TEPE AKADEMİ Meslek Hastalıkları

Ders Notları

Meslek Hastalıkları

Meslek hastalıklarında sınıflama, tanı süreçleri ve tedavi ile sonrasında yapılması gerekenler

Yasal düzenlemelerle sınırlandırılmıştır.

5510 Sayılı Yasa 14. Madde ve Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit

İşlemleri Yönetmeliği (R.G. 11.10.2008 27021) ile meslek hastalıklarının tanımı yapılmış ve

sonrasında neler yapılacağı belirtilmiştir.

Meslek Hastalığı nedir?

Meslek hastalıkları günlük yaşamımızda karşılaştığımız hastalıklardan bazı farklı özellikler

taşımaktadır. Öncelikle hastalığın tanımını bilmek gerekir.

Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre; (1) Tekrarlanan bir sebeple veya (2) İşin yürütüm

şartları yüzünden uğradığı (3) Geçici veya (4) Sürekli (5)Hastalık, (6) Sakatlık veya (7) Ruhi

arıza halleri meslek hastalığıdır.

Tanım içinde dikkat çeken 7 ayrıntı vardır. Şimdi bunları görelim.

Tekrarlanan sebep; Çalışanın sürekli olarak aynı işi yapıyor olmasıdır.

İşin yürütüm şartları; Çalışma ortamı koşullarıdır. Bunlar gürültü, sıcak, titreşim vb fiziksel,

kimyasal maddelere ait toz, buhar, vb ile biyolojik ortam koşullarıdır. Diğer derslerde ortam

koşulları ayrıntılı olarak verilmiştir.

Geçici; Bazı meslek hastalıkları geçicidir ve tedavi sonrası tamamen iyileşir.

Sürekli; Bazı meslek hastalıklarının etkileri kalıcıdır ve iyileşmez.

Hastalık; Bazı meslek hastalıkları yalnızca organ ve dokularda etkili olur.

Sakatlık; Bazı meslek hastalıkları sakatlık (fiziksel özür) yaratır.

Ruhsal bozukluk; Bazı meslek hastalıkları ruhsal borukluklar yaratır. Ülke mevzuatımızda

ruhsal bozukluklar ayrıntılı olarak ele alınmamıştır.

Tanımdan da anlaşılacağı üzere her hastalık meslek hastalığı sayılmamaktadır. Bir hastalığın

meslek hastalığı sayılabilmesi için;

Yapılan işle ilgili olmalıdır,

Çalışılan ortamla ilgisi olmalıdır.

Meslek hastalıklarında temel özellikler;

Meslek hastalıkları esas olarak çalışan kişilerde görülür. Hastalıkların doğasını iyi bilirsek

onlardan korkmamıza da neden kalmayacaktır. Çünkü bu durumda ne yapmamız gerektiğini,

nasıl yapmamız gerektiğini ve neden yapmamız gerektiğini biliyoruz demektir. Meslek

hastalıklarına ait temel özellikler aşağıda verilmiştir.

Tedavi gerekmeden iyileşebilenler var

Tedavi ile iyileşebilenler var

Aynı seviyede kalabilenler var

Ölüme kadar ilerleyebilenler var

Daima işle ilgilidir

Meslek hastalıkları nerede ve ne zaman tespit edilebilir?

Meslek Hastalıkları; Periyodik sağlık muayeneleri ile İşyeri Hekimliğince tespit edilebilir.

Yükümlülük süresi nedir?

Bu konu yeterince bilinmemektedir. Çoğu zaman işverenin “yeni bir yükümlülüğü” olduğu

sanılmaktadır. Çalışanlara meslek hastalığına yakalandığında Devlet tarafından bedava tedavi

edilmektedirler. Bu tedavi hakkından yararlanabilmek için de;

İşten ayrıldıktan itibaren yasa ile belirlenmiş olan belli bir süre içerisinde kişinin Resmi

Sağlık Kurumlarına başvurması gerekir.

Her meslek hastalığının işle ilgi kesildikten sonra haklardan yararlanmak üzere yapılması

gereken başvurular için belirli süreler belirlenmiştir. Bu süreye “Yükümlülük Süresi”

denilmektedir.

Meslek Hastalıkları listesini kim / kimler hazırlar?

Bu listeleri; Genel Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu yapar. Konusunun uzmanı öğretim üyeleri ve

Bürokratlardan oluşan bir kuruldur.

Her hastalık “Meslek Hastalığı” sayılmaz!

Ancak;

Listede yer almasa bile,

Yükümlülük süresi aşılmış olsa bile,

Hastalığın iş ile ilişkisi olduğu kanıtlanırsa

o Genel Sigorta Kurumu Yüksek Sağlık Kurulu Kararı ile

Meslek Hastalığı sayılır.

MESLEK HASTALIKLARI SINIFLAMASI

2010 yılında ILO 194 sayılı tavsiye kararını revize etmiş ve listeye 2,4 maddesinde görülen

“Zihinsel ve davranışsal bozukluklar” bölümünü de eklemiştir.

Şekil – 3; Ülkemizdeki Meslek hastalıkları listesi

Her iki liste kıyaslandığında; zihinsel ve davranışsal bozukluklar bizim listemizde mevcut değil.

Kimyasal maddeler kısmında; Osmiyum ve ozon bizim listemizde yer almamaktadır. Ancak

ileride göreceğimiz üzere bu durum bir sorun yaratmamakta

A grubu meslek hastalıkları Bu gruba giren meslek hastalıkları 25 ana başlık altında toplanmıştır. A - I, a Arsenik ve bileşikleri A - I, b Arsenikli hidrojen A - 2 Berilyum (glüsinyum) ve bileşikleri A - 3, a Karbonmonoksit A - 3, b Fosgen A - 3, c Hidrosiyonik asit, siyanidler ve siyan bileşikleri A - 4 Kadmium ve bileşikleri A - 5 Krom ve bileşikleri A - 6 Cıva ve bileşikleri A - 7 Manganez ve bileşikleri A - 8, a Nitrik asit A - 8, b Nitroz gazları

A - 8, c Amonyak A - 9 Nikel ve bileşikleri A - 10, a Fosfor ve anorganik fosfor bileşikleri A - 10, b Organik fosfor bileşikleri A - 11, a Kurşun ve kurşun tuzları A - 12, a Karbon sülfür A - 12, b Kükürtlü hidrojen A - 12, c Sülfürik asit A - 12, d Kükürt dioksit A - 13 Talyum ve bileşikleri A - 14 Vanadyum ve bileşikleri A - 15, a Klor A - 15, b Brom A - 15, c İyot A - 15, d Fluor A - 16 Alifatik veya alisiklik hidrokarbonlar A - 17 Alifatik ve alisiklik halojenli hidrokarbonlar A - 17, 1. Doymuş alifatik halojenli hidrokarbonlar A - 17, II. Doymamış alifatik halojenli hidrokarbonlar A - 17,III. Halojenli alfatik ve alisiklik ensektisitler A - 17, IV. Metan ve etanın klor ve fluorlu türevleri A - 17, V. Sentetik maddelerin halojenli monomerleri (vinil klorur ve kloropren gibi) A - 18, a Alkoller A - 18, b Glikoller A - 18, c Eter ve türevleri A - 18, d Ketonlar A - 18, e Organik esterler A - 19, a Organik asitler A - 19, b Aldehitler A - 20, a Alifatik Hidrokarbonların Nitro Türevleri A - 20, b Nitrik asit esterleri A - 21, a Benzol (benzen) ve Homologları A - 21, b Naftalin ve homologları A - 22 Aromatik hidrokarbonların halojen türevleri A - 23, a Fenol, tiofenol A - 23, a I Fenol homologları ve halojen türevleri A - 23, a II Naftol, homologları ve halojen türevleri A - 23, b Alkil, aril A - 23, c Hidrokinonun oksidasyon ürünleri A - 24 Aromatik amin ve hidrazinler A - 25 Aromatik hidrokarbonların ve fenellerin nitro türevleri

B Grubu (Mesleki Deri Hastalıkları) B - 1 Deri Kanserleri ve Prekanseröz Deri Hastalıkları B - 2 Kanserleşmeyen cilt hastalıkları C Grubu Pnömokonyozlar ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları C - 1, a Slikoz ve silikotuberküloz C - 1, b Asbestoz C - 1, c silikatoz C - 1, d Sideroz C - 2 Alüminyum ve bileşikleri ile C - 3 Sert metallerin tozları ile C - 4 Thomas cürufu ile olan C - 5 Mesleki bronşiyal astma C - 6 Bissinoz Pnömokonyoz deyimi başlangıçta işyerlerinde genellikle mineral tozlarının solunması sonrasında ortaya çıkan nonneoplastik akciğer lezyonları için kullanılmıştır. Ancak günümüzde bu deyim organik ve inorganik partiküller, kimyasal madde buharları ve dumanları da içine alacak şekilde genişletilmiştir. Ülke mevzuatında ise halen toz solunmasına bağlı akciğer hastalıkları olarak ele alınmaktadır. Bu konuda gerekli yasal değişiklikler henüz yapılmamıştır. Kimyasal maddelerin yukarıda sıralanan (A, B ve C grubu) hastalıkları yapabilmesi bazı koşullara bağlıdır. Kişilerin hastalanabilmeleri için belli bir etkileşim süresi ve miktarı gerekmektedir. Bu etkileşim süresi ve miktarları her kimyasal madde için farklıdır. Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği eklerinde ve kimyasal maddelerin Güvenlik Bilgi Formlarında (MSDS) limit değerler ve miktarlar belirtilmektedir. Bu değerleri aşmamak ve gerekli güvenlik önlemlerini almak koşulu ile bütün kimyasal maddeler işyerlerinde rahatlıkla kullanılabilir. Kişisel özelliklerin de ayrıca dikkate alınması gerekir. D Grubu Mesleki Bulaşıcı hastalıklar D 1. Helminthiasis D 2. Tropik hastalıklar D 3. Hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar D 4. Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına özellikle maruz kişilerdeki enfeksiyon hastalıkları. E Grubu Fizik etkenlerle oluşan Meslek hastalıkları E- 1 İyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar 1 - Elektromanyetik ışınlar [röntgen ve γ (gama) ışınları] 2 - Korpüsküler ışınlar [alfa, beta (α, β) ışınları, nötron ve protonlar], Lazer ışınları E - 2 Enfraruj ışınları ile katarakt

E - 3 Gürültü sonucu işitme kaybı E - 4 Hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar. E - 5 Titreşim sonucu kemik - eklem zararları ve anjönöratik bozukluklar E - 6, a Sürekli lokal baskı sonucu artiküler bursaların hastalıkları E - 6, b Aşırı yükleme sonucu veter, veter kılıfı ve periost hastalıkları A. Tendosinovit B. Periostit E - 6, c Maden ocağı ve benzeri işyerlerindeki meniskus zararları E - 6, d Fazla zorlama sonucu vertebra prosessuslarının yırtılması E -6, e Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri (genellikle yüzeysel seyreden motor sinirlerde) E - 6, f Kas krampları E - 7 Maden işçileri nistagmusu

Listenin devamında; “E - 6 grubundaki bütün arızalarda kesin karar için etraflı bir iş analizi ve arıza ile saptanan çalışma şekli arasında tam bir uygunluk gereklidir.” Denilmektedir.

A Grubunda yer alan kimyasal maddeler vücuda 3 temel yol ile girebilir.

Cilt

Solunum

Sindirim Kanalı

Sindirim kanalından (ağızdan alım) normal şartlarda olası değildir. Bu konu derste

tartışılacaktır.

Kimyasal maddeler vücuda girdikten sonra akut ve kronik etkiler yaratırlar. Bu etkileri

yaratırken;

Lokal tahriş

Sistemik etki

Hedef organda etki

Göstererek basit cilt kızarıklığından kansere kadar değişen çeşitli hastalıklara neden olurlar.

Konunun ayrıntıları “kimyasal risk etkenleri” derinde işlenecektir

B Grubu meslek Hastalıkları konusu “mesleki cilt hastalıkları” dersinde işlenecektir.

C Grubu meslek hastalıkları “ mesleki solunum sistemi hastalıkları” dersinde işlenecektir.

Meslek Hastalıklarının görülme sıklığı nedir?

Çalışan nüfusun %0 4-12

sinde meslek hastalığı

görülebilir. Oysa

ülkemizde yeterinde

tespit

yapılamamaktadır.

MESLEK

HASTALIKLARINDA

TANI SÜREÇLERİ

Şekil – 5: Meslek Hastalıklarının tanı süreçleri

Meslek Hastalığı Tanısı konulmasında 1. yol

İşyeri Hekimi Periyodik sağlık muayenesi sonucunda meslek hastalığından kuşkulanır ve işyeri

yönetimine iç yazışmayla durumu bildirir. İşyeri yönetimi hekimin yazısına dayanarak Resmi

bir yazı yazar ve sigortalıyı bu yazıyla birlikte Meslek Hastalıkları Hastanesine gönderir.

Meslek Hastalıkları Hastanesinde yapılan inceleme sonucunda;

Meslek Hastalığı Tansı kesinleşir veya

Meslek Hastalığı yoktur kararı verilir. Durum işyerine Resmi bir yazı ile bildirilir.

Meslek hastalığı değildir denmişse; sorun yoktur.

Meslek hastalığı tanısı konmuş ve rapor verilmişse; İşveren 48 saat içinde meslek hastalığı

bildirimi yapmak zorundadır.

Meslek Hastalığı Tanısı konulmasında 2. yol

Sigortalı; bir şekilde hastaneye sevk edilmiş (veya kendisi gitmiş) olabilir. Burada muayene

eden hekim meslek hastalığından kuşkulanır ve sigortalıyı Meslek Hastalıkları Hastanesine

sevk eder.

Meslek Hastalıkları Hastanesinde yapılan inceleme sonucunda;

Meslek Hastalığı Tansı konur veya

Meslek Hastalığı yoktur kararı verilir. Durum işyerine Resmi bir yazı ile bildirilir.

Meslek hastalığı değildir denmişse; sorun yoktur.

Meslek hastalığı tanısı konmuş ve rapor verilmişse; İşveren 48 saat içinde meslek hastalığı

bildirimi yapmak zorundadır.

Meslek Hastalığı Tanısı konulmasında 3. yol

Sigortalı kendi gayreti ile doğrudan doğruya Meslek Hastalıkları Hastanesine gider. Meslek

Hastalıkları Hastanesinde yapılan inceleme sonucunda;

Meslek Hastalığı Tansı konur veya

Meslek Hastalığı yoktur kararı verilir. Durum işyerine Resmi bir yazı ile bildirilir.

Meslek hastalığı değildir denmişse; sorun yoktur.

Meslek hastalığı tanısı konmuş ve rapor verilmişse; İşveren 48 saat içinde meslek hastalığı

bildirimi yapmak zorundadır.

1. Klinik değerlendirmeler:

Bütün hastalıkların tanısında klinik açıdan yapılacak değerlendirmelerin büyük yeri vardır. Bu

değerlendirmelerde öykü ve fizik muayene bulguları önem taşır. Öyküde hastalığın belirtileri

ile ilgili bilgilerin yanı sıra, hastanın ayrıntılı çalışma öyküsü de öğrenilmelidir.

Ayrıntılı çalışma öyküsünde şu bilgilerin öğrenilmesi önerilmektedir:

Bütün işlerin tanımlanması:

İşyeri maruziyetleri:

Belirtilerin zaman ilişkisi:

Benzeri yakınmaları olan başka işçilerin varlığı:

İş dışı etkilenmeler:

2. Laboratuar değerlendirmeleri:

Hastalıkların tanısında başta öykü olmak üzere klinik değerlendirmeler esas olmakla birlikte

kesin tanının bir laboratuar bulgusuna dayandırılması gereklidir. Meslek hastalıklarının

tanısında da çeşitli laboratuar yöntemlerinden yararlanılır. Bu laboratuar yöntemleri başlıca 3

grupta ele alınabilir:

(a) Radyolojik yöntemler:

(b) Biyokimyasal yöntemler:

(c) Patolojik incelemeler:

3. Meslek ile ilişkinin kurulması:

Meslek hastalıklarının tanısında hastalık tablosuna klinik olarak tanı konmasının yanı sıra,

hastalığın meslekle olan ilişkisinin de ortaya konması gereklidir.

MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA

Meslek hastalıkları korunulması mümkün olan hastalıklardır. Hastalığın nedeni işyerinde

olduğuna göre, işyerinde etkili önlemler alınmak suretiyle meslek hastalıklarından korunma

sağlanabilir. Önlemler arasında etkeni kontrol etmeye yönelik teknik uygulamalar esas

olmakla birlikte, korunmada bazı tıbbi uygulamaların da yeri vardır. Meslek hastalıklarındaki

koruyucu yaklaşımlar üç başlıkta ele alınabilir:

1. Kaynakta kontrol yaklaşımları:

2. Kişisel koruyucu uygulamaları:

3. Tıbbi yaklaşımlar:

(a) İşe giriş muayenesi:

(b) Aralıklı kontrol muayenesi:

(c) Sağlık eğitimi:

İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarından Doğan Hukuki Sorumluluklar

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında SS yardımları

Sağlık yardımı

Geçici iş göremezlikte günlük ödenek

Sürekli iş göremezlikte gelir bağlanması

Protez takılması, bakımı, onarımı, yenilemesi

İlk 4 deki yardımlar için başka yere sevk

Yurt dışına tedavi için gönderme

Cenaze masraflarının ödenmesi

Ölüm durumunda hak sahiplerine gelir bağlanması

Evlenecek kız çocuğuna çeyiz yardımı

İŞVERENİN KUSURU VARSA, GSK BÜTÜN ÖDEMELERİ GERİ İSTER

TEPE AKADEMİ

ANKARA MERKEZ OFİS

Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok, No:114/9 Balgat/Çankaya/ANKARA

Tel : 0 312 473 43 47

Tel-2 : 0 312 473 43 48

Fax : 0 312 473 43 59