Gradjevinsko-arhitektonski fakultet NišKatedra za urbanizam i prostorno planiranje

III semestar, ak. 2006/2007

URBANIZAM 2

IV PREDAVANJE

Fizička struktura

Fizička struktura grada... Fizički obrazac organizacije aktivnosti i

delovanja aktera u prostoru

Mreža ulica i blokova, trgovi, parcele, izgradjeni objekti, parkovi, infrastruktura... – analiza, planiranje i projektovanje

Fizička struktura -prostorna struktura prostor u kome živimo

Polje delovanja urbanista i arhitekata

Klasifikacija fizičkih struktura Podela po funkciji i sadržaju

prirodneprirodne gradjenegradjene

osnovne

vitalne

osnovne urbane funkcije

sistemi infrastrukture

velike prirodne površine

Klasifikacija fizičkih struktura

Podela po lokaciji i mestu u prostornoj organizaciji

linearne fizičke strukture

centralne fizičke strukture

površinske fizičke strukture

razvijene duž osnovnih saobraćajnih pravaca

centralna mesta – koncentracija odredjenih aktivnosti

stambene zone, industrijske zone, rekreacioni kompleksi

b

c

a

Klasifikacija fizičkih struktura

Podela prema adaptibilnosti i fleksibilnosti

Podela prema regionalnim faktorima Podela po vremenu nastajanja i

istorijskoj vrednosti ...

Tipologija fizičkih struktura

kontinuirano urbano tkivo

nekontinuirano urbano tkivo

Dve osnovne kategorije, urbani prostori organizovani kao

koncentrično

segmentno

linearno regionalni grad

polićelijski sistem

satelitski sistem

aglomeracije

Karakteristične šeme izgradnje gradova

Prstenasto širenje grada Satelitski gradovi Konurbacije i megalopolisi Linearni gradovi ’’Vertikalni gradovi’’ Modularne, najčešće ortogonalne šeme ’’Prstaste’’ šeme Simbolične šeme Kombinovane šeme

Prstenasto širenje gradova

Osnovna karakteristika je zadržavanje istaknute uloge istorijskog urbanog jezgra i prstenasto širenje kompaktne gradske teritorije

Radijalna i radijalno-prstenasta saobraćajna mreža

Najčešći problemi: neracionalni prostorni razmeštaj

odredjenih funkcija nastanak konfliktnih odnosa u

prostoru – industrijske zone često urastaju u prošireno gradsko tkivo i ometaju druge funkcije

otežano saobraćajno povezivanje raznih delova gradske teritorije i saobraćajno preopterećenje gradskog jezgra

a

Izgradnja satelitskih gradova

Varijanta prethodne šeme – prstenastog širenja

b

Konurbacije i stvaranje megalopolisa

c

Linearni gradovid

Soria y Mata Šema linearnog grada(Ciudad Lineal), koju je trebalo na Madrid, 1882.

Linearni grad – StaljingradN.A. Miljutin (1930)

Transformacija linearnog grada

Transformacija koncentričnog u dinamički grad

Dynapolis - teorijski koncept K. Doksijadisa, 1963.

statični grad

dinamički grad

grad

centar

centar

grad širenje grada

širenje centra

širenje grada

širenje centra

’’Vertikalni’’ gradovi – ideje Le Korbizijea

e

’’Prstaste’’ šeme

Kopenhagen

U praksi...

Fizička struktura većine gradova, u kombinaciji sa prirodnim uslovima (morfologijom terena), istorijskim nasledjem, njihovom funkcijom i značajem, kao i sa stepenom društveno-ekonomskog razvoja, uglavnom predstavlja kombinaciju karakterističnih tipova i šema izgradnje i organizacije, mada ima gradova sa dominantnom i prepoznatljivom tipološkom urbanom matricom

Koncepti prostorne organizacije gradova

Ekonomske teorije i modeli namene i korišćenja zemljišta

Modeli prostornih struktura – uloga i funkcija grada - ekonomska teoretska tradicija

J. fon Tinen - začetnik teorije lokacijeU većini teoretskih pristupa nastupa se sa pozicija individualnog rentabiliteta – maksimizacije profita i minimizacije troškova jednog preduzeće ili industrijskih grana

A. Weber, A. Leš, T. Palander, V. Ajzard i drugi razvijaju:• koncepciju hijerarhije gradova (urban hierarhy)• teoriju uzajamne povezanosti (linkage theory)• Formulu reda veličine gradova (rank-size rule)

W. Kristaler – teorija centralnih mesta zasnovana na specijalizaciji uslužnih funkcija grada i formiranju hijerarhijske mreže naselja na osnovu različitih stepena specijalizacije gradovaIdealna prostorna organizacija centralnih mesta – geometrijski raspored šestougaonika

Modeli prostornih struktura – uloga i funkcija grada - ekonomska teoretska tradicija

D. Nort i C. Tibo – koncept ekonomske baze (baznih i nebaznih funkcija)•Zasnovan na specijalizaciji izvoznih aktivnosti grada•Uloga grada odredjena je stepenom zavisnosti njegovih specijalizovanih funkcija i regiona kao i stepenom saradnje sa ostalim gradovima•Funkcije grada podeljene u dve grupe: osnovne (egzogene, izvozne) i dopunske (endogene, rezidualne), namenjene zadovoljenju potreba stanovništva grada i lokalnog područja• U prostorno-organizacionom smislu – formiranje mrežespecijalizovanih privredno-uslužnih centara

F. Peru – teorija pola rasta

Tri osnovna koncepta

Koncept koncentričnih zonaKoncept sektoraKoncept nukleusa

Koncept koncentričnih zona

PRVA ZONA: TRGOVINA, FINANSIJE, ADMINISTARCIJA, VELIKI HOTELI

DRUGA ZONA/ prelazna zona: IMUĆNI LJUDI I MEŠOVITO

STANOVNIŠTVO; STAMBENA ZONA U PROPADANJU; NASELJAVAJU JE SVE VIŠE SIROMAŠNI (stambeni slamovi); GETA PREMA NACIONALNOJ PRIPADNOSTI

TREĆA ZONA: STANOVI RADNIKA, INDUSTRIJSKA PREDUZEĆA, ŠKOLE, MALA TRGOVINA,BANKE

ČETVRTA ZONA: REZIDENCIJALNA ZONA, IMUĆNIJE STANOVNIŠTVO, PORODIČNE ZGRADE, VELIKI PARKOVI

PETA ZONA: SUBURBIJE - PREDGRAĐA

1

2

3

4

5

Hipoteza koncentričnih krugova,

autor Ernest Berdžis, 1925.

Koncept sektora ZASNIVA SE NA AKSIJALNOJ

TEORIJI EKONOMSKOG RAZVOJA (OSOVINE RAZVOJA IDU DUŽ RADIJALNOG ILI RADIJALNO-KONCETRIČNOG SISTEMA)

Zone: 1. SREDIŠNJE POSLOVNO PODRUČJE

2. LAKA INDUSTIJA NA VELIKO 3. STAMBENA NASELJA NIŽE KLASE 4. STAMBENA NASELJA SREDNJE KLASE 5. STAMBENA NASELJA VIŠE KLASE

POMERANJE ELITE IZ CENTRA KA PERIFERIJI

SOCIO-EKONOMSKA I PROSTORNA SEGREGACIJA

Teorija sektora autor Homer Hojt, 1939.

Koncept nukleusa

1. SREDIŠNJE POSLOVNO PODRUČJE

2. VELIKOPRODAJA I LAKA INDUSTRIJA

3. NISKO-STANDARDNO STANOVANJE

4. STAMBENA ZONA SREDNJE KLASE

5. STAMBENA NASELJA VIŠE KLASE

6. ZONA TESKE INDUSTRIJE

7. UDALJENA –IZDVOJENA POSLOVNA ČETVRT

8. SUBURBIJA

9. PRIGRADSKA INDUSTRIJSKA ZONA

Začetnik policentrične teorije Mek Kenzi 1933. Razrada Harris i Ulman 1954.

TEORIJA ZONIRANJA

PRINCIP RAZVOJA SAVREMENIH GRADOVA:

1.ZONA STANOVANJA 2.ZONA RADA 3.ZONA ODMORA I

REKREACIJE 4.MEŠOVITA ZONA RADA I

REKREACIJE 5.MEŠOVITA ZONA RADA I

STANOVANJA 6.MEŠOVITA ZONA

STANOVANJA I REKREACIJE 7.ZONA GRADSKOG CENTRA USPOSTAVLJANJE

FUNKCIONALNIH VEZA MEĐU ELEMENTIMA GRADSKOG SISTEMA OSTVARUJE SE PREKO INFRASTRUKTURNE MREŽE SAOBRAĆAJ-OSNOVNI

POVEZUJUĆI ELEMENT

Osnove teorije - ATINSKA POVELJA 1933.g.

MODELI URBANIH STRUKTURA

Modeli urbanih struktura

RadijalniLinearniOrtogonalniKombinovani

Radijalni struktura

Linearna struktura

Ortogonalna struktura

Ortogonalna šema sa istom kategorijom ulica unutar stambene jedinice

Ortogonalna šema sa različitim kategorijama ulica