ใบความร

เร อง โครงสรางของดอกไม สวนประกอบและหนาท ของดอกไม ดอกไมนานาชนด จะเหนวานอกจากจะมสตางกนแลวยงมรปราง ขนาด และโครงสรางขอกดอกแตกตางกนดอกบางชนดมกลบดอกซอนกนหลายช#น บางชนดมกลบดอกไมมากนกและมช#นเดยว ดอกบางชนดมขนาดใหญมากบางชนดเลกเทาเขมหมด นอกจากน#ดอกบางชนดมกล(นหอมนาช(นใจ แตบางชนดมกล(นฉนหรอบางชนดไมมกล(นความหลากหลายของดอกไมเหลาน# เกดจากการท(พชดอกมววฒนาการมายาวนาน จงมความหลากหลายท#งส รปรางโครงสราง กล(น ฯลฯ

แตถงแมจะมความแตกตางกนดอกกทาหนาท(เหมอนกนคอ เปนอวยวะสบพนธของพช อวยวะสบพนธของพชอยภายในดอก พชมอยหลายชนดหลายสายพนธ ดอกของพชดอกจงมลกษณะขนาด และสท(ตางกนออกไป แตไมวาจะเปนพชชนดใดดอกจะมสวนประกอบท(สาคญดงน#

การสบพนธแบบอาศยเพศของพชมดอก ส(งมชวตตองการสารอาหารเพ(อการดารงชวต เม(อส(งมชวตเจรญเตบโตเตมท(กจะสบพนธ เพ(อการดารงเผาพนธของตนเองไว พชกเชนเดยวกนการสบพนธของพชมท#งการสบพนธแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ

การสบพนธแบบอาศยเพศของพชดอกจะตองมการรวมกนของเซลลสบพนธเพศผกบเซลลสบพนธเพศเมยซ( งเกดข#นในดอก ดงน#นดอกจงเปนอวยวะสบพนธของพชดอก

กลบเล'ยง เปนกลบเลก ๆ สเขยวอยลางสดของดอก ในระยะท(ดอกเร(มผลดอกออกมา ใหมๆ เราจะเหนดอกตมสเขยว เม(อดอกตมขยายโตข#น สเขยวท(หมดอกจะแยกออกมารองรบกลบดอกกลบ สเขยวน#นคอกลบเล#ยงน(นเอง กลบเล#ยงจะทาหนาท(หอหมดอกตมและปองกนอนตรายใหกลบดอก ในขณะท(ยงออนอย กลบดอก เปนสวนท(อยเหนอข#นมาจากกลบเล#ยง กลบดอกน#นสวนใหญจะมสสวยสะดดตาหลายชนดมกล(นหอม ความสวยงามของดอกจะข#นอยกบส ลกษณะ และจานวนของกลบดอกกลบดอกเปนสวนประกอบของดอกท(บอบช#างายและรวงโรยเรวกวาสวนประกอบอ(น ๆ

เกสรตวผ มลกษณะท(วไปคลายหลอดเลก ๆ มกมสขาว ปลายหลอดจะมอบใสละอองเกสรรปรางคอนขางกลมเกสรตวผจะอยถดจากกลบดอกเขามาขางในดอก กานของเกสรตวผอาจจะตดกบกลบดอกหรอแยกออกมาตางหากกไดแลวแตชนดของพช ดอกไมดอกหน(ง ๆ อาจมเกสรตวผต #งแตหน(งอนไปจนถงหลาย ๆ อน

เกสรตวเมย เปนสวนท(อยตรงกลางของดอก อาจจะมอนเดยวหรอหลายอนกได เกสรตวเมยโดยท(วไปจะประกอบดวยรงไขท(อยลางสดบรเวณฐานรองดอกภายในรงไขจะบรรจไขออนเลก ๆ ไวเหนอรงไขจะเปนทอยาวข#นมาเรยกวา “กานชเกสร” ในทอของกานชเกสรจะมน#าเหนยว ๆ อย

เพ(อนาเช#อตวผลงมาผสมกบเช#อตวเมยในรงไข และบนสดเปนยอดเกสรตวเมย ซ( งมน# าเหนยว ๆ อยเชนกน น#าเหนยว ๆ น#จะชวยยดเกาะเกสรตวผใหเขามาผสมกบเกสรตวเมยไดดข#น

ฐานรองดอก เปนสวนประกอบท(ทาหนาท(รองรบสวนอ(น ๆ ของดอก ฐานรองดอกเปน สวนท(เจรญเตบโตแผขยายตอออกมาจากปลายกานดอก มกจะมกลบเล#ยงหมไวอกช#นหน(งฐานรองดอกของพชบางชนดอาจจะหมรงไขไวท#งหมด เม(อรงไขเจรญข#นฐานรองดอกกจะเจรญดวยและฐานรองดอกของพชบางชนดกลายเปนเน#อของผลท(ใชรบประทานได ดอกไมตางๆ ถงแมจาทาหนาท(ในการสบพนธเหมอนกนแตกมโครงสรางแตกตางกนไปตามแตชนดของพชดอกแตละชนดมโครงสรางของดอกแตกตางกนออกไป บางชนดมโครงสรางหลกครบท#ง 4 สวน ซ( งไดแก กลบเล#ยง กลบดอก เกสรตวผ และเกสรตวเมย เรยกวา ดอกสมบรณ (complete

flower) แตถาขาดสวนใดสวนหน(งไปไมครบ 4 สวนเรยกวา ดอกไมสมบรณ (incomplete flower) และดอกท(มท#งเกสรเพศผและเกสรเพศเมยอยภายในดอกเดยวกน เรยกวา ดอกสมบรณเพศ (perfect

flower) ถามแตเกสรเพศผหรอเกสรเพศเมยเพยงอยางเดยว เรยกวา ดอกไมสมบรณเพศ (imperfect

flower)จากโครงสรางของดอกยงสามารถจาแนกประเภทของดอกไดอกโดยพจารณาจากตาแหนงของรงไข เม(อเทยบกบฐานรองดอกซ(งไดแก ดอกประเภทท(มรงไขอยเหนอฐานรองดอก เชน ดอกมะเขอ จาป ย(หบ บว บานบร พรก ถ(ว มะละกอ สมเปนตน และดอกประเภทท(มรงไขอยใตฐานรองดอก เชน ดอกฟกทอง แตงกวา บวบ ฝร(ง ทบทม กลวย พลบพลง เปนตน

ดอกครบสวน คอ ดอกท(มสวนประกอบของดอกครบท#ง 4 สวน คอ กลบเล#ยง กลบดอก เกสรตวผ เกสรตวเมย เชน ดอกพระหง กหลาบ มะเขอ มะล ผกบง เปนตน

ดอกครบสวน

ดอกไมครบสวน คอ ดอกท(ขาดสวนประกอบบางช#นไป ทาใหมเพยง 1, 2 หรอ 3 สวน เชน ขาว ขาวโพด ตาลง ดอกมะละกอ ดอกหนาวว ฟกทอง เฟ( องฟา บวบ เปนตน

การแบงประเภทของดอกโดยใชเกสรตวผเกสรตวเมยเปนเกณฑ จะแบงไดเปน 2 ประเภท 1. ดอกสมบรณเพศ หมายถง ดอกท(มท#งเกสรตวผและเกสรตวเมยอยในดอกเดยวกน เชนกหลาบ พระหง พรก ตอยต(ง กลวยไม บว มะมวง ชบา เปนตน

2. ดอกไมสมบรณเพศ หมายถง ดอกท(มเฉพาะเกสรตวผและเกสรตวเมยเพยงอยางใดอยางหน(งเทาน#น เชน บวบ ฟกทอง ตาลง มะพราว มะยม ตาลง เปนตน

ดอกของพชแตละชนดจะมจานวนดอกบนกานดอกไมเทากน จงสามารถแบงดอกออกเปน 2 ประเภท คอดอกเดยว (solitary flower) และชอดอก (inflorescences flower) ดอกเด ยว หมายถง ดอกหน(งดอกท(พฒนามาจากตาดอกหน(งตา ดงน#นดอกเด(ยวจงมหน(งดอก บนกานดอกหน(งกาน เชน ดอกมะเขอเปราะ จาป บว เปนตน ชอดอก หมายถงดอกหลายดอกท(อยบนกานดอกหน(งกาน เชนเขม ผกบง มะล กะเพรา กลวย กลวยไม ขาว เปนตน แตการจดเรยงตวและการแตกก(งกานของชอดอกมความหลากหลายนกวทยาศาสตรใชลกษณะการจดเรยงตวและการแตกก(งกานของชอดอกจาแนกชอดอกออกเปนแบบตาง ๆ ชอดอกบางชนดมลกษณะคลายดอกเด(ยว ดอกยอยเกดตรงปลายกานชอดอกเดยวกน ไมมกานดอกยอยดอกยอยเรยงกนอยบนฐานรองดอกท(โคงนนคลายหว เชน ทานตะวน ดาวเรอง บานช(น บานไมรโรย ดาวกระจาย เปนตนชอดอกแบบน#ประกอบดวยดอกยอยๆ 2 ชนด คอ ดอกวงนอกอยรอบนอกของดอก และดอกวงในอยตรงกลางดอกดอกวงนอกม 1 ช#น หรอหลายช#นเปนดอกสมบรณเพศ หรอไมสมบรณเพศกได สวนมากเปนดอกเพศเมยสวนดอกวงในมกเปนดอกสมบรณเพศมกลบดอกเช(อมกนเปนรปทรงกระบอกอยเหนอรงไข