4. basidiomycetes

BASIDIOMYCETES SISTEMATIKA RASPROSTRANJENOST

DOMAĆINI PROUZROKUJE: SIMPTOMI / GRAĐA / RAZVICE/ RAZMNOŽAVANJE

POVOLJNI USLOVI ZA

RAZVOJ

MERE BORBE

Melampsorellacaryophyllacearum

Klasa: BasidiomycetesPodklasa: PhragmobasidinaeRed: UredinalesFam: Melampsoraceae

Evropa;Azija;Sev.Amerika;

- u mladim kulturama i sastojinama (kod nas u gotovo svim sastojinama jele (Goč, Tara,...));

(sva doba starosti);

jela(razne vrste);

„veštičine metle“ i rak na jeli;

=> deformacija stabala; sušenje grana; smanjen prirast; gubitak tehničkih osobina drveta (vetrolomi i snegolomi); sekundarna obolenja (truležnice);

OBLIGATNIPARAZIT(isključivi parazit);

HETEROKSENIPARAZITsa punim ciklusom razvića (2 domaćina): glavni domaćin je jela, a prelazni domaćini su razne vrste divljih karanfilića;

- Simptomi: jasno vidljivi (jednostavna determinacija):* pojava malih hipertrofija na granama ili deblu;* stvaranje veštičinih metli u nivou hipertrofije;* pojava sitnih, hlorotičnih četina na metlicama;* pojava bledo-žutih ecidija na naličju četina metlica;* stvaranje tumora ili otvorenih rak-rana na granama ili na deblu jele;

- Micelija: luči smaterije koje dovode do hiperplazije zaraženog tkiva, što se zapaža u pojavi zadebljanja i deformacija, tj. do stvaranja „veštičinih metli“ – adventivni pupoljci iz kojih nastaju žbunaste formacije mladara, na kojima se obrazuju sitne, hlorotične četine (opadaju svake godine i obrazuju se nove sledeće godine), na čijem se naličju obrazuju spermagonije , a zatim i ecidije (narandžaste; u početku ispod epidermisa, a zatim izbijaju na površinu; one su po tipu aecidium, u njima su ecidiospore);

- Polno (prezimljavanje i infekcije):* 5 stadijuma razvića:

* 1. SPERMACIJSKI stadijum:- spermagonije (u njima su spermacijske spore; prenose zarazu i na prelaznog domaćina); * 2. ECIDIJSKI stadijum (prolećni):- ecidije (narandžaste; u početku ispod epidermisa, a zatim izbijaju na površinu; one su po tipu aecidium, u njima su ecidiospore; prenose zarazu na prelaznog domaćina (karanfiliće) na čijem se listu obrazujue stadijum uredosorusa, a potom stadijum teleutorusa); * 3. UREDO - stadijum (letnji):

- Mehaničke mere:(u mladim kulturama i sastojinama) * sistematsko uništavanje „veštičinih metli“ sečom, pre otvaranja ecidija (u maju, bar svake 5. godine), nije ih potrebno spaljivati, jer se gljiva razvija samo na živim delovima;* seča grana sa „veštičinim metlama“, tumorima ili otvorenim rak-ranama;* seča stabala na kojima se razvijaju rak-rane i tumori;

+ uzgojne mere: čišćenje zaraženih stabala u sastojinama, kao i mogućnost zamene jele;

- Hemijske mere: ne dolaze u obzir;

- uredosorusi (narandžasti, unutra su uredospore);* 4. TELEUTO – stadijum (jesenji): - teleutorusi (obrazuju se u epidermalnom sloju; unutra su teleutospore, raspoređene u jednom sloju; klijaju u proleće, dajući bazide sa bazidiosporama);* 5. BAZIDIJSKI – stadijum: - bazidi (u njima su bazidiospore - vrše ponovo infekcije na jeli, čime se ciklus razvića obnavlja);

* prezimljavanje: u stadijumu micelije;

- Širenje zaraze: kroz povrede na kori i kroz pupoljke;

Chrysomyxaabietis

Klasa: BasidiomycetesPodklasa: PhragmobasidinaeRed: UredinalesFam: Cronartiaceae

Evropa (kod nas veći problem na Goču);Azija;

- u kulturama i sastojinama;

smrča (isključivo; razne vrste najčešće obična, srebrna i sitkana));

rđa četina smrče;(osetljive samo mlade četine iz tekuće vegetacije);

=> manjenje prirasta stabla, ali nema sušenja;

(sporadične epifitocije – samo pojedinih godina, i to u nepravilnim razmacima (osim kada se javi za vreme početka rasta mladih četina) (napada najpre donje grane);

MONOKSENIPARAZITsa nepotpunim ciklusom razvića (1 domaćin):nedostaju stadijumi spermagonija, ecidija i uredosorusa;

- Simptomi + razmnožavanje (polno):

* prvi znaci: svetlo-žute poprečne trake na četinama, koje nešto kasnije postaju tamno-žute (sredina leta);* TELEUTO-stadijum: zatim u okviru ovih tamno-žutih zona, na naličju četina, pojavljuju se izduženi teleutorusi (kraj leta) i u ovom stadijumu gljiva prezimljava, da bi se sledećeg proleća (maj-jun) razvoj gljive nastavio - teleutosorusi razaraju epidermis i pojavljuju se na površini četina (sa naličja, duž nerava) u obliku žuto-narandžastih pustula; * BAZIDIJSKI stadijum:teleutospore klijaju u bazid sa bazidiosporama koje inficiraju četine iz tekuće vegetacije;nakon klijanja teleutospora i oslobađanja bazidiospora, stare četine se suše i opadaju (zato u toku leta na granama ostaju samo četine iz tekuće vegetacije);

- Širenje zaraze: preko stoma;

u vreme početka rasta mladih četina;u gustim kulturama gde je veća vlaga vazduha;

- ukloniti starija stabla osetljivih vrsta drveća iz rasadnika;- proređivanje sklopa;

- Hemijske mere:(samo ako su štete veće;tretirati krajem aprila, pa još jednom sredinom maja)

Cu – kreč;

Ortocid; Benomil;

Cronartium ribicola


Evropa (uglavnom na Pinus strobus);Sev.Amerika(osetljive i druge vrste 5 – igličavih borova, ali su neke mekoigličaste vrste (P. peuce, P. wallichiana,...) su relativno otporne;(smatra se da je poreklom iz Azije);

- česta u rasadnicima;

(otpornost se povećava sa starošću);

5 – igličastii borovi; rđa kore 5 – igličastihborova;

=> može doći do masovnog sušenja stabala;

(sporadične epifitocije – samo pojedinih godina;ali su štete veoma velike!!!);

HETEROKSENIPARAZITsa potpunim ciklusom razvića (2 domaćina):spermagonije i ecidije formira na 5 – igličavim borovima (glavni domaćin), a uredosoruse i teleutosoruse na Ribes vrstama (prelazni domaćin) (crna ribizla je najosetljivija, dok su crvena i bela relativno otporne);- štete na ribizli su obično male, ali može doći i do defolijacije, a samim tim i do smanjenja proizvodnje ploda;- štete na borovima su veoma velike (masovna sušenja stabala u Evropi i Americi);

- Simptomi + razmnožavanje (polno):

* TELEUTO-stadijum:teleutospore (sa lišća ribizle) počinju da klijaju i daju bazid sa bazidiosporama (u proleće);* BAZIDIJSKI stadijum:bazidiospore inficiraju 5 – igličave borove, i to najčešće preko stoma ili ozleda na kori;* prvi znaci: male hlorotične pege na četinama;- odmah nakon njih na kori izbojaka, u osnovi zaraženih četina, pojavljuju se mala žuta zadebljanja;* SPERMACIJSKI stadijum:- spermagonije se formiraju tek sledeće godine nakon infekcije (ponekad posle 2 godine);* ECIDIJSKI stadijum:- ecidije se javljaju 3. godine nakon infekcije (u toku proleća i leta), kesičaste, bele, otvaraju se pucanjem i oslobađaju jedan oblik narandžastih ecidiospora;- na stablima Vajmutovog bora, gjiva najpre zahvata grane, prouzrokujući rak-rane; a iz njih se dalje širi do stabla; prstenovane grane se suše i na njima se zapažaju crveno-smeđe suve četine, što je jedan od jasno uočljivih simptoma zaraze; na stablu se takođe javljaju rak-rane, a ponekad gljiva prstenuje i stablo koje se potom suši;ecidiospore se oslobađaju od marta – sredine leta i inficiraju lišće ribizli (lišće je jako osetljivo u prvih 16 dana svog razvoja, a kasnije njegova osetljivost slabi);* UREDO - stadijum (letnji): - uredosorusi se pojavljuju na lišću ribizla, u vidu narandžastih pustula; uredospore dalje inficiraju lišće crne ribizle;* TELEUTO-stadijum (jesenji):- teleutorusi se obrazuju na naličju lista; teleutospore su udružene u vidu stubića i izdižu se iznad tkiva, klijaju na lišću koje je još na biljci ili u prostirci, i daju bazid sa bazidiosporama;* BAZIDIJSKI stadijum:bazidiospore prenose ponovo zarazu na Vajmutov bor i tako kompletiraju životni

relativno hladno vreme (temperatura < 20°C)sa maglom i jakom rosom (velika vlaga);

- razdvajanje kultura Vajmutovog bora i ribizle na rastojanje veće od 1 (2) km;

- Hemijske mere:(u rasadnicima)

Maneb; ...

- fungicidi se mogu koristiti i kod crne ribizle; u poslednje vreme dosta se radi na selekciji otpornih sojeva;

- Tuberculina maxima – superparazit (bakterija - parazitira edicije; manji značaj);

ciklus; jako su osetljive i veoma brzo gube vitalnost;

- Širenje zaraze: bazidiospore - preko stoma ili ozleda na kori; maksimalno na udaljenost od oko 5-6 m, ali je efektivno širenje (300 – 500 );uredospore – i do 300 ;ecidiospore – dugo zadržavaju vitalnost i mogu preneti zaraze i do 600 m, mada retko prelezi 250 m);

Cronartiumflaccidium(Cronartium

asclepiadeum)


Evropa (posebno na Mediteranu (Italija, Španija));Azija;

2 – igličasti borovi; rđa kore 2 – igličastihborova;

=> može doći do sušenja stabala (štete su posebno izražene na alepskom boru);

HETEROKSENIPARAZITsa potpunim ciklusom razvića (2 domaćina):spermagonije i ecidije formira na 2 – igličavim borovima (Pinus halepensis (uglavnom), P. nigra (nešto ređe), P. pinaster, P. pinea, ređe P. sylvestris) (glavni domaćin), a uredosoruse, teleutosoruse i bazidena raznim divljim i baštenskim zeljastim biljkama)(prelazni domaćini);

ili

MONOKSENI

- Simptomi + micelija + razmnožavanje (polno):

* BAZIDIJSKI stadijum (prolećni):životni ciklus započinje klijanjem teleutospora i obrazovanjem bazida sa bazidiosporama;bazidiospore inficiraju 2 – igličave borove, i to najčešće preko četina;* prvi znaci: u vidu žuto-crvenih pega (obično 1-2 meseca nakon infekcije);- gljiva zatim formira stromu između mezofila i endoderma, od koje se hife dalje razvijaju i duž vaskularnog tkiva dosežu do peteljke; kroz ožiljke od četina micelija dalje prodire do drveta i srži; * SPERMACIJSKI stadijum:- spermagonije se kod 1- i 2-godišnjih biljaka formiraju u godini koja sledi infekciju, dok se kod biljaka starijih od 5 godina pojavljuju tek posle 2 – 3 godine;pojavi spermagonija obično prethodi lagano zadebljanje zaraženog dela stabla i grana;* ECIDIJSKI stadijum:- ecidije se javljaju početkom 2. ili 3. godine i oslobađaju brojne narandžaste ecidiospore;mesec dana nakon pojave ecidije su već potpuno ispražnjene; pojava ecidija je obično praćena nekrozom kore, a micelija se dalje širi u floem i drvo; - micelija ostaje aktivna u preživelom kortikalnom tkivu, širi se sledeće sezone, proizvodi nove spermagonije i ecidije; širenjem infekcije na starije grane i stablo,

- razdvajanje kultura osetljivih borova i prelaznih domaćina;

- zamena ugroženih stabala crnog bora belim borom;

- suhovrha i stabla sa rak-ranama treba poseći i eliminisati;

- Hemijske mere:(u rasadnicima)

Cu – fungicidi;

Ditiokarbamati;

Benomil;

PARAZITsa nepotpunim ciklusom razvića (1 domaćin):ecidiospore mogu i direktno preneti zarazu na bor; takođe i micelija koja preživljava u zaraženim granama i stablu može svake godine da ponovo proizvodi nove spermagonije i ecidije;

povećava se nekrotirana površina i obrazuju se velike rak-rane; ako gljiva uspe da prstenuje stablo, dolazi do sušenja;* prezimljavanje: u stadijumu micelije;Ecidije prenose zarazu na prelaznog domaćina od marta – juna meseca;* UREDO - stadijum (letnji): - uredosorusi se pojavljuju 8-14 dana nakon infekcije i karakteristične su narandžaste boje;uredospore šire sekundarne zaraze na prelaznom domaćinu;* TELEUTO-stadijum (jesenji):- teleutorusi se obrazuju na lišću prelaznog domaćina i u tom stadijumu gljiva prezimljava; u proleće naredne godine teleutospore klijaju i daju bazid sa bazidiosporama, a bazidiospore ponovo izazivaju zarazu na boru – time je životni ciklus gljive kompletiran;

Armillariamellea

(Armillariella mellea)

- mednjača -

Klasa: BasidiomycetesPodklasa: HolobasidinaeRed: HymenomycetalesFam: Agaricineae

Evropa (rasprostranjena u našim šumama, posebno u jesen);Severna Amerika;Azija;

- saprofit i parazit na stablima, korenju i panjevima lišćarskih vrsta drveća (bukva, hrast, bagrem,...) i voćaka;

* trulež korena i sušenje stabla;

FAKULTATIVNIPARAZIT(parazit slabosti);( napada stabla oslabljena pod uticajem insekata (gubar) i drugih gljiva (pepelnica));

* MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:

* Plodonosna tela (pečurke):- Šešir: različitog oblika - konveksan, zatim ravan, žuto-smeđ, pokriven smeđim ljuspicama (koje su gušće oko temena);- Listići: gusti, prirasli uz dršku;- Drška: sužena ili blago proširena ka osnovi; u početku sa prstenom (vencem);- Meso: belo, u dršci tvrdo i žilavo;- Otisak spora: beo;

- Simptomi: * ispod kore ubijenih stabala ili na korenu obrazuje se crne pljosnate rizomorfe (vrpce - šire zarazu sa jedne na drugu biljku) – 2 tipa:Rizomorpha subcorticalis (ispod kore) i Rizomorpha subterranea (pod zemljom);

* MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:

bazidi – izduženo-batinasti, sa 4 sterigmate, u osnovi bez vezice; u bazidima se obrazuju bazidiospore;

- pre svega, obezbediti povoljne uslove za normalan rast i razviće biljke;

* izbegavati podizanje kultura četinara u blizini pomenutih lišćara, a ukoliko to nije moguće, onda treba izvršiti krčenje starih panjeva + dezinfekciju (ako je moguće); * seča dubećih stabala, čim se primeti zaraza na korenu (u cilju sprečavanja širenja zaraze i gubitka tehničke vrednosti drveta) + uništavanje busenova pečuraka oko starijih stabala;* kopanje šančeva oko zaraženih stabala, da ne bi došlo do širenja zaraze rizomorfama na korenje susednih stabala;

* ubacivanje ugljen-disulfida u zemljište + čupanje i spaljivanje zaraženog materijala;

* zamena jako osetljivih vrsta otpornijim;

ArmillariaOstoyae

(Armillariella ostoyae;

A. obscura;A. polymyces)

- mednjača -


Evropa; (rasprostranjena u našim četinarskim kulturama i u prirodnim sastojinama, posebno u jesen);Severna Amerika;

- u kulturama, plantažama i prirodnim sastojinama;

- saprofit i parazit načetinarskim vrstama, (pre svega na smrčama, jelama, borovima i arišu), ali se ređe javlja i na lišćarima, žbunju i travama;

* bela trulež korena (i osnove stabla) i sušenje stabla (najpre krune);

=> smanjen prirast, promena boje četina, proređena kruna, sušenje;

* MAKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:

- Simptomi: * smanjen prirast, promena boje četina, proređena kruna;* na stablima gde je gljiva prisutna na korenu i pri dnu stabla, u osnovi stabla dolazi do curenja smole, a ispod kore se razvija bela micelijska skrama (kod lišćara se ona javlja nakon sušenja stabla);

* ispod kore ubijenih stabala ili na korenu obrazuje se crne pljosnate rizomorfe (vrpce - šire zarazu sa jedne na drugu biljku);

* Plodonosna tela (pečurke) (oko zaraženih

Optimalna temperatura: 25 °C;

* izbegavati podizanje kultura četinara u blizini lišćara (hrast, bukva,...) i na njihovim bivšim staništima; a ukoliko to nije moguće, onda treba izvršiti krčenje starih panjeva + dezinfekciju (ako je moguće);* kopanje šančeva oko zaraženih stabala, da ne bi došlo do širenja zaraze rizomorfama na korenje susednih stabala;

* ubacivanje ugljen-disulfida u zemljište + čupanje i spaljivanje zaraženog materijala;

stabala ili na njima, u jesen – uslovno jestive (moraju se prvo prokuvati)):- Šešir: različitog oblika - konveksan, zatim ravan, žuto-smeđ, pokriven smeđim ljuspicama (koje su gušće oko temena);- Listići: gusti, prirasli uz dršku;- Drška: sužena ili blago proširena ka osnovi; sa izraženim prstenom (vencem);- Meso: belo, u dršci tvrdo i žilavo;- Otisak spora: beo;

* MIKROSKOPSKE KARAKTERISTIKE:

bazidi – izduženo-batinasti, sa 4 sterigmate, u osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju bazidiospore;

* zamena jako osetljivih vrsta otpornijim;

Schyzophyllumcommune


širom sveta (veoma rasprostranjena);

- kod nas u svim šumama, kao i izvan šuma, na sunčanim, suvim terenima;

kosmopolitska vrsta; mnogi lišćari (bukva, hrast) i neki četinari (npr. borovi);

prozuklost i bela trulež beljike(srčika ne!);

(jedna od prvih gjiva na oborenim bukovim stablima, najčešće na hrastovima; veoma česta gljiva);

SAPROFIT (trulež panjeva, oborenih stabala i grana) iPARAZIT SLABOSTI(na fiziološki oslabelim stablima);

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); školjkaste, sa kratkom drškom ili bez nje;

himenofor – lamele (listići);

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – uzdužno-batinasti, sa 4 sterigmate, u osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju bazidiospore;bez cistida;

Stereum hirsutum

Klasa: BasidiomycetesPodklasa: HolobasidinaeRed: HymenomycetalesFam: Telephoraceae

lišćari(uglavnom hrast, lipa,jova,...;kod nas pretežno na kitnjaku);

belo – žuta trulež beljike(vlaknasta);plamenastu trulež srčike;

(prva gljiva koja kolonizira stabla kitnjaka, a potom posle seče kolonizira beljiku);

SAPROFIT (na mrtvom drvetu) i ponekadPARAZIT SLABOSTI;

* MAKRO:

karpofore – delom prirasle uz supstrat; u velikim grupama (obično se nastavljaju jedna na drugu);

himenofor – gladak;

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – uzdužno-batinasti, sa 4 sterigmate u osnovi bez vezice; u bazidima se obrazuju bazidiospore;bez cistida;

- Širenje zaraze: u živim stablima prodire preko pukotina u granama i izaziva plamenastu trulež srčike (širi se u koncentričnim krugovima

- trupce obraditi odmah nakon seče;

(pokušaji premezivanja trupaca protiv pukotina nisu uspeli);

Stereumpurpureum

(Chondrostereumpurpureum)

Klasa: BasidiomycetesPodklasa: HolobasidinaeRed: HymenomycetalesFam: Telephoraceae ???

- u šumama i voćnjacima;

lišćari (hrast, topola, bukva), voćke, ređe četinari;

bela trulež lišćara;

=> podložnost napadu drugih gljiva (Stereum, Trametes,...);

SAPROFIT (na suvim stablima, trupcima, drvima u složajevima; smatra se da napada drvo dok je parenhim još živ) ;i PARAZIT SLABOSTI( na voćkama izaziva bolest „srebrnasto lišće“(posledica dejstva produkata metabolizma gljive);

* MAKRO:

- Simptomi: * karpofore (isključivo na mrtvom drvetu);* „srebrnasto lišće“ (na voćkama);* „ lažno srce bukve“;

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); u grupama;

* MIKRO:

- Polno:

bazidi - u bazidima se obrazuju bazidiospore;

- izbegavati povrede stabala; premazivati presek grana; a trupce, ako moraju ostati, prerezati antisepticima;

HeterobasidionAnnosum(Trametes

radiciperda;Fomesanosus)

Klasa: BasidiomycetesPodklasa: HolobasidinaeRed: HymenomycetalesFam: Polyporaceae

OedocephalumLineatum

(konidijski stadijum – manji značaj);

širom sveta (veoma rasprostranjena);

mnogi četinari(kod nas na smrči i jeli) i neki lišćari;

rđasto – rupičava trulež;

=> sušenje stabala, trulež korena i drveta (kod borova prvo napada beljiku); smanjenje prirasta; podložnost vetrolomovima;

(najveći neprijatelj četinarskih šuma!!!);

PARAZIT iSAPROFIT ;

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); na žilištu i pridanku stabla;

himenofor – spojene cevčice;

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – batinasti, sa 4 sterigmate, u osnovi bez vezice; u bazidima se obrazuju bazidiospore;bez cistida;

peskovito zemljište (iscrpljujuće za biljku); mesta gde ne prodire direktna svetlost;

- Preventivne mere:

* pravilan izbor staništa;* izbegavati sadnju osetljivih vrsta na ugroženim terenima;* premazivanje panjeva odmah posle seče kreozotom ili ih tretirati Boraksom;* ređa sadnja da bi se sprečilo širenje zaraze kontaktom žila;

- Represivne mere:

* kopanje šančeva oko grupe stabala;* krčenje panjeva;

Phellinusigniarius


širom sveta; lišćari(posebno meki (uglavnom hrast));

bela slojevita trulež(razara i celulozu i lignin);

SAPROFIT (na mrtvim) i PARAZIT (na živim stablima);

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); kopitaste, ispucale; pojedinačne ili 2-3 sjedinjenje;


* MIKRO:

- Polno:

bazidi – široko-batinasti, sa 4 sterigmate; u bazidima se obrazuju bazidiospore;

- Širenje zaraze: preko ozleda, mrtvih grana; pa se sržnim zracima širi prema srčici, ređe do beljike;

- izbegavati površinsko ozleđivanje stabala;

Phellinustorulosus


Evropa;Sev.Amerika;

lišćari, neki žbunovi i neki četinari(kod nas na kitnjaku (uglavnom u parkovima i prigradskim šumama);

bela prizmatična trulež;

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); na korenu i pridanku starih stabala;

himenofor – cevčice;

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – batinasti, sa 4 sterigmate; u bazidima se obrazuju bazidiospore;

- Širenje zaraze: širi se na relativno kratkoj distanci; u 3 pravca;

Phellinushartigii


širom sveta; jela (ređe drugi četinari (Pseudotsuga, Tsuga));

bela trulež srčike+ česte linijske zone;(razlaganje lignina);

=> podložnost mehaničkim oštećenjima i vetrolomovima;

SAPROFIT (trulež panjeva, oborenih stabala i grana) iPARAZIT(na dubećim stablima);

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine);


* MIKRO:

bazidi – široko-eliptični do topuzasti; u bazidima se obrazuju bazidiospore; bez cistida, ali se obrazuju cistoidni elementi;

- Širenje zaraze: uglavnom u zoni oštećenja i otvora), širi se prema srčici;

Phellinuspini


(napada starija stabla, dok su mlada otporna zahvaljujući lučenju smole (sprečava prodiranje micelije kroz oštećenja i otvore));

na mnogim četinarima (uglavnom na borovima (kod nas na crnom, alepskom i belom boru));

crvena prstenasta trulež;(u početku je srčika crvenkasta, intenzitet se vremenom pojačava i na kraju je zagasito crvena);

(od svih gljiva na crnom boru, ova gljiva ima

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (do 50 godina na stablima, rastu svake godine; od 1. infekcije do pojave karpofore protekne 10-20 godina); himenofor – cevčice;

* MIKRO:

najveći ekonomski značaj);

- u obrađenom drvetu brzo izumire;

- Polno:

bazidi - u bazidima se obrazuju bazidiospore (klijaju na rani na kori);

- Širenje zaraze: preko oštećenja na kori dospeva do drveta, pa se širi prema srčici; najviše strada donji i centralni deo stabla, tj. onaj najcenjeniji ;

Ganodermaaplanatum


cela severna hemisfera(pretežno šume);

mnogi lišćari ( pre svega bukva);

aktivna bela trulež+ crne linije;(razgradnja lignina);

(velike štete! – posebno kod oborene bukve);

SAPROFIT (na mrtvim) i PARAZIT SLABOSTI(na živim stablima);

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); u osnovi stabla, često u grupama (obično se nastavljaju jedna na drugu);

himenofor – više slojeva cevčica;

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – trbušasti, sa 4 sterigmate, u osnovi bez vezice ; u bazidima se obrazuju bazidiospore; bez cistida;

- Širenje zaraze: preko ozleda u osnovi stabala, širi se sržnim zracima do srčike, ponekad malo zahvati i beljiku;

Ganodermalucidum


širom sveta; hrastovi (kitnjak, lužnjak; ređe drugi lišćari – pitomi kesten);

bela trulež srčike(razgradnja lignina);gumozna trulež;

(najmanje štete od svih Ganoderma vrsta);

SAPROFIT

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); na korenu i pridanku stabala; koriste se u medicini (regulacija šećera u krvi);


(trulež panjeva i oborenih stabala);

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – trbušasti, sa 4 sterigmate, u osnovi bez vezice ; u bazidima se obrazuju bazidiospore; bez cistida;

- Širenje zaraze: preko ozleda u osnovi stabala, širi se sržnim zracima do srčike,

Inonotusdryadeus


širom sveta; hrastovi (kod nas najčešće lužnjak; ređe pitomi kesten);

bela trulež srčike(razgradnja lignina);(beljika ne!);

(manji značaj – može doći do vetrolomova);

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (leto i jesen); u osnovi starijih stabala;


* MIKRO:

- Polno:

bazidi – trbušasti, sa 4 sterigmate, u osnovi bez vezice ; u bazidima se obrazuju bazidiospore;čekinje;

Inonotushispidus


širom sveta; neki lišćari (dud, orah, javor, jasen, brest, platan,...; kod nas na orahu, crnom orahu i jasenu);

bela trulež(razgradnja lignina);(retko beljika);

(velike razorne moći! – vetro-lomovi);

PARAZIT (na živim stablima i granama) iSAPROFIT (na oborenim stablima);

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (jul - decembar); u osnovi starijih stabala; za bojenje kože i rakije;


* MIKRO:

- Polno:

bazidi – batinasti, sa 4 sterigmate, u osnovi bez vezice; u bazidima se obrazuju bazidiospore;bez cistida;

Fomesfomentarius

(Ungulinafomentaria)


širom sveta;

- problem u prirodnim sastojinama;

(posebno na starijim stablima);

lišćari ( pre svega bukva; zatim hrast,breza, topola,...);

- kod nas je najčešća i najznačajnija truležnica bukve!!!;

bela pegava trulež+ crne linije;

PARAZIT (na živim stablima) iSAPROFIT (na oborenim stablima; samo u šumi, dok je sveže i vlažno);

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); koriste se kao „trud“ za paljenje vatre;

himenofor – spojene, slojevite cevčice;

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – batinasti; u bazidima se obrazuju bazidiospore; bez cistida;

- Širenje zaraze: preko ozleda na korenu i stablu, širi se prema srčici, a delom zahvata i beljiku;

- skidanje i uništavanje karpofora;

- izbegavanje dugog ostavljanja oborenih stabala u šumi;

- zaražena stabla jedino se mogu koristiti za ogrev;

Fomitopsispinicola


- najčešća u sastojinama vrbe i jele;

četinari (jela, smrča) i lišćari (breza, jova, bukva),česta i na panjevima kedra, ariša, duglazije, vrbe;

mrka prizmatična trulež;

(zajedno sa gljivom Heterobasidion anosum najčešća gljiva u sastojinama smrče i jele!; česta nakon napada imele i Armillaria ostoyae, a može dovesti do napada potkornjaka);

SAPROFIT iPARAZIT (ređe);

* MAKRO:

karpofore – višegodišnje (tokom cele godine); na panjevima, prelomima, oborenim stablima, obrađenom drvetu, a ređe i na živim stablima;


* MIKRO:

- Polno:

bazidi – u bazidima se obrazuju bazidiospore;

Fistulina hepatica

Klasa: BasidiomycetesPodklasa: Holobasidinae

širom sveta; hrastovi i pitomi kesten, kao i mnogi drugi lišćari

mrka prizmatična trulež(„crvena hrastovina“);

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (leto i jesen);

Red: HymenomycetalesFam: Polyporaceae

(kod nas na lužnjaku i pitomom kestenu u fazi sušenja usled napada Cryphonectria parasitica);

SAPROFIT (na panjevima; nema podataka da se razvija na obrađenom drvetu);PARAZIT i(na fiziološki oslabelim stablima);

jezičaste, u osnovi stabala; jestive;

himenofor – slobodne cevčice;

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – batinasti; u bazidima se obrazuju bazidiospore;

- Širenje zaraze: preko ozleda na kori, širi se sržnim zracima prema srčici – u početnom stadijumu drvo se i dalje može koristiti (cenjena „crvena hrastovina“), a i u završnoj fazi truljenja nije toliko trošno kao što je to slučaj kod napada drugih gljiva;

Laetiporussulphureus(Polyporussulphureus)


mnogi lišćari (hrast, vrba, jova, topola,...;kod nas pretežno na lužnjaku i divljoj trešnji); retko četinari;

mrka prizmatična trulež srčike;(napada i beljiku);

SAPROFIT (na panjevima; nema podataka da se razvija na obrađenom drvetu); iPARAZIT (na fiziološki oslabelim stablima);

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (proleće i leto); u osnovi stabala; u grupama, crepasto jedna iznad druge; jestive;


* MIKRO:

- Polno:


- Širenje zaraze: preko mrtvih grana i ozleda na kori, pa se prenosi sržnim zracima ka srčici(napada i beljiku); tek kada je srčika potpuno kolonizirana i u odmakloj fazi, obrazuju se karpofore;

Polyporussquamosus(Melanopussquamosus)


- jedna od najrasprostranjenijih vrsta u šumama i na voćkama;

lišćari (bukva, javor, orah, jasen)

bela prizmatična trulež;(napada i beljiku);

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (proleće i leto); kod starijih stabala; pojedinačno ili u velekim grupama (mogu doseći i do većih visina); za drvo vezane preko jedne bočne drške; jestive dok su mlade (kasnije žilave); himenofor – cevčice;

* MIKRO:

- Polno:


- Širenje zaraze: u srčiku prodire kroz rane (napada i beljiku);

Piptoporusbetulinus(Ungulinabetulina)


(česta na starim stablima breze);

breza; bela prizmatična trulež breze;(napada beljiku, pa srčiku!);

(ponekad velike štete);

SAPROFIT (uglavnom na polomljenim stablima, granama i panjevima); iPARAZIT (na fiziološki oslabelim, starim stablima);

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (leto i jesen); prirasle uz drvo; drška je rudimentisana (uska); jestive;


* MIKRO:

- Polno:


- Širenje zaraze: u beljiku, pa u srčiku; drvo brzo truli;

Pleurotusostreatus

Klasa: BasidiomycetesPodklasa: HolobasidinaeRed: Hymenomycetales

- u mešovitim lišćarsko-četinarskim šumama, parkovima i drvoredima;

lišćari(bukva, topola; kod nas je česta u šumama bukve);

prozuklost i bela pegava trulež;+ crne linije;

* MAKRO:

* Plodonosna tela (pečurke) - rastu u grupama;

- bukovača -

Fam: Polyporaceae ili Agaricinae ??? SAPROFIT

(na polomljenim stablima, granama i panjevima); iPARAZIT (na fiziološki oslabelim, starim stablima);

jestive su (bukovača se veštački uzgaja na balama slame ili na bukvi i topoli):

- Šešir: konveksan, pa ravan, po obodu talasast, različitih boja;- Listići: silaze niz dršku;- Drška: bočna, bela;

* MIKRO:

- Polno:


- Širenje zaraze: u beljiku, pa u srčiku; drvo brzo truli uz veliki gubitak drvne mase;

Trametesgibbosa


Evropa;Azija;

lišćari(naročito bukva, hrastovi, javori, brestovi;kod nas je česta u šumama hrasta i bukve);

aktivna bela trulež(vlaknasta);

SAPROFIT (na panjevima, oborenim stablima i obrađenom drvetu); ponekad kaoPARAZIT SLABOSTI(na fiziološki oslabelim, starim stablima);

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (tokom cele godine); obično u velikim grupama;


* MIKRO:

- Polno:

bazidi – batinasti; sa 4 sterigmate, u osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju bazidiospore;bez cistida;

Trametesversicolor(Coriolus

versicolor)


širom sveta (veoma rasprostranjena, svuda osim na Antarktiku);

mnogi lišćari (uglavnom tvrdi;kod nas na bukvi, hrastu, javoru, brestu,...)

bela trulež tvrdih lišćara;(vlaknasta);(razlaže lignin i celulozu; kod hrasta

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (tokom cele godine); obično u velikim grupama;

vlaga;

i neki četinari; samo na beljici);

SAPROFIT (na oborenom drvetu, ređe na obrađenom drvetu (traži dosta vlage)); ređe kaoPARAZIT SLABOSTI(na fiziološki oslabelim, starim stablima);


* MIKRO:

- Polno:

bazidi – batinasti; sa 4 sterigmate, u osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju bazidiospore;bez cistida;

Lenzitesbetulina


širom sveta(relativno česta);

lišćari (uglavnom na brezi, bukvi, hrastu)

aktivna bela trulež(posebno na bukvi, posle seče i na obrađenom drvetu);

SAPROFIT (na mrtvom drvetu):

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (tokom cele godine); pojedinačno ili u velikim grupama (tada su srasle);


* MIKRO:

- Polno:

bazidi – izduženo-batinasti; sa 4 sterigmate, u osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju bazidiospore;bez cistida;

Lenzitesquercina(Dedaleaquercina)


širom sveta(relativno česta);

(obično starija stabla (i do 10 m visine));

hrastovi(na našim hrastovima relativno česta (lužnjak,kitnjak,cer));ređe na kestenu i bukvi;

mrka prizmatična trulež(beljika propada znatno brže od srčike);

SAPROFIT (na panjevima, oborenim stablima, drvetu za obradu;ređe kaoPARAZIT SLABOSTI(na fiziološki oslabelim, dubećim stablima);

* MAKRO:

karpofore – jednogodišnje (tokom cele godine); retko višegodišnje; pojedinačno ili u velikim grupama (ponekad su srasle);

himenofor – lamele i labirinti (urezi);

* MIKRO:

- Polno:

bazidi – izduženo-batinasti; sa 4 sterigmate, u osnovi sa vezicom; u bazidima se obrazuju bazidiospore;cistidi vretenasti;

- Širenje zaraze: beljika propada znatno brže od srčike; širi se u 3 pravca;

4. basidiomycetes

Documents