5020 ccmw dc somv4.qxd:flew€¦ · qoraal wax lagu beddelo, laguna saxiixo qof markhaati ah...

XEERKA QOYSKA IYO DUMARKA DEGGAN ONTARIO

HeshiisyadaQoyska

Dumarka oo dhan.Hal Sharci oo Xeerka Qoyska ah.

Ogoow xuquuqdaada.

5020_CCMW_DC_SOMv4.qxd:FLEW 4/17/09 4:12 PM Page 1

2 HESHIISYADA QOYSKA

Xogwarrankan waxaa idiin soo diyaariyey

Guddiga Muslimiinta Dumarka Kanada

[Canadian Council of Muslim Women

(CCMW)] si uu dumarka Muslimiinta ah u

siiyo warbixin kooban oo ku aadan xeerka

qoyska ee gobolka Ontario sida uu u quseeyo

bulshada Muslimiinta ah. Waxaan isku

dayeynaa in aan ka jawaabno su’aalaha ugu

muhimsan oo ku saabsan sida shareecada

Islaamka loogu isticmaali karo xallinta

khilaafaadka qoyska kolka la joogo Kanada.


3CANADIAN COUNCIL OF MUSLIM WOMEN (CCMW)

Heshiisyada Qoyska

Buugan yar waxaa loogu tala galay in lagugu siiyo

warbixin gaaban oo ku saabsan arrimaha khuseeyo

sharciga. Xogtan ma lagu beedeli karo xogta gaarka

ah iyo caawinaada qofka loo fidiyey oo sharciga ku

saabsan. Haddii arrintaada ay khuseyso sharciga

xeerka qoyska, raadso la talin sharci ah sida ugu

dhaqsiyaha badan si xaqaada aad u dhacsato.

Xogwarran dheeraad ah ee ku saabsan sida aad u

heli lahayd qareenka arrimaha xeerka qoyska,

lagacna aad u siin lahayd, ka fiiriso buuga yar ee

FLEW oo ku magacaaban “sida aad u heli lahayd cid

kaa caawinta dhibaatada xeerka qoyska” oo ku qoran

shabakadda FLEW oo ah www.onefamilylaw.ca.

Heshiisyada qoyska awaa kuwo sharci

ah oo qeexayo xiriirka ka dhaxeeyo

qoyska. Heshiisyada qoyska waxaa ka

mid ah heshiisyada wada noolaashaha,

heshiisyada guurka iyo kala tagidda.

Heshiisyadan labada qof dhexmara

waxaa lagu caddeeyaa arrimaha la

xiriira wada noolaashadiina.

Heshiisyadan waxaa kaloo loo

sameystaa in lagu caddeeyo xaqqa iyo

xuquuqda uu qof kasta leeyahay marka

la kala tago.


Heshiisyada qoyska waa in ay qoraal

ahaadaan si ay sharci u noqdaan.

Labadiinaba waa in aad qof markhaati

ah hortiisa ku saxiixdaan. Si wax looga

beddelo ama loo buriyo heshiiskan, waa

in la maraa sharciga, macnaha waa in

qoraal wax lagu beddelo, laguna saxiixo

qof markhaati ah hortiisa.

Noocyada heshiisyada qoyskaka mid ah Heshiiska qoyska:Adiga iyo jaalkaada waxaad kala saxiixan

kartaan heshiiska qoyska marka aad

isguursataan ama ka horba. Haddii aad

diyaarsataan inta aadan is guursan,

waxaa lagu magacaabi karaa heshiiska

hor-dhaca guurka.


Xuquuq muhim ah ayaa lagu lumin

karaa heshiisyada qoyska. Waxaad ku

lumin kartaa xuquuqda hantida iyo

masruufkaada. Inta aadan saxiixin

heshiis kasta oo qoyskaada ku

saabsan kolka hore Latasho ruux

qareen ah.


Qodobada heshiiska guurka waxaa ka

mid ah

· sida xiriirkiina uu ahaanaayo,

(tusaale ahaan, waxaad ku heshiin

kartaan in ay gooni idiin kala

ahaado lacagta);

· sida aad ku heshiin lahaydeen kolka

uu xiriirkiina idlaado (tusaale

ahaan, sida aad u kala qeybsan

lahaydeen hantida guriga, iyo

masruufka uu bixin doono ruuxa

kale inta uu la egyahay).

Heshiiskan guurka ah waxaad kaloo

ku go’aansan kartaan in labadiinaba

aadan codsan doonin masruufka sayga

kale haddii la kala tago. Heshiiska

guurka kama hadlaayo arrimaha

xanaaneynta iyo ka warqabka

caruurta. Xanaaneynta, ka warqabka

iyo masruufka caruurta waxaa la

go’aamin kara marka aad adiga iyo

saygaada kala tagtaan oo keli ah.



Guriga reerka iyo heshiiska guurka

Haddii aad is qabtaan adiga iyo saygaada,

waxaad xaq u leedahay kala qeybsashada

hantida reerka, oo ay ka mid tahay guriga

aad ku wada nooshihiin. Guriga waxaa lagu

magacaabaa Guriga Reerka Isqaba.

Digniin. Waxaad lumin kartaa xaq

ayahaada dambe wax u dhimi kara.

Sharciga wuxuu leeyahay adiga iyo

saygaadaba xaq ayaad u wada leedihiin

in aad isku si ugu wada noolaataan

guriga reerkiina. Sharciga wuxuu kaloo

leeyahay ruux labadiina ka mid ah ma

iibin karo ama dayn kuma qaadan karo

guriga ayadoo aan ruuxa kale amar laga

haysan. Heshiiska guurka idin

dhexyaalo ma beddeli karo

qodobkan.



Heshiiska guurka waxaa loo isticmaali

karaa si xun oo looga hareer maro xaq

aad u muhimsan oo ku saabsan guriga

reerka uu leeyahay. Sharciga wuxuu

leeyahay adiga iyo saygaadaba nus ka

nus ayaad u wada leedihiin qiimaha

gurigiina. Kolka aad kala tagtaan waad

kala qeybsaneysaan guriga iyo hantida

kale oo reerka isla leeyahay iyo wixii

dayn ah oo reerka lagu leeyahayba

Ruuxa guriga magaciisa ku qoran iyo

ruuxa lagacta wada bixiyey waa isku xaq

ayuu leeyahay sharciga. Xitaa haddii uu

ruux horey guriga u lahaa inta aadan is

guursan hadda wuu idinka wada

dhaxeeyaa. Saygaada wuxuu kaa codsan

karaa in aad saxiixdo heshiis qeexayo in

aadan gurigan ama ku kale aadan wax

ku lahayn ama xaqqaada uu yahay mid

ka yar inta aad yeelan lahayd. Sharciga

wuu ogolyahay in sidaa lagu heshiiyo.



Heshiiska guurka oo si Muslinnima ah

loo galo (mararka qaar lagu magacaabo

nikahnameh, aqd al-zawáj ama aqd)

wuxuu noqon karaa heshiis guur haddii

uu fuliyo shuruudaha looga baahanyahay

heshiisyada guurka sharciga ah (Waa in

aad qof markhaati ah hortiisa ku

saxiixdaan adiga iyo saygaadaba).

Heshiiska guurka muslinnimada ku

saleysan qodobada looga hadlaayo waa

isla kuwii. Taa macnaheeda waxay tahay

nikahnameh waxaa loo isticmaali karaa si

xun oo looga hareer maro xaq aad u

muhimsan oo ku saabsan guriga reerka

uu leeyahay, sida horey loogu sheegay.

Qodob kasta oo la xiriira xanaaneynta

caruurta (“aabaha ayaa la wareegaayo

xanaaneynta wiilashiisa marka ay

gaaraan 6 jir”) ma la fulin karo.

Xitaa haddii ay naagta saxiixdo

nikahnameh oranaayo saygeeda

ayaa mas’uuliyadda xanaaneynta

caruurta la wareegaayo, waxay aadi

kartaa maxkamadda si ay u

go’aamiso xanaaneynta iyo ka

warqabka caruurta.



Heshiiska isla wado-noolaashahaHeshiiska isla wado noolaashaha waa

sida heshiiska guurka oo kale, laakiin

wuxuu dhex marayaa dad isla nool oo

aan is guursan.

Heshiiska isla wada noolaashaha

wuxuu ka hadli karaa inta arrimood uu

ka kooban yahay heshiiska guurka.

Heshiiska isla wado noolaashaha ah

kama hadli karo arrimaha ku saabsan

xanaaneynta, ka warqabka ama

masruufka caruurta. Arrimahan waxaa

laga hadli karaa kolka aad kala tagtaan

oo keli ah.

Waa muhim in la ogaado in xeerka

qoyska qeybtiisa ku aadan qeybsiga

hantida reerka ma quseeyo reerka ku

wada jooga guur aan sharciyeysneyn.

Marka reer wada noolaasho ka

dhaxeysay ay kala tagaan, guriga ay ku

wada noolaayeen wuxuu u harayaa qofka

magaciisa uu ku qornyahay.



Haddii adiga iyo saygaada aad

saxiixdeen nikahnameh ama aqd

kaddibna aad si Muslinnimo ah isku

guursataan oo aan madani ahayn sida

uu faraayo sharci goboleedka Kanada,

heshiiskiina wuxuu la mid yahay kii isla

wada noolaashaha oo kale. Haddii adiga

iyo saygaada aad ku heshiisaan “guurka

nooca qarsoodiga ah” (mutah, urfi ama

guurka sirri), guurkaada wuxuu la mid

yahay kii isla wada noolaashaha marka la

eego sharciga Kanada. Haddii aad ku talo

jirto guurka noocan ah waa in aad

latashataa ruux qareen ah.

Heshiiska kala tagiddaHeshiiska kala tagidda wuxuu ka mid

yahay noocyada heshiisyada qoyska.

Waxaad isticmaali kartaa heshiiskan

marka aad kala tagaysaan adiga iyo

saygaada si aad u xallisaan arrimahiina

kala tagga ku aadan. Heshiiskan wuxuu

idin dhex mari karaa haddii aad sharci

isku qabteen ama haddii heshiis wada

noolaasho idinka dhaxeeyey. Heshiiskan

kala tagga ah waxaad ku qeexi kartaan

ciddii xannaanaynta caruurta qaadi

lahayd, ciddii ka warqabi lahayd,

masruufka caruurta iyo sida loo qeybsan

lahaa guriga iyo hantidiisa.




Adiga iyo saygaada waxaad heshiis

ku gaari kartaan in aad kala saxiixataan

heshiiska kala tagga si aad u xallisaan

arrimahiin qaarkood maxaa yeelay:

· in la wada-hadlo way sahlantahay

wayna ka dhib yartahay in laysla

tago maxkamad;

· adigaa ayaa awooda iska leh wixii

heshiiska lagu qori lahaa;

· waxay u badan tahay in adiga iyo

jaalkaadaba aad fulisaan heshiiskan

maxaa yeelay idinka ayaa ku

heshiiyay qodabadiisa kolkii horaba.

Dumarka waxaa badanaa lagu

cadaadiyaa in ay ka sabraan xaqooda ku

aadan masruufka ama mahrka marka la

kala tagaayo si ay u hesho furitaan diinta

waafaqsan. Ka digtoonaw heshiiska

noocan ah maxaayeelay maxkamadda

kuma qasbi karto saygaada in uu si diini

ah kuu furo haddii uu fulin waayo

ballantiisa. Mar kasta latasho ruux

qareen ah inta aadan saxiixin

xeshiiska kala tagidda.


Sidee loo fuliyaa heshiisyadaqoyska?Heshiiskiina qoyska waxaad ka diwaan

gelin kartaa maxkamadda. Haddii aad

sidaas yeeshid, qodobada ku qoran

waxay la mid yihiin go’aan maxkamadda

ka soo baxay oo la fulin doono. Waa in

aad maxkamadda ka diwaan gelisaa

heshiiskiina si aysan dhibaato u dhicin

berrito. Maxkamadda dib u eegi mayso

heshiiskan, haddii aysan dhibaato idin

dhex-marin labadiina.

Badanaa, maxkamadda waxay fulisaa

waxa aad ku wada heshiisaan. Inta aadan

saxiixin heshiiska qoyska, latasho

ruux qareen ah. Iska hubi waxa ku qoran

heshiiska. Iska hubi in xuquuqda uu

heshiiskan ku siiyey aysan ka duwaneyn

xuquuqda aad sharci ahaan u leedahay.

Ruuxa qareenkaada ah wuxuu kuu soo heli

karaa xogwarran buuxa ee ku aadan

dhaqaalaha jaalkaada si aad go’aan fiican

uga gaartid heshiiska.



Mararka qaar dadka waxay ku

darsadaan heshiiskooda qodobo ka

baxsan sharciga xeerka qoyska Kanada.

Tusaale ahaan, waxaa ku jiri kara qodobo

ah in laysku furo si islaami ah, ama in la

xoojiyo dhaqanka iyo diinta. Sida badan,

sharciga xeerka qoyska Kanada ma kaa

caawini karo fulinta qodobada noocan ah.

Hal maxkamad oo ku taal gobolka

Ontario ayaa cadeysay in maharku uusan

ahayn sharci madani ah, sidaas darted

aysan maxkamadda fulin karin

go’aankaas. Mar dhoweed, maxkamadda

ugu sareyso Kanada ayaa qof dumar ah

oo gobolka Quebac deggan u ogolaatay

in ay ku dacweyso saygeedii hore in uu

siin waayey Get, furitaan nooca Jewishka

ah, oo uu ku ballan qaaday heshiiskoodii

hore oo kala tagga ku aadanaa.

Haseyeeshee, maxkamadda waxay u

caddeysay kolkii horeba in ay san qasbi

karin saygaasi haddii uu raadsado

furiinka nooca Jewishka ah; laakiin

maxkamadda waxay u ogolaatay lagac

magdhow ah in looga qaado bacdamaa

uu heshiiskii jebiyey. Arrintan waa mid

cusub oo sida loogu dabaqi karo dumarka

Muslimka ah oo deggan Ontario lama

garan karo weli.



Inkastoo sharciga xeerka qoyska

Kanada uusan ku qasbi karin saygaada

in uu si diini ah kugu furo, haddana

wuxuu oranayaa sayga uma isticmaali

karo furitaanka diiniga ah in uu kaga

faa’ideysto waan waanta xeerka qoyska

u tilmaamayo. Haddii saygaadii hore uu

isku deyo in uu kaa hor istaago in aad

dib u guursato asagoo adeegsanaayo

qodobka diiniga ah, maxkamadda way

hor istaageysaa codsigiisa ku aadan

arrimahiisa xeerka qoyska ama waxay

gaari doontaa go’aan ah in uusan asaga

ka doodi karin arrimahiisa xeerka qoyska

ku aadan. Maxkamadda waxay kaloo

nasakhi kartaa heshiiskii aad wada

gaarteen haddii ay ogaato in uu ka

faa’ideystay heshiiskaas oo uu helay sida

uu wax u rabay asaga oo ku hanjabay in

uu hor istaagi doono guurkaada dambe

ee diiniga ah.



Heshiis aan xaq ku dhisnaynmaxkamadda ma bedde-leysaa?Waa in aad maxkamadda ka dacwootaa

haddii aad damacdo in aad ka doodo

heshiiska qoyska ee idin dhexmaray

adiga iyo saygaada. La soco,

maxkamadaha ma jecla in ay fara

geliyaan heshiisyada noocan ah. Xaqaada

wax ka yar ayaa lagu siiyey darted

maxkamadaha uma fara geliyaan

heshiisyada. Sida keli ah ay maxkamadda

ku soo fara gelin karto heshiiskiina waxay

tahay adiiga oo soo caddeeya:

· in jaalkaada uu ka been abuuray

dhaqaalahiisa;

· in saxiixa heshiiska lagugu

khasbay;

· in uu heshiiska yahay mid si xad

dhaaf ah cadaaladda uga fog.



Maxkamadaha badanaa ma fara

geliyaan heshiiska ku aadan qeybsiga

hantida guriga. Waxay u badan tahay in

ay wax yar ka beddelaan heshiiska ku

aadan masruufka. Maxkamadda waa

laga yaabaa in ay heshiiska wax ka

beddesho haddii xaaladda hadda aad

ku sugantahay ay wax badan ka

duwantahay tii ahayd marka aad

heshiiskan saxiixeysay.

Haddii heshiiska laysku qabsado,

waxaa laga yaabaa in maxkamadda ay

qayb heshiiska ka mid ah ay ka saarto

halkaas. Haddii qeybtan laga saaray ay

tahay midda ugu muhimsan heshiiska oo

idil, maxkamadda waxaa laga yaabaa in

ay heshiiska oo idil ka dhigto mid aan

sharciga waafaqsaneyn. Sidaa haddii ay

dhacdo, adiga iyo jaalkaada waa in aad

dib u soo heshiisaan, haddii aadan

heshiin karin waa in aad maxkamadda ka

codsataan in ay idinla xalliso arrimahiina.



Dhacdo:1. Ismael iyo Amna inta aysan is guursan

waxay isla galeen heshiis nikahnameh

ah. Heshiiska wuxuu qeexayaa in haddii

la kala tago ay Amna mas’uuliyadda

xanaaneynta caruurta oo idil ku wareejin

doonto Ismael. Asaguna wuxuu ballan

qaadayaa in uusan is hortaagi doonin

furitaan diini ah haddii ay codsato, ama

bixinta maherkeeda. Heshiiskan ma la

fulin karaa sharci ahaan?

Jawaab: Heshiiska guurka laguma

qeexi karo arrimaha xanaanaynta

caruurta, Sidaas darteed Amna xaqbey u

leedahay in ay maxkamadda weydiisato

mas’uuliyadda xanaanada caruurta.

Maxkamadda waa in ay tixgelisaa

meesha ay “danta caruurta” ku jirto

marka ay gaareyso go’aanka ku aadan

mas’uuliyadda iyo ka warqabka caruurta.

Waa arrin sharci ah oo tixgelin badan u

baahan. Maxkamaddu lagama yaabo in

ay farageliso arrinta maherka in la bixiyo

iyo in kale maxaayeelay maxkamadaha

gobolka Ontario way ka leex-leexdaan in

ay faraha la galaan arrimaha sharciyada

diinta ama dhaqanka ku aadan.



2. Mustafa iyo Miriam way kala tageen.

Miriam aabaheed ayaa la xaajooday

Mustafa oo la saxiixday go’aan ku

saabsan furiinka gabadhiisa. Heshiiska

wuxuu leeyahay Miriam way ka

tanasuleysaa maherkeeda ayaduna

waxaa lagu furayaa habka diiniga ah.

Heshiiskan ma ansaxbaa, si sharci ahna

ma loo fulin karaa?

Jawaab: Heshiiskan ma ahan furiin

si sharci ah loo fulin karo maxaayeelay

Miriam ma aysan saxiixin.

Xitaa haddii uu heshiiska ahaan lahaa

heshiis guurka waafaqsan, khasabka ah

in laga tanasulo maherka si qofka loogu

furo hab diin ah ma ahan wax sharci

ahaan loo fulin karo.



Buugan yar waxaa soo diyaariyey hay’adda “ Family

Law Education for Women (FLEW)”, waana mashruuc

loogu tala galay in lagu hanuuniyo bulshada waxaana

maalgeliyey dowladda dhexe ee Onraio. Hay’adda

FLEW ujeedada ay ka leedahay buugan wuxuu yahay

in ay dumarka ku siiso xogwarran ku saabsan

xaqqooda ku cad xeerka qoyska ee Ontario.

Hay’adda FLEW waxay kaloo soo saartay qoraalo ka

hadlaayo mowduucyada ah: Siyaabaha kale ee lagu

xallin karo khilaafaadka; xanaaneynta iyo ka

warqabka; badbaadinta caruurta; masruufka

caruurta; xeerka qoyska iyo kan dambiyada;

xeshiisyada qoyska; gar-qaadidda xeerka qoyska;

xeerka qoyska iyo dumarka soo galootiga ah,kuwa

qaxootiga ah iyo kuwa aan sharciga lahayn; guurka

iyo furiinka; sida aad u heli lahayd cid kaa caawinta

dhibaatada xeerka qoyska; qeybinta hantida reerka

iyo masruufka xaaska. Haddii aad rabti warbixinno

kale oo ku diyaarsan luqado kale iyo noocyo kale,

fadlan ka fiiri shabakaddat www.onefamilylaw.ca iyo

www.undroitdefamille.ca.

Buugan waxaa la heli karaa asagoo luqado kale ku qoran. Fadlan eeg shabakadda www.onefamilylaw.ca

si aad u hesho warbixin dheeraad ah. Websaaydka waxaad kaloo ka heleysaa buugag badan oo kaa

caawinaayo sida aad u aqoonsan lahayd xaqaada ku qoran sharciga xeerka qoyska.

Canadian Council of Muslim Womenwww.ccmw.com

DC/SOM 002


5020 ccmw dc somv4.qxd:flew€¦ · qoraal wax lagu beddelo, laguna saxiixo qof markhaati ah...

Documents