Upload File

61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

40
ส่วนที่ 1 แบบฟอร์ม R2R-PNK-2555 1. ชื่อโครงการ: (ภาษาไทย) ประสิทธิผลของการให้จิตศึกษาในโครงการเรารักลูกที่มีต่อสัมพันธภาพครอบครัวและความ ฉลาดทางอารมณ์ของเด็กวัยรุ่นในครอบครัวที่ได้รับผลกระทบจากเชื้อเอชไอวี และการประยุกต์ใช้การให้จิต ศึกษานี้ในผู้ป่วยโรคเบาหวานในเครือข่ายบริการสุขภาพอาเภอเชียงแสน (ภาษาอังกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families, and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานที่นาเสนอมาในครั้งนี้ประกอบด้วย 2 วงรอบของการวิจัย วงรอบที่ 1 1.1 ชื่อโครงการ (ภาษาไทย) ประสิทธิผลของการให้จิตศึกษาในโครงการเรารักลูกที่มีต่อสัมพันธภาพครอบครัวและความฉลาด ทางอารมณ์ของเด็กวัยรุ่นในครอบครัวที่ได้รับผลกระทบจากเชื้อเอชไอวีในเครือข่ายบริการสุขภาพอาเภอเชียง แสน (ภาษาอังกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 1.2 ชื่อนักวิจัยหลัก ภญ.ดร.วัชรินทร์ ไชยถา 1.3 หน่วยงาน โรงพยาบาลเชียงแสน 1.4 ตาแหน่ง เภสัชกรชานาญการ (หัวหน้าฝ่ายเภสัชกรรมชุมชน) 1.5 วุฒิการศึกษา วิทยาศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาเภสัชศาสตร์ 1.6 การติดต่อ โรงพยาบาลเชียงแสน 140 หมู่ 6 ถ.พหลโยธิน ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย 57150 โทรศัพท์ที่ทางาน (66) 53 777017 โทรสารที่ทางาน มือถือ E-mail address: [email protected] หมายเหตุ การศึกษาวงรอบที่ 1 นี้ มี ภญ.ดร.วัชรินทร์ ไชยถา เป็นผู้วิจัยภาคสนามของโครงการเรารักลูก ในอาเภอเชียงแสน ซึ่งเป็น1 ใน 4 ของพื้นที่ศึกษาวิจัยของโครงการวิจัยเรื่อง “การให้จิตศึกษาเพื่อพัฒนา คุณภาพชีวิตของเด็กที่อยู่ในครอบครัวผู้ติดเชื้อเอชไอวี ” (โครงการเรารักลูก) ประเทศไทย (2549-2553) สาหรับข้อมูลทีมงานวิจัยของโครงการวิจัยของประเทศ โปรดดูเอกสารแนบท้าย

Upload: r2rpnk

Post on 02-Aug-2015

114 views

Category:

Documents


1 download

Report

DESCRIPTION

โรงพยาบาลเชียงแสน (ภาษาไทย) ประสิทธิผลของการให้จิตศึกษาในโครงการเรารักลูกที่มีต่อสัมพันธภาพครอบครัวและความฉลาดทางอารมณ์ของเด็กวัยรุ่นในครอบครัวที่ได้รับผลกระทบจากเชื้อเอชไอวี และการประยุกต์ใช้การให้จิตศึกษานี้ในผู้ป่วยโรคเบาหวานในเครือข่ายบริการสุขภาพอำเภอเชียงแสน(ภาษาอังกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families, and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care

TRANSCRIPT

Page 1: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

สวนท 1 แบบฟอรม R2R-PNK-2555 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care

ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1 11 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 12 ชอนกวจยหลก ภญดรวชรนทร ไชยถา 13 หนวยงาน โรงพยาบาลเชยงแสน 14 ต าแหนง เภสชกรช านาญการ (หวหนาฝายเภสชกรรมชมชน) 15 วฒการศกษา วทยาศาสตรดษฎบณฑต สาขาเภสชศาสตร 16 การตดตอ โรงพยาบาลเชยงแสน 140 หม 6 ถพหลโยธน ตเวยง อเชยงแสน จเชยงราย 57150 โทรศพททท างาน (66) 53 777017 โทรสารทท างาน มอถอ E-mail address itchaitayahoocom หมายเหต การศกษาวงรอบท 1 น ม ภญดรวชรนทร ไชยถา เปนผวจยภาคสนามของโครงการเรารกลก ในอ าเภอเชยงแสน ซงเปน1 ใน 4 ของพนทศกษาวจยของโครงการวจยเรอง ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวrdquo (โครงการเรารกลก) ประเทศไทย (2549-2553) ส าหรบขอมลทมงานวจยของโครงการวจยของประเทศ โปรดดเอกสารแนบทาย

17 รายชอทมงานวจย ประกอบดวย พญ ชลพร จระพงศษา และ พญ ศวพร ขมทอง UCLA Jane amp Terry Semel Institute for Neuroscience and Human Behaviour Centre for Community Health Los Angeles CA ประกอบดวย Li Li and Lee Sung Jae ทมงานวจยภาคสนาม โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย ประกอบดวย นพอทธพล ไชยถา ผอ านวยการโรงพยาบาลเชยงแสน ภญดรวชรนทร ไชยถา เภสชกรช านาญการ นางประมวลพร พงศพฒนานกล พยาบาลวชาชพช านาญการ นางชลรตน ฟองนวล พยาบาลวชาชพช านาญการ นางศรขวญ จบใจนาย พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวนาร อนตะภาลย เจาหนาทการเงนและบญชช านาญงาน

18 แหลงทนวจย the National Institute of Nursing (Grant 1 R01 NR009922) ผานกลมงานวจยและพฒนานกระบาดวทยา ส านกระบาด กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข 19 การศกษานสอดคลองกบการพฒนาดานการสงเสรมสขภาพและการปองกน 110 งานวจยน จดเปนผลงานใหมในประเทศไทย โดยเปนการน าผลงานวจยทมประสทธผลจากประเทศอเมรกามาประยกตใช และสามารถใชประโยชนไดจรงในอ าเภอเชยงแสน และอก 3 พนทวจยของโครงการเรารกลกประเทศไทย 111 การเผยแพรผลงาน ผวจยภาคสนามพนทอ าเภอเชยงแสนไดรบการอนญาตและการสนบสนนขอมลจากทมงานวจย สวนกลาง

ของประเทศไทย คอ ส านกระบาดวทยา และทมงานวจยภาคสนามอก 3 แหงอนไดแก โรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา ในการน าขอมลในสวนทสนใจเพมเตมไปกวาค าถามการวจยหลกของโครงการเรารกลก มาวเคราะหและเผยแพรผลการศกษาในหวขอเรอง เรองldquoประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (Effectiveness of psycho-education in a family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV families in Thailand) โดยเปน

ผลงานภาพรวมของพนทการศกษาทง 4 แหงของประเทศไทย ผลงานนไดรบคดเลอกจาก the AIDS 2012 Conference committee ใหน าเสนอเผยแพรผลงาน oral presentation (panel discussion) and poster presentation ในเวท the AIDS 2012 Conference ระหวางวนท 23 ndash 27 กรกฎาคม 2555 ณ กรงวอชงตน ดซ ประเทศสหรฐอเมรกา Session Title Winning the Generations Family-Centred Approaches to Prevention Treatment and Care

โครงการเรารกลก ประเทศไทย ถอเปนตวอยางทดผลงานหนงดานจรยธรรมการวจยในคนของประเทศไทย และไดรบคดเลอกจาก FERCAP (Forum for Ethical Review Committee in the Asian and Pacific) International Conference 2011 ในการน าเสนอ oral presentation หวขอ Innovation integration and ethical health research in Family-to-Family psycho-education to improve childrenrsquos outcomes in HIV+ families project the experience of Chiangsaen hospital ในเดอนพฤศจกายน 2554 ณ เมอง Daegu ประเทศเกาหลใต ซงผวจยภาคสนามพนทอ าเภอเชยงแสนไดรบการอนญาตจากทมงานวจยโครงการ ส านกระบาดวทยา ประเทศไทย และเปนตวแทนไปน าเสนอผลงานดงกลาว

การศกษาวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาของโครงการเรารกลก (ประเทศไทย) มาใชในผปวยโรคเบาหวานเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน ดงน 21 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

21 ชอนกวจยหลก นพอทธพล ไชยถา 23 หนวยงาน โรงพยาบาลเชยงแสน 24 ต าแหนง นายแพทยเชยวชาญ (ผอ านวยการโรงพยาบาลเชยงแสน) 25 วฒการศกษา แพทยศาสตรบณฑต และ อนมตบตรแพทยเวชศาสตรครอบครว จากแพทยสภา 26 การตดตอ โรงพยาบาลเชยงแสน 140 หม 6 ถพหลโยธน ตเวยง อเชยงแสน จเชยงราย 57150 โทรศพททท างาน (66) 53 777017 โทรสารทท างาน (66) 53 777035 มอถอ 0882685448 0857225550 E-mail address itchaitayahoocom

27 รายชอทมงานวจย ประกอบดวย ภญดรวชรนทร ไชยถา เภสชกรช านาญการ นางประมวลพร พงศพฒนานกล พยาบาลวชาชพช ำนำญกำร

นำงศภจรย เมองสรยำ พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร นำงทศนำภรณ ชยแกว พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร นำงสำวศรวรรณ กนศรเวยง พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร

นายสรญ อนตะวน นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ทพปรชญ จกรมณ ทนตแพทยปฏบตการ นายพรชย บญเพยร เจาพนกงานธรการช านาญการ นายสมศกด สนท นกรงสวทยาช านาญการ นางสาวรจรา เจมจตร เจาหนาทวทยาศาสตรช านาญงาน นางชลรตน ฟองนวล พยาบาลวชาชพช านาญการ นางเพชร กนทล พยาบาลวชาชพช านาญ นางศรขวญ จบใจนาย พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวกรรณกา กาววงค พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวรตนา จนแปงเงน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางจราณ ปญญาปน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางอไร หนอแหวน พยาบาลวชาชพช านาญการ นายดนย เชยงรง พยาบาลวชาชพปฏบตการ ภญอมพกา เพมสมบรณสนทรพย นางพงษฤด วงคษา เจาพนกงานสาธารณสขปฏบตงาน นายอรรถพล เชดชน เจาพนกงานทนตสาธารณสขปฏบตงาน นางสาวเบญจวรรณ ไชยวฒ เจาพนกงานเภสชกรรมชมชน นางสมจตร ทรายค า นกโภชนาการ นายณฐพล ดวงด เจาหนาทการเงน

28 แหลงทนวจย

การศกษาวงรอบท 2 นไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก งบสงเสรมสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสน ประจ าปงบประมาณ 2555 จ านวน 50800 บาท 29 การศกษานสอดคลองกบการพฒนาดาน การสงเสรมสขภาพและการปองกน 210 งานวจยน จดเปนกลมผลงาน R2R ทท าตอเนองในปญหาโรคเรอรงกลมใหม สามารถใชประโยชนไดจรงทงในหนวยงานเดม มการขยายสหนวยบรการปฐมภมในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน 211 การเผยแพรผลงาน ผลงานวจยในวงรอบท 2 นยงไมเคยเผยแพร ผลเบองตนพบวาการใหจตศกษาสามารถประยกตใชในกลมผปวยโรคเบาหวานไดเปนอยางด โดยผลการศกษาจะแลวเสรจตนป พศ 2556 น

เอกสารแนบทาย

โครงการวจยเรอง ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการเรารกลก) (Family-to-Family Psycho-education to improve childrenrsquos outcome in HIV+ families in Thailand) (2006-2010) โดยความรวมมอของ University of California (UCLA) Jane amp Terry Semel Institute for Neuroscience and Human Behaviour Centre for Community Health Los Angeles CA และ ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย พนทวจยไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน และโรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา สนบสนนงบประมาณโดย the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผานส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข

รายชอทมงานวจย มดงน

1 ชอและทท างานของผวจยหลก และผวจยรวม ผวจยหลกฝายสหรฐอเมรกา ผวจยหลกฝายไทย Li Li แพทยหญงชลพร จระพงษา UCLA Semel Institute กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา Center for Community Health ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค 10920 Wilshire Blvd Suite 350 กระทรวงสาธารณสข Los Angeles CA 90024 USA โทรศพท 02-5901734 โทรสาร 02-5918581 ผวจยรวมฝายสหรฐอเมรกา Roger Detels Sung-Jae Lee School of Public Health UCLA Semel Institute Department of Epidemiology Center for Community Health ผวจยรวมฝายไทย นางสาววไล เสรสทธพทกษ รศ ดรเบญจา ยอดด าเนน-แอตตกจ ส านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต สถาบนวจยประชากรและสงคม กระทรวงสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล นางเตอนใจ เทพยสวรรณ แพทยหญงศวพร ขมทอง โครงการทดลองวคซนเอดส ระยะท 3 กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยโสภณ เอยมศรถาวร นายแพทยปณธ ธมมวจยะ กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยเฉวตสรร นามวาท นางสาวบญชวย นาสงเนน กลมงานระบาดวทยาโรคไมตดตอ งานควบคมโรคเอดส วณโรค โรคเรอน ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ กระทรวงสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา นายแพทยอทธพล ไชยถา ทนตแพทยวระ อสระธานนท โรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย นางสาวสลกจต แกวอรสานต แพทยหญงรตนาวล พบลนยม โรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา โรงพยาบาลปากชองนานา จงหวด

นครราชสมา

----------------------------------

สวนท 3 บทคดยอ

ชอโครงการ ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน

การศกษาในครงนม 2 วงรอบการวจย โดยวงรอบท 1 เรองประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอว และศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก เดกวยรนทมอายระหวาง 12-17 ป จ านวน 47 ราย ทอาศยอยในครอบครวของผตดเชอ 100 ครอบครว ทเขารวมโครงการเรารกลก ประเทศไทย (พศ 2549-2553) ท าการศกษาในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนธนวาคม 2549 ndash สงหาคม 2552 วยรนกลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) ประกอบดวย 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแม และการปกปองหรอการควบคม และ (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ของกรมสขภาพจต ประกอบดวย 3 องคประกอบคอ ด เกง และสข เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยทมงานวจยของกรมสขภาพจต อตราการตดตามเกบขอมลไดจากกลมตวอยางในเดอนท 24 คอรอยละ 991 และ 977 ในกล มทดลองและกล ม เป ร ยบ เท ยบตามล า ด บ ว เ ค ร าะห ข อม ล - ก โดยใชโปรแกรม STATA ผลการศกษาพบวา เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกอนและหลงการใหกระบวนการจตศกษานนไมมความแตกตางกนทงในกลมทไดรบกระบวนการและกลมทไมไดรบ สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกลมทไดรบกระบวนการ ไมแตกตางจากกลมทไมไดรบกระบวนการ ทคาอลฟา 005 สมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] สรปผลการศกษาไดวา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรน

ในครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนา ความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การวจยวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาในกลมครอบครวผตดเชอเอชอวไปใชในกลมผปวยโรคเบาหวาน ในหวขอเรอง ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงค เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) และเพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก ผปวยโรคเบาหวานในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายจ านวน 126 ราย ท าการศกษาในชวงระหวางเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 กลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม กลมน ารอง (ไดรบบรการการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองรวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 63 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (ไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 63 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณจ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 6 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของผปวยโรคเบาหวาน (2) แบบสมภาษณความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยทมตอโรคเบาหวานของตนเอง และ (3) การทบทวนบนทกเวชระเบยนขอมลทางคลนก (FBS HbA1C LDL and blood pressure) เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว วเคราะหขอมล - ก โดยใชโปรแกรม SPSS นอกเหนอจากนแลว โรงพยาบาลเชยงแสนยงไดประยกตเอาเครองมอและแนวคดในการใหจตศกษา โครงการเรารกลก ไปใชในกลมบคลากรโรงพยาบาลเพอเสรมสรางคณคาและความสขในการท างานของบคลากร ทมงานวจยไดวเคราะหบทเรยนทไดรบและปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงานน าเสนอไวในขอมลสวนท 2

___________________________

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 2: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

17 รายชอทมงานวจย ประกอบดวย พญ ชลพร จระพงศษา และ พญ ศวพร ขมทอง UCLA Jane amp Terry Semel Institute for Neuroscience and Human Behaviour Centre for Community Health Los Angeles CA ประกอบดวย Li Li and Lee Sung Jae ทมงานวจยภาคสนาม โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย ประกอบดวย นพอทธพล ไชยถา ผอ านวยการโรงพยาบาลเชยงแสน ภญดรวชรนทร ไชยถา เภสชกรช านาญการ นางประมวลพร พงศพฒนานกล พยาบาลวชาชพช านาญการ นางชลรตน ฟองนวล พยาบาลวชาชพช านาญการ นางศรขวญ จบใจนาย พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวนาร อนตะภาลย เจาหนาทการเงนและบญชช านาญงาน

18 แหลงทนวจย the National Institute of Nursing (Grant 1 R01 NR009922) ผานกลมงานวจยและพฒนานกระบาดวทยา ส านกระบาด กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข 19 การศกษานสอดคลองกบการพฒนาดานการสงเสรมสขภาพและการปองกน 110 งานวจยน จดเปนผลงานใหมในประเทศไทย โดยเปนการน าผลงานวจยทมประสทธผลจากประเทศอเมรกามาประยกตใช และสามารถใชประโยชนไดจรงในอ าเภอเชยงแสน และอก 3 พนทวจยของโครงการเรารกลกประเทศไทย 111 การเผยแพรผลงาน ผวจยภาคสนามพนทอ าเภอเชยงแสนไดรบการอนญาตและการสนบสนนขอมลจากทมงานวจย สวนกลาง

ของประเทศไทย คอ ส านกระบาดวทยา และทมงานวจยภาคสนามอก 3 แหงอนไดแก โรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา ในการน าขอมลในสวนทสนใจเพมเตมไปกวาค าถามการวจยหลกของโครงการเรารกลก มาวเคราะหและเผยแพรผลการศกษาในหวขอเรอง เรองldquoประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (Effectiveness of psycho-education in a family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV families in Thailand) โดยเปน

ผลงานภาพรวมของพนทการศกษาทง 4 แหงของประเทศไทย ผลงานนไดรบคดเลอกจาก the AIDS 2012 Conference committee ใหน าเสนอเผยแพรผลงาน oral presentation (panel discussion) and poster presentation ในเวท the AIDS 2012 Conference ระหวางวนท 23 ndash 27 กรกฎาคม 2555 ณ กรงวอชงตน ดซ ประเทศสหรฐอเมรกา Session Title Winning the Generations Family-Centred Approaches to Prevention Treatment and Care

โครงการเรารกลก ประเทศไทย ถอเปนตวอยางทดผลงานหนงดานจรยธรรมการวจยในคนของประเทศไทย และไดรบคดเลอกจาก FERCAP (Forum for Ethical Review Committee in the Asian and Pacific) International Conference 2011 ในการน าเสนอ oral presentation หวขอ Innovation integration and ethical health research in Family-to-Family psycho-education to improve childrenrsquos outcomes in HIV+ families project the experience of Chiangsaen hospital ในเดอนพฤศจกายน 2554 ณ เมอง Daegu ประเทศเกาหลใต ซงผวจยภาคสนามพนทอ าเภอเชยงแสนไดรบการอนญาตจากทมงานวจยโครงการ ส านกระบาดวทยา ประเทศไทย และเปนตวแทนไปน าเสนอผลงานดงกลาว

การศกษาวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาของโครงการเรารกลก (ประเทศไทย) มาใชในผปวยโรคเบาหวานเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน ดงน 21 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

21 ชอนกวจยหลก นพอทธพล ไชยถา 23 หนวยงาน โรงพยาบาลเชยงแสน 24 ต าแหนง นายแพทยเชยวชาญ (ผอ านวยการโรงพยาบาลเชยงแสน) 25 วฒการศกษา แพทยศาสตรบณฑต และ อนมตบตรแพทยเวชศาสตรครอบครว จากแพทยสภา 26 การตดตอ โรงพยาบาลเชยงแสน 140 หม 6 ถพหลโยธน ตเวยง อเชยงแสน จเชยงราย 57150 โทรศพททท างาน (66) 53 777017 โทรสารทท างาน (66) 53 777035 มอถอ 0882685448 0857225550 E-mail address itchaitayahoocom

27 รายชอทมงานวจย ประกอบดวย ภญดรวชรนทร ไชยถา เภสชกรช านาญการ นางประมวลพร พงศพฒนานกล พยาบาลวชาชพช ำนำญกำร

นำงศภจรย เมองสรยำ พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร นำงทศนำภรณ ชยแกว พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร นำงสำวศรวรรณ กนศรเวยง พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร

นายสรญ อนตะวน นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ทพปรชญ จกรมณ ทนตแพทยปฏบตการ นายพรชย บญเพยร เจาพนกงานธรการช านาญการ นายสมศกด สนท นกรงสวทยาช านาญการ นางสาวรจรา เจมจตร เจาหนาทวทยาศาสตรช านาญงาน นางชลรตน ฟองนวล พยาบาลวชาชพช านาญการ นางเพชร กนทล พยาบาลวชาชพช านาญ นางศรขวญ จบใจนาย พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวกรรณกา กาววงค พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวรตนา จนแปงเงน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางจราณ ปญญาปน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางอไร หนอแหวน พยาบาลวชาชพช านาญการ นายดนย เชยงรง พยาบาลวชาชพปฏบตการ ภญอมพกา เพมสมบรณสนทรพย นางพงษฤด วงคษา เจาพนกงานสาธารณสขปฏบตงาน นายอรรถพล เชดชน เจาพนกงานทนตสาธารณสขปฏบตงาน นางสาวเบญจวรรณ ไชยวฒ เจาพนกงานเภสชกรรมชมชน นางสมจตร ทรายค า นกโภชนาการ นายณฐพล ดวงด เจาหนาทการเงน

28 แหลงทนวจย

การศกษาวงรอบท 2 นไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก งบสงเสรมสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสน ประจ าปงบประมาณ 2555 จ านวน 50800 บาท 29 การศกษานสอดคลองกบการพฒนาดาน การสงเสรมสขภาพและการปองกน 210 งานวจยน จดเปนกลมผลงาน R2R ทท าตอเนองในปญหาโรคเรอรงกลมใหม สามารถใชประโยชนไดจรงทงในหนวยงานเดม มการขยายสหนวยบรการปฐมภมในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน 211 การเผยแพรผลงาน ผลงานวจยในวงรอบท 2 นยงไมเคยเผยแพร ผลเบองตนพบวาการใหจตศกษาสามารถประยกตใชในกลมผปวยโรคเบาหวานไดเปนอยางด โดยผลการศกษาจะแลวเสรจตนป พศ 2556 น

เอกสารแนบทาย

โครงการวจยเรอง ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการเรารกลก) (Family-to-Family Psycho-education to improve childrenrsquos outcome in HIV+ families in Thailand) (2006-2010) โดยความรวมมอของ University of California (UCLA) Jane amp Terry Semel Institute for Neuroscience and Human Behaviour Centre for Community Health Los Angeles CA และ ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย พนทวจยไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน และโรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา สนบสนนงบประมาณโดย the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผานส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข

รายชอทมงานวจย มดงน

1 ชอและทท างานของผวจยหลก และผวจยรวม ผวจยหลกฝายสหรฐอเมรกา ผวจยหลกฝายไทย Li Li แพทยหญงชลพร จระพงษา UCLA Semel Institute กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา Center for Community Health ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค 10920 Wilshire Blvd Suite 350 กระทรวงสาธารณสข Los Angeles CA 90024 USA โทรศพท 02-5901734 โทรสาร 02-5918581 ผวจยรวมฝายสหรฐอเมรกา Roger Detels Sung-Jae Lee School of Public Health UCLA Semel Institute Department of Epidemiology Center for Community Health ผวจยรวมฝายไทย นางสาววไล เสรสทธพทกษ รศ ดรเบญจา ยอดด าเนน-แอตตกจ ส านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต สถาบนวจยประชากรและสงคม กระทรวงสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล นางเตอนใจ เทพยสวรรณ แพทยหญงศวพร ขมทอง โครงการทดลองวคซนเอดส ระยะท 3 กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยโสภณ เอยมศรถาวร นายแพทยปณธ ธมมวจยะ กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยเฉวตสรร นามวาท นางสาวบญชวย นาสงเนน กลมงานระบาดวทยาโรคไมตดตอ งานควบคมโรคเอดส วณโรค โรคเรอน ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ กระทรวงสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา นายแพทยอทธพล ไชยถา ทนตแพทยวระ อสระธานนท โรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย นางสาวสลกจต แกวอรสานต แพทยหญงรตนาวล พบลนยม โรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา โรงพยาบาลปากชองนานา จงหวด

นครราชสมา

----------------------------------

สวนท 3 บทคดยอ

ชอโครงการ ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน

การศกษาในครงนม 2 วงรอบการวจย โดยวงรอบท 1 เรองประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอว และศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก เดกวยรนทมอายระหวาง 12-17 ป จ านวน 47 ราย ทอาศยอยในครอบครวของผตดเชอ 100 ครอบครว ทเขารวมโครงการเรารกลก ประเทศไทย (พศ 2549-2553) ท าการศกษาในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนธนวาคม 2549 ndash สงหาคม 2552 วยรนกลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) ประกอบดวย 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแม และการปกปองหรอการควบคม และ (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ของกรมสขภาพจต ประกอบดวย 3 องคประกอบคอ ด เกง และสข เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยทมงานวจยของกรมสขภาพจต อตราการตดตามเกบขอมลไดจากกลมตวอยางในเดอนท 24 คอรอยละ 991 และ 977 ในกล มทดลองและกล ม เป ร ยบ เท ยบตามล า ด บ ว เ ค ร าะห ข อม ล - ก โดยใชโปรแกรม STATA ผลการศกษาพบวา เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกอนและหลงการใหกระบวนการจตศกษานนไมมความแตกตางกนทงในกลมทไดรบกระบวนการและกลมทไมไดรบ สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกลมทไดรบกระบวนการ ไมแตกตางจากกลมทไมไดรบกระบวนการ ทคาอลฟา 005 สมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] สรปผลการศกษาไดวา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรน

ในครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนา ความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การวจยวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาในกลมครอบครวผตดเชอเอชอวไปใชในกลมผปวยโรคเบาหวาน ในหวขอเรอง ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงค เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) และเพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก ผปวยโรคเบาหวานในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายจ านวน 126 ราย ท าการศกษาในชวงระหวางเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 กลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม กลมน ารอง (ไดรบบรการการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองรวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 63 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (ไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 63 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณจ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 6 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของผปวยโรคเบาหวาน (2) แบบสมภาษณความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยทมตอโรคเบาหวานของตนเอง และ (3) การทบทวนบนทกเวชระเบยนขอมลทางคลนก (FBS HbA1C LDL and blood pressure) เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว วเคราะหขอมล - ก โดยใชโปรแกรม SPSS นอกเหนอจากนแลว โรงพยาบาลเชยงแสนยงไดประยกตเอาเครองมอและแนวคดในการใหจตศกษา โครงการเรารกลก ไปใชในกลมบคลากรโรงพยาบาลเพอเสรมสรางคณคาและความสขในการท างานของบคลากร ทมงานวจยไดวเคราะหบทเรยนทไดรบและปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงานน าเสนอไวในขอมลสวนท 2

___________________________

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 3: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

ผลงานภาพรวมของพนทการศกษาทง 4 แหงของประเทศไทย ผลงานนไดรบคดเลอกจาก the AIDS 2012 Conference committee ใหน าเสนอเผยแพรผลงาน oral presentation (panel discussion) and poster presentation ในเวท the AIDS 2012 Conference ระหวางวนท 23 ndash 27 กรกฎาคม 2555 ณ กรงวอชงตน ดซ ประเทศสหรฐอเมรกา Session Title Winning the Generations Family-Centred Approaches to Prevention Treatment and Care

โครงการเรารกลก ประเทศไทย ถอเปนตวอยางทดผลงานหนงดานจรยธรรมการวจยในคนของประเทศไทย และไดรบคดเลอกจาก FERCAP (Forum for Ethical Review Committee in the Asian and Pacific) International Conference 2011 ในการน าเสนอ oral presentation หวขอ Innovation integration and ethical health research in Family-to-Family psycho-education to improve childrenrsquos outcomes in HIV+ families project the experience of Chiangsaen hospital ในเดอนพฤศจกายน 2554 ณ เมอง Daegu ประเทศเกาหลใต ซงผวจยภาคสนามพนทอ าเภอเชยงแสนไดรบการอนญาตจากทมงานวจยโครงการ ส านกระบาดวทยา ประเทศไทย และเปนตวแทนไปน าเสนอผลงานดงกลาว

การศกษาวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาของโครงการเรารกลก (ประเทศไทย) มาใชในผปวยโรคเบาหวานเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน ดงน 21 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

21 ชอนกวจยหลก นพอทธพล ไชยถา 23 หนวยงาน โรงพยาบาลเชยงแสน 24 ต าแหนง นายแพทยเชยวชาญ (ผอ านวยการโรงพยาบาลเชยงแสน) 25 วฒการศกษา แพทยศาสตรบณฑต และ อนมตบตรแพทยเวชศาสตรครอบครว จากแพทยสภา 26 การตดตอ โรงพยาบาลเชยงแสน 140 หม 6 ถพหลโยธน ตเวยง อเชยงแสน จเชยงราย 57150 โทรศพททท างาน (66) 53 777017 โทรสารทท างาน (66) 53 777035 มอถอ 0882685448 0857225550 E-mail address itchaitayahoocom

27 รายชอทมงานวจย ประกอบดวย ภญดรวชรนทร ไชยถา เภสชกรช านาญการ นางประมวลพร พงศพฒนานกล พยาบาลวชาชพช ำนำญกำร

นำงศภจรย เมองสรยำ พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร นำงทศนำภรณ ชยแกว พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร นำงสำวศรวรรณ กนศรเวยง พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร

นายสรญ อนตะวน นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ทพปรชญ จกรมณ ทนตแพทยปฏบตการ นายพรชย บญเพยร เจาพนกงานธรการช านาญการ นายสมศกด สนท นกรงสวทยาช านาญการ นางสาวรจรา เจมจตร เจาหนาทวทยาศาสตรช านาญงาน นางชลรตน ฟองนวล พยาบาลวชาชพช านาญการ นางเพชร กนทล พยาบาลวชาชพช านาญ นางศรขวญ จบใจนาย พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวกรรณกา กาววงค พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวรตนา จนแปงเงน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางจราณ ปญญาปน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางอไร หนอแหวน พยาบาลวชาชพช านาญการ นายดนย เชยงรง พยาบาลวชาชพปฏบตการ ภญอมพกา เพมสมบรณสนทรพย นางพงษฤด วงคษา เจาพนกงานสาธารณสขปฏบตงาน นายอรรถพล เชดชน เจาพนกงานทนตสาธารณสขปฏบตงาน นางสาวเบญจวรรณ ไชยวฒ เจาพนกงานเภสชกรรมชมชน นางสมจตร ทรายค า นกโภชนาการ นายณฐพล ดวงด เจาหนาทการเงน

28 แหลงทนวจย

การศกษาวงรอบท 2 นไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก งบสงเสรมสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสน ประจ าปงบประมาณ 2555 จ านวน 50800 บาท 29 การศกษานสอดคลองกบการพฒนาดาน การสงเสรมสขภาพและการปองกน 210 งานวจยน จดเปนกลมผลงาน R2R ทท าตอเนองในปญหาโรคเรอรงกลมใหม สามารถใชประโยชนไดจรงทงในหนวยงานเดม มการขยายสหนวยบรการปฐมภมในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน 211 การเผยแพรผลงาน ผลงานวจยในวงรอบท 2 นยงไมเคยเผยแพร ผลเบองตนพบวาการใหจตศกษาสามารถประยกตใชในกลมผปวยโรคเบาหวานไดเปนอยางด โดยผลการศกษาจะแลวเสรจตนป พศ 2556 น

เอกสารแนบทาย

โครงการวจยเรอง ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการเรารกลก) (Family-to-Family Psycho-education to improve childrenrsquos outcome in HIV+ families in Thailand) (2006-2010) โดยความรวมมอของ University of California (UCLA) Jane amp Terry Semel Institute for Neuroscience and Human Behaviour Centre for Community Health Los Angeles CA และ ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย พนทวจยไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน และโรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา สนบสนนงบประมาณโดย the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผานส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข

รายชอทมงานวจย มดงน

1 ชอและทท างานของผวจยหลก และผวจยรวม ผวจยหลกฝายสหรฐอเมรกา ผวจยหลกฝายไทย Li Li แพทยหญงชลพร จระพงษา UCLA Semel Institute กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา Center for Community Health ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค 10920 Wilshire Blvd Suite 350 กระทรวงสาธารณสข Los Angeles CA 90024 USA โทรศพท 02-5901734 โทรสาร 02-5918581 ผวจยรวมฝายสหรฐอเมรกา Roger Detels Sung-Jae Lee School of Public Health UCLA Semel Institute Department of Epidemiology Center for Community Health ผวจยรวมฝายไทย นางสาววไล เสรสทธพทกษ รศ ดรเบญจา ยอดด าเนน-แอตตกจ ส านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต สถาบนวจยประชากรและสงคม กระทรวงสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล นางเตอนใจ เทพยสวรรณ แพทยหญงศวพร ขมทอง โครงการทดลองวคซนเอดส ระยะท 3 กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยโสภณ เอยมศรถาวร นายแพทยปณธ ธมมวจยะ กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยเฉวตสรร นามวาท นางสาวบญชวย นาสงเนน กลมงานระบาดวทยาโรคไมตดตอ งานควบคมโรคเอดส วณโรค โรคเรอน ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ กระทรวงสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา นายแพทยอทธพล ไชยถา ทนตแพทยวระ อสระธานนท โรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย นางสาวสลกจต แกวอรสานต แพทยหญงรตนาวล พบลนยม โรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา โรงพยาบาลปากชองนานา จงหวด

นครราชสมา

----------------------------------

สวนท 3 บทคดยอ

ชอโครงการ ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน

การศกษาในครงนม 2 วงรอบการวจย โดยวงรอบท 1 เรองประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอว และศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก เดกวยรนทมอายระหวาง 12-17 ป จ านวน 47 ราย ทอาศยอยในครอบครวของผตดเชอ 100 ครอบครว ทเขารวมโครงการเรารกลก ประเทศไทย (พศ 2549-2553) ท าการศกษาในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนธนวาคม 2549 ndash สงหาคม 2552 วยรนกลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) ประกอบดวย 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแม และการปกปองหรอการควบคม และ (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ของกรมสขภาพจต ประกอบดวย 3 องคประกอบคอ ด เกง และสข เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยทมงานวจยของกรมสขภาพจต อตราการตดตามเกบขอมลไดจากกลมตวอยางในเดอนท 24 คอรอยละ 991 และ 977 ในกล มทดลองและกล ม เป ร ยบ เท ยบตามล า ด บ ว เ ค ร าะห ข อม ล - ก โดยใชโปรแกรม STATA ผลการศกษาพบวา เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกอนและหลงการใหกระบวนการจตศกษานนไมมความแตกตางกนทงในกลมทไดรบกระบวนการและกลมทไมไดรบ สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกลมทไดรบกระบวนการ ไมแตกตางจากกลมทไมไดรบกระบวนการ ทคาอลฟา 005 สมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] สรปผลการศกษาไดวา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรน

ในครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนา ความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การวจยวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาในกลมครอบครวผตดเชอเอชอวไปใชในกลมผปวยโรคเบาหวาน ในหวขอเรอง ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงค เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) และเพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก ผปวยโรคเบาหวานในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายจ านวน 126 ราย ท าการศกษาในชวงระหวางเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 กลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม กลมน ารอง (ไดรบบรการการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองรวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 63 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (ไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 63 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณจ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 6 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของผปวยโรคเบาหวาน (2) แบบสมภาษณความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยทมตอโรคเบาหวานของตนเอง และ (3) การทบทวนบนทกเวชระเบยนขอมลทางคลนก (FBS HbA1C LDL and blood pressure) เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว วเคราะหขอมล - ก โดยใชโปรแกรม SPSS นอกเหนอจากนแลว โรงพยาบาลเชยงแสนยงไดประยกตเอาเครองมอและแนวคดในการใหจตศกษา โครงการเรารกลก ไปใชในกลมบคลากรโรงพยาบาลเพอเสรมสรางคณคาและความสขในการท างานของบคลากร ทมงานวจยไดวเคราะหบทเรยนทไดรบและปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงานน าเสนอไวในขอมลสวนท 2

___________________________

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 4: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

27 รายชอทมงานวจย ประกอบดวย ภญดรวชรนทร ไชยถา เภสชกรช านาญการ นางประมวลพร พงศพฒนานกล พยาบาลวชาชพช ำนำญกำร

นำงศภจรย เมองสรยำ พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร นำงทศนำภรณ ชยแกว พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร นำงสำวศรวรรณ กนศรเวยง พยำบำลวชำชพช ำนำญกำร

นายสรญ อนตะวน นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ทพปรชญ จกรมณ ทนตแพทยปฏบตการ นายพรชย บญเพยร เจาพนกงานธรการช านาญการ นายสมศกด สนท นกรงสวทยาช านาญการ นางสาวรจรา เจมจตร เจาหนาทวทยาศาสตรช านาญงาน นางชลรตน ฟองนวล พยาบาลวชาชพช านาญการ นางเพชร กนทล พยาบาลวชาชพช านาญ นางศรขวญ จบใจนาย พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวกรรณกา กาววงค พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวรตนา จนแปงเงน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางจราณ ปญญาปน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางอไร หนอแหวน พยาบาลวชาชพช านาญการ นายดนย เชยงรง พยาบาลวชาชพปฏบตการ ภญอมพกา เพมสมบรณสนทรพย นางพงษฤด วงคษา เจาพนกงานสาธารณสขปฏบตงาน นายอรรถพล เชดชน เจาพนกงานทนตสาธารณสขปฏบตงาน นางสาวเบญจวรรณ ไชยวฒ เจาพนกงานเภสชกรรมชมชน นางสมจตร ทรายค า นกโภชนาการ นายณฐพล ดวงด เจาหนาทการเงน

28 แหลงทนวจย

การศกษาวงรอบท 2 นไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก งบสงเสรมสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสน ประจ าปงบประมาณ 2555 จ านวน 50800 บาท 29 การศกษานสอดคลองกบการพฒนาดาน การสงเสรมสขภาพและการปองกน 210 งานวจยน จดเปนกลมผลงาน R2R ทท าตอเนองในปญหาโรคเรอรงกลมใหม สามารถใชประโยชนไดจรงทงในหนวยงานเดม มการขยายสหนวยบรการปฐมภมในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน 211 การเผยแพรผลงาน ผลงานวจยในวงรอบท 2 นยงไมเคยเผยแพร ผลเบองตนพบวาการใหจตศกษาสามารถประยกตใชในกลมผปวยโรคเบาหวานไดเปนอยางด โดยผลการศกษาจะแลวเสรจตนป พศ 2556 น

เอกสารแนบทาย

โครงการวจยเรอง ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการเรารกลก) (Family-to-Family Psycho-education to improve childrenrsquos outcome in HIV+ families in Thailand) (2006-2010) โดยความรวมมอของ University of California (UCLA) Jane amp Terry Semel Institute for Neuroscience and Human Behaviour Centre for Community Health Los Angeles CA และ ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย พนทวจยไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน และโรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา สนบสนนงบประมาณโดย the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผานส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข

รายชอทมงานวจย มดงน

1 ชอและทท างานของผวจยหลก และผวจยรวม ผวจยหลกฝายสหรฐอเมรกา ผวจยหลกฝายไทย Li Li แพทยหญงชลพร จระพงษา UCLA Semel Institute กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา Center for Community Health ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค 10920 Wilshire Blvd Suite 350 กระทรวงสาธารณสข Los Angeles CA 90024 USA โทรศพท 02-5901734 โทรสาร 02-5918581 ผวจยรวมฝายสหรฐอเมรกา Roger Detels Sung-Jae Lee School of Public Health UCLA Semel Institute Department of Epidemiology Center for Community Health ผวจยรวมฝายไทย นางสาววไล เสรสทธพทกษ รศ ดรเบญจา ยอดด าเนน-แอตตกจ ส านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต สถาบนวจยประชากรและสงคม กระทรวงสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล นางเตอนใจ เทพยสวรรณ แพทยหญงศวพร ขมทอง โครงการทดลองวคซนเอดส ระยะท 3 กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยโสภณ เอยมศรถาวร นายแพทยปณธ ธมมวจยะ กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยเฉวตสรร นามวาท นางสาวบญชวย นาสงเนน กลมงานระบาดวทยาโรคไมตดตอ งานควบคมโรคเอดส วณโรค โรคเรอน ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ กระทรวงสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา นายแพทยอทธพล ไชยถา ทนตแพทยวระ อสระธานนท โรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย นางสาวสลกจต แกวอรสานต แพทยหญงรตนาวล พบลนยม โรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา โรงพยาบาลปากชองนานา จงหวด

นครราชสมา

----------------------------------

สวนท 3 บทคดยอ

ชอโครงการ ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน

การศกษาในครงนม 2 วงรอบการวจย โดยวงรอบท 1 เรองประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอว และศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก เดกวยรนทมอายระหวาง 12-17 ป จ านวน 47 ราย ทอาศยอยในครอบครวของผตดเชอ 100 ครอบครว ทเขารวมโครงการเรารกลก ประเทศไทย (พศ 2549-2553) ท าการศกษาในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนธนวาคม 2549 ndash สงหาคม 2552 วยรนกลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) ประกอบดวย 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแม และการปกปองหรอการควบคม และ (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ของกรมสขภาพจต ประกอบดวย 3 องคประกอบคอ ด เกง และสข เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยทมงานวจยของกรมสขภาพจต อตราการตดตามเกบขอมลไดจากกลมตวอยางในเดอนท 24 คอรอยละ 991 และ 977 ในกล มทดลองและกล ม เป ร ยบ เท ยบตามล า ด บ ว เ ค ร าะห ข อม ล - ก โดยใชโปรแกรม STATA ผลการศกษาพบวา เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกอนและหลงการใหกระบวนการจตศกษานนไมมความแตกตางกนทงในกลมทไดรบกระบวนการและกลมทไมไดรบ สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกลมทไดรบกระบวนการ ไมแตกตางจากกลมทไมไดรบกระบวนการ ทคาอลฟา 005 สมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] สรปผลการศกษาไดวา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรน

ในครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนา ความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การวจยวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาในกลมครอบครวผตดเชอเอชอวไปใชในกลมผปวยโรคเบาหวาน ในหวขอเรอง ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงค เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) และเพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก ผปวยโรคเบาหวานในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายจ านวน 126 ราย ท าการศกษาในชวงระหวางเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 กลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม กลมน ารอง (ไดรบบรการการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองรวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 63 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (ไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 63 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณจ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 6 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของผปวยโรคเบาหวาน (2) แบบสมภาษณความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยทมตอโรคเบาหวานของตนเอง และ (3) การทบทวนบนทกเวชระเบยนขอมลทางคลนก (FBS HbA1C LDL and blood pressure) เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว วเคราะหขอมล - ก โดยใชโปรแกรม SPSS นอกเหนอจากนแลว โรงพยาบาลเชยงแสนยงไดประยกตเอาเครองมอและแนวคดในการใหจตศกษา โครงการเรารกลก ไปใชในกลมบคลากรโรงพยาบาลเพอเสรมสรางคณคาและความสขในการท างานของบคลากร ทมงานวจยไดวเคราะหบทเรยนทไดรบและปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงานน าเสนอไวในขอมลสวนท 2

___________________________

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 5: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

เอกสารแนบทาย

โครงการวจยเรอง ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการเรารกลก) (Family-to-Family Psycho-education to improve childrenrsquos outcome in HIV+ families in Thailand) (2006-2010) โดยความรวมมอของ University of California (UCLA) Jane amp Terry Semel Institute for Neuroscience and Human Behaviour Centre for Community Health Los Angeles CA และ ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย พนทวจยไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน และโรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา สนบสนนงบประมาณโดย the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผานส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข

รายชอทมงานวจย มดงน

1 ชอและทท างานของผวจยหลก และผวจยรวม ผวจยหลกฝายสหรฐอเมรกา ผวจยหลกฝายไทย Li Li แพทยหญงชลพร จระพงษา UCLA Semel Institute กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา Center for Community Health ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค 10920 Wilshire Blvd Suite 350 กระทรวงสาธารณสข Los Angeles CA 90024 USA โทรศพท 02-5901734 โทรสาร 02-5918581 ผวจยรวมฝายสหรฐอเมรกา Roger Detels Sung-Jae Lee School of Public Health UCLA Semel Institute Department of Epidemiology Center for Community Health ผวจยรวมฝายไทย นางสาววไล เสรสทธพทกษ รศ ดรเบญจา ยอดด าเนน-แอตตกจ ส านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต สถาบนวจยประชากรและสงคม กระทรวงสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล นางเตอนใจ เทพยสวรรณ แพทยหญงศวพร ขมทอง โครงการทดลองวคซนเอดส ระยะท 3 กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยโสภณ เอยมศรถาวร นายแพทยปณธ ธมมวจยะ กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยเฉวตสรร นามวาท นางสาวบญชวย นาสงเนน กลมงานระบาดวทยาโรคไมตดตอ งานควบคมโรคเอดส วณโรค โรคเรอน ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ กระทรวงสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา นายแพทยอทธพล ไชยถา ทนตแพทยวระ อสระธานนท โรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย นางสาวสลกจต แกวอรสานต แพทยหญงรตนาวล พบลนยม โรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา โรงพยาบาลปากชองนานา จงหวด

นครราชสมา

----------------------------------

สวนท 3 บทคดยอ

ชอโครงการ ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน

การศกษาในครงนม 2 วงรอบการวจย โดยวงรอบท 1 เรองประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอว และศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก เดกวยรนทมอายระหวาง 12-17 ป จ านวน 47 ราย ทอาศยอยในครอบครวของผตดเชอ 100 ครอบครว ทเขารวมโครงการเรารกลก ประเทศไทย (พศ 2549-2553) ท าการศกษาในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนธนวาคม 2549 ndash สงหาคม 2552 วยรนกลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) ประกอบดวย 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแม และการปกปองหรอการควบคม และ (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ของกรมสขภาพจต ประกอบดวย 3 องคประกอบคอ ด เกง และสข เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยทมงานวจยของกรมสขภาพจต อตราการตดตามเกบขอมลไดจากกลมตวอยางในเดอนท 24 คอรอยละ 991 และ 977 ในกล มทดลองและกล ม เป ร ยบ เท ยบตามล า ด บ ว เ ค ร าะห ข อม ล - ก โดยใชโปรแกรม STATA ผลการศกษาพบวา เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกอนและหลงการใหกระบวนการจตศกษานนไมมความแตกตางกนทงในกลมทไดรบกระบวนการและกลมทไมไดรบ สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกลมทไดรบกระบวนการ ไมแตกตางจากกลมทไมไดรบกระบวนการ ทคาอลฟา 005 สมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] สรปผลการศกษาไดวา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรน

ในครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนา ความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การวจยวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาในกลมครอบครวผตดเชอเอชอวไปใชในกลมผปวยโรคเบาหวาน ในหวขอเรอง ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงค เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) และเพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก ผปวยโรคเบาหวานในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายจ านวน 126 ราย ท าการศกษาในชวงระหวางเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 กลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม กลมน ารอง (ไดรบบรการการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองรวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 63 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (ไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 63 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณจ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 6 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของผปวยโรคเบาหวาน (2) แบบสมภาษณความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยทมตอโรคเบาหวานของตนเอง และ (3) การทบทวนบนทกเวชระเบยนขอมลทางคลนก (FBS HbA1C LDL and blood pressure) เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว วเคราะหขอมล - ก โดยใชโปรแกรม SPSS นอกเหนอจากนแลว โรงพยาบาลเชยงแสนยงไดประยกตเอาเครองมอและแนวคดในการใหจตศกษา โครงการเรารกลก ไปใชในกลมบคลากรโรงพยาบาลเพอเสรมสรางคณคาและความสขในการท างานของบคลากร ทมงานวจยไดวเคราะหบทเรยนทไดรบและปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงานน าเสนอไวในขอมลสวนท 2

___________________________

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 6: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

นายแพทยโสภณ เอยมศรถาวร นายแพทยปณธ ธมมวจยะ กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา กลมวจยและพฒนานกระบาดวทยา ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข

นายแพทยเฉวตสรร นามวาท นางสาวบญชวย นาสงเนน กลมงานระบาดวทยาโรคไมตดตอ งานควบคมโรคเอดส วณโรค โรคเรอน ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ กระทรวงสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา นายแพทยอทธพล ไชยถา ทนตแพทยวระ อสระธานนท โรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย โรงพยาบาลแมจน จงหวดเชยงราย นางสาวสลกจต แกวอรสานต แพทยหญงรตนาวล พบลนยม โรงพยาบาลครบร จงหวดนครราชสมา โรงพยาบาลปากชองนานา จงหวด

นครราชสมา

----------------------------------

สวนท 3 บทคดยอ

ชอโครงการ ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน

การศกษาในครงนม 2 วงรอบการวจย โดยวงรอบท 1 เรองประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอว และศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก เดกวยรนทมอายระหวาง 12-17 ป จ านวน 47 ราย ทอาศยอยในครอบครวของผตดเชอ 100 ครอบครว ทเขารวมโครงการเรารกลก ประเทศไทย (พศ 2549-2553) ท าการศกษาในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนธนวาคม 2549 ndash สงหาคม 2552 วยรนกลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) ประกอบดวย 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแม และการปกปองหรอการควบคม และ (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ของกรมสขภาพจต ประกอบดวย 3 องคประกอบคอ ด เกง และสข เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยทมงานวจยของกรมสขภาพจต อตราการตดตามเกบขอมลไดจากกลมตวอยางในเดอนท 24 คอรอยละ 991 และ 977 ในกล มทดลองและกล ม เป ร ยบ เท ยบตามล า ด บ ว เ ค ร าะห ข อม ล - ก โดยใชโปรแกรม STATA ผลการศกษาพบวา เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกอนและหลงการใหกระบวนการจตศกษานนไมมความแตกตางกนทงในกลมทไดรบกระบวนการและกลมทไมไดรบ สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกลมทไดรบกระบวนการ ไมแตกตางจากกลมทไมไดรบกระบวนการ ทคาอลฟา 005 สมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] สรปผลการศกษาไดวา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรน

ในครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนา ความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การวจยวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาในกลมครอบครวผตดเชอเอชอวไปใชในกลมผปวยโรคเบาหวาน ในหวขอเรอง ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงค เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) และเพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก ผปวยโรคเบาหวานในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายจ านวน 126 ราย ท าการศกษาในชวงระหวางเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 กลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม กลมน ารอง (ไดรบบรการการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองรวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 63 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (ไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 63 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณจ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 6 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของผปวยโรคเบาหวาน (2) แบบสมภาษณความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยทมตอโรคเบาหวานของตนเอง และ (3) การทบทวนบนทกเวชระเบยนขอมลทางคลนก (FBS HbA1C LDL and blood pressure) เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว วเคราะหขอมล - ก โดยใชโปรแกรม SPSS นอกเหนอจากนแลว โรงพยาบาลเชยงแสนยงไดประยกตเอาเครองมอและแนวคดในการใหจตศกษา โครงการเรารกลก ไปใชในกลมบคลากรโรงพยาบาลเพอเสรมสรางคณคาและความสขในการท างานของบคลากร ทมงานวจยไดวเคราะหบทเรยนทไดรบและปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงานน าเสนอไวในขอมลสวนท 2

___________________________

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 7: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

สวนท 3 บทคดยอ

ชอโครงการ ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน

การศกษาในครงนม 2 วงรอบการวจย โดยวงรอบท 1 เรองประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอว และศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก เดกวยรนทมอายระหวาง 12-17 ป จ านวน 47 ราย ทอาศยอยในครอบครวของผตดเชอ 100 ครอบครว ทเขารวมโครงการเรารกลก ประเทศไทย (พศ 2549-2553) ท าการศกษาในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนธนวาคม 2549 ndash สงหาคม 2552 วยรนกลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) ประกอบดวย 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแม และการปกปองหรอการควบคม และ (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ของกรมสขภาพจต ประกอบดวย 3 องคประกอบคอ ด เกง และสข เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยทมงานวจยของกรมสขภาพจต อตราการตดตามเกบขอมลไดจากกลมตวอยางในเดอนท 24 คอรอยละ 991 และ 977 ในกล มทดลองและกล ม เป ร ยบ เท ยบตามล า ด บ ว เ ค ร าะห ข อม ล - ก โดยใชโปรแกรม STATA ผลการศกษาพบวา เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกอนและหลงการใหกระบวนการจตศกษานนไมมความแตกตางกนทงในกลมทไดรบกระบวนการและกลมทไมไดรบ สมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวกลมทไดรบกระบวนการ ไมแตกตางจากกลมทไมไดรบกระบวนการ ทคาอลฟา 005 สมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] สรปผลการศกษาไดวา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรน

ในครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนา ความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การวจยวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาในกลมครอบครวผตดเชอเอชอวไปใชในกลมผปวยโรคเบาหวาน ในหวขอเรอง ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงค เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) และเพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก ผปวยโรคเบาหวานในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายจ านวน 126 ราย ท าการศกษาในชวงระหวางเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 กลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม กลมน ารอง (ไดรบบรการการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองรวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 63 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (ไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 63 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณจ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 6 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของผปวยโรคเบาหวาน (2) แบบสมภาษณความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยทมตอโรคเบาหวานของตนเอง และ (3) การทบทวนบนทกเวชระเบยนขอมลทางคลนก (FBS HbA1C LDL and blood pressure) เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว วเคราะหขอมล - ก โดยใชโปรแกรม SPSS นอกเหนอจากนแลว โรงพยาบาลเชยงแสนยงไดประยกตเอาเครองมอและแนวคดในการใหจตศกษา โครงการเรารกลก ไปใชในกลมบคลากรโรงพยาบาลเพอเสรมสรางคณคาและความสขในการท างานของบคลากร ทมงานวจยไดวเคราะหบทเรยนทไดรบและปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงานน าเสนอไวในขอมลสวนท 2

___________________________

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 8: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

ในครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนา ความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การวจยวงรอบท 2 เปนการประยกตการใหจตศกษาในกลมครอบครวผตดเชอเอชอวไปใชในกลมผปวยโรคเบาหวาน ในหวขอเรอง ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน มวตถประสงค เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) และเพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการแทรกแซง กลมตวอยางไดแก ผปวยโรคเบาหวานในอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายจ านวน 126 ราย ท าการศกษาในชวงระหวางเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 กลมตวอยางไดถกสมอยางงายรายต าบล แบงออกเปน 2 กลม กลมน ารอง (ไดรบบรการการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองรวมกบระบบบรการปกต) จ านวน 63 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (ไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 63 ราย เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณจ านวน 2 ครงคอ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและ ณ เดอนท 6 ภายหลงเรมใหกระบวนการแทรกแซง เครองมอในการเกบขอมล ไดแก (1) คณลกษณะของผปวยโรคเบาหวาน (2) แบบสมภาษณความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยทมตอโรคเบาหวานของตนเอง และ (3) การทบทวนบนทกเวชระเบยนขอมลทางคลนก (FBS HbA1C LDL and blood pressure) เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว วเคราะหขอมล - ก โดยใชโปรแกรม SPSS นอกเหนอจากนแลว โรงพยาบาลเชยงแสนยงไดประยกตเอาเครองมอและแนวคดในการใหจตศกษา โครงการเรารกลก ไปใชในกลมบคลากรโรงพยาบาลเพอเสรมสรางคณคาและความสขในการท างานของบคลากร ทมงานวจยไดวเคราะหบทเรยนทไดรบและปจจยแหงความส าเรจของการด าเนนงานน าเสนอไวในขอมลสวนท 2

___________________________

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 9: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

1

สวนท 2 เนอหา

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอว และการประยกตใชการ ใหจตศกษานในผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families and the application of this psycho-education in diabetes patients in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care ผลงานทน าเสนอมาในครงนประกอบดวย 2 วงรอบของการวจย วงรอบท 1

1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน (ภาษาองกฤษ) Effectiveness of psycho-education in family-to-family program on family relationships and emotional quotient of adolescents in HIV-affected families in Chiang Saen Contracting Units for Primary Care 2 ทมา

ปจจบนโรคเอดสยงคงเปนปญหาสขภาพส าคญของโลก เนองจากการแพรกระจายของเชอเอชไอว และจ านวนผตดเชอยงคงเพมมากขนอยางรวดเรว การตดเชอเอชไอวนอกจากจะเปนปญหาในระดบบคคลแลว ยงมผลกระทบกบสมาชกในครอบครวดวย (Rotheram-Borus et al 1997 2004 2010 Knodel et al 2000 Van Landingham et al 2000) โดยเฉพาะในประเทศไทย ซงเปนสงคมทครอบครวมบทบาทเกยวของตลอดชวตแมวาจะแตงงานไปแลวกตาม (Knodel amp Im-em 2004 Knodel amp VanLandingham 2002 Knodel et al 2001) การดแลซงกนและกนระหวางพอแมและลกทแมวาจะเปนผใหญแลวพบเหนไดทวไป พอแมมความรสกเปนหวงลกของตนอยตลอดเวลา การด าเนนชวตของพอแมและลกมความเกยวพนกนอยางใกลชด ประมาณครงหนงของลกทโตเปนผใหญแลวจะยงคงอาศยอยในชมชนเดยวกนกบพอแม โดยครงหนงของลกเหลานนนยงคงอาศยอยในบานเดยวกนกบพอแม (Knodel amp Im-em 2004) รอยละ 70 ของผปวยเอดสกอนเสยชวตจะกลบบานไปอาศยอยกบครอบครว โดยรอยละ 80 จะไดรบการดแลโดยมารดาของตนเอง (Bharat et al 1998 Knodel et al 2001Knodel amp Saengtienchai 2002) รอยละ 8 - 13 ของผสงอาย (อายมากกวา 50 ปขนไป) ในประเทศไทย มลกทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอว และประมาณหนงใน

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 10: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

2

สของผทเปนป ยา ตา ยาย ตองรบภาระเลยงดเดกทเปนก าพราจากการทพอแมเปนเอดส (Wachter et al 2002 Brown et al 1994 Knodel Chayovan Graiurapong amp Suraratdecha 2000 UNAIDS 1998ab)

ครอบครวทมผตดเชอเอชไอวจะมปญหาทตองเผชญ รวมทงความตองการหรอความจ าเปนตางๆ และจะเกดผลเสยในหลายๆ ดานหากไมสามารถปรบตวหรอจดการกบปญหาทเกดขนได สภาวะสขภาพกาย สขภาพจตของพอแมมความสมพนธกบการปรบตวของลก และสงผลกระทบถงเดกในครอบครว (Rotheram-Borus et al in submission) ลกษณะสายใย (bonds) ระหวางพอแมทตดเชอเอชไอวกบลกเปนตวท านายทชดเจนในเรองการปรบตวของลกหลงจากทพอแมตายจากการตดเชอเอชไอว หากพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมากกวา การปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ในชวตและพฤตกรรมของพอแมและผทดแลคนในครอบครวทตดเชอเอชไอวนนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของเดกในวยเรยน เชน ถาพอแมมสายใยทใกลชดกบลกมาก การปรบตวของลกกจะด (Lester P Stein JA 2003a 2003b) โดยการปรบตวของลกกจะดกวา (Lester et al 2003 McGarvey 1999) ทกษะการเลยงลกทดจะสงผลดตอลก (Lester et al in progress) และพบวาพอแมทในประเทศไทยทปดบงสถานการณตดเชอเอชไอวนน จะมลกทมปญหาดานพฤตกรรมเพมขน (Rotheram-Borus et al 1997 Lee amp Rotheram-Borus 1999) นอกจากนแลว ยงมการศกษาทพบวา สายใยความสมพนธในครอบครวทเหนยวแนนจะชวยพฒนาใหเกดผลดในดานตางๆ แกเดกได (Forehand et al 1999 Rotheram-Borus et al 2001 Stein Riedel amp Rotheram-Borus 1999)

ผลกระทบหรอประเดนทตองค านงถงจากการตดเชอเอชไอวขางตนเหลานสามารถจดการไดดวยการท ากจกรรม คณะท างานด าเนนกจกรรมของ NIMH ในสหรฐอเมรกาจงไดออกแบบกจกรรมทมประสทธภาพซงประกอบดวย 4 องคประกอบยอย ไดแก การก าจดอปสรรคแวดลอม การเพมความรความเขาใจ การรบร ความเชอ และขอมลขาวสารทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว การสรางทกษะ และสนบสนนใหเกดความสมพนธในสงคม กจกรรมรปแบบนไดด าเนนการศกษาในรฐนวยอรกในปคศ1993 ถง 1994 พบผลลพธทด โดยพบวาหลงจากท าการศกษาได 2 ปพบวาพอแมและเดกทเขารวมกจกรรมมปญหาดานพฤตกรรมและอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน รวมทงมทกษะในการจดการตางๆและการชวยเหลอจากสงคมทดกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกตอยางชดเจน ณ ปท 4 หลงจากท ากจกรรมทกษะในการจดการ พบวาในกลมทเขารวมกจกรรมมเดกจ านวนเลกนอยทกลายเปนพอแมตงแตอายนอยและมพอแมจ านวนเลกนอยทตดยาเมอเทยบกบกลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2003) ปญหาความประพฤตในเดกและปญหาในการเปนพอแมในกลมทเขารวมกจกรรมกมแนวโนมต ากวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต และ ณ ปท 6 ของการศกษาพบวาในกลมทเขารวมกจกรรม เดกจะเขาเรยนหรอมงานท ามากกวา และมความขดแยงนอยกวากลมทไดรบการดแลตามมาตรฐานปกต (Rotheram-Borus et al 2004 in press)

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย ลอสแองเจลส ประเทศสหรฐอเมรกา โดย UCLArsquos Center for Community Health (CCH) the National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 11: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

3

Institute for Neuroscience ไดพฒนากจกรรมทใหพอแมผตดเชอเอชไอวและผดแลในครอบครวมาเขากลมทเนนการใชทกษะดานอารมณ ความรสก ความคด และการกระท ามาใชในการด าเนนชวตโดยผานกระบวนการกลม เพอเพมทกษะในการปรบตวและการจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว และสงใหเกดผลดทางดานสงคม พฤตกรรมและสขภาพจตของเดกในครอบครว กจกรรมนไดด าเนนการในหลายๆ ประเทศและมผลการวเคราะหออกมาชดเจนวาเปนกจกรรมทท าใหคณภาพชวตของคนทเขารวมกจกรรมรวมถงเดกในครอบครวนนดขนอยางชดเจน (Lee et al 1999 Rotheram-Borus et al 2003) ในป พศ 2548

ในประเทศไทย ส านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขรวมกบ UCLArsquos Center for Community Health (CCH) ไดน ากจรรมดงกลาวมาประยกตใช โดยพฒนาใหมความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ภายใตโครงการวจยเรองldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยในครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo (โครงการวจยเรารกลก) โดยมความคาดหวงประโยชนทจะมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลมสภาวะทางสขภาพกาย สขภาพจต การดแลลก และความสมพนธในครอบครวดขน และสงผลท าใหเดกทอยในครอบครวของผตดเชอเอชไอวมสภาวะทางสงคม พฤตกรรม และสขภาพจตดขน การศกษาในครงนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรารกลก ผวจยตองการศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอ HIV ทอยในโครงการเรารกลก อ าเภอเชยงแสน

3 วตถประสงค การศกษานเปนสวนหนงของโครงการวจย ldquoการใหจตศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวในประเทศไทยrdquo หรอ ldquoโครงการเรารกลกrdquo ประเทศไทย มวตถประสงคดงน 31 เพอศกษาความสมพนธของสมพนธภาพครอบครวกบความฉลาดทางอารมณของวยรนทอยใน

ครอบครวผตดเชอเอชไอวทเขารวมโครงการเรารกลก

32 เพอศกษาประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวของผตดเชอตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง เปรยบเทยบผล ณ กอนใหกระบวนการแทรกแซงและเดอนท 24 ภายหลงกระบวนการแทรกแซง

4 ระเบยบวธการวจย การศกษาในครงน ออกแบบการศกษาเชงทดลองแบบสม มกลมควบคม และวดผลกอนและหลงการ

แทรกแซง ด าเนนการศกษาในโรงพยาบาลเชยงแสน จงหวดเชยงราย ในชวงระหวางเดอนมกราคม 2550-ธนวาคม 2552 กลมตวอยางทน ามาศกษา คอเดกวยรนอาย 12 -17 ทอาศยอยในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกอ าเภอเชยงแสนซงมเกณฑการคดเลอกอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) เขาโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) ดงน (1) มผตดเชอในครอบครวอยางนอย 1 คน (2) มสมาชกในครอบครวผใหญอยางนอย 1 คนททราบผลเลอดของผตดเชอ (ผดแล) (3) มลกเดกทอยในครอบครวอาย 6-17 ปอยางนอย 1 คน และ (4) มความสามารถและใหความยนยอมในการเขารวมโครงการ

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 12: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

4

ส าหรบเกณฑการคดอาสาสมครครอบครวผตดเชอ (ผตดเชอ ผดแล และเดกในครอบครว) ออกจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย (Li Li 2011) คอ ผทขาดสตสมปชญญะและหรอผทไมสมประกอบ

ผลมจ านวนอาสาสมครครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกในอ าเภอเชยงแสน 100 ครอบครว ท าการสมอยางงายตามพนทรายต าบล แบงเปนกลมทดลองจ านวน 49 ครอบครว และกลมควบคมจ านวน 51 ครอบครว ซงท าใหไดกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน 2 กลม คอเดกวยรนทอยในกลมทดลอง (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการการใหจตศกษารวมกบระบบบรการปกต อนไดแกการตรวจตดตามผลทางชนสตร การรบยาตานไวรสเอชไอวและการรกษาและหรอการปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามแนวทางการรกษาผตดเชอเอชไอวของประเทศไทยรวมกบการเขากลม day care 1 ครงตอเดอน) จ านวน 28 ราย และเดกวยรนทอยในกลมเปรยบเทยบ (พอหรอแม และผดแลไดรบบรการในระบบปกตเพยงอยางเดยว) จ านวน 19 ราย

การใหจตศกษา โครงการเรารกลก (F2F-Intervention-Manual 2010)

การแทรกแซง (intervention) ในการวจยโครงการเรารกลกในครงน คอการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกประเทศไทยประยกตมาจากการใหจตศกษาของประเทศอเมรกา (Rotheram-Borus et al 2001) โดยทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดท าการปรบใหเขากบวฒนธรรมและประเพณทองถนของไทย และรวมถงคณลกษณะของผตดเชอและผดแลในโครงการอาทเชน ระดบการศกษาและวถชวต กอนน าไปใชในกลมเปาหมายในโครงการ

การใหจตศกษาดงกลาว ประกอบดวยเนอหา 4 หมวด กลมเปาหมายในการเขารวมกระบวนการกลมน คอผตดเชอและผดแล ไดแก ใจแขงแรง กายแขงแรง ครอบครวแขงแรง และการเขารวมชมชนอยางแขงแรง โดยมการเขากลมทงสนจ านวน 12 ครง ในชวงเวลาประมาณ 6 เดอน การเขากลมแตละครงใชระยะเวลาประมาณ 2-3 ชวโมง เนอหาของการใหจตศกษาม ดงน การเตรยมการ (1 ครง) หมวด lsquoใจแขงแรงrsquo (4 ครง) (1) การควบคมอารมณในภาวะตดเชอเอชไอว (2) การคดและการกระท าเชง (3) การเปดเผยสถานะ และ (4) การจดการความเครยด หมวด lsquoกายแขงแรงrsquo (3 ครง) (1) ความรวมใจและการเขาถงการรกษา (2) การปองกนและการถายทอดเชอเอชไอว และ (3) การดแลสขภาพตนเองในชวตประจ าวน หมวด lsquoครอบครวแขงแรงrsquo (การเลยงดบตรและสมพนธภาพครอบครว) (3 ครง) (1) บทบาทของครอบครวและสมพนธภาพในครอบครว (2) การเลยงดบตรในขณะทเจบปวย และ (3) การวางแผนระยะยาวกบผดแลเกยวกบการเลยงดบตร หมวด lsquoการเขารวมชมชนอยางแขงแรงrsquo (2ครง) (1) การมสวนรวมในชมชนและการสนบสนนจากชมชน และ (2) การท างานหรอการใชชวตประจ าวนในชวงทเจบปวย ผด าเนนกจกรรมกลมในการใหจตศกษา (facilitators) คอบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสนและเจาหนาทโครงการวจยทผานการอบรมมาเปนอยางด และทดสอบความพรอมและคณภาพกอนลงมอปฏบตการจรง มการควบคมคณภาพการใหจตศกษาโดยทมงานวจยระดบจงหวดและจากส านกระบาดวทยา ภายใตการเปนพเลยงของทมงานวจยจากมหาวทยาลยลอสแองเจลลส ภายหลงการใหจตศกษาแตละครงจะม

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 13: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

5

การทบทวนการปฏบตการ มการอดวดโอเทปทกครงทการเขากลม และท าการสมดวดโอเพอทบทวนผลการปฏบตการจากทมงานสวนกลาง ผลพบวา facilitators มการด าเนนงานคมอเปนอยางด และไมพบความแปรปรวนระหวางแตละเนอหาในแตละหวขอ

ผตดเชอและผดแลในครอบครวกลมทดลองไดรบคาตอบแทนในการมาเขารวมกลมแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาในครงน ประกอบดวย แบบประเมนทมชดค าถามทงหมด 3 สวน คอ การเกบขอมล

ทมงานผวจยท าเกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณทใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted personal interviews) จ านวน 2 ครงคอ กอนใหแทรกแซง (intervention) และ ณ เดอนท 24 ภายหลงเรมใหการแทรกแซง กลมตวอยางไดรบคาตอบแทนในการมาใหการสมภาษณแตละครงจ านวน 300 บาทตอคนเพอเปนคาเดนทาง

เครองมอในการเกบขอมล มดงน (1) คณลกษณะของเดกวยรน ประกอบดวย อาย เพศ และการศกษา โดยใชขอมลกอนเรมใหการแทรกแซง (2) เครองมอวดสมพนธภาพในครอบครว (Parental Bonding Inventory) (Parker 1981) ประเมนความรสกเกยวกบผทเลยงดใกลชดมากทสด ซงอาจจะเปนพอหรอแม หรอบคคลอนทเลยงดเดกมาตงแตเลกจนโต มค าถามยอย 25 ขอ แตละขอมคะแนนตงแต 0 - 3 (0 = เหนดวย 1 = คอนขางไมเหนดวย 2 = คอนขางเหนดวย และ 3 = เหนดวย) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบสมพนธภาพในครอบครวของตนเอง โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความรสกทดตอผทเลยงดใกลชดมากทสด แบงเปน 2 องคประกอบคอ การดแลของพอแมจ านวน 12 ขอ (α range = 075-083) และการปกปองหรอการควบคมจ านวน 13 ขอ (α range = 082-086) Test-retest (α = 076) with good validity (3) เครองมอวดความฉลาดทางอารมณ (EQ Inventory) ส าหรบวยรน (อาย 12 -17 ป) พฒนาโดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ขอค าถามในแบบประเมนจะมจ านวน 52 ขอ ซงมความหมายทางบวก 28 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 24 ขอ แตละขอมคะแนน ตงแต 1-4 (1 =ไมจรง 2 = จรงบางครง 3 = คอนขางจรง และ 4 = จรงมาก) เกบขอมลการศกษาโดยการสมภาษณการรบรของกลมตวอยางในชวง 3 เดอนเกยวกบความฉลาดทางอารมณของตนเอง การแปลผลคาคะแนนท าไดโดยหลงจากรวมคะแนนความฉลาดทางอารมณแตละองคประกอบ แลวน าไปเปรยบเทยบกบชวงคะแนนปกต ส าหรบการศกษาในครงน จ าแนกความฉลาดทางอารมณของวยรนเปน 2 กลม ไดแก (1) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณต า คอ วยรนทมคาคะแนนรวมในองคประกอบต ากวาคาคะแนนรวมปกตขององคประกอบ และ (2) วยรนกลมทมความฉลาดทางอารมณปกตหรอสงกวา คอ วยรนทม

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 14: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

6

คาคะแนนรวมในองคประกอบอยในชวงคาปกตหรอสงกวา เครองมอวดความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนน จ าแนกเปน 3 องคประกอบ ไดแก ด เกง และสข (1) ความฉลาดทางอารมณดานด ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การควบคมตนเอง (ขอ1-6 มชวงคะแนนปกต 13 - 18) ความเหนใจผอน (ขอ 7-12 มชวงคะแนนปกต 16 - 21) และ ความรบผดชอบ (ขอ 13-18 มชวงคะแนนปกต 17 - 27) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานด ต า = 0 (คะแนน lt 46) ปกต-สง = 1 (คะแนน 46-66 or gt 66 ตามล าดบ) (α = 085) (2) ความฉลาดทางอารมณดานเกง ประกอบดวย 3 ดานยอย คอ การมแรงจงใจ (ขอ 19 ndash 22 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การตดสนใจและการแกปญหา (ขอ 14 ndash 30 มชวงคะแนนปกต 14 - 19) และ สมพนธภาพ (ขอ 31 ndash 36 มชวงคะแนนปกต 15 - 20) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานเกง ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 44-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 075) (3) ความฉลาดทางอารมณดานสข ประกอบดวย 3 ดานยอย ความภมใจในตนเอง (ขอ 37 ndash 40 มชวงคะแนนปกต 9 - 13) ความพอใจในชวต (ขอ 41 ndash 46 มชวงคะแนนปกต 16 - 22) และ ความสขสงบทางใจ (ขอ 47 ndash 52 มชวงคะแนนปกต 15 - 21) การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณดานสข ต า = 0 (คะแนน lt 44) ปกต-สง = 1 (คะแนน 40-56 or gt 56 ตามล าดบ) (α = 076) ความฉลาดทางอารมณภาพรวม การแปลความหมาย ระดบความฉลาดทางอารมณภาพรวม ต า = 0 (คะแนน lt 130) ปกต-สง = 1 (คะแนน 130-178 or gt 178 ตามล าดบ) (α = 081)

เครองมอดงกลาวขางตนไดรบการทดสอบความตรงและความเทยงในกลมตวอยางชาวไทยมาเปนอยางดแลว โดยการทบทวนและปรบปรงภาษาโดยคณะผวจย แลวน าไปทดสอบความเขาใจภาษากบอาสาสมครโครงการวจยเรารกลกในระยะท 1 (พศ 2549) ใน 4 พนทการวจย ไดแก อ าเภอเชยงแสนและอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย อ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมา จากนนท าการปรบปรงอกครงกอนน าไปใช การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทางสถตดวยโปรแกรม STATA โดยวเคราะหขอมลเชงพรรณนาน าเสนอในรปจ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหขอมลดวยสถต t-test ในการเปรยบเทยบความแตกตางของคณลกษณะของกลมตวอยาง (อาย เพศ และระดบการศกษาของเดกวยรน) คะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโครงการ และเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ของกลมตวอยางสองกลมกอนเรมโ ครงการและหลงเรมโครงการ 24 เดอน นอกจากนแลว าดใชสถตถดถอยโลจสตกเพอวเคราะหหาความสมพนธของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณตามการรบรของกลมตวอยาง และท านายประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอการรบรของกลมตวอยางตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง โดยมการควบคมตวแปร อาย เพศ และการศกษาของกลมตวอยาง

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 15: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

7

การศกษาวจยครงนไดรบการอนมตใหท าการศกษาวจยในมนษยจากคณะกรรมการพจารณาการศกษาวจยในคน กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย (Ref no 362549) และUniversity of California Los Angeles (UCLA) ประเทศสหรฐอเมรกา IRB (G05-09-093-11)

ผลการศกษา

ผลการศกษาพบวา อตราการตดตามเกบขอมลได ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการคอรอยละ 991 และ 977 ในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบตามล าดบ กลมตวอยางเดกวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกประเทศไทยจ านวน 47 ราย จ าแนกเปนวยรนทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไดรบการใหจตศกษาจ านวน 28 ราย แบงเปน เพศชายรอยละ 607 เพศหญงรอยละ 3929 สวนใหญมอาย 12-13 ป รอยละ 429 รองลงมามอาย 14-15 ป รอยละ (286) อาย 16-17 ป (รอยละ 286) ตามล าดบ โดยมอายเฉลยของกลมเทากบ 1465 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 193) สวนใหญมการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 500) รองลงมาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 286) และระดบประถมศกษา (รอยละ 214) ตามล าดบ สวนวยรนทอยในทอาศยอยในครอบครวผตดเชอทไมไดรบกระบวนการจตศกษามจ านวน 19 ราย สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 6316 ) ทเหลอเปน เพศชายรอยละ 368 สวนใหญมอาย 12-13 ป (รอยละ 684) รองลงมามอาย 14-15 ป (รอยละ 210) อาย 16-17 ป (รอยละ 105) ตามล าดบ อายเฉลยของกลมเทากบ 1311 ป (คาเบยงเบนมาตรฐาน 15 ) สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 474) รองลงมาคอระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 421) และ ระดบมธยมศกษาตอนปลายหรอประกาศนยบตรวชาชพ (รอยละ 105) ตามล าดบ การเปรยบเทยบคณลกษณะเพศ อาย และการศกษาของกลมตวอยางทงสองกลมดวยสถต t-test ผลพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 1)

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 16: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

8

ตาราง 1 เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลคณลกษณะ การรบรตอสมพนธภาพครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ ณ กอนเรมโครงการ

ขอมล

กลมทดลอง (n = 28)

กลมเปรยบเทยบ (n =19)

p-value

จ านวน (รอยละ) จ านวน (รอยละ) เพศ ชาย

หญง

17 (607) 11 (393)

7 (368) 12 (632)

0108

อาย 12 - 13 14 - 15

16 ndash 17

12 (429) 8 (286) 8 (286)

13 (684) 4 (210) 2 (105)

0085 0562 0138

คาเฉลยอาย(ป) (คาเบยงเบนมาตรฐาน)

146 (193)

131 (15)

0045

ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษาตอนตน - มธยมศกษาตอนปลายหรอ ประกาศนยบตรวชาชพ

6 (214) 14 (500) 8 (286)

9 (474) 8 (421) 2 (105)

0216

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 17: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

9

ตาราง 2 เปรยบเทยบสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการและหลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน

ตวแปร

กอนเรมโครงการ P

value

ตดตาม ณ เดอนท 24 หลงเรมโครงการ

p-value กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD)

กลมทดลอง X (SD)

กลมเปรยบเทยบ

X (SD) สมพนธภาพในครอบครว 5003( 916) 4916( 880) 075 5248( 789) 4970(796) 025

ความฉลาดทางอารมณ

ดานด

ดานเกง

ดานสข

524(446)

5038(504)

4736(642)

5189(409)

4726 (284)

4517(470)

067

012

021

5164(603)

4921(618)

4557(662)

5137(555)

5056(418)

4626(452)

087

041

069

การเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความ

ฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ กอนเรมโครงการโดยใชสถตทดสอบ t-test พบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) และเมอการเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการรบรของเดกวยรนทมตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเอง ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ หลงการเขารวมโครงการ 24 เดอน โดยใชสถตทดสอบ t-test ผลพบวาไมมแตกตางกนทางสถต (p gt 005) (ตาราง 2)

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 18: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

10

ตาราง 3 ปจจยทมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว เมอควบคมตวแปร เพศ อายของเดกวยรน

ปจจย

ดานด ดานเกง ดานสข ความฉลาดทางอารมณรวม

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR

(95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

Crude OR

(95 CI)

Adjusted OR (95CI)

เพศ 104

(013-813)

147

(008-2565)

023

(023-221)

018

(001-206)

036

(006-209)

014

(001-203)

032

(003-331)

028

(001-646)

อาย 086

(047-156)

071

(032-156)

067

(038-119)

058

(021-156)

090

(056-144)

091

(040-207)

071

(038-131)

065

(027-155)

การศกษา 265

(043-1630)

492

(034-7175)

071

(014-361)

208

(019-2193)

292

(067-1285)

457

(044-4747)

265

(043-1630)

714

(035-14457)

การได

จตศกษา

046

(004-481)

024

(001-583)

033

(003-324)

042

(003-639)

054

(009-313)

013

(001-213)

046

(004-482)

012

(000-53)

สมพนธภาพ

ในครอบครว

20

(182-23052)

225

(136-3731)

13

(002-1507)

NA 2925

(243-35143)

7113

(232-256849)

205

(182-23052)

3029

(104-88312)

เมอควบคมตวแปร เพศ อาย และการศกษา การวเคราะหดวยสถตถดถอยโลจสตก พบวาสมพนธภาพครอบครวมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานด [adjusted OR = 225 (136-3731 95 CI] ดานสข [adjusted OR = 7113 (232-256849 95 CI] และดานรวม [adjusted OR = 3029 (104-88312 95 CI] แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของกลมตวอยาง [adjusted OR = NA 95 CI] ซงแสดงใหเหนวาการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกไมมผลตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว และพบวาสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในดานด ดานสขและดานรวม แตไมมความสมพนธกบความฉลาดทางอารมณดานเกงของวยรนในครอบครวทตดเชอเอชไอวในอ าเภอเชยงแสน (ตาราง 3)

สรปผลการศกษา กระบวนการจตศกษาไมไดเพมสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนใน

กลมทดลองเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตาม สมพนธภาพครอบครวเปนสงปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยชวยเพมความฉลาดทางอารมณในดานด ดานสขและดานรวมใหแกเดกวยรนใน

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 19: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

11

ครอบครวผตดเชอ ในขอเทจจรง การศกษาของโครงการเรารกลก ประเทศไทยไดประสบความส าเรจในการแสดงใหเหนถงการท าใหสขภาพโดยรวมและคณภาพชวตของผตดเชอและผดแล (Li et al 2010 2011) จงมความเปนไปไดวา ผลลพธทางบวกทไดรบจากการใหจตศกษาทมตอผตดเชอเอชไอวและผดแลจากการศกษาดงกลาว จะสงผลตอสมพนธภาพในครอบครวและการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเมอเวลาผานไป กระบวนการแทรกแซงในอนาคต (future intervention) ควรมการบรรจเนอหาทเฉพาะเจาะจงทเกยวของกบการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรน และสงมอบบรการเหลานใหแกเดกวยรนทอยในครอบครวของผตดเชอดวย นอกเหนอจากการใหกระบวนการแกผตดเชอและผดแลแตเพยงอยางเดยว ทงนเพอชวยใหผตดเชอสามารถเพมความเขมแขงของครอบครวของตนแบบองครวม ผใหกระบวนการตองวางแผนใหการสนบสนนอยางตอเนอง เพอใหมนใจวากลมเปาหมายมการน าเอากระบวนการไปใชในชวตประจ าวนเชนเดยวกบในชวงระยะเวลาทมาเขารวมกระบวนการกลม และยงมความจ าเปนทจะตองท าการศกษาเพมเตมเพอทดสอบวา ผลลพธเชงบวกทเกดขนตอผตดเชอและผดแล หรอผลของกระบวนการจตศกษาทมตอตวแปรอน เชนอายหรอภาวะความซมเศราของพอแมทตดเชอ รปแบบของการเลยงดลกของพอแมทตดเชอ หรอบทบาทหนาทของครอบครวผตดเชอ ทจะถายทอดผลตอไปยงการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอเอชไอว การศกษาในครงนมขอจ ากดในเรองจ านวนกลมตวอยางทมจ านวนไมมาก อยางไรกตามผวจยภาคสนามไดรบอนญาตและความอนเคราะหจากทมงานวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย พนทวจยอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย และอ าเภอปากชองนานาและอ าเภอครบร จงหวดนครราชสมาในการน าขอมลภาพรวมของโครงการมาวเคราะห ซงท าใหมจ านวนกลมตวอยางวยรนในครอบครวผตดเชอในโครงการเรารกลกจ านวน 197 ราย ผลการศกษาภาพรวมในทกพนทการวจย ใหผลในท านองเดยวกนกบผลการศกษาขางตน การศกษาในครงนไดท าการสมตวอยางอยางงายดวยการสมตามการแบงกลมตวอยางอาสาสมครครอบครวผตดเชอรายต าบล โดยการวจยตงอยบนสมมตฐานของความสามารถในการเปรยบเทยบกนไดของกลมตวอยางระหวางต าบล ซงการเกบขอมลทโรงพยาบาลเชยงแสนอาจไมสามารถปกปดประเภทของกลมตวอยาง (กลมควบคมหรอกลมเปรยบเทยบ) ไดทงหมด ดงนนเพอปองกน interviewer bias การวจยนจงไดจดบคลากรผท าหนาทสมภาษณอก 1 ทมแยกกบทมผใหจตศกษา อยางไรกตามหากมการปรบความแปรปรวนทเกยวของระหวางต าบลจะเปนประโยชนในการชวยแกไขในเรองดงกลาวไดดยงขน นอกจากนแลวเครองมอวดผลลพธในการศกษานไดรบจากการรบรของเดกวยรนจากการรายงานดวยตนเอง (self-report) ซงอาจสงผลตอ information bias ในการลด social desirability นนผวจยจะตองแยกทมงานทใหจตศกษากบทมตดตามผลใหชดเจน ซงการวจยในครงนไดด าเนนการดงกลาวอยางเครงคดแลว การน าผลการศกษานไปใชประโยชนมขอจ ากดในกรณทเปนครอบครวผตดเชอทไมเปดเผยสถานะผลเลอด เนองจากเดกวยรนซงเปนกลมตวอยางในการศกษานเปนผททราบผลเลอดของพอแมของตนเอง จงมความเปนไปไดวาการรบรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไมทราบผลเลอดของพอแม จะมการรบรตอสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณของตนเองทแตกตางไปจากกลมตวอยางในการศกษาครงน กตตกรรมประกาศ

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 20: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

12

ขอขอบคณ M J Rotheram-Borus ส าหรบตนแบบของการศกษาและการออกแบบการศกษาในครงน ขอบคณทมงานวจยโครงการเรารกลก ส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย ไดแก นพ เฉวตสรร นามวาท นพปณธ ธมมวจยะ และนพ โสภณ เอมสรถาวร ขอบคณนพช านาญ หาญสทธเวชกล นายแพทยสาธารณสขจงหวดเชยงรายและบคลากรทเกยวของในการใหการสนบสนนการด า เนนงาน ขอบคณทมงานวจยเรารกลกพนทวจยโรงพยาบาลแมจน ส านกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย พนทวจยโรงพยาบาลปากชองนานา และโรงพยาบาลครบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ขอบคณทมคณาจารยจากกรมสขภาพจตในการทดสอบเครองมอในการเกบขอมล ขอบคณนพวชาญ ปาวนในการรวมวเคราะหขอมล ขอบคณบคคลากรและผเขารวมการวจยทกคน และขอบคณ the National Institute of Nursing Research (grant NINR R01-NR009922) ผสนบสนนงบประมาณในการวจยโครงการเรารกลก ประเทศไทย เอกสารอางอง Bharat S (1998) Facing the HIV AIDS challenge a study on household and community responses Health Millions 24(1) 15-6 19 Brown T Sittitrai V S amp Thisyakorn U (1994) The recent epidemiology of HIV and AIDS in Thailand AIDS 8(Suppl 2) S131-S141 Department of Mental Health Ministry of Public Health Thailand (2000) Emotional Quotient Inventory lthttpwwwwatponcomtestemotionalhtmgt Accessed 2010 March 14 F2F-Intervention-Manual 2010 UCLA in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health 2006-2010 lthttpchiptsuclaeduwp-contentuploadsdownloads201201F2F-Intervention-Manual-Englishpdfgt Accessed 2010 March 14 Forehand R Pelton J Chance M Armistead L Morse E Morse PS et al (1999) Orphans of the AIDS epidemic in the United States transition-related characteristics and psychosocial adjustment at 6 months after mothers death AIDS Care 11(6) 715-22 Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J Im-em W (2004) The economic consequences for parents of losing an adult child to AIDS Evidence from Thailand Social Science and Medicine 59 987-1001

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 21: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

13

Knodel J Im-em W Saengtienchai C VanLandingham M Kespichayawattana J (2002) The impact of an adult childrsquos death due to AIDS on older-aged parents Results from a direct interview survey (Research Report 02-498) University of Michigan Ann Arbor MO Population Studies Center Knodel J Chayovan N Graiurapong S Suraratdecha C (2000) Ageing in Thailand An overview of formal and informal support In D Phillips (Ed) Aging in the Asia Pacific regions Issues and policies (pp 243-266) London Routledge Knodel J VanLandingham M Saengtienchai C Im-em W (2001) Older people and AIDS quantitative evidence of impact in Thailand Social Science and Medicine 52 1313-1327 Knodel J Saengtienchai C (2002) AIDS and older persons the view from Thailand Research Report 02-497 Ann Arbor MI Population Studies Center University of Michigan Knodel J VanLandingham M (2002) The impact of the AIDS epidemic on older persons AIDS 16(suppl 3) S77-S83 Lee M Rotheram-Borus M OHara P (1999) Disclosure of serostatus among youth living with HIV AIDS amp Behavior 3(1) 33-40 Lester P Stein J Bursch B (2003) Developmental predictors of somatic symptoms in adolescents of parents with HIV a 12-month follow-up Journal of Developmental Behavior and Pediatrics 24(4) 242-50 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25

Li L Liang LJ Lee S-J Iamsirithaworn S Wan D Rotheram-Borus MJ (2011) Efficacy of an Intervention for Families Living with HIV in Thailand A Randomized Controlled Trial AIDS and Behavior 16(5) 1276-85 McGarvey E Clavet J Mason W Waite D (1999) Adolescent inhalant abuse environments of use American Journal of Drug Alcohol Abuse 25 731-741

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 22: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

14

National AIDS Prevention and Alleviation Committee (2008) UNGASS country progress report Thailand Nonthaburi Office of Technical Development to Support HIVAIDS Responses Ministry of Public Health Rotheram-Borus MJ Draimin BH Reid HM Murphy DA (1997) The impact of illness disclosure and custody plans on adolescents whose parents live with AIDS AIDS 11(9) 1159-64 Rotheram-Borus M J Stein J A amp Lin Y Y (2001) Impact of parent death and an intervention on the adjustment of adolescents whose parents have HIVAIDS Journal of Consulting and Clinical Psychology 69(5) 763-73 Rotheram-Borus MJ Lee MB Gwadz M Draimin B 2001 An intervention for parents with AIDS and their adolescent children American Journal of Public Health 91 1 294ndash1302 Li L Lee S-J Jiraphongsa C Khumtong S Iamsirithaworn S Thammawijaya P Rotheram-Borus MJ Lee M Leonard N Lin Y Franzke L Turner E et al (2003) Four-year behavioral outcomes of an intervention for parents living with HIV and their adolescent children AIDS 17(8) 1217-1225 Rotheram-Borus M J Swendeman D Comulada S Weiss R Lightfoot M (2004) Prevention for substance using HIV+ young people telephone and in-person delivery Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes 37(Supp2) S68-S77 Rotheram-Borus MJ Duan N Flannery D (2004) Interventions that are CURRES Cost-effective Useful Realistic Robust Evolving and Sustainable In Remschmidt Belfer Goodyer eds Facilitating Pathways Care Treatment and Prevention in Child and Adolescent Mental Health Heidelberg Germany Springer-Verlag Telos Rotheram-Borus M J Flannery D Rice E Lester P (2005) Families living with HIV AIDS Care 17(8) 978-987 Rotheram-Borus MJ (2010) Improving Health and Mental Health for People Living with HIVAIDS 12-month Assessment of a Behavioral Intervention in Thailand American Journal of Public Health 100 2418-25 Parker G (1981) Parental report of depressives An investigation of several explanations Journal of Affective Disorders 3(2) 131-40

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 23: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

15

Stein J A Riedel M amp Rotheram-Borus M J (1999) Parentification and its impact among adolescent children of parents with AIDS Family Process 38 193-208 UNAIDS (1998) Connecting lower HIV infection rates with changes in sexual behavior in Thailand Data collection and comparison UNAIDS Case Study June 1998 UNAIDS Best Practice Collection Geneva UNAIDS9815 VanLandingham M Knodel J Im-em W Saengtienchai C (2000) The impacts of HIV on older populations in developing countries Some observations based upon the Thai case Journal of Family Issues 21(6) 777-806 Wachter K Knodel J amp VanLandingham M (2002) AIDS and the Elderly of Thailand Projecting Familial Impacts Demography 39(1) 25-41 6 การน าผลงานวจยไปใช

ภายหลงสนสดการวจยในวงรอบท 1 ขางตน โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลกมาประยกตใชในกลมผปวยเบาหวาน ในหวขอการวจยเรอง ldquoประสทธผลของการใหจตศกษาทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายrdquo (The effectiveness of psycho-education on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province) ซงเปนการศกษาวงรอบท 2 ดงน 1 ชอโครงการ (ภาษาไทย) ประสทธผลของการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยทมตอผลลพธทางคลนกในกลมผปวยโรคเบาหวานภายใตเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย

(ภาษาองกฤษ) The Effectiveness of psycho-education in self-management group on clinical outcomes among diabetes patients under the Chiang Saen Contracting Units for Primary Care Chiang Rai Province

2 ทมา โรคเบาหวานนบเปนปญหาสาธารณสขทส าคญของประเทศโดยความชกของโรคเบาหวานยงคงสงอย

(1)และกอใหเกดผลกระทบตอระบบบรการสขภาพของประเทศทตองรบด าเนนการปองกนและควบคมปจจยเสยงตอการเกดโรคเบาหวานปจจบนประเทศไทยมแนวโนมของผเปนโรคเบาหวานเพมมากขนจากรอยละ 44 ในปพศ 2540 เปนรอยละ 69 ในปพศ 2552 (1) ซงการด าเนนการของโรคในระยะแรกเปนแบบคอยเปนคอยไปและไมปรากฏอาการใหผปวยหรอแพทยทราบไดจงท าใหเกดการวนจฉยโรคลาชาไป 9-12 ป (2)ท าใหผปวยสญเสยโอกาสในการควบคมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงความดนโลหตสงและไขมนในเลอดสงซง

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 24: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

16

อาจมผลตอการเพมภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานไดอยางมาก (3) นอกจากนยงมผเสยชวตดวยโรคเบาหวานปละมากกวา 7000 ราย (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 2551) ผลการส ารวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยดวยการตรวจรางกายปพศ 2551-2552 (4) พบวามผปวยเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปอยถงรอยละ 69 (เพศหญงรอยละ 77 และเพศชายรอยละ 6) และภาวะกอนเบาหวาน (Pre-diabetes) รอยละ 107 (เพศหญงรอยละ 95 และเพศชายรอยละ118) ตามล าดบและหนงในสามของผเปนเบาหวานยงไมไดรบการวนจฉยโรควาเปนโรคเบาหวานมากอนส านกโรคไมตดตอไดพยากรณโรคโดยคาดประมาณวาในปพศ 2554 จะพบผปวยเบาหวานรายใหมเกดขน 501299 คนและระหวางปพศ 2554-2563 เพมขนอยในชวง 501299 - 553941 คนปทงนจะมจ านวนผปวยเบาหวานเพมเปน 2 เทาภายใน 6 ปและในปพศ 2563 จะมจ านวนผปวยเบาหวานรายใหมสงถง 8200000 คน (5) แมวาปจจบนจะมวธการดแลผปวยโรคเรอรงอยางมประสทธภาพ แตพบวามผปวยโรคเหลานจ านวนมากไมไดรบการดแลรกษาทเหมาะสม ทงนเนองจาก (ก) จ านวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวตามโครงสรางอายของประชากรทเพมขนจนเกนศกยภาพของระบบบรการสขภาพทมอย (ข) ระบบสขภาพน าวทยาการทพสจนแลวมาประยกตใชในเวชปฏบตทวไปอยางจ ากด และ (ค) ระบบสขภาพป จจบนทออกแบบเพอรกษาโรคเฉยบพลนไมสามารถตอบสนองความตองการดานการดแลรกษาโรคเรอรงได จงมการพฒนาตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงขนในทศวรรษ 1990 โดยมแนวคดวากระบวนการและผลลพธการรกษาทมคณภาพจะบงเกดขนกตอเมอมปฏสมพนธทมคณภาพระหวางผปวยทมความรและกระตอรอรนและคณะผบรการทเตรยมพรอมลวงหนา ซงจะเปนจรงไดตองอาศยองคประกอบ 6 ประการ ของตนแบบการดแลผปวยโรคเรอรงดงน คอ (1) การสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (2) การออกแบบระบบบรการสขภาพใหม (3) การมระบบฐานขอมลทางคลนก (4) การมระบบสนบสนนการตดสนใจทางคลนกของคณะผบรการ (5) ระบบและองคกรสขภาพทเกอหนนการดแลโรคเรอรง และ(6) การสนบสนนทางนโยบายและทรพยากรจากชมชน ปจจบนมการน าตนแบบนไปใชกบโรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคปอดอกเสบเรอรง โรคหอบหด โรคซมเศรา และการตดเชอเอชไอว ผลการประเมนโดยเฉพาะทเกยวกบโรคเบาหวานพบวา การน าตนแบบนไปประยกตใชท าใหคณภาพของกระบวนการการดแลรกษาและผลลพธระยะสนดขน สวนผลลพธระยะยาวตออายขยของผปวยยงไมมขอมลชดเจน (6)

ในบรบทของประเทศไทย ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดท าโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง ทรงหวงใยสขภาพประชาชน และมนโยบายสงเสรมการดแลสขภาพประชาชน ภายใตโครงการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล อกทงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ภายใตนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหความส าคญกบเรองดงกลาว โดยสนบสนนขอมลทางวชาการและจดสรรงบประมาณสงเสรมใหหนวยบรการมการจดบรการควมคม ปองกน และรกษาโรคเรอรงเพอบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (7) จงเปนโอกาสเออส าคญส าหรบโรงพยาบาลเชยงแสน ทมวสยทศนจะกาวสการเปนโรงพยาบาลคณภาพทจะสรางระบบสขภาพชมชนเขมแขงดวยหลกสขภาพพอเพยงตามแนววถชวตและภมปญญาไทย รวมกบภาคเครอขายและภาคประชาสงคม เพอใหผรบบรการปลอดภย พงพอใจและผใหบรการมความสข

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 25: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

17

ขอมลจ านวนผปวยโรคเบาหวานของอ าเภอเชยงแสนในปจจบนเพมสงขนอยางรวดเรว โดยมจ านวนผปวยโรคเบาหวาน 1109รายในปพศ 2550 และเพมเปน 1220 1326 1368และ 1450 ในป พศ 2551 2552 2553และ 2554 ตามล าดบ ในป พศ 2555 ตวเลขประมาณจ านวนผปวยโรคเบาหวานในพนทมจ านวน 1520ราย จ านวนกลมเสยงประมาณ 598 ราย และยงคงมผปวยทยงไมไดการคดกรองอกประมาณ 1860 ราย (8) แมวาเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดเรมด าเนนการคดกรองเพอคนหาผปวยเบาหวานมาตงแตป พศ 2551 แตการด าเนนงานยงสามารถท าครอบคลมไดเพยงรอยละ 72 ของกลมเปาหมายนอกจากนแลวการด าเนนโครงการเกยวกบการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานทยงผเกยวของหลกหลายหนวยงาน อนไดแก โรงพยาบาลเชยงแสน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเชยงแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล เทศบาล และองคการบรหารสวนทองถน ในโรงพยาบาลเชยงแสนเองกมหลายหนวยงานทรบผดชอบแตยงขาดการบรณาการกน โครงการหรองานทแตละหนวยงานรบผดชอบบางสวนยงขาดความตอเนองและเชอมโยง สาเหตเนองมาจากการโยกยายของบคลากร การเปลยนแปลงผรบผดชอบ ภาระงานทมาก ขาดการประสานงาน และขาดการจดท าแผนยทธศาสตรเฉพาะเรองรวมกน ขากการน าแผนงานสการด าเนนการและเรยนรรวมกนในเชงบรณาอยางเปนระบบและขาดความตอเนอง นอกจากนแลว ยงพบวาระบบฐานขอมลผปวยโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนในปจจบนยงไมสมบรณและไมเปนปจจบน ท าใหไมเออตอการพฒนาคณภาพบรการ สงผลใหในปนเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก สปสช นอยกวาทควร

การทโรงพยาบาลเชยงแสนและเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนจะ เปนหนวยบรการสาธารณสขทสามารถดแลใหผปวยมความปลอดภย พงพอใจประชาชนมสขภาวะ บคลากรท างานดวยความสข และหนวยงานมทนรอนทจะพฒนาระบบบรการทตอยอด หนวยบรการจะตองสรางผลงานทมคณภาพ โดยผเกยวของทกหนวยงานและทกระดบ รวมถงภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โรงพยาบาลเชยงแสนจงไดน าพาการเปลยนแปลงในครงน เรมจากการประเมนสถานะของระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และศกษาถงการพฒนาระบบทตอยอดทจะท าใหการดแลผปวยเบาหวานมระบบทดขน และสรางระบบบรณาการเพอเปลยนแปลงผลลพธทดตอผปวยและระบบ จดมงหมายหลกของการศกษาในครงนคอการคนหาโอกาสของการพฒนาหรอสงทตองการเปลยนแปลงเชงระบบ ซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยโรคเบาหวาน การจดการเชงระบบจะท าใหมนใจวาเกดการบรการเช งรกทบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง ดวยการสงเสรมความรวมมอในความพยายามทจะพฒนาการควบคม ปองกนและดแลรกษาโรคเรอรง น ารองในกลมโรคเบาหวานในโรงพยาบาลและหนวยบรการปฐมภมในพนท โดยมความคาดหวงวาบคลากรดานสขภาพและผทเกยวของจะบรณาการองคความรและทรพยากรทมอย มารวมกนในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนใหมความเขมแขงตอไป

3 วตถประสงคของการวจย

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 26: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

18

วตถประสงคท 1 เพอประเมนความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) ของผปวยเกยวกบโรคเบาหวานของตนเองกอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) วตถประสงคท 2 เพอประเมนผลลพธทางคลนกของผปวย (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) กอนและหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน เปรยบเทยบระหวางผปวยกลมน ารองกบผปวยกลมควบคม (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ) กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานท 1 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขนกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวม เพศ อาย และระยะเวลาของการเปนเบาหวาน) สมมตฐานท 2 ภายหลงการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ผปวยกลมน ารองมการเปลยนแปลงระดบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP) เกยวกบโรคเบาหวานทเพมขน และสงผลตอผลลพธทางคลนก (FBS level HbA1c level blood pressure LDL) ทดกวาผปวยกลมเปรยบเทยบ (โดยควบคมตวแปรรวมเพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธ)

4 ระเบยบวธวจย

การวจยในครงเปนการวจยเชงปรมาณ มรปแบบการวจยเปนแบบกงทดลองแบงกลมศกษาโดยการสมแบบกลมอยางงาย โดยมกลมเปรยบเทยบ ท าการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการแทรกแซง ท าการศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน การออกแบบการวจย วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ ความร (Y1) ทศนคต (Y2) และ พฤตกรรม (Y3) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

วเคราะหผลของ ACIC score (X) ทมตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model โดยเปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ และระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน

นอกจากนแลวยงหาความสมพนธของคา KAP Score ทสงผลตอ FBS (Y4) HbA1C (Y5) BP (Y6) และ LDL (Y7) แยกทละ model เปนอสระตอกน โดยควบคมตวแปรรวม อาย เพศ ระยะเวลาการเปนโรคเบาหวาน และกรรมพนธ พนทการศกษา

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 27: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

19

การศกษานด าเนนการในอ าเภอเชยงแสนจงหวดเชยงราย ประเทศไทย พนทครอบคลม 71 หมบานใน 6 ต าบล มจ านวนประชากรทงสน 66759ราย (8) ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมจ านวน 14 แหง โดยแบงเปนระดบต าบล 6 แหง ระดบหมบาน 7 แหง และเปนหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน 1 แหงหนวยบรการปฐมภมทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวน 10 แหง ในพนท 5 ต าบล ดงน 1 กลมน ารองประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 3 ต าบล ไดแก 11 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลเวยง จ านวน 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต) เวยง รพสต สบรวก และหนวยบรการสขภาพปฐมภมในโรงพยาบาลเชยงแสน (ฝายสงเ สรมสขภาพ) 12 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลโยนกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตโยนก 13 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลปาสกจ านวน 1 แหง ไดแกรพสตปาสก 2 กลมควบคม ประกอบดวยหนวยบรการสขภาพปฐมภมจ านวน 5 แหง ในพนท 2 ต าบล ไดแก 21 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลแมเงนจ านวน 2 แหง ไดแกรพสตแมเงน และรพสตบานไร 22 หนวยบรการสขภาพปฐมภมในพนทต าบลศรดอนมลจ านวน 3 แหง ไดแกรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล หมายเหต ในการวจยครงนมต าบลบานแซว อ าเภอเชยงแสนมไดอย ในพนทการศกษา เนองจากมพนทสวนหนงครอบคลมพนทสง จงมผปวยจ านวนหนงเปนชนพนทสงทอยในเกณฑการคดออกของผเขารวมการวจย

การคดเลอกผเขารวมการวจย (Subject selection and allocation) ประกอบดวย ก เกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย (Inclusion criteria)

กลมตวอยางผปวยทอยในเกณฑการศกษา ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type II (2) มอาย 18 ปขนไป (3) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสน 6 เดอนกอนเรมการศกษาเปนอยางนอย และ (4) สมครใจเขารวมการวจย ขเกณฑการคดออกผเขารวมการวจย (Exclusion criteria)

เกณฑการคดออกจากการวจย ไดแก (1) ผปวยทไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเบาหวาน Type I (2) มอายต ากวา 18 ป (3) มภาวะความดนโลหตสง (4) มภาวะไตวาย (5) ตงครรภ (6) เจบปวยทางจต (Mental illness) (7) สตสมปชญญะบกพรอง (8) เปนชนพนทสง (9) อาศยอยในพนทอ าเภอเชยงแสนกอนเรมการศกษานอยกวา 6 เดอน และ (10) ไมสมครใจเขารวมการวจย ค เกณฑการยตการเขารวมการวจย (Termination criteria)

เกณฑการยตการเขารวมการวจย คอเมอผเขารวมการวจยมการโยกยายภมล าเนา หรอเปลยนสถานทรบบรการการดแลโรคเบาหวานกอนสนสดระยะด าเนนการวจย

ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธแตประการใด

นอกจากน ผวจยสามารถทจะถอนผเขารวมการวจยออกจากการวจยไดหากผเขารวมการวจยไมสามารถปฏบตตามขอก าหนดหรอหากผวจยเหนวาการใหออกจากการวจยจะยงประโยชนแกผเขารวมการวจย

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 28: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

20

การด าเนนการหากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย หากผเขารวมการวจยถอนตวออกจากการวจย ผวจยจะสอบถามเหตผล หากเปนเรองทสามารถบรหารจดการได ผวจยด าเนนการเพอใหผเขารวมการวจยสามารถเขารวมการวจยตอได หากผเขารวมการวจยยนยนการขอถอนตวออกจากการวจยและหรอไมยนดใหขอมล ผวจยจะไมสอบถามซ า และท าการบนทกการขอถอนตวออกจากการวจยอยางเปนลายลกษณอกษร ผเขารวมการวจยสามารถถอนตวออกจากการวจย ไดทกเมอ โดยไมมผลกระทบใดๆตอผเขารวมการวจย หรอตอการขอรบบรการสาธารณสขทผเขารวมการวจยพงไดรบตามสทธ หรอตอหนาทการปฏบตงานแตประการใด กลมตวอยาง การวจยครงนแบงผเขารวมการวจยคอ กลมผปวยโรคเบาหวาน การค านวณกลมตวอยางใชสตร (9) โดยตองการความเชอมนท 95 และ Power 80 ในการ Detect วาผลของแบบแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานอยางตอเนอง จะลดคา HbA1C ลง 07 (อางองจากการวจยทผานมาของ Parchman และคณะ (2) และคาเบยงเบนมาตรฐานของ HbA1C ในเลอดของกลมประชากรเบาหวาน Type II ในอ าเภอเชยงแสนในปพศ 2554 มคาเทากบ 13 ก าหนดใหกลมทดลองและกลมควบคมมจ านวนเทากนและกลมตวอยางทงสองเปนอสระตอกน คดผปวยทอาจถอนตวออกจากการวจยรอยละ 20 ดงนนตองใชผปวย 6219 หรอประมาณ 63 คนในแตละกลม ดงนนจะตองใชกลมตวอยางจ านวนทงสนประมาณ 126 ราย แบงเปน

- กลมน ารองจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลเวยง คอ ฝายสงเสรมสขภาพชมชนโรงพยาบาลเชยงแสน รพสตเวยง และ รพสตสบรวก (2) ต าบลปาสก คอ รพสตปาสก และ (3) ต าบลโยนก คอ รพสตโยนก ต าบลละ 20-21 ราย

- กลมควบคมจ านวนประมาณ 63 ราย ไดแกผปวยเบาหวานทอยในพนทรบผดชอบของ (1) ต าบลแมเงน คอ รพสตแมเงน และรพสตบานไร (2) ต าบลศรดอนมล คอรพสตศรดอนมล รพสตเวยงแกว และรพสตสนสล

ในปพศ 2555 อ าเภอเชยงแสนมจ านวนผปวยเบาหวานทอยในเกณฑการคดเลอกเขาเปนผรวมการวจยในพนทเปาหมายของการวจยในครงนเพยงพอส าหรบจ านวนกลมตวอยางทค านวณไวขางตน นอกจากนแลวพนทอ าเภอเชยงแสนจะมการคดกรองผปวยเบาหวานรายใหมเปนประจ าทกป ซงเปนอกวธการหนงในการใหไดจ านวนผปวยเพยงพอตอการวจยในครงน พนทเกบรวบรวมขอมล

สถานทเกบขอมลคอหนวยบรการสขภาพปฐมภมทรบผดชอบพนททผปวยอาศยอย ขนตอนของการวจย

ภายหลงการคดกรองผปวยเขารวมการวจย ผปวยไดรบทราบขอมลการวจยโดยละเอยดและลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลว ผ เขารวมการวจยจะไดรบการสอบถามตามแบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรมจ านวน 2 ครง ครงท 1 เมอสมครเขาโครงการ และครงท 2

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 29: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

21

ภายหลงการเกบขอมลครงท 1 ไปครบ 6 เดอน ทงสองครงจะใชแบบสอบถามทเนอหาเดยวกน ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต และพฤตกรรมของผปวยเบาหวาน จ านวน 92 ขอ และค าถามปลายเปด 1 ขอ สอบถามความคดเหนและหรอขอเสนอแนะของผปวย เกยวกบการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน โดยจะใชเวลาประมาณ 30 นาท นอกจากนแลวจะมการเกบขอมลทางคลนกของผปวยทงสองกลม โดยจะมการตรวจตดตามคาระดบน าตาลในเลอด (FBS และ HbA1C) คาระดบไขมนในหลอดเลอด (LDL) และความดนโลหตสง จ านวน 2 ครง คอ ครงท 1 เมอสมครเขารวมการวจย และครงท 2 ภายหลงการเกบขอมลทางคลนกครงท 1 ครบ 6 เดอน

ภายหลงผปวยลงนามยนยอมเขารวมการวจยอยางเปนลายลกษณอกษรแลวผปวยจะถกสมแบบกลมรายต าบลดวยวธการสมอยางงาย แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมน ารอง ผเขารวมการวจยจะไดรบ (1) การดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ และ (2) ไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ สถานทจดกจกรรมคอ โรงพยาบาลเชยงแสนหรอหนวยบรการปฐมภมพนทรบผดชอบผปวยทเขารวมการวจย แตละกลมจะประกอบดวยผปวยเบาหวานทอาศยในต าบลเดยวกนกลมละประมาณ 20-25 คน การจดกจกรรมแตละครงจะจดหางกนประมาณ 2 ndash 3 สปดาห และใชเวลาประมาณครงละครงวน รวมระยะเวลาประมาณ 6 เดอน กลมเปรยบเทยบ ผเขารวมการวจยจะไดรบการดแล ณ คลนกบรการตรวจรกษาผปวยโรคเบาหวานในระบบปกตของโรงพยาบาลและหรอหนวยบรการสขภาพปฐมภม ผปวยทอยในกลมนจะไมไดเขารวมกระบวนการกลมในโครงการเรารกสขภาพ เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผ เขารวมการวจยกลมผปวย ม 2 สวน ไดแก (ก) แบบสอบถามความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude and Practice KAP Questionnaire) ของผปวย แหลงขอมลคอการสอบถามผปวย และ (ข) แบบตดตามผลลพธการรกษาทางคลนกของผปวยเบาหวาน (FBS HbA1C BP และ LDL) แหลงขอมลคอบนทกเวชระเบยน

(ก) KAP Questionnaire แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก อาย เพศ การศกษา สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา สถานภาพการท างาน ระยะเวลาทปวยดวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบน าตาลในเลอด ภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวานทเทาและตา และประวตโรคเบาหวานทางกรรมพนธ สวนท 2 แบบประเมนความรดานพฤตกรรมสขภาพทไดเรยนรจากบคลากรทางการแพทยสหวชาชพ (การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การรบประทานยาโรคเบาหวาน และการดแลสขภาพตนเอง ความร เกณฑการใหคะแนน มดงน ตอบถก = 1 คะแนน ตอบผด = 0 คะแนน และตอบไมร = 0 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขาม คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบความรต า = 0-19 คะแนน ระดบความรปานกลาง = 20-29 คะแนน และระดบความรสง = 30-38 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 0 -38 คะแนน คาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบน

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 30: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

22

มาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD สวนท 3 แบบประเมนทศนคตเกยวกบโรคเบาหวานของผปวยเบาหวาน ทศนคต เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเหนดวยrdquo = 3 คะแนน ldquoไมแนใจ = 2 คะแนน ldquoไมเหนดวยrdquo = 1 คะแนนขอค าถามเชงลบจะถกปรบคาคะแนนใหเปนตรงกนขามคาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบทศนคตต า = 20-39 คะแนน ระดบทศนคตปานกลาง = 40-49 คะแนน และระดบทศนคตสง = 50-60 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 20-60 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน =Meanplusmn SD และระดบต า คอ คะแนนltMean-SD สวนท 4 แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพของผปวยเบาหวาน พฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน มดงน ค าตอบ ldquoเสมอบอยrdquo = 3 คะแนน ldquoบางครงrdquo = 2 คะแนน ldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1 คะแนน คาคะแนนทไดรบจะถกจดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบพฤตกรรมldquoแทบจะไมคอนขางจะrdquo = 1-35 คะแนน ระดบพฤตกรรมldquoบางครงrdquo = 36-52 คะแนน และระดบพฤตกรรมldquoเสมอบอยrdquo = 53-69 คะแนน โดยมชวงของคาคะแนนทเปนไปไดคอ 1-69 คะแนนคาคะแนนเฉลยและคาคะแนนเบยงเบนมาตรฐานของกลมจะถกจดเปน 3 กลมดงน (15 16) ระดบด คอคะแนน gt Mean+SD ระดบปานกลางคอ คะแนน = Mean plusmn SD และระดบต า คอ คะแนน lt Mean-SD

ระบบการจดกลมใชแนวทางของการจดกลมผปวยเบาหวานของประเทศไทย สอดคลองกบการศกษาของ(15 16) ซงพบวาเครองมอมความนาเชอถอโดยในการศกษาดงกลาวไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลในเขตพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงพบวาเครองมอมคา Cronbach Alpha Coefficient r gt 08 ส าหรบการวจยในครงนเครองมอดงกลาวจะไดทดสอบความนาเชอถอในผปวย 30 รายในโรงพยาบาลแมสาย ซงเปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 90 เตยง และมบรบทคลายคลงกบโรงพยาบาลเชยงแสน สถานทตงมระยะหางจากโรงพยาบาลเชยงแสน 30 กโลเมตร

การทบทวนบนทกเวชระเบยน ผลลพธทส าหรบผปวยในการศกษาทไดจากการทบทวนบนทกเวชระเบยน ผปวยกลมตวอยางในการศกษาน ประกอบดวยตววด 4 ตว คอคาลาสดของ FBS HbA1c blood pressure และ LDL ส าหรบในการวจยครงน จะมการตรวจตดตาม 2 ครง ครงท 1 เมอสมครใจเขารวมการวจย (กอนกระบวนการแทรกแซง) และครงท 2 ภายหลงจากครงท 1 ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) ระยะของการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนมถนายน 2555 ndash มกราคม 2556 ดงน เกบขอมล ความร ทศนคตและพฤตกรรม ของผปวยทกราย โดยใชแบบสอบถาม จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 เกบขอมลทางคลนกผปวยทกราย (FBS HbA1C BP และ LDL) จ านวน 2 ครง ครงท 1 ในเดอนมถนายน 2555 (กอนกระบวนการแทรกแซง) และ

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 31: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

23

ครงท 2 ภายหลงเกบขอมลครงท 1ครบ 6 เดอน (หลงกระบวนการแทรกแซง) คอในเดอนมกราคม 2556 การแทรกแซง (Intervention)

กระบวนการการแทรกแซง (Intervention) ส าหรบผปวยกลมน ารองในการวจยครงน คอการน าการใหจตศกษามาประยกตใชในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวยโรคเบาหวาน ซงเปลยนจากระบบบรการเชงรบทตอบสนองเมอมการเจบปวยเกดขน ไปสระบบบรการเชงรกและเนนการดแลรกษาใหผปวยยงคงมสขภาพดเทาทเปนไปได ผวจยรวมกบทมบคลากรสาธารณสขผเกยวของกบการดแลโรคเบาหวานไดน ารปแบบของการใหจตศกษามาประยกตใช ใหมความเหมาะสมกบบรบทของผปวยเบาหวานในพนทอ าเภอเชยงแสน สอดคลองกบและแนวทางของโครงการน าพระทยในหลวงหวงใยสขภาพประชาชนกลมผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง และคมอการบรหารงบบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเรอรง บรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (14) รวมถงสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน และของโรงพยาบาลเชยงแสนทสงเสรมการน าเอาวถชวตและภมปญญาไทยมาใชมามบทบาทในการดแลสขภาพผปวยและประชาชนในพนทสอดคลองกบนโยบายสขภาพพอเพยง

การสนบสนนการจดการดแลตนเอง (Self-Management Support) การสนบสนนการจดการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวานกลมน ารองในการวจยน ผวจยไดพฒนาการใหจตศกษาทมชอวา ldquoเรารกสขภาพrdquo กระบวนการดงกลาวพฒนามาจาก ldquoFamily to Family Psycho-educational Intervention ซงเปน Intervention ในโครงการ ldquoFamily-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Families in Thailandrsquo หรอเรยกชอยอวา โครงการเรารกลก (18) โครงการดงกลาวเปนความรวมมอของกระทรวงสาธารณสขและ National Institute of Nursing Research (NINR) รวมกบ NPI - Semel Institute for Neuroscience มหาวทยาลยลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา ทด าเนนการในประเทศไทย ในพนท 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอแมจน และอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย และ อ าเภอครบร และอ าเภอปากชองนานา จงหวดนครราชสมา ในชวง ปพศ 2549-2553 โดยผวจยไดเขารวมการวจยดงกลาวในต าแหนงผอ านวยการโครงการวจยภาคสนาม พนทวจยอ าเภอเชยงแสน

การใหจตศกษา ldquoเรารกสขภาพrdquo พฒนาขนเพอพฒนาศกยภาพของผปวยใหพรอมและสามารถจดการตนเองทงสขภาพและการดแลรกษาได กระบวนการรกสขภาพในการวจยนเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของผปวยในการจดการสขภาพตนเอง ใชวธการสนบสนนการจดการดแลตนเองทมประสทธผลซงประกอบดวยการประเมนตนเอง การตงเปาหมาย การวางแผนปฏบตตว การแกปญหาและการนดพบอยางตอเนอง ทมวจยจะมกจกรรมการสนบสนนใหผปวยและญาตรวมตวกนเปนกลมหรอชมรม เพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหล อซงกนและกน จดหาสงสนบสนนทงจากภายในและภายนอกหนวยบรการและชมชนเพอใหการสนบสนนการจดการดแลตนเองตอเนอง

กระบวนการกลมดงกลาว ประกอบดวยการเตรยมการ 1 ครง และตามดวยกจกรรม 2 หมวด (7 ครง) ไดแก หมวดใจแขงแรงและหมวดกายแขงแรง รวมกจกรรมทงสน 8 ครง ๆ ละ ไมเกน 3 ชวโมง ความถในการจดกจกรรมกลมประมาณ 2-3 สปดาห รวมใชเวลาไมเกน 6 เดอน กจกรรมกลมแตละครงจะใชเวลาไมเกน 3

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 32: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

24

ชวโมง ตงแต 900- 1200 น มการบรการอาหารกลางวน และอาหารวาง โดยอาหารทจดเตรยมจะเปนอาหารสขภาพ กระบวนการกลมจะเปนการสรางเสรมสขภาพโดยทมงานสหวชาชพ ทมบคลากรผด าเนนกจกรรมกลมจะเปนบคลากรทผานการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางดแลว กลมผปวยน ารองทง 3 กลมจะมผด าเนนกจกรรมกลม 4 คน ประกอบดวยพยาบาลของโรงพยาบาลเชยงแสน 3 คน (ตางทมกบบคลากรผรบผดชอบการดแลผปวยเบาหวานในระบบปกต) รวมกบพยาบาลของรพสตของแตละพนท 1 คน สถานทด าเนนกจกรรมกลมคอต าบลทผเขารวมการวจยแตละกลมอาศยอย ในกรณทผเขารวมการวจยไมไดเขารวมกจกรรมกลมในบางหวขอ ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะท าการบนทกขอมลไว และจะท าการเสรมเสรมเนอหาในหวขอนนใหในการเขากลมครงตอไป ในกระบวนการของกจกรรมกลมผด าเนนกจกรรมกลมจะไมท าหนาทใหความร หรอเปนผใหค าแนะนะปรกษา แตจะท าหนาทเปน facilitators ใหผทเขารวมกลมไดแลกเปลยน เรยนร และสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการโรคเบาหวานได สถานทในการจดกจกรรมกลมคอหนวยบรการปฐมภมทรบผดชอบผปวยกลมน ารองแตละกลม ในชวงระหวางการด าเนนกจกรรมกลมหากผด าเนนกจกรรมกลมพบวาผเขารวมการวจยมปญหาสขภาพทตองการการดแล ทมผด าเนนกจกรรมกลมจะใหการดแลในระบบปกตของการบรการภายหลงกจกรรมกลม กระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo มหวขอดงน ครงท 1 เตรยมการ ความรสก-ความคด-การกระท า (รคท) หรอ Feeling-Thinking-Doing (FTD) ผเขารวมการวจยจะไดเรยนรเครองมอสามเหลยม รคท และปรอทอารมณ ซงจะเปนเครองมอส าคญในกระบวนการกลม และน าสการใชในชวตประจ าวน เพอชวยในการจดการกบโรคเบาหวานของตนเอง หมวดท 1 ใจแขงแรง ครงท 2 การจดการภาวะโรคเบาหวานและบทบาทของสมาชกในครอบครว ครงท 3 การจดการอารมณและความรสกในภาวะโรคเบาหวาน ครงท 4 การจดการความเครยด ครงท 5 การท างาน และหรอ การดแลตนเองในชวตประจ าวน และด าเนนชวตในสงคม หมวดท 2 กายแขงแรง ครงท 6 ความรวมใจในการรกษาและการเขาถงบรการ ครงท 7 การดแลตนเองเมอเจบปวย ครงท 8 การปองกนการคบหนาของโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน การควบคมคณภาพการวจย บคลากรผด าเนนกจกรรมกลมและผเกบขอมล จะตองผานการอบรมและประเมนความพรอมเปนอยางดจากผวจย กอนทจะอนญาตใหเรมด าเนนการ ทมงานวจยทกคนจะตองไดรบการเตรยมการและทดสอบความเขาใจเปนอยางดจากผวจยกอนเรมด าเนนการ ในเนอหาเกยวกบการด าเนนการวจยและหลกเกณฑดานจรยธรรมการวจยในคน โดยจะมการสมเลอกเทปบนทกภาพการท ากจกรรมกลมจ านวนรอยละ 10 ของ

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 33: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

25

ทงหมด เพอผวจยน าไปทบทวนและตรวจสอบทงดานเนอหา การใชเวลา ขนตอนส าคญรวมถงทกษะตางๆ แลวสงผลกลบไปใหทมทรบผดชอบในการเกบขอมลไดแกไขปรบปรงตอไป

ผวจยจดชองทางการสอสาร ใหผเขารวมการวจย สามารถประสานกบผวจย ไดอยางรวดเรว ทนตอเหตการณ และเปนระบบ เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรน ระยะเวลาในการวจย

การวจยในครงน ใชระยะเวลาในการศกษาทงสน 15 เดอน ตงแตเดอนมกราคม 2555 ndash มนาคม 2556 แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ (มกราคม 2555 ndash พฤษภาคม 2555 ) ระยะท 2 ระยะด าเนนการ (มถนายน 2555ndash มกราคม 2556) โดยเปนการด าเนนกจกรรมกลม 6

เดอนจากกรกฎาคม ndash ธนวาคม 2555 และจะเปนการเกบขอมลกอนและหลงการใหกระบวนการแทรกแซงในเดอนมถนายน 2555 และมกราคม 2556 ตามล าดบ

ระยะท 3 ระยะวเคราะห รายงานและเผยแพรผลงาน (กมภาพนธ ndash มนาคม 2556)

การวเคราะหขอมล (Data Analysis) การศกษานใชโปรแกรม SPSS for ldquoWindow ในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงบรรยาย

ในการค านวณ คาเฉลย รอยละ คาเบยงเบนมาตรฐาน และ range ในการวเคราะหขอมลทวไปของผปวย ในสมมตฐานการวจยท 1 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแล

ตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทเกดขนตอผปวย อนไดแก คาคะแนนความร (Y1) คาคะแนนทศนคต (Y2) และคาคะแนนพฤตกรรม (Y3) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรเพศ อายและระยะเวลาของการเปนเบาหวานของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (17) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y1 = 1 if knowledge score ge 30 and Y1 = 0 if knowledge score lt 30 Y2 = 1 if attitude score ge 50 and Y2 = 0 if attitude score lt 50 Y3 = 1 if practice score ge 53 and Y3 = 0 if practice score lt 53 และ

ในสมมตฐานการวจยท 2 ประเมนประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในการสนบสนนการดแลตนเองของผปวย (X) ทสงผลถงตวแปรตามคอผลลพธทางคลนกของผปวยโรคเบาหวาน อนไดแก FBS level (Y4) HbA1c level (Y5) blood pressure (Y6) และ LDL (Y7) การทดสอบความสมพนธของตวแปรอสระแตละตวจะด าเนนการทดสอบแยกกน วเคราะหหาความสมพนธแบบถดถอยกบตวแปรตามตนตวเดยวกนโดยควบคมตวแปรรวม ไดแก เพศ อาย ระยะเวลาของการเปนเบาหวาน และกรรมพนธของผปวย) ใชสถต multivariate probit regression (Cappellari and Jenkins 2003) มสมมตฐานดงนตวแปรตามเปน dichotomous และถกก าหนดไว ดงน Y4 = 1 ถา FBS level ge 70 mgdl และle 130 mgdl และ Y4 = 0 if FBS level lt 70 mgdl และgt 130 mgdl หรอไมมการวด FBS tested ภายใน 6 เดอนทผานมา Y5

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 34: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

26

= 1 ถา HbA1c level ge70 และ Y5 = 0 ถา HbA1c = 70 หรอ ไมมการ HbA1c ภายใน 6 เดอนทผานมา Y6 = 1 ถา blood pressure lt 13080 mmHg และ Y6 = 0 ถา blood pressure ge 13080 mmHg หรอ ไมมการตรวจเชค blood pressure ภายใน 6 เดอนทผานมา Y7 = 1 ถา LDL level lt 100 mgdl และ Y7 = 0 1 ถา LDL level ge 100 mgdl หรอ ไมมการตรวจเชคระดบ LDL ภายใน 6 เดอนทผานมา กระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย (Recruitment process)

กระบวนการเชญชวนผปวยใหเขารวมการวจย มการจดท าใบเชญชวนเขารวมโครงการใหแกผปวย เพอเปนการแสดงวาผปวยสมครเขาสโครงการดวยความสมครใจ สถานททจะเขาถงผปวยโรคเบาหวานทเขารวมการวจยไดแก หนวยบรการปฐมภมทในพนททผปวยอาศยอย และหรอโรงพยาบาลเชยงแสน กระบวนการเขาถงผเขารวมการวจย การคดกรองผปวยเบาหวานเพอเขารวมการวจย จะกระท าเมอผปวยเบาหวานมารบบรการ ณ คลนกเบาหวาน ของหนวยบรการสขภาพ ซงแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลจะท าการคดกรองเบองตน ณ คลนกเบาหวาน โดยแพทยหรอเจาหนาททใหการดแลสงตอผปวยมาใหกบทมผวจย ซงทมผวจยใหขอมลของการวจยแกผสนใจในหองทจดเตรยมไวเฉพาะ ท าการคดกรองผสนใจตามเกณฑการคดเลอกผเขารวมการวจย และเกณฑการคดแยกผสนใจออกจากการวจย ภายหลงทผปวยเบาหวานทผานเกณฑการคดกรอง เซนใบยนยอมเขารวมการศกษา ทมผวจยท าการเกบขอมลพนฐานของผปวย และนดผปวยเบาหวานมาเขารวมกจกรรมและใหขอมลกรศกษาตอไป

ขอพจารณาดานจรยธรรมการวจยในคน (Ethical Consideration) การวจยในครงนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล โดยจะไดปฏบตตามแนวทางของคณะกรรมการฯ อยางเครงคดตอไป 5 ผลการศกษา การวจยในวงรอบท 2 นเบองตนพบวาการใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย สามารถใชไดดในกลมผปวยโรคเบาหวาน โดยผลการศกษาจะแลวเสรจในตนป พศ 2556 น 6 การน าผลงานวจยไปใชประโยชนในงานประจ าและผลกระทบของการเปลยนแปลงวธการท างาน

ทมงานวจย โรงพยาบาลเชยงแสนมความคาดหวงวา การใหจตศกษาทประยกตมาจากโครงการเรารกลก ประเทศไทย มาใชในกลมผปวยเบาหวานในครงน จะชวยท าใหเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสน สรางความเปลยนแปลงเชงระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวาน อนจะสงผลลพธทดตอผปวยโดยตรง ดงน กลมผปวย

ผปวยมระดบความร ทศนคต และพฤตกรรมเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน ผปวยมผลลพธทางคลนกทเกยวกบการดแลรกษาโรคเบาหวานดขน จากการทผปวยทเขารวมการวจยจะไดรบโอกาสในการ

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 35: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

27

พดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวผเขารวมการวจยยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผเขารวมการวจยอนในกลมเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ ขอมลทไดจากการวจยในน จะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทดองผปวยใหมการปรบตวทดขน และสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน

ผปวยกลมน ารองจะไดรบโอกาสในการพดคยเกยวกบโรคทเกดขนกบตนเอง การสรางเสรมสขภาพทด การมโอกาสไดรบการดแลจากบคลากรสาธารณสขสหสาขาทใกลชด หรอหวขออนๆ กบบคลากรทมประสบการณ นอกจากนแลวยงมโอกาสไดรวมแลกเปลยนเรยนรกบผปวยเบาหวานรายอนทเขารวมการวจยในกลมเดยวกนเกยวกบโรคเบาหวานและการดแลสขภาพ มสวนรวมในการพฒนาแบบแผนการดแลรกษาอยางตอเนองในกลมผปวยโรคเบาหวาน และสามารถเปนตนแบบของการมสวนรวมในการจดการปญหาโรคเบาหวานของตนเองใหแกผปวยรายอน

ทมผวจยหวงวา ขอมลทไดจากการศกษานจะสามารถหาชวยใหผปวยเบาหวานสามารถจดการกบโรคนไดดขน ซงจะชวยใหผเขารวมการวจยอาสาสมครมประสบการณในการไปรบบรการทางการแพทยทดขน และชวยเสรมสรางความร ทศนคต และพฤตกรรมสขภาพทด ของผปวยใหมการปรบตวทดขนและสามารถดแลสขภาพตนเองเบองตนไดดขน และมความพงพอใจในระบบบรการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน กลมบคลากรสาธารณสข

บคลากรสาธารณสขมโอกาสไดทราบขอมลทจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบบรการการดแลผปวยเบาหวาน มสวนรวมในกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในเรองดงกลาว เกดการมสวนรวมในการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาในกลมผปวยโรคเบาหวาน และน าสการพฒนาระบบบรการตอยอดในภาพกวางตอไป องคกร

เครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมการจดบรการสนบสนนการดแลตนเองดวยการใหจตศกษาส าหรบผปวยโรคเบาหวาน ทมประสทธภาพ มความเปนรปแบบเฉพาะ เกดประสทธผล และลดการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ในผปวยเบาหวาน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน การเปลยนแปลงทเกดขน ท าใหผลการด าเนนงานบรการควบคม ปองกน และรกษาโรคเบาหวานของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนมคณภาพมากขน สงผลใหไดรบงบประมาณจดสรรจาก ส านกงานหลกประกนสขภาพ (สปสช) เพมขนในปงบประมาณตอไป และเครอขายบรการสขภาพอ าเภอเชยงแสนสามารถน าขอมลและประสบการณดงกลาวไปใชในการพฒนาการดแลผปวยเรอรงกลมโรคอนในพนทตอไป

ภายหลงจากทสนสดกระบวนการกลม ldquoเรารกสขภาพrdquo ทมวจยเรารกสขภาพ โรงพยาบาลเชยงแสนจะมกจกรรมทเชอมตอกบชมชนทผปวยกลมน ารองอาศยอย เพอแสวงหาทรพยากรและสงสนบสนนในชมชน

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 36: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

28

ใหสนองตอบความจ าเปนของผปวย โดยการคนหาวามกลมหรอชมรม อาท ชมรมผปวยเบาหวาน ชมรมสขภาพดานการออกก าลงกายหรออาหาร ในชมชนหรอไม เพอแนะน าใหผปวยไปเขารวมกจกรรม สงตอผปวยไปใชบรการดแลตอเนองทหนวยบรการปฐมภมหรอสถานพยาบาลอน สรางความรวมมอกบองคกรชมชนเพอสนบสนนและพฒนามาตรการแทรกแซงทหนวยบรการไมสามารถจดใหได จดเวทหารอรวมกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานทมศกยภาพสนบสนนการดแลรกษาผปวย เชน จดใหมบรการวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด หรอสนบสนนวสดทจ าเปน เปนตน เอกสารอางอง 1 Aekplakorn W Abbott-Klafter J Premgamone A Dhanamun B Chaikittiporn C Chongsuvivatwong V et al Prevalence and management ofdiabetes and associated risk factors by regions of Thailand Third National Health Examination Survey 2004 DiabetesCare2007 30 200712 2 Harris MI Diabetic care 2000 23(6) 754-58 3 Diabetes UK 2008 Guide to Diabetes Complication [online] Available from httpwwwdiabetesorgukGuide-to-diabetesComplications[December 18 2011] 4 Aekpalakorn W Preliminary report on the fourth national health examination survey 2008-9 The national health examination survey offfice Health System Research Institue 2010 5 Srichang N Weekly Epidemiological surveillance Report Bureau of Non Comunicable Disease 2010 2010 41(39) 6 Jiamjarasrangsi W LV Leartmaharit S Sangwatanaroj S Incident and predictors of abnormal fasting plasma glucose among the university hospital employees in Thailand Diabetic Res Clin Pract 2008 79 343-9 7 National Health Security office Annual report 2008 8 Diabetes Patient Care Team Registration Chiangsaen hospital 2012 9 Chompukul J Biostatistic for research ASEAN Institute for Health Development Mahidol University 2006 10 Parchman ML Pugh JA Culler SD Noel PH Arar NH Romero RL Palmer RF A group randomized trail of a complexity-based organizational intervention to improve risk factors for diabetes complications in primary care settings study protocol Biomed Central Ltd 2008 Implementation Science [online] Available from httpwwwimplementationsciencecomcontent3115 [May 21 2012] 11 Bonomi AE Wagner EH Glasgow R E VonKorff M Assessment of Chronic Illness Care (ACIC) A pracitcal Tool to Measure Quality Improvement 2002 37(3) 791-820 12 Wagner EH Austin BT Davis C Hindmarsh M Schaefer J AE B Improving chronic illness care Translating evidence into action Health Affairs [Millwood] 2001 20(6) 64-78

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 37: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

29

13 Improving Chronic Illness Care MacColl Institute for Healthcare Innovation Group Health Center for Health Studies 2011 14 National Health Security office Guideline of funding Administration National Health Security Administration of Service Funding for Chronic Illness Control Prevention and Care Service for Control and Prevention of Diabetes and Hypertension Severity 2011 15 Chaturawit C Development of educational tool model for self-help meal planning in type 1 diabetic adolescent Carbohydrat counting concept MasterThesis Bangkok Mahidol University 2005 16 Eknithisit Knowledge attitude and practice of diabetes millitus type 2 patients in multidisciplinary programme Chulalongkorn University 2009 17 Cappellari and Jenkins Multivariate probit regression using simulated maximum likelihood United Kingdom Stata Users Group Meetings 2003 18 University of California Los Angeles in collaboration with Bureau of Epidemiology Thai Ministry of public health Family to Family Intervention Manual in Family-to-Family Psycho-education to Improve Childrenrsquos Outcome in HIV+ Family Project (Rao Rak Luk Project) in Thailand (2005-2010) funded by the national Institute of Nursing research (NINR) [online] Available from httpchiptscchuclaeduimagesF2F-Intervention-Manual-Englishpdf [December 1 2011] 7 แผนการทจะน าผลจากการวจยไปใชในหนวยงาน ผลการศกษาตงแตวงรอบการวจยท 1 มการน าไปใชประโยชนตอใน 4 กลมเปาหมาย ดงน กลมผตดเชอและครอบครว ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารก

ลกใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม ซงมแกนน าผตดเชอในพนทเปนก าลงส าคญ มองคกรทองถนสนบสนนงบประมาณผานเครอขายผตดเชอ และโรงพยาบาลเชยงแสนปรบบทบาทจากผใหบรการไปเปนพเลยงและสนบสนนวชาการ นอกจากนแลว ความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 1 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลมเพอนชวยเพอนของผตดเชอเอชไอวและครอบครว ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป นอกจากนแลว งานบรบาลเภสชกรรม โรงพยาบาลเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวก จากโครงการเรารกลกไปใหบรการในกลมผรบยาตานไวรสเอชว ทมภาวะความเครยดและ CD4 ไมขน ตงแตป พศ 2553 พบวาไดผลด

กลมผปวยโรคเบาหวาน ภายหลงสนสดงานวจยวงรอบท 2 ทมงานโรงพยาบาลเชยงแสนจะน าเอากระบวนการจตศกษาในโครงการเรารกสขภาพ ใหบรการแกอาสาสมครโครงการกลมควบคม และความทาทายทไดรบจากผลงานวจยวงรอบท 2 จะน าสการพฒนากระบวนการใหจตศกษาแกผปวยกลมนตอยอด และใหบรการในระบบงานประจ าในกลม self help group ของผปวยโรคเบาหวาน ในพนทอ าเภอเชยงแสนตอไป

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 38: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

30

กลมผปวยจตเวช ทมงานจตเวชอ าเภอเชยงแสนไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร -คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมผปวยจตเวชตงแตป พศ 2554 เมอมเวทแลกเปลยนเรยนรดานงานจตเวช ในจงหวดเชยงราย พบวามทมงานจตเวชของโรงพยาบาลอนในจงหวดเชยงรายสนใจ

ทมงานวจยของโรงพยาบาลเชยงแสน ไดน าเอาปรอทอารมณ สามเหลยม ร-คด-ท า และแนวคดเชงบวกจากโครงการเรารกลกไปใชในกลมบคลากรของโรงพยาบาลเชยงแสน ในป พศ 2555 โดยโรงพยาบาลเชยงแสนมเขมมงในป พศ 2555 ในการมงสการพฒนาทรพยากรบคคลขององคกรในการสรางคณคาในตนเองและท างานอยางมความสข เพอมงสวสยทศนทดรงพยาบาลไดสรางภาพฝนรวมกนไวในปจจบนคอ lsquoบคลากรมความสขrsquo และในปนโรงพยาบาลเชยงแสนไดมโอกาสเขารวมโครงการจตตปญญาของ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคกรมหาชน) (สรพ) โดยเครองมอดงกลาวเปนสวนหนงของ Episode XI สรางสรรคความสข จดพลงคดบวก อบรมบคลากรรอยละ 100 ในเดอนมถนายน 2555 ภายใตโครงการตอเนอง 12 เดอน 12 Episode ซงจะมการวดผลลพธเชงงานวจยดานการพฒนาทพยากรบคคลขององคกรตอไปในปพศ 2556

8 บทเรยนทไดรบ และปจจยแหงความส าเรจ

ประสทธผลทส าคญของกระบวนการกลมในการใหจตศกษาคอ การทกระบวนการสามารถเออประโยชนตอทงผตดเชอและผดแล โดยการทผตดเชอและผดแลมโอกาส หรอมเวททถกสงเสรมใหไดพดคยกน และไดรบการเสรมสรางสมพนธภาพทเขมแขงใหเกดขนภายในครอบครว กลมเปาหมายมโอกาสไดรจก คนเคย และแลกเปลยนกบครอบครวอน และจากเครอขายทจะชวยเหลอซงกนและกนในสงคม ในการปรบประยกตใชกระบวนการกลมนน ทมงานจ าเปนตองมองคความรและเครองมอทใชผลผลลพธทเกยวของ

จากกระบวนการใหจตศกษาแกผตดเชอและผดแล ในโครงการเรารกลก ทมงานวจยไดเรยนรวาศาสนาพทธซงเปนศาสนาทประชากรไทยสวนใหญกวารอยละ 95 นบถอนน เปนประโยชนในการเปนกรอบแนวทางส าคญของเนอหาและกจกรรมของกระบวนการกลมของผตดเชอและผดแล โดยเนนย าใหผตดเชอและผดแลทเขารวมกจกรรม เกดความรสกรบผดชอบในตนเอง ชวยท าใหผเขารวมกจกรรมกลมแตละคนรสกดขน และท าใหยอมรบความไมเทยงแทแนนอนของชวตทเกดขนกบตนเองและครอบครว

การปรบประยกตใหกจกรรมมความสอดคลองกบวฒนธรรม ประเพณและการยอมรบของผตดเชอและผดแลทมาเขารวมกลม มความส าคญท าใหกลมเปาหมายมาเขารวมกจกรรม และประสทธผลในระยะยาวของกระบวนการ ทมงานไดน าเอาปรอทอารมณ (Feeling Thermometer) มาชวยใหกลมเปาหมายเขาใจความรสกและอารมณของตนเอง ณ ขณะทเกดเหตการณตาง ๆ ขนในชวต อนเปนการส งเสรมใหเกดการตระหนกรในตนเอง เครองมอสามเหลยมร-คด-ท า (รคท) (Feel-Think-Do Model) ชวยสงเสรมใหเกดวงจรของการคดบวกเชงเหตและผลในเรองทเกยวของกบการตดเชอเอชไอว ซงเปนแนวคดทใกลเคยงกบปรชญาของศาสนาพทธ นอกจากนแลว กระบวนการในหมวดของ lsquoใจแขงแรงrsquo นน ทมงานไดเรยนรความรสกผดเปนเรองทเดนชดในผทตดเชอเอชไอวชาวไทย ซงกเกยวของกบปรชญาของศาสนาพทธอกเชนกน ดงนนในการน ากระบวนการดงกลาวไปประยกตใช จะตองปรบเอาวฒนธรรมและประเพณไทยทองถนมาใชใหเหมาะก นกลมเปาหมาย

ในการทจะท าใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมกลมนน นอกจากจากสงเสรมการมสวนรวมในกระบวนการกลมและการใหกลมเปาหมายแสดงความคดเหนเพอน าไปพฒนาเนอหาและ

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 39: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

31

กจกรรมแลว ทมงานตองกระตนใหกลมเปาหมายน าเนอหาทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน โดยตองเสรมสรางทกษะการเรยนรและการปฏบตจรงทงในขณะทมาเขารวมกระบวนการกลมและในชวตประจ าวน นอกจากนแลวระดบความสามารถในการเรยนรทดและการทกลมเปาหมายไดรบการสนบสนนทเพยงพอ เปนสงส าคญตอประสทธผลของกระบวนการกลม โดยนอกเหนอจากการสนบสนนของผใหบรการสขภาพแลว สมาชกในครอบครวเปนผทมความส าคญทจะคอยอยชวยเหลอและการใหการสนบสนนซงกนและกนภายในครอบครวของตนเอง ผใหบรการจะตองสรางสมพนธภาพกบกลมเปาหมายทมารวมกจกรรม และใหผ เขารวมกจกรรมมสวนใหขอมลหรอแสดงความคดเหนในเนอหาของกจกรรม อนจะเปนประโยชนและมความเฉพาะเจาะจงตอผทมาเขารวมกจกรรมมากยงขน

ในขณะทผตดเชอเอชไอวและผไดรบผลกระทบในครอบครว จะตองประสบกบปจจยดานลบ เชนความซมเศราและความละอายทเกดขนในจตใจนน ผลการศกษาในครงนไดแสดงใหเหนวา สมพนธภาพในครอบครวเปนสงทชวยปกปองใหแกเดกวยรนในครอบครวผตดเชอ โดยท าใหเดกวยรนมความด ความสขและความฉลาดทางอารมณภาพรวมทเพมขน ผลงานวจยในโครงการเรารกลก ประเทศไทย ซงทมวจยจากมหาวทยาลยลองแองเจลลสและส านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสขประเทศไทยไดตพมพผลการตดตามประสทธผลของกระบวนการใหจตศกษาในโครงการเรารกลก ณ เดอนท 12 ภายหลงเรมโครงการ แสดงใหเหนวากระบวนการกลมดงกลาว สามารถท าใหคณภาพชวตและสขภาพโดยรวมและสขภาพดานจตใจของผตดเชอและผดแลดขนอยางมนยส าคญทางสถต (Li et al 2010) และผลการตดตามในเดอนท 24 พบวา การท าหนาททดของครอบครวมความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถตตอสขภาพโดยทวไปและสขภาพดายจตใจของผตดเชอและผดแล โดยกระบวนการใหจ๖ศกษาในโครงการเรารกลกน จะใชไดผลดในผตดเชอและผดแลทมความซมเศรานอยกวา (ไมรวมถงผลภาวะทางจตดานคลนก) และมการท าหนาทของครอบครวทดกวา รวมถงจะไดผลดในในกลมเปาหมายทมความสามารถในการเรยนรเครองมอและทกษะทด (Li et al 2011)

การท าความเขาใจถงความสมพนธของปจจยทงดานลบและดานบวกดงกลาวขางตนนน เปนสงนาทาทายทควรน ามาบรณาการในการพฒนารปแบบของกระบวนการกลมส าหรบผตดเชอและครอบครวทตอยอด เพอใหกลมเปาหมายสามารถจดการปญหาทเกยวของกบการตดเชอเอชไอวไดดยงขน

โครงการเรารกลกไดใหความส าคญในการดแลสขภาพของผตดเชอ ในมตของจตใจ สงคมและพฤตกรรม ซงนอกเหนอไปจากมตดานสขภาพดานกายและการรกษาดวยยาแตเพยงอยางเดยว ภายหลงสนสดการวจย ทมงานโครงการวจยเรารกลก โรงพยาบาลเชยงแสนไดแสดงใหเหนวา กระบวนการกลมในโครงการดงกลาว สามารถน าไปใหบรการในระบบงานประจ าในโรงพยาบาลเชยงแสนภายหลงสนสดการวจย ซงไมมงบประมาณสนบสนนจากโครงการวจยแลว สงนบงบอกถงโอกาสเกดความยงยนของโครงการ ทจะท าใหผตดเชอและครอบครวทมารบบรการทโรงพยาบาลเชยงแสน ไดรบบรการดานสขภาพในดาน lsquoใจแขงแรงrsquo lsquoครอบครวแขงแรงrsquo และrsquoการเขารวมสงคมและชมชนไดอยางแขงแรงrsquo ในอกรปแบบหนง ทนอกเหนอจากระบบบรการดานrsquoกายแขงแรงrsquo ของคลนกผตดเชอ

ผพฒนาโปรแกรม ผใหบรการ และผก าหนดนโยบาย ควรใหความใสใจอยางใกลชดตอความทาทายทางดานการดแลสขภาพใจ ทกษะทเกยวของกบการดแลผตดเชอเอชวและครอบครว รวมถงการสนบสนนจากทางสงคมทมตอผตดเชอและครอบครว ในขณะทยงคงตองค านงถงการเกดตราบาปและการแบงแยกในชมชนทผตดเชออาศยอย ทงองคประกอบทางสงคมและทางจตใจควรตองไดรบการผสมผสานไวในโปรแกรมดวย ผลของสมพนธภาพในครอบครวและความฉลาดทางอารมณทมตอการรบรของเดกวยรนในครอบครวผตดเชอทไดรบจากการศกษาวงรอบท 1 นไดใหขอแนะน าวา ผพฒนาโปรแกรมและนกวจยควรจะออกแบบโปรแกรมใหมความเฉพาะเจาะจง และเนนย าความส าคญของการเชอมโยงระหวางผตดเชอและสมาชกในครอบครวโดย

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55
Page 40: 61 รพ เชียงแสน 31 กค 55

32

ใหบรการเปนองครวม ในการทจะใหบรการเพอใหครอบครวของผตดเชอสามารถจดการปญหาของการไดรบผลกระทบจากการตดเชอไดดขน ซงจะสงผลใหบคคลเหลานมสภาวะทดขน

การใหบรการสขภาพในรปแบบดงกลาวขางตนเปนรปแบบการใหภมคมกนตอสขภาพของผตดเชอและสมาชกในครอบครวทไดรบผลกระทบ อยางไรกตาม ยงมความจ าเปนทจะตองตดตามประสทธผลในระยะยาวตอไป รปแบบการใหบรการยงคงตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหมนใจในกลยทธทจะรบมอกบผลของกระบนการในระยะยาว ทงนเนองจากปจจบนพอแมทตดเชอเอชไอวมชวตทยนยาวขนจากการทการตดเชอเอชไอวเปลยนแปลงมาเปนภาวะความเจบปวยเรอรง การศกษาในอนาคตควรมการศกษาผลของกระบวนการในระยะยาวตอไป และควรศกษาตวชวดเชงผลลพธทหลากหลายรวมกน รวมถงการศกษาความสมพนธของตวแปรทเกยวของ เพอพฒนาตอยอดใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงตอกลมเปาหมายมากยงขน

ปจจยของความส าเรจนอกเหนอจากทกลาวขางตนทขาดมได คอความมงมนและเปนแบบอยางทดของผน าทวางแผน เตรยมการ รวมลงมอปฏบต ตดตามและวเคราะหผลการด าเนนงานอยางใกลชดและตอเนองรวมกบทมงาน นโยบายทศทางทชดเจน ความรวมแรงรวมใจของทมงานทกสาขา การทบทวนผลงานทผานมา บคลากรสาธารณสขทมงานสหสาขาทงระดบทมน าและทมผปฏบตงาน รวมกนคนหาโอกาสของการพฒนา หรอสงทจะตองเปลยนแปลงเชงระบบซงจ าเปนส าหรบการปรบปรงการดแลรกษาผปวยเชงรกอยางบรณาการและยดผปวยเปนศนยกลาง การรบฟงความคดเหนของผรบผลงานเพอน ามาออกแบบและปรบปรงบรการ การด าเนนงานวจยและหรองานครอมสายงานทไมเพมภาระแกผปฏบตงานจนเกนไป โดยการผสมผสานใหอยบนเนองงานประจ า สรางความร ความเขาใจ ความตระหนก และการหนนเสรมใหทมงานสรางคณคาในตนเองและผลงาน การเสาะแสวงหาทรพยากรหนนเสรมจากภายนอก การออกแบบโครงสรางคนและระบบทชดเจน การน าแนวคดของ Lean and Seamless มาใช การดงศกยภาพของบคลากรออกมาใชประโยชนในงานทไมยดตดกรอบแตยงคงไวซงการท างานอยางเปนระบบ การใช evidence base ในการท างาน การแลกเปลยนและเรยนร รวมถงพฒนางานตอยอดอยางตอเนองรวมกน การก าหนดเปาหมายชด วดผลได ใหคณคา แตไมยดตด การบรหารทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด และรวมถงขวญ ก าลงใจและความสขในการท างานของบคลากร เหลานลวนเปนสงททมงานโรงพยาบาลเชยงแสนไดรวมเรยนรดวยกนในการวจยครงน

-----------------------------------------

  • 61 สวนท 1 รพ เชยงแสน 31 กค 55pdf
  • 61 สวนท 3 รพ เชยงแสน 31 กค 55
  • 61 สวนท 2 รพ เชยงแสน 31 กค 55

สมัยล้านนา หรือ เชียงแสน, สุโขทัย, อยุธยา

2560 1 - TMC · รพ.นครพิงค์ 45 € 2. รพ.จอมทอง 10 € 3. รพ.ฝาง 8 € 4. รพ.มหาราชนครเชียงใหม่

Presentation ตลาดสามย่าน๘กค

การจ าแนกประเภทผู้ป่วย รพ.รร · การจ าแนกประเภทผู ป วย รพ.รร.6 • วาร์สเลอร์

นสพ.พิราบข่าวรายเดือน กค2554

รายชื่อสมาชิกภายในกลุ่ม รพ หารสอง

ยารักษาโรคจิตเวช รพ. สหัสขันธ์

สารสมเด็จ กค 57

รายงานการประเมินตนเอง (SA2011) รพ. 2011 2558.pdf · รายงานการประเมินตนเอง (SA2011) รพ

ผลการปฏิบัติงาน สถานีตำรวจน้ำ ๑ ( เชียงแสน ) กองกำกับการ ๑๑ กองบังคับการตำรวจน้ำ

ผ้าป่ารวมญาติมหากุศล รพ.สันทราย

วารสาร รพ.สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิิติ์

ประชาสัมพันธ์ กค.55

ศิลปะ ลพบุรี และ เชียงแสน

รายงานการประเมินตนเอง (SAR 2018) รพ. · 2018-09-11 · รายงานการประเมินตนเอง (sar 2018) รพ

Buddhist Art - mcuaad.mcu.ac.thmcuaad.mcu.ac.th/ac/book/file/b3ff4bc8ad70d7497e121578e4e7cf0… · ๕.๒ พุทธศิลปะสมัยล้านนา (เชียงแสน)

รพ.สวรรค์ประชารักษ ใหม่

แนะนำกล่มงานโภชนศาสตร์ รพ. สุรินทร์

โครงการ รพ. ส่งเสริมสุขภาพด้านอาหารและโภชนาการ

แนวทางเวชปฏิบัติในการดูแลผู้ป่วย โรคหัวใจขาดเลือด รพ

นครปฐม โมเดลต้นแบบจังหวัด ... · 2018-07-06 · รพ.รัฐ 67แห่งเป็น รพ.อาหารปลอดภัย

การลดขั้นตอนบริการคลินิครักษาผู้มีบุตรยาก รพ ราชวิถี

รายชื่อ รพ สต … · 64 รพ.สต.หนองใยบัว โพธาราม ราชบุรี 65 รพ.สต.น้าตก โพธาราม

วารสาร รพ.สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์

แนวทางการดูแลผู้ป่วยจิตเวชในโรงพยาบาลชุมชน (รพ.จิตเวชสงขลาราชนครินทร์)

แบบรายงานการสืบสวนอุบัติเหตุจราจร 1 กค

ศูนย์บริการหลักประกันสุขภาพ รพ.ด่านมะขามเตี้ย