c im l tt, l hi? Cac ngay l tt c phn b theo thi gian trong nm. Ch Tt bin m t ch tit ma ra. L tt gm 2 phn: cung t tin ( l ) va n ung cho luc lam lung u tt mt ti ( tt )L hi la h thng phn b theo khng gian. Mi vung co l hi ring cua minh. Co nhng l tt l hi nao?Trong nm, quan trong nht la Tt Nguyn an no con c goi la Tt ta phn bit vi Tt ty ( u nm theo lich dng) hoc Tt ca phn bit vi cac Tt con lai. T 23 thang Chap, ngi dn n nc chi ch ttNgoai tt Nguyn an la Tt rm thang Ging( la ngay trng tron u tin) hay con goi la Tt Thng Nguyn Tt Han Thc mng 3 thang 3 lam banh tri banh chay cung gia tin Tt oan Ngo 5/5 ki nim thi im gia nm Tt Trung Nguyn rm thang Bay Tt Trung Thu rm thang Tam Tt Ha Nguyn rm thang Mi ..Phn l mang y nghia ta n va cu xin thn linh bao tr cho cuc sng cua minh. Co 3 loai l hi: l hi lin quan n cuc sng trong quan h vi mi trng t nhin: l hi cu ma, hi m tru, hi cm mi, l hi lin quan n cuc sng trong quan h vi mi trng xa hi: hi n Hung, hi Giong, hi Ty Sn, l hi lin quan n i sng cng ng: hi chua Hng, hi nui Ba en,Phn hi gm nhng tro vui chi giai tri ht sc phong phu. Phn ln xut phat t: c vong cu ma: t phao, nem phao,.. c vong cu can: thi tha diu c vong phn thc: nhun u, nem con.. c vong luyn ren s nhanh nhen, thao vat, kheo leo: thi thi cm, va ganh va thi cm; thi luc ga, thi don c, 1. Tt Nguyn n:Tt Nguyn n l Tt ln trong nm. Tt ny cn gi l Tt C, vo ng vo ngy mng 1 thng Ging m lch, ngy u tin ca Nm Mi. Theo phong tc c truyn Vit Nam, Tt Nguyn n trc ht l Tt ca gia nh. Trong 3 ngy Tt din ra vi ba cuc gp g ln ngay ti mi nh. Th nht l cuc gp g ca nhng Gia Thn, l Tin S hay Ngh S l v t u tin dy ngh m gia nh mnh ang lm. Th cng, trong gia t, ni m mnh ang ; v To Qun l thn ca vic nu n ca mi ngi trong gia nh. Cuc gp g th hai l cuc gp g T Tin ng B, nhng ngi khut. Ngi dn tin rng linh hn ca nhng ngi khut cng v vi con chu ca h vo dp Tt. Cuc gp g th ba l cuc on t ca nhng ngi trong nh, nh mt thi quen linh thing v bn vng nht. Mi nm tt n, d ang u, lm g, trong hon cnh no, hu nh ai cng mong mun v c gng tr v quy qun vi nhng ngi thn trong gia nh. Dp Tt Nguyn n ngi ta lm bnh chng trong ci niu, i chc mng nhau, m hi, t chc cc cuc vui chi, thi , n ung rt tng bng. Tt Nguyn n thc s l ngy hi ma ln, ngy nh n, t n, chc mng, sum hp vui v, v thing ling.2. Tt Khai Hng:Theo tnh cch ca ngi xa, ngy mng 1 thng Ging ng vo ngy g; mng hai: ch; mng ba: ln; mng bn: d; mng nm: tru; mng su: nga; mng by: ngi; mng tm: la. Trong 8 ngy u nm, c ngy no sng sa, th coi nh loi ging thuc v ngy y c tt c nm. V vy, n mng by, thy tri tnh ro, quang ng, th ngi ta tin rng c nm mi ngi s gp may mn, hnh phc. Mng by h ci niu kt thc Tt Nguyn n cng l ngy bt u tt Khai Hng, Tt m u cho ngy vui n cho ma xun mi.3. Tt Thng Nguyn:Tt Thng Nguyn hay cn gi l Tt Nguyn Tiu, vo ng ngy rm thng Ging, ngy trng rm u tin ca nm. Tt ny phn ln c t chc ti Cha Chin, v ngy rm thng Ging cn c gi l ngy Va ca Pht T. Thnh ng c cu: "L Pht quanh nm khng bng ngy rm thng Ging" xut pht t . Sau khi i Cha, mi ngi v nh hp mt, cng Gia Tin v n c.4. Tt Hn Thc:Hn Thc ngha l n ngui. Tt ny vo ngy mng 3 thng Ba m lch. Thi Xun Thu Trung Quc, Cng T Trng Nh, v sau l vua Tn Vn Cng, khi gp cnh hon nn, i qu, c Gii T Thi ct tht i ca mnh, nu dng cho n. Sau 19 nm phiu bt, Trng Nh li c tr v nm gi vng quyn nc Tn. Vua ban thng cho tt c nhng ngi cng nm mt nm gai, nhng li qun mt T Thi. T Thi cng khng on hn, v ngh vic gip Trng Nh l mt ngha v ca k by ti. V T Thi a m vo sng ni iu. Lc vua nh ra cho ngi ti mi m khng c, lin sai t rng T Thi phi i ra. Tuy nhin T Thi khng ra, v hai m con cng b cht chy. Hm y ng ngy 5 thng Ba. au xt, vua sai lp miu th trn ni, v i tn ni l Gii Sn. Ngi quanh vng thng T Thi nn hng nm t ngy mng 3 n mng 5 thng Ba th king t la m ch n ngui nu sn. T thi Nh L, ngi Vit tip nhn Tt ny nhng ch t chc vo mt ngy mng 3 thng Ba m thi, khng king t la v thng lm bnh tri, bnh chay, thay cho ngui, mc ch ch yu l cng gia tin ch t ngi hiu r chuyn Gii T Thi. Hin nay, Tt ny vn thng m nt min Bc, nht l cc tnh quanh H Ni.5. Tt Thanh Minh:Trong truyn Kiu c vit rng: "Thanh Minh trong tit thng Ba, l l To M hi l m Thanh", Thanh Minh ngha l tri trong sng, nhn ngi ta i thm m m ca nhng ngi thn. Tt Thanh Minh thng vo thng Ba m lch tr thnh l To M. Sau khi to m, mi ngi trong gia nh tr v nh lm l cng gia tin.6. Tt oan Ng:Tt oan Ng cn gi l Tt oan Dng, vo ngy mng 5 thng Nm m lch. y l giai on chuyn ma t Xun sang H, nn kh hu c nhiu thay i t ngt, d sinh bnh thi kh7. Tt Trung Nguyn:Tt Trung Nguyn vo ngy rm thng By. Theo sch Pht hm y l ngy vong nhn c x ti, ngy bo hiu cha m. Ngay ti Cha thng lm chay tnh t v cu kinh Vu Lan. Ti gia nh th by cng gia tin, t vng m.8. Tt Trung Thu:Tt Trung Thu nhm vo ngy rm thng Tm. Trung Thu l Tt ca tr con. Thng ban ngy ngi ta lm l cng gia tin, ti mi by hoa qu bnh ko tr con vui chi, ph c, trong trng rc n.9. Tt Trng Cu:Tt Trng Cu vo ngy 9 thng Chn m lch. Tt ny bt ngun t s tch ca o Lo. Thi Hn c ngi tn gi l Hong Cnh i hc php tin, mt hm thy Phin Trng Phong bo Hong Cnh khuyn mi ngi trong gia nh, may mt ci ti la ng hoa cc, ri n ch cao tm tr. Qu nhin ngy 9 thng 9 c lt to, ngp ht lng mc. V lm theo li thy, Hong Cnh v gia nh thot nn. T xa, nho s Vit Nam theo l ny, nhng li bin thnh cuc du ngon ni non, ung ru cc, gi l Thng Tt Trng Dng.10. Tt Trng Thp:y l Tt ca cc thy thuc. Theo sch dc l th n ngy 10 thng Mi m lch, thy thuc mi t c kh m dng, mi kt c sc t thi xun h thu ng, cho nn tt nht. nng thn Vit Nam, n ngy , ngi ta thng lm bnh dy, nu ch, cng gia tin, ri em biu cho nhng ngi thn thuc, ch khng my quan tm n chuyn thy thuc thy thua.11. Tt Hn Nguyn:Tt Hn Nguyn hay cn gi l TtCu Mi, vo ngy rm hay ngy 1 thng Mi. nng thn, Tt ny thng c t chc rt ln, v y l dp nu cm go mi ca v ma va xong, trc cng t tin, sau t thng cng cy cy.12. Tt To Qun:Tt To Qun vo ngy 23 thng Chp. Ngi ta coi y l ngy vua bp ln chu tri tu li vic bp nc, lm n, c x ca gia nh trong nm qua. Theo truyn thuyt Vit Nam, xa c hai v chng ngho kh qu, phi chia tay nhau mi ngi mt ni tha phng cu thc. Sau ngi v may mn ly c chng giu. Mt nm kia vo ngy 23 thng Chp, ngi v ang t vng m ngoi sn, th thy mt ngi n xin bc vo. Nhn ra chnh l chng c, nn ngi v ng lng, em cm go tin bc ra cho. Ngi chng mi bit chuyn, nghi ng v. Ngi v m kh x, ut c, lao vo bp la t vn. Ngi chng c au xt, cng nhy vo la cht theo. Ngi chng mi n hn, cng lao vo la cht theo. Tri thy c 3 u c ngha, nn phong cho lm vua bp. Ca dao Vit Nam c cu: "Th gian mt v mt chng chng nh vua bp hai ng mt b". V tch y, c n phin ch ngy 23 thng Chp, mi gia nh thng mua hai ci m cho ng, mt ci m cho b, bng giy, v 3 con c chp lm nga vua bp v chu tri. Sau khi cng trong bp, m c t, v c chp c mang ra th ao h, sng sui.

1Tt Nguyn n - ngy l c truyn ln nht Vit Nam-Tt Nguyn n l ngy l c truyn ln nht, lu i nht, c phm vi ph bin nht v l ngy l tng bng, nhn nhp nht ca c dn tc.* L ng Cng ng Tong Cng l Th Cng l v thn cai qun t ai. ng To l thn bp, hay To Qun, gm hai ng, mt b. L ng Cng ng To c thc hin vo ngy 23 Thng Chp. Trong ngy ny, ng Cng c cng bn th chnh trn nh, cn ng To c cng di bp.

Th c chp tin ng Cng, ng To v triSau khi tin ng Cng ng To ln chu tri, ngi ta bt u dn dp nh ca, lau chi cng ng b t tin, treo tranh, cu i, v cm hoa nhng ni trang trng chun b n Tt.* L Tt ninTt nin c ngha l hon tt cng vic mt nm c. Vo chiu 30 Tt, cc gia nh u chun b mt mm cm cng t tin ng b.Tt trn bn th t tin ca mi gia nh, ngoi cc th bnh tri u khng th thiu mm ng qu. Mm ng qu min Bc thng gm c ni chui xanh, qu bi, qu cam (hoc qut), hng, qut. Cn min Nam, mn ng qu l da xim, mng cu, u , xoi xanh, nhnh sung hoc mt loi tri cy khc. Ng qu l lc ca tri, tng trng cho nim kht khao ca con ngi v s y , sung tc.Cng vi tranh (tranh dn gian, cu i), hoa qu l yu t tinh thn cao qu thanh khit ca ngi Vit Nam trong nhng ngy u xun. Min bc c hoa o, min nam c hoa mai, hoa o, hoa mai tng trng cho phc lc u xun ca mi gia nh ngi Vit Nam. Ngoi cnh o, cnh mai, my ngy tt ngi ta cn "chi" thm cy qut chi cht tri vng mng, t phng khch nh biu tng cho s sung mn, may mn, hnh phc...Theo phong tc, trong thi im tt nin, mi ngi phi thu xp thanh ton ht n nn, xo b nhng xch mch trong nm c hng ti mt nm mi thun ho hn.* L giao thaGiao tha l thi khc thing ling ca nm. Vo thi im giao tha, cc gia nh lm l Tr Tch. L Tr Tch c hiu l l em vt nhng iu khng may mn ca nm c i v n ly nhng iu tt p ca nm mi n. y l giy pht gp g linh diu ca tng ngi vi cc v thn trong nh, vi cc bc t tin, ng b, ngi thn khut v cng l cuc gp g gia con ngi v Tri-t trong khonh khc v tr chuyn vn.ng giao tha, trn bn th gia tin thm hng khi, n nn lung linh, chp tay cung knh trc bn th t tin.Vn ho dn gian quan nim con ngi sng trong Tri-t. Thin nh cng c t chc quan qun trng coi h gii. Mi nm, n pht giao tha, Thin nh li thay ton b quan qun trng nom cng vic di h gii, nn thng mi gia nh c mt mm c cng Tri, tin ngi c, n ngi mi, vi hy vng mt nm lm n yn n, ma thun gi ho.

Tt oan ngTrong vn ho Vit th ngy mng 5 thng 5 m lch li l ngy gi Quc muu C. Trong dn gian lu truyn cu ca dao:Thng Nm ngy tt oan Dng.L ngy gi MVit ThngVn Lang. vng ng bng Nam B Vit Nam th ngy mng 5 thng 5 cn c gi l ngy "Va B", thLinh sn Thnh mutrnni B en.[cndnngun] ng Thp ni ring v cc tnh ng bng Sng Cu Long ni chung, ngy mng 5 thng 5 m lch cn gi l ngy "nc quay", v c theo l hng nm, nc thng ngun v n nc ta lm nc sng tr thnh c v c nhiu xoy nc. V nm no cng vy, ngy ny c coi l ngy bt u ca nhng ma l hng nm.[cndnngun]

Cc hot ng chnh vo Tt oan NgTt oan Ng l dp ngi ta thng n tt nh vi gia nh. Bui sng sm ngy Tt oan Ng ngi ta n bnh tro, tri cy, v ru np git su b, bnh tt trong ngi. Thng l ngi ta n ru np tc th su khi h ng dy.Ngi ta cng l cho mt tit mi, mng s trong sng v quang ng.Nhiu ngi tm nc l mi phng bnh v ty tr "su b". Nhiu a phng ven bin ng gi ng h i tm bin. Ti v ngy ny, theo quan nim dn gian kh dng mnh nht trong nm, ngi ta cng l cu an. Cng theo quan nim , cc loi cy l hi trong thi gian ny c tc dng cha bnh tt nht nn cc thy thuc thng ln ni hi thuc.Vo dp Tt oan Ng, ai b cm cm nn dng 5 loi l: bch n, xng rng, ng tro, du tm n, v s nu nc xng bt bnh. Ngi ta cng tm mua cnh xng rng b trong nh ui t ma.Nt m thc c bitBnh tro tr thnh mn n truyn thng trong dp Tt oan Ng Nam Trung B v Min Nam Vit Nam. Bnh tro c nhiu tn khc nhau nh banh , bnh gio v bnh m v c vi bin th khc nhau theo iu phng. Ngi ta lm bnh bng go ngm t nc tro c t bng ci cc loi cy kh hay rm, gi trong l chui. Bnh tro d n, d tiu lm mt rut, thng n vi ng hoc mt. min Bc, ngy ny cc gia nh thng lm cc mn t vt, c bit l tit canh vt (nhng nhng nm gn y, sau khi c dch cm gia cm th ngi ta hn ch n.) Nhng dng nh cc ch min Bc v Bc Trung B nhng ngy trc v trong Tt oan Ng thng rt rn r vic mua bn vt sng.Ru np hay ci ru cng l mn n c nhiu ngi a thch trong tt oan Ng. Ung ru hoc n ru np git su b.

Tt Trng Thp - Ngy mng 10 thng 10 m lch

Tt Trng Thp c tn gi nh vy l v c t chc vo ngy mng 10 thng Mi m lch.Tt Trng Thp hayTt Song thp (mng 10 thng 10 hoc 15 thng 10 m lch) cn gi l tt ca cc thy thuc, hay Tt Cm mi thng mi.Tt ny cn gi l H Nguyn i vi Thng Nguyn (ngy 15 thng Ging) theo tc l nh Pht.Theo sch Dc l th ngy 10 thng 10 m lch, cy thuc mi t c kh m dng, kt c sc t thi (Xun, H, Thu, ng) tr nn tt nht.V vy, cc thy thuc rt coi trng tt ny. nng thn Vit Nam, ngy ny ngi ta thng lm bnh giy, nu ch kho cng gia tin ri em biu nhng ngi thn thuc.Cc nh thy thuc th v thu l thu tin m n tt mt l cung cp, hai l khon i cc t v cc bn hng.Ni chung Tt ny l ca ng ng, b Ct, h lm c bn linh nh. Cn i vi mt s vng nng thn gi nm na l tt Cm mi, tt Thng tn. Cc nh ly go mi lm bnh dy, thi cm v luc g dng cng gia tin v thn, Pht mng c ma.C ni t chc Tt Cm mi thng mi (cn gi l Tt H nguyn) vo ngy rm Thng Mi hay ngy 31 thng 10 nh n cng ca Tin Nng (tin ca rung ng) v n mng vic gt hi ca v ma xong.Chng ti xin gii thiu mt s phong tc tp qun v L cm mi:Cc dn tc thiu s rng Vit Bc hay trn cao nguyn Ty nguyn, hng nm khi ng la ngoi nng ry thu hoch xong, ci n chc chn trong nh, th l c bn, c bun n tt c ma.Ci Tt vui c ma lun lu khp cc nh trong xm ko di sut thng, n khi ngoi tri c ma mi, li bt u vo ma mi. cc vng ng bng sng hng, sng cu long, cc lng mc t min bc vo min nam, tt mng c ma gi l tt cm mi ngy 10 thng 10 ng gia ma gt.Vui c ma, mong c ma, ngha to ln y l mng lo v cu mong ca c t nc. Truyn thng phong tc n ngha y c t xa xa ti nay.Bnh dy v bnh chng nh c chp trong Lnh Nam chch qui (th k 15) vi np l nguyn liu quan trng thuc th cht lng s mt m khng loi sn ho hi v no c th so snh bng bi n ginh c... ngai vngTt Thanh minh Vi o l ung nc nh ngun, t xa xa Tt Thanh minh tr thnh l hi quan trng, thing ling, i su vo tim thc ca bit bao ngi Vit Nam trong v ngoi nc.Thanh minh tuy khng phi l ci tt ln, nhng li gn lin vi o c, vi bn phn con ngi Vit Nam - bn phn ca con chu tng nh cng lao ca t ph, ca nhng ngi i trc. y chnh l ngy gi t chung mi ngi c dp bo hiu, tr ngha, gi l n p phn no n sinh thnh to dng ca t tin.Tt Thanh minh mang ngha ci ngun, nhc chng ta khng qun hng v qu cha t t. Ngi dn nhiu ni kt hp Tt Thanh minh vi Tt Hn thc, tc ngy bnh tri bnh chay, c t chc vo ngy 3 thng Ba m lch. Tuy nhin, trn thc t Tt Thanh minh i theo quy lut vn hnh ca mt tri - lch dng, ch khng theo lch mt trng - lch m, thng ri vo ngy 4 hoc ngy 5 ca thng T dng lch.Phong tc lm c cc phn m (l to m), sa sang, thp hng, t hoa qu thnh knh tng nh ng b t tin l nhng hot ng khng th thiu trong ngy l quan trng ny.Ngun gc tt Tt Thanh minh c bt ngun t Trung Quc.T thi L nhn dn ta tip nhn tt Hn thc nhng ngha ca ngy tt ny bin i v mang m mu sc truyn thng, ph hp vi tm l cng nh cuc sng thng nht ca ngi dn nc Vit. Tc To mi vi ngi Vit, tt Thanh minh cn l dp con chu hng v t tin, ci ngun. D ai i u, u n ngy mng 3.3 m lch cng c gng v vi gia nh c i to m, cng nhau ngi bn mm cm sum hp gia nh. Nhng ngi m c ngi nh dn dp sch s, vun p thm t mi, l nhng tm c ca ngi ang sng i vi ngi khut.Theo thng l t trc n nay, c sau thng Ging l ngi ta lo vic p m cho nhng ngi qu c. Trc Thanh minh mt ngy, i cng m ngi ta chun b mt b tam sinh, giy ng sc, nhang, n, giy tin, vng bc, qun o giy... v cc loi bnh tri, thc n, thc ung khc ty s thch ca mi nh. B tam sinh dng t trong cc i l ngy xa l ba con vt: b, heo, d. Ngy nay ty theo tp qun ca mi a phng v hon cnh ca mi gia nh lm l.Ngoi tc l trn, ngi Vit Nam cn c tc l lm bnh tri, bnh chay thp hng, sau c gia nh quy qun bn nhau thng thc hng v m ca mn bnh ny.Tt Thanh minh nhc chng ta nh v qu hng, ngun ci. Phng pht trong bng dng mi con ngi l du n qu hng khng d phai m theo nm thng. Qu hng, ngun ci chnh l ti sn tinh thn v gi i vi mi c nhn chng ta. Nu khng c iu kin tr v qu hng trong dp Thanh minh ny, xin hy hng v ni thing ling y, bi qu hng i theo chng ta sut cuc i, in m du n trong tng nhn cch.

Tt Nguyn tiu

Tt Nguyn Tiuhaytt Thng Nguynl mt tt, l hi c truyn caTrung Qucvo ngy 15 (ngy rm)thng gingm lch.Tt ny phn ln t chc ticha, v ngy rm thng ging cn l ngy va caPht t.[cndnngun]Vo ngy ny, cng c gia nh Vit Nam t tp nh trng h hoc nh th h.Theo schTrung Hoa, l Thng Nguyn khng phi l mt ngy l Pht. Trc y chnh lTt Trng Nguyn. Tt Nguyn tiu Vit Nam[Rm Thng Ging Vit Namxa dn in tch nguyn thy ca Trung Hoa m nhp vo Pht gio. D kinh in nh Pht khng ni n ngy rm Thng Ging nhng trong dn chng th y l dp ln cha cngsao gii hn, c nguyn im lnh.Cc cha thng tngkinh Dc Sv khuyn ccPht tcng tng nim v hi hng cng c th gii c an lnh.[1]v ngha ngy cu siu v gii oan cho cc vong hn trong ngy rm thng ring?

Tt Trung Thu(theom lchl ngyRmthng 8hng nm. TiVit Nam, y tr thnh ngy tt ca tr em (Tt Thiu nhi),[1]cn c gi lTt trng TrnghayTt on Vin. Tr em Vit Nam rt mong i c n tt ny v thng c ngi ln tng chi, thng l n ng sao, mt n, n ko qun, sng phun nc... ribnh nng,bnh do. Vo ngy tt ny, ngi ta t chc by c, trng trng. Thi im trng ln cao, tr em s va ma ht va ngm trng ph c. mt s ni ngi ta cn t chcma ln,ma s t,ma rng cc em vui chi tho thch.Ngun gc[Cho n by gi, vn cha xc minh r rng c Tt Trung thu bt ngun t vn minh la nc ca Vit Nam hay tip nhn t vn ha Trung Hoa. C ba truyn thuyt chnh c ngi ta bit n nhiu nht ni v Trung thu lHng NgavHu Ngh, vuang Minh Hongln cung trng v S tch vch Cuica Vit Nam.Hot ng chnhTheo truyn thng, Trung thu l Tt on vin, l khong thi gian i gia nh ngi quy qun bn nhau, cng thng thc tch tr xanh m p vi ming bnh trung thu ngt ngo v cng l dp by t v tht cht mi quan h thm giao.Cng trong dp ny ngi ta mua bnh trung thu, tr, ru cng t tin vo bui ti khi Trng Rm va mi ln cao. ng thi trong ngy ny, mi ngi thng biu cho ng b, cha m, thy c, bn b, h hng v cc n nhn khc Bnh Trung Thu, hoa qu, tr v ru. Ngi Trung Hoa thng t chc ma rng vo dp Trung Thu, cn ngi Vitma s thay ma ln. Con Ln tng trng cho s may mn, thnh vng v l im lnh cho mi nh... Thi xa, ngi Vit cn t chc htTrng Qunv treon ko quntrong dp Tt Trung Thu. iu ht trng qun theo nhp ba "thnh, thng, thnh".

Theo phong tc ngi Vit, vo dp Tt Trung Thu, nhng ngi ln by c cho tr em mng trung thu, mua v lm th lng n thp bng nn treo trong nh v cc con rc n.[1]C mng trung thu gm bnh Trung Thu, ko, ma, bi v cc th hoa qu khc na.[2]

Ngm trngNgoi ngha vui chi cho tr em v ngi ln, Tt Trung Thu cn l dp ngi ta ngm trng tin on ma mng v vn mnh quc gia. Nu trng thu mu vng th nm s trng ma tm t, nu trng thu mu xanh hay lc th nm s c thin tai, v nu trng thu mu cam trong sng th t nc s thnh tr. Mun n la thng Nm, trng trng rm thng Tm. T trng Mi Bn c tm, c trng hm Rm th c la chim.Lm chi Trung Thu[Mt n, n ng s, n ng sao v u s t l cc loi chi ph bin nht trong dp l tt Trung thu. Rc n[\L hi rc n c th c pht ng bi chnh quyn a phng hoc nhng nhm thanh nin trong lng xm. H phn cng nhau lm nhng lng n ng sao tht ln hoc nhng lng n tht p thi th vi nhau trong l rc n. TiPhan Thit(Bnh Thun), ngi ta t chc rc n quy m ln vi hng ngn hc sinh tiu hc v trung hc c s i khp cc ng ph, l hi ny c xc lp k lc ln nht Vit Nam.[7]y l l hi rc n trung thu truyn thng c t hng trm nm nay, v quy m ca l hi ti Phan Thit mi nm mt honh trng v to ln hn, tuy nhin cng c tnh cch "thng mi" hn.[8]TiTuyn Quangcng c l hi rc n ln, huy ng hon ton t s sng to ca ngi dn, tng lng tng xm v cha b thng mi ha.[8]Ma ln[Ma ln( min Bc thng gi lma s tmc d s t th khng c sng) thng c t chc vo trc tt Trung Thu nhng nhn nhp nht l hai m 15 v 16.[cndnngun]By c[Mm c Trung Thu thng thng c trng tm lcon ch[9]c lm bng tp bi, c gn 2 ht u en lm mt. Xung quanh c by thm hoa qu v nhng loi bnh nng, bnh do thp cm hoc l loi bnh chay c hnh ln m vi n ln con bo mp mp, hoc hnh c chp l nhng hnh ph bin. Ht bi thng c bc v v c xin vo nhng dy thp, phi kh t 2-3 tun trc khi n hm rm, v n m Trung Thu, nhng si dy bng ht bi c em ra t sng. Nhng loi qu, thc n c trng ca dp ny l chui v cm, qu th, hng v hng ngm mu xanh, vi qu na dai...v bi l th qu khng th thiu c

Tt Dng lchTt Dng lchhay cn gi lTt Tyl mt trong nhngngy lquan trng trong nm ca nhiudn tctrn th gii. Tt ny l ngy u tin hng nm theodng lch, loi lch hin c dng ph bin ti Vit Nam, tuym lchvn cn c dng trong cc l hi,gi,tthay s kin vn ha c.Lch sBt ngun t phng Ty, thiLa MvHy Lp, h bit lm lch, to ra Dng lch.Ti Vit Nam, cng bt ngun tthi Php thuc, khi lch Ty bt u c s dng, cc cng s lc c ngh nhng ngy ny t chc l hi n nm mi (thng c tnh bt u tl Ging sinh)

Nhng l hi tiu biu ca cc vng, min nc taL hi c truyn nc ta rt a dng, phong ph v tri rng khp t nc. Ti mi vng min, l hi tuy mang mt nt tiu biu v gi tr ring, nhng bao gi cng hng ti mt i tng tm linh cn c suy tn, nh: Nhng v anh hng chng ngoi xm, nhng ngi c cng trong vic dy d hay truyn ngh hoc nhng ngi c nhiu cng lao ng gp cho vic chng thin tai, dit tr c th, giu lng cu nhn th Chnh v th, l hi truyn thng l dp con ngi giao lu cng cm, trao truyn nhng o l, tnh cm, m tc v nhng kht vng cao p. ng thi, nhng l hi truyn thng cng l dp mang li cho con ngi s thanh thn ni tm linh, gt b hay qun i nhng lo toan thng nht v vi ci ngun, v vi thin nhin. V mc d l hi truyn thng nc ta din ra trong c bn ma: Xun, H, Thu, ng, nhng ma Xun vn l ma din ra nhiu l hi nht. Nhn dp ny, chng ti xin gii thiu vi bn c v nhng l hi tiu biu v c sc ca mt s vng min nc ta , ang v sp din ra.Nhng l hi tiu biu vng Ty Bc v Vit Bc:* L hi Lng Tng:L mt l hi truyn thng c trng ca cng ng ngi Ty. L hi ny c t chc hng nm vo thng Ging, thng Hai m lch theo tng a phng, mang ngha cu phc, cu ma mng bi thu, cuc sng bnh yn, no m. Trong l hi thng din ra cc tr chi dn gian c truyn, nh: Nm cn, bt mt bt d, ht ln.* L hi cu an bn Mng:y l l hi ca ng bo dn tc Thi Mai Chu, Thun Chu, Mc Chu v ng bo dn tc Mng. y l mt sinh hot vn ha tn ngng rt quan trng i vi cng ng cc dn tc thiu s Ty Bc. L hi c t chc vo cui thng Ging, u thng Hai m lch hng nm. L hi ny c gn vi tc git tru v t thn linh c th hin qua hnh tng thy thn, thung lung Ni dung ca l hi c nhiu hot ng lin quan n i sng vt cht, tinh thn, tm linh, ma mng, sc khe v s lm n ca c cng ng trong nm din ra l hi. Chnh v th m l hi ny c t chc rt trng th, thu ht ng o nhn dn trong vng.* L hi hoa ban:y l l hi ca ng bo dn tc Thi v l hi ny cn c tn gi khc l hi Xn bn, Xn mng. L hi thng c t chc vo thng Hai m lch, khi hoa ban n trng ni rng Ty Bc. Hi hoa ban l ngy hi ca tnh yu i la; ngy hi ca hnh phc gia nh; hi cu ma, no m ni bn mng, ng thi cng l dp thi ti, vui chi, ht giao duyn trong nhng m trng sng.Vng chu th Bc B:* L hi Cha Hng:L hi ny ko di t ngy mng 6 thng Ging n ht thng Ba m lch (chnh hi l ngy 15 thng Hai). Hi cha Hng din ra trn a bn x hng Sn, huyn M c, H Ty (nay l H Ni). y cng l l hi c thi gian m hi di nht so vi cc l hi khc nc ta. Theo tm thc ca ngi Vit xa, Hng Sn c coi l l ci Pht v Cha Hng l ni th Pht B Quan Am. Khc vi cc l hi khc, l hi Cha Hng l mt l hi c o. Phn l Cha Hng l l Pht, phn hi Cha Hng l s c mt ca du khch hnh hng v t Pht. Trong dp l hi, hng chc vn ngi n ving thm cnh ni non, hang ng v cu may, cu phc ti cc ngi cha*L hi n Hng:n Hng nm trn ni Ngha Lnh, x Hy Cng, thnh ph Vit Tr, tnh Ph Th, l ni hng nm din ra l hi mang tnh cht quc gia suy tn cc vua Hng c cng dng nc. L hi n Hng ko di t ngy mng 8 n 11 thng Ba m lch. Vic t l c t chc rt trng th vo ngy chnh hi (mng 10 thng Ba). L vt dng cng l l tam sinh (gm: mt con ln, mt con d, mt con b), bnh chng, bnh dy v mm xi to nhiu mu. Sau khi mt hi trng vang ln, cc v chc sc vo t l di s iu khin ca ch l. Tip theo l cc v b lo ca cc lng, x s ti quanh n Hng vo t l. Sau cng l nhn dn v du khch hnh hng vo t l trong cc n th tng nim cc vua Hng. Sau phn l l n phn hi. l hi n Hng nm no cng t chc cuc thi kiu ca cc lng xung quanh. Mi nm, m rc kiu c ba c kiu i lin nhau. C kiu i u by hng hoa, n, nhang, tru cau, che nc v bu ru. C kiu th hai c t hng n, bi v ca thnh, c lng v qut vi nhiu mu sc trang hong tn nghim. C th ba rc bnh chng v bnh dy, mt ci th ln luc nguyn.Trong l hi n Hng c tin hnh nghi l ht th (tc gi l ht Xoan), y l mt l thc rt quan trng v c o. Dn gian truyn rng xa kia ht Xoan gi l ht Xun v iu ma ht Xoan c t thi Hng Vng v c lu truyn rng ri trong dn c ca cc lng, x quanh vng. n H c ht ca tr (gi l ht nh t, ht o). Xung quanh khu vc di chn ni Hng l cc tr din v tr chi dn gian c truyn c nhiu ngi tham d, nh: tr chi nm cn, chi u, u vt, chi g, nh c ngi Ngy nay, gi t Hng Vng c coi l ngy l ln ca dn tc, ngy ton dn hng v ci ngun.* L hi Ging:L hi din ra ti lng Ph ng, huyn Gia Lm, H Ni. y l mt trong nhng l hi ln nht ng bng bc B. Chnh hi vo ngy 9 thng T m lch hng nm (ngy ng Ging thng gic An) tng nim v nh n ngi anh hng lng Ging c cng nh gic cu nc. Cng vic chun b cho l hi c bt u t ngy 1-3 n ngy 5-4 m lch, vi cc vic tp dt chun b cho ngy chnh hi. Ngy 9-4 c l rc t n Mu n n Thng. Ma ht th, hi trn (din li trn nh thng gic An). Cui cng l vic khao qun v m n c ht cho. Ngy 10-4 l ngy vn hi, lm l duyt qun, l t n Thnh Ging.* L hi g ng a:L hi g ng a, thuc qun ng a, H Ni din ra hng nm vo ngy mng 5 Tt Nguyn n. y l l hi chin thng c t chc tng nh ti cng tch ly lng ca vua Quang Trung - ngi anh hng trong lch s chng gic ngoi xm ca dn tc. L hi thng c t chc t sng sm ngy mng 5 Tt, sau nhng hi trng, ching bo hiu bt u cuc rc thn chin thng, tng trng biu dng kh th qun Ty Sn, t nh lng Khng Thng v g ng a. Tham gia cuc rc c thanh nin cc lng: Khng Thng, Thnh Ho n mc theo l phc hi, i sau l c, biu, lng kiu v cui on rc l hnh tng con rng la kt bng rm. Cha ng Quang i din vi g ng a l ni din ra l cu siu, dng hng tng nh cng n ca nhng anh hng, ngha s ht lng v dn, v nc. Sau phn nghi l l cc tr chi dn gian vui khe, ua ti, ua tr nh: Ma rng, ma ln, u vt, chi c, chi gNhng l hi tiu biu vng Trung b* L hi cu Ng:y l l hi ca nhn dn lng Thi Dng h, th trn Thun An, huyn Ph Vang, tnh Tha Thin Hu. L hi c t chc vo ngy 12 thng Ging m lch hng nm, tng nh v thnh hong ca lng l Trng Qu Cng (bit danh ca Trng Thiu), ngi gc Thanh Ho c cng dy cho dn ngho nh c v bun bn ghe mnh. Thng c ba nm mt ln, lng t chc i l rt linh nh, c t chc cc tr m t nhng sinh hot ca ngh nh c, trong c ba li mang ngha trnh ngh, khc ha m nt ghi l dn gian ca c dn vng ven bin.* L hi Lam Kinh:L hi Lam Kinh din ra ti khu di tch Lam Kinh thuc a bn x Xun Lam, huyn Th Xun, tnh Thanh Ha. y cng l qu hng ca v anh hng dn tc L Li v nhiu danh tng ni ting ca cuc khi ngha Lam Sn, nh: L Lai, L Thch, L Khi. c bit, Lam Kinh cn l khu di tch c quy m ln v cc i vua, hong tc ca nh hu L v cc danh tng ng thi.Hng nm c vo ngy 22 thng 8 m lch, nhn dn khc cc vng min Bc li n nc ko v in Lam Kinh d l tng nim L Li v cc danh tng nh L c cng lao to ln trong vic nh tan qun Minh xm lc, ginh c lp cho dn tc v xy dng t nc phn vinh. Trong l hi, nghi thc rc kiu t lng vua L Thi T v n th c t chc rt trang trng. Sau phn l dng hng tng nim, khch try hi c dp thm quan qun th di tch Lam Kinh, c xem cc iu ma, cc tr chi dn gian truyn thng c sc, nh: Ma Xun Ph, tr Bnh Ng ph trn* L hi Dinh Thy - Thm:L hi Dinh Thy - Thm t lu tr thnh mt nt vn ha c sc ring c ca Bnh Thun. Hng nm, c vo ngy 14 n 16 thng 9 m lch, ti khu di tch lch s - vn ha Dinh Thy - Thm x tn Tin, th x Lagi, tnh Bnh Thun li din ra l hi ln nhn ngy gi ca Thy - Thm. Vo dp l hi, rt ng ngi dn a phng v du khch n Dinh cu nguyn sc khe, hnh phc cho gia nh v cho cng vic lm n ca mnh c thun li. Ti l hi, ngoi cc nghi l xa vn c bo tn, th trong phn hi c rt nhiu tr chi dn gian thu ht ng o du khch cng tham gia, nh: Cho B Tro, din xng tch Thy, biu din v thut, thi lc thng, gnh c i b, ko co, ma ln, ma rng to nn khng kh l hi v cng si ng.* L hi Kat:y l l hi ln nht, ng vui nht vng Ninh Thun v Bnh Thun, ni c ng ng bo dn tc Chm sinh sng. L hi Kat (cn gi l l tng nim ng cha) din ra ti thp Pklng Garai (Ninh Thun), hoc cc thp Chm khc vo ngy 1-7 Chm lch (khong t 25-9 n 5-10 Dng lch) hng nm. L hi tng nim cc v anh hng dn tc, t tin, ng b cng cc v thn linh v vua Pklng Garai, vua Prme. Trong nhng ngy din ra l hi, nhn dn cc vng ln cn cng nhau t tp ln thp lm l. Nghi l c tin hnh n gin. Sau khi cc thy coi v o gio, thy cng lm l cng t ngoi sn xong th vo thp, chng kin b bng v thy cng tm ra v thay o cho vua Pklng Garai (tng ), c kinh v ht nhng bi ht dn ca. Kt thc nghi l bng iu ma thing ling ca b bng trong thp. Bn ngoi l chng trnh ca nhc c sc do ngi Chm biu din.Nhng l hi tiu biu vng Ty nguyn vNamb* L cm mi:i vi ng bo cc dn tc thiu s Ty nguyn, trong cc thn (Yang) c tn th, th thn la c tn trng khng km thn nc, thn ni, thn rng, thn cy. Hng nm, sau khi thu hoch, ngi ta li t chc l n cm mi, va l t n thn, va vui mng chung hng kt qa ca mt qu trnh vt v. ngi M, l mng thu hoch xong (NhuRhe) l l hi ln nht trong nm trong bun v l hi ny thng ko di 7 ngy. Trong khi , l n cm mi (Samk) ca ngi Bana din ra trong ba ngy, khi bt u thu hoch v tip n c l Smh Kek cho n khi gt la i tr. V cui cng l l ng ca kho (Smh Teng Amng).* Hi ua voi:Hi ua voi c t chc hng nm vo thng Ba m lch, thng din ra Bun n hoc nhng cnh rng tha nm ven dng sng Svepc ( k Lk). Trc khi vo cuc ua, mt ting t v vt ln, theo lnh iu khin ca ngi trong ban t chc hi, tng tp voi c nhng ngi qun tng iu khin ng vo v tr xut pht. Khi c lnh xut pht th nhng ch voi thi nhau phng v pha trc, ting ching, trng, tin h reo c v m vang c ni rng.* L hi m tru:y l mt l hi kh ph bin ca ng bo cc dn tc thiu s Ty nguyn v pha Bc ca vng ngNamb. L m tru thng din ra vo nhng lc nng nhn, mi ngi ngh ngi chun b cho mt ma ry mi, vo khong thng Ba hoc thng T m lch. i vi ng bo cc dn tc ty Nguyn, con tru l biu tng cho s thnh vng v sc mnh trong cng ng. V vy, con tru thng c s dng lm vt t thn linh. u tru l l t quan trng nht trong tt c cc bui t l ca ngi dn Ty nguyn. Sau cc nghi thc cng thn linh, con tru c dt ra ct gc cy nu gia sn, ngi gi, tr em v trai gi trong bn cng nhau nhy ma trong ting nhc ca cng, ching. Sau , mt i m tru gm nhng chng trai tr, khe c trang b gio, mc v nghi thc m tru din ra. Tht tru c ngi dn trong bun, sc chia nhau n mng.* L hi Dinh C:Dinh C l mt khu n c kin trc kh honh trng, vi nhng nt kin trc truyn thng, nm bn b bin Long Hi, thuc tnh B Ra - Vng Tu. Dinh C l ni th mt c gi giu lng nhn i, nhng b nn sau mt ln i bin. Hng nm, l hi Dinh C c ng dn vng Long Hi t chc rt long trng theo nghi thc c truyn. L hi din ra trong 2 ngy, t 10 n 12 thng Hai m lch. Cc v cao nin mc l phc trang nghim l nhng ngi ch l vi nhng li cu nguyn cho gi thun, ma ha, quc thi dn an v sau l l nghinh C ngoi bin vi nhng thuyn hoa lng ly.* L hi B Cha X:y l l hi dn gian ln nht nam B. L hi c t chc hng nm v bt u t m ngy 23 n 27 thng T m lch ti miu B Cha x ni Sam, tnh An Giang. Trong nhng ngy l cn din ra cc hot ng vn ha nh ma bng, ht bi T m ngy 23, mi ngi tp trung v miu xem nghi thc tm B. Tng B c a xung v dng nc ma pha vi nc hoa tm. L va B hng nm thu ht rt ng du khch thp phng, va tham d l hi dn gian, va xin cu ti, cu lc, ng thi cn du ngon, chim ngng cnh tr thin nhin ti p ni Sam v cc di tch lch s, nh: Lng Thoi Ngc Hu, Cha Ty An* L hi Ok Om Bok:L hi Ok Om Bok (cn c tn khc l l cng Trng. V l c t chc vo ng hm trng rm v c bt u t khi trng ln) ca ng bo dn tc Khmer Nam b sinh sng cc tnh: C Mau, Sc Trng, Bc Liu, Kin Giang, Hu Giang, Tr Vinh, Vnh Long Xut pht t tn ngng dn gian cho rng mt trng l thn bo v ma mng, nn ngi Khmer c n rm thng 10 m lch hng nm l t chc l hi Ok Om Bok t lng bit n Mt Trng - v thn ph h cho ma thun, gi ha v c ma bi thu cng theo phong tc ca ng bo Khmer, tip theo m l cng Trng, sng hm sau l hi ua nge ngo. y l sinh hot vn ha, th thao thu ht hng chc vn ngi tham gia hng ng. Nge ngo, ting Khmer l tuk ngo, mt loi thuyn c mc ln khot t thn cy g tt, hnh thoi, di, mi v li u cong v c trang tr mu sc sc s, do thanh nin t cc phum, sc tham gia ua ti.

Ket luanTm li, ngy Tt l ngy tiu biu cho truyn thng vn ho tt p ca dn tc. Gi nh pht huy thun phong m tc , t gia nh ra x hi, ai ai cng i x vi nhau trn thun di ho, knh gi yu tr... th t nc qu hng s ti p, giu mnh, b my php lut bt i bao nhiu kh khn