é3&/índ3o 6n(6a6nd3o · simya ve kimya simya; değersiz metalleri altına çe - virme...

7

ÖĞRENİYORUZ-UYGULUYORUZ

KİMYA BİLİMİ

KİMYA BİLİMİ

Simya ve Kimya

✔ Simya; değersiz metalleri altına çe-virme çabası, ölümsüzlük iksirini keşfetme ve hastalıklara çare bulma uğraşıdır.

✔ Simyacılar, boyar madde, esans, barut, sabun, cam, maden, mürek-kep, kozmetik, seramik ve alaşımlar gibi maddelerin keşfini sağlamıştır.

Aristo’nun 4 element kuramı,

Ateş Toprak Hava Su

Sıcak Soğuk Sıcak Soğuk

Kuru Kuru Islak Islak

Su

Ateş

SoğukIslak

Hava Toprak

Sıcak Kuru

✔ Kimya, belirli bir bilgi birikimine ve teorik temellere dayanan, doğada bulunan bütün maddeleri inceleyen bir bilim dalıdır.

Simyadan Kimyaya Geçişte Katkı Sağlayan Bilim İnsanları

Empedokles: Varlıkları hava, su, top-rak ve ateş olmak üzere 4 ögenin oluş-turduğunu öne sürmüştür.

Democritos: İlk defa atom sözcüğünü kullanan Yunan filozoftur.

Cabir bin Hayyan: Dünyadaki ilk kim-ya laboratuvarını kuran kişidir.

Ebubekir er-Razî: Maddelerin sınıf-landırılması ve laboratuvar aletlerinin üretilmesi ile ilgili çalışmalar yapmış-tır.

Robert Boyle: Elementi tanımlamış ve gazlar ile ilgili çalışmalar yapmıştır.

Antoine Lavoisier: Kimya biliminin kurucularındandır. Kütlenin korunu-mu yasasını keşfetmiştir.

TEST 1

1. Simya ve simyacılarla ilgili olarak,

I. İngilizler simyacılara Alchemist demiştir.II. Çalışmaları, deneme yanılma metoduna

dayalıdır.III. Kimya bilimine katkıları yoktur.IV. Sistematik bilgi birikimleri yoktur.yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve IIID) I, II ve IV E) II, III ve IV

2. Yandaki kapta Aristo’nun 4 ele-mentinden hangile-ri bulunur?

A) Yalnız toprakB) Toprak ve suC) Yalnız suD) Hava ve toprakE) Toprak, hava ve su

3. Aristo’nun dört element döngüsünde top-rak elementi ile,

I. SuII. AteşIII. Havaelementlerinden hangileri ortak özelliklere sahiptir?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IIID) I ve III E) Yalnız II

4. Çok sayıda molekülün birleşmesiyle olu-şan uzun zincirli ve büyük mol kütleli mo-leküllerin yapısını inceleyen kimyanın alt disiplini aşağıdakilerden hangisidir?

A) Polimer kimyası B) Organik kimyaC) Analitik kimya D) Anorganik kimyaE) Petrol kimyası

5. Aşağıdakilerden hangisi simya dönemin-de kullanılan malzemelerden biri değildir?

A) Sabun B) Cam C) Pet şişeD) Mürekkep E) Barut

6. Aşağıdaki bilim insanlarından hangisi ele-ment tanımı ve gazlar ile ilgili yaptığı çalış-malarla tanınır?

A) DemocritosB) Cabir bin HayyanC) Ebu Bekir er-RaziD) Robert BoyleE) Empedokles

H2O(s)

H2O(g)

Fe(k)

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

8

KİMYA BİLİMİ


Kimyanın Alt DisiplinleriAnalitik Kimya : Maddenin nitel ve ni-cel özelliklerini araştırır.

Fizikokimya : Kimyasal sistemlerin davranışlarını fizik kanunlarıyla iliş-kilendirir.

Anorganik Kimya : Organik olmayan maddelerin özelliklerini ve davranış-larını inceler.

Organik Kimya : Karbon temelli olan or-ganik molekülleri ve organik molekülle-rin tepkimelerini inceler.

Biyokimya : Canlı yaşamındaki kimya-sal olayları inceler.

Elektrokimya : Maddenin elektriksel yapısını inceler.

Nükleer Kimya : Atom altı parçacık-ları inceler.

Çevre Kimyası : Çevre kirliliğinde kimyasal madde etkisini inceler.

Gıda Kimyası : Besin maddelerinin kimyasal yapısını inceler.

Çözümlü Soru

Kimya laboratuvarında gerçekleştiri-len bir deneyde aşağıdaki işlemler uy-gulanıyor.

• Dere suyundan alınan bir numunede Cl– ve SO4

2– iyonları bulunuyor.

• Numunedeki Cl– ve SO42– iyonları de-

rişimi sırasıyla 4 mg / L ve 6 mg / L şeklinde ölçülüyor.

Buna göre bu kimya laboratuvarında yapılan deney aşağıda verilen kimya alt disiplinlerinden hangisine aittir?

A) Organik kimya B) Analitik kimya

C) Anorganik kimya D) Fizikokimya

E) Biyokimya

Çözüm

Maddenin nitel ve nicel analizi kimya-nın alt disiplinlerinden analitik kimya-nın konusudur.

Cevap B

7. I. İlk defa atom sözcüğünü kullanan bilim in-sanıdır.

II. Dünyadaki ilk kimya laboratuvarını kuran bilim insanıdır.

III. Kütlenin korunumu yasasını bulan kişidir.Yukarıda kimya bilimine katkı veren bilim adamları aşağıdakilerden hangisinde doğ-ru verilmiştir?

I II III

A) Democritos Empedokles Lavoisier

B) Democritos Cabir bin Hayyan Lavoisier

C) Lavoisier Robert Boyle

Cabir bin Hayyan

D)Cabir bin Hayyan Lavoisier Robert

Boyle

E)Robert Boyle

Cabir bin Hayyan Democritos

8. Farmakoloji alt disiplini aşağıdaki alt di-siplinlerden hangisi ile en yakındır?

A) Biyokimya B) Nükleer KimyaC) Fizikokimya D) Çevre KimyasıE) Analitik Kimya

9. İçme suyunda arsenik tayini yapan bir kim-yager hangi alt disiplin adına çalışma yap-maktadır?

A) Organik kimya B) FizikokimyaC) Analitik kimya D) BiyokimyaE) Anorganik kimya

10.

Şemada Aristo’nun 4 element kuramına göre X, Y ve Z ile belirtilen element veya özellikler aşağıdakilerden hangisinde doğ-ru verilmiştir?

X Y Z

A) Toprak Islak SoğukB) Su Kuru SıcakC) Toprak Islak SıcakD) Su Sıcak KuruE) Su Kuru Soğuk

11. Kimya ile ilgili,

I. Sistematik bilgi birikimi sağlar.II. Çalışmaları deneme yanılma yöntemine

dayanır.III. Teorik temelleri bulunan bir bilim dalıdır.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) I ve III E) I, II ve III

Hava

Ateş

Z

Y

X

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

9

KİMYA BİLİMİ


Element ve Bileşik KavramıElementler

✔ Elementler aynı cins atomlardan oluşan saf maddelerdir.

✔ Elementler fiziksel ve kimyasal yön-temlerle daha basit bileşenlere ay-rılamaz.

Monoatomik Elementler : Tek atom içeren elementlerdir. Genellikle me-taller ve soy gazlardır. Demir(Fe), Bakır(Cu), Neon(Ne), Helyum(HE) gibi...

Diatomik Elementler : İki atomlu mo-leküler yapılı elementlerdir. Oksijen (O2), Klor(Cl2), Hidrojen(H2) gibi...

Poliatomik Elementler : Üç veya faz-la atomdan oluşan moleküler yapılı elementlerdir. Fosfor (P4), Ozon(O3), Kükürt(S8), Grafit(C60) gibi...

Bileşikler

✔ Bileşikler, en az iki farklı elementin kimyasal yollarla birleşmesi ile olu-şan saf maddelerdir.

HCl, MgCl2, H2SO4 gibi...

✔ Bileşikler kendini oluşturan ele-mentlerin özelliklerini taşımazlar.

✔ Sadece kimyasal yöntemlerle bile-şenlerine ayrışırlar.

✔ Bileşiği oluşturan elementler ara-sında daima sabit bir kütle oranı vardır.

✔ Elementler ve bileşikler hâl değişimi haricinde homojen görünümlüdür.

✔ Elementler ve bileşikler belirli bir erime ve kaynama noktasına sahip olup yoğunlukları ile diğer fiziksel ve kimyasal özellikleri kendilerine özgüdür.

✔ Elementler sembolle, bileşikler for-mülle gösterilir.

✔ Elementler ve bileşikler saf madde olduklarından hâl değiştirirken sı-caklıkları sabit kalır.

TEST 2

1. Yandaki kapta sadece X atomları vardır.Buna göre,

I. X monoatomik elementtir.

II. X saf maddedir.III. X kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ay-

rıştırılabilir.verilenlerden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IIID) I ve III E) Yalnız III

2. X: Y: Z:

En küçük yapıtaşı yukarıda verilen X, Y, Z maddeleri için,

I. Element olmaII. Saf madde olmaIII. Aynı sıcaklıkta homojen olmaözelliklerinden hangileri kesinlikle ortaktır?

A) Yalnız II B) I ve III C) Yalnız ID) I ve II E) I, II ve III

3. Aşağıdakilerden hangisi element ve bile-şiklerin ortak özelliği değildir?

A) Saf olmalarıB) Homojen olmalarıC) Aynı tür atomlardan oluşmalarıD) Erime noktalarının belirli olmasıE) Belirli yoğunluklarının olması

4. • X ve Y moleküllerinin her ikisinde de hidro-jen (H) atomu bulunmaktadır.

• X, aynı tür atomlardan oluşmaktadır.• Y, sadece kimyasal yöntemlerle bileşenleri-

ne ayrıştırılmaktadır.Yukarıda bilgileri verilen X ve Y molekül-leri için,

I. X, moleküler elementtir.

II. Y,aynıtüratomlardanoluşur.

III. XveYsırasıylaHClveH2 olabilir.

verilenlerdenhangileridoğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IIID) I ve III E) I, II ve III

5.

X Y Z

+

Yukarıda verilen olay ile ilgili,I. X ve Y element, Z bileşiktir.II. Z, X ve Y’nin özelliklerini taşımaz.III. Tepkime sonunda toplam molekül sayısı

değişmemiştir.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve III C) I ve IID) I, II ve III E) II ve III

6. Aşağıdakilerden hangisi saf madde değil-dir?

A) H2(g) B) H2O(s)C) NaCl(suda) D) NaCl(s)E) Fe(k)ÖRNEKTİR

• MUBA YAYIN

LARI

10

KİMYA BİLİMİ


Madde

Saf Maddeler

Saf Olmayan Maddeler(Karışımlar)

• Element• Bileşik

HomojenKarışımlar(Çözeltiler)

HeterojenKarışımlar• Adi Karışım

• Süspansiyon• Emülsiyon

• Aerosol• Kolloit

Saf Maddelerin Özellikleri

✔ Hâl değişimi haricinde homojen-dirler.

✔ Belirli ayırt edici özellikleri bulunur.

✔ Belirli erime ve kaynama noktala-rı bulunur.

✔ Aynı tür atom ya da moleküllerden oluşurlar.

✔ Hâl değiştirirken sıcaklıkları sabit kalır.

7. Tolgay laboratuvarda 2 ayrı kapta aşağıdaki maddeleri gözlemlemektedir.

Tolgay’ın bu maddeler ile ilgili,I. Her ikisi de homojendir.II. Her ikisi de saftır.III. Birinci kapta farklı tür tanecikler vardır.IV. İkinci kapta aynı tür atomlar vardır.V. Birinci kaptaki maddenin kaynarken sı-

caklığı değişebilir.yaptığı yorumlardan hangisi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

8. Saf maddeler ile ilgili,I. Aynı tür atom ya da taneciklerden olu-

şurlar.II. Belirli ayırt edici özellikleri bulunur.III. Daima homojendirler.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III

9. Yaygın adı “Zaç yağı” olan bileşik ile ilgili,

I. Üç tür atom içerir.II. Bir formülünde toplam 5 atom bulunur.III. Saf maddedir.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

10. Bileşik Yaygın Adı

Ca(OH)2 X

Y Kezzap

Tabloda X ve Y ile belirtilen boşluklara ya-zılması gerekenler aşağıdakilerden hangi-sinde doğru olarak verilmiştir?

X Y

A) Sönmemiş kireç HNO3

B) Sönmüş kireç H2SO4

C) Sönmüş kireç HNO3

D) Kireç taşı HClE) Sönmemiş kireç HCOOH

11.

Yukarıda formülü verilen bileşiğin sirke asidi olması için X yerine aşağıdakilerden hangisinin yazılması gerekir?

A) CH3CO– B) CH3–C) HCO– D) CH3COOHE) HCOOH

12.

Yukarıdaki kaplarda bulunan saf maddeler ile ilgili,

I. Her ikisi de bileşiktir.II. Her ikisi de tek tür tanecik içerir.III. Her ikisinde de “Na” atomu bulunur.yargılarından hangileri doğrudur?


I. Kap II. Kap

HBr(suda) Br2(s)

XOH

Sud kostik Sofra tuzu

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

11

KİMYA BİLİMİ


Karışımların Özellikleri

✔ Homojen ya da heterojen olabilirler.

✔ Belirli ayırt edici özellikleri yoktur.

✔ Erime ve kaynama noktaları sabit değildir.

✔ Farklı tür atom ya da moleküllerden oluşurlar.

✔ Hâl değişimlerinde sıcaklıkları da değişir.

Çözümlü Soru

Aşağıda isimleri verilen maddelerden hangisi bir element değildir?

A) Kalsiyum

B) Demir

C) Çinko

D) Su

E) Kalay

Çözüm

Kalsiyum (Ca), demir (Fe), çinko (Zn), kalay (Sn) sembolleri bulunan birer element iken su (H2O) hidrojen ve ok-sijen elementlerinden oluşan formülü olan bir bileşiktir.

Cevap D

Notlarım

TEST 3

1. Eski çağlarda yaşayan bir simyacı olan Prospectus kendi çağında,

I. DamıtmaII. ElektrolizIII. KristallendirmeIV. Kavurmaişlemlerinden hangilerini yapabilir?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve IVD) I ve III E) I, III ve IV

2. I. Simyacılar felsefe taşını bulmaya çalış-mışlardır.

II. Aristo’ya göre madde ateş, toprak, hava ve su olmak üzere 4 gruba ayrılır.

III. Simyacılar kükürt buharını incir ve kayısı ağartmada kullanırlar.

Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) olarak değerlendirildiğinde I, II, III sırası ile hangisinde doğru gösterilmiştir?

A) D, D, D B) D, Y, D C) Y, D, YD) D, Y, Y E) D, D, Y

3. Yandaki şekil Aristo’nun 4 element döngüsünden bir kesittir.

Buna göre X, Y, Z ve T aşağıdakilerden han-gisi kesinlikle olamaz?

A) X: Soğuk B) Y: Soğuk C) Z: AteşD) T: Hava E) Z: Su

4. Aristo’nun element tanımında “sıcak” özel-liğe sahip element ile ilgili,

I. Aynı zamanda kuru özelliğe sahiptir.II. Ateş ya da havadır.III. Su elementi ile ortak özelliği vardır.yargılarından hangileri kesinlikle doğru-dur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) I ve III E) II ve III

5. Aşağıda bulunan kimyanın alt disiplinle-ri birbirleri ile benzerlik açısından ikişerli gruplandırıldığında hangisi dışarıda kalır?

A) Adli Kimya B) FizikokimyaC) Termokimya D) Organik KimyaE) Analitik Kimya

6. Organik olmayan bileşiklerin özelliklerini ve davranışlarını inceleyen kimyanın alt di-siplini aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Organik kimyaB) FizikokimyaC) Analitik kimyaD) BiyokimyaE) Anorganik kimya

ToprakYX

T Z

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

12

KİMYA BİLİMİ


Laboratuvar Kuralları✔ Laboratuvarlarda önlük olmadan

çalışılmamalı, gerektiğinde gözlük ve maske kullanılmalıdır.

✔ Laboratuvarlarda takı takılmamalı, çözücü buharların etkisinden dolayı lens kullanılmamalıdır.

✔ Ellerdeki yaralar bandajla kapatıl-malı ve eldiven giyilmelidir.

✔ Laboratuvar malzemeleri deney dışı amaçlarla kullanılmamalıdır.

✔ Kimyasal maddeler koklanarak veya tadına bakılarak ayırt edilmeye çalı-şılmamalıdır.

✔ Kimyasal maddelerin bulunduğu kapların kapakları hemen kapatıl-malı ve kapaklar karıştırılmamalı-dır.

✔ Uçucu maddelerle çalışırken çeker ocak kullanılmalıdır.

✔ Uçucu maddeler açık aleve yaklaş-tırılmamalıdır.

✔ Derişik asitler üzerine su eklenme-meli, su üzerine asit yavaş yavaş eklenmelidir.

✔ Kimyasal madde atıkları lavabolara dökülmemelidir.

✔ Temizliğe önem verilmeli, laboratu-var ortamında kirlilik yapan kimya-sallar derhal temizlenmelidir.

✔ Kimyasal maddelerin etiketleri ko-parılmamalı ve bozulmamalıdır.

✔ Laboratuvarlardaki yangın söndü-rücülerin yeri ve nasıl kullanılacağı bilinmelidir.

7. %80 saflıktaki demir (Fe) filizi için,I. Tek tür atom içerir.II. Karışımdır.III. Farklı tür tanecik içerir.verilenlerden hangileri yanlıştır?

A) I, II ve III B) II ve III C) I ve IID) Yalnız II E) Yalnız I

8. Saf A ve B maddeleri fiziksel yollarla birle-şerek C maddesini oluşturuyor. Aynı A ve B maddeleri kimyasal yolla birleştiğinde D mad-desini oluşturmaktadır.Buna göre,

I. C maddesi karışımdır.II. D saf maddedir.III. A maddesi elektriği iletiyor ise C maddesi

de iletebilir.verilenlerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I, II ve IIID) II ve III E) I ve III

9. P4(k) ve SO3(g) tanecikleri için,I. Aynı tür atomlardan oluşmaII. İçerdikleri atom sayısıIII. Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrıl-

mamaverilenlerden hangileri ortaktır?

A) I ve II B) I, II ve III C) II ve IIID) I ve III E) Yalnız II

10. Özellik X Y ZFarklı cinste atom içerme

İçerir İçerir İçermez

Farklı cins tanecik içerme

İçermez İçerir İçermez

Fiziksel yolla ayrıştırılma

Ayrılmaz Ayrılır Ayrılmaz

X, Y, Z maddeleri için verilen özelliklere göre,

I. X ve Z saf maddedir.II. Y tuzlu su olabilir.III. X element, Z bileşiktir.verilenlerden hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve IIID) I ve III E) Yalnız II

11. Saf maddelerin çözeltiler ile ortak özelli-ği aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-rilmiştir?

A) Formülle gösterilmeB) Hâl değişim sıcaklığı dışında homojen

olmaC) Sembolle gösterilmeD) Tek tür tanecik içermeE) Kaynama noktasının sabit olması

12. • Sabit basınçta kaynama noktası belirli bir değere sahiptir.

• 1 molekülü 4 atom içerir.• Tek tür tanecik içerir.Yukarıda özellikleri verilen madde aşağıda-kilerden hangisi olamaz?

A) NH3(suda) B) SO3(g) C) S4(k)D) PCl3(g) E) C2H2(g)

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

13

KİMYA BİLİMİ


Bazı bileşiklerin yaygın adları ise aşa-ğıda verilmiştir.

Bileşik Yaygın Adı

H2O SuHCl Tuz ruhuH2SO4 Zaç YağıHNO3 KezzapCH3COOH Sirke AsidiCaO Sönmemiş KireçNaCl Yemek tuzuNH3 AmonyakNaOCl Çamaşır suyuCa(OH)2 Sönmüş kireçNa2CO3 Çamaşır sodasıCaCO3 Kireç taşıNaOH Sud KostikKOH Potas KostikNaHCO3 Yemek Sodası

Çözümlü Soru

Aşağıda yaygın adları verilen bileşik-lerin hangisinde oksijen atomu bulun-maz?

A) Zaç yağı

B) Amonyak

C) Kezzap

D) Sud kostik

E) Sirke ruhu

Çözüm

Zaç yağı " H2SO4

Amonyak " NH3

Kezzap " HNO3

Sud kostik " NaOH

Sirke ruhu " CH3COOH

Cevap B

TEST 4

1. • Fe• COYukarıda verilen maddelerle ilgili,

I. İkisi de saftır.II. İkisi de semboller ile gösterilir.III. İkisi de kimyasal yöntemlerle ayrıştırıla-

maz.yargılarından hangileri doğrudur?


2. Aşağıda verilen element sembollerinden hangisi yanlıştır?

Element SembolA) Demir FeB) Gümüş AgC) Potasyum KD) Arsenik ArE) Mangan Mn

3. Aşağıda verilenlerden hangisi bir elemen-tin sembolü değildir?

A) Pb B) Be C) WD) CO E) Th

4. Formülü HOCN olan bileşikte aşağıda ve-rilen elementlerden hangisi bulunmamak-tadır?

A) Oksijen B) KalsiyumC) Hidrojen D) AzotE) Karbon

5. Aşağıda verilen elementlerden hangisinin sembolünde element adının ilk iki harfi ku-lanılmamıştır?

A) Brom B) HelyumC) Mangan D) SilisyumE) Nikel

6. Yaygın adı “kezzap” olan bileşiğin bir for-mülünde toplam kaç tane atom vardır?

A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

14

KİMYA BİLİMİ


Bazı Kimyasal Maddelerin Fayda ve ZararlarıFaydalı Kimyasallar

Sodyum (Na): Vücuttaki su dengesi-nin korunması, kas ve sinir fonksiyon-larının çalışmasında önemli rol oynar. Toprakta iyon dengesinin sağlanma-sında önemlidir.

Potasyum (K): Sodyumun vücutta-ki görevine benzer görevlere sahiptir. Bunun dışında metabolizmayı hızlan-dırıcı, felç oluşumunu önleyici ve tan-siyon düzenleyici etkisi bulunur.

Demir (Fe): Vücudun enerji üretimin-de, beyin ve zekâ gelişiminde ve ba-ğışıklık sisteminin güçlenmesinde etkindir. Topraktaki demir eksikliği bitkinin büyüme ve gelişmesinin dur-masına neden olur.

Kalsiyum (Ca): Kemik yapısının ko-runmasında, kanın pıhtılaşmasında ve kalp atışlarının düzenlenmesinde rol alır. Bitkileri güçlendirici özelliktedir.

Magnezyum (Mg): Enzimlerin düz-gün çalışmasında, kasların kasılma-sında ve hücrelerin enerji üretiminde görevlidir. Toprakta eksikliğinde bitki-lerde büyüme yavaşlar, tohum ve mey-ve verimi düşer.

Su (H2O): Dolaşım ve sindirim sistem-lerinin düzgün çalışmasında, vücuttaki zararlı maddelerin dışarı atılmasında, derinin nemlenmesi ve vücut sıcaklığı-nın düzenlenmesinde rol oynar.

7. I. KezzapII. Yemek sodasıIII. Sönmüş kireçYukarıda yaygın adları verilen bileşiklerden hangilerinde hidrojen (H) atomu bulunmak-tadır?


8. CaXO3

Yukarıda formülü verilen bileşiğin yaygın adı “Kireç taşı”dır.Buna göre,

I. X elementi karbondur.II. Sistematik adı kalsiyum sülfattır.III. Moleküler yapılı bileşiktir.yargılarından hangileri doğrudur?


9. X + H2O " Y

çö flKire

S nmemid n

Yukarıda verilen denklemde yaygın adı sön-memiş kireç olan X bileşiğinin H2O ile tepki-mesi sonucu Y bileşiği elde edilmektedir.Buna göre,

I. X bileşiği iki tür atom içerir.II. Y bileşiği sönmüş kireçtir.III. Y bileşiğinin sistematik adı “kalsiyum

karbonat”tır.verilenlerden hangileri doğrudur?


10. Aşağıdakilerden hangisi yaygın adı “sirke asidi” olan bileşiğin formülünü göstermek-tedir?

A) HCOOH B) HClC) HNO3 D) CH3COOHE) NaOH

11. Orkun laboratuvarda yaptığı bir deneyde aşa-ğıdaki işlemleri gerçekleştiriyor.– Katı sud kostik parçalarını balon jojeye ko-

yup üzerini suyla 250 mL’ye tamamlıyor ve bir çözelti oluşturuyor.

– Oluşturduğu sud kostik çözeltisini bir erlen-mayere boşaltıyor.

– Derişik H2SO4 çözeltisinden pipetle alıp bir bürete aktarıyor ve titrasyon işlemine baş-lıyor.

Orkun yaptığı deneyde aşağıdaki laboratu-var malzemelerinden hangisini kullanma-mıştır?

A) B)

C) D)

E) ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

15

KİMYA BİLİMİ


Zararlı Kimyasallar

Cıva (Hg): Zehirleyici etkisi vardır. Ka-raciğer ve böbrekte birikip hastalıklara neden olur. Sinir sistemini tahrip eder. Toprağı, havayı ve suyu kirleterek can-lı yaşamını olumsuz etkiler.

Kurşun (Pb): Kronik zehirlenmeye se-bep olarak ciddi sağlık problemlerine neden olur. Yorgunluğa, hâlsizliğe, işitme ve sinir sistemi hastalıklarına, kansere ve davranış bozukluklarına sebep olur.

Karbondioksit (CO2): Vücuttaki mik-tarının artması baş ağrısı, mide bu-lantısı, yorgunluk ve depresyon gibi rahatsızlıklara yol açar. Havadaki CO2 su buharı ile etkileşerek asit yağmur-larına neden olur.

Azotdioksit (NO2): Belirli bir değe-rin üstünde solunduğunda baş ağrısı, yorgunluk ve hâlsizlik yapar.

Kükürttrioksit (SO3): Havadaki mikta-rının artması gözlerde yanma ve şiş-meye neden olup burun ve boğazda tahriş edici etki gösterir. Bunun sonu-cunda kronik solunum yolu hastalıkla-rı ortaya çıkar.

Karbonmonoksit (CO): Solunması ölüme sebep olabilir. Hemoglobine oksijenden 150 kat daha hızlı bağlan-ması sebebiyle dokulara oksijen git-mesini engeller.

Klor (Cl2): Zehirli bir gazdır. Baş ağrı-sı, nefes darlığı, bulantı ve kusma, ak-ciğerlerde tahrişe neden olur.

TEST 5

1. Kimyasal maddeler,I. Hava kirliliğiII. Toprak kirliliğiIII. Su kirliliğiverilenlerden hangilerine sebep olabilir?


2. • Oda koşullarında sıvı hâldedir.• Ağır metaldir.• Sinir sistemini tahrip eder.Özellikleri verilen kimyasal madde aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Kurşun (Pb)B) Karbondioksit (CO2)C) Cıva (Hg)D) Azotdioksit (NO2)E) Karbonmonoksit (CO)

3. I. Cıva (Hg)II. Kükürt trioksit (SO3)III. Klor (Cl2)Yukarıda verilen maddelerden hangilerinin vücuda alınması insan sağlığını olumsuz etkiler?


4. Tayfun hırdavat malzemeleri satan bir dükkândan 1 kutu boya alıyor.

Boya üzerinde güvenlik işareti bu-lunduğuna göre bu boya için aşağıdakiler-den hangisi doğrudur?

A) Patlayıcı özelliktedir.B) Biyolojik tehlike içerir.C) Tahriş edici ve zararlıdır.D) Radyasyon tehlikesi bulunmaktadır.E) Çok kolay alevlenebilir bir kimyasaldır.

5. Korozif maddelerle ilgili,I. Temas hâlinde canlı dokulara zarar verir.II. Aşındırıcıdır.

III. uyarı işaretiyle gösterilir.yargılarından hangileri doğrudur?


6. Laboratuvarlarda uyulması gereken kural-larla ilgili,

I. Uçucu maddelerle çalışılırken daima çe-ker ocak kullanılmalıdır.

II. Kimyasal atıklar lavabolara dökülmelidir.III. Kimyasal maddelerin kokularına ve tatla-

rına bakılmalıdır.yargılarından hangileri doğrudur?


ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

16

KİMYA BİLİMİ


Güvenlik Uyarı İşaretleri ve Anlamları

Yanıcı Yakıcı

Korozif Patlayıcı

Tahriş Edici(Zararlı)

Zehirli(Toksik)

Radyoaktif ÇevreyeZararlı

BiyolojikTehlike

Notlarım

7. “Hamile kadınlar hastanelerdeki röntgen oda-larına giremez.”Bunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Odada kimyasal maddeler bulunmasıB) Odada kolay alevlenebilir madde olmasıC) Odada çevreye zararlı maddeler bulun-

masıD) Odada radyasyon yayan madde bulun-

masıE) Odada oksitleyici madde bulunması

8. I. Maddenin korozif olduğunu belirtmek için kullanılır.

II. Diğer maddelere oksijen sağlayarak yan-malarına sebep olan uyarı işaretidir.

III. Maddenin ekotoksik olduğunu belirtmek için kullanılır.

Özellikleri belirtilen uyarı işaretleri aşağı-dakilerden hangisinde doğru olarak veril-miştir?

I.

II.

III.

I.

II.

III.

I.

II.

III.

I.

II.

III.

I.

II.

III.

A) B)

D)

C)

E)

9. Yanda gösterilen laboratuvar malzemesi,

I. Sıvı hacmi ölçmeII. Sıvı aktarmaIII. Çözelti saklamaişlemlerinden hangilerinde kullanılabilir?

A) Yalnız I B) I ve IIC) I ve III D) II ve IIIE) I, II ve III

10. I. Kurşun (Pb)II. Kükürttrioksit (SO3)III. Azotdioksit (NO2)Yukarıdaki maddelerden hangilerinin ha-vadaki miktarının artması insan sağlığını olumsuz etkiler?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

11. Yanda verilen güvenlik uyarı işareti X maddesinin bulun-duğu kap üzerinde yer al-maktadır.Buna göre X maddesi ile il-gili,

I. Patlayıcı özelliktedir.II. Yanıcı ve yakıcı maddelerden uzak tutul-

ması gerekir.III. Zararlı özellikte olabilir.yargılarından hangileri doğrudur?


ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

17

KİMYA BİLİMİ


Çözümlü Soru

Ahmet, kimya laboratuvarında çalıştı-ğı bir deneyde aşağıdaki işlemleri uy-guluyor.

I. Yaptığı deneyde maske ve gözlük kullanıyor.

II. Uçucu bir sıvıyı başka bir sıvıda çeker ocak kullanmadan çözüyor.

III. Kullanacağı derişik asidin üzerine saf su ekliyor.

Buna göre Ahmet’in deneyinde uygu-ladığı işlemlerin hangileri laboratuvar kurallarına aykırıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Çözüm

Laboratuvarlarda maske ve gözlük kullanılmalı, uçucu sıvılarla çalışılır-ken çeker ocak kullanılmalı ve asitlerle çalışılırken su üzerine asit eklenmeli-dir.

Cevap D

Çözümlü Soru

Aşağıdaki maddelerden hangisi sağlı-ğa zararlı bir ağır metaldir?

A) Sodyum (Na)

B) Magnezyum (Mg)

C) Kalsiyum (Ca)

D) Cıva (Hg)

E) Potasyum (K)

Çözüm

Cıva insanın böbreklerinde ve karaci-ğerinde biriken sağlığa zararlı bir ağır metaldir.

Cevap D

TEST 6

1. Aşağıdaki maddelerden hangisinin kulla-nılmasının çevreye bir zararı yoktur?

A) Organik gübrelerB) DeterjanlarC) Klorofloro karbon gazlarıD) Egzoz gazlarıE) Plastikler

2. Aşağıda verilen element sembollerinden hangisi yanlıştır?

Element SembolA) Altın AuB) Demir FeC) Bakır CuD) Kobalt COE) Kalay Sn

3.

Şekildeki sabit hacimli kapta oksijen gazı ve helyum gazı bulunmaktadır.Buna göre,

I. Kaptaki madde karışımdır.II. Helyum gazının sembolü He’dir.III. Oksijen diatomik bir elementtir.verilenlerden hangisi doğrudur?


4.

İyot

Karbon

Kükürt

FosforAşağıdakilerden hangisi verilen katıların element sembollerinden biri değildir?

A) C B) P C) K D) I E) S

5. I. Zaç yağıII. Yemek sodasıIII. Sönmüş kireçYukarıda yaygın adları verilen bileşiklerin birer formüllerinde içerdikleri H atomu sa-yısının karşılaştırması hangisinde doğru verilmiştir?

A) I = III > II B) II > III > IC) I > II > III D) II = III > IE) III = I < II

O2(g)

He(g)

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

18

KİMYA BİLİMİ


Çözümlü Soru

Aşağıdakilerden hangisi laboratuvar-larda uyulması gereken kurallardan biridir?

A) Uçucu ve yanıcı maddeler oksitle-riyi maddelerin yanında muhafaza edilmelidir.

B) Radyoaktif maddeler plastik ya da cam kaplarda saklanmalıdır.

C) Laboratuvar ortamına dökülen sıvı-lar deney tamamlandığında temiz-lenmelidir.

D) Laboratuvarda yüzük, kolye ve bi-lezik gibi takıların kullanılması bir sorun teşkil etmez.

E) Kimyasal maddelerin bulunduğu kapların ağızları kapatılmalı ve ka-paklar karıştırılmamalıdır.

Çözüm

Laboratuvarlarda uçucu ve yanıcı maddeler oksitleyici (yakıcı) madde-lerden uzakta tutulmalı, radyoaktif maddeler radyoaktif ışınların yayıla-mayacağı kaplarda saklanmalı, deney sırasında temizlik geciktirilmeden anında yapılmalı, laboratuvarlarda yüzük, kolye gibi takılar kullanılma-malıdır.

Cevap E

Notlarım

6. Bir plastik firmasında üretilen ürün toprağı ve suyu kirletmektedir.Bu plastik firması ürün ambalajına aşağı-daki uyarı işaretlerinden hangisini koyma-lıdır?

A) B)

D)

C)

E)

7. Kimya bölümü öğrencisi Ahmet içerisinde

kimyasal bir madde bulunan şişenin üzerin-

de uyarı işaretinin bulunduğunu göz-

lemliyor.Bu uyarı işareti aşağıdaki durumlardan hangisini gösterir?

A) Kimyasal maddenin kolay alevlenebilir ol-duğunu

B) Kimyasal maddenin diğer maddelere oksi-jen sağlayarak yanmaya sebep olacağını

C) Kimyasal maddenin tahriş edici olduğunuD) Kimyasal maddenin radyasyon yaydığınıE) Kimyasal maddenin toksik olduğunu

8. X maddesinin ambalajında yandaki sembol bulunmaktadır.Buna göre bu maddeyi kullanan bir kişinin,

I. EldivenII. GözlükIII. Maskegüvenlik araçlarından hangilerini kullan-ması gerekir?


9. Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun bir labora-

tuvarının kapısında uyarı işareti bulun-maktadır.Buna göre laboratuvarda çalışan bir kişi-nin aşağıdaki tehlikelerden hangisine karşı tedbir alması gereklidir?

A) Zehirli madde tehlikesiB) Tahriş edici madde tehlikesiC) Ekotoksik madde tehlikesiD) Korozif madde tehlikesiE) Radyasyon tehlikesi

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

19

KİMYA BİLİMİ


Kimya Laboratuvarlarında Kullanılan Bazı Temel Malzemeler

Beherglas: Çözelti hazırlama, mad-delerin karıştırılması ve aktarılması, ısıtma, kristallendirme gibi işlemler-de kullanılır.

Erlenmayer: Çözelti hazırlama, sakla-ma, titrasyon işlemi ve süzme gibi la-boratuvar işlemlerinde kullanılır

Dereceli Silindir (Mezür): Laboratu-varlarda kullanılan sıvıların hacimleri-ni ölçmede kullanılır. Hassas ölçümler için kullanılamaz.

TEST 7

1. Aşağıdakilerden hangisi bir simyacının üretebileceği bir madde değildir?

A) Sabun B) Plastik C) CamD) Barut E) Seramik

2. I. Suyun elektrolizinden hidrojen gazı elde etmek

II. Gül yapraklarından özütleme ile esans üretmek

III. Zeytinyağından sabun üretmekYukarıda verilenlerden hangileri bir simya-cının yapabileceği işlemlerdir?

A) Yalnız II B) I ve II C) II ve IIID) I ve II E) I, II ve III

3. Aristo maddeyi tanımlarken 4 ana elementten bahsetmiştir. Bunlar; Ateş, toprak, su ve hava elementleridir.Buna göre kapalı bir kapta gerçekleştirilen,

2Na(k) + Cl2(g) " 2NaCl(k)tepkimesinde Aristo’nun 4 elementinden hangileri bulunmaktadır?

A) Toprak, SuB) Ateş, Toprak, HavaC) Ateş, HavaD) Toprak, HavaE) Ateş, Toprak

4.

Şekildeki kaplarda bulunan maddelerin yapı-taşları gösterilmiştir.Bu sistemler ile ilgili,

I. Birinci kapta element bulunmaktadır.II. İkinci kapta karışım bulunmaktadır.III. Birinci kaptaki madde sembolle, ikinci

kaptaki madde formülle gösterilir.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız IID) I ve III E) I, II ve III

5. X maddesinin,

I. Homojen olmasıII. Tek tür tanecik içermesiIII. Aynı tür atomlardan oluşmasıözelliklerinden hangileri X’in element oldu-ğunu tek başına kanıtlar?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IIID) Yalnız III E) I ve III

I II

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

20

KİMYA BİLİMİ


Pipet: Sıvıların hacimlerinin hassas bir şekilde ölçümünde, sıvıların akta-rılmasında kullanılan cam malzemedir.

Cam Balon: Çözeltilerin ısıtılması ve kaynatılması, kimyasal tepkimelerin gerçekleştirilmesi için kullanılan la-boratuvar malzemesidir.

Balon Joje: Sıvı hacimlerinin hassas ölçümlerinde, çözelti hazırlama ve saklamada kullanılan malzemedir.

6. Yaygın adı “çamaşır sodası” olan bileşik ile ilgili,

I. Yapısında 4 tür atom bulunur.II. Formülü NaHCO3 şeklindedir.III. Sistematik adı “sodyum karbonat”tır.yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız III B) Yalnız II C) I ve IID) I ve III E) II ve III

7. Bir ilaç firmasının X laboratuvarında üretimi yapılacak ilaç için gerekli ham madde araştır-ması ve bu maddenin doğadan nasıl elde edi-leceğine dair çalışmalar yapılmaktadır.Buna göre X laboratuvarı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Organik kimya B) FizikokimyaC) Anorganik kimya D) Polimer kimyasıE) Biyokimya

8. A √ X + Y B √ Z + TYukarıda verilen denklemlerde A çözelti, B saf madde olduğuna göre,

I. X ve Y element olamaz.II. Z ve T element olabilir.III. A, X ve Y’nin özelliklerini gösterir.IV. Z ve T bileşik olabilir.yargılarından hangileri doğrudur?

A) II, III ve IV B) I, II ve III C) II ve IIID) I, II ve IV E) II ve IV

9. Farklı tür atom içeren tek tür tanecikten oluşan yapı aşağıdakilerden hangisidir?

A) H2(g) B) Fe(s)C) C60(k) D) MgCl2(suda)E) C3H8(g)

10. Aşağıda verilen güvenlik işaretlerinden hangisi biyolojik tehlike anlamı taşımak-tadır?

A) B)

D)

C)

E)ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

21

KİMYA BİLİMİ


Büret: Titrasyon olayında kullanılan ve belirli bir hacimde sıvı alınmasını sağ-layan cam malzemedir.

Ayırma Hunisi: Birbiriyle karışmayan iki sıvıyı birbirinden ayırmaya yarayan cam malzemedir.

Notlarım

TEST 8

1. Boyaları inceltmek için kullanılan tiner kolay alevlenebilir ve toksik bir kimyasaldır.Buna göre tiner üretimi yapan bir fabrika,

I. II. III.

güvenlik işaretlerinden hangilerini ambalaj üzerine koymak zorundadır?


2. Tuz ruhu + Sud kostik " X + H2O

Yukarıdaki denklemde yaygın adı belirtilen maddeler ile gerçekleştirilen reaksiyon sonu-cu X maddesi üretilmiştir.Bu olay ile ilgili,

I. X maddesi yemek tuzudur.II. HCl ve NaOH reaksiyona girmiştir.III. Açığa çıkan H2O’nun yaygın adı “su”dur.verilenlerden hangileri doğrudur?


3. Aşağıda verilen maddelerden hangisi tek tür tanecik içerir?

A) Hava B) KalayC) Çelik D) BronzE) Tuzlu su

4. A: Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılma-maktadır.

B: Kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrılma-maktadır.

C: Tek tür tanecik içermemektedir.Yukarıda verilen A, B, C maddelerinden hangileri bileşik sınıfına ait olabilir?

A) Sadece A B) A ve CC) A, B ve C D) A ve BE) B ve C

5. I. Simyacıların bulduğu madde ve olaylar birçok bilimin gelişimine ışık tutmuştur.

II. Simyacıların amaçlarından biri hastalıkla-ra çare bulmaktır.

III. Simyacıların ürettikleri ve günümüze ka-dar gelen maddelerden biri de porselendir.

Yukarıda verilenlerden hangileri simyacılar için doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve III C) Yalnız IID) I ve II E) I, II ve III

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

22

KİMYA BİLİMİ


Çözümlü Soru

Kimyasal X maddesi ile yapılan bir de-neyde çeker ocak kullanılıyor ve mad-de açık alevten uzak tutuluyor.

Buna göre X maddesi ile ilgili,

I. Yanıcı

II. Zehirli

III. Uçucu

nitelemelerinden hangileri yapılabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


Çözüm

X maddesi ile çeker ocakta çalışılıyor-sa zehirli ve uçucu, açık alevden uzak tutuluyorsa yanıcı olabilir.

Cevap E

Notlarım

6.

ÇamaşırSuyu

Karbon İçerenBileşikler

KireçTaşı

ÇamaşırSodası

SirkeAsidi

YemekSodası

I

IIIII

V

IV

Yukarıdaki şekilde karbon atomu içeren bile-şiklerin yaygın adları verilmiştir.Buna göre bu bileşiklerden hangisi karbon atomu içermemektedir?


7. Karbondioksit (CO2) gazı ile ilgili,

I. Havadaki miktarının artması baş ağrısı ve mide bulantısı yapabilir.

II. Havadaki su buharı ile etkileşerek asit yağmurlarına neden olur.

III. Yanıcı ve zehirlidir.yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) II ve III

8. X: Tuzlu suY: Tuz ruhuZ: Yemek tuzuYukarıda yaygın adları verilen maddeler ile ilgili,

I. Üçü de saf maddedir.II. Y ve Z’de ortak atom bulunmaktadır.III. X, bileşenlerinin özelliğini taşır.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve IIID) I ve II E) Yalnız III

9. Tarihte 4 element kuramını ilk ortaya atan ve bu elementleri canlı vücudunda yaşamı açıklamak için kullanan filozof aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Empeklodes B) DemocritusC) Aristo D) ThalesE) Dalton

10. Tarımda kimyasal madde gereksinimini karşı-lamak adına çalışmalar yapan alt disiplin olup aynı zamanda bu kimyasalların çevreye zara-rını önlemek için de uğraş verilen disiplindir.Buna göre yukarıda tanımı verilen kimya di-siplini aşağıdakilerden hangisidir?

A) Farmakimya B) AgrokimyaC) Çevre Kimyası D) BiyokimyaE) Organik Kimya

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

ATOMVE

PERİYODİK SİSTEM

Ünite 2ÖRNEKTİR

• MUBA YAYIN

LARI

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

25


Atom ModelleriDalton Atom Modeli

Dalton kütlenin korunumu, sabit oran-lar ve katlı oranlar kanunlarını kulla-narak her bir elementin kendine özgü atomlardan oluştuğunu varsayan teo-risini geliştirmiştir.

Bu atom modeline göre;

✔ Atomlar bölünemez ve parçalana-maz.

✔ Bir elementin bütün atomları birbi-rinin aynısıdır.

✔ Farklı cins atomların kütleleri fark-lıdır.

✔ Elementler bileşikleri oluştururken her iki elementin birleşen atom sa-yıları oranı sabittir.

Dalton atom teorisine göre kimyasal değişimlerde atom türü ve sayısı dai-ma korunur. Bundan dolayı kütle koru-numu da mevcuttur. Atomlar yeniden düzenlenerek molekülleri oluştururlar.

Çözümlü Soru

Dalton atom modeli,

I. Atomun parçalanması

II. İzotop tanecikler

III. Proton ve elektron kavramı

niceliklerinden hangilerini açıklaya-maz?



Çözüm

Dalton atom modeline göre atom par-çalanamaz. Aynı elementin atomları birbirinin aynısıdır. Bu nedenle izotop kavramını açıklayamaz. Bu modelde proton, elektron ve nötron kavramla-rı yer almaz.

Cevap E

ATOM VE PERİYODİK SİSTEM

TEST 1

1.

Yukarıdaki şekilde Dalton’a ait atom modelinin temsili gösterimi bulunmaktadır.Buna göre,

I. Dalton (+) ve (–) yüklerden bahsetme-miştir.

II. Dalton’a göre atom içi dolu küredir.III. Dalton’a göre kimyasal olaylar atomların

yeniden düzenlenmesi ile oluşur.yargılarından hangileri doğrudur?


2.

Aşağıdaki kavramlardan hangisi Dalton’un sunduğu tezin geçersiz olduğunu kanıtla-maktadır?

A) İzobar B) İzotopC) İzoton D) İzoelektronikE) Allotrop

3.

Yukarıda gösterilen atom modeli ile ilgili,

I. Rutherford atom modelidir.II. Bu modele göre atom yarıçapı yaklaşık

10–8 cm’dir.III. Şekilde gösterilen modele göre atomda

eşit sayıda (+) ve (–) yük bulunmaktadır.verilen bilgilerden hangileri doğrudur?


4.

Yukarıda verilen atom modellerini temsil eden gösterimlerin tarihsel gelişimi göz önünde bulundurulduğunda en ilkelden en gelişmişe sıralanışı aşağıdakilerden hangi-sinde doğru verilmiştir?A) II - IV - III - I B) I - IV - III - IIC) III - II - IV - I D) II - III - IV - IE) I - III - IV - II

5.

Yukarıda gösterilen Rutherford atom mo-deli ile ilgili,

I. Pozitif yüklü tanecikler çekirdek denilen bölgeyi oluşturmaktadır.

II. Elektronlar çekirdek dışındaki boşlukta bulunmaktadır.

III. Atomun kütlesini protonlar ve nötronlar oluşturmaktadır.

yargılarından hangileri doğrudur?A) Yalnız I B) I ve II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

Bir elementin bütün atomları aynıdır.

I. II.

III. IV.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

26



Thomson Atom Modeli

J. J. Thomson’ın atom ile ilgili görüş-leri şöyledir:

✔ Atomlar küre şeklindedir ve yarıçapı yaklaşık 10–8 cm’dir.

✔ Nötr bir atomda + yük sayısı – yük sayısına eşittir ve yükler toplamı sıfırdır.

✔ Atomda pozitif ve negatif yükler ho-mojen dağılmışlardır.

Rutherford Atom Modeli

Rutherford ince altın bir levhaya alfa ışınları göndererek ışınların çok büyük bir kısmının bir sapmaya uğramadan karşı tarafa geçtiğini, çok az bir kıs-mının sapmaya uğradığını, çok çok az bir kısmının ise geri döndüğünü göz-lemlemiştir.

Buna göre Rutherford’un atom ile ilgili görüşleri şunlardır:

✔ Atom kütlesinin büyük bir kısmı-nı oluşturan pozitif yükler atomun merkezinde çekirdek adı verilen bölgede toplanmıştır.

✔ Elektronlar çekirdeğin çevresindeki boşluklara yayılmıştır.

✔ Atom nötr olduğundan proton sayı-sına eşit sayıda elektron içerir.

Rutherford AtomModeli

RadyoaktifKaynak Sapmaya Uğramış

Işınlar

aışınları

Ekran

Altın levhaya gönderilenalfa ışınlarının ekrandaki

görünümü

Alfa ışınlarınıngönderilmesi

Altın atomları

Levhaya gönderilen ışınlarınçok büyük bir kısmıkarşı tarafa geçerken

çok az bir kısmı sapmaya uğrar.

6.

Yukarıdaki şekilde Bohr atom modelinden bir kesit gösterilmiştir.Buna göre,

I. Elektronlar çekirdek çevresinde belirli enerji katmanlarında bulunur.

II. Atomun en düşük enerjili hâline uyarılmış hâl denir.

III. Elektronlar yörüngeler arası geçiş yapa-maz.

yargılarından hangileri yanlıştır?A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) I ve III E) II ve III

7.

Bohr atom modelinde elektronların yörünge-ler arası geçişleri I ve II olarak işaretlenmiştir.Buna göre bu geçişler ile elde edilen spekt-rumların isimleri aşağıdakilerden hangisin-de doğru verilmiştir?

I IIA) Emisyon AbsorbsiyonB) Adsorbsiyon EmisyonC) Emisyon AdsorbsiyonD) Absorbsiyon EmisyonE) Absorbsiyon Adsorbsiyon

8. I. Yörünge

IV. Elektriksel yükIII. Nötron

II. Çekirdek

Yukarıda verilen kavramlar ile bu kavram-ları atom modellerinde ilk olarak kullanan bilim insanları aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?

A) Bohr - II B) Dalton - IVC) Chadwick - I D) Rutherford - IIIE) Bohr - I

9. Bohr atom modeline göre aşağıdaki atom veya iyonlardan hangisinin yapısı açıkla-namaz?

A) 1H B) 2He C) 3Li2+

D) 4Be3+ E) 2He+

10. • Elektronlar çekirdek çevresinde dairesel yö-rüngelerde bulunur.

• Her yörünge 1, 2, 3, 4 gibi tam sayılarla veya K, L, M, N gibi harflerle gösterilir.

Yukarıda bazı açıklamaları verilen atom modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) B)

C) D)

E)

e–

e–

I

IIe–

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

27



Bohr Atom Modeli

Bohr’un atom ile ilgili görüşleri şöyledir:

✔ Elektronlar çekirdekten belirli uzak-lıktaki dairesel yörüngelerde bulu-nurlar.

✔ Her yörüngenin belirli bir enerjisi vardır.

✔ Elektronların en düşük enerji seviye-sinde bulunmasına temel hâl denir. Atom yeterli enerjiyi aldığında elekt-ronlar daha yüksek enerji seviyesine çıkabilir. Bu duruma uyarılmış hâl de-nir. Elektron uyarılmış hâlden temel hâle geçerken aldığı enerjiyi tekrar ışıma yoluyla geri verir.

✔ Elektronların bulunduğu yörüngeler 1, 2, 3, 4 gibi tam sayılar veya K, L, M, N gibi harflerle gösterilir.

Bohr atom modeli tek elektron içe-ren taneciklerin davranışlarını açık-layabilir.

✔ Gaz hâlindeki atomlar yüksek sı-caklığa kadar ısıtıldığında bir ışın yayılır. Bu ışın kümesi prizmadan geçirildiğinde görünür bölgenin farklı kısımlarında çizgi (kesikli) spektrum elde edilir.

✔ Çizgi spekturumları her element için ayırt edici olduğundan ele-mentlerin tanınmasında kullanılır.

✔ Hidrojen atomları ısıtıldığında al-dıkları enerjiyi elektromanyetik ışı-ma şeklinde yayarlar. Yayılan ışınlar ince bir yarıktan bir prizmaya gön-derildiğinde ekran üzerinde renkli çizgilerden oluşan yayılma spekt-rumu elde edilir.

Hidr

ojen

gaz

ıyla

dold

urul

muş

tüp

Beya

zIş

ıkYa

rık

Ekra

nPr

izma

TEST 2

1.

Yukarıda elektron katman dizilimleri verilen nötr X ve Y atomlarının nötron sayıları fark-lıdır.Buna göre,

I. X ve Y atomları birbirinin izotopudur.II. Kütle numaraları farklıdır.III. Fiziksel özellikleri farklıdır.yargılarından hangileri doğrudur?


2. Tanecik Proton Nötron ElektronX 8 8 10Y 7 8 7Z 7 7 10

Yukarıdaki tabloda X, Y ve Z taneciklerinin proton, nötron ve elektron sayıları verilmiştir.Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlış-tır?

A) X ve Z anyondur.B) Y taneciği nötrdür.C) Y ve Z aynı elementin atomlarıdır.D) Elektron başına düşen çekim kuvveti en

fazla olan Z’dir.E) X ve Y izoton taneciklerdir.

3. 2713X

3+

Yukarıda sembolize edilmiş tanecik ile il-gili,

I. Çekirdekteki toplam tanecik sayısı 27’dir.II. 28

14Y atomu ile izotondur.III. Çekirdek yükü +3’tür.yargılarından hangileri doğrudur?


4.

Yukarıdaki şekilde nötr X ve Y atomları ara-sondaki elektron alışverişi gösterilmektedir.Buna göre,

I. X atomu +1, Y atomu –1 yüklü hâle gelir.II. Her ikisinin de kimyasal özelliği değiş-

miştir.III. X ve Y’nin atom numaraları sırasıyla 3 ve

7’dir.yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) Yalnız II C) I ve IIID) I, II ve III E) II ve III

5. Birbiri ile izoton olduğu bilinen iki nötr ta-neciğin,

I. Kütle numarasıII. Elektriksel yükIII. Kimyasal özellikverilen özelliklerden hangileri kesinlikle farklıdır?


X Y

X Y

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

28



ThomsonAtom

Modeli

RutherfordAtom

Modeli

DaltonAtom

Modeli

BohrAtom

Modeli

Çözümlü Soru

Nötr hâldeki X atomu ile ilgili aşağıda-ki bilgiler veriliyor.

• 3 elektron verdiğinde toplam tanecik sayısı 62 oluyor.

• Nötron sayısı proton sayısından 2 fazladır.

Buna göre oluşan X taneciği aşağıda-kilerden hangisinde doğru olarak ve-rilmiştir?

A) 1532X3–

18 B) 2144X21 C) 18

38X3–21

D) 2144X3+

18 E) 2450X3+

21

Çözüm

X3 elektronverdiğindep p

p+22p+2

Xp p–3

p+22p+2 3+

Toplam tanecik sayısı

p + p + 2 + p – 3 = 62

3p – 1 = 62 3p = 63

p = 21

Cevap D

6. Katman Numarası Kütle Numarası

NötronSayısı

e– sayısı123 28

142 a 8

Yukarıda verilen grafikler nötr X atomuna ait temel tanecik sayılarını ve elektron katman di-zilimini vermektedir.Buna göre birinci grafikteki “a” değeri aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7

7. 13X3+ , Y2–, ve Z– iyonları izoelektroniktir.

Buna göre,

I. Nötron sayıları eşit ise kütle numarası en büyük olan X’tir.

II. Nükleon sayıları eşit ise nötron sayısı en küçük olan Z’dir.

III. Nötr halde çekirdek çekim kuvvetleri ara-sındaki ilişki X > Z > Y şeklindedir.

yargılarından hangileri doğrudur?


8. 14X2+ taneciği nötr Y atomuna 2 elektron ver-

diğinde oluşan tanecikler birbirinin izoelektro-niği olmaktadır.Buna göre,

I. X’in son durumda elektriksel yükü +2’dir.II. Y’nin atom numarası 8’dir.III. Son durumda oluşan Y iyonunun yarıçapı

X iyonundan daha büyüktür.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

9. C2O42– iyonu ile X4+ iyonunun elektron sayı-

ları aynıdır.Buna göre X’in atom numarası kaçtır? ( 6

12C, 816O)

A) 46 B) 48 C) 50 D) 52 E) 42

10.

Yukarıdaki grafikte X, Y, Z ve T atomlarının proton sayısına karşılık nötron sayısı grafiği verilmiştir.Buna göre,

I. Y ve Z izotondur.II. X ve T’nin kimyasal özellikleri aynıdır.III. Kütle numarası en büyük olan Z’dir.verilenlerden hangileri doğrudur?


11. Çekirdekteki toplam tanecik sayısı 23Nötron sayısı 12Toplam temel tanecik sayısı 33

Yukarıdaki tabloda X taneciği için verilen değerlere göre,

I. X’in çekirdek yükü 11’dir.II. X taneciği katyondur.III. X’in elektron sayısı nötron sayısından bü-

yüktür.verilenlerden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) I ve III C) II ve IIID) Yalnız III E) I ve II

Nötron sayısı

Protonsayısı

10

10

11

11

12

12

X

T

Y Z

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

29



Atomdaki Temel TaneciklerAtom numarası = Proton sayısı = Çe-kirdek yükü

Kütle numarası = Nükleon sayısı

Xm±

e

KNnp

: Kütle Numarası: Nötron

: Proton

: İyon yükü

: Elektron

m±

e

KNn

p

İyon : Atomun elektron almış ya da elektron vermiş durumudur. – yüklü iyonlara anyon, + yüklü iyonlara kat-yon denir.

Na+ elektron kaybetmiş bir katyonken Cl– elektron almış bir anyondur.

Not:

Yüklü tanecikler atom değil iyondur.

Çözümlü Soru

XO3– taneciğinin toplam elektron sayı-

sı 32’dir.

Nötr X atomunun nükleon sayısı pro-ton sayısının 2 katı olduğuna göre bu atomun nötron sayısı kaçtır? (8O)

A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10

Çözüm

31(XO3)–32

Proton sayısı

X + 3 . O = 31

X + 3 . 8 = 31

X = 7

X77

14

Cevap B

TEST 3

1. Bohr atom modelinde elektronların yörünge-ler arasında hareket edebileceği öne sürül-müştür.

Yukarıda verilen sembolik atomda X, Y ve Z geçişleri için,

I. X geçişini gerçekleştirmek için atomun enerji absorblaması gerekir.

II. Y geçişinde atom ışıma yapar.III. Z geçişindeki enerji değişimi X geçişin-

den fazladır.yargılarından hangileri doğrudur?


2. Aşağıda verilen atom modellerinden han-gisinde “(+) ve (–) yüklerin sayısı birbirine eşittir” ifadesi geçerli değildir?

A) Dalton B) Modern atom teorisiC) Rutherford D) ThomsonE) Bohr

3. Tanecik Elektron Sayısı Nötron SayısıX2– 18 16Y 14 14

Z3+ 10 14

Yukarıda verilen tanecikler ile ilgili,

I. Y ve Z izotondur.II. Proton sayısı en büyük olan X’tir.III. Kütle numarası en büyük olan Z’dir.yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve II E) II ve III

4.

Yukarıdaki şekilde Rutherford altın levha sa-çılma deneyi temsili olarak gösterilmiştir.Bu deney ile ilgili,

I. Işınların büyük kısmının sapma olmadan geçişi atomdaki boşlukların kanıtıdır.

II. Altın levha yerine başka bir metal kullan-saydı atom modeli farklı bir şekilde sunu-labilirdi.

III. Levhaya çarpıp geri dönen ışınlar çekir-dek kavramının açıklanması için kulla-nılmıştır.



5. XY42– taneciğinde toplam 50 elektron bulun-

maktadır.X atomunun çekirdek yükü 16 olduğuna göre Y atomunun proton sayısı kaçtır?

A) 4 B) 8 C) 12 D) 16 E) 32

6.

Yukarıda verilen klor iyonları ile ilgili,

I. Birbirinin izotonudur.II. Kimyasal özellikleri farklıdır.III. Çekirdek yükleri farklıdır.yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve IIID) I ve III E) Yalnız III

X

Çekirdek

Y

Z

RadyoaktifKaynak

AltınLevha

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

30



Atom Çeşitleriİzotop atomlar: Atom numaraları aynı, kütle numaraları farklı olan atomlardır.

, ,H D T11

1 132

Döteryum Trityum

İzotop atomların kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri farklıdır.

İzoton atomlar: Atom numaraları fark-lı, nötron sayıları aynı olan atomlardır.

K39

1920 Ca

40

2020

İzobar atomlar: Atom numaraları ve nötron sayıları farklı, kütle numaraları aynı olan atomlardır.

N14

77 C

14

68

İzoelektronik atomlar: Elektron sayı-ları ve dizilimleri aynı, proton sayıları farklı olan taneciklerdir.

O16 2–

8 108 Al

27

13

3+

1014

Allotrop maddeler: Aynı cins atomla-rın farklı geometrik yapılar oluştura-cak şekilde dizilmesi sonucu oluşan maddelerdir.

Fiziksel özellikleri (yoğunluk, eri-me noktası, kaynama noktası vb.) ve kimyasal reaksiyonlara girme eğilim-leri farklıdır.

Aşağıda bazı allotrop örnekleri veril-miştir.

Elmas – Grafit

Oksijen gazı – Ozon gazı

Rombik kükürt – Monoklinik kükürt – Amorf Kükürt

Beyaz fosfor – Kırmızı fosfor

Kireç taşı – Mermer

Karbonun Allotropları

Grafit Elmas

7. X atomu Xm iyonuna dönüşürken atom yarı-çapı azalmaktadır.Buna göre,

I. m > 0’dır.II. Xm iyonunda nötr hâle göre daha az sayı-

da elektron bulunmaktadır.III. Çekirdeğin çekim güçleri arasındaki ilişki

X = Xm şeklindedir.yargılarından hangileri doğrudur?


8. Tanecik Proton Nötron ElektronX 12 12 10Y 9 10 10Z 10 10 10

Yukarıdaki tabloya göre X, Y ve Z hakkında sorulan sorular ve cevapları aşağıda göste-rilmiştir.

Doğru YanlışI. İzoton tanecikler Y ve

Z’dir. ✓

II. Üçü birbirinin izoelekt-roniğidir. ✓

III. X ve Y iyon hâlindedir. ✓

Buna göre verilen soruya alınan cevaplar hangilerinde doğru işaretlenmiştir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve IIID) I, II ve III E) Yalnız II

9. I. OH–

II. NH4+

III. HFYukarıda verilen taneciklerin elektron sa-yılarının kıyaslanışı aşağıdakilerden han-gisinde doğru verilmiştir? (1H, 7N, 8O, 9F)

A) I = II = III B) I > II = IIIC) I > II > III D) II > I = IIIE) II > I > III

10. X elementinin nötr atomu ile farklı bir ele-mentin Y– iyonu karşılaştırıldığında,

I. Proton sayılarıII. Elektron sayılarıIII. Kimyasal özellikleriIV. Nötron sayılarıverilenlerden hangileri aynı olabilir?

A) I ve II B) II ve IIIC) II ve IV D) II, III ve IVE) I, II, III ve IV

11. Aşağıda verilen dönüşümlerin hangisinde toplam tanecik sayısı artar?

A) X $ X2+

B) Y2+ $ Y3+

C) Z2– $ Z –

D) T + $ T –

E) Q+ $ Q3+ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

31



Çözümlü Soru

X ve Y izotop tanecikleri ile ilgili,

I. Nötr hâlde iseler kimyasal özellik-leri aynıdır.

II. X’in kütle numarası Y’den fazla ise proton sayısı da fazladır.

III. Y’nin nötron sayısı X’ten fazla ise nükleon sayısı da fazladır.




Çözüm

İzotop tanecikler, proton sayıları aynı, nötron sayıları farklı olan tanecikler-dir. Nötr hâldeyseler proton ve elekt-ron sayıları aynı olduğundan kimyasal özellikleri aynıdır. Nötron sayısı fazla olanın nükleon sayısı da fazladır.

Cevap C

Notlarım

TEST 4

1.

Z

e–

X

e–

Y

: Proton: Nötron

e–e–

X, Y ve Z element atomlarının temsili gösteri-mi yukarıdaki şekilde gösterilmektedir.Buna göre,

I. X ve Y birbirinin izotonudur.II. Üçü de farklı elemente aittir.III. Y atomunun kütle numarası 4’tür.IV. X ve Z birbirinin izotopudur.V. Çekirdek yükleri arasında Y > X = Z iliş-

kisi vardır.yargılarından hangisi yanlıştır?


2. Aşağıdaki atom modellerinden hangisinde elektriksel yüklerden bahsedilmemiştir?

A) Rutherford B) BohrC) Thomson D) DaltonE) Modern atom modeli

3. Proton sayısı = 13

Nötron sayısı = 14

Elektron sayısı = 10

X

Yukarıda bilgileri verilen X taneciği ile ilgili,

I. Nükleon sayısı 27’dir.II. +3 yüklü iyon hâlindedir.III. Sahip olduğu yüksüz tanecik sayısı 14’tür.yargılarından hangileri doğrudur?


4. H2X ve H2Y bileşiklerindeki toplam proton sa-yıları eşit olup toplam nükleon sayıları arasın-da H2Y > H2X ilişkisi bulunmaktadır.Buna göre,

I. X ve Y birbirinin izotonudur.II. H2Y taneciğinde H2X’e göre daha fazla

nötron bulunur.III. H2Y ve H2X’in kimyasal özellikleri fark-

lıdır.yargılarından hangileri doğrudur? (1

1H)


5. 2a + 1aXa + 1

Yukarıda verilen tanecik ile ilgili,

I. İyon yükü –1’dir.II. Nötron sayısı proton sayısından 1 faz-

ladır.III. Yarıçapı nötr hâline göre daha büyüktür.yargılarından hangileri doğrudur?


6. A– iyonunun A2+ iyonuna dönüşmesi ile il-gili,

I. A– iyonu elektron almıştır.II. Elektron başına düşen çekim kuvveti art-

mıştır.III. Çekirdek yapısı değişmemiştir.IV. A– ile A2+ taneciklerinin kimyasal özellik-

leri aynıdır.yargılarından hangileri doğrudur?

A) II ve III B) I ve II C) III ve IVD) I ve IV E) I, III ve IV

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

32



Çözümlü Soru

Nötr X atomu Y+ iyonuna 3 elektron ve-rirken Z2– iyonundan 2 elektron alıyor.

Buna göre son durumda oluşan Xn, Ym ve Zt taneciklerinin yükleri aşağıdaki-lerden hangisinde doğru olarak veril-miştir?

Xn Ym Zt

A) +1 +2 –1

B) –1 +2 +1

C) +1 –3 –1

D) –1 –2 +2

E) +1 –2 0

Çözüm

X $ X3+ + 3e–

ve

X3+ + 2e– $ X+

Y+ + 3e– $ Y2–

Z2– $ Z + 2e–

Cevap E

Notlarım

7. Thomson modelinde elektronlar çekir-dek etrafında boşlukta bulunmaktadır.

Bohr modeline göre atomun enerjisi en düşük hâline temel hâl denir.

Bilimsel anlamda sunulan ilk atom mo-deli Democritus’a aittir.

Atomun yapısında protonlar ve nötronlar çekirdek denilen bölgede bulunmaktadır.

Nötr bir atomda daima proton sayısı elektron sayısına eşittir.

Yukarıda atom ile ilgili yapılan her doğru yo-rum için 5 puan kazanılacak olup her yanlış yorum için 2 puan silinecektir.Buna göre, yapılan yorumlardan kaç puan elde edilmiştir?

A) 7 B) 11 C) 15 D) 18 E) 25

8. XO3– taneciğinde toplam 32 elektron bulun-

maktadır.Buna göre iyonda bulunan X atomunun izotopunun proton sayısı aşağıdakilerden hangisi olabilir? (16

8O)

A) 12 B) 10 C) 8 D) 7 E) 5

9. 2aaX–

Yukarıda verilen iyonlar birbiri ile,

I. İzotopII. İzoelektronikIII. İzotonözelliklerinden hangilerine sahiptir?

A) Yalnız III B) I ve II C) II ve IIID) Yalnız II E) I ve III

10.

Yukarıdaki şekilde Bohr modeline ait bir atom verilmiştir.Buna göre,

I. 2 numaralı elektron bir alt yörüngeye inerse ışıma gerçekleşir.

II. 1 numaralı elektronun bir üst yörüngeye çıkması için atomun enerji absorblama-sı gerekir.

III. 1 ve 2 numaralı elektronların bulunduğu yörüngelerin enerjileri birbirinden fark-lıdır.



11. 11X+ < A taneciği < 8Y

2–

Yukarıda verilen yarıçap sıralamasında A taneciği,

I. 10NeII. 12Mg2+

III. 9F–1

verilenlerden hangileri olamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) I ve III E) II ve III

12. Xa iyonu Y3– iyonundan m tane elektron aldı-ğında iyon yükleri eşitleniyor.Bunun sonucunda Y– iyonu oluştuğuna göre a sayısı kaçtır?

A) –2 B) –1 C) 0 D) +1 E) +2

e–

e–

1

2

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

33



Periyodik Sistem ve ÖzellikleriPeriyodik sistem elementlerin özellik-lerini sistematikleştirmek için yapıl-mış bir tablodur.

✔ J. W. Döbereiner elementleri üçerli gruplara ayırarak ilk defa sınıflan-dırmıştır. Bu sınıflandırmaya triad-lar kuralı denir.

✔ Newlands elementleri müzikteki ok-tavlar kuralından yararlanarak sekiz gruba ayrılmıştır. Bu sınıflandırma-ya oktavlar kuralı denir.

✔ Mendeleyev tabloda elementleri artan atom ağırlıklarına göre sıra-lamış ve bilinmeyen elementlerin yerlerini boş bırakmıştır.

✔ Moseley X – ışınları ile yaptığı de-neylerde atom numaralarını belirle-yerek cetveli proton sayılarına göre düzenlemiştir.

✔ Ayrıca Chancourtois, Meyer, Ram-say ve Seaborg’un periyodik cetve-le katkıları olmuştur.

✔ Modern periyodik cetvel element-lerin atom numaralarına göre dü-zenlenmiştir.

✔ Periyodik cetvelde yatay sıralara periyot, düşey sütunlara grup de-nir.

✔ Cetvelde 7 tane periyot, 18 tane grup bulunur.

Men

dele

yev’

in P

eriy

odik

Sis

tem

i

TEST 5

1. X– ışınları deneyi ile atom numaralarını belirleyip periyodik cetveli atom numara-larına göre düzenleyen bilim insanı aşa-ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Newlands B) MeyerC) Mendeleyev D) MoseleyE) Döbereiner

2. Periyodik sistemdeki düşey sütunlar ile il-gili,

I. 18 tanedir.II. Periyot olarak adlandırılır.III. Düşey sütunlardan 8 tanesi B grupları-

na aittir.yargılarından hangileri doğrudur?


3.

Yukarıdaki şekilde periyodik sistemden bir ke-sit verilmiştir.Y elementinin atom numarası 9 olduğuna göre,

I. X’in değerlik e– sayısı 8’dir.II. Z elementi halojendir.III. X ve Y benzer kimyasal özellik gösterir.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) II ve III E) I ve III

4.

Yukarıda verilen X, Y ve Z elementleri ile ilgili,

I. Periyodik sistemde aynı periyotta bulunur-lar.

II. X ve Z aynı gruptadır.III. Y elementi 1. periyot 8A grubunda bu-

lunur.yargılarından hangileri doğrudur?


5.

2 8 3

Elektron katman dizilimi verilen X elemen-ti ile ilgili,

I. 3. periyot 3A grubunda bulunur.II. Çekirdek yükü 13’tür.III. +3 yüklü iyonu 8A grubunda yer alır.yargılarından hangileri doğrudur?


6. X

TYQZ

Yukarıda periyodik cetvelde yerleri verilen X, Y, Z, T ve Q elementleri ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) X’in atom numarası 1’dir.B) T, Z ve Q aynı periyottadır.C) Z’nin atom numarası 14’tür.D) Y ve Q aynı gruptadır.E) Değerlik e– sayısı en az olan T’dir.

X Y

Z

e–

X Y Z

e–

e–

e–

e–

e–

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

34



Periyodik Cetvelde Yer BulmaPeriyodik cetvelde bir elementin yeri daima proton sayısına göre bulunur.

Proton sayısına göre e– dağılımı yapı-lan elementin,

✔ Yörünge sayısı periyot numarasını

✔ Son yörüngedeki elektron sayısı grup numarasını verir. Bu yöntem-le sadece A grupları bulunur.

:Ca202 8 8 2

i i i i :Al132 8 3

i i i4. Periyot 2A 3. Periyot 3A

✔ He’nin son yörüngesinde 2e– bu-lunmasına rağmen 8A grubundadır.

:He22

i 1. periyot 8A

✔ IUPAC sistemine göre gruplar 1, 2, 3, ... , 18 şeklinde numaralar alır.

1A1

2A

3B4B

5B6B

7B8B

8B8B

1B2B

3A4A

5A6A

7A8A

1p 2p 3p 4p 5p 6p 7p

2

34

56

78

910

1112

1314

1516

1718

Grupların Özel İsimleri

1A grubu " Alkali Metaller

2A grubu " Toprak Alkali Metaller

3A grubu " Toprak Metalleri

4A grubu " Karbon grubu

5A grubu " Azot grubu

6A grubu " Oksijen grubu

(Kalkojenler)

7A grubu " Halojenler

8A grubu " Asal Gazlar (Soy gazlar)

7. X+ iyonunun elektron katman dizilimi 10Ne ile aynıdır.Buna göre X atomunun elektron katman di-zilimi aşağıdakilerden hangisidir?

A)

2 8

B)

2 7

C)

2 8 1

D)

2 8 2

E)

2 8 9

8.

Yukarıda atom numaraları verilen element-lerden kaç tanesi 18Ar elementi ile aynı pe-riyotta bulunur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

9.

Xm

8p 12p

Yn

Xm ve Yn taneciklerinin çekirdeğindeki pro-ton sayıları ve elektron katman dizilimleri ve-rilmiştir.Buna göre,

I. X anyon, Y katyondur.II. X ve Y atomları periyodik sistemde aynı

periyotta bulunur.III. Yarıçapları arasında Xm > Yn ilişkisi var-

dır.yargılarından hangileri doğrudur?


10.

Yukarıdaki tabloda X elementine ait bazı bil-giler verilmiştir.Buna göre tablodaki a ve b değerleri aşa-ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

a bA) 6 17B) 7 7C) 9 17D) 7 17E) 9 7

11. Döbereiner elementleri üçerli gruplara ayırır-ken her üç elementin birbiri ile sayısal bir ilişki içinde olduğunu öne sürmüştür.

Örneğin Li, Na,K atomları arasında Na’un küt-lesi, Na Li K

2 239 7 23= + = + = şeklinde bulunur.

Buna göre 8Be, Mg, 40Ca üçlemesinde Mg’nin kütle numarası aşağıdakilerden hangisidir?

A) 20 B) 22 C) 24 D) 26 E) 28

12Mg 10Ne 20Ca

6C 15P

Kütle numarasıNötron sayısıDeğerlik e– sayısıPeriyot numarasıIUPAC Grup numarası

: 19: 10: a: 2: b

7 23 39

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

35



Metallerin Özellikleri

✔ Isı ve elektriği iyi iletirler.

✔ Tel ve levha hâline getirilebilirler.

✔ Yüzeyleri parlaktır.

✔ Oda koşullarında cıva (Hg) hariç ta-mamı katıdır.

✔ Kendi aralarında alaşım oluşturur-lar.

✔ Ametallerle iyonik bağlı bileşikleri oluştururlar.

✔ Atomik yapıya sahiptirler.

✔ Kimyasal tepkimelerde elektron vermeye yatkındırlar.

✔ Bileşiklerinde daima (+) değerlik alırlar.

✔ Periyodik cetvelde genellikle 1A, 2A, 3A ve B gruplarında bulunurlar.

Ametallerin özellikleri

✔ Isı ve elektiriği iletmezler. (Grafit hariç)

✔ Tel ve levha hâline getirilemezler.

✔ Yüzeyleri mattır.

✔ Kendi aralarında kovalent bağlı bi-leşikleri oluştururlar.

✔ Atomik veya moleküler hâlde bu-lunurlar.

✔ Bileşik oluştururken genellikle (–) değerlik alırlar.

✔ Erime ve kaynama noktaları genel-likle düşüktür.

✔ Periyodik cetvelde 4A, 5A, 6A ve 7A gruplarında bulunurlar.

TEST 6

1. 2He

X

Yanda periyodik sistemden bir kesit verilmiştir.Buna göre X elementi ile il-gili,

I. 2. periyot 7A grubunda bulunur.II. Atom numarası 17’dir.III. –1 yüklü iyonu 18Ar ile izoelektroniktir.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve IIID) I, II ve III E) I ve III

2. 5B ve 14Si elementleri ile ilgili,

I. Yarı metaldirler.II. Isı ve elektriği iletmezler.III. Ametaller ile bileşik oluşturmazlar.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve IIID) Yalnız I E) II ve III

3.

Katman elektron dizilimleri yukarıda veri-len X, Y ve Z elementleri ile ilgili,

I. X metal, Y ve Z ametaldir.II. Y ve Z arasında bileşik oluşmaz.III. X ve Y arasında iyonik bileşik oluşur.yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve III C) I, II ve IIID) II ve III E) I ve II

4. Periyodik sistemde üçüncü yatay sırada bulu-nan X, Y ve Z elementlerinin değerlik elektron sayıları sırasıyla 3, 5 ve 7’dir.Buna göre bu elementlerden hangileri bi-leşik oluştururken e– alma eğilimindedir?

A) Yalnız X B) Y ve Z C) X ve YD) X, Y ve Z E) Yalnız Z

5. Periyodik cetvelin birinci grubu ile ilgili,

I. Gruptaki elementlerin tamamı alkali me-taldir.

II. 1A grubu olarak adlandırılır.III. Grupta bulunan elementlerin hepsinin

son yörüngesinde 1 elektron bulunur.yargılarından hangileri doğrudur?

A) I, II ve III B) I ve II C) I ve IIID) Yalnız II E) II ve III

6. +2 yüklü iyonu 10Ne ile izoelektronik olan X elementi ile ilgili,

I. Atom numarası 12’dir.II. Toprak metalidir.III. 2. periyot 2A grubunda bulunur.yargılarından hangileri doğrudur?


2X:

8 1

Y:2 8 6

Z:2 7

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

36



Yarı Metallerin Özellikleri✔ Fiziksel özellikleri metallere, kim-

yasal özellikleri ametallere benzer.

✔ Elektriksel iletkenlikleri ayarlana-bilir.

✔ İletkenlikleri sıcaklıkla doğru oran-tılıdır.

✔ Ametallerle yaptıkları bileşikler sert ve ısıya dayanıklıdır.

✔ Bazı yarı metaller; B, Si, Ge, As, Te, Sb’dir.

Çözümlü Soru

Değerlik elektron sayısı 1 olan baş grup elementi ile ilgili,

I. Bileşiklerinde daima +1 değerlik alır.

II. İyonik bağlı bileşik yapabilir.

III. Alkali metaldir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğ-rudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II


Çözüm

Değerlik elektron sayısı 1 olan A grubu elementi 1H veya 1A grubunun diğer üyelerinden biri olabilir. 1H bileşikle-rinde +1 veya –1 değerlik alabilir. İyo-nik ya da kovalent bağ oluşturabilir. Ancak metal değildir.

Cevap B

7.

Periyodik sistemden verilen kesit ile ilgili,

I. 13. gruptur.II. B yarı metal, Al metaldir.III. Ga elementinin atom numarası 31’dir.yargılarından hangileri doğrudur?


8. X Y ZDeğerlik elektron sayısı 1 5 7Periyot numarası 2 3 2

X, Y ve Z baş grup elementleri ile ilgili bilgiler yukarıdaki tabloda verilmiştir.Buna göre,

I. X metal, Y ve Z ametaldir.II. Atom numarası en büyük olan Z’dir.III. X elementi alkali metaldir.yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız II B) I ve II C) Yalnız ID) II ve III E) I ve III

9. Baş grup elementi olduğu bilinen X elementi-nin temel hâlde elektron diziliminde 4. katma-nında 1 elektron bulunmaktadır.Buna göre,

I. Alkali metaldir.II. Bileşiklerinde sadece +1 değerliğini alır.III. Atom numarası 11’dir.yargılarından hangileri doğrudur?


10. X: Değerlik e– sayısı 2 olup bileşiklerinde dub-lete ulaşmaktadır.

Y: Değerlik e– sayısı 1 olup bileşiklerinde dub-lete ulaşmaktadır.

Z: Değerlik e– sayısı 2 olup bileşik oluşturma-maktadır.

Yukarıda verilen bilgilere göre aşağıdaki-lerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) X ve Z aynı periyotta olabilir.B) Y, 1H elementi olabilir. C) X’in atom numarası 4 olabilir.D) Y elementi ikinci periyotta olabilir.E) Z’nin elektron bulunduran katman sayısı

1’dir.

11.

Metal

I. Isı ve elektriği iyi iletir.

II. Alaşım oluşturur.

V.

III. Yüzeyi parlaktır.

IV. Erime ve kaynama nokta-ları genellikle yüksektir.

Metallerin sahip olduğu genel özelliklerin yazıldığı yukarıdaki görselde V numaralı kutucuğa aşağıdakilerden hangisinin ya-zılması uygun olur?

A) Moleküler yapıya sahiptir.B) Bileşiklerinde (+) ve (–) değerlik alabilir.C) Tel ve levha hâline getirilemez.D) Elektron verme eğilimindedir.E) Ametallerle kovalent bağlı bileşik yapar.

ÖRNEKTİR • M

UBA YAYINLARI

é3&/índ3o 6n(6a6nd3o · simya ve kimya simya; değersiz metalleri altına çe - virme...

Documents