4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · j.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebata doqtori,...

125
ISSN 1987-6890 saerTaSoriso samecniero-analitikuri Jurnali International Scientific-Analytical Journal 4 201 5

Upload: others

Post on 05-Jun-2020

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

ISSN 1987-6890

saerTaSoriso samecniero-analitikuri JurnaliInternational Scientific-Analytical Journal

42 0 1 5

Page 2: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

1

4

UDC33E e-49ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti

paata guguSvilis ekonomikis instituti

ekonomistisaerTaSoriso samecniero-analitikuri Jurnali

gamodis 2009 wlis ianvridan

oqtomberinoemberidekemberi

2015

mTavari redaqtori ramaz abesaZe

samecniero-saredaqcio kolegia:

akademikosebi:

vladimer papava, avTandil silagaZe.saq. mec. erovnuli akademiis wevr-korespondenti

leo Ciqava.

ekonomikur mecnierebaTa doqtorebi:iuri ananiaSvili, rozeta asaTiani, givi bedianaSvili, Temur beriZe, giorgi berula-va, vaxtang burduli, revaz gvelesiani, revaz gogoxia, revaz kakulia, Temurkandelaki, murman kvaracxelia, alfred kurataSvili, iakob mesxia, elgujameqvabiSvili, solomon pavliaSvili, uSangi samadaSvili, roland sarCimelia,avTandil sulaberiZe, Temur Sengelia, Tina CxeiZe, nodar WiTanava, eTer xaraiSvili,mixeil jibuti.

ekonomikis doqtorebi:nanuli arevaZe, Tamila arnania-kepulaZe, nana bibilaSvili, badri geCbaia, merabgvelesiani, Salva gogiaSvili, lina daTunaSvili, gulnaz erqomaiSvili, eTerkakulia, nazira kakulia, anzor kurataSvili, Tea lazaraSvili (mTavariredaqtoris moadgile), iza naTelauri, dali soloRaSvili, nodar xaduri, mamukaxuskivaZe (mTavari redaqtoris moadgile), revaz javaxiSvili.

ucxoeli wevrebi:ana axvlediani (didi britaneTi, pasuxismgebeli mdivani ucxoeTSi), larisabelinskaia (litva), eldar ismailovi (azerbaijani), gindra kasnauskiene (litva),daviT kurtaniZe (aSS, mTavari redaqtoris moadgile), vladimer menSikovi (latvia),mixeil roketliSvili (aSS), galina savina (ukraina), slavomir particki (poloneTi),dimitri sorokini (ruseTi).

Tamar dadiani (pasuxismgebeli mdivani)

Jurnali xelmZRvanelobs Tavisufali presis principiT. redaqciis SexedulebaSesaZloa ar emTxveodes avtoris azrs da igi pasuxs ar agebs informaciissizusteze.

Tbilisi

Page 3: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

2

4

Ivane Javakhishvili Tbilisi State University Paata GugushviliInstitute of Economics

EKONOMISTIInternational Scientific-Analytical Journal

Published from January 2009

October

DecemberNovember 2015

Editor-in-Chief Ramaz AbesadzeSCIENTIFIC-EDITORIAL BOARD:

ACADEMICIAN OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF GEORGIA:Vladimer Papava, Avtandil SilagadzeCORRESPONDING MEMBER OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF GEORGIA:Leo Chikava,

DOCTORS OF ECONOMIC SCIENCES:Iuri Ananiashvili, Roseta Asatiani, Givi Bedianashvili, Temur Beridze, Giorgi Berulava, VakhtangBurduli, Nodar Chitanava, Tina Chkheidze, Revaz Gvelesiani, Revaz Gogokhia, Mikhail Jibuti,Revaz Kakulia, Temur Kandelaki, Eter Kharaishvili, Murman Kvaratskhelia, Alfred Kuratashvili,Jakob Meskhia, Elguja Mekvabishvili, Solomon Pavliashvili, Ushangi Samadashvili, RolandSarchimelia, Temur Shengelia, Avtandil Sulaberidze.

DOCTORS OF ECONOMICS:Nanuli Arevadze, Tamila Arnania-Kepuladze, Nana Bibilashvili, Lina Datunashvili, GulnazErkomaishvili, Badri Gechbaia, Shalva Gogiashvili, Merab Gvelesiani, Revaz Javakhishvili, NaziraKakulia, Eteri Kakulia, Anzor Kuratashvili, Tea Lazarashvili (deputy editor-in-chief), IzaNatelauri, Nodar Khaduri, Mamuka Khuskivadze (deputy editor-in-chief), Dali Sologhashvili.

FOREIGN MEMSERS:Larisa Belinskaja (Lithuania), Eldar Ismailov (Azerbaijan), Gindra Kasnauskiene (Lithuania),David Kurtanidze (USA, deputy editor-in-chief abroad), Vladimir Menshikov (Latvia), SlawomirPartycki (Poland), Mikhail Roketlishvili (USA), Galina Savina (Ukraine), Dmitri Sorokin (Russia).

Tamar Dadiani (executive secretary)

The journal follows the principles of free press. The views of editorial board do not necessarily reflectauthor's option and it accepts no responsibility for the accuracy of information.

Tbilisi

Page 4: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

eZRvneba

arCil TeTraulis

dabadebidan me-80

da

zurab soselias

dabadebidan me-60

wlisTavs

3

Page 5: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

4

Page 6: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

redaqtorisagan

arian adamianebi, romelTac TavianTi moRvaweobiT da

adamianuri TvisebebiT waruSleli kvali datoves megobrebisa da

saerTod sazogadoebis mexsierebaSi. aseT adamianTa ricxvs

miekuTvnebian ekonomikis mecnierebaTa doqtori arCil TeTrauli

da ekonomikis doqtori zurab soselia.

am ori SesaniSnavi pirovnebis erTdrouli gaxseneba

ganapiroba iman, rom orives wels Seusrulda dabadebidan

saiubileo TariRi da orivem Cvens institutSi gaiara yvela

safexuri umcrosi mecnieri TanamSromlidan ganyofilebis

gamgemde.

Bbatoni arCili gamoirCeoda ekomomikis siRrmiseuli

codniT, kvlevis farTo diapazoniTa da naSromTa siuxviT. man

studentobis wlebidanve gamoavlina mecnierisaTvis damaxa-

siaTebeli Tvisebebi: niWiereba, didi nebisyofa, Sromisunarianoba

da mecnierebisadmi siyvaruli.

batonma arCilma gansakuTrebuli organizatoruli niWi

gamoiCina saganmanaTleblo sferoSi, rodesac man daaarsa

umaRlesi saswavlebeli, riTac xeliSeuwyo sabazro ekono-

mikisaTvis kvalificiuri kadrebis aRzrdas da profesor-mas-

wavlebelTa dasaqmebas, romelTac im droisaTvis qveyanaSi

arsebul yvelaze maRal xelfass uxdida. Aam periodSi kidev uf-

ro gamovlinda batoni arCilis SesaniSnavi pedagogiuri unari.

Bbatoni arCili iyo gamorCeuli aRmzrdeli da megobari

axalgazrdebisa. Aamitom, swored mis ganyofilebaSi moiyara Tavi

institutis yvelaze mowinave axalgazrdobam, romelTac

samecniero xarisxebic daicves da maRal Tanamdebobebzec

moRvaweoben.B

batoni zurabi gamorCeuli pirovneba iyo Tavisi ganaT-

lebis doniT, kulturiT, wesierebiTa da pirovnuli siTboTi,

romelsac igi guluxvad afrqvevda yovelTvis, ra Tanamdebobazec

ar unda yofiliyo igi.

batoni zurabi iyo erT-erTi Rirseuli mkvlevari

ekonomikisa, gansakuTrebiT, samrewvelo warmoebis, mikroeko-

nomikisa da sameurneo reformebis sferoSi. maRal Tanam-

debobebze moRvaweobis dros mas yovelTvis mohqonda siaxleebi

mimarTuli progresisaken. Uunda iTqvas, rom damoukidebeli qar-

Tuli saxelmwifos formirebaSi misi roli Zalze mniSvne-

lovania.

5

Page 7: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia batoni zurabis peda-

gogiuri moRvaweoba, igiSesaniSnavad flobda auditorias

sakiTxis Rrma codnis, erudiciis, oratoruli unarisa da

studentebisadmi gamoCenili siTbosa da siyvarulis meSveobiT.

Cveni instituti qarTul sazogadoebriobasTan erTad

saiubileo sxdomiT aRniSnavs baton arCil TeTraulisa da baton

zurab soselias dabadebidan saiubileo TariRebs, rac maTi

Rvawlis ardaviwyebisa da maTdami pativiscemis niSnad unda

miviCnioT.

samaradiso naTeli maT xsovnas!

ramaz abesaZe

6

Page 8: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

Pprofesori arCil TeTrauli(1935-2009)

7

Page 9: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

8

Page 10: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

profesor

arCilTeTraulis

cxovreba

da

moRvaweoba

9

Page 11: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

10

Page 12: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis ZeTeTrauli daibada 1935 wels TianeTis raionis sofel artanSi. pirvelidawyebiTi ganaTleba miiRo artanis oTxwlian skolaSi da swavlagaagrZelaTianeTis saSualo skolaSi, romelicdaamTavra 1953 wels.

amave wels warmatebiT abarebs misaReb gamocdebs Tbilisis sa-xelmwifo universitetis ekonomikur fakultetze, romelsac warCinebiTamTavrebs 1958 wels. Semdeg saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisinstitutis aspirantia politekonomiis ganxriT. rogorc universitetSi,ise aspiranturaSi swavlis periodSi man Tavi gamoiCina rogorc niWiermastudentma da aqtiurma mkvlevarma. igi Rrmad eufleba mecnierebas da

paralelurad iwyebs muSaobas Jurnal „saqarTvelos ekonomistis“ redaq-ciaSi finansebis, vaWrobis ekonomikisa da statistikis ganyofilebisgamgis rangSi.

profesori arCil TeTrauli 1959 wlidan saqarTvelos mecnierebaTaakademiis ekonomikisa da samarTlis institutSi umcrosi mecnier Tanam-Sromelia da amave dros amTavrebs aspiranturas. 1971 wels igi warmatebiTicavs ekonomikur mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxs da Rir-seulad ikavebs amave institutis ufrosi mecnierTanamSromlis Tanmde-bobas. am periodis ganmavlobaSi igi eweva nayofier samecniero moRvaweobas.1977 wels mas awinaureben institutis aRwarmoebisa da kapitalur daban-debaTa ekonomikuri efeqtianobis ganyofilebis gamged, xolo 2006 wlidanxdeba amave institutis makroekonomikis ganyofilebis gamge da sabazroekonomikis mecnieruli mimarTulebis xelmZRvaneli.

batoni arCil TeTrauli saqarTvelos damoukideblobis mopovebisSemdeg, 1994 wels, icavs disertacias ekonomikur mecnierebaTa doqtorissamecniero xarisxis mosapoveblad.

profesor arCil TeTraulma ganvlo cxovrebis Sinaarsiani dasaxelovani gza. mas didi damsaxureba miuZRvis ekonomistTa axalgazrdaTaobebis aRzrdaSi. am saqmeSi Rrma ganswavlulobisa da erudiciis gardamas exmareboda is adamianuri Tvisebebi, riTac uxvad iyo dajildovebuli.igi did daxmarebas uwevda mis ganyofilebaSi momuSave axalgazrdamecnierebs. mis ganyofilebaSi muSaobdnen dRes akademikosi vladimerpapava, profesorebi: Temur beriZe, murman kvaracxelia, mecnierebaTakandidatebi - ilia zaqariaZe, gia Tofuria, nodar ulumberaSvili, zurabsoselia, nodar darispanaSili.

profesor arCil TeTrauls didi damsaxureba miuZRvis qarTuliekonomikuri mecnierebis ganviTarebaSi. amaze metyvelebs mis mier gamoq-veynebuli 150-mde samecniero naSromi da 12 monografiuli gamokvleva.

unda aRiniSnos, rom profesor arCil TeTraulis am naSromebssaqarTvelos ekonomikuri azris istoriaSi dResac gaaCniaT mecnieruliRirebuleba.

profesor arCil TeTraulis mecniruli kvlevis Tvalsawieri metadfarTa. igi moicavs rogorc ekonomikuri Teoriis, ise makroekonomikisa damikroekonomikis problemebs. gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia misidamsaxureba erovnuli ekonomikis kvlavwarmoebisa da sabazro ekonomikazegadasvlis kanonzomierebaTa rogorc Teoriuli, ise gamoyenebiTi xasiaTissakiTxebis damuSavebaSi.

profesor arCil TeTraulis monografiuli naSromebi TavisufladSeiZleba CaiTvalos ekonomikuri mecnierebis SenaZenad. mis SromebSimocemulia Taviseburi mecnieruli xedva postkomunisturi gardamavali

11

Page 13: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

periodis makroekonomikur problemebze. maTSi gadmocemulia sabazroekonomikaze gadasvlis kanonzomierebebi da gakeTebuli daskvnebi dawinadadebebi gamoirCeva originalurida konceptualuri midgomebiT.

friad sayuradReboa profesor arCil TeTraulis mier 1991 wels

TanaavtorobiT gamocemuli damxmare saxelmZRvanelo - „ekonomikuriTeoriis (politekonomiis) safuZvlebi“.

profesori arCil TeTraulis monografiebidan gansakuTrebiT mniS-

vnelovania 1976 wels gamocemuli gamokvleva „gafarToebuli aRwarmoebisada saxalxo meurneobis balansis problemebi sabWoTa saqarTveloSi“. masSiavtorma gamoikvlia gafarToebuli aRwarmoebis Taviseburebani calkeulrespublikebSi, saxalxo meurneobis balansis Sedgenis meTodologiurisakiTxebi da produqciis warmoebisa da ganawilebis dargTaSorisi balan-

sis analizi. 1981 wels ki man gamosca gamokvleva „gafarToebuli socia-listuri kvlavwarmoebis ZiriTadi kanonzomierebani sabWoTa saqarTve-

loSi“, sadac gamoikvlia gafarToebuli kvlavwarmoebis regionaluri Ta-viseburebebi da ZiriTadi sawarmoo fondebis kvlavwarmoebis kanonzomie-rebani.

aseve aRsaniSnavia misi naSromi „gafarToebuli kvlavwarmoebis tem-pebi da misi intensifikacia saqarTvelos respublikaSi“, romelic gamo-cemulia 1987 wels. aq mecnieris mier ganxilulia saqarTvelos socialur-ekonomikuri ganviTarebis daCqarebis koncefcia da ekonomikis ganviTarebistempebis daCqarebisa da proporciebis srulyofis ZiriTadi mimarTulebebiperspeqtivaSi.

gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia postkomunistur periodSi, 1993wels a.TeTraulis mier gamocemuli monografiuli gamokvleva or wignad

„sabazro ekonomikaze gadasvlisa da biznesis ganviTarebis kanonzomiere-bani saqarTveloSi“. masSi avtorma gadmogvca saqarTveloSi sabazro ekono-mikaze gadasvlis aucilebloba da misi Taviseburebani, privatizaciisformebi, biznesis specifika da mewarmeobis formebi da sxva. aqve mecniermamogvca sakuTari xedva saqarTvelos ekonomikis stabilizaciisa da misiperspeqtiuli aRmavali ganviTarebis Sesaxeb. mis am Sromebs dResac ardaukargavT mecnieruli da praqtikuli mniSvneloba.

aRniSvnis Rirsia profesor arCil TeTraulis moRvaweoba samecnierokadrebis aRzrdis saqmeSi. misi uSualo xelmZRvanelobiT momzadda 9mecnierebaTa kandidati da 4 maZiebeli, romlebic dResac moRvaweobenqveynis sxvadasxva ubnebze da ewevian sasargeblo saqmeebs. swored amsferoSi warmoCinda arCil TeTraulis udavod didi niWi da alRo, gza gae-kafa perspeqtiuli da momavlis ideebiT ganmsWvaluli axalgazrdebisaTvismecnierebis rTul da winaaRmdegobebiT savse mwvervalebisaken. am mxrivgamovyofdi 1982 da 1986 wlebSi profesor arCil TeTraulis redaqtorobiTgamocemul koleqtiur monografiebs, sadac calkeuli Tavebis avtorebiarian dRes ukve saxelganTqmuli mecnierebi. esenia ivane javaxiSvilissaxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtori, akademikosilado papava. aseve cnobili mecnierebi Teimuraz beriZe, bondo zarnaZe,aziko sisvaZe, ilia zaqariaZe, murman kvaracxeliada sxvebi.

im axalgazrda mecnierebidan, romlebic arCil TeTraulis ganyo-filebaSi uSualod misi xelmZRvanelobiT euflebodnen mecnieruliazrovnebis xelovnebas, magram dRes aRar arian Cven gverdiT, gamovyofdisaukeTeso megobarsa da perspeqtiul axalgazrda mecniers nodar daris-

12

Page 14: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

panaSvils, uniWieres pirovnebas, saqarTvelos erovnuli bankis pirvelprezidents gia Tofurias, CvenTvis yvelasTvis sayvarel mecniersa daukeTilSobiles adamians, iuri kapanaZes da gamorCeul koloritulfiguras, nodar ulumberaSvils.

profesori arCil TeTrauli didi warmatebiT kiTxulobda leqciebiskurss Tbilisis sxvadasxva umaRles saswavlebelSi. swored sabWoTasistemis dangrevis gariJraJze man erT-erTma pirvelma daaarsa saqarTvelo-

Si kerZo samarTlis iuridiuli piri-„Tbilisis biznesisa da marketingisumaRlesi skola“. aqac gamoCnda misi, rogorc menejeris, saqmiani Tvisebebida es skola gaxda axali realiebis moTxovnebis Sesatyvisi profesiulikadrebis aRzrdis samWedlo. igi wlebis ganmavlobaSi iyo am umaRlesisaswavleblisdamfuZnebeli da ucvleli reqtori.

profesori arCil TeTrauli farTo samecniero moRvaweobasTanerTad eweoda aqtiur sazogadoebriv saqmianobas. igi iyo mravali samec-niero da sadisertacio sabWos wevri, maT Soris 2001-2006 wlebSi saqarT-velos mecnierebaTa akademiis paata guguSvilis saxelobis ekonomikisinstitutis sadoqtoro sadisertacio sabWos wevri. amasTan erTad iyo araerTi Jurnalis redkolegiis wevri, aqtiur monawileobas RebulobdasaerTaSorisoda respublikur samecniero konferenciebsada sesiebSi.

profesori arCil TeTrauli dajildovebuli iyo mravali sapatio

sigeliTa da medliT „SromiTi mamacobisaTvis“. mas miRebuli hqonda„Rirsebis medali“.

igi gansakuTrebuli Tvisebebis matarebeli pirovneba iyo, racgamovlinda mis niWierebaSi, humanurobaSi, megobrebisadmi TanadgomaSi,principulobasa da erTgulebaSi.

man datova Tavisi mdidari mecnieruli memkvidreoba da kargi ojaxi,misi qaliSvili, qalbatoni cicino TeTrauli Rirseulad agrZelebs mamismier dawyebulsaqmeebs.

dasanania, rom profesori arCil TeTrauli 74 wlis asakSi, 2009 wlis6 marts wavida am qveynidan. Tumca mas jer kidev SeeZlo bevri Rirebulisityvis Tqma qarTuli ekonomikuri mecnierebis ganviTarebisa da qveynissakeTildReod.

murman kvaracxelia

paata guguSvilis saxelobis ekonomikisinstitutis ufrosi mecnier TanamSromeli,ekonomikis mecnirebaTa doqtori

Rvawlmosili mecnieri da pedagogi

qarTuli ekonomikuri azris ganviTarebaSi mniSvnelovania profe-sor arCil TeTraulis damsaxureba.

prof. arCil TeTrauli Tavis TaobaSi gamoirCeoda ekonomikurimecnierebis siRrmiseuli kvlevebiT. Zalian farTo iyo misi kvlevisareali. igi erTnairad flobda politikuri ekonomiis, ekonomikur moZ-

13

Page 15: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

RvrebaTa istoriis, saxalxo meurneobis marTvisa da dagegmvis Teo-riisa da praqtikis sakiTxebs.

profesorma arCil TeTraulma 1958 wels warCinebiT daamTavrastalinis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomikisfakulteti politikuri ekonomiis specialobiT.

ekonomikur mecnierebaTa doqtoris samecniero xarisxi mieniWa 1994wlis 22 dekembers akademikos paata guguSvilis saxelobis ekonomikisinstitutis sadisertacio sabWos sxdomaze, romelsac Tavmjdomareobdaakademikosi vladimer papava.

prof. arCil TeTraulis naSromebi upiratesad ekonomiurimecnierebis daumuSavebel problemebs exeboda. ekonomikuri Teoriisa dapraqtikis sakiTxebis kvleva batoni arCilis mTavari damaxasiaTebeliniSani iyo. swavlis periodSi igi warmatebiT xelmZRvanelobdastudentTa samecniero sazogadoebis saqmianobas.

saidumloebas ar warmoadgens is, rom batoni arCilis uaRresadRrma ekonomikuri codna, samecniero saqmianobaSi principuli da mtkicexasiaTi, mas aSkarad gamoarCevda ara marto Tavisi tolebisagan, aramedwina Taobis mecnier-ekonomistebisaganac. gansakuTrebiT yuradsaRebiamisi erTguleba maRali moqalaqeobrivi moralisa da principebisadmi.mas SeeZlo mTeli Tavisi momavalic gaewira, oRond ki mecnierebaSiezeima WeSmaritebasa da adamianis SesaZleblobaTa srulyofil gamov-linebas.

arCil TeTrauli axalgazrda swavlul ekonomistTa SorisgamoirCeoda saocari SromismoyvareobiT, ekonomikuri movlenebisa daprocesebis urTierTkavSiris arsSi Rrmad wvdomiTa da mecnieruli gaa-nalizeba-ganzogadebis SesaSuri unariT.

profesor arCil TeTraulis ekonomikur problemebze SeqmnilnaSromebze arsebiTi gavlena moaxdina me-20 saukunis bolos socia-listuri sistemis ngrevisa da or aTeulze meti damoukidebeli saxel-mwifos Seqmnis faqtebma. igi Tavis nawerebSi xazgasmiT aRniSnavda, rompostsocialistur qveynebSi sabazro ekonomikis gamarjvebas alterna-tiva ar gaaCnda. mas SeeZlo Seeqmna ekonomikuri zrdisa da ganviTarebisiseTi sabazro winapirobebi, rogoric iyo: Tavisufali bazari, sakuT-reba kerZo da daculi, inflacia – dabali, qveynebs Soris vaWroba –ganusazRvreli. es momentebi ki aucilebeli iyo imisaTvis, rom ezeimafasebis liberalizacias, mTavroba ar unda Careuliyo kerZo kompaniaTamarTvaSi, Seewyvita maTi subsidireba, uzrunveleyo kontraqtebis Sesru-leba, sasamarTlo sistemis damoukidebloba da efeqtianoba, administra-ciuli regulirebis optimaluri minimizacia, biujetis dabalanseba daekonomikaSi savaWro barierebis moxsna.

gansakuTrebiT yuradsaRebia is garemoeba, rom batoni arCili,Tavisi arcTu ise xangrZlivi sicocxlis manZilze, sadac ki mas umoRva-wia, yvelgan qmnida aminds saintereso SemoqmedebiTi mecnieruli Sede-gebis misaRwevad. igi gamoirCeoda codnis mravalmxrivobiT, Teoriuliazrovnebis doniT, mecnieruli siRrmiT da kvlevis gansakuTrebuliunariT.

gadaWarbebis gareSe SeiZleba aRiniSnos, rom yvela misi gamo-kvleva maRal mecnierul-Teoriul donezea Sesrulebuli.

profesori arCil TeTrauli xazgasmiT aRniSnavda, rom nebismieriqveynis mTavrobas SeuZlia ekonomikur zrdaze gaakeTos warmatebuli

14

Page 16: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

gaTvlebi. Tumca, postsocialisturi qveynebis didma nawilma dasaxuliRonisZiebebis realizacia mTlianad ver SeZlo.misi azriT, sasurvelireformebis gansaxorcieleblad aucilebelia ara marto sabazro eko-nomikis elementebSi gaTviTcnobiereba, aramed mecnierulad dasabuTe-buli strategiis SemuSaveba.

gardamavali ekonomikis uklebliv yvela qveyanaSi warmoiSvaTeoriuli da praqtikuli mniSvnelobis mravali problema, romelTadrouli gadawyveta metad saSuri saqme iyo. `komunizmidan Tavisufalbazarze gadasvla frenis procesSi TviTmfrinavis Zravis Secvlistolfasia~. ase daaxasiaTa sabazro ekonomikaze gadasvla Tanamedro-veobis cnobilma ekonomistma _ kaliforniis universitetis profesormaJerar loranma.

sabazro ekonomikis gzaze damdgari postsocialisturi qveynebisekonomikuri da politikuri gardaqmnebis gamocdilebam daadastura,rom sabazro urTierTobebze gadasvla, kapitalisturi sistemisakenmoZraoba Tanamedrove ekonomikuri Teoriis safuZvlebis gauTva-liswineblad naklebad efeqtiani iyo, xSirad ki _ uSedego.

batoni arCili xazgasmiT aRniSnavda, rom qveyanaSi mecnier eko-nomistTa ricxobrivi siWarbis miuxedavad, ekonomikuri azrovnebismwvave deficitia. ra Tqma unda, deficitia gardamavali ekonomikis mSe-neblobis Teoriuli da meTodologiuri sakiTxebis gamokvlevaSic, risgamoc efeqtiani strategiisa da ekonomikuri politikis CamoyalibebagaZnelebulia.

imis gamo, rom saqarTveloSi reformebis strategia sawyis etapzeekonomikuri Teoriis WeSmariti debulebebis gauTvaliswineblad Semu-Savda, gaxangrZlivda warmoebis dacemis procesi mTeli Tavisi uaryo-fiTi SedegebiT. arada, reformebis strategia SemuSavebuli unda yofi-liyo Tanamedrove ekonomikur mecnierebaSi momxdari fuZemdeblurimimarTulebebiT ganxorcielebuli gamokvlevebis bazaze sabazro urTi-erTobebis formirebaSi wamoWrili problemebis Seswavlisa da ana-lizis gziT.

qveyanaSi ekonomikuri mecniereba da Sesabamisi institutebi va-ldebuli iyvnen, SeeswavlaT da pasuxi gaecaT kiTxvebze, Tu ratom verSeZlo qveyanam reformebis ganxorcielebaSi warmatebebis miRweva daratom ver Camoayaliba sabazro ekonomikaze gadasvlis optimalurimodeli.

sworad miuTiTebda batoni arCili, rom mxolod Teoriaze da-fuZnebuli codniT SeiaraRebul reformatorebs SeuZliaT Seiswavlonbazarze gadasvlis procesSi mimdinare movlenebi, gaaanalizon erov-nuli ekonomikis susti wertilebi da miRwevebi da Seamowmon sabazrokoordinatebis gardaqmnis veqtori.

mkvlevaris azriT, qveynis ekonomikuri strategiis SemuSavebisa daganxorcielebis analizi da Sejereba unda moxdes ekonomikuri mecnie-rebis yvela sferosTan, gansakuTrebiT: makroekonomikuri politikis,sagareo-ekonomikuri urTierTobebis, saxelmwifo regulirebis, finance-bis, SromiTi resursebisa da sxva problemebis ganxilvisas.

xazgasmulia, rom saqarTveloSi sabazro ekonomikaze gadasvlisada sameurneo reformebis procesi daiwyo moumzadeblad, yovelgvariTeoriuli safuZvlis gareSe. ufro metic, qveyanaSi dabal doneze idgaekonomikuri Teoriis problemebis kvleva. amas isic daemata, rom

15

Page 17: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

marqsizm-leninizmis dogmebma xeli SeuSala ekonomikuri sistemis Rrmamecnierul kvleva-Ziebas, aTeuli wlebis manZilze marqsistuli poli-tikuri ekonomia gvasazrdoebda upiratesad dromoWmuli ideebiT. nacv-lad imisa, rom WeSmarit Teoriul analizs eCvenebina, Tu ras warmoad-genda sazogadoebis ekonomikuri cxovreba realurad, igi iZleoda das-kvnebs, Tu rogori unda yofiliyo momavalSi. swored `momavlis winas-war ganWvreta~ iyo miCneuli politikuri ekonomikis did monapovrad.

reformebis ganvlili periodis analizis safuZvelze batoni arCi-li marTebulad askvnida, rom ekonomikuri Teoriis elementarulicodnis gareSe diletantis doneze aTvisebuli monetaristuli TeoriispostulatebiT ganxorcielda `Sokuri Terapiis~ dogmebis mxolod erTinawili, sadac vaWrobisa da fasebis liberalizacia reformebisamosaval momentad iqna miCneuli.

Tanamedrove ekonomikurma mecnierebam marqsizmis krizisidan Sesa-bamisi daskvnebi ver gaakeTa da dResac uSvebs Secdomebs, rodesacasabuTebs, rom yvelaze WeSmaritia neoklasikuri Teoria da mxolodmisi codna Segviwyobs xels, rom avaSenoT sabazro ekonomika. es ki ima-ze migvaniSnebs, rom sabazro ekonomikuri sistemis garda, TiTqosarasodes ar iyo da arc momavalSi iqneba sxva ekonomikuri sistema.

savsebiTmarTebulia profesor arCil TeTraulis daskvna masze,rom arc erT ekonomikur sistemas ar SeuZlia warmatebiT funqcionire-ba WeSmariti ekonomikuri Teoriis aTvisebis gareSe. magram dRes cal-keuli ganviTarebadi qveynebisaTvis morgebuli Teoria ar arsebobs.dasavleTis mowinave ekonomistebis mier Seqmnili `ekonomiksad~ wode-buli ekonomikuri Teoria optimalurad esadageba maRalganviTarebulisabazro ekonomikis sistemas da naklebad gamosayenebelia postsocial-listuri qveynebis sabazro urTierTobaTa Teoriul safuZvlad.

qveynis ekonomikuri Zliereba,miuTiTebda mkvlevari _ didad arisdamokidebuli finansebisa da fulis mimoqcevis srulyofil ganvi-Tarebaze.

gasuli saukunis 70-ian wlebidan, finansebis rolis kolosalurmagaZlierebam Tvisebrivi cvlilebebi gamoiwvia finansur urTierTobebSi.warmoiSva ekonomikis virtualuri struqturireba: materialur faseu-lobaTa Semqmneli realuri ekonomikidan aRmocenda ekonomika, romelicsul ufro iqvemdebarebs pirvels Tavisi SemosavlebiT da iseT donezegaZlierda, rom mas sazogadoebaSi materialur-nivTobrivi warmoebissferos ekonomikaze ufro didi roli daekisra, e.i. warmoiSva ekonomikapirobiTi, anu simboluri, fulis meqanizmis doneze _ simboluri eko-nomika, anu giganturi simboluri kapitalis ekonomika. amrigad, msofli-oSi Camoyalibda axali gabatonebuli ekonomikuri sistema _ finansuriekonomika.

marTebuli iyo mkvlevaris mosazreba masze, rom finansuriekonomikis safuZvelia is Rrma cvlilebebi, romlebsac adgili hqondamsoflio meurneobis wiaRSi, kerZod, transformacia erovnul meurneo-bebSi, adamianebs Soris urTierTobebsa da msoflio ekonomikur integ-raciaSi. am aspeqtSi misaxedi iyo globalizaciis problemebic.

savsebiT mizanSewonilia avtoris azri masze, rom farTo kvleva-Ziebas eqvemdebareba indikaturi dagegmvis aqtualuri problemebi, ro-melTa Soris sayuradReboa: prognozirebisa da dagegmvis, indikaturigegmis iaponuri, franguli da Cinuri modelebi, maTi funqciebi da

16

Page 18: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

instrumentariebi da indikaturi dagegmvis formirebis safuZvlebisaqarTveloSi.

profesorma arCil TeTraulma sagnobrivad aiTvisea da Seiswavlasocialistur urTierTobaTa praqtika, romelic gaaCnda sabWoTa kav-Sirs da evropis qveynebis garkveul nawils. arada cnobilia, rom isto-riaSi precedenti ar gaaCnia aRmosavleT evropis da yofili sabWoTakavSiris qveynebis teritoriaze warmoqmnil axal saxelmwifoebSi gan-xorcielebul centralizebulgegmiani meurneobriobis gardaqmnas sa-bazro ekonomikad, romelic upiratesad kerZo sakuTrebas emyareba.

cneba `gardamavali ekonomika~ rogorc ganviTarebul, ise ga-nviTarebad da formirebad makrosistemebSi gansazRvravs gansaxorcie-lebeli gardaqmnebis mimarTulebebsa da xarisxs. gardamavali ekono-mikis cnebis gamoyeneba ganpirobebulia imis aucileblobiT, rom erTikonkretuli terminiT aRiniSnos socialur-ekonomikuri movlenebis er-Toblioba, romelic mimdinareobs postsocialistur qveynebSi: xeli-suflebis politikuri gadawyvetilebis miRebis Semdeg moaxdinos sa-xelmwifo sakuTrebaze monopoliis da marTvis centralizaciis likvi-dacia da kerZo sakuTrebis ganviTarebul institutze dafuZnebulisabazro urTierTobebis damkvidreba.

sayuradReboa, rom profesor arCil TeTraulis mecnierul kvle-vebSi sagnobrivi adgili pova im cvlilebebma, romlebic socializmisqveynebSi Camoyalibda.

1985-1990 wlebSi TandaTan gamoikveTa erovnul meurneobaTa ganvi-Tarebis Senelebis tendenciebi: Semcirda warmoebis efeqtianobis maCve-neblebi, gamwvavda socialuri sferos problemebi, gauaresda mosax-leobis materialuri da kulturuli keTildReobis done. amasTan, arse-biTad dairRva sameurneo cxovrebis ritmi, daiwyo tradiciuli eko-nomikuri kavSirebis rRvevis procesi, gaZlierda naklebwarmoebis eko-nomikuri krizisi, gaRrmavda Sidadargobrivi da dargTaSorisi dispro-porciebi, Camoyalibda da gagrZelda ekonomikuri da socialuri ganvi-Tarebis tempebis dacemis tendencia.

1990 wlisaTvis ukve naTeli gaxda, rom arsebuli sistemis Ca-rCoebSi ekonomikis gajansaReba SeuZlebeli iyo.socialisturma direq-tiulma dagegmvam ekonomikuri sistema amoagdo Tavisi bunebrivi gan-viTarebis CarCoebidan.

imisaTvis, rom gaiumjobeson potenciuri zrdis Sansi momavalSi,gegmiani ekonomikis qveynebi Tamamad unda wavidnen sabazro ekonomikismimarTulebiT, rac moiTxovs maTi ekonomikis fundamentur gardaqmnasda warmoebiT urTierTobaTa axali tipis ganviTarebas.

marTebulia profesor arCil TeTraulis mosazreba masze, romgasuli saukunis 80-ian wlebSi gardamavali xanis qveynebSi ekonomikurireformebis gatarebis erT-erT mniSvnelovan mizezad iqca araefeqtianiekonomikis arseboba, uxarisxo produqciis warmoeba da dabali Sromisnayofiereba. centraluri xelisuflebisaTvis rTuli iyo gadawyveti-lebis miReba resursebis da saqonlis, gansakuTrebiT ki samomxmareblosaqonlis efeqtian gadanawilebaze, erTi mxriv, izrdeboda deficiti improduqciaze, romelzedac arsebobda moTxovna, xolo meore mxriv,imata Cawolili saqonlis maragebma, rac, saboloo angariSiT, danakargiiyo sazogadoebisaTvis. gardamavali ekonomikis qveynebSi daiwyoekonomikuri zrdis tempebis dacema.

17

Page 19: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

sworia avtoris daskvna masze, rom ar arsebobs reformebis er-Tiani paketi, romelic vargisi iqneboda gardamavali ekonomikis yvelaqveynisaTvis, ramdenadac maTi pirobebi erTmaneTisagan bevrad gansxvav-deboda. ufro metic, arsebobs uTanxmoeba imaSi, Tu ra tipis sabazroekonomikis Seqmna aris SesaZlebeli ama Tu im qveyanaSi. miT ufroyalibdeba saerTo azri, rom gardaqmnis procesSi aucilebelia refor-mis mTavari elementebis gaTvaliswineba.

metad sainteresoa avtoris azri masze, rom gaTvaliswinebuliunda iqnes makroekonomikuri stabilizacia da kontroli. makro-ekonomikuri stabilizacia iTvaliswinebs ekonomikuri sistemis efeqtianfunqcionirebas inflaciis umniSvnelo doniTa da arsebuli resursebisgamoyenebis maRali xarisxiT. gardamavali ekonomikis qveynebSimakroekonomikuri stabilizaciis miRweva gulisxmobs:

_ iseTi gadaudebeli da mimdinare problemebis Sefasebasa dagadawyvetas, rogoricaa: saxelmwifo biujetis didi deficiti, Warbifuladi masa (Warbi likvidoba) da inflacia, sagareo vaWrobis defici-ti, sagareo vali da ucxouri valutis SezRuduli rezervebi.

_ socialuri dacvis sistemis Seqmnas da socialuri dacvis ufle-bis uzrunvelyofas.

_ grZelvadian periodSi qmediTi fulad-sakredito da fiskaluripolitikis formirebas, romelic saSualebas iZleva, ganxorcieldesmimdinare arapirdapiri makroekonomikuri kontroli. amisaTvis saWiroiyo specialuri institutebisa da instrumentebis Seqmna, agreTve ekono-mikaSi mkacri finansuri reJimis SemoReba.

fasebisa da sabazro reformis ganxorcieleba gulisxmobs:_ Sida fasebis liberalizacias produqtebsa da momsaxurebaze;_ saprocento ganakveTisa da xelfasebis liberalizacias, Semosav-

lebis ganawilebis sistemis gardaqmnas;_ sagareo vaWrobis liberalizacias, savaluto kursis mdgra-

dobas da erovnuli valutis normalur mimoqcevas, sagareo vaWrobissferoSi kvotebis gauqmebas da sabaJo tarifebis dawevas.

gardamavali ekonomikis qveynebSi ekonomikuri reformebis ganxo-rcielebis tempebi da warmatebebi mniSvnelovnad aris damokidebuli amqveynebSi politikuri stabilurobis doneze.

avtoris naSromebSi xazgasmulia, rom seriozuli yuradReba undamieqces arastabilurobis faqtorebs. politikuri arastabiluroba, ro-melic garkveuli zomiT arsebobs yvela gardamaval ekonomikaSi, war-moadgens mravali faqtoris urTierTzemoqmedebis Sedegs, romlebicavseben ekonomikur problemebs. kerZod, igi SeiZleba gamowveuli iyos:

1. jgufuri interesebiT. yofil administraciul-mbrZanebluriekonomikis qveynebSi bevri ewinaaRmdegeba reformebs, vinaidan es uka-naskneli aryevs maT Zalauflebas da mdgomareobas;

2. sabazro ekonomikis principebis arcodniT;3. saerTo-erovnuli da regionuli arastabilurobiT. komunisturi

reJimis dacemisa da politikuri liberalizaciis damkvidrebis SedegadTavi iCina aTwleulebis da aswleulebis manZilze arsebulmaerovnebaTaSorisma problemebma;

4. yuradsaRebia racionaluri fasebis roli;5. aucilebelia sakuTrebis uflebis rolis zrda. bevrs eWvi

epareba imaSi, rom makroekonomikuri stabilizaciis pirveldawyebiTi

18

Page 20: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

mcdeloba sakuTrebis uflebis sferoSi reformis gareSe warmatebiTdamTavrdeba. sabazro sistemebs SeuZlia funqcionireba sakuTrebissxvadasxva formebis pirobebSi, kerZod _ saxelmwifo, koleqtiuri dakooperatiuli sakuTrebis CaTvliT.

ar SeiZleba ar daveTanxmoT profesor arCil TeTraulis mosaz-rebas masze, rom, moklevadiani stabiluri politikis gatarebasTanerTad, aucilebelia struqturuli reformebis dawyeba safinanso-sabiu-jeto, fulad-sakredito da sagareo-ekonomikur sferoebSi. agreTvesistemuri reformebi sakuTrebiTi urTierTobis, sawarmoTa, fasebisa daSromis bazris marTvis sferoSi.

gardamavali ekonomikis yvela qveyanaSi erT-erT mniSvnelovanprioritets warmoadgens saxelmwifo biujetis deficitis Semcireba. amamocanis Sesruleba dakavSirebulia bevr siZnelesTan, kerZod, imasTan,rom sazogadoebis socialuri moTxovnebi izrdeba. mniSvnelovania, rommTavrobam mTavari yuradReba dauTmos saxelmwifo xarjebis Semcirebasda sagadasaxado sistemis srulyofas.

SeuZlebelia ar daeTanxmoT profesor arCil TeTraulis mosa-zrebas masze, rom sakuTrebis reformis warmatebisTvis, ramdenadac ker-Zo sakuTreba amcirebs politikur Carevas sawarmos marTvaSi da qmnisalternatiul SesaZleblobas pirovnebisTvis, unda Seiqmnas normalurisamarTlebrivi garemo, romelicdaicavs mesakuTreTa uflebebs dadaaregulirebs komerciul urTierTobebs, rac aucilebelia bazrisnormaluri funqcionirebisTvis; saWiroa buRaltruli aRricxvisa daauditis efeqtiani sistemis Seqmna informaciis adekvaturi analizis-Tvis. garda amisa, saWiroa ganxorcieldes investiciebi adamianur kapi-talSi, rom SesaZlebeli iyos samarTlebrivi da mmarTvelobiTi refor-mebis realizeba. dasavleTis qveynebSi amgvari sabazro institutebi,sistemebi, gamocdileba da SesaZleblobebi Camoyalibda, dagrovda daganviTarda xangrZlivi drois ganmavlobaSi, amitom,sasargebloamaTigonivruli gamoyeneba CvenSi reformebis ganxorcielebisas.

revaz kakulia

ekonomikis mecnierebaTa doqtori, profesori

19

Page 21: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

20

Page 22: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

mogonebebi

21

Page 23: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

22

Page 24: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

me misi didi madlobeli var

universiteti davamTavre 1977 wels da Sromis wignaki gavxsenisaqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis insti-tutSi. akademikosma avTandil guniam, romelic am dros institutisdireqtori iyo, asarCevad SemomTavza ramdenime ganyofileba, sadacSemeZlo muSaobis dawyeba. am ganyofilebaTa Soris axladgaxsnili iyoerTi, romelic aRwarmoebis sakiTxebze muSaobda. radganac Cemi imdro-indeli samecniero interesebi dargTaSorisi balansis ekonomikur-maTe-matikuri modelirebis sakiTxebiT Semoifargleboda, mec swored is gan-yofileba avirCie, romelsac saTaveSi b-ni arCil TeTrauli edga.

b-ni arCilis ganyofileba imTaviTve gamoirCeoda institutSi, rad-gan, b-ni iuri kapanaZis garda, mTeli ganyofileba mxolod axalgazrdamecnierebiT iyo dakompleqtebuli. sayuradReboa, rom Tavadac axalgaz-rdebs yvelaze metad, swored b-ni arCilis ganyofilebaSi undodaT emu-SavaT, radgan man SeZlo unikaluri SemoqmedebiTi da megobruli atmos-feros Seqmna.

arCil TeTrauli iyo saqarTvelos ekonomikis, misi ganviTarebisZiriTadi tendenciebis mkvlevari, da nebismieri ekonomisti, romelicdainteresdeba sabWoTa saqarTvelos ekonomikis kvleviT, gverds verauvlis prof. TeTraulis naSromebs.

b-ni arCili iyo iniciatori respublikuri samecniero konferenci-ebis Catarebis. misi iniciativiTa da samecniero redaqtorobiT ganyofi-leba praqtikulad yovelwliurad aqveynebda koleqtiur monografiebs.

piradad Cem mimarT b-n arCils didi wvlili miuZRvis. institutSiim dros miRebuli iyo, rom sakandidato minimumis gamocdaze dasaS-vebad saWiro iyo xelmZRvanelis Tanxmoba, rom mas aspirantisgan yvelaTema hqonda mosmenili. sinamdvileSi, zogierTi xelmZRvaneli formalu-rad uwerda xels aspirants. me xelmZRvaneli ar myavda da b-n arCils,rogorc ganyofilebis gamges, vTxove, moesmina CemTvis Tu ramdenadviyavi mzad TiToeuli Temis mixedviT politikur ekonomiaSi. is ardamzarda da TiTqmis erTi wlis ganmavlobaSi miTmobda misTvis Zvir-fas dros.

roca 1992 wels institutis direqtoris arCevnebi dainiSna, is iyoCemi gulwrfeli da Ria mxardamWeri.

im periodSi saqarTveloSi iqmneboda kerZo umaRlesi saswavleb-lebi da am saqmis erT-erTi pioneri swored b-ni arCili iyo. man Cveniinstitutis bazaze, Cveni TanamSromlebis CarTulobiT Seqmna aseTiumaRlesi saswavlebeli, romelic warmatebiT funqcionirebda.

samwuxarod, prof. arCil TeTrauli adre wavida am qveynidan,Tumca mainc moaswro, mniSvnelovani kvali daetovebina saqarTvelosekonomikis kvlevasa da axalgazrda kadrebis aRzrdaSi. me misi didimadlobeli var...

akademikosi vladimer (lado) papava,

ivane javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetisreqtori, paata guguSvilis saxelobis ekonomikisinstitutis mTavari mecieri TanamSromeli

23

Page 25: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

arCil TeTraulis gaxseneba!

arian adamianebi, romlebic Tavisi saqmianobiT, adamianebis mimarTsiyvaruliT wauSlel kvals toveben qveynis, sazogadoebis da axloblebismexsirebaSi, aseT adamianTa ricxvs sruliad damsaxurebulad miekuTvnebabatoni arCil TeTrauli. batoni arCil TeTrauli gavicani gasulisaukunis oTxmociani wlebis dasawyisSi, rodesac daviwye muSaobasaqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis institutSimisdami daqvemdebarebul ganyofilebaSi. misi cxovrebis mTavari kredogaxldaT axalgazrda mecnier-TanamSromlebze zrunva, xelSewyobasamecniero naSromebis, disertaciebis momzadebis saqmeSi. SemTxveviTi araris, rom misi xelmZRvanelobiT bevri samagaliTo mecnieri moevlinaqveyanas, samecniero sazogadoebas.

ar iqneba swori, Tu ar gavixseneb mis iniciativas - arasaxelmwifoumaRlesi saswavleblis Seqmnas. es iyo pirveli ekonomikuri profilisumaRlesi saswavlebeli saqarTveloSi. saswavlebelSi SemoRebuli iqnaaxali saswavlo programebi, romlebic efuZneboda sruliad axalekonomikur models - sabazro ekonomikas.

Cven misi mowafeebi amayi varT, rom erT dros gviwevda baton arCilTeTraulTan yofna, urTierTobada nafiqralis gaziareba.

Teimuraz beriZe

ivane javaxiSvilis saxelobisTbilisis saxelmwifouniversitetis ekonomikisa da biznesis fakultetisdekani, profesori

TvalsaCino mecnieri da moRvawe

profesori, ekonomikur mecnierebaTa doqtori arCil TeTrauli Cveniufrosi Taobis erT-erTi Rirseuli TvalsaCino warmomadgenelia. igigavicani 1979 wels, roca saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisada samarTlis institutSi daviwye muSaoba umcrosi mecnier TanamSromlisTanamdebobaze. im dros igi xelmZRvanelobda institutis yvelaze mraval-ricxovan da wamyvan ganyofilebas.

yvelaze mTavari, rac baton arCilTan dakavSirebiT maxsendeba, arismisi uaRresad mzrunveli da WeSmaritad mamobrivi damokidebuleba axal-gazrda mecnierebis mimarT. igi yvelafers akeTebda maTi mecnieruli donisamaRlebisa da sakariero winsvlis mizniT. albaT, arc is aris SemTxvevi-Toba, rom batoni arCilis ganyofileba mxolod axalgazrda mkvlevare-bisgan Sedgeboda.

batoni arCili saocari SromismoyvareobiT da samecniero produq-tiulobiT gamoirCeoda. mis kalams ekuTvnis aTeulobiT monografia dasamecniero broSura, mravali samecniero statia da samecniero moxseneba.igi iyo ubadlo oratori da srulyofilad flobda diskusiisa da pole-mikis bevr saidumlos. uaRresad rTuli da TiTqmis SeuZlebelic ki iyomasTan mecnieruldavaSi CarTva.

24

Page 26: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

batoni arCil TeTraulis ara mxolod wminda mecnierulma, aramedorganizatorul-pedagogiurma talantma gansakuTrebiT maSin gaibrwyina,roca man daaarsa erT-erTi pirveli kerZo umaRlesi saswavlebeli saqarT-veloSi. aRsaniSnavia, rom im dros arsebuli ukiduresad mZime ekonomikuriviTarebis fonze, bevri Cveni kolegisTvis am institutSi gaweuli samu-SaosaTvis miRebuli anazRaureba maTi fizikuri arsebobis mniSvnelovanwyaros warmoadgenda.

batoni arCili patiosani da keTilSobili adamiani iyo. misi bevrikolegisagan gansxvavebiT, romlebmac mogvianebiT ganaTlebis sfero sar-fiani da momgebiani biznesis wyarod aqcies, misi strategiuli Canafiqri ormizans emsaxureboda: axalgazrdebisaTvis mieca saWiro profesiuli codna,

kolegebisaTvis ki „socialuri usafrTxoebis“ elementaruli pirobebi uz-runveleyo.

batoni arCili iyo WeSmariti mecnieri, pedagogi, patrioti moRvawe.samwuxarod, igi adre wavida cxovrebidan da ver moaswro bevri Canafiqrisrealizeba, rac udavoa, didad waadgeboda transformaciis procesSi myofsaqarTvelos ekonomikas. amasTanave, misi cxovreba da moRvaweoba imissaukeTeso magaliTia Tu rogor unda uyvardes adamians Tavisi saqme, ragarjiT, rudunebiT da TavdadebiT unda emsaxuros igi sakuTar xalxs daqveyanas.

prof. elguja meqvabiSvili

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifouniversitetis ekonomikisa da biznesis fakultetisTeoriuli ekonomikis kaTedris xelmZRvaneli,profesori

gamorCeuli mecnieri da pedagogi

batoni arCil TeTrauli dauswrebelad gavicani qalaq moskovSi.

aspiranturaSi swavlisas e.w. „leninkaSi“ wavawydi mis qarTulenovan naS-roms, romlic Seexeboda saqarTvelos ssr sazogadoebrivi produqtisa daerovnuli Semosavlis zrdis faqtorebisa da struqturis sakiTxebisSeswavlas. amave maCveneblebis prognozirebis sakiTxebs Seexeboda Cemisakandidato disertacia, da, bunebrivia, am wignisadmi Cemi interesi maRaliiyo. naSromi davamuSave, gadaviRe misi qseroasli (maSin bibloTekaSikopireba did rigebTan da teqnikur sirTuleebTan iyo dakavSirebuli).Zalian bevri kiTxva damigrovda da Svebulebisas gadavwyvite TbilisSibaton arCilTan sakonsultaciod Sexvedra. davazuste misi samsaxuri damivedi mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis institutSi.pirvel misvlaze ver vnaxe, momces misi binis telefoni, Tumca, ver gavbededarekva, vifiqre, ucxo kaci var da ar Tqvas ra uflebiT mirekavso. CemigasaWiri vuambe RvTisnier kacs guram yufunias, romelmac Tavisivekabinetidan daureka mas, esaubra Cems Sesaxeb da meore dResve Sevxvdi batonarCils. gavecani, Zalian ubralo da yuradRebiani meCvena. man mokledmomayola Cemi disertaciis mizani da amocanebi, momiwona Tematika, Semdeg

25

Page 27: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

mkafiod gamarkvia CemTvis saintereso sakiTxebSi. amixsna, rogor undamomepovebina axali informacia centralur stastistikur sammarTveloSi,misi axlad gamocemuli wignic maCuqa da warmatebebi misurva. vigrZeni, romZalian uyvarda axalgazrda mecnierebi da didi pativiscemiT ganvewyve mismimarT.

Semdeg baton arCils xSirad vxvdebodi sxvadasxva samecniero foru-mebsa da sxva RonisZiebebze. igi yovelTvis siyvaruliT da megobruladmxvdeboda. didi avtoritetiT da pativiscemiT sargeblobda ekonomistTasazogadoebaSi. Zalian mikvirda, rom aseTi saxelovani mecnieri ratomRacar Cqarobda da ar icavda sadoqtoro disertacias. erTxel sufrazegverdigverd movxvdiT da me ukve SeTamamebulma vkiTxe baton arCils, Turatom agvianebda sadoqtoro disertaciis dacvas. man moWriT miTxra, arminda, rom Cemi naSromi rusebma aburTaono. es iyo tragikul 9 aprilamdecota adre. Semdeg mokle droSi amas mohyva saqarTvelos saxelmwifoebrividamoukideblobis aRdgena da batoni arCilis naTqvami sruli WeSmaritebaaRmoCnda.

minda movigono baton arCilTan dakavSirebuli erTi dauviwyariepizodi. qveyanaSi urTulesi periodia, kuponis epoqa, puri talonebiT.samsaxurSi fexiT davdivarT. mokled mZime suraTia. mirekavs Cemi Zvirfasimegobari profesori nugzar sanTelaZe da mTxovs uCveulo rames. saqmeexeboda batoni arCilis sadoqtoro disertacias, romlis erT-erToponentad daniSnuli iyo batoni nugzari. man miTxra, rom disertaciisTematika CemTvis ar iyo axali da menaxa Tu ramdenad pasuxobda igi mismimarT wayenebul moTxovnebs. baton nugzars oponirebas bevri Cveni kolegaufrTxoda, radgan misi saxeli ganTqmuli iyo rogorc momTxovni daukompomiso mecnieris. kargad maxsovs, erT kviraSi, sanTlis Suqze (denimaSin iSviaToba oyo) gadavikiTxe sadisertacio naSromi. namdviladmomewona, radgan masSi mecnieruli siRrmiseulobiT iyo SeswavlilisaqarTveloSi sabWouri periodis gafarToebuli kvlavwarmoebis ZiriTadikanonzomierebebi da is ZiriTadi gamowvevebi, romelic dadga qveynis winaSesabazro urTierTobebze gardamaval periodSi. rogorc Cans, batonmaarCilma mokle droSi SeZlo axali ekonomikuri paradigmis ZiriTadiTaviseburebebis Seswavla, gaazreba da sakmaod saintereso mecnierulimignebebis formireba. aqedan gamomdinare, baton nugzars Tamamad dacalsaxad vuTxari _ brwyinvale naSromia da Tu drois problema qonda medavuwerdi recenziis Sav variants. uari miTxra, me TviTon davwero. armaxsovs ra mizeziT ar veswrebodi batoni arCilis disertaciis dacvas,magram Cemi kolegebis gadmocemiT vici, rom man brwyinvaled Caiaraakademiis ekonomikis institutSi.

ufalma, es RvTisnieri kaci, energiuli, mosiyvarule, ganaTlebuli,megobruli, gamorCeuli mkvlevari da pedagogi moulodnelad mudmivsasufevelSi gaamwesa. didi danaklisi ganicada qarTulma ekonomikurmasazogadoebam, axloblebma da megobrebma. naTelSi amyofos misi suliufalma.

iaSa mesxia

profesori

26

Page 28: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

arCil TeTraulis dResac misabaZi magaliTi

saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikis institutis isto-riaSi gamorCeulia im adamianTa wvlili, vinc mTeli Tavisi SromiTisaqmianoba am instituts dauTmo. aq ori kategoria gamoiyofa: erTi,„damfuZnebeli mamebi“, vinc institutis dafuZnebis dros (1944 wlis 29ivnisi, saqarTvelos saxalxo komisarTa sabWos №734 dadgenileba saqar-Tvelos mecnierebaTa akademiasTan ekonomikis institutis mowyobis Sesa-xeb) ukve Camoyalibebuli mecnierebi iyvnen da saTave daudes institutisfunqcionirebas (paata guguSvili, nikoloz iaSvili, ioseb bajaZe,luarsab karbelaSvili ...), an Seadgines institutis muSakTa pirvelitalRa (filipe gogiCaiSvili, vasil CantlaZe, valerian melqaZe, sergiberaZe...). eseni iyvnen ekonomikaSi Tbilisis saxelmwifo universitetisgareT (da gverdigverd) mZlavri samecniero centris Seqmnis avtorebi.meore kategorias ganekuTvnebian isini, vinc am axali ekonomikuri cen-tris wiaRSi movidnen, Camoyalibdnen mecnier-mkvlevarebad da mTelisicocxlis manZilze darCnen institutis TanamSromlebad. ekonomikisinstitutma pirveli „sakuTari warmoebis“ kadrebis „gamoSveba“ daiwyogasuli saukunis 50-iani wlebis bolos da 60-iani wlebis dasawyisSi.swored am periodSi moxda institutis pirveli mniSvnelovani raode-nobrivi da Tvisebrivi zrda. am Taobis TanamSromelTa umetesobismTeli SromiTi biografia mTlianad ekonomikis instituts daukavSirda.am Taobis warmomadgeneli iyo batoni arCil TeTrauli. is institutSimovida 1959 wels, 24 wlis asakSi, da iyo misi TanamSromeli 49 wlisganmavlobaSi _ sicocxlis bolomde (1998). Cemi Taoba institutSi mi-vida gasuli saukunis 70-iani wlebis bolosa da 80-iani wlebis dasaw-yisSi. es iyo institutis raodeborivi zrdis yvelaze didi bolo tal-Ra. am Taobis samecniero karieris dasawyis periods daemTxva „peres-troika“, erovnuli moZraobis aRmavlobis periodi, 1978 wlis 14 apri-lisa da 1989 wlis 9 aprilis movlenebi, saqarTvelos saxelmwifoebrividamoukideblobis aRdgena, sabWoTa kavSiris daSla... institutSi amperiodSi erdroulad moRvaweobdnen institutis damfuZneblebi, insti-tutis kedlebSi Camoyalibebuli saSualo asakis, institutis struq-turuli da samecniero potencialis xexrxemali muSakebi da karierissawyis safexurze mdgomi axalgazrdoba. axal gardaqmnebTan adaptire-bas advilad axdenda es ukanaskneli jgufi. ufros Taobas uWirdamovlenebis dinamikisa da realobebisadmi Segueba. sabolaod, sabWoTakavSiris imperiis nangrevebSi mohyva mecniereba da maT Soris – ekono-mikis instituti. daiwyo mecnierebis degradaciis periodi. mecnier mu-SakTa materialuri mdgomareoba sazogadoebis yvela sxva socialurjgufze ufro swrafad gauaresda. am situaciaSi, batonma arCilma ga-dadga droisaTvis winmswrebi nabiji da institutis bazaze Seqmnakomerciuli saswavlebeli. is yvelaze swrafad „gaTavisuflda“ komp-leqsebisagan da miiRo sabazro ekonomikis gamowveva. me ar vicnob amsaswavleblis arc Seqmnis, arc arsebobis komerciul detalebs, magramvici erTi, rom institutis TiTqmis yvela TanamSromels, maT Soris mec(1993 wels institutidan wasvlamde), am saswavlebelSi leqciebisaTvisgauCndaT arsebobisaTvis wyaro. batoni arCilis es nabiji Zaliangasakviri iyo Tavis droze da aRmafrTovanebelia dRes. amitomac gamax-senda albaT es momenti baton arCilis cxovrebidan. Tanac, Tvalwin

27

Page 29: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

midgas, Tu rogor mtkice iyo is am sakiTxebis gatanis dros, rogorawarmoebda kamaTs: axlo distanciaze pirdapir TvalebSi yurebiTa damtkice, ucvleli tonalobis kargi qarTuliT... batonma arCilma aRniS-nuli gadawyvetilebiT saSualeba misca im adamianTa „gmiruli“ cxov-rebis gagrZelebas, vinc dRemde institutSi moRvaweben. amasTan, batonmaarCilma mecnierebis TviTdafinansebis wyaroebis Ziebis misabaZi maga-liTi datova.

mixeil jibuti

profesori

arCil TeTraulis xsovnas

qarTuli mecniereba arasdros ganicdida ekonomikaSi gamorCeulikadrebis simcires. marto p. guguSvilis, f. gogiCaiSvilis, a. gunias, v.CantlaZis, n. iaSvilis, a. kakabaZis, l. karbelaSvilis, a. nucubiZis, gr.qarCavas, k. RoRoberiZis saxelebis xseneba sakmarisia imis aRsaniSnavad,raoden maRal doneze iyo ayvanili mecnieruli kvlevebi saqarTvelosmecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis institutSi.

gasuli saukunis 60-ian wlebSi da 70-iani wlebis pirvel naxevar-Si aqtiur samecniero asparezze gamoCnda axalgazrda Taoba, romelTaSoris gamorCeuli adgili daikava batonma arCil TeTraulma. man Rir-seulad ganvlo gza umcrosi mecnier TanamSromlidan ganyofilebisgamgemde. wlebis ganmavlobaSi eweoda ra aqtiur pedagogiur moRvaweo-bas, pirvelive SesaZleblobis gaCenisTanave daaarsa Tbilisis biznesisada marketingis umaRlesi skola, romlis reqtoric iyo sicocxlisbolomde.

aRniSnuli qmedebiT, rTul 90-ian wlebSi, igi ara marto axal-gazrdebisTvis umaRlesi ganaTlebis miRebis saSualebas uwyobda xels,aramed sxva organizaciebidan mowveuli Tu institutis TanamSromelTadasaqmebiT aumjobesebda maT ekonomikur mdgomareobasac. amasTanave, iyoprincipuli da momTxovni xelmZRvaneli rogorc leqtorebis, aseve stu-dentebis mimarTac.

ganyofileba, romelsac batoni arCili xelmZRvanelobda, garkve-uli TvalsazrisiT ara marto maRalkvalificiuri mecnieruli kad-rebis, aramed momavali sazogado da politikuri Tanamdebobis pirTasamWedloc aRmoCnda. magaliTisTvis Tundac vl. papavas, z. soselias, n.ulumberaSvilis, i. zaqariaZis da sxvaTa CamoTvlac kmara.

visac ki baton arCilTan urTierToba hqonia, ar SeiZleba argaixsenos misi Tbili, pativiscemiT aRsavse damokidebuleba ufrosiTaobis warmomadgenlebTan. saintereso iyo a. TeTraulis da paata gu-guSvilis damokidebuleba _ mudam cnobismoyvare arCil TeTrauli daakademikosi batoni paata. es iyo nimuSi ori, mudam mecnierul ZiebaSiCafluli pirovnebis urTierTobisa.

batoni arCili SesaniSnavi meojaxe gaxldaT. mas gverdSi edgarogorc saojaxo, ise samecniero muSaobaSi erTguli meuRle qalbatonilia jaliaSvili _ Tbilisis ivane javaxiSvilis saxelobis saxelmwi-

28

Page 30: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

fo universitetis samrewvelo saqonlis saqonelmcodneobis kaTedrisu/maswavlebeli.

mis memkvidreobas warmatebiT agrZelebs qaliSvili cicino TeT-rauli, romelic dResac eweva samecniero moRvaweobas paata guguS-vilis saxelobis ekonomikis institutSi.

avTandil sulaberiZe

ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profe-sori ilias saxelmwifo universitetisdemografiisa da sociologiis institutisdireqtori

mecnieruli kvlevis, sikeTis qmnisa da sxvebzemzrunvelobis profesionali

baton arCil TeTraulTan Cemi urTierToba daiwyo 1992 wlidan,roca misi TaosnobiT daarsebul biznesisa da marketingis umaRlesskolaSi man menejmentis kaTedris xelmZRvanelad mimiwvia. es umaRlesiskola erT-erTi pirveli da Zalian prestiJuli gaxldaT im periodSi.baton arCils didi survili hqonda, samecniero kavSirebi daemyarebinaucxoeTis universitetebTan. me aqtiurad CaverTe am procesSi da CvenierToblivi ZalisxmeviT mivaRwieT oficialur Tanxmobas samecniero dasaswavlo kontaqtebis Sesaxeb germaniis zaarlandis universitetTan damasTan arsebul evropis institutTan, saerTaSoriso menejmentisinstitutTan da evropis biznesis umaRles skolasTan.

batonma arCil TeTraulma Cemze waruSleli StabeWdileba moax-dina, rogorc SesaniSnavma mecnierma da xelmZRvanelma, uaRresad pati-osanma da wesierma pirovnebam. is yovelTvis niWieri, marTali da patio-sani adamianebis mxardamWeri iyo da amis gamo rogor rTul mdgoma-reobaSic unda moxvedriliyo, ar Ralatobda saukeTeso adamianur Tvi-sebas _ samarTlianobas.

batoni arCil TeTrauli axalgazrdebs ara mxolod mecnierebasaziarebda, aramed sikeTis qmnisa da sxvebze mzrunvelobis xelovnebi-Tac moZRvravda, mas gulwrfelad axarebda momavali Taobis warma-tebebi.

revaz gvelesiani

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifouniversitetis profesori, ekonomikuri politikiskaTedris xelmZRvaneli, ekonomikuri politikisqarTul-germanuli institutis direqtori

29

Page 31: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

mecnierad dabadebuli

iv. javaxiSvilis saxelobis Tsu-is ekonomikuri fakultetis 1953wlis pirvelkurselTa 125 studentian nakadSi, pirveli dReebidanve,erT-erTi gamorCeuli, saukeTesoTa Soris saukeTeso iyo arCil TeTra-uli. man Tavisi warCinebuli swavliTa da sanimuSo yofaqceviT imTaviT-ve moipova profesor- maswavlebelTa da TanakurselTa yuradreba. igiyvela seminarze seriozulad momzadebuli modioda da studentTa sa-mecniero konferenciebSi sistematurad monawileobda sayuradRebo mox-senebebiTa Tu diskusia-debatebSi. amisaTvis Cven, Tanakurselebma mas„patara marqsic“ ki SevarqviT, rasac is udavod, yovelgvari ironiisgareSe imsaxurebda. amitomac, savsebiT kanonzomierad, mas universite-tis warCinebiT damTavrebisTanave fakultetis samecniero sabWom reko-mendacia misca sqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikis institut-Si mecnier muSakad samuSaod. institutis xelmZRvanelma, cnobilmamecnierma da axalgazrdobis didma moamagem profesorma paata gugu-Svilma mcire gasaubrebis Semdeg, mas gulianad dauloca mecnierebisdidi da rTuli gzis dasawyisi. es gza TeTraulisaTvis didad warma-tebuli aRmoCnda, mokle periodSi man SesaniSnavad auRo alRo Semoqme-debiT mecnierul saqmianobas, Rrmad daeufla mecnieruli msjelobis,azrTa gacvla-gamocvlis, diskusiis maRal xelovnebas, igi misTvisdakisrebul yvela funqcias didi pasuxismgeblobiT asrulebda. Sedeg-mac ar daayovna _ daicva ekonomikur mecnierebaTa kandidatis da doq-toris xarisxi da gaxda institutis ufrosi mecnier- TanamSromeli,Semdeg ki ganyofilebis gamge. mTeli Tavisi SemoqmedebiTa da yovel-dRiuri saqmianobiT, batoni arCil TeTrauli iyo institutis uerTgu-lesi pirovneba, samarTlianobisaTvis mebrZoli, institutis prestJismedgari damcveli da didi mecnieris akad. paata guguSvilis uSualoTanamebrZoli. rogorc partiuli organizaciis xelmZRvanelma, man ara-erTxel daicva Worikana da mecnierebaSi xelmocaruli dambezReblebisveraguli Setevebisagan es didi mecnieri da sazogado moRvawe. amisuSualo momswre da monawile me TviTon gaxlavarT.

arCil TeTrauli mravali naSromis avtoria, romelTa umetesobaekonomikuri Teoriis urTulesi problemebisadmia miZRvnili. maT Sori-saa: „kvlavwarmoebis kanonzomierebani saqarTveloSi“(1981), „kvlavwar-moebis tempebi da proporciebi“(1986), „sabazro ekonomikaze gadasvlisada biznesis ganviTarebis kanonzomierebani “(1992) da sxva.

samecniero muSaobasTan erTad, prof. a. TeTrauli warmatebulpedagogiur muSaobas eweoda iv. javaxiSvilis saxelobis Tsu-Si, Tbili-sis saxelmwifo samedicino institutSi, pedagogiur institutSi, saqar-Tvelos teqnikur universitetSi. igi iyo SesaniSnavi oratori, obieqtu-robiT gamorCeuli studentTa sayvareli leqtori.

profesori arCil TeTrauli, yovelive aRniSnulTan erTad, iyomecnierebis Cinebuli organizatori. misi xelmZRvanelobiT CamoyalibdaTbilisis biznesisa da marketingis umaRlesi skola, romlis reqtoricigi iyo sicocxlis bolomde. man am skolaSi samuSaod miiwvia cnobi-li mecnier-pedagogebi sakmaod maRali anazRaurebiT. mokle periodSiskola sakmaod popularuli gaxda da igi Rirseul konkurenciasuwevda sxva bevr kerZo saswavlebels.

30

Page 32: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

batoni arCil TeTrauli, erTi SexedviT, pirquSisa da ukarebasSTabeWdilebas tovebda, magram Tu pirovnebaSi adamianobas amoikiT-xavda, RimiliT gauwodebda xels da gulTbilad gaexsneboda. igi ga-moirCeoda gansakuTrebuli TavmdablobiT, keTilSobilebiT, gulwrfe-lobiT, SromismoyvareobiTa da SemoqmedebiTi saqmianobisadmi nova-toruli midgomiT. igi organizebulobis sayovelTao ekvivalenti iyo.arCil TeTrauli is pirovneba iyo, romelic, ase vTqvaT, „Cumad“cxovrobda _ uxmaurod akTebda keTilSobilur da erovnul saqmes. igiamiT erTgulad icavda bibliur aRTqmas _ „kacs Tavisi qedmaRlobadaamdablebs, Tavmdabali ki didebas moixveWs“. igi Cemi Zvirfasimegobari iyo sicocxlis bolomde, amitomac didad damamwuxra mismanaadrevma gardacvalebam. mas darCa Rirseuli qaliSvili, romelicmamis kvalze dgas da mis saxels saTuTad ufrTxildeba.

revaz gogoxia

ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori,iv. javaxiSvilis Tsu-is Jurnal „ekonomika dabiznesis“ mTavari redaqtori

profesor arCil TeTraulis dabadebidanme-80 wlisTavis iubilesTan dakavSirebiT

ekonomikuri mecnierebis sferoSi da sazogadoebaSi cnobili pi-rovnebis, ekonomikur mecnierebaTa doqtoris, profesor arCil TeT-

raulis dabadebidan gavida 80 wali, magram, samwuxarod, is Tavis saiu-bileo TariRs ver moeswro, radgan Zalian adre wavida am qveynidan.

miuxedavad amisa, vinc profesor arCil TeTrauls da mis moRva-weobas icnobda da icnobs, rogorc mecnierebis sferoSi, ise sazoga-doebriv cxovrebaSi, eWvgareSea, rom mudam darCeba maT xsovnaSi, ro-gorc Rirseuli pirovneba.

professor arCil TeTraulis cxovrebidan gavixseneb ori moments,rac mas axasiaTebs rogorc simarTlisaTvis mebrZol da principulpirovnebas.

maSin profesori arCil TeTrauli iyo saqarTvelos mecnierebaTaakademiis paata guguSvilis saxelobis ekonomikis institutis ganyo-filebis gamge da Tbilisis erT-erTi pirveli kerZo umaRlesi saganma-naTleblo dawesebulebis damaarsebeli da reqtori, xolo me gaxldiTsaqarTvelos kerZo umaRlesi saswavleblebis reqtorTa sabWos Tavmj-domare.

saqarTveloSi kerZo umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebisSeqmnis, anu 1991 wlidan garkveuli periodis (3-4 wlis) gasvlis Semdeg,kerZo umaRles saganmanaTleblo dawesebulebebze daiwyo aqtiuri Sete-va, rac gamoxateboda kanonsawinaaRmdego SemowmebebSi, saxelmwifo dakerZo umaRles saswavleblebs Soris konstituciuri Tanasworobis ugu-lebelyofaSi da a. S., rac principul brZolas moiTxovda kerZo umaR-lesi saganmanaTleblo dawesebulebebis, misi studentebisa da profeso-rebis kanonieri uflebebisa da interesebis dasacavad.

31

Page 33: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

swored aq gamoiCina gansakuTrebuli brZolis unari profesormaarCil TeTraulma, rogorc reqtorma da rogorc reqtorTa sabWos pre-zidiumis wevrma, romelmac maSin didi wvlili Seitana kerZo umaRlesisaganmanaTleblo dawesebulebis, misi studentebisa da profesorebisuflebaTa dacvis saqmeSi.

ar damaviwydeba agreTve profesor arCil TeTraulis gaafTrebu-li, vajkacuri da samarTliani brZola mecnierebis sferos im warmo-madgenelTa winaaRmdeg, romlebic marqsizmis monobidan ver gamodiod-nen da 1982-1984 wlebSi me mebrZodnen, rogorc antimarqsists, Cems miergamocemuli erT-erTi monografiis gamo, romelSic asaxuli iyo Cemsmierve Seqmnili axali mecnieruli Teoriebi, Tumca sabWoTa kavSirisdaSlis Semdeg maT aRiares, rom cdebodnen, rodesac gamodiodnen CemswinaaRmdeg.

amrigad, profesor arCil TeTraulis mecnierebis sferoSi moRva-weobasTan erTad, gansakuTrebiT aRsaniSnavia agreTve misi Seupovaribrola samarTlianobis dacvisaTvis.

eWvgareSea, rom dauviwyari iqneba profesor arCil TeTraulisxsovna maTTvis, vinc icnobda baton arCil TeTrauls da mismoRvaweobas.

alfred kurataSvili

ekonomikis mecnierebaTa doqtori, profesori

saxelovani mecnieri, ekonomikis Teoriisa da praqtikiscnobili moRvawe

ekonomikis mecnirebaTa doqtori, profesori arCil TeTrauliqarTuli ekonomikuri skolis cnobili warmomadgeneli, saqarTvelos eko-nomikur mecnierebaTa akademiis namdvili wevri iyo.

batoni arCilis cxovrebisa da moRvaweobis epizodebi sakuTariSTamomavlobis, studentebisa da aspirantebis, nebismieri axalgazrdamecnierisTvis naTeli magaliTia imisa, Tu ras SeiZleba miaRwios Sro-mismoyvare, Cveulebriv qarTul ojaxSi dabadebulma pirovnebam mizan-dasaxuli, muyaiTi, Tavdauzogavi SromiT.

arCil TeTraulTan makavSirebda didi xnis megobroba da Semoqme-debiTi TanamSromloba. studentoba i. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifouniveristetSi erT jgufSi swavlaSi gavatareT. SemdegSi, misi cxovrebisbolo periodamde grZeldeboda erTmaneTis mimarT yuradRebiani, megob-ruli damokidebuleba, erTmaneTis gverdSi dgoma.

batoni arCilis naTeli momavali da Rirseuli warmatebebi eWvs ariwvevda mis megobrebSi studentebis pirveli dReebidan. pirvel kursze

universitetSi Cven CaviricxeT ekonomikis fakultetze „politikuri eko-nomiis„ specialobaze, meore kursidan specialoba Segvicvales da swavlagavagrZeleT saqonelmcodneobisa da ekonomikis specialobiT.

batoni arCili yvelas gvaocebda ekonomikis problemebis TavisixedviTa da codniT. SemdgomSi gavigeT, rom igi skolaSi swavlis periodSigansakuTrebiT daintersebuli iyo ekonomikisa da politikis sakiTxebiT.

32

Page 34: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

TianeTidan Camosuli es niWieri axalgazrda marqsizmis klasikosebisnaSromebSi kargad garkveuli iyo. universitetis ekonomikisa da istoriismaswavleblebs akvirvebda Tavisi siRrmiseuli codniT da mis mierdasmuli sakiTxebi seminarebze Cveni aqtiuri sja-baasis sagani xdeboda.

SemdegSi man mTeli seriozulobiT gaagrZela mecnieruli muSaoba ammimarTulebiT da damsaxureblad moipova ekonomikis mecnierebaTa doqto-risa da profesoris wodeba. saqarTvelos mecnierebaTa akademiaSi aspiran-tobidan dawyebuli, sicocxlis bolo periodamde, Tavdauzogavi SromiTSesZlo araerTi, uaRresad seriozuli mecnieruli naSromebis momzadeba.

mecnierul muSaobasTan erTad yuradRebas ar aklebda ganaTlebissferosac, sxvadsxva umaRles saswavleblebSi nayofier pedagogiur muSa-obas eweoda. man erTerTma pirvelma safuZveli Cauyara sazogadoebisTviskargad cnobil marketingis kerZo umaRles saswavlebels, romlis mniSv-neloba marketingis specialobiT pirveli Taobis aRzrdaSi uaRresaddidia.

profesor arCil TeTraulis Rvawli qarTuli ekonomikuri mecnie-rebis ganviTarebaSi uaRresad didia, misi studentobis megobrebi yovel-Tvis pativs miageben mas, rogorc Rvawlmosil pedagogsa da mecniers, sam-Soblos patriots, principul da mizanswraful pirovnebas, saxelovanmoRvawes.

gaioz nadiraSvili

ekonomikis mecnierebaTa doqtori, profesori,damsaxurebeli gamomgonebeli, biznesis mecnie-rebaTa akademiis akademikosi

Cven megobrebi viyaviT...

batoni arCilis gaxseneba yovelTvis did siTbos maniWebs, igi xompirveli iyo im adamianTa Soris,vinc gulTbilad mimiRo saqarTvelos

mecnierebaTa akademiis ikekonomikisa da samarTlis institutSi“ (im drosCveni instituti gamoCenil ekonomistTa da iuristTa did kohortas

aerTianebda).institutSi muSaoba batoni arCilis ganyofilebaSi daviwye,unda

gamogitydeT, sanam masTan Sevidodi da gavecnobodi cota vRelavdi, radgan

informacia mqonda,“rogorcZalian mkacr,magram samarTlian pirovnebaze“.Cveni Sexvedra pirdapir “kvlavwarmoebisa da kapitalur dabandebaTa

efeqtianobis“ ganyofilebis sxdomaze daiwyo. sxdomas eswrebodnen:batonebi iuri kapanaZe, bondo zarnaZe da murman kvaracxelia. mivxvdi romra informaciac mqonda baton arCilze srulad Seefereboda simarTles,

Tumca rodesac saTvalis zevidan gamomxeda da mommarTa, “nu Relavaxalgazrda dabrZandiT da mogviyevi Tqven Sesaxebo“ mivxvdi romyvelaferi cota sxvanairad iyo.

baton arCilTan muSaoba erTgvar siamovnebasac warmoadgenda,piradad CemTvis igi iyo, didi mecnieri, xelmZRvaneli, megobari da gverdSimdgomi pirovneba. erTi aseTi niuansi qonda roca raRacas ise ar

33

Page 35: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

gavakeTebdi, rogorc mas undoda, calke arasodes sayvedurs ar metyoda,

ganyofilebis sxdomaze ki Zalian mkacrad metyoda „batono ilia“..........es kiniSnavda rom saqme cudad iyo ra Tqma unda pirobiTaT „cudad.“ sxvaSemTxvevaSi nukris meZaxda. me Cemi instituti Zalian miyvars, adre sulvfiqrobdi, rom am institutSi unda emuSavad Cem Svilebs, SviliSvilebs,megobris Svilebs da yvelas visac siTbo siyvaruli da gverdSi dgomaSeuZlia. am yvelaferSi ki lomis wili baton arCilsac miuZRvis, mis mierCatarebuli nebismieri ganyofilebis sxdoma, aseve iwvevda adamianebisurTierTSekavSirebas damegobrebas. Tu gavixsenebT Cven ganyofilebas

Zalian didi Zala viyaviT, batonebi: iura kapanaZe, lado papava, bondozarnaZe, Temur beriZe, murman kvaracxelia, nodar darispanaSvili, giaTofuria, nodar ulumberaSvili, vaJa xorava, gulnazi erqomaiSvili, zazaSeyilaZe. ise me Cems ganyofilebaSi vTlidi zurab soselias, vaxtangmujriSvils, guram xasias, ramaz abesaZes, Tamaz aqubardias, daviT paq-saSvils.

unda aRiniSnos isic rom batonma arCilma, pirvelma auRo alRoganaTlebis sistemaSi mimdinare reformebs da Camoayaliba mravalpro-filiani umaRlesi skola, romelic Semdgom institutad gadakeTda. aq

dasaqmebulი iyo Cveni institutis TiTqmis yvela TanamSromeli. me dResacmxvdeba is madlieri axalgazrdoba vinc am institutSi ganaTleba miiRo.aqedan, zogierTebi maRal anazRaurebad samsaxurebSic arian dasaqmebu-lebi.

amJamad misi ojaxi warmatebulad agrZelebs, batoni arCilistradiciebs.

ilia zaqariaZe

ekonomikis akademiuri doqtori

gamorCeuli mecnieri da pedagogi

arCil TeTrauli. es saxeli da gvari, misi gacnobis pirveli dRee-bidanve, CemTvis Zvirfasi, samagaliTo da saamayo gaxda.

Cven erTmaneTs Segvaxvedra ganaTlebis miRebisken, mecnierebisdauflebisken swrafvam. is, rogorc meore kursis da me, rogorc pirve-li kursis studenti, 1955 wels erTmaneTs gavecaniT Tbilisis saxelm-wifo universitetis ekonomikis fakultetze politikur ekonomiaSi stu-dentTa samecniero wris Camoyalibebisas. Tsu-s politikuri ekonomiiskaTedris gamgem, cnobilma mecnier-Teoretikosma ioseb bajaZem, fakul-tetis dekanatis rekomendaciiT, baton arCil TeTrauls daavalasaTaveSi Casdgomoda politikuri ekonomiis studentTa samecniero wres,romelic iyo ara mxolod safakulteto, aramed sauniversiteto, ramde-nadac politikuri ekonomia maSin universitetis TiTqmis yvela fakul-tetze iswavleboda. amitom, am wreSi gaerTianebuli iyvnen sxvadasxvafakultetis, pirvel rigSi, sazogadoebriv mecnierebaTa Semswavlelifakultetebis: ekonomikis, filosofiis, istoriis iuridiuli fakulte-tebis warCinebuli studentebi.

34

Page 36: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

wris mecadineobebi marTla Zalze sainteresod mimdinareobda, miT-umetes, rom sxvadasxva specialobebis studentebs nebismier Teoriulproblemaze sakamaTo da kritikulad gansaxilveli problema WarbadhqondaT.

baton arCils wris mecadineoba uaRresad sainteresod mihyavda.rogorc xelmZRvaneli, yovelTvis is xsnida mecadineobas da Temis gar-Semo akeTebda Sesavali xasiaTis moxsenebas, svamda saintereso sakiT-xebs, gamoTqvamda am sakiTxebisadmi Tavis damokidebulebas, mimoixilav-da maTze arsebul mosazrebebs, Sexedulebebs da yvela msmenels ganaw-yobda kritikuli azrovnebisadmi. Semdeg imarTeboda cxare kamaTi. bo-los TviTon ajamebda mecadineobas, akeTebda Sefasebebs da asaxelebdamomavali mecadineobis Temas. aRsaniSnavia, rom zogjer ver xerxdebodaimave dRes kamaTis dasruleba da amitom, mecadineoba gadaitanebodamomdevno dReze imave Temis farglebSi.

SeiZleba iTqvas, rom studentTa samecniero wris mecadineobaaxalgazrdobis SemoqmedebiTi simwifis mosamzadebel namdvil skolaswarmoadgenda da es, ZiriTadad, swored batoni arCilis damsaxurebaiyo.

studentobis dros, rogorc SemoqmedebiTad moazrovne axalgazr-dam, batonma arCilma mniSvnelovani avtoriteti moipova. is, studentiskvalobaze, imdenad kargad flobda marqsistul Teorias, rom mas Tana-moazreni, naxevrad xumrobiT da naxevrad seriozulad, axalgazrdamarqss eZaxdnen. mas did angariSs uwevdnen fakultetis profesor-mas-wavleblebi. man imdenad kargad icoda marqsizm-leninizmis naSromebida maSindeli ekonomikuri Teoriis literaturuli wyaroebi, rom zog-jer meCveneboda, rom is maSindeli ideologiis zedmeti gavlenis qveSimyofeboda. Tumca, im dros es savsebiT bunebriv movlenad iTvlebodada, cxadia, arc batoni arCili iyo amisgan dazRveuli. magram es gamow-veuli iyo maSindeli literaturis SesaniSnavi codniT da ara misiukmarobiT, rogorc es damaxasiaTebeli iyo bevri avtorisTvis.

magram me aq ar SemiZlia misi moRvaweobis erTi epizodi ar movi-tano. saqarTveloSi swavla-ganaTlebis da saerTod sazogadoebrivicxovrebis umZimes periodSi, me-20 saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi,man pirvelma Camoayaliba ekonomikis dargSi umaRlesi saswavlebeli daamiT gadaWra or-erTiani amocana – swavlas mowyurebuli axalgazrdo-bisTvis codnis micema da ulukmapurod darCenili aTeulobiT profe-sor-maswavlebelTaTvis TviTrealizaciisa da cxovrebis minimaluri pi-robebis Seqmna. es saswavlebeli garkveuli periodis ganmavlobaSiflagmanis rols asrulebda maSin Seqmnili kerZo umaRles saswav-leblebTan mimarTebaSi. magram Semdeg aseTi saswavleblebi sokosaviTmomravlda, rogorc maSin ambobdnen, _ yovel orRobeSi umaRlesi sas-wavlebeli `funqcionirebda~. aman, cxadia, gaauferula batoni arCilismier didi warmatebiT dawyebuli da garkveuli periodis ganmavlobaSigagrZelebuli, im droisTvis mniSvnelovani da aucilebelicki, saswav-lo-pedagogiuri saqmianoba.

me Sevexe batoni arCilis samecniero-pedagogiuri saqmianobis mxo-lod mcire nawils, isic misi moRvaweobis pirvel periodSi. mTliano-baSi batoni arCili ramdenad SemoqmedebiTad moazrovne mecnieri dapirovneba iyo, es daadastura mTelma misma samecniero-pedagogiurma

35

Page 37: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

moRvaweobam. amaze vrclad isaubreben, albaT, misi TanamoRvawenisaqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikis institutidan.

guram yufunia

profesori

yvelasaTvis sayvareli pirovneba dabrwyinvale mecnieri

iyo Seni qveynis WeSmariti, ,,madlmosili mamuliSvili” pirovneba,saWiroa Rrmad icode misi warsuli, awmyo da sworad unda wyvetde mismomavals. swored aseTi pirovneba iyo yvelasaTvis sayvareli da brwyin-vale mecnieri, zemoTaRniSnuli wyvili sityvis madlmosili mamuli-Svilis bunebrivad mflobeli ekonomikis mecnierebaTa doqtori, pro-fesori arCil TeTrauli.

ekonomikis mecnierebaTa doqtors, profesor arCil TeTrauls araerTi mniSvnelovani ekonomikuri problema gauSuqebia da gausajaroebiasaqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis etapidan.

batoni arCili TeTrauli iyo usazRvro energiiT movlenilipirovneba, romelic mTel Tavis SesaZleblobas samSoblos, ojaxis,axalgazrdobis aRzrdisa da megobrebis warmatebebis miRwevas axmarda.

profesori arCil TeTrauli Tavisi uSreti energiiT dauzogavadda didi pasuxismgeblobiT muSaobda sazogadoebrivi saqmianobis yvelasferoSi.

profesori arCil TeTrauli mTeli Tavisi samecniero pedago-giuri moRvaweobis ganmavlobaSi dauRalavad moRvaweobda saqarTvelosmecnierebaTa akademiis ekonomikis institutSi. batoni arCili institut-Si saTaveSi edga sicocxlis bolomde erT-erT Zlier Teoriul-mecnierul ganyofilebas.

profesor arCil TeTrauls didi wvlili miuZRvis araerTi eko-nomikuri Teoriis ganviTarebaSi. batoni arCili nayofier muSaobas ewe-oda Cveni qveynis mraval umaRles saswavlebelSi. is iyo kargi ora-tori, misi leqciebi yovelTvis gamoirCeoda sakiTxTa Rrma codniT daprofesiulobiT. umaRlesi saswavleblebis xelmZRvaneloba, sadac ismuSaobda jerovnad afasebdnen mis moRvaweobas.

profesori arCil TeTrauli iyo erovnuli mimarTulebis, poli-tikuri msoflmxedvelobis mqone pirovneba, rasac adasturebs mis miersxvadasxva problemaze gamoqveynebuli samecniero naSromebi. mismelanSeuSrobel kalams ekuTvnis ekonomikis sxvadasxva problemebisad-mi miZRvnili aTeulobiT samecniero naSromebi, maT Soris monografiebi.garda, misi calke avtorobiT gamocemuli naSromebisa, is iyo ekono-mikis sxvadasxva problemaze miZRvnili naSromebis Tanaavtori.

profesori arCil TeTrauli SesaniSnavad axamebda samecniero-pedagogiur moRvaweobas sazogadoebriv muSaobasTan.

batoni arCili iyo megobrebisadmi uaRresad gulisxmieri. saerTodis iyo Tavmdabali, Tanamdgomi da yvelasadmi pativismcemeli pirovneba.

36

Page 38: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

batonma arCilma kacurad icxovra am qveynad da rac mTavariaRirseulad Seasrula Tavisi movaleoba yvelas winaSe. profesoriarCil TeTrauli pirnaTlad valmoxdili gadavida ukvdavebaSi.

samaradiso xsovna, mis ukvdav saxels.

parmen lemonjava

ekonomikur mecnierebaTadoqtori, profesori

kargi kaci, kargi mecnieri

is, rasac bavSvobaSi davimaxsovrebT, mTeli cxovrebis manZilzegagvyveba. ai, ase maxsovs es striqonebi:

cxovrebaSi ra Sesvlas iwyebda bedic keTilgunebiani,mudam gaxsovdes, nu daiviwyeb,rom Sen xar mxolod adamiani.

am qveynad gaCenilT uwinaresad mogveTxoveba, WeSmaritad viyoTadamiani, vatarebdeT adamianur Tvisebebs _ sikeTes, gulmarTlobas, siyva-ruls, megobrobas da a.S. sinamdvile iseTia, rom es moTxovna namdviladarsebobs, radgan bevrs es Tvisebebi naklebad an sulac ar axasiaTebs.bevrs Wirdeba kidec adamianobis aRniSnul niSanTa Sexseneba. arCili imaTmiekuTvneboda, visTvisac es zedmeti iyo.

Semdeg isic mogveTxoveba, rom rame faseuli SevqmnaT SeZlebisda-gvarad - dovlaTi, vazi davrgaT, saxli avaSenoT da sxva ramec vakeToT,Tu amisi unari gvaqvs - vemsaxuroT mecnierebas, literaturas, xelovnebasda a.S.

am ori ZiriTadi daniSnulebisTvis movediT am qveynad.arCils ymawvilkacobis asakidan vicnob, studentobis wlebidan. igi

namdvilad amarTlebda adamianis aRniSnul movaleobebs.igi iyo keTilmosurne, megobruli, pidapiri, Tavmdabali, magram amayi

da mamaci, namdvili mTieli. arCili Zalian Sromismoyvare, mecnierebisadmiTavdadebuli iyo Tavidanve, WeSmaritebis maZiebeli, niWieri.

Cven xSirad erTad vcdilobdiT, gvewarmoebina Ziebebi studentursamecniero wreSi. Semdegac bevrjer gvqonda Sexvedrebi mecnierebis sar-bielze. ar veridebodiT erTmaneTTan cxare kamaTs.

arCili erudirebuli, ekonomikur TeoriaSi Rrmad Caxeduli, praq-tikis problemebiT dainteresebuli mecnieri iyo. man mniSvnelovani naSro-mebi SesZina mecnierebas kvlavwarmoebis zogad TeoriaSi saqarTvelosekonomikis ganviTarebis problemebze. bolo periodSi igi Zal-Rones arzogavda, raTa adamianebi gaerkvia Cveni qveynisaTvis axali ekonomkurisistemis Camoyalibrebis av-kargSi, sinaTle Seetana sabazro urTierTo-baTa problemebis gadawyvetis gzebSi.

arCili axalgazrdobisTvis Tavdadebuli pedagogi iyo. misi zrunvamimarTuli iyo saqarTveloSi maRali kvalifikaciis, saerTaSoriso

donis axalgazrda specialistebis, maT Soris mecnierebis kadrebismomzadebisaken.

37

Page 39: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

vgoneb, ar iqneba zedmeti am mogonebaSi piraduli Strixic CavrTo.arCili uxmaurod, magram mxurvale megobruli grZnobiT dagidgeboda gver-dSi. mas gulwrfelad axarebda axloblisa da yvelas warmateba. gavixseneb

erT epizods. Cemi monografiis ,,metaekonomika - ekonomikis filosofia “ganxilva didi xmauriT mimdinareobda, mecnierebis axali momarTulebisgarSemo bevri cdilobda azris dafiqsirebas. arCilma Tavisi CveulipirdapirobiT, Rrma msjelobebiT gamoxata Tavisi damokidebuleba CeminaSromis mecnieruli siaxleebisa da mniSvnelobis mimarT. CemTvis didadsasiamovno iyo, rom igi Rrmad Caswvda Cemi kvlevis Sedegebis Sinaarss,dainaxa maTi siaxle. man pirdapir aRniSna rigi siaxle, rogorc TeoriuliaRmoCena, romelic amdidrebs ekonomikur mecnierebas. misi es gamosvlaCawerilia stenografiulad da inaxeba kidec, gadaRebulia firzec. aseTiaRiareba aRniSnul siaxleebs sxvebisganac ergo, maT Soris sazRvargareT,magram CemTvis metad faseulia axlo megobris es azri, Sefaseba.

arCili iseT dros wavida am qveynidan, roca kidev bevris gakeTebaSeeZlo. es Zalian dasanania. igi rogorc kargi kaci, kargi mecnieri darCayvela axloblis da imaT gulSi, vinc mas icnobda piradad Tu naSromebiT,saqmiT.

madliereba minda gamovxato ekonomikis institutis mesveurebis,mTeli koleqtivis mimarT, romelTac misi saiubileo TariRis aRniSvnamoawyves.

giorgi malaSxia

profesori

mecnieri, pirovneba, aRmzrdeli

adamianis ukvdavyofa misi ganvlili cxovrebis mixedviT izomeba,misi mogoneba, damsaxureba, erisa da qveynis winaSe gansazRvravs yove-live imas razedac qveviT minda mogaxsenoT.

am mogonebis saTaurSi sami komponenti SevarCie romlebic sruladasaxaven Rirseuli pirovnebis, ekonomikur mecnierebaTa doqtoris,profesoris, saqarTvelos biznesis mecnierebaTa akademiis akademikosisarCil TeTraulis cxovrebasa da moRvaweobas.

raoden samwuxaroa, rom baton arCilze warsulSi gvixdeba saubari,magram man Rirseuli kvali datova rogorc mecnierma da ekonomistTasazogadoebaSi avtoritetulma pirovnebam romelic sakmaod didi xnisganmavlobaSi moRvaweobda akademikos paata guguSvilis saxelobis eko-nomikisa da samarTlis institutSi da rogorc am didebuli koleqtiviswevri da erT-erTi ganyofilebis xelmZRvaneli ar iSurebda Zalas,codnasa da gamocdilebas qveynisaTvis sasikeTo saqmis ganxorcieleba-Si, minda visargeblo da madloba gadauxado institutis direqtors,brwyinvale mecniersa da Rirseul pirovnebas, profesors, baton ramazabesaZes arCil TeTraulis ukvdavyofisaTvis romelsac igi namdviladimsaxurebda.

batoni arCili iyo sikeTiT aRsavse pirovneba, romelic mTeli misicxovrebis manZilze uangarod idga nebismieri adamianis gverdiT da

38

Page 40: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

misi didi gulSematkivari iyo. jer kidev 1995 wels rodesac davafuZneTsaqarTvelos biznesis mecnierebaTa akademia arCil TeTrauli im pirveldamfuZnebelTa da prezidiumis wevrTa rigebSi iyo romlebmac safuZve-li Cauyares akademiis saqmianobis ganxorcielebas da raoden niSan-doblivia is faqti, rom Cveni urTierToba im periodidan daiwyo dagrZeldeboda misi sicocxlis bolo dRemde, amaSi udidesi roli iTa-maSa akademiis pirveli prezidentis, profesor aleqsandre kuWuxiZisada batoni arCilis megobrobam da Tanamoazreobam.

saqarTveloSi sabazro ekonomikis Semosvlam da kerZo seqtorSiganaTlebis programebis ganxorcielebam ufro dagvaaxlova rameTu Cvenam sferoSi erTad mogviwia moRvaweoba or sxvadasxva umaRles kerZosaswavleblebSi romlebic erTiani ZalisxmeviT umklavdebodnen im Za-lismier Semotevebs romlebic Tanmdevi iyo kerZo seqtorSi ganxor-cielebuli nebismieri saqmianobisas. aq kidev erTxel gamoCnda batoniarCilis fenomeni rogorc axalgazrdobis aRmzrdelis, igi yoveldRi-uri datvirTviT iTavisebda studentTa da profesor maswavlebelTaproblemebs, man bevri misi megobari da kolega daasaqma im ZnelbedobisJams da misca maT saarsebo saSualeba da miando is didi pasuxism-gebloba romelsac kvalificiuri kadrebis aRzrda hqvia.

Zvirfaso mkiTxvelo dameTanxmebiT Zalzed mZime da tkivilianiaprofesor arCil TeTraulis xsovnaze saubari, magram es kidev erTxeladasturebs im did siyvarulsa da pativiscemas Tu rogor afasebda daafasebs misi mSobliuri koleqtivi da institutis xelmZRvaneloba misRvawls romelic misi dabadebis saiubileo TariRis aRniSvnasTan arisdakavSirebuli. kidev erTxel madloba maT.ufalma naTelSi amyofos misi suli.

Teimuraz babunaSvili

saqarTvelos biznesis mecnierebaTa akademiis

prezidenti, profesori, q. Tbilisis sapatio

moqalaqe

arCil TeTrauli _ Rvawlmosili mecnierida adamianobis etaloni

arian pirovnebebi, romlebic adamianis cxovrebaze waruSlelkvals toveben. swored aseTi gaxldaT ekonomikis mecnierebaTa doqto-ri, profesori, arCil TeTrauli, romelsac Soridan vicnobdi. Tavda-pirvelad axlo urTierToba ar mqonda masTan, Semdeg ki, 1982 wels,roca saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlisinstitutis aspiranti gavxdi, davuaxlovdi, Zalian Tbili adamianiaRmoCnda, batoni arCilis arnaxuli Tanadgoma vigrZeni.

imxanad arCil TeTrauli institutis erT-erT ganyofilebas xelm-ZRvanelobda. Tamamad SeiZleba iTqvas, rom makroekonomikis, ekono-mikuri Teoriebisa da ekonomikuri efeqtianobis kvlevis mimarTulebiTman araerTi siaxle danerga.

39

Page 41: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

vidre axlos gavicnobdi, ratomRac megona, rom arakomunikabeluriiyo, Tumca pirvelive Sexvedris Semdeg davrwmundi, rom baton arCilsstudentebsa da axalgazrdebTan urTierToba did siamovnebas aniWebda.SeiZleba, ar ecala, magram Tuki daxmarebas sTxovdi, gamoricxuli iyo,dro ar gamoenaxa da ar dagxmareboda. batoni arCilisagan Tanadgomada mxardaWera mec araerTxel migrZvnia, amitom is CemTvis misabaZi dasamagaliTo adamiani gaxda.

arCil TeTrauli TianeTidan gaxldaT, rogorc am mxaris yvelawarmomadgeneli, isic samarTlianobiTa da pirdapirobiT gamoirCeoda.mecnierebaSic samarTliani da obieqturi iyo. saerTod, mgonia, rom ba-toni arCilis warmateba mecnierebasa Tu sazogadoebaSi, swored am pir-dapirobasa da samarTlianobas emyareboda. pirferoba ar uyvarda da si-marTles, rogori mwarec unda yofiliyo, Riad da daufaravad ambobda.

arCil TeTrauls vinc uyvarda, bolomde uyvarda, uerTgulebdada SeeZlo nebismier dros megobrisa da moyvasis gverdiT mdgariyo.

arCil TeTrauls misi kolegebis, akademikosebის paata guguSvi-lიs, avTandil guniasa da sxvebis mxardaWera da aRiareba hqonda, riTacbatoni arCili ekonomikur wreebSi da, saerTod, sazogadeobaSi didipativiscemiT sargeblobda.

arCil TeTraulis gardacvalebidan ramdenime weli gavida, magrammomavalma Taobam, ekonomistebma mis Sesaxeb Zalian bevri unda icodnen,rameTu batoni arCili mxolod Rvawlmosili mecnieri ar iyo, isadamianobis etalonic gaxldaT. baton arCilze kidev bevris Tqma,dausruleblad wera SeiZleba. is mxolod ekonomikur wreebs ki ara,mTlianad qarTul sazogadoebas daaklda.

dRevandel mecnierebasa da saganmanaTleblo sistemas sworedarCil TeTraulis msgavsi profesionalebi da pirovnebebi sWirdeba,rameTu Cveni qveynis ukeTesi momavlis Seqmna mxolod profesionalebsada keTilSobil adamianebs SeuZliaT.

arCil TeTrauli TeTraulebis gvaris Rirseuli warmomadgenelida admianobis namdvili etaloni gaxldaT. 21-e saukuneSi mxolodprofesionalebis ki ara, WeSmariti adamianebis naklebobacaa. amitom,Cven, arCil TeTraulis yofili studentebi da megobrebi, valdebulnivarT, Rvawlmosili profesoris saxeli ukvdavyoT, miT umetes, romarCil TeTrauliT msoflios nebismieri saxelmwifo iamayebda.

qeds vixri Cemi pedagogisa da ufrosi megobris, batoni arCilTeTraulis damsaxurebisa da xsovnis winaSe.

solomon pavliaSvili

profesori, ekonomikis mecnierebaTa doqtori,saqarTvelos mecnierebaTa akademiis vice-prezidenti

40

Page 42: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

arCil TeTrauli _ kargi megobari

profesori arCil TeTrauli qarTul ekonomikur mecnierebaSi ga-morCeuli pirovneba iyo. igi saqveynod aRiarebuli mkvlevari daavtoritetuli mecnieri gaxldaT.

man ekonomikuri mecniereba daamSvena mdidari mecnieruli produq-ciiT _ monografiebiT, saxelmZRvaneloebiT, mniSvnelovani problemebi-sadmi miZRvnili samecniero da samecniero-publicisturi statiebiT.

profesor a. TeTrauls Tavisi damaxasiaTebeli xelwera hqonda.mis TiToeul naSromSi igrZnoboda sakiTxis (problemis) Rrma gancda,profesionalizmi, kompetenturoba da aranakleb mniSvnelovani _ qarTu-li enis zedmiwevniT Rrma da safuZvliani codna. amitomac, zogierTimisi naSromi ara marto mecnieruli xasiaTis iyo, aramed literaturulnawarmoebsac warmoadgenda.

prof. a. TeTrauli didi organizaciuli niWiTac iyo dajildoe-buli. man, saqarTveloSi erT-erTma pirvelma, daafuZna kerZo umaRlesisaswavlebeli da mravali wlis manZilze warmatebiT uZRveboda mas.

sagangebod unda aRvniSno misi daxvewili da saamod mosasmenimetyveleba, kargi oratoruli niWi, romliTac nebismieri donisauditorias ipyrobda.

arCil TeTrauls amSvenebda megobrobis Seudarebeli unari. megob-robaSic Tavisi damaxasiaTebeli niSa daimkvidra. me aRtacebas vervmalavdi misi, Cemdami, guliTadi megobrobiT.

prof. a. TeTraulma bevrs miaRwia, kargi da Seurcxveneli kacissaxeli daimkvidra. yovelTvis aseTad movigonebT mas.

omar qeSelaSvili

s/m mecnierebaTa akademiis akademikosi

profesor arCil TeTraulis gaxseneba

ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil TeTrauligavicani mogvianebiT, mas Semde, rac samecniero saqmianoba gavagrZelesaqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikis institutSi, makroekono-mikis ganyofilebaSi. batoni arCili ganyofilebas xelmZRvanelobda, me_ sagareo ekonomikuri urTierTobebis seqtors. Cveni TanamSromlobagagrZelda misi sicocxlis bolomde. maRali rangis mecnieri dapedagogi, progresulad moazrovne pirovneba, Rirseuli xelmZRvaneli,kolegialuri TanamSromeli, SesaniSnavi mama da meojaxe _ ai, aseTaddarCa igi Cems, da ara marto Cems, mexsierebaSi.

batoni arCili gamorCeuli mecnieri da xelmZRvaneli iyo. qveyni-saTvis mZime periodSi, damoukideblobis miRebis periods vgulisxmob,roca bevri vinme ubralod ver erkveoda Seqmnil ekonomikur viTa-rebaSi, bevric sifrTxiles iCenda, man gabeduli nabijebi gadadga:samecniero kvlevis Temad airCia sabazro ekonomikis qarTuli modeli,warmatebiT daicva sadoqtoro disertacia, moipova ekonomikur mecnie-

41

Page 43: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

rebaTa doqtoris samecniero xarisxi 1994 wels, daaarsa da xelmZRva-neloba gauwia Tbilisis biznesisa da marketingis umaRles skolas.arCil TeTrauli erT-erTi pirveli moRvawe iyo, romelmac qarTulekonomikur azrovnebaSi daamkvidra terminebi _ sabazro ekonomika,makroekonomika, menejmenti, marketingi da sxv. mas ekuTvnis komerciulsawyisebze Seqmnili pirveli saganmanaTleblo dawesebulebac qalaqTbilisSi. gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, rom es yovelive im drosgmirobis tolfasi iyo. am didi damsaxurebisaTvis ekonomikur mecnie-rebaTa doqtori, profesori arCil TeTrauli dajildovda RirsebisordeniT da, rac yvelaze didi jildoa adamianisaTvis, didi ndoba dapativi daimsaxura sazogadoebaSi.

batoni arCili ar iSurebda drosa da energias Tavisi mosaz-rebebis sazogadoebisaTvis gasaziareblad samecniero-kvleviT insti-tutSic da sawavlo institutSic; samecniero sabWos sxdomebsa dasamecnierodpraqtikul konferenciebze misi gamosvlebi iyo xangrZlivi,saqmiani da saintereso. yvelas gvaxsovs batoni arCilis yoveldRiuriTaTbirebi biznesisa da marketingis umaRles skolaSi, sadac umaRlesiganaTleba miiRo aTasobiT axalgazrdam, saarsebod aucilebeli gasam-rjelo ki Tbilisis saxelmwifo universitetisa da sxva umaRlesi sas-wavleblebis profesuram. im droisTvis batoni arCilis irgvliv Tavimoiyara swavlul ekonomistTa da iuristTa didma umravlesobam. igiyvelas exmareboda rogorc SeeZlo, samsaxurebrivadac da finansuradac.

maSin, roca qarTulenovani literaturis didi deficiti iyomakroekonomikaSi, mikroekonomikaSi, menejmentSi, marketingSi, biznesSi,finansebSi da sxv. saswavlo disciplinebSi da samecnierdkvleviTsferoebSi, batoni arCilis finansuri daxmarebiT iTargmna da daiweradamxmare saxelmZRvaneloebi da saxelmZRvaneloebi, momzadda da gamo-ica samecniero-praqtikuli konferenciis masalebi. swavlul ekonomis-tebs miecaT saSualeba gamoeqveynebinaT TavianTi mosazrebebi sabazroekonomikaze, privatizaciaze, inflaciaze, saerTaSoriso ekonomikur kav-Sirebze, umuSevrobaze, sabanko saqmeze da a.S., im droisaTvis aqtualurproblemebze.

batoni arCilis xelmZRvanelobiT institutSi momzadda uamravisamecniero angariSi, sadisertacio naSromi da samecniero statia.samecniero-kvleviT institutSi muSaobis procesSi igi ndobas ucxadeb-da TanamSRomlebs da gamoirCeoda kolegialobiT. piradad CemTvis ram-denjer uTqvams, Sen SegiZlia, ndobas gicxadeb da gavaleb, ganyofi-lebis sxdoma Caataroo. Cven mier miRebul gadawyvetilebebsac gulis-yuriT ismenda da srulad iziarebda yovelTvis.

ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil TeTraulimis kolegebs, mowafeebs, aspirantebs, naTesavebsa da nacnobebs yovelT-vis exsomebaT, rogorc sakuTari Sexedulebisa da principebis erTguli,siaxleebis maZiebeli da logikurad moazrovne mecnieri, kaci, romlissityvasac fasi hqonda, usmendnen, ujerebdnen da endobodnen institut-Sic da institutis gareTac.

minda mivmarTo mis Svils, dediserTas, cicino TeTrauls, cici-no! RmerTi Segewios, iRbali da mxneoba mogces, mSoblebis sulma dag-locos, ufali gfaravdes! Seni mSoblebis suls sasufeveli damkvid-rebodeT, Rirseuli gaxseneba ar moklebodeT; batoni arCilis dawyebul

42

Page 44: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

saqmeebs mecnierebisa da pedagogikis sferoSi damsaxurebuli gagrZe-leba hqonodes!

vilocoT batoni arCilis sulis maradisobisa da misi saqmeebisukvdavsayofad!

iza naTelauri

ganyofilebis gamge, ekonomikisakademiuri doqtori

batoni arCil TeTrauli _ gamorCeuli mecnieri daRirseuli pirovneba

ganaTlebul, niWier, warmatebul mecniersa da mkvlevars, profe-sor arCil TeTrauls wels dabadebidan 80 weli Seusruldeboda. batonarCils gasuli saukunis 70-iani wlebidan vicnobdi, rodesac, ekono-mikisa da samarTlis institutis aspiranturis damTavrebis Semdeg,samecniero sazogadoebaSi cnobili erT-erTi gamorCeuli institutismecnier TanamSromeli gavxdi.

batoni arCili masStaburad moazrovne, wignieri, ganswavluli,farTo da mravalmxrivi Tvalsawierisa da interesebis mqone mecnier-ekonomisti iyo. mas movlenebis sakuTari xedva hqonda da sazogadoebaSimimdinare procesebs da cxovrebis sxvadasxva periodSi wina planzewamoweul faqtebsa da movlenebs gabedulad aanalizebda, farTod,siRrmiseulad da kompleqsurad ganixilavda, rac TvalnaTliv Cansrogorc misi moRvaweobis adreul, ise sabazro ekonomikaze gardamavalperiodSi gamoqveynebul mecnierul naSromebSi, statiebsa da sqeltanianmonografiebSi, rogoricaa: sazogadoebrivi produqtisa da nacionaluriSemosavlis, aRwarmoebisa da saxalxo meurneobis balansis, sawarmoofondebis gamoyenebis efeqtianobis, samuSao Zalis kvlavwarmoebisa daSromis balansis sakiTxebze; kvlavwarmoebis kanonzomierebas, mis tem-pebsa da proporciebze saqarTveloSi, aseve sabazro ekonomikis qarTu-li modeli da misi Taviseburebani, sabazro ekonomikaze gadasvlisZiriTadi kanonzomierebani da fasiani swavlebis aucilebloba da sxva.

profesori arCil TeTrauli gonieri, Wkviani, moralurad dazneobrivad spetaki, Tavis qveyanasa da xalxze uzomod Seyvarebuliadamiani iyo.

gasuli saukunis oTxmocian wlebSi batoni arCili institutSixelmZRvanelobda gafarToebuli kvlavwarmoebisa da efeqtianobis eko-nomikuri problemebis ganyofilebas, sadac Tavi moiyara im periodisbevrma warmatebulma axalgazrda mecnier TanamSromelma. misi unarianixelmZRvanelobiT ganyofilebam zedized ramdenjerme moipova maSinfriad gavrcelebul sainstituto socialistur SejibrebaSi wlissaukeTeso samecniero Sedegebis mixedviT pirveli adgili. am ambavsimitom vixseneb, rom Cveni maSindeli agrarul problemaTa ganyofileba,romelsac xelmZRvanelobda batoni amiran jibuti da batoni arCilisganyofileba, am SejibrSi ZiriTadi konkurentebi iyvnen. obieqturikomisiis mier sxvadasxva koeficientebis mixedviT Sejamebuli maTiSedegebi mcirediT, magram mainc meti iyo Cveni ganyofilebis Sedegebze,

43

Page 45: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

rasac Cveni ganyofilebis TanamSromlebi garkveulwilad ganvicdidiT,magram isic vicodiT, rom es konkurentuli garemo met stimulsgvaZlevda Semdgomi aqtiuri mecnieruli muSaobisaTvis.

batoni arCili yovelTvis dauzareblad da uangarod akeTebdasikeTes. mis farul Tu Ria mxardaWeras, Tanadgomas da keTilganwyobasxSirad vgrZnobdiT misi kolegebi, risi dasturic aris XX saukunis 90-iani wlebis urTules gardamaval periodSi mis mier CamoyalibebulerT-erT pirvel Tbilisis biznesisa da marketingis umaRles skolaSiman rogor aqtiurad Caaba da daasaqma im periodis ara marto cnobilimecnier ekonomistebi da iuristebi, aramed sxva dargis specialistebic.amasTan dakavSirebiT minda madliereba gamovxato mis mimarT rogorcCemi, ise im adamianebis saxeliT, vinc xmamaRla ver gamoxatavs, magramgulSi batoni arCilis madlierebi arian. igi iyo kargi oratori daekonomikis institutis didi patrioti, rasac xSirad gamoxatavdarogorc institutis samecniero sabWoze, saerTaSoriso konferenciebze,ise sxva dawesebulebebSi gakeTebul gamosvlebsa da diskusiebSi.

maRali donis mecnieri da pedagogi, Rirseuli pirovneba, yovel-Tvis siaxlis ZiebaSi myofi xelmZRvaneli, sakuTari Sexedulebebisa daprincipebis erTguli, kargi meojaxe, mama da meuRle, aseTad darCa igiCems mexsierebaSi.

lina daTunaSvili

istitutis swavluli mdivani,ekonomikis akademiuri doqtori

baton arCil TeTraulis gaxseneba

bat. arCil TeTrauls me im droidan vicnobdi, roca Cven sruliadaxalgazrdebi pirvel-meore kurseli studentebi viyaviT. es iyo 1954 w.,bat. arCili ekonomikuri fakultetis studentTa samecniero konferen-ciaze vnaxe, sadac moxsenebiT gamodioda. SemdgomSi me Sevityve, rom isstudentTa samecniero wris xelmZRvanelic iyo. bat. arCili,rogorcgamorCeuli studenti damsaxurebuli avtoritetiT sargeblobdastudentTa da profesor-maswavleblebs Soris. is momavali mecnieri-saTvis aucilebel niSan-Tvisebebs axlgazrdobis wlebSive amJRavnebda.man universitetis dasrulebis Semdeg muSaoba mecnierebaTa akademiisekonomikisa da samarTlis, dRes Tsu paata guguSvilis saxelobisekonomikis institutSi daiwyo 1959 wels umcros mecnier TanamSromladmrewvelobis ekonomikis ganyofilebaSi, sadac mec vmuSaobdi 1960wlidan. 1971 wels warmatebiT daicva disertacia ekonomikismecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis mosapoveblad. dRemdemaxsovs is didi gamoxmaureba, romelic mis dacvas mohyva. mTelisabWoTa kavSiridan iTxovdnen misi disertaciis avtoreferatisdamatebiT egzempliarebs. Semdeg desertaciac SesaniSnavi iyo _ugemrielesi TianeTuri pur-mariliT da moulodneli siurpriziT, rocadarbazidan gamosulebs are-mare gadaTeTrebuli dagvxvda, TbilisSi _pirveli Tovli mosuliyo. Semdeg man aseve warmatebiT daicvasadoqtoro disertaciac. bat. arCili mecnierul moRvaweobasTan erTad

44

Page 46: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

kiTxulobda leqciebs sxvadasxva umaRles saswavleblebSi, werda daaqveynebda wignebs, broSurebs, statiebs, iyo J. `ekonomistis” redaqciisganyofilebis gamge, niWieri, Zalze Sromismoyvare da mizandasaxulipirovneba. misi warmatebuli mecnieruli kvlevis Sedegia aseulobiTgamoqveynebuli samecniero naSromi da aTze meti monografiuligamokvleva. is iyo SesaniSnavi pedagogi, Taobebis aRmzrdeli daufrosi megobari, adamiani,romlisTvisac yovelTvis upiratesistudentis interesi da misi problemebis gadawyveta iyo. misi pirov-nuli da organizatoruli Tvisebebi gansakuTrebiT mkafiod gamovlindabiznesisa da marketingis, misive TaosnobiT Seqmnili erT-erTi pirvelikerZo umaRlesi skolis reqtorad muSaobis dros, roca, ramdenadacSeeZlo dxmarebis xels uwvdida yvelas, iqneboda is xelmoklestudenti, Tu maswavlebeli, laboranti Tu profesori. me ar megulebaadamiani, misTvis miemarTa da daxmarebaze uari mieRo. im gaWirvebuloTxmocdaaTian wlebSi, roca ar iyo eleqtroenergia, bunebrivi airi,gaTboba Tu puri, roca yvelas scioda, Sioda da saSveli arsad iyobat.onma arCilma aTeulobiT adamins gauwia materialuri daxmareba dabevri maTgani SimSiliT sikvdils gadaarCina, risTvisac is maSinac daaxlac uRrmes madlobas imsaxurebs. ar SeiZleba sagamomcemlo sferoSimisi moRvaweobis daviwyebac. mas uamravi wigni, broSura Tu statia aqvsredaqtirebuli. is iyo ganyofilebis SesaniSnavi gamge, samecnieroxelmZRvaneli, megobari, aRmzrdeli, uangaro, spetaki pirovneba,SesaniSnavi mama da babua. mas, rom dascdenoda kidev bevri ramisgakeTebas moaswrebda. mecnierebaSi mis gakaful gzas mihyveba misiqaliSvili _ cicino TeTrauli, vusurvoT mas warmatebebi cxovrebasada mecnierebaSi, baton arCils ki arasdros mohklebodes Cvengan xsovnada ardaviwyeba, rasac is namdvilad imsaxurebs.

nanuli arevaZe

ganyofilebis gamge,ekonomikis doqtori

mogonebebi profesor arCil TeTraulTan dakavSirebiT

baton arCilze me umcrosi viyavi, magram gacnobisTanave, samocianiwlebis meore naxevarSi mis mimarT maSinve didi simpatiebiT ganvewyve(miT umetes, rom garegnobiT gvamsgavsebdnen). amis mizezi iyo is, romZalian advilad Semovida kontaqtSi da saubarma seriozuli da sainte-reso xasiaTi miiRo. saqme, cxadia, exeboda ekonomikaSi arsebul prob-lemebs, kerZod imas, rom erovnuli Semosavali ar izrdeboda ise swra-fad, rogorc amas iTxovda maSindeli xelisufleba. im dros ekonomist-mecnierebi problemis gadawyvetas xedavdnen ekonomikis intensifika-ciaSi. aq namdvilad ar iyo sadavo araferi, magram ra meqanizmebiT undamomxdariyo ekonomikis intensifikacia _ es iyo mTavari. saqme exebodasakuTrebis problemas. visi unda yofiliyo ZiriTadi saSualebebi? SeiZ-leboda Tu ara miwaze kerZo sakuTrebis SemoReba? zogadad saqme exe-

45

Page 47: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

boda imasac, Tu ramdenad swori iyo yvelaferSi Ziramde Casvlis mcde-loba? aq Cndeboda Cveni davis ganxilvis kulminacia. me, rogorc ekono-mikur-maTematikuri mimarTulebis mxardamWeri, vekamaTebodi mas imaSi,rom ekonomistebma kvlevis dros farTod unda gamoiyenon kiberneti-kuli midgoma _ egreT wodebuli Savi yuTis principi, rac gulisxmobdaara imis dadgenas ra xdeboda yuTSi, aramed imis gadamuSavebas, raSedioda yuTSi da ra gamodioda am yuTidan, radgan am informaciisdamuSaveba SesaZlebelia ekonometrikuli modelebiTa da meTodebiT da,Sesabamisad, SesaZlebelia swori daskvnebis gamotana.

im sakiTxTa Soris, romelsac Cven baton arCilTan Sexvedrisdros vixilavdiT, iyo qveynisaTvis amJamadac metad aqtualuri sakiTxi.es aris siRaribis donis Semcirebis da investiciebis zrdis problema.is asabuTebda, rom es ori cvladi sidide urTierTdamokidebulia damoiTxovs identifikaciis sakiTxis gadawyvetas. is Tvlida, rom erTerTigza, romelic dasmul problemebs gadawyvets, aris qveyanaSi arasaxelm-wifo sapensio sistemis daCqarebuli ganviTareba da Sesabamisad monawi-leTa danagrovebis swrafi zrda. danazogi ki sadazRvevo sistemis meS-veobiT warimarTeba sabazro seqtorSi da xels Seuwyobs ekonomikiszrdas da siRaribis donis Semcirebas.

am miznis misaRwevad batonma arCilma saintereso da metad mniSvne-lovan gzas miagno. es gza amJamadac ar kargavs aqtualobas. es arismomavali Taobis aRzrdis gza. man pirvelma saqarTveloSi daafuZnabiznesisa da marketingis umaRlesi skola, romelmac sakmaod didxansifunqcia da aRzarda mravali specialisti. zogierT maTgans sakmaodmaRali mdgomareoba ukavia da warmatebiT arTmevs Tavs dakisrebulmovaleobebs.

am mokle werilSi Znelia yvela im damsaxurebis warmoCena, racbatonma arCil TeTraulma, ekonomist-mecnierma, sazogado moRvawemSeqmna da seriozuli kvali datova saqarTvelos ekonomikuri skolisganviTarebaSi.

ramin miTaiSvili

ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori

kaci romelmac Tavisi saTqmeli Rirseulad Tqva!kaci romelmac Rirseuli kvali datova!

diax, aseTi iyo arCil TeTrauli, - pirovneba da mecnieri.gasuli saukunis 70-iani wlebis dasawyisSi, maSindeli mecniere-

baTa akademiis - ekonomikisa da samarTlis institutis aspiranturaSierTad movediT garkveuli gundi axalgazrdebisa. eseni gaxldaT bato-nebi: lado papava, ramaz abesaZe, gia wereTeli (yvela es pirovnebaSemdgomSi TanmimdevrobiT gaxda Cveni institutis reqtori), murmankvaracxelia, aziko sisvaZe, nukri zaqariaZe, gia Tofuria, vaja xoravada sxvebi. es iyo 43 wlis (TiTqmis naxevari saukunis) win dRes ukvekargad vacnobierebT, rom drosTan xumroba ar SeiZleba, dro arasodes

46

Page 48: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

ar gelodeba. TiTqmis yvelam, saqmianoba batoni arCilis – kvlavwarmoe-bisa da efeqtianobis ganyofilebaSi daviwyeT.

Cven yvelam bevri viswavleT batoni arCilisagan, dawyebuli yo-velwliuri gegmiuri samecniero kvleviTi Temis damuSavebidan sadiser-tacio Sromis daweramde. misi didi gamocdileba Cven yvelas bevraddagvexmara, mecnieruli, ekonomikuri azrovnebis dauflebaSi, rogorcis garemoebac, rom Cvens garSemo iyo brwyinvale mecnier ekonomistTasamarTal mcodneTa didebuli kohorta batoni paatas meTaurobiT.

Sedegic logikuri iyo zemoTCamoTvlil Cvens megobarTagan yvelamecnierebaTa doqtori da mecnieria, batoni lado saqveynod cnobilimecnieri ekonomistia, akademikosi, ivane javaxiSvilis Tbilisis saxelm-wifo universitetis reqtori. me kargad vici rogor Sefasebas aZlevenmis Sromebs rusuli samecniero ekonomikuri sazogadoebis warmomad-genlebi. es imis gaTvaliswinebiT, rom rusuli ekonomikuri skola erT-erTi uZlieresia.

me da baton arCils gansakuTrebuli megobroba da urTierTobagvakavSirebda, faqtobrivad ar yofila iseTi ram rac Cven erTma-neTisTvis ar gagvindia da saubari ar gvqonia. erTi aseTi momenti mindagavixseno, im dros e.w. „vakis“ reorganizaciis gamo sakandidato diser-taciis dacva damigvianda, dacva da ara disertaciis dawera. maSin erT-jeradi sabWoebi iqmneboda da saWiro iyo specialistTa mowveva sxvasamecniero centridan. saWiro iyo 3 doqtoris Camoyvana inevsticiebsada kapitalur mSeneblobaSi. Cven erT oTaxSi vijeqiT, cota daRone-buli viyavi. me arasodes ar damaviwydeba is sityvebi rac maSin manmiTxra-Sen mebrZoli adamiani xar da yvelafers miaRwev, oRond icode,adamiani jer pirovneba unda iyos Semdeg ki mecnierio. me maSin davrw-mundi, rom saWiro dros, saWiro sityvis Tqma didi niWi yofila.

batoni arCili gansakuTrebuli adamiani iyo Tavisi principebiT. isTu dagimegobrdeboda es iyo samudamo, Tu ar moswondi aucilebladunda moridebodi. mas qonda aseTi gamoTqma - me es adamiani movkveTeCemi cxovrebidan. erTxelac SevekiTxe, es rogor unda gvesmodes batonoarCil ? mokveTa meTqi. man Tqva es ar ariso Tavis mokveTa, es arisadamianis mokveTa urTierTobebidan, mTlianad, Tavidan fexebamde.

minda kidev gavixseno batoni gia Tofuriasa da batoni arCilisdapirispirebis epizodi, gia Tofuria iyo Zalian kargi mecnieri dakargi megobari. man disertaciis dacvamde gamoaqveyna Jurnal ekono-mistSi statia politekonomikur problemaze. statiaSi igi asabuTebdagarkveuli, axali ekonomikuri kanonis arsebobis Sesaxeb. ramdenimedRis Semdeg batoni arCili movida ganyofilebaSi ganrisxebuli, magi-daze damido Tavisi Sroma erT mxareze da meore mxareze gias statia.miTxra orive naxeo da Semdeg Tqvi vis visgan aqvs gadawerilio. meupirveles yovlisa davazuste TariRi raTa gamego romeli statia ufroadre iyo gamoqveynebuli. sagonebelSi Cavvardi, ra vqna visze vTqvaplagiatiao, rogorc iqna CavikiTxe orives statia da aSkara iyo arsob-rivi msgavseba am statiebsa, magram sityvieri masala gansxvavdebodaerTmaneTisagan. dapirispireba rom ar gadazrdiliyo Zalian did uTan-xmoebaSi, (da es savsebiT mosalodneli iyo) radgan mTeli ganyofilebaiyo daZabuli da institutSic icodnen. erTxel, rodesac martodavrCiT me vuTxari baton arCils, Cven xom qristiani Semwynarebeliadamianebi varT, iqneba SeTanxmdeT Tu es SesaZlebelia, orivem erTad

47

Page 49: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

es kanoni erTad daxvewoT da gamoaqveynod cotaxnis Semdeg, oriveTqvenTaganis avtorobiT. man saTvale Camoswia ar mouxsnia Semomxedamrisxaned da miTxra, Senc xom ar ginda mesame avtori iyoo? me vupasuxeara batono arCil, me Cemi aRmoCenebi maqvs meTqi. maSin axalgazrdebiviyaviT da yvela vfiqrobdiT imaze, rom, Tu ramodenime aRmoCenas ara,TiTo aRmoCenas yvela gavakeTebdiT.

dasasruls minda vTqva Semdegi, erTma brZenma kacma Tqva wyalniwavlen da wamovlen qviSani darCebiano, meorem ufro brZenma kacma Tqva- qviSac wava da wamova oqroni darCebiano. me mjera, rom batoni arCilTeTraulis mTeli cxovreba misi pirovneba misi samecniero Sromebi esis oqros saganZuria romelic samudamod darCeba qarTuli sazoga-doebis qarTuli samecniero ekonomikuri azris istoriaSi.

bondo zarnaZe

ekonomikis mecnierebaTa doqtori, profesoribiznesis saerTaSoriso adademiis namdvili wevri

gamorCeuli mkvlevari

arCil TeTrauli gamorCeuli pirovneba da dauokebeli energiiTdamuxtuli adamiani iyo, romelTa gamoyeneba mas rogorc mecnierebaSi,aseve organizaciul samuSaoebSic SeeZlo.

Tsu gamoyenebiTi maTematikis (amJamad ilia vekuas saxelobis)institutis ekonomikis maTematikur-kibernetikuli mimarTulebis ganyo-filebaSi muSaobisas, profesorma – mkvlevarma elizbar nadaraiammirCia, rom gavcnobodi arCil TeTrauls, radgan masTan ekonomikismraval problemaze SeiZleboda msjeloba. asec moxda, magram ramdenimewlis Semdeg.

batonma arCilma CemTan saubari daiwyo ekonomikaSi maTematikisgamoyenebis perspeqtivaze da misi dakonkretebis SesaZleblobaze ekono-mikur prognozirebaSi. msjeloba ramdenjerme ganvaaxleT. maintereseb-da, ra ganapirobebda mecnieruli da organizaciuli saqmianobiT dat-virTuli mkvlevaris axali problemebiT dainteresebas. rogorc Sem-dgom gairkva, batonma arCilma seminarze ekonomikaSi maTematikis efeq-tian gamoyenebasTan dakavSirebiT moxseneba misTvisac saWiro sakiTxebisgasarkvevad gamakeTebina.

mogvyavs baton arCil TeTraulTan urTierTobis ramdenimeSemTxveva.

SeiZleba iTqvas, rom 70-iani wlebidan sabWoTa kavSirSi TiTqmisaSkarad mbrZanebluri dagegmvis sistemis Sesacvleli gardaqmnebi daiw-yo. 1980 wels ekonomikisa da samarTlis institutSi arCil TeTraulTanerTad dursun diasamiZis samuSao patara oTaxSi veswrebodiT Sekrebas,romelSic monawileobda iuristi prof. giorgi nadareiSvili. sulinstitutis 10-mde TanamSromeli. am Sekrebaze mimdinareobda msjelobafizikis dargSi nobelis premiis laureat petre kapicas mbrZanebluridagegmvis sistemis gardaqmnasTan dakavSirebiT 1979 wels gamoqveynebulstatiaze, sadac petre kapica iZleoda axal originalur sqemas imisSesaxeb, Tu rogor SeiZleboda sabWoTa kavSiri gadasuliyo sabazro

48

Page 50: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

ekonomikaze ise, rom mosalodneli ,,katastrofisagan qveyana gadarCe-niliyo”. maSin mecnierTa farTo wrisaTvis sabazro ekonomikis prin-cipebi cnobili ar iyo da kapicas kompaqturi sqema sabazro ekonomika-ze mecnierTa did interess iwvevda. SemdegSi bevri ram dazustda, maTSoris isic, rom mbrZanebluri dagegmvis pirobebTan sabazro ekonomikaSeuTavsebadi iyo.

batoni arCil TeTrauli nebismieri msjelobisas mkacri dakoreqtuli iyo, direqtorTan urTierTobis drosac ki. baton avTandilguniasTan Sesaxvedrad mosuli arCili jer CemTan Semovida, momesalmada aRniSna _ aseT ufanjro daxuTul oTaxSi mTeli dRe rogor Zlebo.batoni paata guguSvili Sesvenebisas axlomdebare wynar quCebSi gamo-dioda. Senc igive SeiZleba gaimeoroo. amaze madloba movaxsene davupasuxe _ amas batoni paatas direqtorobis dros vaxerxebdi.

rodesac paata guguSvili absurduli braldebiT mTavrobisugunurma warmomadgenlebma direqtorobidan gaaTavisufles, me vkiTxebaton arCils, amis gamo ekonomistebi protests ratom ar gamoTqvamdnen.man mipasuxa, xmis amoRebis SemTxvevaSi instituts daSliano, Tanacdaumata, dro yvelafers daaregulirebso. marTlac, dRes postsabWoTasaqarTveloSi instituti paata guguSvilis saxelobisaa.

garda zemoT aRniSnulisa, SeiZleboda prof. arCil TeTraulismier postsabWoTa saqarTveloSi erT-erTi pirveli kerZo umaRlesisaswavleblis gaxsnis did riskTan dakavSirebul warmatebebze msje-lobac da a.S.

roland sarCimelia

ekonomikur mecnierebaTa doqtori,fizika-maTematikis mecnierebaTakandidati profesori

arCil TeTraulis xsovnas

batoni arCili gavicani 1975 wels, rodesac Tbilisis saxelmwifouniversitetis damTavrebis Semdeg Cavabare saqarTvelos mecnierebaTaakademiis ekonomikisa da samarTlis institutis aspiranturaSi. pirveliSTabeWdileba, romelic damrCa masze, iyo uaRresad seriozuli da dade-biTi. garegnulad igi Tavis TavSi Caketili pirovneba Canda da arcTu iseiolad Sedioda adamianebTan kontaqtSi, magram visac ki dauaxlovdeboda,bolomde misi erTguli iyo da riTac SeeZlo gverdSi edga. ase iyo maSinac,rodesac ekonomikisa da samarTlis institutis damaarsebelsa da direq-tors, akademikos paata guguSvils saqarTvelos maSindeli xelisuflebada am xelisuflebis mier Segulianebuli institutis zogierTi Tanam-Sromeli daupirispirda, batoni arCili, yovelgvari yoymanis gareSe, dadgaTavisi maswavleblisa da didi mecnieris paata guguSvilis mxares dabolomde uerTgula mas.

miuxedavad TiTqosda garegnuli simkacrisa, batoni arCili gaxldaTZalian Tbili da keTilSobiluri gulis patroni, romelic yovelTvis mzadiyo megobrebisa da kolegebis dasaxmareblad.

49

Page 51: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

arCil TeTrauli Zalian mSromeli, produqtiuli mecnieri iyo. miskalams ekuTvnis araerTi monografia da mecnieruli statia. gansakuTrebiTinteresdebodawarmoebis efeqtianobis amaRlebis problemebiT.

gansakuTrebiT aRsaniSnavia is wvlili, romelic arCil TeTraulmaSeitana kvalificiuri kadrebis momzadebisa da saqarTveloSi umaRlesisaganmanaTleblo sistemis srulyofis saqmeSi. misi uSualo iniciativiTada xelmZRvanelobiT daarsda saqarTveloSi erTaderTi pirveli komer-ciuli umaRlesi saganmanaTleblo dawesebuleba _ Tbilisis biznesisa damarketingis umaRlesi skola, sadac Tavi moiyara ekonomikisa da samarTlissferoSi imdroindelma inteleqtualurma elitam da romelmac sul mokleperiodSi ise gaiTqva saxeli, rom uamravi axalgazrda miawyda mas umaRlesiganaTlebis misaRebad.

am striqonebis avtors hqonda pativi, ramdenime wlis ganmavlobaSiemuSava batoni arCilis mier daarsebuli institutis proreqtorad. dResacdidi siamovnebiT vixseneb baton arCilTan erTad gatarebul saocradlamaz da saintereso wlebs.

roman xarbedia

auditori, ekonomikis doqtori

kaci _ qarTvel mecnier-ekonomistTa didi nawilis mxsneli

baton arCil TeTrauls Tavisi faseuli beWdviTi produqciiTerTobliv sazogadoebriv produqtze da saintereso leqciebiT vicnobdijer kidev studentobis wlebidan. uSualod ki mqonda pativi, gamecno 1978wlis seqtemberSi, rodesac Tbilisis saxelmwifo universitetis warCine-buli kursdamTavrebuli, vabarebdi misaReb gamocdebs saqarTvelos mec-nierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis institutis aspiranturaSipolitekonomiis specialobiT. b-i arCili sagamocdo komisiis wevrebsSoris gamoirCeoda axalgazrduli energiiTa da ier-saxiT, problemuriSekiTxvebiT, obieqturobiTada samarTlianobiT.

moxda ise, rom aspiranturaSi misaRebi gamocdebi warmatebiTCavabare da, amavdroulad, gavxdi ekonomikisa da samarTlis institutismecnier-TanamSromeli, sadac muSaoba momiwia 2006 wlis seqtembramde. amxnis ganmavlobaSi baton arCilTan makavSirebda Zalian axlo kolegia-luri, saqmiani da megobruli urTierToba. igi gamoirCeoda profesiulipatriotizmiT, iniciativianobiT, organizatoruli niWiT, mecnierulikvlevis siRrmiT, evristikuli analiziT, oratoruli xelovnebiT, keTil-sindisierebiT, gadaWarbebuli sikeTiT, samarTlianobiT, principulobiT,axalgazrdobis TanadgomiTa da didi siyvaruliT. rodesac Zalaufleba dasamarTlianoba erTmaneTs waeWideboda, b-i arCili calsaxad samarTlia-nobis mxareze dgeboda. uyvarda kolegebis Sesaxeb azris gamoTqma,obieqturi Sefaseba da maTi Zlieri mxareebis STambeWdavad gamokveTa...

postsocialisturi gardaqmnebisas, 90-iani wlebis dasawyisSi,rodesac axali sabazro ekonomikuri sistemis profesiuli (menejeri,marketologi, bankiri da sxva) uzrunvelyofis problema dadga, b-i arCiliaxal ampluaSi mogvevlina. man erT-erTma pirvelma Camoayaliba biznesisa

50

Page 52: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

da marketingis umaRlesi skola da daiwyo erovnuli kadrebis msofliostandartebis doneze momzadeba. man pedagogebad moiwvia imxanad yvelazecnobili mecnier-ekonomistebi, ramac maT saSualeba misca, saukeTesodSeexamebinaT kvleviTi da pedagogiuri saqmianoba. mecnierebs SesaZleblo-ba miecaT kvlevis procesSi gamomuSavebuli ideebis sameurneo praqtikaSioperatiuli CaSvebisa. batoni arCilis TaosnobiT aseve farTod gaiSalasaxelmZRvaneloebis, saleqcio kursebis, monografiebis, broSurebis, sa-mecniero-praqtikuli konferenciebis masalebisa da sxvaTa stamburi wesiTgamocema, ramac udidesi wvlili Seitana qarTuli sabazro ekonomikurisitemis ideologiurda informaciuluzrunvelyofaSi.

90-ian wlebSi qarTuli ekonomika daaxloebiT oTxjer daeca,mniSvnelovnad gauaresda mecnier-ekonomistebis mdgomareobac. imxanadprofesoris xelfasi erTi dolaris ekvivalents Seadgenda. qarTvelimecnier-ekonomistebis didi nawili b-n arCil TeTraulis institutisTanamSromeli iyo da, ZiriTadad, aq miRebuli SemosavliT arCenda sakuTarTavsa da ojaxs. Tavad b-i arCilis materialur da finansur aqtivebs kiraime mniSvnelovani ar Sematebia. swored amitom, sxva sikeTesTan erTad,SeiZleba Tamamad iTqvas, rom im Znelbedobis Jams saqarTvelos ekonomi-kuri sazogadoebis didi nawili SimSilisagan swored batonma arCilTeTraulma ixsna, rac TiToeul Cvengans kargad unda axsovdes.

Cemo Zvirfaso b-o arCil, swored Tqvennair qarTvelebzea naTqvami:

„aqac kargi kaci iyav, iq naTeli dagadgesa“!

uSangi samadaSvili

ekonomikis mecnierebaTadoqtori, Tbilisissaxelmwifo universitetis asocirebuliprofesori

arCil TeTrauli _ kvalificiuri ekonomisti

arCil TeTrauls, rogorc kvalificiur ekonomists, vicnobdiCemi studentobis droidan XX s. 60dian wlebSi. mis naSromebs viyeneb-diT studentur kvlevebSi, sakurso naSromebis weris dros da a.S. misinaSromebi gamoirCeoda kompetenturobiT da originalobiT. zogierTmaTgans dResac ar daukargavs aqtualoba.

SemdgomSi, baton arCils vxvdebodi iv. javaxiSvilis saxelobisTbilisis saxelmwifo universitetis ekonomikis fakultetze. igi mow-veuli leqtoris statusiT kiTxulobdda leqciebs. leqciebs SorisSesvenebis dros vsaubrobdiT im drois problemur sadkiTxebze. batoniarCili Cems TvalSi warmoCindeboda rogorc erudirebuli, ganaTle-buli ekonomisti. es maSin, rodesac universitetSi ekonomistTa erTnawils naxevrad ganaTlebulebs uwodebdnen (zogierTebs axlac aseTiepiTetiT „amkoben“).

arCil TeTraulma meore sunTqva SeiZina XX s. 90-ian wlebSi. manfexi auwyo axal epoqas. komerciuli saswavlebeli daaarsa. es saswav-lebeli dasawyisSi ganTavsebuli iyo saqarTvelos mecnierebaTa akade-miis ekonomikis institutSi. Semdgom sololakisa da didubis ramdenime

51

Page 53: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

skolaSi. batonma arCilma biznesis karg xerxs mimarTa. studentebsdauwesa swavlis yvelaze dabali safasuri, ramac ganapiroba studentTadidi nakadis mozRvaveba. weliwadSi 1300 students iRebdnen. diplomismaZieblebma guli ijeres, Tumca im periodSi msxvilmasStabiani saxal-xo meurneobis ngrevam samuSao adgilebic gaaqro da diplomebsacxibli daukarga.

batonma arCilma didi sikeTe gaakeTa, im Znelbedobis drosmecniermuSakTa dasaqmebis saqmeSi. dasaxelebul institutSi samuSaodmiiRo 500-mde leqtori da TanamSromeli. institutSi funqcionirebda 35kaTedra. kaTedris gamgeebs da maT sam moadgiles xelfasebi dauniSna.magram kuponis arnaxulma inflaciam (1000%-ze metad gaufasurda), esxelfasebic gaawyala.

mTlianobaSi profesori arCil TeTrauli dagvamaxsovrda, ro-gorc kvalificiuri mecnieri, gulisxmieri da humanuri moqalaqe.RmerTma gaanaTlos misi suli.

jemal xaritonaSvili

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisissaxelmwifo universitetis ekonomikisa dabiznesis fakultetis asocirebuli profe-sori, ekonomikis akademiuri doqtori

Rirseuli pirovneba

arCil TeTrauli, gasuli saukunis 90-ian wlebis dasawyisSigavicani, rodesac misi uSualo ZalisxmeviT Camoyalibda, erT-erTipirveli arasaxelmwifoebrivi, kerZo, umaRlesi saswavlebeli, romlisreqtoric Tavad iyo, xolo me erovnuli istoriis kaTedris gamgedmomiwia muSaoba.

imJamad, es iyo uaRresad popularuli umaRlesi skola, sadacramdenime fakulteti da 30 kaTedra funqcionirebda 500-ze metiprofesor-maswavlebliTa da TanamSromliT.

umaRles skolaSi muSaobdnen TvalsaCino qarTveli akademikosebida mecnier-profesorebi, maT Soris iyvnen sxvadasxva dargis gamorCe-uli mkvlevarebi, akademikosebi: iuri kaWarava, leo Ciqava, profesorebi:grigol Jvania, levan ToiZe, ioseb Ciqava, grigol margiani, goCajafariZe.

erTi SexedviT SeiZleba gefiqra, rom batoni arCili Zalianmkacri da uRimilo kaci iyo, magram rogorc dauaxlovdebodi, igrZnob-di, rom saqme gqonda uaRresad keTil pirovnebasTan, romelsac TavisRirseul movaleobad miaCnda adamianebisadmi daxmareba da sasikeToxelis gawvdena.

sul ragac or weliwadSi, aq sami aTasamde studenti euflebodaumaRles skolis sxvadasxva programebs. erTi sityviT saswavlebeliyalibdeboda swavlisa da swavlebis da aRzrdis mniSvnelovan kerad,magram samwuxarod es procesi SeaCera TbilisSi ganviTarebulma

52

Page 54: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

negatiurma movlenebma, SeiaraRebuli gziT, zviad gamsaxurdias,erovnuli xelisuflebis damxobam.

arCil TeTrauli iyo erovnul-patriotuli mrwamsiT aRsavsepirovneba da kargad maxsovs mTeli arsebiT dauWira mxari Cems inicia-tivas, Seqmniliyo erovnuli moZraobis istoriis mravaltomeuli, sadacganzogadebuli iqneboda saqarTvelos erovnul-ganmaTavisuflebelimoZraobis mravalsaukunovani istoria.

arCil TeTrauli adre wavida am qveyniuri fizikuri cxovrebi-dan, misi saxiT qveyanam dakarga gamorCeuli mecnieri, ojaxma erTgulimama, meuRle da babua, xolo samegobrom Rirseuli da uRalatomegobari.

me, didi siamovnebiT vuerTdebi saqarTvelos samecniero dasaswavlo sazogadoebis, ojaxis da samegobros sazeimo ganwyobilebas,Rirseili pirovnebis da mecnieris arCil TeTraulis dabadebis 80wlisTavis gamo.

igor kveselava

saqarTvelos teqnikuri universitetis, socia-lur-mecnierebaTa departamentis ufrosi,istoriis mecnierebaTa doqtori, profesori

mcire mogoneba did mecnierze

ekonomikur mecnierebaSi batoni arCil TeTrauli iyo saerTaSo-riso maStabis didi mecnieri. misi sadoqtoro disertacia exeboda so-cializmis gafarToebuli kvlavwarmoebis problematikis kvlevas. naS-romma specialistebSi didi interesi gamoiwvia. im dros resublikebSierovnul enaze dawerili disertaciebis Targmna rusul enaze saval-debulo ar iyo. batoni arCilis sadoqtoro naSromis avtoreferatisgasacnobad institutSi socialisturi banakis qveynebidan mecnierebimravlad Camodiodnen. es movlena iyo qarTul ekonomikur azrovnebaSiarCil TeTraulis niWis didi gaelveba. amasTan, mTel Tavis inteleq-tualur potencials, fizikur arsebas, amaRlebul sulierebas, ada-mianur vnebas mTlianad da uSurvelad axmarda qarTuli ekonomikuriazris ganviTarebas, erovnuli ekonomikis aRmavlobas. bedniereba iyo1979 wels, misi xelmZRvanelobiT gardabnis raionSi sabazro ekonomikisgzebze gadayvanis problemaze muSaoba. institutis mecnier TanamSro-melTa jgufma samuSaos warmatebiT gavarTviT Tavi. raionis xelmZRvane-lobas Cabarda 500 nabeWd gverdamde samecniero praqtikuli naSromi.Sesrulebulma samuSaom imdroindeli resublikis xelmZRvanelobisdidi interesi da mowoneba daimsaxura.

baton arCil TeTraulisaTvis ar iyo imaze didi bedniereba, romiTvleboda did paata guguSvilis mowafed. es bumberazi mecnieri aswav-lida universitetSi, aspiranturaSi da uxdeboda masTan erTad muSaobainstitutSi umcros mecnier TanamSromlad, ganyofilebis gamged, mimar-Tulebis xelmZRvanelad. batoni arCili eweoda aqtiur pedagogiurmoRvaweobas. iyo Tsu docenti, Tbilisis sax. samedicino institutis

53

Page 55: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

maswavlebeli, docenti, Tbilisis sax. pedinstitutis maswavlebeli,docenti, profesori. misi ZiriTadi Sromebi: `kvlavwarmoebis kanonzo-mierebani saqarTveloSi”, Tb., `mecniereba” 1981; `kvlavwarmoebis tempebida proporciebi”, Tb., `mecniereba”, 1996; `sabazro ekonomikaze gadasv-lisa da biznesis ganviTarebis kanonzomierebani” Tb., `mecniereba”, 1992.samudamod Sevida qarTuli ekonomikuri mecnierebis oqros fondSi.

batoni arCilis mier sabazro garemoSi saxalxo meurneobis funq-cionirebis SesaZleblobebis kvleva uaRresad aqtualuria, Tu gaviTva-liswinebT, rom sabazro ekonomikis istoriam ar icis warmoebis ametapze postkomunisturi qveynebis gadayvanis magaliTi. gansakuTrebiTaqtualuria igi saqarTvelos sinamdvileSi, romelic erTiani politi-kuri, socialur-ekonomikuri da teritoriuli sxeulis sabWoTa kavSi-ris – Semadgeneli nawili iyo da misi daSlis Semdeg aRmoCnda mTlianisxeulidan mowyvetilad, romelsac sicocxlisunarianoba unda Seenar-Cunebina damoukideblad misTvis ucnob msoflio sabazro sistemaSi,romlis subieqtadac iqca.

Bbaton arCils hqonda mecnieruli alRos didi unari. man erT-erTma pirvelma ganWvrita respublikaSi fasiani swavlebis danergvisaucilebloba. man daafuZna Tbilisis biznesisa da marketingis fasianiswavlebis umaRlesi skola – instituti. aq daixvewa da Camoyalibdafasiani swavlebis meqanizmi, rac gzamkvlevi aRmoCnda analogiuriprofiliT momuSave saswavleblebisaTvis.

dasasrul, unda aRiniSnos, rom albaT cota moiZebneba iseTimecnieri, rogoric iyo batoni arCil TeTrauli, romelic ase uxvad iyodajildoebuli maRalnayofieri mecnieruli kvlevis, pedagogiurimoRvaweobis, teqstis mecnieruli redaqtirebis unariTa da sagamomcem-lo poligrafiuli saqmianobis Rrma codniT.

Tengiz qavTaraZe

ekonomikis doqtori

siaxleebis mamkvidrebeli adamiani

qarTulma ekonomikurma mecnierebam udidesi danaklisi ganicadaTvalsaCino mecnieris arCil TeTraulis dakargviT. ekonomikuri azrovnebasaqarTveloSi da, ara marto aq, komunistur azrovnebas gacilebuli ar iyo,rodesac batonma arCil TeTraulma biznesis ideebi SesTavaza sazoga-doebas. cnobili mecnier-ekonomistebis umravlesoba mis qmedebebs skepti-kurad uyurebda. man jer biznesis Semswavleli kursebi Camoayaliba eko-nomikis institutis bazaze, sadac biznesideebi, biznessaqmianoba, menej-menti da mravali siaxlis mosmena SeeZlo msmenels. problema iyo leqciebiswamkiTxavi profesor-maswavleblebi, radganac sazogadoebis wevrebisumravlesobisTvis es yvelaferi axali da ucxo iyo.batoni arCili da me xSirad vsaubrobdiT mecnierebaze. erT-erT

Sexvedraze me mas movuyevi batoni jermen gviSianis naSromebis Sesaxebmenejmentze, romelic moskovSi ibeWdeboda. igi Zalian dainteresda daSemomTavaza mis mier gaxsnil kursebze menejmentSi wamekiTxaleqciebi.

54

Page 56: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

SemdgomSi batonma arCilma kursebi aqcia institutad. es iyo erT-erTipirvelTagani kerZo umaRlesi saswavlebeli, romelic axalgazrdebsbiznes-ideebs aswavlida. biznesis umaRles skolas saqarTvelos yvelakuTxidan moawyda axalgazrdoba. iq swavlobda 3000-ze meti studenti. maTimdeni codna miiRes, pirvelive kursze umravlesobam maSinve biznesiwamoiwyo da warmatebuladac. me viyavi saerTaSoriso ekonomikuriurTierTobebis fakultetis dekani da amave dasaxelebis kaTedris gamge.batoni arCilis TanxmobiT, fakultetze SevqmeniT 30 kaciani warmatebuliaxalgazrdebis jgufi. warmodgeniT, rom maTi umravlesoba sagareo saqmeTasaministromdaasaqma.

biznesis umaRles skolaSi muSaobam da iq SeZenilma biznesis warmoebiscodnam didi samsaxuri gamiwia gamgeblad muSaobis dros. im raionSi, sadacme vmuSaobdi, mosaxleobam da warmoebis xelmZRvanelebmac sabazroekonomikis Sesaxeb saerTod araferi ar icodnen. biznessaqmianoba maTTvisucxo xili iyo. me maT biznesis umaRles skolaSi miRebul gamocdilebasvuziarebdi.batonma arCilma instituti TanamoazreTa gundis daxmarebiT Camoaya-

liba. Seqmna nayofieri garemo pedagoguri, mecnieruli da sazogadoebrivisaqmianobisaTvis. misma profesionalizmma, Rrma ganswavlulobam, siax-leebis generirebis ostatobam, TiToeuli TanamSromlisadmi individua-lurma midgomam, humanurobam da adamianebisadmi Tbilma damokidebulebambiznesis umaRles skolas da mis reqtors arCil TeTrauls saqveynowarmatebebi da aRiareba moutana.wavida Cvengan arastandartuli azrovnebis, mecnieri pedagogi da

sazogado moRvawe. igi male 80 wlis gaxdeboda.ufalma naTelSi daumkvidros mas sasufeveli.

aleqsandre siWinava

stu-s biznes-inJineringis fakultetis, sainJinro,ekonomikis departamentis ufrosi, profesori

arCil TeTrauli _ didi mecnieri daaxalgazrdobis moZRvari

WeSmariti mecnieris da gamorCeuli pirovnebis arCil TeTraulissaiubileo TariRTan dakavSirebiT mexsierebaSi wamotivtivda moarulifraza _ ,,gardacvlilTa Sesaxeb an mxolod kargs amboben an ara-ferso’’. ver daveTanxmebi am sentencias da ai ratom: rodesac cocxlebsgvecodineba, rom Cveni qmedebani, gansakuTrebiT ki uRirsni, amqveynidanwasvlis Semdeg darCenilTa gansjisa da ganqiqebis sagnad iqceva, ufrofrTxilni, mozomilni gavxdebiT Cvens qmedebebSi da naklebi codvebiTganveSorebiT am wuTisofels.

rac Seexeba baton arCils, miuxedavad imisa, rom masTan institu-tis aspiranturaSi Caricxvis droidan sami aTeuli wlis ganmavlobaSimqonda mWidro SemoqmedebiTi urTierToba, misi samecniero da piradicxovrebidan ver vixseneb verc erT SemTxvevas, romelic xinjs miayeneb-da am Rvawlmosili mecnieris naTel xsovnas _ rogorc mkvlevarisa,

55

Page 57: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

mravalmxriv ganaTlebuli pirovnebisa, mecnierTa axalgazrda TaobebisaRmzrdelisa, samecniero debatebis didostatisa, principulobiT ga-morCeuli uaRresad zneobrivi pirovnebisa da mravali jansaRi samecni-ero tradiciis damamkvdrebelisa. mec aseTive TanmimdevrobiT gavixsebebmas, Tumca Tavidanve aRvniSnav, rom es CamonaTvali arasrulia.

arCil TeTrauli, rogorc mecnieri, yvelasagan gamorCeuli,TviTmyofadi da uaRresad produqtiuli mkvlevari gaxldaT. im epoqambevr niWier ekonomists daasva daRi _ maTi erTi nawili marqsistulidogmebis komentirebiT Semoifargla, saidanac gadaxveva udides mkrexe-lobad eTvlebodaT, mavanni e. w. ,,burJuaziuli Teoriebis’’ kritikiTcdilobdnen fons gasvlas, sxvani ki dargobrivi ekonomikis viwroCarCoebSi Caiketnen, rameTu TeoriaSi raime gansxvavebulis Tqma SesaZ-loa antimarqsistul azrovnebadac ki CaTvlodaT aqedan gamomdinareSedegebiT. magram, samwuxarod, maTma naSromebma Zveli politikur-ekonomikuri sistemis SecvlisTanave dakarges aqtualoba.

arCil TeTraulma, rogorc Cans, uSecdomod moZebna Tavisi adgi-li ekonomikur mecnierebaSi. igi SeeWida yvela epoqisa da sistemisaTvissaerTo da uaRresad aqtualur iseT fundamentur Teoriul-meTodolo-giur problemebs, rogoricaa kvlavwarmoeba da ekonomikuri zrdis tem-pebi, warmoebis intensifikacia, samecniero-teqnikuri progresi, efeqtia-noba da sxva, romlebic dRes kidev ufro Tanadroulni gaxdnen. da aramarto SeeWida, aramed originalurad gadawyvita isini da fasdaudebelisamecniero memkvidreoba dagvitova. imis gamo, rom aRniSnuli proble-matika aqtualuria axali ekonomikuri sistemisaTvis, man umtkivneulodSeZlo sabazro ekonomikis TeoriasTan umtkivneulo adaptireba.

amasTan, batoni arCili mxolod TeoriiT ki ar Semoifargla, ara-med organulad miusadaga igi saqarTvelos ekonomikis saWirborotoproblemebs. igi werda imdenad logikurad, lakonurad da sainteresod,rom yovelTvis, rodesac mis mdidar memkvidreobas kidev erTxel vub-rundebi, erTdroulad meufleba inteleqtualuri da esTetikuri sia-movnebis gancda. ase wera ki mxolod WeSmarit mecnierebs xelewifebaT.Cemi gadmosaxedidan, arCil TeTraulis, rogorc SemoqmedebiTad moaz-rovne da produqtiuli mkvlevaris adgili, mravali kriteriumis mixed-viT, ekonomikis institutis yvela drois warmatebul mecnierTa pirvelrigebSi megulvis. batoni arCili dabadebuli iyo mecnierebisaTvis damecnierebiTve cocxlobda.

arCil TeTrauli gamoirCeoda rogorc mravalmxriv ganaTlebulipirovneba. aseT mecnierze xSirad amboben ,,enciklopediur codnas’’flobso, rac, vfiqrob, baton arCilTan mimarTebaSi arasruli Sefasebaiqneba. ganaTlebuli adamianis azrovnebis donis sazomia ara mxolodmisi ,,enciklopediuri codna’’, rogoradac miCneulia, aramed upirve-lesad am codnis sistematizaciis, kritikuli gadafasebis, urTierT-dakavSirebisa da axali codnis ,,warmoebis’’ unari. batoni arCili kiswored aseTi macnieri gaxldaT.

batoni arCilis naSromebi fasdaudebeli memkvidreobaa yvelasaT-vis, vinc makroekonomikis problematikiTaa dainteresebuli.

arCil TeTrauli, rogorc mecnierTa axalgazrda Taobis aRmzrde-lis Rvawli gansakuTrebiT gamorCeulia. miuxedavad imisa, rom igi ins-titutis mxolod erT-erT ganyofilebas xelmZRvanelobda, masTan, ro-gorc ufros megobarTan da araformalur liderTan mTeli institutis

56

Page 58: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

axalgazrdoba iyrida Tavs da yvela iRebda fasdaudebel rCevasa daecnoboda sainstituto movlenaTa piruTvnel Sefasebas. maxsendeba ase-Ti faqti. erT-erTma axalgazrda mecnierma, romelic erTi SexedviT viw-ro da naklebad aqtualur problemas ikvlevda, swrafad miiqcia yurad-Reba da popularuli gaxda ara mxolod institutis masStabiT. aseTiverezonansi gamoiwvia sxva axalgazrdis mier rutinulad miCneuli TemisRrmad damuSavebamac. rodesac baton arCils vkiTxeT, Tu ra iyo amis mi-zezi, man agvixsna, rom ekonomikur problemas aqtualobasa da popu-larobas sZens ara marto misi mniSvneloba, aramed kvlevis siRrme damiRebuli Sedegebis ganzogadebis masStabebi, xolo TviT mravalgzis,,gadaReWili’’ da ukve naklebad sainteresod miCneuli Tema niWieri daSromismoyvare mecnieris xelSi ,,oqros sabadod’’ iqcevao. es yvelaferiCvenTvis, axalgazrda mecnierebisaTvis namdvili aRmoCena iyo.

magram batoni arCili avtoriteti iyo ara mxolod axalgazrdo-bisaTvis _ mis garSemo ikribeboda da uSurvel rCevas iRebda yvelaTaobis ekonomisti, visTvisac Zvirfasi iyo mecnieruli idealebi.

arCil TeTrauli maxsendeba rogorc SesaniSnavi oratori dasamecniero debatebis ubadlo ostati. instututSi sajarod ixilebodamisi morigi monografia gafarToebuli kvlavwarmoebis problemebze,romelsac aspirantebic veswrebodiT. batoni arCilis gamosvla iyomecnieruli polemikiT daxunZluli, STambeWdavi da damajerebeli. opo-nentebma ki mas Sedeg, rac naSromis Rirsebebs Seexnen, ukve rixianad,kritikis qarcecxlSi gaatares Cveni saTayvanebeli ufrosi megobari.SeSinebulebma SeSfoTebiT gadavxedeT mas. is ki mSvidad ismenda daCanawerebs akeTebda. da ai dadga batoni arCilis gamosvlis Jamic. sapa-suxo sityva imdenad damajerebeli, argumentirebuli da gamanadgurebe-li iyo, rom axla ukve oponentebis mimarT aRvivseT sibralulisgrZnobiT. batoni arCilis sajaro gamosvlebi cocxali skola iyo yve-lasaTvis, visac oratoruli xelovnebis daufleba surda.

ar SeiZleba ar gavixseno arCil TeTrauli, rogorc erTi mxriv,uaRresad principuli pirovneba, xolo meore mxriv, kompromisebisa dakonfliqtebis mogvarebis didostati, rac komunisturi konformizmisepoqaSi gansakuTrebul pirovnul Tvisebebsa da Zalisxmevas moiTxovda.igi aTavsebda sxvaTaTvis SeuTavsebels _ umniSvnelo daTmobebis fasadyovelTvis bolomde Seupovrad icavda mecnierebis interesebs da,rogorc wesi, yovelTvis imarjvebda. imavdroulad ki axerxebda, TviTSeurigebel mowinaaRmdegebTanac ki mSvidi kolegialuri urTierTobebiSeenarCunebina.

aseTad darCa batoni arCili albaT ara mxolod CemTvis, rogorcuxinjo pirovneba da didi mecnieri. darwmunebuli var, mis mravalmxrivsamecniero memkvidreobasa Tu adamianur RirsebebSi yvela, vinc axlosicnobda mas, Tavis aRmoCenebs kidev erTxel gaakeTebs.

ilia (aziko) sisvaZe

ekonomikis doqtori, profesori

57

Page 59: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

arCil TeTrauli

Znelia emociebis gareSe isaubro adamianze, romelic iyo Senipedagogi da pirovneba, romelmac didi roli iTamaSa Sens pirovnulCamoyalibebaSi.

profesori arC. TeTrauli gavicani 1986 wels. is iv. javaxiSvilissaxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi gvikiTxavda makroeko-nomikis speckurss. misi yoveli leqcia iyo Sinaarsiani, sainteresoproblematikiT datvirTuli. b-ni arCili erTi SexedviT mkacri gamoxed-visa iyo, Tumca uaRresad keTilSobili da Tbili pirovneba.

misi gansakuTrebuli adamianuri Tvisebebi naTlad gamoCnda imrTul periodSi, romelsac me-20 saukunis 90-iani wlebi hqvia. MmanmecnierebaTa akademiis paata guguSvilis ekonomikis institutis Tanam-SromlebTan erTad erT-erma pirvelma daaarsa kerZo umaRlesi saswav-lebeli _ Tbilisis biznesisa da marketingis umaRlesi skola. sworedam saswavlebelSi daasaqma man aTobiT umuSevari profesor-maswavlebe-li da mecnieri. Ddiax, rom ara arCil TeTrauli, Zalian bevr mecnierselementarulad gauWirdeboda ojaxis gamokveba. Mmec, rogorc yofilstudents, gamiwia rekomendacia, raTa vyofiliyavi yvelaze didi saerTa-Soriso ekonomikur urTierTobaTa fakultetis dekanis moadgile, xo-lo Semdeg amave fakultetis dekani. swored baton arCilTan miRebulmagamocdilebam metwilad ganapiroba, is rom wlebis ganmavlobaSi argamWirvebia paata guguSvili sax. universitetis da bolos ivane java-xiSvilis saxelobis universitetis ekonomikisa da biznesis fakultetismarTva. man aseve daasaqma Cemi studenti da amiT fasdaudebeli samsa-xuri gauwia Cvens ojaxs.

saocari iyo batoni arCili studentebTan urTierTobisas. Aarmaxsovs, Tundac erTi SemTxveva, roca mas ar gaeTvaliswinebinos maTiTxovna, ar gaeTavisuflebinos, an ar gaenaxevrebinos isedac mizeruliswavlis gadasaxadi. mas uyvarda studentoba da roca students uar-yofiT Sefasebas uwerdnen Zalian ganicdida.

Zalian adre wavida amqveynidan batoni arCili. Mmas SeeZlo kidevmravali mecnieruli SromebiT gaemdidrebina ekonomikuri literatura.

aseTi iyo CemTvis studentisa da Semdeg TanamSromlis TvaliTdanaxuli arCil TeTrauli. Mmisi saxeli yovelTvis darCeba CvensgulSi.

jamlet janjRava

ekonomikis doqtori, saqarTvelos teqnikuriuniversitetis da saqarTvelos erovnuliuniversitetis profesoriU

arCil TeTrauli _kaci _ „gadamrCeneli“

arCil TeTrauli gavicani 1977 wlis Semodgomaze, rodesac,Tbilisis saxelmwifo universtitetdamTavrebuli, aspiranturaSi misaRebgamocdebs vabarebdi saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa dasamarTlis institutSi. maSin batoni arCili Zalze „mkacr“ pirovnebad

58

Page 60: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

momeCvena, rasac misi ieric ganapirobebda. Tumca SemdgomSi, rodesac mecdaviwye muSaoba institutSi, mis mimarT didi pativiscemiT ganvimsWvale,gansakuTrebiT mas Semdeg, rodesac uSualo urTierTobaSi davrwmundi,rom batoni arCili sulac ar iyo „mkacri“, is _ didad erudirebulimecnieri da garkveulwilad ambiciuri _ iyo Tbili, samarTliani damomTxovni kaci. Sexvedrisas yovelTvis interesdeboda Cemi mdgomareo-biT, Tu rogori warmatebebi mqonda samecniero muSaobaSi da rame dax-mareba xom ar mWirdeboda misgan. aseT gulisxmier da axalgazrdebis-moyvarul mecniers iSviaTad Sevxvedrivar.

arian iseTi mecnier-ekonomistebi, romlebic samecniero moRvaweo-basTan erTad, warmatebiT arTmeven Tavs cxovrebiseul gamowvevebs. erT-erTi aseTi „mZime“ gamowvevis winaSe davdeqiT yvela, rodesac meocesaukunis 90-ianiwlebis dasawyisSi saqarTveloSi daiwyo socialur-ekonomikuri da politikuri kataklizmebis periodi. aseT dros batonmaarCil TeTraulma gamoiCina „hiperaqtiuroba“, Seupovroba da didiorganizatoruli niWi, Seqmna ra Tbilisis biznesisa da marketingisumaRlesi skola _ saqarTvelos saganmanaTleblo sivrceSi erT-erTipirveli kerZo umaRlesi saswavlebeli, romelmac udidesi roli iTamaSaekonomikur siduxWireSi Cavardnili qarTveli mecnier-ekonomistebisa dasamarTlis specialistebis, aseve uamravi skoladamTavrebuli axalgazr-dis fizikur da sulier gadarCenaSi, sabazroekonomikis TeoriisSeswavla-gavrcelebaSi. diax, am bumberazma pirovnebam, gamoamJRavna radauokebeli aqtiuroba da Tavganwirva, moaxerxa da SeZlo is, racerTeulTa xvedria _ erT-erTma pirvelma Cauyara safuZveli kapitaliz-mis ganviTarebas qarTul samecniero-saganmanaTleblo sivrceSi.

rogor ar unda viyo batoni arCilis madlieri, rodesac sworedmisi meSveobiT gadavitane meoce saukunis 90-iani wlebis „Savbneli“periodi, man xom leqtorad mimiwvia Tavis mier daarsebul saswav-lebelSi da SesaZlebloba momca, samecniero muSaoba SemeTavsebina peda-gogiur moRvaweobasTan, amasTan, didi daxmareba gamiwia Cemi pirveliwignis „sabazro ekonomikisa da marketingis safuZvlebi“ da saleqciomasalebis gamocemaSi. Cems garda, batonma arCilma kidev bevri Cemikolega gadaarCina realur safrTxes, romelic Cvens fizikurad arse-bobas Seeqmna. amitom CemTvis arCil TeTrauli is kacia, romelicueWvelad imsaxurebs „gadamrCenelis“ epiTets.

nariman teraSvili

Semosavlebis samsaxuris auditis departamentismTavari eqspert- auditori, ekonomikis doqtor

TvalsaCino mecnieri, Rirseuli pirovneba

saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlisinstitutis aspiranturis damTavrebis Semdeg muSaoba daviwye amaveinstitutis kvlavwarmoebisa da kapitaldabandebaTa ekonomikuri efeqti-anobis (SemdgomSi aRwarmoebis ekonomikuri efeqtianobis) ganyofile-baSi, romelsac batoni arCil TeTrauli xelmZRvanelobda.Mman gulT-

59

Page 61: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

bilad mimiRo da aRniSna, rom me viyavi am ganyofilebis pirveli qaliTanamSromeli. Semdgom wlebSi Semogvematnen Tamar TaflaZe (amJamadinstitutis mecnierTanamSromeli) da iza naTelauri (institutis inova-ciebisa da saerTaSoriso konkurenciis ganyofilebis gamge). aTi welivimuSave aRniSnul ganyofilebaSi umcrosi mecnierTanamSromlis, mec-nierTanamSromlis da ufrosi mecnierTanamSromlis Tanamdebobebze.yovelTvis vgrZnobdi batoni arCilis keTilganwyobas da mxardaWeras.

erTi SexedviT TiTqos mkacri adamiani, uaRresad yuradRebiani,samarTliani, Tavisi saqmis profesionali da ganyofilebis wevrebzemzrunveli adamiani brZandeboda. is wlebis manZilze gaxldaT Cemiwliuri samecniero naSromis Semfasebeli da misi didi damsaxurebaa,rom muSaobis dawyebidan 3 weliwadSi movamzade da maleve davicavisadisertacio naSromi.Bamave periodSi ganyofilebaSi sakandidato di-sertaciebi daicves nodar ulumberaSvilma (aw.Ggardacvlili) da iliazaqariaZem (kaspis sakrebulos Tavmjdomaris moadgile), xolo sadoq-toro disertaciebi vladimer papavam (ivane javaxiSvilis saxelobisTbilisis saxelmwifo universitetis reqtori, akademikosi) da TeimurazberiZem (Tsu ekonomikisa da biznesis fakultetis dekani, profesori).Cvens ganyofilebaSi muSaobdnen batoni iuri kapanaZe, sikeTiT dasiyvaruliT saves pirovneba. ganyofilebaSi iyo jansaRi fsiqologiuriatmosfero, ar arsebobda mtroba da dapirispireba.

Bbatoni arCili gaxldaT nayofieri mkvlevari mecnieri, is Zi-riTadad muSaobda sazogadoebrivi produqtisa da nacionaluri Semo-savlis aRwarmoebis sakiTxebze, sabazro ekonomikaze gardamaval peri-odSi misi muSaobis sfero gaxda sabazro ekonomikis qarTuli modelida misi Taviseburebani, sabazro ekonomikaze gadasvlisa da biznesisganviTarebis kanonzomierebani saqarTveloSi, makroekonomikuri reguli-rebis Taviseburebani da sabazro urTierTobaTa ganviTarebis kanonzo-mierebani saqarTveloSi. mis mier dawerili statiebi da monografiebigamoirCevian faqtebisa da movlenebis siRrmiseuli analiziT da dResacsaintereso da STambeWdavia.

misi TaosnobiT saqarTveloSi daarsda pirveli kerZo umaRlesisaswavlebeli – biznesisa da marketingis umaRlesi skola. aRniSnulmaumaRlesma saswavlebelma Tavis droze mniSvnelovani roli Seasrulasabazro ekonomikaze gardamaval periodSi kadrebis momzadebis saqmeSi.Mmas uyvarda axalgazrdebis waxaliseba sakadro politikaSi. Cveniganyofilebis TiTqmis yvela wevri sakvanZo Tanamdebobebze muSaobda.mec mendo da sruliad axalgazrda warmoebis ekonomikis kaTedrisgamged damniSna. im urTules wlebSi aRniSnuli umaRlesi saswavlebelimravali profesor-maswavleblis damatebiTi Semosavlis wyaro gaxda.

Bbatoni arCilis saqmianobas agrZelebs misi Svili, cicinoTeTrauli, romelic amave institutis mecnierTanamSromelia.

yovelTvis didi pativiscemiTa da siTboTi gavixseneb batonarCils, romelsac namdvilad didi amagi aqvs Cemi, rogorc mecnieris dapirovnebis CamoyalibebaSi.

Ggulnaz erqomaiSvili

Tsu ekonomikisa da biznesis fakultetis ekonomi-kuri politikis kaTedris asocirebuli profesori

60

Page 62: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

profesor arCil TeTraulis xsovnas

baton arCil TeTraulTan me, rogorc mis axalgazrda kolegasda im xanad saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ufros mecnierTanamSromels, makavSirebda Tbili kolegialuri urTierToba. es urTi-erToba ufro gaRrmavda mas Semdeg, rac man, erT-erTma pirvelma, ga-suli saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi Camoayaliba Tbilisis biznesisda marketingis umaRlesi skola (instituti), romelic gaxda aTasobiTstudentis ganaTlebisa da codnis samWedlo da asobiT profesor-maswavleblis dasaqmebis kera im Znelbedobis Jams. me am institutSidocenti viyavi da aq daiwyo Cemi, rogorc momavali profesorispedagogiuri saqmianoba. es ki baton arCilis TanadgomiT xdeboda.

igi iyo principuli, energiuli, adamianis gaWirvebis gulTanmimtani da sufTa gulis kaci. naTelSi amyofos!

goner uridia

profesori

Rirseuli megobris, b-n arCil TeTraulistkiviliani gaxseneba

eWvic ar gvepareba, rom baton arCilis saiubileo 80 wlisTavi-sadmi miZRvnili uamravi mogoneba, sagazeTo statia, publikacia dakrebuli daibeWda, amitomac odnav Semcirebuli formiT SevecdebiTwarmovaCinoT misi, rogorc ganumeorebeli pirovnebis, Rrma mkvlevarimecnieris, sazogado moRvawis da Seudarebeli mTis raindis saxe dRe-vandeli gadmosaxedidan.

daviwyoT iqidan, sadac Cveni gacnoba-damegobreba moxda. es iyosaqarTvelos mecnierebaTa akademiis paata guguSvilis ekonomikis insti-tuti, sadac igi ufros mecnierTanamSromlidan dawyebuli, qveynisaTvisyvelaze wamyvani da urTulesi fundamenturi problemebis Semswavleliganyofilebis xelmZRvaneli iyo. misi am postze muSaobisas igiwarmoCinda, rogorc aqtualuri ekonomikuri problemebis Seudarebelimkvlevari. ganyofilebaSi, misi miznebisa da amocanebidan gamomdinare,misi xelmZRvanelobiT da uSualo avtorobiT Seiqmna da daiwera funda-menturi naSromebi da gamokvlevebi, romelTac udidesi mniSvnelobahqonda, rogorc im periodis, ise dRevandeli ekonomikis mdgradiganviTarebisaTvisac.

batoni arCili Tavis monografiebSi didi rudunebiT ikvlevdaiseT problemebs, rogoricaa: gafarToebuli kvlavwarmoebis ZiriTadikanonzomierebebi, sadac wina planze iyo wamoweuli maTi regionuliaspeqtebi. igi aseve Rrmad ikvlevda dagrovebis efeqtianobisa daZiriTadi sawarmoo fondebis kvlavwarmoebis kanonzomierebebs saqarTve-los magaliTze. gansakuTrebiT sagulisxmoa misi fundamenturi gamokv-levebi ekonomikuri zrdis tempebis Sesaxeb. aqve man SeimuSava kvlav-

61

Page 63: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

warmoebis, tempebisa da proporciebis ganmsazRvreli obieqturi kanon-zomierebebi. mis kalams ekuTvnis agreTve gamokvlevebi dagegmvis srul-yofis gzebis da kvlavwarmoebisa da saxalxo meurneobis balansismeTodologiur sakiTxebze. amasTanave, yvelasaTvis cnobilia is gare-moeba, rom batoni arCilis gamokvleuli masalebis Tematika imdenadmravalmxrivia da Rrma, rom maTi srulyofili saxiT warmoCena winam-debare mogonebaSi SeuZlebeli iqneba.

batoni arCili iyo erTguli megobari, erTgulimeojaxe da kacurikacobis simbolo, romelic maradisobaSic kacurad Caewera. Cven, yvelamisi megobari, qarTveli ekonomistebi, uamravi misi aRzrdilebi da`dafrTianebulebi”, aseve yofili studentebi, valdebulebi varT,arCilis xsovnis winaSe qedi movixaroT da niSnad uRrmesi pativis-cemisa, mis mier gaweul madls raRaca formiT upasuxoT da pativimivagoT mis marTlacda ganumeorebel pirovnebas da Tu ara, sanTelimainc avunToT xolme. am WeSmaritebaSi, rasac axla vmbob yveladameTanxmeba, rom man marTlac uamravi madli da sikeTe daTesa da ammadlis Cvens Soris mimRebi sakmaod mravlad arian, rasac kidev ufrometad dafaseba da Tanadgoma unda.

baton arCils, rogorc mkvlevar mecnier ekonomists erT-erTiRirseuli adgili ukavia qarTuli ekonomistebis kohortaSi. igi iseTicnobili mecnierebis mxardamxar moRvaweobda, rogorebic iyvnen: paataguguSvili, avTandil gunia, valerian melqaZe, irakli miqelaZe, giorgipapava, giorgi wereTeli, vaxtang kaxeTeliZe, beqirbi xasia da sxvebi.

batoni arCili rom didi Semoqmedi mecnieri iyo, amis TviTmxil-velebi da momswreebi Cvenc varT, rodesac samecniero sabWoze TumaRali rangis samecniero konferenciebze misi gamosvlebi yovelTvisgamoirCeoda Tavisi individualuri midgomebiT da Rrma erudiciiT. igisabazro ekonomikis pirobebSi imiTgamoirCeoda, rom akademiis ekono-mikis institutSi Camoayaliba da xelmZRvanelobda makroekonomikis gan-yofilebas, aseve, pirvelma saqarTveloSi, daafuZna Tbilisis biznesisada marketingis umaRlesi skola.

rogorc CvenTvis cnobilia, b-n arCilis mier xeldasmuli mravaliadamiani, es iqneboda misi studentebi, ganyofilebis Tu umaRlesiskolis TanamSromlebi ganyofilebidan, umaRlesi skolis yofili Ta-namSromlebi da aseve mravali sxvani, masze loculobdnen im sikeTisada madlisaTvis, rac man gagvikeTa yvelas. Cven yvelas xom mexsierebaSiSemogvrCa mis mier uxvad gaRebuli sikeTe, rasac ase uSurvelad dauangarod gascemda xolme. amasTanave, yvelas gvakvirvebda da dResacgvakvirvebs misi, erTi SexedviT, TiTqosda Seuvali, mkacri mTis rain-dis aseTi `gaugonari” mzrunveli damokidebuleba mis gareSemo myofTAmimarT. yovelive amis Sedegi iyo is, rom igi yvelas uyvarda da masacuyvarda yvela. Cven araerTxel vyofilvarT imis momswreebi, Tu rogorwuxda yvela gaWirvebulze da sakuTari keTildReobis xarjze gvexma-reboda yvelas. es iqneboda premirebis Tu xelfasze danamatebis saxiTdaxmarebebi. amitom iyo, rom misi gasvla amqveynidan mwuxri iyo aramarto misi ojaxisaTvis, aramed yvela im aTasobiT adamianisaTvis, ro-melTac ki misi madliani xeli Seexo. sruli pasuxismgeblobiT vambobT,rom man Tavisi ganumeorebeli madliani qmedebiT gadaarCina ara martopirovnebebi, aramed sruliad qarTuli ekonomikuri mecnierebac, rameTumecnier-ekonomistebis imdroindeli umZimesi materialuri siduxWire

62

Page 64: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

aferxebda ekonomikuri mecnierebis araTu ganviTarebas, aramed misarseboba-SenarCunebasac.

RmerTs SevTxovT, rom mudam anaTebdes misi naTeli suli dasanTel-sakmeveli ulevi yofiliyos misi sulisaTvis. da, bolos, gvindaerTxel kidev davadasturoT, rom Cveni saerTo megobari b-ni arCilTeTrauli Zalze dafasebuli iyo, aris da iqneba. mas xSirad vixsenebT:misi yofili studentebi, aspirantebi, kolegebi, megobrebi da qarTulimowinave sazogadoeba.

b-n arCil TeTrauls sruliad samarTlianad, sakmaod maRali Sefa-seba mieca saxelmwifosaganac. igi dajildovebulia Rirsebis sapatioordeniT.

da, bolos, erTxel kidev minda Sevexo mis gansakuTrebul dawarmoCinebul Tvisebas, rom daxmareba gaewia yvelasTvis, vinc ama

saWiroebda. misi momadlebuli madlis Sesaxeb maxsendeba didisulxan sabas sityvebi: `madli _ es aris, romelmac arc nacvligebi-saTvis, arc moyuarobisaTvis, arc SiSisaTvis, arc siyvarulisaTviskeTili da qveli saqme qnas”.

RmerTi iyos batoni arCilis da misi SesaniSnavi ojaxis mfarvelida Semwe.

a. sxirtlaZe

saerTaSoriso fondi `Family”-s Tavmjdomare

g. gvenetaZe

filologiis akademiuri doqtori

baton arCil TeTraulis gaxseneba

Tuki namdvili, Rirseuli xalxi gaxsovs da giyvars, maSinSeuZlebelia ar gaixseno araCveulebrivi pirovneba, didi mecnieri,namdvili profesionali da Tavis saqmisadmi uzomod erTguli adamianibatoni arCil TeTrauli - saqarTvelos mecnierebaTa akademiis akad.paata guguSvilis saxelobis ekonomikis institutis ganyofilebisufrosi. batonma arCilma daaarsa amave institutTan samecniero-kvleviTi da saswavlo sakonsultacio centri, xolo Semdgom ki daa-fuZna da xelmZRvanelobda saqarTveloSi erT-erT pirvel kerZo umaR-les saswavlebels - „Tbilisis biznesisa da marketingis umaRlesskolas“, sadac mowveuli hyavda mravali gamoCenili mecnieri da peda-gogi. vmuSaobdi ra mis mier dafuZnebul rogorc samecniero-kvleviT dasaswavlo sakonsultacio centrSi, aseve umaRles saswavlebelSi,kargad maxsovs da ar damaviwydeba Tu rogori gulisxmieri da yurad-Rebiani iyo igi yvela TanamSromlisa Tu studentisadmi, rogor uxa-roda maTi warmateba, rogor Zalian uyvarda adamianebi da lxinSi TugaWirvebaSi rogori gverdSi dgoma SeeZlo.

63

Page 65: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

batoni arCili yovelTvis memaxsovreba rogorc, ara marto didimecnieri, aramed, rogorc erT-erTi Rirseuli pirovneba, gamorCeuliTavisi gulisxmierebiTa da sikeTiT.

cisnami sabaZe

ekonomikis doqtori, saqarTvelosekonomikisa da mdgradi ganviTarebissaministros departamentis ufrosismoadgile

b-ni arCil TeTrauli _ didi mecnierida uangaro pirovneba

b-ni arCili, ganaTlebiT ekonomisti, mravali samecniero naSro-mis avtori, Tavis dargis araerTi Rirseuli mecnieris aRmzrdeli daerT-erTi TvalsaCino warmomadgeneli iyo. Sesabamisad, misi samecnieromiRwevebis Sesaxeb araerTxel Tqmula.

me minda misi moRvaweobis is wlebi gavixseno, rodesac, Cveniqveynis istoriaSi erT-erT yvelaze mZime Jams, is aRmoCnda araerTigamoCenili Tu axalgazrda mecnieris gverdiT. radgan, misi daarsebuli„Tbilisis biznesisa da marketingis“ umaRlesi skola wlebis manZilzesaSualebas aZlevda umaRlesi saswavleblebis profesuras da samec-niero institutebis warmomadgenlebs, Tavdauzogavad ekeTebinaT TavisiRiresuli saqme _ miecaT codna axalgazrdebisaTvis. amasTan, maTi da-saqmeba imxanad, mZime, gausaZlisi wlebis pirobebSi didi SeRavaTi iyoTiToeuli TanamSromlisTvis, romelTa rigebSi mec gaxldiT. araerTmanacnobma mkiTxa: „vin migiyvana?“, arada aravin, me TviTon mivedi, diser-tacia jer daculi ar mqonda, amitom Zalin vRelavdi, davelapareke dapirdapir gancxadebis dasawerad gamiSva. ase martivad miRebas ar move-lodi, gaoceba, etyoba, saxeze mewera, axalgazrdebs xelis SewyobagWirdebaTo, _ miTxra da CemTan saubari amiT daasrula.

b-n arCils saubari da xmac gamorCeuli hqonda. wlebis manZilzesul ramdenjer Sevxvdi, metad saTuTi bunebis yofila, erTxel Sexved-risas, imxanad gamosuli misi qaliSvilis leqsebis krebuli vaxsene,erTi-ori leqsidan citireba gavakeTe, aRmoCnda, rom TiTqmis yvela leq-si siRrmiseulad gaazrebuli hqonda, citatebi TviTonac SemomaSvela.saocrad saTuTad saubrobda poeziaze da mis qaliSvilze. gamakvirva,poezia rogor Zalian hyvarebia...

Tavisi saqmianobiT b-ni arCili namdvilad uxmod emsaxurebodaTavis qveyanas. mas didi wvlili miuZRvis qarTuli ekonomikis mecniere-bis ganviTrebisaTvis. misi damokidebuleba Tavisi saqmisadmi, erTgu-leba axalgazrda mecnierebis aRzrdis saqmeSi, kolegebisadmi pativis-cema da Tanadgoma, namdvilad misabaZia.

samudamod iyos b-ni arCilis xseneba, is mudam darCeba kolegebis,axloblebis, mis mier aRzrdili Taobebis xsovnaSi, rogorc moyva-

64

Page 66: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

sisadmi gamorCeuli erTgulebis niWiT dajidoebuli uangaro admiani,sindisierebis magaliTi.

manana darCaSvili

profesori, istoriis doqtori,stu asocirebuli profesori

baton arCilTeTraulis xsovnas

saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis insti-tutSi gasuli saukunis 70-ian wlebSi mosul axalgazrdobas dagvxvdaekonomikis dargSi rCeulTa Soris rCeuli mecnierebi, pedagogebi da aRmz-rdelebi, romlebmac gza gagvikafes Cvens SemoqmedebiT asparezze, peda-gogiur, samecniero Tu sazogadoebrivi moRvaweobis sferoSi, maTgan erT-erTi iyo arCil TeTrauli, axalgazrdobis uzomod moyvaruli da erTgulimegobari, misi uSualo xelmZRvanelobiT gaizarda umwikvlo mamuliS-vilebi, mecnierebi da sazogado moRvaweebi. igi iyo principuli, momTxovni,ganaTlebuli.

warmoSobiT TianeTels, axasiaTebda am kuTxis yvela Tviseba.miuRebel rames Tu vinmes SeamCnevda, sidinje Sereuli sificxiT sakadrissmiuzRavda, ver itanda vinmes daCagvras da vinmesadmi usamarTlo damo-kidebulebas.

misi mudmivi zrunva axalgazrdobisdmi imaSic gamovlinda, rom 90-ian wlebSi mis mier Camoyalibebuli saswavlo instituti, institutTaSoris pirvel xuTeulSi Sedioda. igi qarTuli ekonomikuri sazogado-ebisaTvis cnobilia, rogorc mecnieri da sazogado moRvawe, principuli,ganaTlebuli da Sromis moyvare adamiani. misi imdroindeli ekonomikuriproblemebisadmi miZRvnili uamravi naSromi Rrma mecnieruli doniTgamoirCeoda.

batoni arCili erTdroulad eweoda samecniero, sazogadoebriv dapedagogiur moRvaweobas . igi imsaxuxurebda mis garSemo myofTa udidessiyvarulsda pativiscemas.

sabWoTa sistemis dros institutSi ganyofilebebs Soris socSejib-ri imarTeboda, batoni arCili Tavisi ganyofilebis TanamSromlebze, iseTmxardaWeras da moTxovnas iCenda, rom xSir SemTxvevaSi misi ganyofilebamowinaveTa Soris iyo, misi ganyofilebis wevrebi wamaxalisebl premiebs

rom miiRebdnen, ZiriTadad misi damsaxureba iyo da mas did siamovnebas dabednierebas aniWebda..

batoni arCili marad emaxsovreba mis Tanagundelebs da im Taobas,romlis aRzrdaSi man didi wvlili Seitana.

eTer kakulia

ekonomikis doqtori

65

Page 67: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

baton arCilis mogoneba

batoni arCili! saocrad Tbili adamianuri da sikeTiT savsepirovneba, romlis daviwyeba Cvens cnobierebaSi warmoudgenelia, radganacman STambeWdavi da waruSleli kvali datova Cvens mexsierebaSi rogorcsikeTis, saTnoebis da mzrunvelobis didma magaliTma. sul pataragogonebi viyaviT, rodesac samsaxurSi migviRo da dagvasaqma. erTi wuTiTacar dafiqrebula Cvens gamoucdelobaze, radganac misTvis didi siamovnebagaxldaT axalgazrdebTan urTierToba, maTTvis codnisa da gamocdilebisgaziareba, gzaze dayeneba da karierul winsvlaSi xelis Sewyoba. swored,misi wyalobiT CamovyalibdiT ganaTlebul, saqmian da rac mTavaria kargpirovnebebad. praqtikulad, batonma arCilma daangria miTi da kerZoganaTlebis saukeTeso kera, biznesisa da marketingis umaRlesi skoladaarsa. swored aq aRizardnen Taobebi, miiRes saukeTeso ganaTleba damecnierul saqmianobaSic garkveuli sityva Tqves.

warmoudgenelia ar gavixsenoT misi mamobrivi mzrunveloba TiTo-euli CvenTaganis mimarT. adamiani, romelic mudmivad interesdeboda CvenicxovrebiT, Tu ra gviWirda da gvilxinda. Sesabamisad, mudam mxarSi gvedgada Sesabamisad gvexmareboda. misi darigeba xom utyuari gaxldaT xoloTanadgoma ganumeorebeli, imediani da Zlieri. saqmiani da dakavebuligaxldaT batoni arCili, magram yovelTvis gamoZebnida dros gulisyuriTmoesmina da Sexvedroda students, romelsac ukiduresi gaWirvebis gamoswavlis saSualeba ar qonda. aRelvebul students saocari gamometyve-lebiT usmenda, siRrmiseulad acnobierebda mis TiToeul sityvas,zustadCawvdeboda tkivils da aRelvebul students saocari sityvebiT daam-Svidebda da yovelgavri fiqris gareSe swavlis gadasaxadisagan aTavi-suflebda. es ar iyo erTeuli SemTxveva, praqtikulad, ganaTlebas isinimizeruli Tanxis safasurad iRebdnen da swored amitom umaRlesSi teva ariyo studentebis. farTod gaiSala da lamis mTeli qalaqi moicva war-matebulma da Zlierma institutma. wlebi, romelic umZimesi iyo saqar-Tvelos istoriaSi, praqtikulad gaCerebuli gaxldaT ekonomika, umuSev-roba mZvinvarebda da swored am dros Seqmna am adamianma bumberazi sistemada daasaqma inteligenciis didi nawili, xolo mecnierebs saSualeba miscamaTi codna da gamocdileba uSurvelad gadaecaT axalgazrda TaobisaTviszustad icoda batonma arCilma, rom sikeTe RvTis boZebulia, romelic masda mis ojaxs win daxvdeboda, is xom sikeTis sawyisi da matarebeligaxldaT, kaci romelic ukan arasodes ixevda da Znelbedobis Jams saocariSemarTebiT arTmevda nebismier problemas Tavs. arasodes uRalatiakolegebisa da megobrebisaTvis, im adamianebisaTvis visac misi mxardaWerisimedi qonda. swored am Tvisebebis gamo gaxldaT gamorCeuli sxvebisagan.araordinaluri da saintereso, surprizebiT savse pirovneba. uamravsikeTesTan erTad igi mecnieri gaxldaT ekonomikis dargSi, profesori,akademikosi, ar arsebobda sfero da sakiTxi romelic mas siRrmiseulad arscodnoda, filosofiurad azrovnebda da diagnozic Sesabamisad utyuarigaxldaT. uamravi wignis da saxelmZRvanelos avtori ar iSurebda aranairfinansebs da samecniero, saganmanaTleblo, sagamomcemlo saqmianobaswarnatebiT uZRveboda.

66

Page 68: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

dResac umaRlesi saswavleblis Taroebs isev amSvenebs misi Taos-nobiT da redaqciiT gamocemuli saswavlo literatura. SeuZlebelia argavixsenoT filip kotleris marketingis safuZvlebi, romelmac praqtiku-lad furori moaxdina saganmanaTleblo sivrceSi. sagamomcemlo saqmia-nobiT batonma arCilma gza gauxsna mecnierebs da saSualeba misca daebeW-daT da gamoecaT saleqcio kursi studentebisaTvis, im periodSi rodesacsaxelmwifo manqanac ki ver axerxebda am saqmianobis warmarTvas. magrammTavari cenzi, romelic mas gvirgvinad edga es misi adamianuri da kacuriRirseba gaxldaT. SesaniSnavi meuRle, araCveulebrivi mama, mosiyvarulebabua, patrioti romelsac uyvarda samSoblo. kaci romelsac uyvarda misiqalaqi, da kaci, romelic ase daaklda qalaqs.

ia gugunava, elene samxaraZe,marina xideSeli,leila bibilaSvili

profesor arCil TeTraulis iubilesaTvis

batoni arCil TeTrauli im Rirseul mecnierTa Soris moixsenieba,romelTac didi roli Seasrules axalgazrda mecnierTa da aspirantTamecnierul aRzrdaSi. misi niWierebis, principulobisa da keTilSobi-lebis Sedegia moRvaweoba ekonomikuri ganaTlebis donis amaRlebis,biznesisa da marketingis safuZvlebis dauflebisaTvis, rac ekonomikuriganaTlebis sistemis reformis erT-erT mTavar problemas warmoadgenda1990-2000 wlebSi. igi moRvaweobda axalgazrda mecnierTa kvalifikaciisgaumjobesebis mimarTulebiT rogorc Tbilisis biznesisa da marketin-gis umaRlesi skolis reqtori da saqarTvelos biznesis mecnierebaTaakademiis akademikosi, romelic ikvlevda da aswavlida sabazro ekono-mikaze gadasvlis da biznesis ganviTarebis kanonzomierebebs saqar-TveloSi studentebisa da aspirantebis mraval Taobas.

udidesi da STambeWdavia batoni arCil TeTraulis roli da moR-vaweoba TanamSromelTa dasaqmebis gaumjobesebasa da sabazro proce-sebis kvlevis uaxlesi mecnieruli meTodebiT uzrunvelyofaSi. amiTman, institutis samecniero xelmZRvanelebTan erTad, mniSvnelovani ad-gili daikava mecnierebis ganviTarebis Tanamedrove moTxovnebTanurTierTSesabamisad samecniero-kvleviTi saqmianobis gardaqmnaSi.

batonma arCil TeTraulma naTeli xsovna datova rogorc keTilmada niWierma TanamSromlebis moamagem, aseve axalgazrdebis aRmzrdelmada Tavisi mecnieruli miznebis ganxorcielebisaTvis mebrZolma mec-nierma.

marine cucqiriZe

institutis mecnieri TanamSromeli,ekonomikis akademiuri doqtori

67

Page 69: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

Cemi Zvirfasi mama da unikaluri pirovneba

Zalian mimZims mamaze warsul droSi wera da laparaki. is dRemdeCemi mouSuSebeli da sisxlmdinare Wrilobaa. igi brwyinvale daunikaluri pirovneba iyo, didi mecnieri da didi adamiani, uaRresadkacTmoyvare. igi cxovrobda principiT ,,giyvardes moyvasi Seni, viTarcaTavi Seni~. da SemiZlia vTqva, rom mas moyvasi ufro uyvarda, vidresakuTari Tavi. vinc kargad icnobda dameTanxmeba, rom sxvis interessxSirad sakuTarze win ayenebda. mamasTvis Tavisi samecniero saqmianobada samsaxuri nomer pirvel adgilze iyo. igi udidesi TavdadebiTa darudunebiT asrulebda Tavis saqmes. jer kidev sruliad axalgazrdamivida ekonomikisa da samarTlis institutSi samuSaod da sicocxlisbolomde am institutis erTguli darCa. bumberazma mecnierma, batonmapaata guguSvilma udidesi roli iTamaSa misi, rogorc mecnierisCamoyalibebaSi. patara viyavi magram mamas sakandidato disertaciisdacvas mec veswrebodi. dacvam brwyinvaled Caiara. batoni paata aRfr-Tovanebuli iyo arCil TeTraulis naSromiT. man sinanuliT aRniSna,,,ufleba rom gvqondes arCil TeTraulis disertacia namdvilad imsa-xurebs, rom pirdapir doqtoris xarisxi mivaniWoTo~. igi Zalian gaxa-rebuli da bednieri iyo arCilis warmatebiT. mama mTeli cxovreba didisiyvaruliTa da siTboTi iyo gamsWvaluli Tavisi didi maswavleblismimarT. man didi paata guguSvilis skola gaiara da mudam amayobdaamiT. mec vamayob, rom uSualod vicnobdi baton paata guguSvils darom mamas aseTi Rirseuoli maswavlebeli hyavda.

arCil TeTraulma mTeli Tavisi Segnebuli cxovreba mecnierebasmiuZRvna. bevri SemoTavazeba hqonda sxvadasxva samsaxurebidan, magramarsad ar gadasula. Tavisi raionis _ TianeTis raikomis mdivnobac romSesTavazes, cota ki dafiqrda, magram bevri ar uyoymania da uari Tqva.is ver moswydeboda Tavis mowodebas _ mecnierul kvleva-Ziebas. misTvises instituti taZariviT iyo. misi kedlebic ki uyvarda. ramdenjer 200-zemeti hqonia wneva, vTxovdiT me da deda saxlSi darCeniliyo, magramwamals dalevda da samsaxurSi garboda. ramdenjer miaZaxa dedam kareb-Si ,,sad midixar, sadme quCaSi waiqcevio~, magram misi SeCereba SeuZle-beli iyo. ramdenjer dasTenebia roca werda da muSaobda. Rameebs aTe-nebda muSaobaSi. diliT ki isev samsaxurSi midioda. Sromobda Tavdade-biTa da TavganwirviT. Tavisi saqmisTvis Sewiruli adamiani iyo mama.miuxedavad imisa, rom mama aseTi Cafluli iyo samuSaoSi mainc uaRre-sad yuradRebiani da mzrunveli iyo ojaxis mimarT. roca skolaSivswavlobdi, mSobelTa krebebze sul mama dadioda. lamis mTeli skolaicnobda. bavSvobidan vwer leqsebs da xSirad vmonawileobdi moswav-leTa SemoqmedebiT konferenciebSi. roca vimarjvebdi da sigelebs vi-Rebdi, mama siamayiT uCvenebda yvelas. ,,brwyinvale gogo xaro meub-neboda~ da sul stimuls maZlevda. roca erT-erT SemoqmedebiT konfe-renciaSi gamarjvebulTa leqsebidan Cemi ramdenime leqsi dabeWdaJurnalistma nargiza mgelaZem presaSi, mama Zalian iyo gaxarebuli dasaTuTad inaxavda publikacias saqaRaldeSi. momTxovnic iyo. oTxianismiRebis ufleba TiTqmis ar mqonda, Tu miviRebdi lamis tragediadaRiqmeboda. mamisadmi maqvs miZRvnili ramdenime leqsi da momavalSicdavwer, magram am saiubileo saRamosTvis Cemi Zvirfasi mamis pativ-sacemad davwere leqsi, romelsac am Cems mogonebaSi SemogTavazebT.

68

Page 70: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

mama, miuxedavad imisa, rom mTeli cxovreba mecnierul moRva-weobas eweoda, paralelurad kiTxulobda leqciebs TiTqmis yvelaumaRles saswavlebelSi. SesaniSnavi leqtori da oratori iyo. uyvardasajaro gamosvlebi da disputebi. Tavis azrs yovelTvis siRrmiseulad,argumentirebulad da damajereblad gadmoscemda. Zalian miyvarda misimosmena. aravis axsovs misgan ,,gamwarebuli~ studenti. maxsovs yveboda,gepeiSi (axlandeli teqnikuri universiteti) iyo e.w. ,,mZime~ jgufebi,umetesoba biWebi swavlobdnen da bevri leqtori gaaqcies, TiTqmisyvela uars ambobda im jgufebSi Sesvlaze, mogexsenebaT, maSin iyo didinakadebi da zogan SeuZlebeli xdeboda leqciis Catareba. dekanatmasTxova aseT jgufebSi Sesuliyo. uari ar uTqvams mamas da warmatebiTgaarTva Tavi am saqmes. arCil TeTraulma mraval axalbedas gaukvalagza da mxarSi daudga. misi udidesi damsaxurebaa is, rom 1991 welsdaaarsa pirveli kerZo umaRlesi saswavlebeli, ,,Tbilisis biznesisa damarketingis umaRlesi skola~. man udidesi Sroma da energia Sealia amumaRless. daasaqma uamravi Tavisi kolega da anazRaurebis maqsimumsuxdida. swavlis safasuri ki Zalian xelmisawvdomi daawesa. igi iyoyvelasaTvis sayvareli da saTayvanebeli reqtori sicocxlis bolomde.es umaRlesi misi meore SviliviT iyo. mec da mTeli Cveni ojaxi mxarSivedeqiT am did saqmeSi da vmuSaobdiT didi enTuziazmiT. ise energy-ulad da Tavdauzogavad muSaobda mama rogorc sCveoda da kolegebmasiyvaruliT ,,rkinis kaci~ Searqves. am umaRlesma mravali maRalkva-lificiuri kadri moamzada. isini Zalian sapasuxismgeblo adgilebzemuSaoben. bevrTan maqvs kontaqti da mixaria maTi warmateba. arianelCebi, mosamarTleebi, muSaoben sxvadasxva saministroebSi da ZalovanuwyebebSi. arCil TeTraulma Tavisi es didi monapovari uSurvelad davaJkacurad uwilada yvelas. sruliad ucxo mravali adamiani daasaqmada xeli gaumarTa. es saswavlo sistemac, Tavisi Zireuli saqmianobisgarda, sxvaTaTvis sikeTis keTebis iaraRad gamoiyena, da ara sakuTariTavisa da ojaxis keTildReobisTvis. maxsovs, gepeis profesorma baton-ma valiko daTukiSvilma Tqva erTxel ,,gazeTSi statia unda davbeWdo,rom arCil TeTraulma umZimes periodSi inteligencia SimSils gadaar-Cinao~, rac sruli simarTle iyo. raoden samwuxaroa, rom kerZo umaR-lesebi, romelTac Tavisi niSa ekavaT da erovnul interesebs emsaxure-bodnen mizezTa da mizezTa gamo daixura, rac pirdapir ewinaaRmde-goboda sabazro ekonomikis principebs.

arCil TeTrauli mudam mzad iyo sxvisTvis daxmarebis xeligaewodebina. mudam mzad iyo Zirs dacemuli wamoeyenebina da mudam mzadiyo gulTbilad CamoerTmia yvelasTvis xeli. me yovelTvis aRfrTo-vanebuli viyavi misiT da CemTvis ara marto mama, udidesi avtoritetiiyo. wina saiubileo dReebSi bevr mis megobars Sevexmiane da vigrZeni,rom yvelam icis misi fasi da didi siTboTi da siyvaruliT ixsenebdnen.

batonma rezo kakuliam miTxra ,,Sen kidev ar ici mamaSeni viniyoo~. batoni rezos daweril mogonebas mamaCemze, jer kidev dabeWd-vamde gavecani da udides madlobas vuxdi am SesaniSnav adamians. mad-loba, rom ase uyvarda Tavisi megobari da ase afasebda _ arCilTeTrauls romel sferoSic ar unda emoRvaweva, Tavisi niWierebisa daTavdadebis wyalobiT yvelgan ityoda Tavis sityvas da kvals dato-vebda. CemTvis naTqvami aqvs, skola rom daamTavra, Turme filosofiisfakultetzec fiqrobda Cabarebas, samxedro akademiazed ufiqria, magram

69

Page 71: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

bolos ekonomistoba arCia. is yvela sakiTxs fundamentur da filo-sofiur WrilSi afasebda. Teoriulad moazrovne adamiani iyo. mismamegobarma baton gia malaSxiam CemTan laparakSi aRniSna, rom ,,Cemiwigni ,,metaekonomika - ekonomikis filosofia~ yvelaze kargad arCilmagaigoo.~ mamas Zalian uyvarda xelovneba, literatura, poezia, musika,kino da Teatri. heroikuli Janri xiblavda. roca dro hqonda davdi-odiT kinoSi da TeatrSi. Zalian uyvarda vaJa-fSavela, Seqspiri danikoloz baraTaSvili, lev tolstoi, konstantine gamsaxurdia, hiugo.msaxiobebidan akaki xoravas aRmerTebda. TeatrSi otelos rolSi hyo-lia nanaxi da aRfrTovanebuli iyo. z. faliaSvilis ,,daisi” Zalianuyvarda, gansakuTrebiT misi uvertiura. filosofias xSirad kiTxulob-da. me filosofiis kategoriebs lamis dawyebiT klasebSi rom viyavimaSin mixsnida xolme, radgan deda minimumis sagnebs rom abarebdafilosofiaSi mecadineobda, mec mesmoda da mainteresebda. dedasac arhqonda oTxianis miRebis ufleba, minimumis Cabarebis dros eubneboda,,kargad unda moemzado, Cemi coli xar da sircxvilia maRali niSani armiiRoo~. saqmeSi uaRresad momTxovni iyo. upasuxismgeblobas ver itanda.maxsovs, misaReb gamocdebs rom vabarebdi, istoriaSi misaRebisprogramis sakiTxebSi iyo erTi aseTi sakiTxi: ,,breJnevis moxsenebabaumanis saarCevno yrilobaze~ _ es sakiTxi, ra Tqma unda, skolisprogramaSi ar iyo, magram misaRebze iyo Setanili. abiturientisTvismisi moZieba ar iyo advili. dedam Tqva ,,raRa eg Sexvdeba, sxva yvelasakiTxi iciso~, magram arCil TeTrauli risi arCil TeTrauli iyo,raime gamoetovebina da bolomde ar mieyvana. bevri Zebnis Semden maincipova es ybadaRebuli sakiTxi da isic viswavle. kuriozia Tu bedisironia, gamocdaze roca bileTi aviRe da sakiTxi wavikiTxe, erT-erTsakiTxad swored is sakiTxi iyo ,,breJnevis moxseneba baumanis saarCevnoyrilobaze~. Tvalebs ar vujerebdi. im wuTSi mamas gulSi madlobavuTxari aseTi mzrunvelobisa da yuradRebisaTvis. sxva sakiTxebs romvupasuxe da am sakiTxis moyola daviwye komisiis wevrebma erTmaneTsgadaxedes da gaocebiT aRniSnes ,,amdeni abiturienti gamovcadeT da essakiTxi aravin ar icodao~. ra Tqma unda, xuTiani miviRe. SeiZleba amsakiTxis arcodnis gamo arc daekloT niSani, radgan, wesiT, ar undayofiliyo misaRebis programaSi, magram rogor gadawyvetdnen amisganWvreta Znelia. mere mama sul amas ixsenebda: ,,ra kargi gavakeTe romes masalac movZebneo~. aseTi iyo mama. bolomde ixarjeboda yvelaferSi,Sinaurs exeboda saqme Tu gareuls. misi cxovrebis gza ar yofila ia-vardiT mofenili, bevri gulistkena da umadurobac unaxavs, magrammitevebis saocari unari hqonda da boRmas gulSi arasodes Caidebda.misi megobari warmatebas rom miaRwevda, saxlSi gaxarebuli modiodada mis ambavs yveboda. SemiZlia davifico, rom gulSic ki ar gaivlebdarogor majoba an Cemze win rogor wavidao. is marTla aseTi iyo da mear var subieqturi bevri dameTanxmeba. man TviTon Seqmna Tavisi Tavi,Tavisi pirovneba. mravalSvilian ojaxSi gazrdil, raionidan CamosulbiWs visi imedi unda hqonoda sakuTari Tavis garda. stipendiiTcxovrobda studqalaqSi. moyolili aqvs rom studentobis drosgacivda da filtvebis anTeba daemarTa Turme. erTi Tve saavadmyofoSiwolila. mogexsenebaT, penicilini maSin advilad ar iSoveboda daZviric Rirda. uflis wyalobiT, RvTisnieri eqimi Sexvedria da TavisifuliT uyidia mamasTvis wamlebi. rogorc Svils, ise moeqca. sul

70

Page 72: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

axsovda misi sikeTe da emadliereboda. gadamarCinao ambobda. RmerTiswyalobiT, iSviaTad, magram mainc arian aseTi adamianebi. am codvilmiwaze rogorc udabnoSi oazisi, xandaxan gamoCndebian. mamaCemic aseTikeTilSobili sulis raindTa rigebs miekuTvneboda. ar SemiZlia argamovyo misi yvelaze mTavari Tviseba, samarTlianobis grZnoba. igisuliT xorcamde samarTliani pirovneba iyo. ver itanda usamarTlobasda sadac ar unda waswydomoda Zalian ganicdida. usamarTloba xomborotebis saTavea. yvelanairi boroteba usamarTlobiT ikvebeba. ro-gorc keTilSobili adamiani ar SeiZleba usamarTlo iyos, aseve boro-ti adamiani samarTliani ver iqneba. sadac waawydeboda yvelgan ebrZodausamarTlobas, borotebasa da avkacobas. Wabua amirejibis ,,daTaTuTaSxiasi~ ar iyos, is Tavis wil usamarTlobas da sarevelas Zirkvav-da, Tavis sivrceSi arsebul borotebas ebrZoda da Tavis wil adamia-nur, kacur da moqalaqeobriv movaleobas ixdida pirnaTlad. arCilTeTrauli unikaluri da brwyinvale adamiani iyo namdvilad. misi saxe-liT vamayob. Tumca, SemiZlia vTqva, arasodes gamomiyenebia misi saxelida avtoriteti. aravin araferze ar Semiwuxebia. mec CemiT vebrZvi amcxovrebas da gulaxdilad minda vTqva, rom qalisTvis Zalian rTuliaim RirebulebebiT arseboba, romliTac mama cxovrobda. magram naTqvamia,,kokasa Sigan raca dgas igive warmodindebiso~. sakuTar Tavs dasakuTar kredos versad gaeqcevi. yvelas Cveni jvari gvaqvs sazidi.

axla am iubilesTvis mzadebam emociurad Zalian imoqmeda Cemze,magram moralurad gamamxneva. gamamxneva im gagebiT, rom marTalia jerarc yvelas dawerili mogoneba wamikiTxavs da arc iubile Catarebula,magram mainc davinaxe am samzadisSi rom sikeTe da keTili saqmebolomde daviwyebas areZleva. rom Rirseulni axsovT da pativsmiageben maT. Torem codva gamxelili jobia da rac mamas da Cvensojaxs sikeTe dauTesia ukan sikeTiT ki ara, xan borotebiT da umadu-robiT dagvbrunebia. naTqvamia ,,obolo vis moklav da vinc gamzardao~.magram sanTel-sakmeveli gzas ar dakargavs. sxva yvelafers rom TavidavaneboT, arCil TeTrauli marto imitom aris dasafasebeli pirovnebada adamiani, rom igi cxovrobda erTaderTi principiT ,,madli qeni,qvaze dade, gaivli da win dagxvdeba~.

batoni ramaz abesaZis mier mowyobili es iubile amis naTelimagaliTia. mamaCemis suli axla zecaSi xarobs. madlieria da iqidaniloceba. cremlebi momdis, wuxel damesizmra. gaRimebuli miyurebda davgrZnobdi rom gaxarebuli iyo. roca rame mniSvnelovani xdeba CemscxovrebaSi maSin mecxadeba xolme sizmarSi. ar vici ra sityvebiTgamovxato Cemi madliereba batoni ramazis mimarT. batonma ramazma,ubrwyinvalesma adamianma, didma mecnierma da uniWieresma xelmZRvanelmaudidesi pativi sca arCil TeTraulis xsovnas, mis suls. amaze didsaCuqars veravin ver gaukeTebda arCil TeTrauls. radgan rac ar undaTavmdabali iyos adamiani, dafaseba, yuradReba da aRiareba raRac do-ziT yvelas sWirdeba sicocxleSic da sikvdilis Semdegac. aravin arvarT meudabnoe berebi da wmindanebi rom sxva ganzomilebaSi vcxov-robdeT. saero cxovrebaSi Tu ar davafaseT erTmaneTi ar vaRiareT daRirseulni ar warmovaCineT, maSina raRa sazogadoeba varT. momavaliTaobebi xom am magaliTebze izrdebian. amitom minda uRrmesi madlie-rebis grZnoba gamovxato baton ramaz abesaZis mimarT. pirvel rigSiminda vTqva, rom ramaz abesaZe aris Tavisi institutis Tavdadebuli

71

Page 73: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

direqtori da uniWieresi menejeri. mogexsenebaT, sabazro ekonomikispirobebSi midis ,,brZola gadarCenisTvis~ da bevri kvleviTi institutidasustda, ganaxevrda da zogic daixura. rom ara batoni ramaz abesaZisaseTi didi siyvaruli Tavisi saqmisadmi da didi Zalisxmeva, aravinicis ra bedi eweoda instituts. igi iseTive Rirseuli direqtoriainstitutisa, rogorebic iyvnen misi winamorbedni, didi mecnierebi damoRvaweebi. batoni ramazi mTel Tavis niWsa da energias axmars eko-nomikis instituts. am didi mecnierisa da didi organizatoris damsaxu-rebaa, rom dRes ekonomikis instituti fexze dgas da aseTi war-matebulia. batoni ramazi uaRresad keTilSobili da maRali moraluriRirebulebebis mqone pirovnebaa. mas ar aviwydeba gardacvlili kole-gebis Rvawli da aseTi RonisZiebebiT saTanado pativs miagebs maTxsovnas. milioni madloba baton ramaz abesaZes!

ar SemiZlia madliereba ar gamovxato udidesi mecnierisa damoRvawis batoni lado papavas mimarT. batoni lado arCil TeTraulisganyofilebaSi muSaobda da yovelTvis didi siyvaruliTa da pativis-cemiT ixsenebs mamas. ar aviwydeba misi amagi da damsaxureba. batonilado arCil TeTraulis daarsebul umaRlesSic kiTxulobda leqciebsda studentebisTvis dauviwyari leqtori iyo. SemdegSi rodesac batonilado ekonomikis ministri gaxda, yofili studentebi mexmianebodnen dasixaruls ver malavdnen rom batoni ministri maTi leqtori iyo. batonlados mravali weli aqvs ekonomikis institutSi gatarebuli, iyo aminstitutis SesaniSnavi direqtori da didi qomagi, rasac Cven yvelanivgrZnobT da vxedavT. axla ki batoni lado udides saSviliSvilo saq-mes akeTebs. igi ivane javaxiSvilis saxelobis universitetis Rirseulireqtoria da Cven yvelani vamayobT amiT. miuxedavad imisa, rom batonilado aseTi dakavebulia igi mainc aqtiurad udgas mxarSi ekonomikisinstituts da mis majaze udevs xeli, mzrunvelobs da esaTuTeba mas.aqtiurad monawileobs aRniSnul iubileSi. didi madloba baton ladopapavas, Cvens saTayvanebel mecniersa da SesaniSnav pirovnebas. TamamadSeiZleba vTqva, rom ekonomikis instituti did ekonomistTa akvania. amkedlebSi gaizardnen da dafrTiandnen didi mecnierebi. arCilTeTraulis xsovnisadmi miZRvnil iubilesTan erTad tardeba batonizura soselias iubile. baton zuras Zalian kargad vicnobdi da aR-frTovanebuli viyavi misi niWierebiTa da misi pirovnebiT. batoni zuraarCil TeTraulis mier daarsebul Tbilisis biznesisa da marketingisumaRles skolaSi kiTxulobda leqciebs. xSirad erTad migviRiagamocda me da baton zura soselias. batoni zura studentebis sayva-reli leqtori iyo. misi leqciebi dRemde axsovT studentebs. batonmazuram moRvaweobis farTo gza gaiara, uniWieresi mecnieri bevr sapa-suxismgeblo Tanamdebobaze muSaobda wlebis manZilze da yvelganwarmatebuli da samagaliTo iyo, misma udrood gardacvalebam namdvi-lad yvelas dagvwyvita guli, radgan baton zuras kidev bevris gakeTebaSeeZlo, rom ara sikvdilis msaxvrali xeli.

miuxedavad Tavisi xanmokle sicocxlisa, igi 60wlis undagamxdariyo, man mainc moaswro Tavisi TvalsaCino kvali daetovebinarogorc mecnierebaSi, aseve sazogadoebriv asparezze. batoni zurasoselia gamoCenili ojaxiSvili da Rirseuli mamuliSvili iyo. misiSesaniSnavi meuRle Tamar TaflaZe mamas ganyofilebaSi muSaobda dadidi siTboTi ixsenebs mas yovelTvis.

72

Page 74: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

usayvarlesi adamianebis iubile cremlnarevi sixarulis momgv-relia. me minda madloba gadavuxado yvela im adamians, vinc Tundac er-Ti striqoni miuZRvna arCil TeTraulis xsovnas. am mogonebis dasaw-yisSic vwer rom Zalian mimZims mamaze wera. da rogorc TavSi aRvniSe,am saiubileo saRamos leqsi mivuZRveni mamas. Cemi mTavari saTqmeli amleqsSia Cateuli.

sulmnaTi kaci!

eZRvneba Cemi uZvirfasesi mamisarCil TeTraulis 80 wlis iubiles

tirodnen sadRac TeTri dardebi, nawvimar asfalts ayridnen iebs,da Tovlisferi maradisoba, kvlav Cemi cremliT ibanda TiTebs.Sens naTel saxes yoveldRe vumzer Seni suraTi meqca Tilismad,martma damRupa da damaqcia, sikvdilma avi saqme ikisra.

Sen iyav kaci, suliT wmindani da Cemze kargad Sen vin gicnobdasul saqme iyo Seni mizani Sen iyav kaci, sul rom iRwvoda.Seni Semyure sul Sen gbaZavdi, Sen etaloni iyavi Cemi,SeniT vzomavdi avsac da kargsac ara mqonia sazomi meti.

es Rirsebebi mimaCnda normad, Sengan viswavle ase cxovreba,laSaris xati mudam gfaravda Sen moipove sulis cxoneba.me Sens samwysoSi Camwera RmerTma jerac umweo patara kravi,Sen momatare ca da xmeleTi da saidumlo gamiRe kari.

gaminawile sulis sagzali, radgan gza gvedo mZime da SorierTad viyofdiT Wirsac da lxinsac Sen mimiRe viT Seni toli.Sen iyav Cemi TavSesafari, brwyinvale mama, marTali kaci,Sen iyav Cemi namdvili fari da alesili iyavi xmalic.

gadamiSale cxovrebis wigni Seucnobeli rogorc sizmari,didi siTboTi da siyvaruliT Sen Semaswavle misi an-bani.damzral suls veRar gaalRobs sxivi, Sen minaTebdi rogorc mzis disko,me moveqeci Sens orbitaSi, axlac Sens irgvliv vtrialeb TiTqos.

Sens bavSvobaze bevrs miyvebodi, rogor dasdevdi Citebs SurduliT,kalmaxs iorSi marjved iWerdi da mebaduri iyav ganTqmuli.ivris xmauri gitkbobda smenas, gxiblavda mkacri buneba artnis,kadaCali rom gadmohyurebda mTa ukareba da bumberazi.

Zlier giyvarda vaJa-fSavela, xuTive tomi gqonda vaJasi,mSobeli dedac vaJas geZaxda, ivris xeobis Svili iyavi.dRes Seni suli aqa trialebs, angelozebi xaroben caSi,dRes gaixsenes Seni sikeTe uangaroba, niWi da madli.

gamorCeuli iyavi mama, sakuTar Tavze ideqi maRla,Sen Seni saqmis iyav qurumi, da ar ityobdi arasdros daRlas.Sen natamalic ar gecxo Suris, angarebis da gautanlobis

73

Page 75: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

,,ar imaleba xalaTSi Subi~ gergo wuTebi ardaviwyebis.

sikeTe iyo Seni lampari is ginaTebda gzebs da bilikebs Senar icodi feri Ralatis, da agrovebdi mudam Rimilebs.altruistic ki giwoda zogma, exmarebodi irgvliv suyvelas,Sen ar icodi sikeTis zoma mze ver dafara caze Rrubelma.

meamayebi, miyvarxar Zlier da mogonebebs ver itevs guli,ar Semxvedria Zexorcieli rom Senze eTqvas rame augi.me sinamdvilis pirquSi saxe SemakrTobs, rogorc wyeulis mzera,gafiTrebuli bolos rom mnaxe isev ise var Zvirfaso jerac!..............................................................................................................................................................................aq Sekrebilebs mogmarTavT yvelas uRrmes madlobas gixdiT suyvelasTqven mogonebebs gauReT kari da bevrs gesmodaT misi uTqmelad.Tqvena xarT Cveni qveynis elita, gamoiyvaneT bevri bnelidan,mecniereba da ganaTleba cocxlobs da yvavis Tqveni xelidan.mec Tqveni erTi jariskaci var, Cveni rigebi amravlos RmerTmadidi madloba am saRamosTvis dae gisminoT erma da berma!!!

cicino TeTrauli

paata guguSvilis saxelobis ekonomikisinstitutis mecnieri TanamSromeli

74

Page 76: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

Eekonomikis doqtori

zurab soselia(1955-2007)

75

Page 77: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

76

Page 78: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

zurab soseliascxovrebada

moRvaweoba

77

Page 79: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

78

Page 80: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

batoni zurabis gacnobis konkretuli dro da adgili ar maxsovs,magram igi kargad maxsendeba akademiis ekonomikis institutidan, ro-gorc mokrZalebuli, Tavmdabali da jansaRi iumoris mqone, romelsacveravin daaswrebda misalmebas. vicodi, rom inteligenturi ojaxidaniyo. mamamisi, cnobili mecnier-ekonomisti, docenti sergo soselia, udi-desi siyvaruliT da pativiscemiT sargeblobda universitetSi da eko-nomikur sazogadoebaSi. dedamiss, qalbaton Suras, romelic aseve uni-versitetis cnobili docenti iyo, Cemi wina da momdevno Taobebi mowi-webiT moixseniebdnen.

Tavad zurabma saintereso gza ganvlo. man Tbilisis 55-e saSualoskolis damTavrebis Semdeg warCinebiT daamTavra Tbilisis saxelmwifouniversiteti da ssrk mecnierebaTa akademiis ekonomikis institutis as-pirantura, daicva disertacia ekonomikis mecnierebaTa kandidatis sa-mecniero xarisxis mosapoveblad. igi 1981-1992 wlebSi muSaobda saqarT-velos mecnierebaTa akademiis ekonomikis institutSi ufrosi mecnierTanamSromlis, wamyvani mecnier TanamSromlisa da mikroekonomikisganyofilebis gamgis Tanamdebobebze. ramdenime weli SeTavsebiT muSaob-da Jurnal „ekonomistis“ redaqciaSi ganyofilebis gamged. docentisrangSi eweoda pedagogiur saqmianobas Tbilisis saxelmwifo universi-tetSi. mis kalams ekuTvnis 40-mde samecniero naSromi, maT Soris orimonografia Tanamedrove ekonomikis Teoriisa da praqtikis aqtualursakiTxebze.

Semdgom batoni zurabi sajaro samsaxurebSi maRal Tanamdebo-bebze dawinaurda. 1993-1995 wlebSi iyo saqarTvelos sagareo-ekonomikururTierTobaTa saxelmwifo departamentis Tavmjdomaris moadgile, 1996wels gaxda saqarTvelos vaWrobisa da sagareo-ekonomikur urTierTo-baTa ministris moadgile, erTi wlis Semdeg dawinaurda amave sami-nistroSi ministris pirvel moadgiled. igi 2000 wels gadaiyvanessaqarTvelos finansTa ministris moadgiled da swrafadve daawinauresministris pirvel moadgiled, xolo 2004 wlis ivlisSi batoni zurabisaqarTvelos parlamentis mier arCeul iqna saqarTvelos kontrolispalatis Tavmjdomared.

maRal saxelmwifo Tanamdebobebze muSaobis periodSi man gaiarastaJireba da profesiuli saswavlo kursebi kembrijis universitetisevrocentrSi, saerTaSoriso savaluto fondis vaSingtonis institutSi,vaSingtonis sazogadoebrivi urTierTobebis institutSi, jorj marSa-lis saxelobis usafrTxoebis sakiTxTa da saerTaSoriso urTierTobe-bis evropul centrSi da sxvagan.

Cemi da zurabis samsaxurebrivi Sexvedre Sedga finansTa saminist-roSi, sadac igi dainiSna ministris pirvel moadgiled, me ki saminist-ros staJiani kolegiis wevri viyavi. zurabma pirvelive kolegiissxdomis damTavrebisTanave mokrZalebulad mis kabinetSi dampatiJa.movikiTxeT erTmaneTi, Semdeg visubreT saministros da institutis (memaSin finansTa saministros daqvemdebarebuli finansebis samecniero-kvleviTi institutis xelmZRvaneli viyavi) urTierTobebze. misTvis Cve-uli adamianuri siTboTi momefera da dapireba aRmiTqva institutisproblemebis mogvarebaSi. Cemi yuradReba miipyro batoni zurabiskabinetSi gamofenilma wignebis simravlem. rogorc mCvevia, daukiTxavadda mousvenrad daviwye daTvaliereba da Cems gakvirvebas sazRvari arqonda, roca vixile im droisaTvis yvelaze reitinguli da deficituri

79

Page 81: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

ekonomikuri literaturis simravle. Sematyo garkveuli TeTri Suri darbilad miTxra-nebismieri wignis waReba SegiZliao, me axla amisaTvisdro ar mrCebao. visargeble misi sulgrZelobiT da rac ki Cametia CemsCanTaSi Tan gamoviyolie. mere araerTxel mivsulvar wignebis saTxov-nelad, magram patiosnad vubrunebdi adre wamoRebuls. ase gavida oriTu sami Tve. Zalian momwonda batoni zurabis daxvewili, gaazrebulida dinji, amave dros principuli gamosvlebi saministros kolegiissxdomebze, sadac me „qurdad vijeqi“, radgan yvelaze axlos viyavi mi-nistrTan (batoni zurab noRaideli iyo Cemi aspiranti) da es ukanask-neli yoveli mwvave gadawyvetilebis miRebisas Cems azrs angariSsuwevda. erTxel institutSi batoni zurabis sulgrZeloba da wignebTanTavisufali daSvebis istoria movuyevi Cems moadgileebs. profesorrevaz basariasagan wamovida idea, rom saministrodan batoni zurabigamxdariyo Cveni institutis kuratori. es idea or dReSi iqca realo-bad. batoni zurabi uyoymanod damTanmxda, xolo ministris brZanebiTinstitutis kuratorobidan gaTavisuflda misi erT-erTi moadgile,aseve SesaniSnavi adamiani, romelsac magidaze edo TvalsaCino warwera,„fuli ar aris da ar mTxovoTo“. baton zurabs, rogorc gamocdil mec-niers, kargad esmoda institutis roli da mniSvneloba finansTa sami-nistros saqmianobis gaumjobesebaSi. man Tavisive iniciativiT araerT-xel gagviwoda daxmarebis xeli: kompiuterebi, dafinanseba, satranspor-to saSualebebi, gamocemebis xarjebi, saremonto samuSaoebi da sxva.

magram, saubedurod male benduqiZis „siom“ daubera da es Cvensinstitutsac mowvda. nel-nela daiwyo Statebis Semcireba, dafinansebisSezRudva da sxva negativebi. ministrisagan vicodi rom cudi ram gve-loda, rasac verc igi da verc batoni zurabi ver agvacilebda. es iyoqveynis gareT dagegmili erovnuli mecnierebis dasamarebis saxelmwifopolitika. institutSi amas xmamaRla ver vityodi, Tumca, seriozuladdaviwye fiqri sxva samuSaos Zebnaze. erT-erT TaTbirze davrCi maSin-del premier ministr baton zurab JvaniasTan da vTxove CemTvis Sesa-ferisi samsaxuris gamoZebna. man pirdapir miTxra, rogorc vici zurabsoselias niSnaven kontrolis palatis Tavmjdomared da Sen mis moad-giled saministroSi dagniSnavo.

mokle droSi marTlac dadga batoni zurabis dawinaurebis sakiT-xi kontrolis palataSi. me velodi, rom mis adgils SemomTavazebdnensaministroSi, magram iq moulodnelad dainiSna Rirseuli axalgazrdakaci. imedi amomewura. baton zurab soselias daniSvna kontrolispalataSi droSi gaiwela. erT-erTi morigi kolegiis damTavrebisTanavezurabma mixmo kabinetSi da miTxra, melaparaka Jvania da mec Senze mqon-da orientaciao, Tanac palatis Tavmjdomaris pirvel moadgiledo. asiprocentiT davijere, radgan batoni zurabi iribad aseT signals manam-dec maZlevda. ase movxvdi am RvTisnier kacTan sajaro samsaxurSi damasTan gatarebuli es wlebi CemTvis da Cemi kolegebisaTvis saamayo dadauviwyaria. gulwrfelad vityvi, imdeni sikeTe, imdeni kacoba, imdenisiTbo, imdeni adamianuri Tvisebebi Sexamebuli maRal momTxovnelobasada principulobasTan gamoavlina batonma zurabma, rom maszed erTisqeli wignis dawera Tavisuflad SemiZlia. es momavlis saqmea, aq kiSevecdebi mokled gavixseno palataSi Cveni erToblivi muSaobis zogi-erTi epizodi.

80

Page 82: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

dro iyo mZime. boboqrobda nacionaluri moZraoba, daiwyo arna-xuli piar-kampaniebi, reformebi, moCvenebiTi brZola korufciasTan, mag-ram SerCeviTi. premieri, prezidenti da parlamentis meTauri Ria Tufarul dapirispirebaSi iyvnen erTmaneTTan. baton zurabs uwevda dip-lomatiuri TamaSi da mas amis didi niWi aRmoaCnda, rom daebalansebinamaTTan kavSirebi. Semdeg batoni zurab Jvania gardaicvala da premieraddainiSna batoni zurab noRaideli. es Cvens wisqvilze asxamda wyalsradgan zurabsac da mec noRaidelTan megobruli urTierToba gvqonda.

pirveli amocana, rac kontrolis palatis winaSe dasaxa zurabsoseliam, iyo korumpirebuli da arakvalificiuri kadrebis moSoreba.am rTuli amocanis Sesruleba me momando, ra Tqma unda misi uSualoxelmZRvanelobiT da monawileobiT. Sedga sakonkurso komisia Cemi xel-mZRvanelobiT, yvela saStato erTeuli gamocxadda vakanturad, swrafadSemuSavda testebi, Catarda konkursi da ai aqedan daiwyo kontrolispalatisadmi Seteva rogorc umravlesobis, aseve opoziciuri partiebismxridan. TiTo revizorze minimum 2-3 maRalCinosani gvirekavda, piradadmodiodnen „Casawyobad“, maT Soris bevri maTgani dResac maRal tribu-nebzea. aq saWiro iyo gambedaoba da principuloba, rac batonma zurabmaxuTianze Seasrula. bevri mteri gagviCnda, magram palatam RirseuladgaarTva Tavi am amocanas. ar SemiZlia ar davasaxelo am saqmeSi batonizurabis moadgile xaTuna kalandaZisa da iuridiuli departamentis uf-rosis lado siraZis didi roli da maRali kvalifikacia. 300-ze metigaTavisuflebuli revizoridan TiTqmis 200-ma sasamarTloSi iCivla,magram mxolod erTma mogvigo wlinaxevris Semdeg, romelic aRdgeniliqna samsaxurSi, danakargi aunazRaurda da imave dRes dawera gancxa-deba da datova samsaxuri. maxsovs es qalbatoni rogor Sevaxvedrebaton zurabs, rogori mokrZalebiT da TavmdablobiT miiRo igi man ka-binetSi, rogor mouxada bodiSi daSvebuli SecdomisaTvis, rogorgadakocna igi da rogor SesTavaza daxmareba sxva samsaxurSi mowyo-baze. es iyo umaRlesi rangis sajaro moxelis menejeruli qcevismaster klasi.

batonma zurabma mTlianad gaanaxla palatis inteleqtualuri re-sursi, daakompleqta igi kvalificiuri, patiosani da gamocdili kadre-biT. palatis 30-ze met TanamSromels hqonda mecnierebis kandidatis dadoqtoris xarisxi. gamocdielebis, kvalifikaciis da patiosnebis indi-katoriT saqarTvelos kontrolis palata, batoni zurabis xelmZRvane-lobiT iqca erT-erT sanimuSao dawesebulebad ara mxolod saqarTve-loSi, aramed mis farglebs gareTac. amas xSirad usvamdnen xazspalataSi momuSave saerTaSoriso eqspertebi. Tumca, samwuxarod aqa iqmainc SemorCnen arakeTilsindisierebic.

meore mTavari amocana, romelic palatis winaSe dasaxa batonmazurabma, mdgomareobda mis kompleqsur reformaSi. es iyo urTulesisaqme da maRal profesionalizmTan erTad moiTxovda xangrZliv mosam-zadebel dros. Tumca, batoni zurabis xelmZRvanelobiT mokle droSiSemuSavda palatis reformebis programa da swrafadve daiwyo misiamoqmedeba. pirvel rigSi daixvewa saxelmwifo kanoni „saqarTveloskontrolis palatis Sesaxeb“, romlis mizani iyo palatis mkacri sa-damsjelo funqciis Serbileba da misi orientacia ufro analitikur-sakonsultacio mimarTulebaze. aqve dayenebul iqna finansuri reviziisfinansuri auditiT Canacvlebis sakiTxi. ufro metic, SemoRebul iqna

81

Page 83: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

msoflios mowinave qveynebSi kargad aprobirebuli efeqtianobis audi-tis praqtika. cvlilebebi da damatebebi ganicada kontrolis palatisreglamentma, igi ufro moqnili da efeqtiani gaxda. SemuSavda reviziissaxelmZRvanelo, moxda Semowmebis aqtebis unifikacia, raTa Tavidanagvecilebina zedmeti TviTSemoqmedebebi, gamartivda aqtebis forma da a.S. gafarTovda revizoris funqciebi da pasuxismgebloba, gaizarda maTsaboloo produqtze kontroli da momTxovneloba. palatis struqtu-raSi Seiqmna generaluri inspeqcia, romelic mudmiv zedamxedvelobas damonitorings axorcielebda revizorebis saqmianobaze. reformis erT-erTi saintereso nawili iyo qveynis sxvadasxva makontrolebeli struq-tutebis (Sinagan saqmeTa saministro, genprokuratura, finansTa sami-nistros finansuri policia da sxva) maakordinirebeli sabWos Seqmna,romlis meTauri funqciis Sesruleba daevala kontrolis palatas. amformatma, romlis iniciatori iyo batoni zurabi, didi roli SeasrulaqveyanaSi finansuri wesrigis damyarebis saqmeSi, makontrolebeli orga-noebis koordinirebulma saqmianobam gamoricxa paralelizmi am sfero-Si da mniSvnelovnad aamaRla Semowmebis xarisxi. batoni zurabisiniciativiT sxva maravali reforma iqna wamowyebuli, romlis ganxilvaam formatSi SeuZlebelia.

minda xazi gavusva batoni zurabis, rogorc Zlieri saxelmwifomoRvawisa da profesionalis kidev erT damaxasiaTebel pozitiur mxa-res. mas SeeZlo TanamSromlisaTvis sruli ndobis gamocxadeba, Tudarwmunebuli iyo mis kvalifikaciasa da patiosnebaSi. aseTebi bevrioyo palataSi da erT-erTi mec viyavi. misgan mqonda delegirebuliyovelkvireuli operatiuli TaTbirebis Catareba (erqva yovelkvireuli,magram faqtobrivad kviraSi minimum 3-4-jer tardeboda, Tanac saaTobiT.palata saministroebisagan sruliad gansxvavebuli uwyebaa) da aseveprezidiumis sxdomebis xelmZRvaneloba. es ndoba uzarmazar pasuxism-geblobas gvakisrebda, Tanac batoni zurabi mudam yvelafris saqmiskursSi iyo.

rogorc ukve vTqvi, batoni zurabi iyo saxelmwifoebrivad moaz-rovne adamiani. igi piraduls yovelTvis ukan ayenebda. mas ramdenimeSeTavazeba qonda samecniero da saswavlo dawesebilebebidan SeTavsebiTmoSaobaze, magram uariT istumrebda. saqmisadmi misi saxelmwifoebrivimidgomis filosofia yvelas gadagvedo. palatis arc erTi TanamSro-meli arsad sxvagan ar muSaobda. mec, romelsac palataSi muSaobamde 5sxvadasxva Tanamdeboba mekava, yvela adgili davtove. Tumca, mere kivinane, radgan palatidan wamosuli umuSevrad davrCi ...aseTia wuTiso-feli. palataSi muSaoba rogorc ityvian 24 saTian reJimSi mimdina-reobda, SabaTi da kvira ar arsebobda, ramdenjer batoni zurabi, misimoadgileebi da departementebis ufrosebi mTeli Rameebi davrCenil-varT samuSao oTaxebSi. ase iyo saWiro, radgan 300-ze meti reviziatardeboda yovelwliurad.

sanimuSo da misabaZi iyo batoni zurabis simSvide da sidinje kri-tikul momentebSi. palatis muSaobas xels uSlida yvela, gansakuT-rebiT prezidentis administracia. maTi dakveTebi SerCeviT samarTalzebatoni zurabisaTvis miuRebeli iyo, magram amas igi auRelveblad pa-suxobda. presa da televizia TiTqmis yoveldRiurad Tavs gvesxmoda,radgan korumpirebulTa rigebSi aRmoCdnen xelisuflebis maRalCinos-nebi: qalaqis meria, ganaTlebis saministro, Tavdacvis saministro,

82

Page 84: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

jandacvis saministro, ltolvilTa saministro, gzebis departamenti,sxvadasva fondebi da a. S. zogierTi ise gaTavxdda, rom reviziaze argviSvebdnen. aseTi iyo Tavdacvis saministro, Tumca, mogvianebiT Cvenmainc SevaRwieT da saocreba iyo is, rom sabrZolo iaraRebisa da tyviawamlis danaklisTan erTad, tankebisa da samxedro gemebis danaklisicaRmoaCndaT.

palatis TiToeuli TanamSromlisaTvis misabaZi iyo batoni zura-bis Tavmdabloba da kolegebisadmi pativiscema. igi mavaldebulebdapirvel rigSi dabalxelfasianebze premiebis ganawilebas da Tu darCe-boda Semdeg sxvebze gacemas. man usazRvro siyvaruli da pativiscemamoipova kolegebSi da mis gareT. palata, romlic ukompromisod ebr-Zoda korufcias, upatronod darCa xelisuflebis zeda Stoebisagan. da-finanseba mudmivi brZolisa da davis sagani iyo. daumorCilebloba Zvi-rad gvijdeboda. Tumca, baton zurabis aRmoaCnda diplomatiis udidesiunari. maSin didi avtoritetebi iyvnen Sinagan saqmeTa ministri dagenprokurori. batonma zurabma moaxerxa maTTan daaxloeba da maxsovserT-erT viwro magidasTan rogor „daviTrieT“ 2 milioni lari dama-tebiT. adrec miTqvia da axlac gavimeoreb, Sinagan saqmeTa saministrofinansurad SedarebiT erT-erTo mowesrigebuli uwyeba iyo. myofnisimis vaJkacoba, rom vTqva, zurab soseliasTan dakavSirebiT ivane mera-biSvilma me didi adamianuri Tanadgoma gamiwia. aseve minda madlobavuTxra maSindel premier-ministrs baton zurab noRaidels, romelmacgansxvavebiT sxvebisagan, Tavisi Zalisxmeva ar daiSura da gverdSidagvidga. bevri ram usiamovno faqtebi maxsendeba am Temaze, magram essxva dros.

Tamamad SemiZlia vTqva, rom zurabi iyo Cemi uaxloesi megobari.Cven nebismier Temaze Tavisuflad da daufaravad vsaubrobdiT erTma-neTTan. igi mifrTxildeboda, Tanac rogorc asakiT ufrosi kolegi-sadmi ridi qonda. ramdenjer uTqvia wadi sadme da daisveneo, magramiseve rogorc me, palataSi mcire gamonaklisis garda, SvebulebiT xel-mZRvanel muSakebs ar usargebliaT. TviTon batoni zurabi iyo mwevelida me meubneboda daanebe Tavi mowevaso. da mainc xSirad ucxoeTSimivlinebidan dabrunebuls CemTvis Camoqonda super sigaretebi. ucxoeT-ma gamaxsena. batonma zurabma SeZlo dasavleTis TiTqmis yvela saxelm-wifo sakontrolo samsaxurebTan saqmiani kavSirebis damyareba, palatisgawevrianeba saerTaSoriso organizacia „intosaiSi“, igi didi avtorite-tiT sargeblobda ucxoeTis analogiur organizaciebSi. maxsovs rogoriTbili SesavliT misca pirveli sefe sityva baton zurabs ruseTiskontrolis palatis mier organizebul forumze stepaSinma, mere kiTamadoba Txova oficialur vazSamze.

ufals sakuTari kanonebi aqvs, romlSic Cawvdoma miwier arsebasar SeuZlia. baton zurabs moulodnelad Seeqmna jamTelobis problema.misi bolo mivlineba Tu ar vcdebi bulgareTi iyo. ucxoeTidan dabru-nebuli Ramis 10 saaTze mainc movida samsaxurSi. albaT me viyavi erTa-derTi vinc bolos mas samsaxurSi esaubra. daRlili da SewuxebuliCanda. moikiTxa Sida problemebi, erT-erT sakiTxze ukmayofilo Canda,gadamkocna da miTxra nu iklav Tavs saxlSi wadio. mere, mere zurabidiliT ver wamodga...

yvelaferi da maqsimumi gakeTda zurabis gadasarCenad, ojaxi,qalbatoni Tamari, kontrolis palata, mTavroba, megobrebi fexze dadga.

83

Page 85: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

magram ufalma sxva gza airCia, verc aqaurma da verc ucxourma medici-nam ver uSvela. misi avadmyofoba xangZlivi aRmoCnda. sakmaod didxansmomiwia zurabis Semcvlelad muSaobam da maSin ufro mivxvdi Turaoden mZime tvirTs ezideboda igi. zurabi daaklda saqarTvelos,ojaxs, megobrebs da yvelas vinc am RvTisnier kacs icnobda. axla kiyovelwliurad zurabis dabadebis dRes qalbatoni Tamarisa da zurabissiyrmis saukeTeso megobris akademikos lado papavas ZalisxmeviTvikribebiT mis saflavTan sanTlebiT xelSi da mere saxlSi Wiqa Rvi-niT veferebiT Zvirfas megobars. zurabi ukvdavia, radgan mas gadata-nili didi tragediis Semdeg darCa araCvevlebrivi, uniWieresi pirmSodaviT soselia, romelic Zalian swrafad davaJkacda da romelmac asa-xela ara mxolod mSoblebi da axloblebi, aramed sruliad saqar-Tvelo. misi axali warmatebebis molodinSi varT Cven yvelani miwiersamyaroSi da batoni zurabi zeciurSi.

iaSa mesxia

profesori

84

Page 86: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

mogonebebi

85

Page 87: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

86

Page 88: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

megobarze ufro meti

CemTvis Zalian Znelia warsulSi vilaparako bavSvobis megobarzezurab soseliaze, romelic ukve rva welia ar aris Cven gverdiT.

Cveni mSoblebi, mamaCemi giorgi papava da misi ded-mama, sergososelia da SuSana margvelaSvili, ara ubralod kolegebi iyvnen, ara-med megobrebic. amitom, Cemi da zurabis gacnoba Sedga patarobaSi. erTzafxuls ki Cveni ojaxebi erTad visvenebdiT, amitom sulac ar arisgasakviri, rom bavSvebs Soris Tavidanve Camoyalibda axlo urTierToba.imis gamo, rom Tanatolebi viyaviT, amitom universitetSic kurselebigaxldiT, Tumca sxvadasxva fakultetze vswavlobdiT (me sainJinroekonomikurze, xolo zurabi – saxalxo meurneobis dagegmvaze).

ise moxda, rom muSaobac erT – saqarTvelos mecnierebaTa akade-miis ekonomikisa da samarTlis institutSi daviwyeT. mogvianebiTsaqarTvelos mTavrobaSic garkveul periodSi erTdroulad mogviwiamuSaoba.

Cveni mSoblebisa da maTi ojaxebis megobroba bunebrivad gadai-zarda Cven da Cveni ojaxebis megobrobaSi. zurabi iyo Cemi umcrosivaJis – giorgis naTlia.

zurabs bevri kargi Tviseba axasiaTebda, magram erTi maTganiaucileblad xazgasasmelia. is iyo SesaniSnavi msmeneli, mas SeeZlodidxans da yuradRebiT esmina Tavisi megobrebisaTvis da saqmianirCevebic mieca, Tumca Tavad ar uyvarda sakuTar problemebze saubari.mis megobrebs sul imis gancda gvqonda, rom is mogvianebiT mogviyve-boda Tavis saTqmels. es molodini ki ar gamarTlda – is, samwuxarod,Zalze adre wavida am qveynidan...

Cveni bolo saubrebi iyo satelefono, radgan me aSS-Si viyaviwasuli ojaxiT cxra TviT samecniero mivlinebaSi, zurabi ki am drossaqarTvelos kontrolis palatis Tavmjdomare iyo. man damireka 2005wlis dekembris bolos, roca TbilisSi SuaRame iyo gadacilebuli,TiTqmis gamTeniisas. misi uZilo xma iyo naRvliani da maxsovs, miTxraTu raime Sansi mainc mqonda, unda davrCeniliyavi aSS-Si da saqarTve-loSi ar dabrunebuliyavi, radganac am qveyanas mainc araferi eSve-lebao... me vTxove, rom am Temaze telefoniT saubari ar gagvegrZe-lebina (darwmunebuli viyavi, rom misi maRali Tanamdebobis gamo usmen-dnen), rom martis bolos Camovidodi saqarTveloSi da aucilebladuSualod davilaparakebdiT am Temaze. 2006 wlis 7 ianvars ki iyo bolozari – man Zalian mokled momiloca Sobis dResaswauli. TbilisSi CemCamosvlamde ramdenime kviriT adre ki is avad gaxda, sawolad Cavardada saubari aRar SeeZlo. ase rom, CemTvis dRemde amouxsnel gamocanadrCeba is, Tu ra awuxebda Cems megobar zurabs 2005 wlis bolos daratom mirCia, rom saqarTveloSi ar davbrunebuliyavi...

zurabs sakmaod rTuli cxovreba hqonda. marto imis gaxseneba radRirs, rom avtoavariaSi daeRupa Svili da simamri. misTvis da misiojaxisaTvis es umZimesi dartyma iyo...

mogvianebiT RmerTma mas da mis meuRles Tamar TaflaZes meorevaJi – daTi aCuqa, romelic jer kidev patara bavSvi iyo, roca mamamZimed daavadmyofda da sawols iyo mijaWvuli, xolo zurabis erTw-liani avadmyofobis Semdeg patara daTi mamiT daoblda.

87

Page 89: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

daTo soseliam wels skola warCinebiT daamTavra, Caabara erTianierovnuli gamocdebi,da saqarTveloSi yvelaze maRali Sefasebebidaimsaxura – is qveyanaSi nomer pirveli abiturienti gaxda. dRes isivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetiszusti da sabunebismetyvelo fakultetis sainJinro skolis studentia.zurabs rom ecocxla, is ubednieresi mama iqneboda, Tumca darwmunebu-li var, rom misi mxridan zeciuri mfarveloba daTis, mis dedas daaxloblebs arasdros moakldeba...

akademikosi vladimer (lado) papava,

ivane javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifouniversitetis reqtori, paata guguSvilissaxelobis ekonomikis institutis mTavarimecieri TanamSromeli

zurab soselias gaxseneba

Znelia megobarze warsulSi saubari ... 13 oqtombers zurabs, xom60 weli Seusruldeboda. bevri ram darCa gansaxorcielebeli, magramman Tavisi vali qveynis, sazogadoebis da ojaxis winaSe sruladmoixada ... dautova qveyanas brwyinvale axalgazrda da mamulis Svili,es aris didi nugeSi misi meuRlisaTvis da yvela CvenTaganisaTvis.

sityva „gaxseneba“ zurabis mimarT albaT ara sworad arisgamoyenebuli, igi Cems mexsierebaSi mudam darCeba.

Teimuraz beriZe

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisissaxelmwifo universitetis ekonomikisa dabiznesis fakultetis dekani, profesori

zurab soselias gaxseneba

Zalian rTulia iseT adamianze, rogoric batoni zurab soselia iyo,warsulSi saubari, Tumca is ukve rva welze metia CvenTan aRar aris. batonizurabi iyo, inteleqtuali, am sityvis yvelaze sruli mniSvnelobiT,daxvewili, saqarTveloze Seyvarebuli kargi profesionali. me masTansxvadasxva rangSi mqonda urTierToba, maSin rodesac is vaWrobisa dasagareo ekonomikur urTierTobaTa ministris moadgile iyo, me kiekonomikis saministroSi vmuSaobdi. Semdeg Cveni TanamSromloba finansTasaministroSi gagrZelda - is finansTa ministris pirveli moadgile, xolome - ministris moadgile viyavi.

yvelas axsovs batoni zurabi, rogor zrunavda saministroze, qve-yanaze, adamianebis keTildReobaze da saministros TanamSromlebiskvalifikaciis zrdaze. Semdeg batoni zurabi Zalian sapasuxismgeblo

88

Page 90: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

Tanamdebobaze dainiSna, is iyo kontrolis palatis Tavmjdomare, Tumcasamwuxaroa, rom mas didxans ar dascalda iq muSaoba - janmrTelobismdgomareobis gamo veRar asrulebda movaleobas da sabolood gardaic-vala. Tumca man kontrolis palataSic Zalian kargi kvali datova.

me mixaria, rom baton zurabs SesaniSnavi ojaxi hyavs, meuRle Svili -adamianebi, romlebic zrunaven, rom zurab soselias saxeli gagrZeldes damudmivad gvaxsovdes Cven is adamiani, romelmac damoukidebeli saqarTve-los ekonomikuri damoukideblobis pirveli nabijebis gadadgmisTanavedaiwyo zrunva imaze, rom ekonomikurad Zlier qveyanaSi gvecxovra.

me Zalian kargi da Tbili urTierToba mqonda zurabTan, maxsovs misidamokidebuleba, misi siyvaruli da mis mier gadadgmuli nabijebi. mixaria,rom dRes SemiZlia batoni zurabis ojaxTan da mis megobrebTan urTi-erToba mqondes. zurabi yvelasgan gamorCeuli adamiani iyo da RmerTmanaTeli daumkvidros.

nodar xaduri

saqarTvelos finansTa ministri, Tsu profesori

megobris gaxseneba

ramdenime weli gavida zurab soselias gardacvalebidan. amboben, romdro amsubuqebs axlobeli adamianis dakargviT gamowveul tkivils, Tumcamomxdari faqtis yoveli gaxseneba Tavidan xsnis, TiTqosda moSuSebuliaras da aaxlebs sevdas. swored am gancdiT vwer Cems patara mogonebas.

zura da me erTi Taobis warmomadgenlebi varT da universitetSicTiTqmis erTdroulad vswavlobdiT. Tumca, erTmaneTi mogvianebiT gavica-niT sajaro biblioTekis samecniero darbazSi disertaciebze muSaobisdros. pirveli, ramac Cemi yuradreba miiqcia, zuras saocari komuni-kabeluroba da uaRresadfarTo erudicia iyo.

qronologiuri TanmimdevrobiT gonebaSi lagdeba masTan urTier-Tobis sxvadasxva epizodi. maxsendeba TelavSi Catarebuli axalgazrdamecnierTa respublikuri konferencia, sadac zuram da misma momavalmameuRlem - Tamunam erTmaneTi gaicnes. Semdeg iyo lamazi da grandiozuli

qorwili, sadac zuras mxridan, mis ramdenime megobarTan erTad, „mayrionSi“yofnis pativi mec mxvda wilad.

gansakuTrebiT minda gavixseno 1991 wlis oqtomberi, roca univer-sitetis biznesis fakutetis dekanma gia babunaSvilma fakultetis profe-sor-maswavlebelebs SesaniSnavi saCuqari mogviZRvna mdinare dunaizeaTdRiani kruizis saxiT. zura da me erT kaiutaSi vcxovrobdiT. mravalTemaze sasaubrod didi dro gvqonda. zura maSin Zalian bednieri iyo da mecgamimxila bednierebis mizezi: is da Tamuna ramdenime TveSi ase nanatriSvilis dabadebas elodnen.

mogzaurobisas aRmoCnda, rom Cvens sakmaod mravalricxovan jgufSimxolod zura da merab kakulia flobdnen inglisur enas da advili

warmosadgenia, raoden didi moTxovna iyo mis „saTarjimno momsaxurebaze“da zurac dauzareblad asrulebda am funqcias.

saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlisinstitutSi zuras gverdiT TiTqmis aTi weli vimuSave. im dros institutSi

89

Page 91: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

Tavmoyrili iyo SesaniSnavi, niWieri axalgazrda mecnierTa didi jgufi,romlSiac zura erT-erTi lideri iyo. paralelurad (SeTavsebiT) igi muSa-

obda Jurnal „ekonomistis“ ganyofilebis gamged da SesaniSnavad flobdaweris kulturas. Cemi ramdenime statia winaswar wavakiTxe. man grama-tikulad da stilisturad ise daxvewa, rom es statiebi JurnalSi TiTqmisucvlelad gamoqveynda, rac im dros arcTu ise xSirad xdeboda.

zura Rrma mkvlevari da unariani pedagogi iyo, Tumca igi ar iyo

mxolod „wignis kaci“ da „nebismieri adamianuri misTvis ar yofila ucxo“.Zalian uyvarda megobrebTan qeifi da garToba, mogzaurobis didi trfia-lic iyo, fexburTsac SesaniSnavad TamaSobda, ra Tqma unda, moyvarulisrangSi. zuras hqonda iumoris gasaocari grZnoba da gadasarevad yvebodaanegdotebs.

mecnieruli da pedagogiuri saqmianobis maRal unar-CvevebTan erTad,zura gamoirCeoda menejeris didi talantiT, rac naTlad gamovlindasaqarTvelos finansTa ministris pirveli moadgilis da kontrolispalatis Tavmjdomaris rTul da sapasuxismgeblo Tanamdebobebze yofnisdros.

samwuxarod, zura tragikuli bedisa da udidesi tkivilis matarebelikaci aRmoCnda. misi piradi tragediis gaxseneba amdeni xnis Semdegac ZaliangvimZims mis nacnob-megobrebs. saocaria, rom yvelafris miuxedavad zura ar

„gamtydara“, ar dacemula da ar gaborotebula „yvelasa da yvelaferze“.piriqiT, sicocxlis bolomde inarCunebda mxneobas, megobrebis, axlob-lebis mimarT mzrunvelobis da qveynisaTvis sasargeblo saqmis keTebissurvils. Tumca vin icis... iqneb araadamianuri Zalisxmeva sWirdeboda masyovelive amisaTvis, iqneb am tragediis pirdapiri da uSualo Sedegi iyo misiudroo gardacvaleba...

zurab soseliam xanmokle, magram Sinaarsiani cxovreba ganvlo,wavida amqveynidan da datova SesaniSnavi meuRle, uniWieresi vaJi - daviTsoselia, romelmac marTlac furori moaxdina erovnul gamocdebze,daikava ra pirveli pozicia ramdenime aTas niWier da momzadebul axal-gazrdas Soris. sasixaruloa, rom zuras niWi mis memkvidreSi grZeldeba,romelic brwyinvale mamis Rirseuli Svilia.

naTelSi amyofos RmerTma zurab soselias suli da sikeTe armoaklos mis danatovars.

prof. elguja meqvabiSvili

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis sax. uni-versitetis ekonomikisa da biznesis fakultetisTeoriuli ekonomikis kaTedris gamge

kaci, romelicdagvaklda yvelas

Znelia warsul droSi ilaparako adamianze, romelTanac oriaTeuli wlis manZilze axlo megobruli da profesiuli urTierTobagakavSirebda. zurab soselia 1986 wels gavicani, rodesac igi ukveCamoyalibebuli mkvlevari ekonomisti iyo, me ki mxolod viwyebdi akademiurkarieras. zura andamativiT izidavda adamianebs Tavisi uSualobiT,

90

Page 92: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

delikaturobiT da araCveulebrivi iumoriT. Cven Zalian male davmegobr-diT, raSic didi roli iTamaSa samecniero konferenciebma da simpoziumebma,romlebic maSin xSirad imarTeboda rogorc TbilisSi, ise mis farglebsgareT. zuras gamosvlebi yovelTvis saintereso da novatoruli iyo, miT

umetes, rom „perestroikis“ epoqa saSualebas gvaZlevda ufro Tamamad dakritikulad gangvexila sabWoTa sinamdvile da daufaravadgvemsjelasaqarTvelos ekonomikur suverenitetze. oficialur formatSi dawyebulikamaTi, rogorc wesi, tradiciul sufraze grZeldeboda, romlis ucvleli

Tamada zurab soselia iyo. am „datvirTvasac“ zura SesaniSnavad arTmevdaTavs: erT ZvelqarTulliteraturul Zegls Tu moviSveliebT – “sityvaimisi Sezavebul iyo mariliTa da madliTa”.

Cvens daaxloebas zuras daojaxebamac Seuwyo xeli: igi Cemistudentobis megobarze _ Tamuna TaflaZeze daqorwinda, romlis saxiTaczuram cxovrebis erTguli Tanamgzavri SeiZina. maT erTad did gansacdelsgauZles.

80-iani wlebis bolos Cveni megobroba saqmiani urTierTobiTacganmtkicda: rogorc ki kanonmdeblobam amis SesaZlebloba mogvca, saqarT-veloSi erT-erTi pirveli damoukidebeli sakonsultacio jgufi SevqmeniT,romelic Cabmuli iyo saxelmwifo sawarmoebis restruqturizaciasa (maTSoris aqcionirebaSi) da kerZo komerciuli firmebis SeqmnaSi. samkacianmajgufma, romelSic zuras da Cems garda kidev erTi Cveni kolega _ zazaavaliSvili Sedioda, araerTi proeqti ganvaxorcieleT. maT bazaze dResramdenime cnobili samewarmeo struqtura funqcionirebs.

saqarTvelos damoukideblobis gamocxadebis Semdeg zura pirveliiyo Cvens samegobroSi, vinc maRal Tanamdebobaze _ sagareo-ekonomikururTierTobaTa saxelmwifo komitetis Tavmjdomaris moadgiled daniSnes.aqedan daiwyo misi saxelmwifo kariera. am dros me erovnul bankSivmuSaobdida Cveni profesiuli urTierToba axla ukve sajaro seqtorSigagrZelda. zura aqac mowodebis simaRleze aRmoCnda: pasuxismgeblobisdidi grZnoba, saqmisadmi fundamenturi midgoma, TanamSromlebis mimarTfaqizi, magram momTxovni damokidebuleba - ai is Tvisebebi, romlebmacganapiroba zurab soselias, rogorc saxelmwifo moRvawis warmateba.

mogvianebiT zura finansTa ministris pirvel moadgileddaawinaures. am uwyebasTan erovnuli bankis urTierToba ar iyo yovelTvis

„mSvidobiani“, gansakuTrebiT maSin, rodesac finansTa saministro biujetisdeficitis dasafinanseblad gacilebiT met emisiur kredits moiTxovda,vidre amaze erovnuli banki iyo Tanaxma. zuras roli am dros gansakuT-rebiT mniSvnelovani iyo: igi yovelTvis poulobda kompromisis formulas.rogorc did profesionals, mas yovelTvis SeeZlo damdgariyo uwyebrivinteresebze maRla da WeSmaritad saxelmwifoebrivadeazrovna.

„vardebis revoluciis“ Semdeg zurab soselia kontrolis palatisTavmjdomared dainiSna. mas im dros mouwia am uwyebaSi muSaoba, rodesacyalibdeboda avtoritaruli reJimi misTvis damaxasiaTebeli iseTiatributebiT, rogoricaa politikuri angariSsworeba, kanonis uzenaesobisxelyofa, favoritizmi da elituri korufcia. miuxedavad amisa, zuramSeZlo am TanamdebobisaTvisac Rirseulad gaerTmia Tavi, ar gareuliyopolitikur insinuaciebSi da ar mieRo monawileoba adamianebis ukanonodevnaSi. da mainc, daZabul muSaobas, mudmiv zewolas da emociurdatvirTvas ukvalod ar Cauvlia. marTalia, zura amas ar imCnevda, magramCven, misi megobrebi, kargad vxedavdiT Tu ra Zvirad ujdeboda mas

91

Page 93: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

imdroindel politikur bomondTan urTierToba. SeiZleba vcdebi, magramvfiqrob, rom swored es iyo misi amqveynidan udrood wasvlis mTavarimizezi.

arasodes damaviwydeba zuras bolo ramdenime Tve, rodesac igilogins iyo mijaWvuli da mxolod TvalebiT axerxebda emociebisgamoxatvas. lado papavasTan erTad xSirad mivdiodi mis sanaxavad dayovel misvlaze orive vcdilobdiT mdgomareobis gamosworebis mcirediniSnebi mainc dagvenaxa. TiTqos iyo kidec raRac progresi: erTxelramdenime sityvac ki gagvagona, magram sul male yvelaferi damTvarda....darCa mxolod gaunelebeli sinanuli, mas xom kidev mravali weli undaecxovra Tavis yveynisaTvis, ojaxisTvis, megobrebisTvis.

da, bolos, gangebam araerTi didi gansacdeli mouvlina zurabsoselias. marto sayvareli Svilis - gugas tragikulad daRupvis gaxsenebacsakmarisia. miuxedavad amisa, zura ar gatyda, SeZlo bolomde SeenarCu-nebina sulis simxneve da adamianebis mimarT keTilganwyoba. misTvis, misiTamunasTvis da yvela misi axloblisTvis didi saCuqari iyo am qveynaddaviT (daTi, rogorc TviTon eZaxda) soselias movlineba. daTi marTlacsasaxelo biWi gaizarda, Tundac is rad Rirs, rom wleuls erovnulgamocdebSi 40 000 abiturientidanman yvelaze maRali qulebi moagrova daerT-erT yvelaze prestiJul specialobaze Cairicxa. me ase mgonia, romdaTis amJamindeli da momavali warmatebebi zurab soselias sulisukvdavebis yvelaze naTeli dadastureba iqneba.

merab kakulia

profesori

eZRvneba zurab soselias naTel xsovnas

ori Tvis win, rodesac umaRles saswavleblebSi misaRebi gamocdebidasrulda, mediaSi gaJRerda informacia, rom yvelaze maRalqulebianmastudentma unarebSi aiRo 80-dan 80 qula, xolo sxva testebSi Sedegi 95%-zemaRali uCvena. logikuri iyo da arc aravis unda gakvirveboda, romuniversitetebs Soris gaimarTa konkurencia Tu 2015 wlis yvelaze maRal-quliani abiturienti sad iswavlida. gasakviri ki ufro is iyo, rom stu-dentis saxeli da gvari ar iyo moxseniebuli. Tumca yvela, albaT CemsaviTgaifiqrebda, rom rogori amayi da gaxarebuli unda yofiliyvnen misimSoblebi, rom aseTi niWieri axalgazrda gazardes.

mogianebiT ki sazogadoebisaTvis cnobili, gaxda rom es studentidaviT soselia iyo, anu daTi, romelsac misi ojaxis megobrebi kargadvicnobdiT bavSvobidan. zurab soselias da Tamuna TaflaZis vaJisniWiereba CvenTvis xom kargad iyo cnobili.

zuras dRes samoci weli Seusruldeboda. albaT aravis epareba eWviimaSi, rom misi vaJis warmateba yvelaze didi saCuqari iqneboda misTvis, dadedisTvis - TamunasaTvis, romelsac bolo wlebSi zuras gareSe araferimouklia SvilisTvis, rom qveynisaTvis sasaxelo vaJi gaezarda.

zura SesaniSnavi pirovneba, iyo gamorCeuli Tavisi patiosnebiTa dainteleqtiT. me ori aTwleulis ganmavlobaSi araerTxel mqonda masTansamsaxurebrivi urTierToba sxvadasxva mniSvnelovan saxelmwifo sakiT-

92

Page 94: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

xebze, sadac is yovelTvis amJRavnebda Tavis profesionalizms, princi-pulobas da saqmisaTvis erTgulebas.

mas araerTxel daucvia saqarTvelos interesebi da prestiJi qvynisSigniT Tu gareT, radgan samSoblos samsaxuri misTvis umniSvnelovanesimisiagaxldaT

zura gamorCeuli iyo megobrobaSic. amis dasturia megobrebis is didiwre, romelic man studentobis, samecniero Tu saxelmwifo samsaxurisperiodSi Semoikriba.

dRes daTi saqarTveloSi arsebuli san diegos universitetis studen-tia, misi niWiereba mas bevr warmatebas moutans, risTvisac win bejiTiswavla, Sroma da garja elodeba. misi profesiuli momavali darwmunebulivar Tavdauzogavi Sromis Sedegad qveynis winsvlis saqmeSi wvlilis Setanaiqneba,rogorc amas zura akeTebda.

vfiqrob rom Cven yvelas,zura soselias ojaxis megobrebsa daaxloblebs,daTi kvlav araerTxel gagvaxarebs da kidev erTxel gvaTqme-vinebs, rom is urCevnia mamulsa, rom Svili sjobdes mamasa, rac upirvelesyovlisazuras maradiuli xsovnis gvirgvini iqneba.

daviT onofriSvili

ekonomikur mecnierebaTadoqtori

gamorCeuli bedis kaci

studentobidan moyolebuli, gardacvalebamde zura soselias da Cemicxovreba erT sivrceSi da erT wreSi mimdinareobda. amas emateboda isic,

rom zura Cemi „siZe“ gaxda, rodesac Cems uWkvianes (da ulamazes) studentTamuna (Tamar) TaflaZeze daqorwinda. amitom Cven erTmaneTis Sesaxebyvelaferi vicodiT. zura naferebad gazrdili Tbiliseli biWi iyo, magramgamorCeulad Tavmdabali, keTili, komunikabeluri. axalgazrdobaSi kargiganaTleba miiRo da didi codna daagrova. warmatebuli iyo karieraSi.karierul zrdaSi man miaRwia SesaSur mwvervalebs. am stilSi gagrZelebamindoda, magram ver movaxerxe _ wina planze sul zuras bedi modioda.zuras ar hqonda dabedebuli Cveulebrivi, sworxazovani cxovreba. misicxovreba moZraobda zesknelamde bednierebasa da qvesknelamde gamware-bulobas Soris. didma tkivilma zura ar gaaborota, aramed daabrZena(saerTod, albaT didi tkivilisa da gansacdelis gareSe sibrZnisken gzacodnasa da gamocdilebas ver gaSordeba). amisTvisac mas gangebiT kvlaveboZa zesknelamde bedniereba. mistiuri iyo misi am soflidan neli gasvla,romelSic mocemuli iyo misi col-Svilis cxovrebaSi did bednierebaTa,maTi gamravlebisa da gaZlierebis gardauvalobis niSani. saqme ase rommidis swored imis gamoxatulebaa es mogonebac - xsovnas xom ojaxissiZliere da pativiscema darajobs.

mixeiljibuti

profesori

93

Page 95: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

zura soselias gaxeneba

zura soselia - es saxeli da gvari CemTvis maRal profesionalizm-Tan, did sikeTesTan, patriotizmTan da guliTad megobrobasTan arisdakavSirebuli. zurasTan Cveni qveynisTvis da yvela CvenganisTvis ZalzemniSvnelovani wlebi makavSirebs. gasuli saukunis 90-iani wlebisdasawyisidan, mraval TanamoazresTan erTad, sxvadasxva poziciebidanvcdilobdiT Cveni mokrZalebuli wvlili Segvetana saqarTvelos sagareourTierTobebis Camoyalibebasa da ganmtkicebaSi. zurasTan urTierTobaZalze komfortuli iyo saqmeSic da yoveldRiur cxovrebaSic. masnebismier situaciaSi endobodi, zurasTvis Ralati ucxo xili iyo. ZalianxSirad vmsjelobdiT sxvadasxva sakiTxebze, maT Soris, rasakvirvelia,Cveni qveynisTvis saWirboroto Temebze, mis momavalze. zuras problemebisgadaWris Zalze originaluri gzebis moZebnis didi unari hqonda.erToblivad bevri sasargeblo saqme gvaqvs gakeTebuli.

zuraSi saocrad iyo Serwymuli sidinje, simSvide, saqmis Rrma codnada Seupovreba. swored es Tvisebebi iyo zuras warmatebis sawindari.rogorc saqarTveloSi, aseve mis farglebs gareT, iqneboda es belgia,germania, safrangeTi, CineTi Tu SeerTebuli Statebi, araerTxel varmomswre mis mier gamarTuli warmatebuli molaparakebebis, Tu damaje-rebeli sajaro gamosvlebis. zuras hqonda uzado unari, misdami pativis-cemiT ganewyo rogorc Tanamoazre, aseve oponenti, auRelveblad dalogikuraddaesabuTebina maTTvis Tavisi pozicia.

zura soseliaze warsul droSi saubari SeuZlebelia. is mudmivadCvenTan, mis megobrebTan aris. zuras hyavs misi saqmeebis RirseuligamgrZelebeli _ misi vaJi daviT soselia. araCveulebrivad maxsovs, Turogor mouTmenlad elodnen zura da misi mSvenieri meuRle TamaridaviTis amqveyanaze movlenas. dResac Tvalwin midgas zuras sixaruliTgabrwyinebuli saxe, rodesac mas daTuCas (ase eZaxda zura Tavis vaJs)dabadebas vulocavdiT. darwmunebuli var, rom zura dResac bednieri daamayia Tavisi vaJiT, romelic wels, umaRlesi maCveneblebiT CairicxaTbilisis saxelmwifo universitetis san-diegos universitetSi kompiu-teruli inJineriis specialobiT da zuras amgvarad miuloca 60 wlisiubile. rogorc zuras megobarma, daTos cxovrebaSi didi bedniereba dawarmatebebi minda vusurvo da Sevaxseno, rom zura soselias saxelicxovrebaSi mas bevr kars gauxsnis. es iyo zuras ocneba da Tamamad SemiZliavTqva, rom man es ocneba aixdina.

kote zaldastaniSvili

dauviwyari megobari

ra swrafad gadis dro. ver aRviqvav, rom zura Cvens gverdiT ar aris.bedniereba mqonda, 20 wlis manZilze, samsaxurebrivi urTierTobis gardamegobrebi vyofilviyaviT. Cveni gacnoba jer kidev 1975 wels moxdaborjomSi, sadac zuras mSoblebi masTan erTad isvenebdnen. batoni sergososelia da qarbatoni Sura margvelaSvili universitetSi Cemi leqtorebiiyvnen. maTTan Sexvedram Zalze gamaxara. erTad erTi kviris ganmavlobaSi

94

Page 96: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

sasiamovnod gavatareT dro da igi tkbil mogonebaT SemomrCa. maSin raswarmovidgendi, rom me da zura SemdgomSi, maSindeli, saqarTvelos mec-nierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis institutSi erTad muSaobisperiodSi davmegobrdebodiT.

sxvagvarad arc SeiZleboda. adamianebTan urTierTobis unari mismimarT mtersac keTilad ganawyobda da miT ufro Cven gasayofi araferigvqonda garda megobruli siyvarulisa.zura namdvili lideris Tvisebebis matarebeli iyo. man TiTqmis yvelaferiicoda mis megobrebze, da TanamSromlebze. icoda vin risi maqnisi iyo, visuWirda da vis ulxinda. masTan yovelTvis SeiZleboda TavisufladurTierToba, saubari, msjeloba, is mecnieruli iyo, samsaxurebrivi Tupiraduli xasiaTis.

mTeli misi moRvaweoba da saqmianoba, mecnierul Tu saxelmwifosamoxeleo misi cxovrebis mTavari azridan d samSoblos usazRvrosiyvarulidan gamomdinareobda. igi yovelTvis iq idga, sadac Tavis qveyanassWirdeboda. erovnuli moZraobis da Semdgom wlebSic im saWiro saqmesakeTebda, rac mocemul momentisTvis qveynisTvis iyo aucilebeli.

arc gaWirveba da winaaRmdegoba daklebia cxovrebaSi. mTeli misimecnieruli da saxelmwifo moRvaweoba brZola iyo. ambiciur ucodinarsver itanda da megobruli ganwyobiT icilebda maT Tavidan. es misisamagaliTo unari iyo.

uyvarda adamiani, sicocxle, magram arc sikvdilis SeSinebia, rocayvelasgan moulodnelad, uecrad Zalze axalgazrda ...

araCveulebrivi meuRle d Tamuna TaflaZe da niWieri Svili d daTodautova samSoblos zuram. misma Svilma, dRes ivane javaxiSvilis saxe-lobis Tbilisis saxelmwifo universitetis studentma, misaReb gamocdazeyvela gaaoca, roca Sefasebis maqsimumi miiRo. sxvagvarad rogor? is xomzura soselias jiSis da jilagis gamgrZelebelia. RmerTma xeli moumar-Tos mas da mis sayvarel dedikos. vici, rom zura mudam icocxlebs maTgulSi, vici, rom arc megobrebi daviviwyebT mas.

avTandil sulaberiZe

profesori, ilias saxelmwifouniversitetisdemografiisa da sociologiis institutisdireqtori

genis mSveneba

arian adamianebi, romlebic, sabednierod, uflisa Tu bedis way-lobiT, mxolod sakuTari Tavisa da ojaxisTvis ar ibadebian. maTimisia movlinebisTanave sxvaa, gansakuTrebuli adgili unda daikavonuZvelesi qarTuli sulis TavgadasavalSi, mamulis RirsebisaTvis undaiRvawon, misi kulturis, istoriis, sibrZnis, sikeTis msaxurni undaiyvnen, Tavisi biliki daamCnion eris cxovrebas. wuTisoflidan amanZi-lebis Semdeg ki saaqaodan didi siyvaruli da wrfeli cremli waiyoli-on, naTeli suliT wardgnen maradiul sinaTleSi.

95

Page 97: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

swored aseTi kacni asazrdoeben Cvens yofas. isini yvela droisTanamedroveni arian, radgan xSirad maTi saxelis xsenebac ki wvrTnissulsac da gonebasac.

es sityvebi zurab soseliasTvis daiwera. ar SeiZleba, siamaye argagviCndes misi gaxsenebisas. albaT, bedma gamogvarCia, rom zuras vic-nobdiT, vmegobrobdiT, vTanamSromlobdiT, tkivilsa da sixaruls er-Tad viziarebdiT.

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitet-Si daiwyo Cveni megobroba 1972 wels. es, marTlac, didi taZari mxolodcodnis msaxuri ar iyo. is urTierTobas, megobrobas, eris siyvaruls,tradiciebis pativiscemas da yvela adamianur madls gvaswavlida. ami-tom am TeTr taZardamTavrebulebs TiTqos movaleobac gvqonda, romerTmaneTi gvyvareboda, ar dagvekarga, radgan erTi lamazi ojaxisgamozrdilebi viyaviT.

zurab soselias gamorCeuli adamianuri Tvisebebi mSoblebisgan -Tbilisis saxelmwifo universitetis Rvawlmosili mecnierebisgan ergo,romelTa madliTac iyo savse. misi mSoblebi didi avtoritetiTsargeblobdnen universitetSi, ekonomikuri fakultetis cnobili mecnie-rebi iyvnen.

zurabma 1977 wels warCinebiT daamTavra iv.javaxiSvilis saxelo-bis Tbilisis saxelmwifo universiteti „mrewvelobis ekonomikis“ spe-cialobiT. 1977-1980 wlebSi ki swavla gaagrZela mecnierebaTa akademiismoskovis ekonomikis institutis aspiranturaSi. amis Semdeg zuramoRvaweobas agrZelebs saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisinstitutSi mecnier TanamSromlisa da ganyofilebis gamgis Tanamde-bobebze. TiTqos bedis wyaloba iyo, rom aqac erTad viyaviT. erTganyofilebaSi vmuSaobdiT profesor arCil TeTraulTan. aq daicvadisertacia ekonomikur mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad.

rogori iyo zurab soselia? _ ukeTilSobilesi,uboroto,uaRresad ganaTlebuli, moridebuli, pasuxismgeblobis didi grZnobiT,mkacri da momTxovni rogorc sakuTari Tavis, aseve sxvebis mimarT,Zalian yuradRebiani. yovelTvis warmatebuli iyo. Tavisi muSaobiTgamoirCeoda rogorc mecnierebaSi, aseve sxvadasxva saministroebSi ma-Ral sapasuxismgeblo Tanamdebobebze yofnisas. qveynis umaRles eSe-lonebSi SeumCneveli ar darCenila zurab soselias didi profesio-nalizmi da pasuxismgeblobis gansakuTrebuli grZnoba, misi mraval-mxrivi ganswavluloba, niWi, unari, inteleqti da igi 2004 wlis ivli-sidan xdeba saqarTvelos kontrolis palatis Tavmjdomare.

bunebrivia, yovelTvis siamaye dageufleba aseT adamianTan urTier-Tobisas. zurabma cxovrebis Rirseuli Tanamgzavri airCia. qalbatoniTamar TaflaZe dResac paata guguSvilis saxelobis ekonomikis insti-tutis TanamSromelia.

pirveli vaJiSvilis _ gugas dabadeba zurasTvis didi sixaruliiyo. samwuxarod, mxolod ori weli iyo bednieri mama... yvela ganvic-didiT zuras da Tamaris usazRvro tkivils. Semdeg axali sicocxlegaCnda soseliebis ojaxSi, daviT soselia. es didi sixaruli iyo. zuraSvils moferebiT daTis eZaxda, misiT nugeSobda. patara daTi gaxdamamisTvis sicocxlisa da bednierebis sxivi. Cvenc gvixaroda, radganzurab soselia iyo kaci, romelic namdvilad imsaxurebda bednierebas,

96

Page 98: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

is yovelTvis gamorCeuli piraduli Tvisebebisa da Rirsebis adamianiiyo.

samwuxarod, xSirad bedisagan gamorCeuli adamianebis sicocxlisgzaze cremlic moulodnelad gubdeba. ase moxda axlac. zuras TbilojaxSi kvlav gansacdelma Seabija. sruliad axalgazrda da sicocx-liT savse kaci avad gaxda. bevri ecadnen, magram medicina damarcxda.ver vijerebdiT, rom zuras SeiZleba ase naadrevad davetovebineT.patara daoblda daTi. mamas Tan mihqonda SvilTan dakavSirebuli aux-deneli ocnebebi. meuRles utovebda gasazrdelad patara pirmSos. mamisxeli mas unda Seecvala.

yvela adamians Tavisi xvedri aqvs, „gangebis gardavlena“ aravisZaluZs. zurab soselias bediswerac es iyo. naadrevad aimanZila iseTmakacma, romelic daaklda qveyanas, ojaxs, megobrobas, mecnierebas dayvelaze metad Tavis uZvirfases daTis da Tamars. Tamar TaflaZemRirseuli caloba mxolod sicocxleSi ar gauwia zuras, mis gareSedarCenil ojaxs sinaTle da madli ar moaklo. Tamaris damsaxurebaa is,rom saqarTvelos araCveulebrivi Svili gauzarda. wels yvela vgulSe-matkivrobdiT daTis erovnul gamocdebze. is xom yvela Cvenganis, zurasmegobrebis, Svilic aris.

oqros medalosani daviT soselia namdvilad kai yma aRmoCnda. isyvelaze warmatebuli studentia dRes. umaRlesi qulebiT Cairicxa san-diegos universitetSi kompiuteruli inJineriis specialobaze. misimomavali samecniero muSaobis interesis sferoa xelovnur inteleqtzedafuZnebuli kvleva.

suli ukvdavia. wuTisoflis sacxovriss mxolod sxeuli miefarebaxolme. amitom zura aucileblad igrZnobda Svilis gamarjvebas damaradiuli naTelidan dalocavda Tavis erTaderT da Rirseulmemkvidres.

zura mogilocav dabadebis dRes da iubiles. eqvsi aTeuli weliSegisrulda. samwuxarod Sens gareSe aRvniSnavT am TariRs. madlobaimisTvis, rom arsebobdi, rom gvaTbobda Seni maRali mecnieruliinteleqti, misabaZi mravalenovani metyvelebis araCveulebrivi kultura.Seni moRvaweobis mravali wlebis manZilze icvlebodnen ministrebi,magram Sen rCebodi yovelTvis saqmis sadarajoze, imitom rom SensWirdebodi qveyanas, mis momavals, rameTu bevrad win uswrebdi dros.etyoba, es Seni RvTiuri misia iyo. zura Sen megobrobis silamazesacgvaziare da daabijebdi „savse qarTuli patiosnebiT“. yvelaze didimadloba ki imisTvis, rom dagvitove samSoblos da Cvenc marTlacrCeuli yma, daTi. masSi Seni genis mSveneba amzianda. Cven vamayobTmisiT, Seni megobrebi yovelTvis gverdSi davudgebiT. gvjera, rom daviTsoselia asaxelebs eris Rirsebasa da inteleqts. aseT Svilebsnebismieri eri inatrebda.

zura, „im Semoqmedis maRlis RvTis“ naTelSi yofiliyavi.

murman kvaracxelia

profesori

97

Page 99: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

zurab soselias gaxseneba

52 wlis asakSi, adrianad wavida Cvengan axalgazrda perspeqtiulimecnieri, araCveulebrivi pirovneba, kargi ojaxis Svili da saukeTesomoqalaqe bat. zurab soselia, romelsac wels 60 weli Seusruldeboda.

batoni zurabi saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa dasamarTlis institutSi 1980-1993 wlebSi ufros mecnier TanamSromladda ganyofilebis gamged muSaobda. es is periodi iyo, rodesac insti-tutSi gamocdili da ukve aRiarebuli mkvlevarebis gverdiT bevriperspeqtiuli axalgazrda mecnieri nayofierad moRvaweobda, maT Sorisiyo batoni zurabi, romelic gamoirCeoda siaxlisadmi swrafviT, saqmi-sadmi siyvaruliTa da TavdadebiT. es pirovnuli Tvisebebi Tan gahyvamas xanmokle sicocxlis manZilze.

igi iyo gawonasworebuli pirovneba, megobrebisa da TanamSrom-lebis mimarT gulisxmieri da zrdili axalgazrda, romelsac, CvenTanSexvedrisas yovelTvis emCneoda keTili ganwyoba da siTbo. batonizurabi aRelvebuli an gacxarebuli arasodes minaxavs, piriqiT, sulRimili dasTamaSebda Wkvian da naTel saxeze. saintereso iyo misigamosvlebi institutis samecniero sabWos sxdomebze ekonomikuri mecni-erebis sxvadasxva sakiTxTan dakavSirebiT. mis mier dasmuli sakiTxebiyovelTvis sayuradRebo, aqtualuri da mecnierulad dasabuTebuli iyo.

institutis mravali axalgazrda mecnier TanamSromeli, maT Sorisbatoni zurabi, wlebis ganmavlobaSi warmatebiT agrZelebda saqmianobassxvadasxva sapasuxismgeblo Tanamdebobaze rogorc sameurneo, ise samec-niero sferoSi da pedagogiur saqmianobas eweoda qveynis cnobil umaR-les saswavlebelSi. amis dasturia is, rom batoni zurabi sxvadasxvawlebSi iyo Jurnal `ekonomistis~ ganyofilebis gamge, saqarTvelosfinansTa ministrisa da vaWrobisa da sagareo ekonomikur urTierTobaTaministris pirveli moadgile da saqarTvelos kontrolis palatisTavmjdomare, Tsu-s kaTedris gamge, sadac warmatebiT eweoda samecnie-ro-pedagogiur saqmianobas.

baton zurabs siyrmis Svilis dakargviT gamowveuli gulistkivi-li Sinaganad RrRnida da anadgurebda. 8 weli gavida, rac igi CvenTanaRar aris. am wlebma didi daRi daasva mis lamaz ojaxs: meuRles, ener-giul da saqmian pirovnebas _ Tamuna TaflaZes da vaJiSvils, niWiersada gamorCeul axalgazrdas _ daTo soselias, romelmac wels gaamarT-la zuras, Tamunas, mzias da yvela Cvenganis imedi, umaRlesi SefasebiTCairicxa ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universi-tetSi, axlad Seqmnil san-diegos saxelmwifo universitetis sabakalav-ro programaze. daTos dRevandeli warmatebebi da momavlis miseulimizandasaxuli Wvreta safuZvels maZlevs vifiqro, rom igi kargi mamisRirseuli Svili dadgeba.

batoni zurabi amqveynidan Tavisi udrood wasvliT daaklda ro-gorc Tavis ojaxs, ise qveynis mowinave samecniero sazogadoebas,romelTan erTadac mas bevri kargi saqmis gakeTeba hqonda Cafiqrebuli.

sicocxleSi maRali adamianuri RirsebebiT Semkulo batono zu-rab, naTelSi iyos Tqveni suli.

lina daTunaSvili

ekonomikis akademiuri doqtori

98

Page 100: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

zurab soselias monatreba

verasdros vifiqrebdi, zurab soseliaze saubari warsul droSirom momiwevda, me xom masze bevrad ufrosi viyavi da mas pataraobidanvevicnobdi. rodesac dasrulebis Semdeg mecnierebaTa akademiis ekono-mikisa da samarTlis institutSi (amJamad Tsu paata guguSvilis saxe-lobis ekonomikis instituti) 1960 wels muSaoba daviwye, iq damxvdnenzurabis mSoblebi, SesaniSnavi qalbatoni Sura margvelaSvili dabatoni sergo soselia. isini institutis mecnierTanamSromlebi iyvnen,iqve axlo quCaze cxovrobdnen da hyavdaT erTi Svili. bavSvi zogjermohyavdaT institutSi da Cven vxedavdiT rogor ancobda TmaxuWuWa,patara, lamazi biWiinstitutis ezoSi, rogor dasdevda peplebs,axalisebda institutsa da garemos. es bavSvi zuriko iyo. Semdegqalbatoni SuSana da batoni sergo samuSaod universitetSi gadavidnenda Cveni gzebic droebiT gaiyara, Tumca institutis koleqtivTan urTi-erToba arasdros gauwyvetiaT da me Soridan vigebdi, rogori war-matebuli Svili hyavdaT. drom ise swrafad gairbina, rom me gaocebulidavrCi, roca erT mSvenier dRes universitetis damTavrebis Semdegzurabma muSaoba institutSi daiwyo da Tanac Cvens ganyofilebaSi.pirvelad verc ki vicani, man TviTon Semaxsena Tavi da Cems sixarulssazRvari ar hqonda, roca patara biWis nacvlad Cems win idga ukveCamoyalibebuli, zrdili da ganaTlebuli mSvenieri axalgazrda. amisSemdeg zurabi Cemi TvalTaxedvidan aRarasodes gamqrala da me misiSemdgomi warmatebebis uSualo mxilveli gavxdi. kargad

maxsovs institutSi mis mier Sesrulebuli pirveli samecnieronaSromi. war- matebebi aspiranturaSi swavlisa Tu sakandidato

disertaciaze muSa- obis periodSi, disertaciis dacva,oponentebis Sefasebebi. gansa- kuTrebiT moskoveli oponentis

gamosvla damamaxsovrda, romelmac zurabs warmatebebiuwinaswarmetyvela. is marTlac gamorCeuli iyo Tavisi inteleqtiTa

da erudiciiT, zrdilobiani damokidebulebiT ada- mianebisadmi,igrZnoboda, rom inteligenti ekonomistebis ojaxSi iyo aRzrdili.

es gasuli saukunis 80-iani wlebi iyo, roca qveyanaSigardaqmnebis suni trialebda, roca calkeul regionebsa da sawarmoebsdamoukidebeli ganviTarebis ukeTesi SesaZleblobebi gauCndaT da rocaam saqmeSi calkeuli institutebic Caebnen, m.S. Cvenic. maSin CvenurTierTobebs vamyarebdiT calkeul sawarmoebTan, raionebTan, vadgen-diT maTi ganviTarebis konkretul, perspeqtiul gegmebs da am saqmeSibatoni zurabis monawileoba marTlac rom RirsSesaniSnavi iyo, sworediq gamoCnda zurabis inteleqtualuri SesaZleblobebi, misi unari Teo-riuli codnis praqtikaSi gamoyenebisa, misi, rogorc mecnieris daoratoris didi SesaZleblobebi, swored amitom mas arasdros moklebiasakuTari naazrevis arc msmeneli da arc wamkiTxveli. amave dros isleqciebs ukiTxavda axalgazrdebs ivane javaxiSvilis saxelobis Tbi-lisis saxelmwifo universitetSi. Semdeg iyo misi gataceba momavalimeuRliT, Cveni sayvareli TamunaTi, romelTanac qorwinebiT man eko-nomistTa ukve tradiciuli ojaxi kidev erTi niWieri wevriT gaamdidra.

zurabis, rogorc mecnieris, pedagogis da pirovnebis didi niWie-reba, ganaTlebuloba da unar-Cvevebi SeumCneveli ar darCenila da isjer institutis mikroekonomikis ganyofilebis gamged dainiSna, Semdegki araerT samTavrobo Tanamdebobaze dawinaurda jer sxvadasxva sa-

99

Page 101: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

ministroSi ministris pirveli moadgilis rangSi, Semdeg ki kontrolispalatis Tavmjdomared. swored iq gamoiCina zurabma Tavi, rogorcTavisi saqmis brwyinvale specialistma, ubadlo patiosnebisa da umwikv-lo moralis mqone pirovnebam da miuxedavad garkveuli zewolisa,arasdros wasula kompromisze sakuTar sindisTan, arasdros uRalatniasakuTari mrwamsisa da Sinagani bunebisaTvis. bevrisagan gansxvavebiTarc gadidkacebula, is iseTive sada, sufTa da umwikvlo darCa, rogorcmanamde iyo. Tumca zedmetad daZabulma Sromam, calkeulma cxovrebise-ulma stresulma SemTxvevebma janmrTeloba sagrZnoblad Seuryia daojaxis xangrZlivi Tavganwiruli mzrunvelobis, yuradRebisa da mkurna-lobis miuxedavad qveynis SigniT Tu mis farglebs gareT, misi gadar-Cena ver moxerxda. qveynis, ojaxisa da yvela CvenganisaTvis samwuxarod,Zalze axalgazrdam metad adre dagvtova, arada mas kidev ufro metisgakeTeba SeeZlo ojaxisa da yvela CvenganisaTvis da mTeli qveynisaTvis.Tumca bevri ram moaswro, Seqmna saintereso samecniero naSromebi,datova SesaniSnavi ojaxi _ meuRle da Svili _ didi momavlis mqoneaxalgazrda, daviT soselia, romelic, umwikvlod Seinaxavs mamis wmindasaxels, asaxelebs mSoblebs da qveyanas.

zurab soselias xsovna didxans darCeba imaT gulSi, vinc maspiradad icnobda da did pativs scemda.

nanuli arevaZe

ganyofilebis gamge, ekonomikisakademiuri doqtori

rogori gvaxsovs zurab soselia

zurab soselias Seusrulda 60 weli dabadebidan da 13 weligardacvalebidan. Tavisi asakisTvis man sicocxleSi bevri ram moaswro,rogorc mecnierma da rogorc sazogado moRvawem. 1977 wels warCinebiTdaamTavra Tbilisis saxelmwifo universiteti. Cven TanakurselebiviyabiT da kargad maxsovs Tu rogori warmatebuli iyo swavlaSi darogori aqtiuri sazogadoebriv saqmianobaSi, rogori warmatebiTxelmZRvanelobda studentTa samecniero sazogadoebas Tavis fakultetze.Semdeg ki institutSi, 1980-1993 wlebSi, warmatebiT ganvlo gza umcrosimecnier TanamSromlidan ganyofilebis gamgemde. daicva disertaciaekonomikur mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis mosapoveblad.batoni zurabisTvis, rogorc yvela mecnierisTvis, gansakuTrebuli iyosaqarTvelos damoukideblobis mopovebis Semdgomi periodi, roca igisaTaveSi Caudga mairoekonomikis ganyofilebas. am Tanamdebobaze muSaobi-sas saintereso iyo misi, drois moTxovnebs morgebuli mosazrebebiekonomikis aqtualur problemebze. azrovnebis logika, problematurisakiTxebis swori xedva da maTi SesaniSnavad formulireba gamoarCevdazurab soselias swavlul ekonomistTa wreSi. igi iyo 50-mde samecnieronaSromis avtori. batoni zurabi aseve eweoda warmatebul pedagogiurmoRvaweobas.

1993-2007 wlebSi, sicocxlis bolomde, 14 weli, batonma zurabmaiRvawa did xelmZRvanel Tanamdebobebze: iyo sagareo ekonomikur urTier-

100

Page 102: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

TobaTa ministris pirveli moadgile, finansTa ministris pirvelimoadgile da kontrolis palatis Tavmjdomare sicocxlis bolomde.

maRal Tanamdebobebs zurab soselia ar Seucvlia. igi iyo da darCagulisxmier, sikeTiT savse, uboroto, keTilgonier da keTilsindisieradamianad. arasdros ar damaviwydeba, erTxel Zalian axlobelma megobarmadamireka da miTxra, Sen sagareo ekonomikuri urTierTobebis ministrismoadgiles zurab soselias icnob da gTxov, masTan mimyveo, esa da essakiTxebi unda gavarkvio da mis meti veravin damexmarebao. davTanxmdi damivediT. kabinetSi zuram migviRo, samgloviaro samosSi iyo, kabinetisSemosasvlelSi suraTidan, mozrdili formatis suraTidan, misi SviligviRimoda, iseTi lamazi, wamierad realobas movwydi, damaviwyda....,mofereba mominda...

batonma zurabma gulisxmierad mousmina Cems megobars da miTxra, magsakiTxebze pasuxis gacema SeuZlia ama da am pirovnebas ama da amganyofilebaSio. me madloba gadavuxade da vuTxari Tqveni saxeliT mivalTmeTqi. maSin, roca mas SeeZlo ubralod gavegzavneT, an, yvelaze meti,daereka, Cven amazec didi madloblebi davrCebodiT, TviTon wamogvyva,wargvadgina da pasuxic moismina. iqidan gamosulebi kvlav Tavis kabinetSidagvabruna, Cemi megobris azric moismina da Tavisi saqmiani rCevebic misca.saukeTeso manerebi zurab soselias maxasiaTebeli iyo. masaviT gulis-xmierad cota vinme Tu moiqceoda. sasikeTo saqmisTvis, imisTvis, rom dax-mareboda Tundac misTvis ucxo adamians, ar daenana arc dro da arc Tavisisamsaxurebrivi mdgomareoba.

kabinetidan gamosvlisas Cems megobars vuTxari zuras „tkivilis“Sesaxeb. orive avtirdiT. wamovediT sevdianebi da madlierebis grZnobiTsavseni.

yuradReba didi sikeTea, rac erTma adamianma meoresTvis SeiZlebagaiRos. misgan gamoCenili yuradReba didxans miqmnida avtoritets.

mec Cem mxriv minda giTxraT,ai, aseTi iyo zurab soselia!zurab soselias RmerTma arguna warmatebebi, didi tkivili, maRali

Tanamdebobebi da sazogadoebrivi mdgomareoba, SesaniSnavi meuRle dasaukeTeso meore vaJiSvili, am wlis yvelaze warmatebili pirvelkurseli.momavalSi mis ojaxs Rirseuli gagrZeleba hqonodes da uflis wyaloba armoklebodes.

iza naTelauri

ganyofilebis gamge, ekonomikisakademiuri doqtori

SesaniSnavi mecnier-mkvlevari da Rirseuli pirovneba

im Taobis axalgazrda specialistebs Soris, romlebic gasulisaukunis 70-iani wlebis meore naxevarSi movidnen ekonomikis institutSisamuSaod, batoni zurab soselia erT-erTi gamorCeulTagani iyo, ro-melmac imTaviTve miiqcia yuradReba Tavisi niWierebiTa da Sromis-moyvareobiT. man umokles vadaSi moaxerxa mecnieruli kvalifikaciisamaRleba da aqtiurad Caeba institutis samecniero cxoverbaSi.

101

Page 103: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

baton zurabs ar gasWirvebia institutis koleqtivTan adapti-reba, rameTu, is institutSi samuSaod misvlamdec kargad icnobda miskoleqtivs. saqme isaa, rom misi mSoblebi _ batoni sergo soselia daqalbatoni SuSana margvelaSvili didi xniT adre muSaobdnen institut-Si, aqve Seqmnes ojaxi da didi xnis ganmavlobaSi eweodnen iq aqtiursamecniero saqmianobas.jer kidev patara zura xSirad stumrobda insti-tuts, sadac piradad me araerTjer minaxavs ezoSi Sadrevnis garSemomoTamaSe, rasac Semdeg masTan erTad xSirad vigonebdiT institutSigatarebuli misi bavSvobis wlebs.

institutis cxovrebaSi moxda uprecedento ambavi. ara mxolodmisma mSoblebma, aramed manac, qalbaton Tamuna TaflaZesTan erTad,Cvensave institutSi Seqmna ojaxi da Rirseulad gaagrZela institutSidaojaxebisa da meuRleebis erToblivi mecnieruli muSaobis didebulitradicia. sayuradReboa isic, rom misi meuRle qalbatoni Tamuna axlacwarmatebiT agrZelebs mecnierul muSaobas da aqtiuradaa Cabmuliinstitutis samecniero da sazogadoebriv cxovrebaSi.

batoni zurabi, maRalniWierebasTan erTad, bunebisgan uxvad iyodajildoebuli iseTi adaminauri TvisebebiT, rogoricaa maRali zneob-rivi sispetake, principuloba, obieqturoba, saqmisadmi erTguleba dadidi pasuxismgebloba. igi mTeli sicocxlis manZilze erTguli darCaam Tvisebebisa da erTi wuTiTac ar uRalatia maTTvis. swored amTvisebebiT moipova man didi siyvaruli da pativiscema adamianebisa,romlebTan erTadac mas mouxda muSaoba samecniero-padagogiur dapraqtikul samoRvaweo asparezze.

batoni zurabi iyo uaRresad dinji, mSvidi da gawonasworebulipirovneba. imavdroulad igi Sinaganad iyo uaRresad emociuri, yovel-gvar upasuxismgeblo da umsgavs saqcielze mkveTri reaqciis mqone ada-miani. swored mindobili saqmisadmi didma pasuxismgeblobam, yvelafrisgulTan axlos mitanam da bolo wlebSi uaRresad daZabulma samuSaoreJimma, did ojaxur tragediasTan erTad, ganapiroba yvelasaTvismoulodneli misi amqveyniuri cxovrebidan naadrevi wasvla. diax, igi amqveynidan wavida Tavisi energiisa da SemoqmedebiTi cxovrebis gafurCqv-nis periodSi, roca mas xelewifeboda, ekeTebina bevri sasargeblo saqmerogorc samecniero-pedagogiur, ise sazogadoebriv samoRvaweo aspa-rezze.

batoni zurabi iyo ojaxis moyvaruli kaci. raoden gaixarebda is,rom moswreboda misi Svilis davaJkacebas, daTunas mier erovnuligamocdebis warmatebulad Cabarebas da studentad gaxdomas. me Rrmadvar darwmunebuli, rom daTuna _ saxelovani winaprebis Stamomavali, aruRalatebs tradicias da, misTvis misaRebi raime formiT, gaagrZelebsekonomikis institutSi saqmianobas, riTac kidev ufro ukvdavyofsTavisi didi winapris saxels. ra iciT, iqneb kvlav moxdes saswauli daman swored ekonomikis institutSi Seqmnas Tavisi ojaxi da amiTRirseulad daamkvidros mSoblebis, babuisa da bebiis mier Seqmnilididebuli tradicia. RmerTma inebos. amin!

da, bolos, am mcire mogonebisasa gamiCnda azri, xomar iqnebaupriani, Tuki amas Cveni samecniero koleqtivi da misi xelmZRvanelidauWers mxars, rom institutSi gakeTdes xsovnis patara kuTxe, sadacgamoefineba yofili da aw gardacvlili TanamSromlebis suraTebi. essaWiroa rogorc institutis samecniero cxovrebis istoriis, ise

102

Page 104: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

gardacvlil mecnierTanamSromelTa xsovnis ukvdavsayofad. darwmunebu-li varyvela mosuli stumari didi interesiT daaTvalierebs mas,mowiwebiT moixris qeds Cveni saxelovani mecnierebis winaSe. gansakuT-rebuli yuradRebiT SeCerdeba Cvengan naadrevad wasuli batoni zurabsoselias suraTTan da saTanado pativs miagebs adamianis xsovnas,romelic didad daaklda aramarto misi mSobliuri institutis samec-niero koleqtivs, aramed sruliad saqarTvelos mecnier-ekonomistTasazogadoebas.

revaz javaxiSvili

ekonomikis doqtori

Zvirfasi studentis gaxsenebis ori Strixi

„soselias jgufi“

1970-ian wlebSi Tsu ekonomikis fakultetis axalgazrda leqtorebi:iveri SalamberiZe, Teimuraz ZegligaSvili da me mrewvelobis ekonomikiskaTedraze muSaobisas didi gulmodginebiT vcdilobdiT studentTa

„gawurvas“ da mkacri leqtoris saxelis damkvidrebas. umetesad erTi daimave jgufSi sxvadasxva sagans vaswavlidiT da Cvevad gvqonda erTmaneTSiswavlis Sedegebis permanentuli ganxilva. gamovyofdiT xolme saukeTesostudentebs, jgufis liderebs, Tumca xSirad ver vTanxmdebodiT damjobnis Taobaze vkamaTobdiT. erTaderTi, razec erTi azri gvqonda, zurab

soselias mrewvelobis „b“ jgufi iyo, sadac igi lideris Wapans eweoda. amjgufSi masTan erTad TavgamodebiT swavlobdnen SemdgomSi cnobiliekonomistebi: nugzar Coxeli, oTar xufenia, vaxtang mujiriSvili, jimSersxirtlaZe da sxvebi. zurabi ara marto TviTon swavlobda Cinebulad,aramed leqtorebma pasuxismgebloba davakisreT, ezruna mTeli jgufiswarmatebaze, rasac is SesaniSnavad axerxebda. mSvenivrad iyenebda misiojaxis akademiur SesaZleblobebs da mTel jgufs amaragebda deficituriTanamedrove literaturiT, gansakuTrebiT, sakurso naSromebis Sesru-lebisas. Cven mas pasuxs vTxovdiT jgufis yvela wevris akademiur mosw-rebaze. igi am pasuxismgeblobas arasdros gaqcevia. misi maSindeli

leqtorebi dResac siamayiT vmsjelobT „soselias jgufze“ da maT warma-tebebze, romlis safuZvlis CayraSi, CvenTan erTad, zurab soseliasdamsaxureba aranaklebia.

dauviwyari Sexvedra karpatebSi

1976 wlis ivnisi mTavrdeboda. SemTxveviT Sevitye, rom Cemi studentebizurab soselia da nugzar Coxeli dasavleT ukrainaSi, karpatebSi,

saerTaSoriso axalgazrdul banakSi _ „nevickoeSi“ apirebdnen dasvenebas.nugzari mamiT oboli iyo da zurabis mSoblebs zurabis Zmad miaCndaT damis dasvenebazec yovelTvis isini zrunavdnen.

103

Page 105: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

me im weliwads karpatebSi vapirebdi mogzaurobas da Cems marSrutSinevickoes cnobili cixesimagris monaxulebac Sevitane. uJgorodidanramdenime turistTan erTad Cavedi axalgazrdul banakSi da biWebi vikiTxe.

mimaniSnes ager fiWvebSi Cvenken zurgiT sxedano. fexakrefiT „mivepare“...wina saRamos “tancebs“ arCevdnen... uecrad gamovecxade... ena CauvardaT...Semdeg xvevna-kocniT damaxrCes. mTeli banaki Seiyara, Cvens qarTvelebsleqtorma CamoakiTxao. aRmoCnda, rom biWebi iqac liderebi iyvnen. nevickoescixesimagre unda vnaxoT da Sua dRiT uJgorodSi davbrundeT-meTqi. zuramTqva: pirveli advilia, meore _ Znelio.

biWebs ramdenjerme hqondaT es cixe monaxulebuli. maxsovs zurasganmarteba: 1241 wels monRolebi pirvelad aqa da mezobel xustis simagreSi

xangrZlivad SeaCereso. Camayenes „mwkrivSi“. win zura, ukan nugzari...aTeuli metris simaRlis SiSveli kedlebis Tavze kankaliT matares,...maforTxes...damRales. bolos zuram gaakeTa gancxadeba: nevickoesrestoranSi aRvniSnavT Sexvedraso. me viuare, mogzaurebi restornebSi ardadian, Tanac iq Zviri yofila es siamovneba, fulis gadayra iqneba-meTqi.zura mtkice aRmoCnda: sergom sakmao fuli gamomatana, damatebiTac momca

“vinicobisaTvis“. amaze didi „vinicoba“ra iqnebao.sufra internacionaluri iyo. Cven Soris zuram yvelaze kargad icoda

rusuli da is Tamadobda. sadRegrZeloebs didi enTuziazmiT xmamaRlaambobda. maxsovs, restornis TiTqmis yvela magididan ucnobi moqeifeniRviniT savse Wiqebs gviqnevdnen da zuras warmoTqmul sadRegrZeloebsimeorebdnen....

maSin vin warmoidgenda, rom am sixarulisagan gadareuliaxalgazrdis bedi SemdgomSi aseTi tragikuli iqneboda.

mirian tuxaSvili

profesori

roca megobars kargav...zurab soselias ( gaxseneba)

vfiqrob rogor daviwyo wera, radgan dRes gansakuTrebul werilsvwer. werils romelic Cems sayvarel megobars exeba da megobars romelzecwarsulSi vlaparakob. werisadmi ganwyobili mainc avforiaqdi, radgan CemTavs didi pasuxismgebloba davakisre, am adamians xom Cems cxovrebaSiuzarmazari adgili ekava. TiTqmis SeuZle-belia sityvebiT gadmovce is racamdeni xani masTan makavSirebda.

ar vici ras niSnavs TqvenTvis megobari, magram Cems cxovrebaSi amadamianebs Zalian didi adgili uWiravT. roca megobars kargav didgaurkvevlobaSi vardebi.......roca megobars kargav warsulis gaxseneba didtkivils gayenebs......ixseneb masTan gatarebul dReebs da wuxar....imitom romes aRarasodes ganmeordeba.

zura (me ase mivmarTavdi, mxolod dedamisi eZaxda zurikos) gamor-Ceuli megobari iyo CemTvis, garda megobrobisa masTan naTelmironobacmakavSirebda. is cxovrobda principiT ,,saukeTeso ram rac Seni megob-

risTvis SegiZlia gaakeTo, es aris iyo misi namdvili megobari“.

104

Page 106: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

Cveni nacnoboba jer kidev studentobisas daiwyo, rodesac erT-erTsamecniero komferenciaze, Cemi samecniero naSromis xelmZRvaneli misi mamabatoni sergo soselia gaxldaT, swored man gamacno zura da mas Semdeg,rodesac ekonomikisa da samarTlis institutSi SevxvdiT megobrobamdecbevric aRaraferi gvaklda. zura iyo is pirveli megobarTagani, romelic aminstitutSi SeviZine. is iyo garkveuli xidi-megobrobis. ar uyvardaxmamaRali kamaTi, piriqiT cdilobda yvelaferi siyvaruliT yofiliyodaregulirebuli.

maxsovs institutSi, roca qalbatonma Tamar TaflaZem daiwyomuSaoba zura garkveuli periodi Seicvala, bolos albaT pirveli megamando, rom Tamarze seriozulad iyo Seyvarebuli, rac CemTvis sasiamovnomoulodneloba iyo, radganac analogiur Temebze Cvens Soris saubari aryofila.

zura gamorCeuli iyo rogorc samecniero asparezze, aseve sajarosamsaxurSic, sxva-dasxva dros muSaobda, sagareo ekonomikuri urTierTo-bebis saministroSi, finansTa saministroSi ministris moadgiled-ministrispirvel modgiledda bolos kontrolis palataSi Tavmjdomared.

zura megobrebSi kargi Tamadac iyo da dalevac SeeZlo, Tu Seatyobda

rom sufra xmaurobda daiZaxebda ,,aba laparaki stolSi“ es iyo misi yvelazedidi gafrTxileba, yvelafer amas didi siyvaruliT akeTebda da sufracemorCileboda. minda avRniSno isic rom, misi erTaderTi Svili daTisoselia seriozuli Tamadacaa, seriozuli studentic da seriozuli

leqtoric (jer kidev skolaSi swavlisas Tanatolebs amecadinebda).daTim misaReb gamocdebze daamtkica, rom is warmatebiT agrZelebs

Tavisi ojaxis saukeTeso tradiciebs.

didi pativiscemiT,

ilia zaqariaZe

baton zurab soselias saiubileoTariRTan dakavSirebiT

baton zurab soselias saxelTan, mis saiubileo TariRTan dakavSi-rebiT, uwinares yovlisa, meufleba tkivilis grZnoba da maxsendeba misistudentobis wlebi. me, imJamad axalgazrda damwyebi pedagogi im jgufiskuratori (meurve) gaxldiT, romelSic zura swavlobda. amis gamo, cxadia,axlo urTierToba mqonda TiToeul studentTan da kargad vicnobdi maT.mTlianobaSi, aRniSnuli jgufi Tavisi maxasiaTeblebiT erT-erTi sauke-Teso iyo maT Soris, romlebTanac mqonia urTierToba Cemi daaxloebiT 25wliani pedagogiuri saqmianobis ganmavlobaSi. Tavad zura ki udavodupirvelesTagani iyo rogorc akademiuri, profesiuli TvalsazrisiT, aseveTavisi aSkarad gamoxatuli humanuri da zneobrivi TvisebebiT.

zura, rogorc gansakuTrebuli niWis, maRali Sromisunarianobisa dapasuxismgeblobis matarebeli pirovneba, arasodes kmayofildeboda ofi-cialuri (reglamentiT dadgenili) saswavlo programebiT da imJamindeliSesaZleblobebisa da xelmisawvdomobis farglebSi ecnoboda damatebiT,maT Soris imJamad aralegalurad Sefasebul literaturas. yovelive aman,

105

Page 107: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

cxadia, saTanado asaxva hpova mis WeSmarit profesionalad Camoyalibebasada momaval samecniero Tu praqtikulsaqmianobaze.

im dros iv. javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetSiseriozuli yuradReba eqceoda studentebSi mecnieruli kvlevebisadmiinteresis gaRvivebisa da Sesabamisi Cvevebis TandaTanobiT formirebissakiTxebs. zura soselia aqac mowinaveTa rigebSi iyo. igi xSirad gamodiodamoxsenebebiT studentTa samecniero wreebsa da konferenciebze, amasTan,aqtiurad monawileobda am saqmianobis administrirebis procesSic.

kidev erTi mniSvnelovani Strixi zuras studenturi biografiidan.igi iyo Tavmdabali, mokrZalebuli da samarTliani pirovneba; ar axasia-Tebda gamokveTili swrafva karierisadmi, gansakuTrebiT ki _ politikurimimarTulebiT. amasTan, igi iyo Seuvali da uaRresad principuli yovelT-vis, rodesac saqme universitetis prestiJs, mis ganviTarebas, mTlianadsazogadoebisaTvis metad mgrZnobiare da saWirboroto sakiTxebs exeboda.man es Tvisebebi Cvens qveyanaSi arsebuli metad rTuli viTarebis piro-bebSic ki bolomde umwikvlod SeinarCuna. mas araerTi maRali saxelmwi-foebrivi, didad sapasuxismgeblo posti ekeva da yvelgan, sadac kimoRvaweobda, Tavisi keTili kvali datova. yovelive zemoaRniSnulis gamozura namdvilad erT-erTi sanimuSo magaliTia studentebisa da axal-gazrdobisdRevandeli TaobisaTvis.

dasasrul, unda aRiniSnos, rom verc erTi adamiani, vinc fiqrobs dawers mogonebebs zurasTan dakavSirebiT, gverds ver auvlis mis mSobliurojaxs. es, gansakuTrebiT mexeba me, radganac zuras mSoblebi, batoni sergososelia da qalbatoni Sura margvelaSvili universitetSi Cemi mas-wavleblebi iyvnen da jer kidev studentobis wlebidan dawyebuli, maTiojaxis xSiri stumari viyavi. amdenad, axlos vicnobdi im ojaxur garemos,romelSic zura izrdeboda. es iyo wignierebis, codnis wyurvilisa daSromismoyvareobis, samSoblos siyvarulis garemo, romelic keTilis-myofel gavlenas axdenda yvelaze, visac ki masTan Sexeba hqonda.

iveri SalamberiZe

Sps ,,sokar jorjia gazis“ sakonsultaciosabWos Tavmjdomare saqarTvelos energe-tikuli akademiis wevri

zurab soselia

zurab soselia adamianTa im kategorias ganekuTvneba, romlis daviw-yeba, ra droc ar unda gavides, SeuZlebelia. Tavisi xasiaTiT, yuradRebiT,ganaTlebiTa Tu ubraloebiT, igi Zalian sasiamovnos xdida masTanurTierTobas. swored amitom hyavda mas Zalian bevri megobari dagulSematkivari da swored amitom dasca Tavzari misma gardacvalebamuamrav adamians.

pasuxismgeblobis maRali doniTa da umaRlesi profesionalizmiTgamorCeuli, igi uZlieresi specialisti iyo Tavis sferoSi da yovelTvisaxal-axali da Tanamedrove ideebiT amdidrebda Tavis codnas. Tbilisissaxelmwifo universitetis warCinebiT damTavrebis Semdeg, man aseve

106

Page 108: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

warCinebiT daamTavra saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa dasamarTlis institutis aspirantura, warmatebiT daicva samecniero xarisxiurTules ekonomikur problemaze da sruliad axalgazrda saTaveSi Caudgainstitutis erT-erT did ganyofilebas, rac imdroisTvis iSviaTi ramgaxldaT. mis kalams ekuTvnis uamravi samecniero naSromi d monografiebida samecniero statiebi. 90-iani wlebis dasawyisSi zura, lado papavasTan daTavis ramdenime kolegasTan erTad, iyo saqarTvelos sabazro ekonomikazegadasvlis koncefciis erT-erTi Tanaavtori. im periodSi es sakiTxiabsoluturad gamoukvleveli iyo.

miuxedavad uzarmazari tragediisa, rac mas gadaxda Tavs, igi maincsuliT ar gatyda da saxelmwifoebrivi Tu sazogadoebrivi saqmianobiT,Tanamedrove saqarTvelos mSeneblobaSi Tavisi ganuzomeli wvliliSeitana. Zalian warmatebuli iyo misi saqmianoba rogorc saqarTvelossagareo ekonomikur urTierTobaTa ministris, ise finansTa ministrispirvel moadgiled. Semdgom, saqarTvelos kontrolis palatis Tavmjdo-mared. am maRal postebze saqmianobam igi, rogorc saxelmwifo moRvawe,kidev ufro maRal safexurze aiyvana.

yovelTvis maocebda zuras saocari erudicia, igi Rrmad erkveodaara mxolod ekonomikur mecnierebaSi, aramed kvalificiurad saubrobdaliteraturis, xelovnebisa Tu sportis sxvadasxva sferoebis konkretulsakiTxebze.

me mqonda bedniereba, zuras uSualo xelmZRvanelobiT memuSavasaqarTvelos kontrolis palataSi, sadac man, drois sul moklemonakveTSi, safuZveli Cauyara TiTqmis evropuli standartebis Sesabamissaxelmwifo auditis samsaxurs. udidesi siamayis grZnoba meufleboda,rodesac zuras erudiciasa da ganswavlulobas gancvifrebaSi mohyavdaucxoeli avtoritetuli stumrebi. igi srulyofilad flobda inglisur darusul enebs (im dros es Zalian iSviaTi ram iyo). zurab soseliam sruliadaxal safexurze aiyvana saqarTvelos kontrolis palatis saerTaSorisokavSirebi da urTierTobebi. man danerga saxelmwifo auditis sruliadaxali, Tanamedrove, evropuli standartebi.

zuras megobrebi damemowmebian imaSi, rom igi Zalian yuradRebiani iyomegobrebis mimarT, Seudarebeli iyo qarTul sufrasa Tu sxvadasxvagvarwveulebebze. amave dros, xSirad raRacnairad gulCaTxrobilic meCvene-boda xolme. romelic, Cemi azriT, misi piradi, Tavs gadaxdenili ojaxuritragediiT iyo gamowveuli, magram Tavis pirad tkivilebs arasdrosmogaxvevdaTavs...

bevri SeiZleba vilaparako zurab soseliaze, rogorc megobarsa Tukolegaze, magram erTi faqti aucileblad minda aRvniSno: am zafxuls,rodesac socialur qselebSi wavikiTxe erTian erovnul gamocdebSiyvelaze maRalreitinguli (100 procentiani!!!) Sedegis mqone axalgazrdazeda gavige, rom es axalgazrdaddaviT soselia, zuras usayvarlesi Sviliiyo, tanSi Jruantelma gamiara da sixaruliT cas vewie, magram, amave dros,Zalian damwyda guli, Zalian, rom zura amas ver moeswro...

roman xarbedia

ekonomikis doqtori

107

Page 109: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

samagaliToda guliTadi megobari

baton zurabTan makavSirebs sakmaod didi xnis saqmiani urTi-erTobebi da megobroba. igi gavicani oTxmociani wlebis dasawyisSisaqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis institutSimecnierul- teqnikuri progresis ekonomikuri problemebis ganyofilebaSiTanamSromlobisas, romelsac imxanad xelmZRvanelobda b-i Tamaz CikvaiZe.imTaviTve Cvens Soris Zalian axlo, Tbili da guliTadi megobruliurTierTobebi Camoyalibda. sicocxlis bolomde Cven mudam erTad viyaviTWirSica da lxinSic.

erToblivad gvixdeboda ganyofilebisa da institutis samecnierosabWos sxdomebze muSaoba, sxvadasxva donis auditoriis winaSe leqciebiTada samecniero konferenciebSi moxsenebebiT gamosvla. yvela am ampluaSi b-izurabi Tavs Cinebulad grZnobda da yovelTvis mis gamosvlas msmenelTaauditoria didi yuradRebiTa da ovaciebiT xvdeboda. mas hqonda Zaliankargi unari uaResad rTuli problemebis martivi, gasagebi da dama-jerebeli eniT gadmocemisa. samagaliTod flobda mecnieruli kamaTisakademiur stilSi, eTikis normebis dacviTa da xalasi iumoriT warmarT-vas. yovelive amas b-i zurabi axerxebda maRali Sinagani kulturis, pro-fesiuli da oratoruli ostatobis wyalobiT, rac masSi genetikurad iyoCasaidumloebuli.

miuxedavad xanmokle sicocxlisa, b-nma zurabma dagvitova sakmaodmdidari mecnieruli Semoqmedeba. mis kalams ekuTvnis mravali samecnieronaSromi, monografia, broSura da saxelmZRvanelo. es gamokvlevebi, Ta-vianTi Sinaarsidan gamomdinare, asruleben rogorc didaqtikur, Semec-nebiT, ise praqtikul funqcias. maTgan SeiZleba gamoiyos 1985 wels gamo-cemuli monografia, romelic eZRvneba warmoebis efeqtianobas saqarT-velos kvebis mrewvelobaSi da romelsac aqtualoba dRemde ar daukargavs.

b-i zurabi uRresad danaxuli da madlieri pirovneba gaxldaT. 80-iani wlebis miwuruls aqtualuri gaxda xarisxis amaRlebasTan dakav-SirebiT produqciis saxelmwifo miReba. gadavwyvite am Temaze sagazeTostatia gamomeqveynebina, ris Sesaxebac mas gavuziare sakuTari mosazrebebi.man yuradRebiT momismina da ramdenime faseuli rCeva momca. misi Sexe-dulebebi gaviTvaliswine gamosaqveynebel statiaSi da SeuTanxmebladTanavtoradac miuTiTe. erT kviraSi statia gamoqveynda, rodesac amoikiT-xa sakuTari gvari Tanaavtorad, didad gaixara, udidesi madloba momixadada yvelaferi amis Sesaxeb, Turme, sakuTar mamas, b-s sergos uambo. b-nserogos uTqvams: Seni megobari mecnierulad keTilsindisieri yofila,sxva cota sxvanairad moiqceodao.

90-iani wlebis dasawyisSi b-i zurabi axal ampluaSi mogvevlina. igisaTaveSi Caudga mikroekonomikis ganyofilebas, romelsac 1993 wlamdexelmZRvanelobda. am Tanamdebobaze zurabma Tavi warmoaCina, rogorcWeSmaritma liderma, Cinebulma organizatorma, komunikabelurma da gun-duri principiT muaSaobis unaris mqone xelmZRvanelma. igi TanamSromlebSisayovelTao pativiscemiTada siyvaruliT sargeblobda.

b-i zurabi iyo brwyinvale Tamada. 1986 wlis 12 aprils Cemi ufrosivaJis, givis dabadebis dRe iyo da mestumnen TanamSromlebi da megobrebi:roman xarbedia, elguja meqvabiSvili, daviT jangulaSvili, mixeilroketliSvili da sxvani. sufris Tamadad zuriko avirCie. man, rom ityvian,gaamarTla ndoba da brwyinvaled gauZRva saqmes. mis yvela sadRegrZeloSi

108

Page 110: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

gamosWvivoda Rrma ganswavluloba, didi gamocdileba, qarTuli poeziisCinebuli floba, didi adamianuri siTbo, sikeTe da siyvaruli. Cemi ojaxiswevrebi dResac sixaruliT igoneben im lamaz dRes...

CemTvis, rogorc zurikos megobrisTvis, Zalian mtkivneulia maszewarsul droSi saubari. axloblebs Tavzari dagvca zurabis pataravaJkacis udrood wasvlam, isic maxsovs, man mainc rogor moiZia saimisoZala, rom cxovrebis dinebas gahyoloda. zurabi xom saukeTeso mama, Svilida meuRle iyo.

es gaxseneba erTian jaWvSi kravs zurab soselias, rogorc gamor-Ceuli mecnierisa da didebuli qarTvelis saxes.

bednierebaa, rom Rirseuli mama-papis gzas dRes zurabis vaJi,daviTi, warmatebulad agrZelebs.

uSangi samadaSvili

ekonomikis mecnierebaTa doqtori, profesori

uniWieresi da maRalzneobrivi pirovneba

baton zurab soselias misi bavSvobis wlebidanve vicnobdi. saqar-Tvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlis institutSi,me-20 saukunis 50-iani wlebidan, muSaobdnen batoni zurabis mSoblebi –batoni sergo soselia da qalbatoni Sura margvelaSvili, jer kidevaxalgazrda, magram ukve cnobili mecniermuSakebi. isini samuSaod malegadavidnen iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universi-tetSi, rogorc warmatebuli mecnier-pedagogebi. gansakuTrebiT niWieraxalgazrda mecnierad iTvleboda batoni sergo. me am institutSidaviwye muSaoba da Semdeg mis aspiranturaSi gavagrZele swavla 1960wlidan. institutSi mSoblebs xSirad mohyavdaT patara zuriko, rome-lic Tavisi qceviT, TavazianobiT da moridebulobiT, amasTan, bavSvisT-vis TiTqosda zedmeti seriozulobiT gamoirCeoda.

rogorc mosalodneli iyo, zurab soseliam saSualo skolasa dauniversitetSi swavlis periodSi Tavi gamoavlina, rogorc uniWieresmaaxalgazrdam. orive saswavlebeli warCinebiT daamTavra. 1977-1980 wleb-Si swavlobda mecnierebaTa akademiis moskovis ekonomikis aspirantraSi,romelic aseve warCinebiT daamTavra.

1981 wlidan, sruliad axalgazrda asakidan, iwyeba da aTeuliwlebis manZilze grZeldeba batoni zurabis intensiuri da nayofierisamecniero-pedagogiuri, sameurneo-praqtikuli da saxelmwifoebrivimoRvaweoba. 1981-1992 wlebSi muSaobda saqarTvelos mecnierebaTa akade-miis ekonomikis institutSi, ufrosi mecnier-TanamSromlis, wamyvanimecnier-TanamSromlis da makroekonomikis ganyofilebis gamgis Tanamde-bobebze. imave wlebSi leqciebs kiTxulobda Tbilisis iv. javaxiSvilissaxelobis saxelmwifo universitetSi. 1987-1989 wlebSi SeTavsebiT (0.5ganakveTze) muSaobda Jurnal `ekonomistSi~ marTvisa da finansebisganyofilebis gamgis Tanamdebobaze.

niWieri axalgazrda mecnieri da pedagogi zurab soselia SeumCne-veli ar darCa maSindel xelisuflebas. 1993 wels is daawinaures

109

Page 111: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

saqarTvelos sagareo-ekonomikur urTierTobaTa saxelmwifo departamen-tis Tavmjdomaris moadgiled, 1996 wels – saqarTvelos vaWrobisa dasagareo-ekonomikur urTierTobaTa ministries pirvel moadgiled, 2000wlis ivnisSi – saqarTvelos finansTa ministris moadgiled, xoloimave wlis agvistoSi dainiSna saqarTvelos finansTa ministris pirvelmoadgiled. sicocxlis bolo wlebSi muSaobda saqarTvelos saxelmwi-fo palatis Tavmjdomared.

zurab soselias, rogorc axalgazrda niWier, uaRresad perspeq-tiul sameurneo da politikur muSaks, codnis gasaRrmaveblad dagamocdilebis SesaZenad Sesabamisi organizaciebi xSirad miavlendnenaRiarebul saerTaSoriso universitetebsa da institutebSi. kerZod, man1994-2002 wlebSi profesiuli staJireba da profesiuli saswavlo kur-sebi gaiara kembrijis universitetis evrocentrSi (1994 w.), saerTa-Soriso savaluto fondis vaSingtonis institutSi (1996 w.), vaSingtonissazogadoebrivi urTierTobebis institutSi (1997 w.), jorj marSalissaxelobis usafrTxoebis sakiTxTa da saerTaSoriso urTierTobebisevropul centrSi (2002 w.), hqonda ekonomikis doqtoris xarisxi. gamoq-veynebuli hqonda 40-mde samecniero naSromi, maT Soris, ori monog-rafia. kargad flobda inglisur da rusul enebs.

yovelive aRniSnuli naTlad miuTiTebs baton zurab soseliasmier warCinebuli swavliTa da SromiT, nayofieri samecniero-pedago-giuri da sameurneo-saxelmwifoebrivi moRvaweobiT ganvlil saxelovangzaze. ase mokle droSi aseTi swrafi da warmatebuli samsaxurebrividawinaureba SeuZlebeli iqneboda, maRali niWierebisa da TavdauzogaviSromis gareSe.

batoni zurabi, rogorc yvela dadebiTi TvisebiT gansakuTrebiTgamorCeuli axalgazrda, Tavidanve iqcevda axalgazrdobis saqmianobiTdainteresebuli ufrosi Taobis farTo warmomadgenelTa yuradRebasda, cxadia, SeuZlebeli iyo, mas Cemi yuradReba ar mieqcia.

minda xazgasmiT aRvniSno, rom zurabis TaobaSi sakmaod bevri iyoniWierebiTa da SromismoyvareobiT gamorCeuli axalgazrda, magramyvelasgan mainc gamoirCeodnen batonebi lado papava da zurab soselia.batonma ladom Tavisi niWierebiTa da bejiTi sistematuri SromiT saer-TaSoriso aRiarebas miaRwia da dResac, jer kidev axalgazrda mecnierida sazogado moRvawe, warmatebiT agrZelebs am gzaze svlas. batonizurabic am rangisa da rigis warmomadgeneli iyo, magram, samwuxarod,naadrevma sikvdilma xeli SeuSala misi maRali inteleqtualuri poten-cialis srulad gamovlinebas.

batoni zurabis gansakuTrebuli Tavmdablobis dadasturebadminda erTi faqti movitano: erT-erTi Sexvedrisas karga xnis saubrisSemdeeg vuTxari: zurab Cemo, me lado papava da Sen mimaCnixarT, daamaSi bevri keTilsindisieri mecnieri meTanxmeba, Tqveni Taobis yvelazeRirseul warmomadgenlebad. Zneli warmosadgenia is uxerxuloba, ro-melSic, Turme, me is Cavagde. zurabi uceb gawiTlda da mipasuxa: `es araris swori~-o. pirdapir ar miTxra, rom me marTali ara var da SemdeggaagrZela: `ladosTan arc Cemi da arc Cveni Taobis romelime warmomad-genlis Sedareba sruliad araswori iqneboda~-o. misma aseTma gulwr-felma naTqvamma is Cems TvalSi kidev ufro aamaRla, radgan, sayovel-Taod cnobilia, rom yoveli WeSmariti moazrovne da saerTod adamiani,

110

Page 112: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

yovelTvis gamoirCeoda gansakuTrebuli TavmdablobiTa da ubraloebiT.am mxriv, sakmarisia brZeni sokratesa da geniosi platonic magaliTebi.

ai, aseTi fiqrebi aRmiZra batoni zurabis naTqvamma im erTmawinadadebam.

dasanania, Zalze dasanania, rom aseTi yovelmxriv gamorCeulipirovneba adre wavida am qveynidan. mas jer kidev bevri ramis gakeTebaSeeZlo mecnierebaSi da sazogadoebriv-saxelmwifoebriv saqmianobaSi.Tumca, rac man moaswro, savsebiT sakmarisia nebismieri warmatebulimoRvawisaTvis.

guram yufunia

profesori

didi pirovnebis didi tkiviliT gavlili xanmokle gza

uzomod Znelia mosagonari im adamianze, romelic udrood wavidaamqveynidan, romelsac afasebdi, giyvarda, imedad, Zmad da megobradgeguleboda.

cxovrobda da moRvaweobda pirnaTlad, axasiaTebda saqmisadmiusazRvro erTguleba. igi iyo qarTul ekonomikur mecnierTa sazogadoebisTvalsaCino warmomadgeneli, axasiaTebda ekonomikuri problemebis Rrmamecnieruli Tu saxelmwifoebrivi xedva. eweoda mecnierul, pedagogiur dasazogadoebriv saqmianobas. zura sadac ki moRvaweobda, yvelgan Taviskvals tovebda. megobrobaSi, gamtanobasa da TanadgomaSi, adamianebisadmidamokidebulebaSi gamorCeuli pirovneba, adamiani, romelsac uzomokeTilSobileba axasiaTebda. igi iyo saocari Sinagani xiblis matarebeli,harmoniuli pirovneba, romelsac Tandayolili Sinagani taqti dainteligenturi sisadave amSvenebda.

warmoudgeneli iyo zura sxvanairi. igi iseTi ded-mamis _ sergososelias da SuSana margvelaSvilis gazrdili iyo, romlebic Tbilisissaxelmwifo universitetSi mTeli Tavisi cxovreba ekonomikuri kadrebisaRzrdas emsaxurebodnen da cnobilni iyvnen, rogorc uspetakesi dauganaTlebulesi adamianebi.

Sen Seni ojaxis Rirseuli saxe iyavi qveynis SigniT, qveynis gareT kiqarTveli eris da sruliad saqarTvelosi.

...muxanaTia wuTisofeli, raRaca Zala ver arCevs kargs da cuds.... Seniudidesi bedniereba da yvelas sixaruli, sami wlis lodinis Semdgommovlenili soseliebis ojaxis gvaris gamgrZelebeli, sul raRac sami wlissicocxlis Semdeg tragikul SemTxvevas Seewira, ramac SeZra mTlianadsaqarTvelo, nacnob-megobroba da gausaZlisi tkivilis anabara datovasoseliebis ojaxi.

am SemTxvevis mere ar gasula bevri wlebi... maxsovs, 1996 wels qavTa-raZis quCaze SevxvdiT sruliad SemTxveviT, zura ukve saxelmwifo moRvaweiyo da ise xSirad ver vxvdebodiT erTmaneTs. SexvedrisTanave iseTi

bednieri TvalebiT Semomxeda da miTxra „vici, rom Zalian gagixardeba, me daTamuna bavSvs velodebiTo“. marTla usazRvro iyo sixaruli, ukvegamarTulad Sevxede, mivxvdi, rom sikeTem ajoba borotebas da sul male am

111

Page 113: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

ojaxisTvis naTeli dReebi daiwyeba. asec moxda, qveyanas moevlina daviTsoselia, imedi naTeli momavlis.

...gavida wlebi. 2005 wels, gvian RamiT „Ramis kurieri acxadebs, „dResmZime avadmyofi, saqarTvelos kontrolis palatis ufrosi zurab soseliasaswrafod respublikur saavadmyofoSi Seiyvanes da reanimaciis ganyofi-

lebaSi moaTavses“. mainc ver gauZlo gugas dakargviT miyenebul tkivils,RmerTo, uSvele, gadaarCine, es aRmomxda da respublikur saavadmyofoskengaviqeci... am avadmyofobasTan wlebis ganmavlobaSi brZola misTvisuSedegoddamrTavrda.

Cvenma uaxloesma megobarma, Tamuna TaflaZem, zuras meuRlem, udidesisimtkice da mamacoba gamoiCina - Tavisi dedis, mzia Toduas da zurasuaxloesi saZmos TanadgomiT erTdroulad dedobas da mamobas uwevsSvils. dRes Seni saxeli da gvaris gamgrZelebeli siamayea mTeli Tqvenisagvareulosi, TiToeuli Cvenganis, saqarTvelosi da im Taobis, romliswevri dRes Seni Svilia man gvasaxela. erovnul gamocdebze 40 aTasabiturients Soris is erTaderTia yvelaze saukeTeso maCvenebliT. igi dResstudentia, romelsac Sengan memkvidreobiT ergo niWiereba, Tavmdabloba,megobrebis, yvelasadmi mowiweba da siyvaruli.

marTalia Cvens rigebSi ar xar, wels mxolod 60 wlis gaxdebodi.waxvedi Cvegan niWieri organizatori, mecnieri da uzado inteligenti, kacigamoulevi gulis siTboTi.

zura, Seni xanmokle cxovrebis gzaze, amgvar WidilSi, Tamunas Tanad-gomiT, Sen gaimarjve. dRes Sen SvilSi agrZeleb sicocxles.

megobrebis, amxanagebis xsovnaSi daviwyebas arasodes miecemi. waruS-leli kvali da didi tkivili dautove yvelas, vinc Sen gicnobda.

eTer kakulia

ekonomikis doqtori

mecnieri, sazogado moRvawe, erTguli megobari

zurab (zura) soselia mecnierTa ojaxSi daibada. misi mSoblebiqalbatoni SuSana margvelaSvili da batoni sergo soselia Tbilisissaxelmwifo universitetis docentebi, Cemi leqtorebi iyvnen. jer kidevstudentobisas mesmoda, rom maTi Svili Zalian niWieri, Sromismoyvareda warCinebuli studenti iyo. albaT gasakviric araa, rom zurammomaval profesiad mecnier-ekonomistoba airCia.

zura piradad saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa dasamarTlis institutSi gavicani, roca Tavad gavxdi am institutis aspi-ranti, Semdgom TanamSromelic. maxsovs,Cveni ganyofilebis TanamSrom-lebTan erTad, ama Tu im problematur sakiTxebze misi kompetenturimosazrebebi, iumornarevi, xalisianisaubrebi.

pirveli saqmiani, profesiuli Sexeba zurasTan mqonda, roca isJurnal `ekonomistSi~ muSaobda da Cemi statia sarecenziod gadaeca.ramdenime dRis Semdeg damibruna komentarebiT aWrelebuli, megona igiarafradvargoda, magram RimiliT miTxra, statia momewona, oRond Se-niSvnebi Caasworeo. zura gaxldaT Cemi sadisertacio naSromis pirveli

112

Page 114: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

oficialuri Semfasebeli, aprobatori, romelmac Tavisi profesiuliSeniSvnebiT SesaZlebloba momca, damexvewa da bevri ram SemematebinadisertaciisaTvis.

zuras ojaxs gansakuTrebiT mas Semdeg davuaxlovdi, roca misimeuRle, Tamar TaflaZe aspiranturis damTavrebis Semdeg Cvens ganyo-filebaSi (kvlavwarmoebisa da kapitaldabandebaTa ekonomikuri efeqtia-nobis ganyofileba, xelmZRvaneli prof. arCil TeTrauli) gaanawilessamuSaod. xSirad erTad davdiodiT sxvadasxva profesiul SekrebebsaTu kulturul RonisZiebebze. maxsovs, erTxel samsaxurebrivi mivli-nebiT vimyofebodiT `borjomis~ mineraluri wylis qarxanaSi. zuramqarxnis muSaobis sferoSi iseTi Teoriuli da praqtikuli codna gamo-amJRavna, rom qarxnis xelmZRvaneloba gancvifrebuli darCa, aseTmaaxalgazrdam amdeni saidan iciso. zuram Cvenc gagvakvirva, roca bor-jomSi Tu mis garSemo arsebuli yvela eklesia-monastris daarsebisa dasaqmianobis istoria SesaniSnavad mogviyva.

zurab soselia gaxldaT uaRresad erudirebuli, niWieri, Sromis-moyvare, mizandasaxuli, komunikabeluri adamiani, SesaniSnavi mecnieri,sazogado moRvawe (wlebis ganmavlobaSi muSaobda sagareo ekonomikururTierTobaTa saministroSi ministris moadgiled, kontrolis palatisTavmjdomaris moadgiled, kontrolis palatis Tavmjdomared), romel-mac rogorc Tavisi profesionalizmiT, ise adamianuri TvisebebiT dagva-maxsovra Tavi. Mmas kidev bevri sasargeblo saqmis gakeTeba SeeZlo, romara misi moulodneli avadmyofoba da gardacvaleba.

zurabis memkvidreobas agrZelebs misi Svili, daviT soselia,romelmac mimdinare wels erovnul gamocdebze 40 aTas abiturientsSoris Tavisi qulebiT pirveli adgili daikava mTel saqarTveloSi dasan-diegos universitetSi Cairicxa kompiuteruli inJineriis mimarTu-lebiT. Mmasze gakeTda satelevizio siuJeti, romelic uamravma adamianmanaxa da me siamayiT mevseba guli, rom aseTi niWieri axalgazrda Cemimegobrebis Svili, Rirseuli mSoblebis Rirseuli STamomavalia. RmerT-ma umravlos saqarTvelos aseTi axalgazrdebi!!!

Ggulnaz erqomaiSvili

Tsu ekonomikisa da biznesis fakultetisekonomikuri politikis kaTedris asoci-rebuli profesori

saqarTvelo elodeba ...vuZRvni zurab soselias xsovnas

Cven erTi Taoba varT. erT ganyofilebaSi vmuSaobdiT. roca isCvenTan movida samecniero xarisxi ukve miRebuli hqonda.

xSirad mifiqria ra ganapirobebda mis warmatebas. srulyofilicodna, maRali profesionalizmi, gamorCeuli adamianuri Tvisebebi? albaTyvelaferi erTad aRebuli mis gansakuTrebulobasa da stabilurobasganapirobebda.

113

Page 115: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

mrewvelobis ekonomikis problemebze muSaobda, magram ekonomikisTeoriis Rrma da safuZvliani codna saSualebas aZlevda erTnairiwarmatebiT emuSava sagareo vaWrobis, saxelmwifo finansebis, kontrolisada auditis sferoebSi. yovelive es xels ar uSlida erT-erTi gamorCeulida dasamaxsovrebelileqtori yofiliyo.

gamorCeuli Tavmdabloba da humanuroba misi pirovnuli StrixisdamaxasiaTebeli Tviseba iyo, rac mis pirovnul siZlieres ganapirobebda.amitom SeeZlo emuSava yvela mTavrobaSi misi politikuri Sexedulebe-bisagan ganurCevlad. misi pirovneba misaRebi da xelSeuxebeli iyo yvela-saTvis. sxvanairad arc SeiZleboda yofiliyo.

siaxlis SegrZnebis unari misi warmatebis erT-erTi garanti iyo.swored es Tviseba ganapirobebda msoflios garSemo mis dausrulebelmogzaurobas. msoflios bevri qveynis aeroportebSi Sexvdebodi evropis,aziis, amerikisa Tu afrikis qveynebidan Camosulsa da daRlils. CveuliRimiliT Segxvdeboda, SegekiTxeboda raime xom ar gindao da gagrZno-binebda, rom marto ar iyavi. imediT avsebuli daRlas ver igrZnobdi, TumcaTviTonac iRleboda. aki erT-erT aseT mgzavrobas Seewira kidec.

siaxlis SegrZneba da misi mxardaWera misi pirovnuli maxasiaTebeliTviseba iyo. maxsovs, statistikis saxelmwifo departamentSi evrokavSirissasursaTo usafrTxoebis programis farglebSi sasursaTo usafrTxoebisobservatoriis daarsebas vapirebdiT. misi dafinanseba mTlianad evro-kavSiris mier gamoyofili grantiT iyo gaTvaliswinebuli, romelic saqar-Tvelos biujetis meSveobiT unda gasuliyo. adgilobrivi biurokratiisusulgulobis gamo tranSis gaxsna gviandeboda. safrTxis qveS dadganakisri saerTaSoriso valdebulebebis Sesruleba. yvela vnerviulobdiT.misi daxmarebiT SevZeliT biurokratiuli barierebis daZleva da safuZv-lis Cayra Tanamedrove qarTuli statistikis sruliad axali mimarTu-lebisaTvis, rasac sasursaTo usafrTxoebisa da adreuli gafrTxilebisinformaciuli sistemebi hqvia.

pirovnuli Tavmdabloba xels ar uSlida obieqturi da principuliyofiliyo. maxsovs, saqarTveloSi puris fasebis zrdisa da faruliinflaciis procesebis aqseleracias hqonda adgili. saqarTvelos prezi-denti pasuxismgebeli uwyebebidan ganmartebas moiTxovda. Tanamdebobispirebma xeli statistikis samsaxurisaken gaiSvires. qveyanaSi araferisagangaSo ar xdeba statistika ityuebao. mTavrobam saqmis arsSi garkvevakontrolis palatas daavala. piradad misi da misi uwyebis principulobamsaSualeba misca statistikis samsaxurs Tavisi simarTle da obieqturobadaemtkicebina. arc misi cxovreba yofila advili. ubedurma SemTxvevampirveli sixaruli xelidan gamostaca. erTi Sexvedris dros gviTxra:

„wuxel guga mesizmra saflavze darboda da icinodao. me veubnebodi ragixaria Se CurCuto es xom Seni saflavi ariso“. gvTxovda Tamuna marto ardatovoTo. siyvarulic gamorCeuli icoda. ojaxi da megobrebi gamor-Ceulad uyvarda amaSic pirveli iyo. zurabis gardacvalebis Semdeg ojaxissimZime misma meuRlem Tamar TaflaZem itvirTa da qveyanas Rirseuli Sviligauzarda, risTvisac igi zurabis megobrebisagan da axloblebisaganmadlobasa da pativiscemas imsaxurebs.

axlaxan gavige, rom misi erTaderTi Svili qveynis 40 aTasabiturients Soris pirvel adgilze gavida da amerikis erT-erTi wamyvaniuniversitetis studenti gaxda. sixarulisagan cremlebi Rapa-RupiT Camom-dioda. sul cota dro darCa, ojaxis tradiciebs daicavs, mamis dawyebul

114

Page 116: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

gzas gaagrZelebs da Tavis saTqmels ukeTesad ityvis. saqarTvelo mis damisi Taobis mosvlas elodeba.

elene Ciqovani

ekonomikis akademiuri doqtori, profesori

„ Cven yvelani bavSvobidan movdivarT“

„ Cven yvelani bavSvobidan movdivarT“ - egziuperis es cnobili frazamitrialebda, roca zurabze mogonebis dawera mTxoves. fiqrebma im SoreuldroSi gadamisrola, roca yvelani, udardeli da samyaroze farTodgaxelili, sufTa TvalebiT momziralni viyaviT. Tvalwin damidga CvenimTawminda, Cveni 47-e skolis ezo, pirveli seqtemberi da Cven _ dedebsxelCakidebuli patara gogo-biWebi, raRac axlis molodinSi mRelvareni.swored ase SevxvdiT pirvelad me da zurabi. skolaSi is gansakuTrebuliniWierebiT gamoirCeoda, Tumca, amis miuxedavad, saocrad moridebuli daTavmdabali ymawvili iyo, es Tvisebebi mas bolomde gahyva, yvela, vinc ki masicnobda an Tundac erTxel Sexvedria, aucileblad aRniSnavdnen mis saTno,lmobier da adamianebisadmi saocar yuradRebas, Tumca, amavdroulad, isgamorCeulad mowesrigebuli, maRali pasuxismgeblobis mqone dagamorCeuli profesionali iyo.

zurabi me-7-e klasidan gadavida Cvengan da 55-e saS.skolaSi gaagrZelaswavla. Semdeg iv. javaxiSvilis saxelobis sax. universitetSi Cairicxa daisic warCinebiT daamTavra. am periodSi ise xSirad veRar vxvdebodiT,magram erTmaneTis ambebs mudam vgebulobdiT.

saocari da moulodnelobiT aRsavsea cxovreba. 1990 wels Cavabaresax. universitetis biznesis fakultetze da swored iq leqciaze Semovidazurabi _ Cemi klaseli, Cemi leqtori aRmoCnda. orivem didad gavixareT,TiTqos isev im wlebSi davbrundiT. mTawmindas da 47-e skolas erTiandamati Tviseba aqvs _ sadac ar unda waxvide, gadaxvide an gadasaxlde,bolomde mainc mTawmindeladda ormocdameSvide skoleladrCebi.

zurabi araCveulebrivi leqtori iyo. Tavisi uzado wesierebiT,Rrmada saintereso leqciebiT, studentebTan mzrunveli da pasuxismgeblianidamokidebulebiT, gamorCeuli inteligentobiT, is axalgazrdebis didisiyvaruliTa da pativiscemiT sargeblobda, swored es iyo misi jildo daswored es zRva siyvaruli da pativiscema waiRo Tan sasufevelSi.

universitetSi zurabis yofna Cems pasuxismgeblobas askecadzrdida,raTa Cemi skolis megobris avtoriteti ar SemebRala uneburad, isevstudentobisdroindeli mecadineobadaviwye Warmagma kacma.

samsaxureobrivadac araerTxel migvimarTavs misTvis rCevisTvis dais yovelTvis profesionalurad swor ualternativo gzas gvirCevda, riTacmec da sxvebsac didad gvexmareboda Cveni saqmianobis sworad warmarTvaSi.

arasodes damaviwydeba da didi madlierebiT minda aRvniSno is faqti,roca man saqarTvelos kontrolis palataSi SemomTavazadasaqmeba.

zurabi yuradRebiani da gulisxmieri iyo yvela Tanaklaselis mimarT.maxsovs Cvens erT klasels,romelic sxva sistemaSi muSaobda, usamarTlod

115

Page 117: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

problemebi Seuqmnes da rogorc ki zurabma Seityo amis Sesaxeb,maqsimaluri gaakeTa da moagvara kidec es gaugebroba.

miuxedavad didi tragediisa, romelic mas da mis ojaxs daatyda, ismainc ar Secvlilada Zveleburad saTno da mosiyvarule iyo yvelas mimarT.

swored zurabis iniciativa iyo wlebis Semdeg klaselebis Sekreba,araCveulebrivi saRamo iyo, yvelani bednierebi viyaviT, gansakuTrebiT ki

zurabs uxaroda,meore dRes miTxra: „ aTi wlis sicocxle momemata rezo“.mas gansakuTrebiT esaTuTeboda bavSvobis wlebi...

arian adamianebi, romlebic kvdebian, arian adamianebi, romlebicgardaicvlebian da sasufevelSi damkvidrebulni aq mainc ganagrZobencxovrebas, es unda SeZlo da daimsaxuro, zuram es SeZlo, is aqaa, isgrZeldeba Tavis studentebSi, im profesional kadrebSi vinc ki gamozarda,Tavis megobrebSi, kolegebSi, da rac mTavaria, Tavis vaJSi, romelic mamisRirseuli gagrZelebaa,romelic zurabisaTvis RvTiuri saCuqari iyo miwiercxovrebaSi tkivilis sanacvlod.

rezo guguSvili

zuras sulis RaRadisi!

zurab soselia 13 oqtombers 60 wlis gaxdeboda.am dRes mis gareSe avRniSnavT da vzeimobT misi nacnobebi, megobrebi,

ojaxis wevrebi. vzeimobT, radgan „sikvdili moyvarul sulebs ver

ganaSorebs“. usazRvroa moyvasis siyvaruli da mas kacis gardacvaleba verdaudebs mijnas. magram sikvdilic aris da sikvdilic. qarTveli erissulieri mama, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia-IIbrZanebs, Tu kacs gardacvalebis Semdeg darCa Svili da naSieri, igi kvlavcocxalia! rameTu misi xorci xarobs da sisxli Cqefs da igi mxolodsulierad gardaicvlebao. aseT SemTxvevaSi konkretul pirovnebebs,eklesiis swavlebiT, saukuno saxsenebelis sasufeveli garantirebuli aqvs.Cemi azriT, adamianis gardacvalebis Semdeg misi adamianuri Rirseba didgzajvaredinze dgeba: sxeuli dedamiwis Sinagani binadari xdeba - modgmaTafesvsakmevlad, suli - zecaSi miemgzavreba modgmaTa gzis sanaTeblad, amqveyanaze ki rCeba misi saxeli. da, Tu es saxeli sufTaa da sircxvilis qudiar mosavs, saxelic ukvdavia mis STamomavlobaSi! maxsovs 1973 welSi (maSinstudentebi viyaviT) filosofiur sakiTxebze msjelobisas zuram moitanaamonaridi didi brZeni filosofosis sokrates mcnebidan, roca igi Tavis

mowafes eubneba: „platon Sen ggonia, rom adamianisTvis yvelaze didisasjeli sikvdilia? ara! adamianisaTvis yvelaze didi sasjeli sir-

cxvilia!“ zurab miaCnda, rom adamianis am qveyniuri daniSnuleba kultu-ruli yofiereba gaxldaT. gakvirvebuli gaxldiT, roca momavali eko-nomisti filosofiur mcnebebisadmi aseT did midrekilebas iCenda.davaskveni, rom igi ekonomistobas farTo profiliT ganixilavda damomavali Semoqmedeba zustad hqonda morgebuli Tavisave specialobaze. igi

xom „saxalxo meurneobisdagegmvis“ ekonomisti unda gamxdariyo.

116

Page 118: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

zurabma 1977wels warmatebiT daamTavra iv.javaxiSvilis saxelobissaxelmwifo universiteti da Caeba qarTveli eris ekonomikuri cxovrebisWapanwyvetaSi...

saqarTvelos mecnierebaTa akademiis ekonomikisa da samarTlisinstitutSi mecnier-TanamSromlad daiwyo muSaoba, iyo ganyofilebisxelmZRvaneli. daicva sakandidato disertacia friad aqtualur Temaze.SemdgomSi saqarTvelos sagareo ekonomikuri urTierTobebis komitetisTavmjdomaris pirveli moadgile, saqarTvelos finansTa ministris pirvelimoadgile, bolos ki saqarTvlos kontrolis palatis TavmjdomaregaxldaT.

ramdeni uZilo Rame, fiqri, analizi, problemaTa mTeli speqtri,midgomis TvalTaxedvebi, perspeqtivebi.....zurabma Tavisi sityva da SromiTiwvlili gaiRo saqarTvelos damoukidebeli ekonomikuri sistemis SeqmnaSi.iyo sakiTxebi, romelzedac Tavis uaryofiT damokidebulebebs TamamadgamosTqvamda mTavrobis sxdomebzec. zurabs ukeTesad warmoedgina dasurda erovnuli meurneobis ganviTareba da misi TandaTanobiTi efeqturiprivatizacia. man pirvelma SeimuSava foTi portis etapobrivi privatizaciada ara ise, SemdgomSi igi spekulaciisa da kerZo interesTa msxverpli romgaxda...

zurabma finansTa saministroSi muSaobisas finansebis mobilizebisaxali efeqturi formebi danerga. man ufro gaamartiva da saxaliso gaxadamewarmeTa da gadamxdelTa biznes-saqmianoba. kontrolis palataSi kiaRmofxvra Semowmebisas revizorTa TviTdajerebuleba da Semowmebis mavneZveli dasjiTi meTodebi. saTave daudo kontrolis sistemis auditissistemad gardaqmnas. gadmoiRo am mxriv mowinave qveynebis: SvedeTisa daCineTis progresuli meTodebi da principebi, romlebic dResac muSavdebada ixveweba.

erovnul saqmeebTan erTad zurabma piradi cxovrebac aawyo. moZebnasaukeTeso megobari, kolega, Rirseuli qarTveli qali - Tamar TaflaZe. maTTafliviT tkbili ojaxi Seqmnes. magram gangebam Svilis tragikuladdaRupvis travma miayena. zuras Zalze gauWirda am mZime tkivilis gadatana....

ufalma ojaxs kvlav vaJi uwyaloba. zura Tavs evleboda TavispirmSos -daTunas. misiT cxovrobda, masze loculobda dila-saRamos. rocadaviTi wamoizarda, mamam Svili daloca! da pirveli Svilis sasufevliskarebi kacurad SeaRo. man ase miiCnia, rom masTan unda yofiliyo....bevr misaxlobels hgonia, rom zurabi raRac sxva mizeziT gardaicvala, ara!darwmunebuli var saamisod zura didi xniT adre emzadeboda. erTxel

finansTa saministroSi missave kabinetSi miTxra: „gaorebuli var, aqac vard iqac“. daTosTan alersis Semdeg iq mindao....

da, zuram es nabiji gadadga! es mxolod gmir mamas SeuZlia gaakeTos.pirvel Svils aakiTxa angelozTa samyaroSi. daTuna da Tamuna ki amqveyniur cxovrebaSi datova, gvarisa da eris imedad, saxelovani vaJkacisada Rirseuli dedis simbolod! locvisa da sanTlebis asanTebad, ojaxissadideblad.

zurabi iyo namdvili Rirseuli qarTveli kaci, kolxuri fesvebiT,erovnuli da bibliuri faseulebebiT aRsavse, maTi matarebeli damadidebeli. igi iyo ideuri, realuri, komunikabeluri, gawonasworebuli,araambiciuri, inteleqtualurida sikeTis mTesveli.

117

Page 119: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

zura simboloa -megobrobis, ganswavlulobis, daxmarebis mizniTxelgawvdis, saxelmwifo moxelis, rigiTi moqalaqis, mamobisa da meojaxekacisa.

saqarTvelos xilviT aRfrTovanebulma didma frangma mweralma

aleqsandre diumam qarTvel erze Tqva: „evropaSi warmodgenac ara aqvTkolxeTis xalxis silamazeze. gansakuTrebiT lamazi tanadoba da siaruli

aqvT mamakacebs. sul ubralo msaxursac ki TavadiSvilis ieri aqvs“-o.mimaCnia, rom es Sefaseba zustad miesadageba zurab soselias, missamegobrobs, mis ers!

zura, Cemi gagebiT, kolxi-zRvis fridoni da xmeleTis avTandilia,romelsac oqros sawmisis Rirseba mosavs!. amas Tu mkiTxveli gadaWarbebadCamiTvlis, pasuxi daviTisTvis mimindvia, man momavalSi gasces pasuxi, Tuvisi Svilia igi?

da, Cveno zura, dRes 13 oqtomberia, saRamos isev camet megobars,cameti sadRegrZelo da 13 aTasi Rimili gvelis...saamisod Tavad dagvitoveudidesi madli, anu mze Seni ojaxisaTvis, rac yvelas gagvanaTebs, gvaTbobsda gvacocxlebs!

upirvelesma filosofosma da genialurma poetma - didma SoTam

brZana: “yolalxinTa ver iamebs, kaci WirTa gardauxdeli“.da, qarTul akademiur sufraze Seni sadidebeli sadRegrZelos

Sesmis Semdeg, yvelas gvesmis Seni sulis RaRadisi:

“ufalo RmerTo, dido gangebav, Sen daifare Cemi samSoblo,qarTveli eri, aRadgine da gaaerTiane mravalgzis fizikurad da sulieraddaSlili saqarTvelo. aRudgine sruli Rirseba, miec Semweoba daganswavlulobisadmi swrafva, madli, Sromisa da swavlis unari, rwmenissiyvaruli, gamravlebis unari, cxovrebisa da yofierebis silamaze,winaparTa didebisa da momavlisadmi zrunva, raTa msoflios saxelovanqveyanaTa did yvavilnarSi, kvlav aRmocendes patara momxibvleli iad,romelsac ekliani lamazi didi vardi, kokors gamoiRebs, rom Tavi

moixaros da saTuTad gadaexvios“ RvTismSobelowm.mariam, Cveno didodedav, aRukveTe civilizebul qarTvel ers dedis gineba da daloce yvela

ojaxi, maT Soris Cemi ojaxic, Cemi Tamari da daviTi!“Cven yvela: daviTi, Tamari, lado, merabi, zurabi, nukri, ramazi, mzia,

rezo, nino, sofo, beqa, vaJa da sxva mravalni, xmamaRla vityviT:

- dideba Sens maradiulxsovnas! amin!

vaJa beriZe

ekonomikis doqtori

zurab soselias mogoneba

bevri Tbili sityvis Tqma SeiZleba zuraze, adamianze, romelic CemSiyovelTvis iwvevda did megobrul simpaTias, interess da keTilganwyobas.masze bevri ram SeiZleba gaixseno, magram, Cemi azriT, misi pirovnuliRirsebebi da xasiaTi yvelaze naTlad Cans im sam patara mogonebaSi,romlebic Cveni urTierTobis warsuldReebs maxsenebs.

118

Page 120: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

Cveni gacnoba universitetSi Cemi swavlis dawyebis pirvelsavedReebSi moxda, Tumca pirveli axlo kontaqti maSin Sedga, rodesac gasulisaukunis oTxmociani wlebis bolos zura Cemi sakandidato disertaciisrecenzentad daniSnes. Zalian kargad maxsovs is ganwyoba, romliTacmivdiodi masTan Sesaxvedrad da isic, Tu raoden swrafad gamiqra mTelimRelvareba masTan saubris dawyebidan pirvelive wuTebSi. zurasdamsaxurebiT Cveni Sexvedra Tavidanve ori Tanaswori adamianis saubradiqca. amave dros Zalian male mivxvdi, rom Cems winaSe iyo adamiani, romelicaxalgazrda damwyebi mecnieris naSromis recenzentobas Tavidanve didipasuxismgeblobiT da principulobiT moekida. misi recenziis gacnobisSemdeg ki cxadi gaxda, Tu raoden detalurad hqonda mas wakiTxuli naSromida raoden zustad hqonda gamokveTili sakvanZo sakiTxebi. Zneli iyo vinmeSedaveboda mis mier gamoTqmul SeniSvnebsac. maTSi naTlad ikveTeboda misiRrma Teoriuli codna da analitikuri azrovnebis unari.

meore epizodi ukve oTxmocdaaTiani wlebis dasawyisSi CvenserTobliv saqmianobas Seexeba erT-erT sakonsultacio kompaniaSi. imperiodSi CvenSi jer kidev fexs ikidebda sabazro urTierTobebi da uamravisiaxle gaCnda. warmatebis miRweva ekonomikis sferosi pirdapirpro-porciulad iyo dakavSirebuli imasTan, Tu rogor auRebda alRos adamianimozRvavebul axal informacias da ramdenad swrafad SeZlebda mis gamo-yenebas realur saqmianobaSi. am kuTxiTac zura yvelasaTvis samagaliToiyo. privatizacia, sagareo ekonomikuri urTierTobebi, sawarmoTa funqci-onirebis sxvadasxva aspeqtis analizi da maTi momavali saqmianobisdagegmva _ ai is sakiTxebi, romlebzecmiwevda muSaoba zurasTan erTad imwlebSi. aq ukve naTlad gamoCnda is, rom zura mxolod Teoretikosimecnieri ar iyo da misi yvela rCeva Tu realur Sedegze orientirebulikonkretuli rekomendacia did praqtikul gamocdilebasac eyrdnoboda. imwlebSi zurasTan erTad miRebuli gamocdileba bevrjer gamomdgomia CemsSemdgom saqmianobaSi.

bolo mogoneba ki mis erT-erT satelevizio intervius ukavSirdeba,rodesac qveynisaTvis urTules periodSi zuras kandidatura ganixilebodakontrolis palatis xelmZRvanelis postze. ise moxda, rom am gadacemasmegobarTan erTad vuyurebdi, romelic zuras saerTod ar icnobda. misTvisarc gamimxelia Cveni megobrobis ambavi. ar damaviwydeba wamyvanis sakmaodmwvave kiTxvebze zuras kvalificiuri da amave dros gulwrfeli pasuxebis

mosmenis Semdeg Cemi megobris replika: „ar mjera, rom Cvens qveyanaSi am

Tanamdebobaze aseTi wesieri kaci iniSnebodeso“...sikeTe, codna, gataceba samecniero Tu praqtikuli kvlevebiT,

keTilganwyobil emociebze damyarebuli interesi da Rrma pativiscemanebismieri adamianisadmi - ai is Tvisebebi, romlebic maxsendeba yovelTvis,roca zuras vigoneb.

zaza avaliSvili

119

Page 121: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

megobris xsovnas

arian adamianeb, romlebic ise cocxloben da cxovroben, romSeuZlebeli xdeba maTi daviwyeba. SeuZlebeli xdeba maTi nakeTebi saqmeebis,daTesili sikeTisa da cxovrebis wesis daviwyeba.

swored aseT adamianTa kategorias ganekuTvneboda Cveni megobaribatoni zurab soselia.

miuxedavad axalgazrdul asakSi aseTi dramatuli aRsasrulisa, manSeZlo CvenTvis, uaxloesi megobrebisa Tu farTo sazogadoebisaTvis Tavidaemaxsovrebi, uaRresad keTilSobil da rbil adamianad. adamianad,romelic Tavis codnasa da gamocdilebas axmars qveynis aRmSeneblobas dagulwrfeladsjera samSoblos ukeTesi momavlis.

rogorc amboben wasul adamianebze an kargs amboben an arafers.batoni zurabi miekuTvneba im mcire gamonakliss adamianebisa, romelTagaradacvalebidan gasuli dro ver afermkTalebs misdami keTil damokide-bulebas. ufro metic, ganvlili dro naTlad warmoaCens am keTilSobiliadamianis danaklisiT gamowveuli gancdebis simZafres.

ar arsebobs didi Tu mcire sazogadoebrivi Tavyriloba, romelzecgaiJRerebs batoni zurabis saxeli, rom maSinve ar gaCndes mosazreba mismaRal profesiul da samoqalaqoebriv standartze da ar gaCndes gul-wrfeli gulistkivili misi udrood gardacvalebis gamo.

keTilSobili adamianebi ukvalod ar ikargebian. batonma zurabma,rogorc kargma Svilma, yvelaferi gaakeTa rom Rirseuli mSoblebis,Rirseuli Svili rom yofiliyo. amave dros, dramatizmiT aRsavse cxovrebismiuxedavad datova ulamazesi ojaxi, rogorc simbolo maridiulipativiscemisada lamazi tradiciebis gagrZelebisa.

udidesi tkivilia CvenTvis batoni zurabis 60 wlisTavis, batonizurabis gareSe aRniSvna, magram udidesi bednierebaa imis SegrZneba, romixara da iZliera misma genma.

batoni zurabi, ganvlili cxovrebiTa da danatovari saxeliT, amayida valmoxdilia sakuTari Svilis winaSe. misi saxeli, misi nakeTebi saqmeebikeTil kelaptrad waruZRveba mis vaJkacs momavali cxovrebis gzaze.

aseve batoni zurabis sakadrisi da Sesaferisia misi Svilis, misidaviTis warmatebebi. dedis Tavdauzogavi Sromisa da daTos kacurinabijebis Sedegad, kidev erTxel amayad gaiJRera batoni zurabis saxelmada gvarma, kidev erTxel mogvadga Tvalze siamayisa da sinanulis cremli,kidev erTxel agvevso guli rwmeniT, rom Rirseul adamianebs RirseuliSvilebi hyavT.

mSvidad ganisvene Cemo megobaro. Sen Zalze cota xani icxovre CvensgverdiT, magram samudamoddarCi CvenSi.

gela xaniSvili

120

Page 122: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

s a r C e v i

redaqtorisagan 5

profesori arCil TeTrauli

murman kvaracxelia _ profesor arCil TeTraulis cxovreba damoRvaweoba 11revaz kakulia _ Rvawlmosili mecnieri da pedagogi 13

mogonebebi

vladimer papava _ me misi didi madlobeli var 23Teimuraz beriZe _ arCilTeTraulis gaxseneba! 24elguja meqvabiSvili _ TvalsaCino mecnieri da moRvawe 24iaSa mesxia _ gamorCeuli mecnieri da pedagogi 25mixeil jibuti _ arCil TeTraulis dResac misabaZi magaliTi 27avTandil sulaberiZe _ arCil TeTraulis xsovnas 28revaz gvelesiani _ mecnieruli kvlevis, sikeTis qmnisa da sxvebzemzrunvelobis profesionali 29revaz gogoxia _ mecnieraddabadebuli 30alfred kurataSvili _ profesor arCil TeTraulis dabadebidanme-80 wlisTavis iubilesTan dakavSirebiT 31gaioz nadiraSvili _ saxelovani mecnieri, ekonomikisTeoriisa dapraqtikis cnobili moRvawe 32ilia zaqariaZe _ Cven megobrebi viyaviT... 33guram yufunia _ gamorCeuli mecnieri da pedagogi 34parmen lemonjava _ yvelasaTvis sayvareli pirovneba dabrwyinvale mecnieri 36giorgi malaSxia _ kargi kaci, kargi mecnieri 37Teimuraz babunaSvili _ mecnieri, pirovneba, aRmzrdeli 38solomon pavliaSvili _ arCil TeTrauli _ Rvawlmosilimecnieri da adamianobis etaloni 39omar qeSelaSvili _ arCil TeTrauli _ kargi megobari 41iza naTelauri _ profesor arCil TeTraulis gaxseneba 41lina daTunaSvili _ batoni arCil TeTrauli _ gamorCeulimecnieri da Rirseuli pirovneba 43nanuli arevaZe _ baton arCil TeTraulis gaxseneba 44ramin miTaiSvili _ mogonebebi profesor arCil TeTraulTandakavSirebiT 45bondo zarnaZe _ kaci romelmac Tavisi saTqmeli Rirseulad Tqva!kaci romelmac Rirseuli kvali datova! 46roland sarCimelia _ gamorCeuli mkvlevari 48roman xarbedia _ arCilTeTraulis xsovnas 49

121

Page 123: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

uSangi samadaSvili _ kaci _ qarTvel mecnier-ekonomistTa didinawilis mxsneli 50jemal xaritonaSvili _ arCil TeTrauli _ kvalificiuriekonomisti 51igor kveselava _ Rirseuli pirovneba 52Tengiz qavTaraZe _ mcire mogoneba did mecnierze 53aleqsandre siWinava _ siaxleebis mamkvidrebeli adamiani 54ilia (aziko) sisvaZe _ arCil TeTrauli _ didi mecnieri daaxalgazrdobis moZRvari 55jamlet janjRava _ arCil TeTrauli 58nariman teraSvili _ arCil TeTrauli _kaci _ „gadamrCeneli“ 58gulnaz erqomaiSvili _ TvalsaCino mecnieri, Rirseuli pirovneba 59goner uridia _ profesor arCil TeTraulis xsovnas 61a.sxirtlaZe, g. gvenetaZe _ Rirseuli megobris, b-n arCilTeTraulis tkiviliani gaxseneba 61cisnami sabaZe _ baton arCil TeTraulis gaxseneba 63manana darCaSvili _ b-ni arCil TeTrauli _ didi mecnieri dauangaro pirovneba 64eTer kakulia _ baton arCilTeTraulis xsovnas 65ia gugunava, elene samxaraZe, marina xideSeli,leila bibilaSvilibaton arCilis mogoneba

_66

marine cucqiriZe _ profesor arCil TeTraulis iubilesaTvis 67cicino TeTrauli _ Cemi Zvirfasi mama da unikaluri pirovneba 68

zurab soselia

iaSa mesxia _ zurab soselias cxovreba da moRvaweoba 79

mogonebebi

vladimer papava _ megobarze ufro meti 87Teimuraz beriZe _ zurab soselias gaxseneba 88nodar xaduri _ zurab soselias gaxseneba 88elguja meqvabiSvili _ megobris gaxseneba 89merab kakulia _ kaci, romelic dagvaklda yvelas 90daviT onofriSvili _ eZRvneba zurab soselias naTel xsovnas 92mixeiljibuti _ gamorCeuli bedis kaci 93kote zaldastaniSvili - zura soselias gaxeneba 94avTandil sulaberiZe _ dauviwyari megobari 94murman kvaracxelia _ genis mSveneba 95lina daTunaSvili _ zurab soselias gaxseneba 98nanuli arevaZe _ zurab soselias monatreba 99iza naTelauri _ rogori gvaxsovs zurab soseliarevaz javaxiSvili _ SesaniSnavi mecnier-mkvlevari da Rirseulipirovneba

100

101mirian tuxaSvili _ Zvirfasi studentis gaxsenebis ori Strixi

122

Page 124: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

„soselias jgufi“ 103ilia zaqariaZe _ roca megobars kargav......... 104iveri SalamberiZe _ baton zurab soselias saiubileoTariRTandakavSirebiT 105roman xarbedia _ zurab soselia 106uSangi samadaSvili _ samagaliToda guliTadi megobari 107guram yufunia _ uniWieresi da maRalzneobrivi pirovneba 109eTer kakulia _ didi pirovnebis didi tkiviliT gavlili xanmoklegza 111gulnaz erqomaiSvili _ mecnieri, sazogado moRvawe, erTgulimegobari 112elene Ciqovani _ saqarTvelo elodeba ... 113rezo guguSvili _ „ Cven yvelani bavSvobidan movdivarT“ 115vaJa beriZe _ zuras sulis RaRadisi! 116zaza avaliSvili _ zurab soselias mogoneba 118gela xaniSvili _ megobris xsovnas 120

123

Page 125: 4-2015 jur. bolo - pgie.tsu.ge · J.“ekonomisti”,#4,2015 ekonomikur mecnierebaTa doqtori, profesori arCil iosebis Ze TeTraulidaibada1935welsTianeTisraionissofelartanSi.pirveli

J. “ekonomisti”, #4, 2015

Jurnali “ekonomisti”

misamarTi: Tbilisi, 0105, g. qiqoZis q. 14; tel.: 293 34 44; 599 970103.E-mail: [email protected]

Journal “Economisti”

Edress: Tbilisi, 0105, Kikodze street, tel. (+995 32) 293 34 44; 599 970103E-mail: [email protected]

P Tsu paata guguSvilis ekonomikis institutis gamomcemloba

M redaqtori nato abesaZe

Publishing House of Paata Gugushvili Institute of Economics of TSU

Redactor Nato Abesadze

124