5 havo - lesboek buitenland - hoofdstuk 2 §10 12
TRANSCRIPT
AARDE
5 havo 2 End. en ex. processen § 10-12
Daar waar de aardkorst onder druk komt te staan ontstaan gebergten. Dit is het geval bij convergerende / divergerende plaatranden.
Daar waar de aardkorst onder druk komt te staan, ontstaan
gebergten. Dit is het geval bij convergerende plaatranden.
De vorming van gebergten
Welke processen dragen bij aan de vorming van gebergten?
De vorming van gebergten
- vorming van sedimentlagen - subductie - vulkanisme - plooiing van gesteentelagen- aanvoer van sediment
fase 1 fase 2
Welke processen dragen bij aan de vorming van gebergten?
De vorming van gebergten
fase 1 fase 2
Welke processen dragen bij aan de vorming van gebergten in fase 1?
De vorming van gebergten
-aanvoer van sediment-vorming van sedimentlagen
- subductie - vulkanisme - plooiing van gesteentelagen
Welke processen dragen bij aan de vorming van gebergten?
De vorming van gebergten
Plooiing en opheffingvan sedimentgesteente
Vulkanisme
Welke processen dragen bij aan de vorming van gebergten?
De vorming van gebergten
fase 1 fase 2
Welke processen dragen bij aan de vorming van gebergten in fase 1?
De vorming van gebergten
Het breken van de aardkorstplaat waardoor het ene stuk,
de oceanische korst, wegduikt onder de continentale korst.
Dankzij welk proces gaat fase 1 over in fase 2?
Het effect van rek en druk op de aardkorst op de lange termijn is groot!
Bij welke foto horen de volgende kenmerken?
-rek-druk-gesteente buigt-gesteente breekt-aardbeving-geleidelijk-aan de oppervlakte-diep in de aardkorst
Vervorming van de aardkorst
Het effect van rek en druk op de aardkorst op de lange termijn is groot!
Vervorming van de aardkorst
-druk-gesteente buigt-geleidelijk-diep in de aardkorst
-rek-gesteente breekt-aardbeving-aan de oppervlakte
horstslenk
Tektonische processen
Horst?
Slenk?Horst
Slenk
Breuk
Oost-Afrika: Kenia
Plooiings- of breukgebergte?
Profiel door Nederland (Noord-Zuid)(Atlas van Nederland)
Breuken in Nederland?
Deze breuken zorgen voor druk op de plaat van NL op ligt
Breuken in Nederland?
Uiteendrijven vanNoord Amerikaanseplaat en de Europeseplaat.
Botsing Afrikaanseplaat en Europeseplaat.
Nederland wordtuit elkaar getrokken.
Breuken in Nederland?
Integrated strength maps for intraplate Europe. Adopted composition for upper crust, lower crust and mantle is based on a wet quartzite, diorite and dry olivine composition, respectively. Rheological rock parameters are based on Carter and Tsenn (1987). The adopted bulk strain-rate is 10− 16 s− 1, compatible with constraints from GPS measurements (see text). Contours represent integrated strength in compression for (a) total lithosphere, and (b) crust. The main structural features of Europe are superimposed on the strength maps (after 192 and 67).
Bron: Neotectonics and intraplate continental topography of the northern Alpine ForelandCloetingh et al, 2006. Earth-Science Reviews, Volume 74, Issues 3–4
Sterkte van de korst van relatief zwak (rood) tot sterk (blauw)
Breuken in Nederland?
Bron: http://www.oilandgasuk.co.uk/publications/Geological_Settings/North_Sea_Basins.cfm
Noordzee is een opeenvolging van slenken. Een voortzetting van het systeem op land
Breuken in Nederland?
Veel breuken in de ondergrond
Vooral in het zuiden
slenk
Breuken in Nederland?
Exogene en endogene processen
Het uiterlijk van de aardkorst wordt bepaald door vele krachten die er op inwerken…
Van binnenuit
Van buitenaf
Exogene en endogene processen
Het uiterlijk van de aardkorst wordt bepaald door vele krachten die er op inwerken…
Van binnenuit
Van buitenaf
Welke worden exogeen genoemd en welke endogeen?
Endogeneprocessen
Exogeneprocessen
Exogene en endogene processen
Welke van de volgende processen zijn endogeen en welke zijn exogeen?
Endogeen
Exogeen
-Verwering-Aardbevingen-Sedimetatie-Daling -Vulkanisme-Breukvorming-Plooiing van gesteente-Opheffing -Erosie
Exogene en endogene processen
Endogene:-Aardbevngen-Vulkanisme-Breukvorming-Plooiing van gesteente-Opheffing -Daling
Welke van de volgende processen zijn endogeen en welke zijn exogeen?
Exogeen:-Verwering-Erosie -Sedimetatie
Exogene processen
Exogene krachten worden aangedreven door…
▼processen in de atmosfeer
▼hydrologische kringloop
▼ ▼ ▼
de zon
Endogene processen
Endogene processen worden aangedreven door…
▼ beweging in de mantel
▼ platentektoniek
▼ ▼ ▼
de energie uit de aardkern
Dit gebeurt dankzij exogene / endogene processen.
Hooggebergten met veel reliëf veranderen in middelgebergten en heuvelland met afgeronde vormen.
Dit gebeurt dankzij exogene processen.
De afbraak van gebergten
Gebergtevorming op dit moment
Dankzij de huidige bewegingen en botsingen van aardkorstplaten!
Gebergtevorming in het verleden
Door de andere ligging van de aardkorstplaten bewogen en botsten de platen anders. De toen gevormde gebergten liggen alsvolgt…
Door de huidige plaatbewegingen
Door plaat-bewegingen in het verleden
Jonge gebergten
Oude gebergten
De vorming van oude en jonge gebergten
Gesteentcyclus
Gesteenten opgebouwd uit mineralen en organische stoffen.Gesteentecyclus bestaat uit 2 processen:• Processen aan oppervlakte (zoals verwering ,erosie en
sedimentatie)• Processen in lithosfeer (smelten van gesteente, uitvloeien van
magma)
3 hoofdgroepen van gesteente
• Stollingsgesteente ontstaan door stolling van magma
• Sedimentair gesteente ontstaan door afzetting, door druk in gesteente omgezet
• Metamorf gesteente bestaand gesteente verandert door hoge temperatuur en druk
Stollingsgesteente
Ontstaat door afkoelen / stollen van magma1. Dieptegesteente magma dat stolt in de aardkorst
lage stollingsnelheid grote kristallen (vb. graniet)
2. Vulkanisch gesteente magma stolt buiten aardkorst zeer hoge stollingssnelheid kristallen nauwelijks herkenbaar (vb. basalt, touwlava)
Stollingsgesteente
Graniet Basalt
Sedimentair gesteente
• Afzetting van organisch en verweringsmateriaal • Vindt plaats in horizontale laagjes• Fossielen soms aanwezig• Vb. Zandsteen, schalie, bruinkool, kalksteen
Sedimentair gesteente
Zandsteen Kalksteen
Metamorfe gesteenten
• Ontstaan door vervorming van stollings- en sedimentair gesteente, d.m.v. druk en warmte.
• Gesteenten zakken diep weg in de aardkorst (vb. bij subductie)
• T niet zo hoog dat het opnieuw smelt.
Voorbeelden:
Kalksteen marmerSchalie leisteenZandsteen kwartsiet
Metamorfe gesteenten
Marmer Megmatiet
Drie groepen gesteenten
Sedimentgesteente Metamorf gesteente Stollingsgesteente
Wat zijn de uiterlijke kenmerken van deze drie gesteentgroepen?
Zandsteen Marmer GranietMarmer
Drie groepen gesteenten
Sedimentgesteente Metamorf gesteente Stollingsgesteente
Zandsteen Marmer GranietMarmer
-gelaagd-vaak met fossielen-de oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn
-geen gelaagdheid-geen fossielen-vaak zijn mineralenzichtbaar als aparte ‘vlekjes’?
Drie groepen gesteenten
Sedimentgesteente Metamorf gesteente Stollingsgesteente
Zandsteen Marmer GranietMarmer
De uiterlijke kenmerken weerspiegelen de wijze van ontstaan:De uiterlijke kenmerken weerspiegelen de wijze van ontstaan:
Sedimentatie Magma ▼ of lava Wegzakken stolt ▼ Samenpersen
?
Metamorf gesteente
Metamorfose betekent …..
Metamorf gesteente ontstaat wanneer sedimentgesteente of stollingsgesteente onder hoge druk en/of temperatuur worden omgevormd tot een ander gesteente.
Metamorfose betekent gedaanteverandering.
schist marmersteenkool
Metamorf gesteente: van klei tot schist
Wat gebeurt erals klei onder druk wordt gezet?
Let op, de druk wordt steeds Groter!
KleiSchalieLeisteen
Metamorf gesteente: van schelpen tot marmer
Wat gebeurt erals schelpen onder druk worden gezet?
Let op, de druk wordt steeds groter!
SchelpenKalksteenMarmer
Metamorf gesteente: van veen tot steenkool
Sedimentgesteente Metamorf gesteente
Als de druk toeneemt
Plantenresten Veen Bruinkool Steenkool
Metamorfose vindt vooral plaats in subductiezones, maar waarom?
Wat gebeurt met gesteente tijdens subductie?
Wat gebeurt met gesteente tijdens subductie?
1 Gesteente wordt de diepte in gesleurd.2 Twee aardkorstplaten schuiven in tegengestelde
richting langs elkaar.
Wat gebeurt er met sediment in een subductie zone?
klei
schalie
leisteen
schist
Gesteentekringloop
Gesteenten ontstaan en verdwijnen…Wat gebeurt er
bij elke pijl?2
3
4
51
Gesteentekringloop
2
3
4
51
Verwering, riviertransport, sedimentatie
Wegzakken en samenpersen
Wordt meegesleurd de diepte in, steeds grotere druk.
Wordt nog verder de diepte ingesleurd, hogere druk en temperatuur
Gesteente wordt omgesmolten en komt met intrusie omhoog.
Gesteenten ontstaan en verdwijnen…Wat gebeurt er
bij elke pijl?
Exogene en endogene processen dragen bij
aan de gesteentekringloop.
1 Hydrologische kringloop
2 Subductie3 Vorming en omhoog komen van magma
Exogene en endogene processen dragen bij aan de gesteentekringloop.
Exogene en endogene processen dragen bij
aan de gesteentekringloop.
Gesteentekringloop
Basalt ontstaat bij een midoceanische rug, zakt weg in de mantel en komt weer omhoog….
Twee kringlopen…