33 Yapya, 19.yzylda Manastr erafndanSalih Bey'in maddi katklar ile onarldnda iki oda ilave edilmitir. Balkan

25

Steryovski. A.: a.g.m. s. 86.26 Tevfk, M. a.g.e. s. 46.27 Sokolovski. M.: a.g.m. S. 49.28 Steryovski. A.: a.g.m. s. 87.29 Konstantinov M.: a.g.e. s. 29.30 Tevfik. M.: a.g.e. s. 47.31 Tevfik. M.: a.g.e. s. 47.32 Tevfik. M.: a.g.e. s. 46.33 Steryovski. A.: a.g.m. s. 87; Tevfik, M.: age. s. 86.


7/13


savalarndan sonra yklan medresenin son mderrisi Trnoval Mehmet Efen-di'dir.

8). erif Bey Medresesi: Medrese, Manastr'da ehri iki yakaya blenDragor nehrinin sa yakasnda, gnmzdeki Mzik Okulunun yaknndadr.

erif Bey Camisi'ne bitiik olarak ina edilen medrese, Balkan savalarna ka-dar faatiyetini devam ettirmi ve I. Dnya Sava'nda yklmtr34. Gerek cami,gerekse medrese erif Bey vakflar iinde yer almaktadr. Ayakta kalan cami1950lere kadar mektep olarak kullanlmtr. Gnmzde ise bu cami meskenolarak kullanlmaktadr. Balkan savalar esnasnda erif Bey Vakf'nn sonmtevellisi Manastr erafndan Kenan Bey'dir.35

9). Tevfikiye Medresesi: Medrese, eskiden Hamza Mahallesi'nde bulu-nuyordu. imdi Stiv Naumov Caddesi'nde bulunmaktadr. Medrese, Rabia adn-da bir kadnn vakf olarak gemektedir. Medresenin son mderrisi Hac AhmetEfendi'dir.36

10). Feyzye Medresesi: Medrese'nin, Hamza Bey Mahallesi'nde, eyhler Camisi yaknnda olduu ve daha ge dnemlerde yeniden ina edildiibelirtilmektedir.37 Medresenin son mderrisi Yeniceli Mehmet Efendi'dir. Yapnnne zaman ykld bilinmemekledir.

Bunlardan baka Ahmet Paa, Ali Paa. ehzade Hatun. Dlbend Kad, eyhler ve sa Fakih medreseleri'nin vakf kaytlarnda sadece isimleri ge-mektedir.38

b). MeslekiOkullar1). dadi Mlkiye Okulu: 1896 ylnda faaliyete alan okul, Balkan sava-

lar sonuna kadar faaliyetine devam etmitir. Osmanl dneminde idadi Mlkiyeolarak na edilen bu binada, gnmzde Yosip Broz Tito Lisesi faaliyet gs-termektedir. Kz ve erkek ocuklarn eitim grd bu okulda, 1899 ylnda332'si erkek, 210'u kz renci olmak zere toplam 542 renci vardr. OkuldaTrk ocuklarnn yannda gayr mslim (Makedon. Srp, Bulgar, Yunan. Ulah)ocuklara da eilim verilmitir. Manastr Vilayeti'ne bal blgelerden gelentalebeler yatl, ehir merkezinde olanlar gndzl olarak eitim gryorlard.Okulun alt kat derslikler, st kat yatakhane olarak kullanlmtr. Yapya 1921ylnda nc bir kat ilavesi yaplmtr (Resim 2). Okulda alan tannmretmenler arasnda, okul mdr efik Bey, Hayrettin Bey, Salih, Rza veMehmet Tevfik Bey gibi isimleri sayabiliriz.

2). Daru'l-Muallimin Okulu: Okul 1899/1900 retim ylnda faaliyete ba-lamtr. Gndzl ve yatl olmak zere ikili bir eitime tabidir. ehir merkezinindndan gelen renciler yatl, merkezde olanlar ise gndzl olarak eitim

34 Steryovski. A.: a.g.m. s. 89.35 Tevfik. M.: a.g. e. s. 46.36 Tevfik. M.: a.g.e. s. 47.37 Tevfik. M.: a.g.e. s. 47.38 Ayverdi. E. H.: a.g.e. s. 104.


8/13

8 MEHMET Z.BRAHMGL

grmlerdir. Eitime balad ilk yllarda halk tarafndan rabet grmeyenokulu daha cazibeli hale getirmek iin, rencilere askerlikten muaf olma, burs,cretsiz yeme ime ve barnma imkan gibi kolaylklar salanarak her yl 400renci kaydedilmitir.39 Okulun eitim sresi drt yldr. O dnemde eksik olan

retmen ihtiyac ancak bu ekilde karlanmtr. Burada okuyan rencileruygulama derslerini Nmune ilkokulu'nda yapmaktaydlar. GnmzdeManastr Adliyesi binasnn arkasnda yer alan yap yklmtr.

3). Sanal Okulu: Islahhane olarak da adlandrlan bu okul, gnmzdeProgres Fabrikas'nn idari binas olarak kullanlmaktadr. Terzilik, marangozlukve mlekiliin yannda makinistlik ve telgraflk eitimi de verilmitir. 1900ylnda eitime alan bu okul, faaliyetini 1909 ylna kadar devam ettirmitir.

4). Ziraat Okulu: 1908 ylnda faaliyete geen okul, Makedonya'da ilkziraat okuludur. nceleri Ziraat Lisesi, daha sonra Sv.Kliment Ohridski niver-sitesi'ne bal Ziraat Fakltesi olarak faaliyetini devam ettirmektedir.

c).Askeri OkullarOsmanl Ordusu'nun nc Ordu komutanl'nn merkezi Manastr'da

olmas yznden askeri okullara ayr bir nem verilmitir.

1). Askeri Rtiye Okulu: Osmanl ordusuna astsubay kadrolarn yeti-tiren bu okul 1896 ylnda faaliyete balamtr.40 Eitime ald yl rencisays 245'tir. rencilerini ilkokul eitimini tamamlayan baarl rencilerdentemin etmekteydi. Buradan mezun olanlar Askeri Idadi okullarna devam etmek-teydiler. Okul, faaliyetine Balkan savalarnn sonuna kadar devam etmitir.Gnmzde yklm olan yap. Adliye Binasnn arkasnda bulunuyordu.

2). Askeri dadi Okulu: H.1264/ M.184748 ylnda eitime alm olanokul, 1909 ylnn sonuna kadar bu grevini devam ettirmitir.41 Bu okulun dierbir zellii Trkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatrk' mezunetmi olmasdr. Bunun yannda Jn Trklerin nde gelenlerinden ResneliNiyazi ve Trkiye Cumhuriyeti'nin ilk Londra bykelisi Pirlepe Jitoe doumluAli Fethi Bey de bu okuldan mezun olmutur. Okul binasnn bir blm ehirAntlar Kurumu ve Mzesi, dier bir blm Atatrk Kesi olarak faaliyet gs-termektedir.

Dikdrtgen planl olan okulun ortasnda dikdrtgen ak bir avlu vardr.Mekanlar avlunun etrafnda dizilmitir (Resim 3). Biri ksa, dieri uzun kenarortasnda olmak zere ki girii vardr (izim 1). Eksen zerinde giri mekanlar

cepheden hafif takndrlar (Resim 4). Plan olarak d duvarlar boyunca odalar,avlu duvar boyunca ise koridorlar yerletirilmitir. Btn odalar bu koridorlaraalmaktadr. st kata k merdivenleri ksa kenarlardaki koridorlardan veril-mektedir (izim 2). st kat plan ile zemin kat plan arasnda fazla bir farkyoktur. Yapnn d ve avlu cephelerindeki pencere dzenlenii ayndr. Alt ve

39 Dimovski. G.: a.g.e. s. 6.40 smail. 1.: a.g.m. s. 4.41 Tevfik. M.: a.g.e. s. 49.


9/13


st kat pencereleri bask kemerli, pencere sveleri hafif takndr (Resim 5).Eserin ki d kaps ile avluya alan kaplar yuvarlak kemerlidir (Resim 6). Dcepheler ile avlu cephelerinde iki kat ayran bir silme vardr. Cepheler de aynekilde basit silmeli saakla snrlanmaktadr.

Sonu itibaryla 19.ikinci yars ile 20. Yzyln ilk eyreine kadar olandnemde Manastr'da 19 sbyan veya ilk okul, 16 medrese, 4 mesleki ve 2askeri Trk okulu faaliyet gstermitir. Bu verdiimiz rakamlar sadece Manastrmerkezinde bulunan Trk eitim yaplardr. Bu da bize 1910lu yllarda Manas-trda Trk nfusunun durumunu aka ortaya koymaktadr. Osmanl dne-minde siyasi, askeri ve ticari merkez olmasnn yannda bir eitim merkezi oldu-unu da gstermektedir. Gnmzde ise sadece on kadar Trk ailesi kalmtrve bir Trk ilkokulu dahi yoktur.

Manastr' da Trk okullarn yannda Yunan, Makedon, Srp, Ulah veYahudilerin ilk ve orta dereceli okullar vardr.

Yaptmz bu alma, Osmanl dneminde Manastr'n siyasi, askeri veticari merkez olmasnn yannda eitim ve kltr merkezi olduunu gster-mektedir.

Resim listesi:Resim 1: Manastr, Mahmut Okulunun Arka Cephesi

Resim 2: Manastr, dadi Mlki Okulu nc kat ilavesiyle birlikte(Bugnk Yosip Broz Tito lisesi)

Resim 3: Manastr, Askeri idadi genel grn

Resim 4: Manastr, Askeri idadi giri cephesi

Resim 5: Manastr, Askeri idadi i avlu dzeniResim 6: Manastr, Askeri dadi bat cephesi

izim listesi:izim 1: Manastr, Askeri idadi zemin kat plan (RZZSK Arivi)

izim 2: Manastr, Askeri idadi st kat plan (RZZSK Arivi)


10/13

10 MEHMET Z.BRAHMGL


11/13

Resim4 :


12/13

Resim6 :


13/13

izim

1

66 - m. ibrahimgil - manastir da osmanli

Documents