4. shqisa e te nuhaturit dhe shqisa e shijes
TRANSCRIPT
Shqisa e të nuhaturit dhe shqisa e shijes
1Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e të nuhaturit
2Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e të nuhaturit
Receptorët e reagojnë ndaj molekulave kimike të tretura në ujë - kemoreceptorë.Qarqet neuronale të cilat marrin pjesë në olfaksion (të nuhaturit) duhet të kodojnë informatën për llojet e ndryshme të erërave,
3Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e të nuhaturit
Membrana olfaktore – 2.5 cm në cdo vrimë të hundës.
Receptorët olfaktorë janë neurone bipolareQelizat mbështetëseQelizat bazale (qelizat amë) – përtrirjen e receptorëveGjëndrat e Bowmanit – prodhojnë mukus
4Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e të nuhaturit
5Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e të nuhaturit
6Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e të nuhaturit
7Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Erërat primare
KamforitMykutLuleveMentolitEteritDjegurinësQelburinës
8Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Qelizat receptore
Qeliza me cilie - në cilie kanë receptorë për erëra.
Secila qelizë receptore ka receptor specifik i cili reagon ndaj një substance të caktuar.
Ekzistijnë rreth 1000 receptorë për erëra të ndryshme.
Megjithate, njeriu mund të dallojë rreth 10.000 lloje të erërave.
9Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Qelizat receptore
10Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Organi olfaktor dhe konvergjenca
Konvergjenca 1000:111Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Rruga nervore e shqisës së nuhaturit
Aksonet e receptorëve – qelizave bipolareNervi olfaktor (I) Bulbusi olfaktorTrakti olfaktorKorteksi prepiriform – identifikimin e erësSistemi limbik, hipotallamusi – Përgjigjet emocionale
12Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Sistemi limbik
13Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e shijes
14Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e shijes
Receptorët – kemoreceptorëNjë përqindje e shijes (8%) i atribuohet shqisës së nuhaturit.Receptorët
GjuhëPapilla Korpuskula gustativeEpitheli
15Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shqisa e shijes
Epiteli:Lloji i qelizave
MbështetëseQelizat receptoreQelizat bazale
InervimiNervi facial (VII) - 2/3 e përparme të gjuhësNervi glosofaringeal (IX) – 1/3 e pasme të gjuhësVagusi (X) – epiglotisin, faringun
16Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Gjuha
17Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shijet primare
E ëmbël – në maje të gjuhësE njelmët – pjesët e përparme anësore E thartë – pjesët e pasme anësoreE hidhët – pjesa e pasme e gjuhësUmami 18Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Shembuj të pragut të ngacmimit nga disa shije
Substanca Pragu për shijeNjelmët, NaCl 0.01MThartë, HCl 0.0009MEmbël, Saharoza 0.01MHidhët, Quinina 0.000008MUmami, Glutamati 0.0007M
19Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Llojet e papillave
Fungiforme
Circumvallate
Filiforme
Foliate
20Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Papillat e gjuhës
21Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Papilla cirkumvallate
22Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Korpuskula gustative
Grumbull i rreth 40 qelizave epitetlizlemajet e tyre formojnë një pore të vogël gustative
Microvilet Dalin nga poret gustativeKanë receptorë për shije Ngacmohen nga 2 ose 3 shije primare
23Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
24Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Korpuskula gustative
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Korpuskula gustative
25Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Rruga nervore për shije
ReceptorëtNervat VII, IX, XMedulla oblongata
Sistemi limbikHipotallamusiTalamusi – regjioni gustativ, korteksi cerebral
26Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Rruga nervore për shije
27Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s
Rruga nervore për shije
28Prof.ass. Hatixhe Latifi-Pupovci
Shqisa
e te
nuha
turit d
he sh
qisa e
shije
s