3d - yol tasarimi

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

İNŞAAT FAKÜLTESİ

HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

AUTOCAD CIVIL 3D

YAZILIMI İLE

YOL TASARIMI

03044113 Yusuf SEZGÜL

LİSANS BİTİRME ÇALIŞMASI

Danışman: Doç. Dr. İbrahim KOÇ

İSTANBUL, 2015

[email protected] [email protected]


YUSU

F SE

ZGÜL

ii

ÖNSÖZ

Türkiye’de Autocad Civil 3D ile karayolu tasarımının nasıl yapıldığına ilişkin bir çalışma,

Autodesk firmasının Türkiye’deki partner kuruluşlarından bir tanesi tarafından hazırlanan

program kullanım kılavuzu hariç tutulursa, bulunmamaktadır. Bu çalışmanın bu işe gönül

veren ancak “Nereden ve nasıl başlamalı?” sorusuna henüz cevap bulamamış birçok

meslektaşım için yol gösterici olacağı ümidini taşımaktayım.

Böyle bir çalışma yapılması fikrini öne süren ve çok öncesinden başlayarak çalışma boyunca

ilgisini ve desteğini esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Nursu TUNALIOĞLU’na ve bu

süreçteki sabır ve anlayışlarından ötürü de aileme teşekkürü bir borç bilirim.

Yusuf SEZGÜL

Haziran 2015



YUSU

F SE

ZGÜL

iii

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .................................................................................................................................... ii

İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................... iii

Şekiller Tablosu ...................................................................................................................... iv

1. GİRİŞ ................................................................................................................................ 1

2. SAYISAL ARAZİ MODELİNİN (SAM) OLUŞTURULMASI VE DÜZENLENMESİ (SURFACE) ... 2

3. YATAY GÜZERGÂHIN OLUŞTURULMASI (ALIGNMENT) ................................................. 20

3.1. Güzergâh Tanımı .................................................................................................... 20

3.2. Dever Hesabı .......................................................................................................... 36

4. DÜŞEY GÜZERGÂHIN OLUŞTURULMASI (PROFILE) ....................................................... 41

5. TİPKESİT OLUŞTURULMASI (ASSEMBLY-SUBASSEMBLY) .............................................. 54

6. KORİDOR OLUŞTURULMASI (CORRIDORS) .................................................................... 70

7. ENKESİT ÇİZİMLERİ (SECTIONS) ..................................................................................... 81



YUSU

F SE

ZGÜL

iv

Şekiller Tablosu

Şekil 2.1 Yüzey modelinin oluşturulması .................................................................................... 2

Şekil 2.2 SAM'in özelliklerinin girilmesi ...................................................................................... 3

Şekil 2.3 Sayısal arazi modeline obje eklenmesi ........................................................................ 3

Şekil 2.4 Yüzeye eklenecek nesne türünün seçimi ..................................................................... 4

Şekil 2.5 Objelerin seçilmesi ....................................................................................................... 4

Şekil 2.6 Oluşturulacak modele çizgisel elemanların eklenmesi ................................................ 5

Şekil 2.7 Çizgisel objelere ait özelliklerin seçimi ......................................................................... 6

Şekil 2.8 Modele eklenecek çizgisel objelerin seçilmesi ............................................................ 6

Şekil 2.9 Arazi modeline ait düzeltme menüsü .......................................................................... 7

Şekil 2.10 Model düzeltme alt menüsü ...................................................................................... 8

Şekil 2.11 Üçgen döndürme işlemi ............................................................................................. 9

Şekil 2.12 Üçgen kenarı silinmesi-Şerit menü (Ribbon) kullanılarak yapılması .......................... 9

Şekil 2.13 Üçgen kenarı silinmesi ............................................................................................. 10

Şekil 2.14 Arazi modeli noktasının silinmesi-Şerit menü (Ribbon) kullanılarak yapılması ....... 10

Şekil 2.15 Arazi modeli noktasının silinmesi ............................................................................ 11

Şekil 2.16 Oluşturulan yüzey modeli özellikleri ........................................................................ 11

Şekil 2.17 Yüzey stilinin atanması ............................................................................................. 12

Şekil 2.18 Yüzey özellik gösterim paneli ................................................................................... 13

Şekil 2.19 Yüzey özellik gösterim paneli- Tanımlar .................................................................. 14

Şekil 2.20 Yüzey özellik gösterim paneli-Veri özellikleri-1 ....................................................... 14



Şekil 2.23 Yüzey özellik gösterim paneli-İstatistiki veri gösterimi ............................................ 16

Şekil 2.24 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi ........................................................................... 16

Şekil 2.25 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi-Yükseklik eğrileri .............................................. 17

Şekil 2.26 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi-Noktalar ............................................................ 18

Şekil 2.27 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi-Görünüm ayarları ............................................. 18

Şekil 2.28 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi-Özet bilgiler ...................................................... 19

Şekil 3.1 Yatay güzergah oluşturulması .................................................................................... 20

Şekil 3.2 Güzergahı oluşturacak objelerin seçilmesi ................................................................ 21

Şekil 3.3 Güzergah başlangıç yönünün tayini ........................................................................... 21

Şekil 3.4 Güzergah oluşturulması-Genel ayarlar ...................................................................... 22

Şekil 3.5 Güzergah oluşturulması-Tasarım kriterleri ................................................................ 22

Şekil 3.6 Güzergah gösterim stilinin düzenlenmesi .................................................................. 23

Şekil 3.7 Güzergah gösterim stili-Elemanlara ait görünüm ayarları ......................................... 24

Şekil 3.8 Güzergah etiket setinin düzenlenmesi ...................................................................... 25

Şekil 3.9 Güzergah etiket seti ayarları ...................................................................................... 25

Şekil 3.10 Çizime ait genel ayarların düzenlenmesi ................................................................. 26

Şekil 3.11 Çizime ait genel ayarların düzenlenmesi-Genel etiket ayarları ............................... 27

Şekil 3.12 Güzergah geometri noktalarına ait kısaltmalar ....................................................... 27



YUSU

F SE

ZGÜL

v

Şekil 3.13 Güzergah geometri noktalarına ait etiket ayarları................................................... 28

Şekil 3.14 Dever değişim noktalarına ait kısaltmalar ............................................................... 28

Şekil 3.15 Demiryolu geometrik noktalarına ait kısaltmalar .................................................... 29

Şekil 3.16 Profil geometri noktalarına ait kısaltmalar .............................................................. 29

Şekil 3.17 Güzergah stilinin düzenlenmesi ............................................................................... 30

Şekil 3.18 Güzergah oluşturma ve düzenleme şeridi ............................................................... 30

Şekil 3.19 Güzergah oluşturulması başlangıç geometri ayarları .............................................. 30

Şekil 3.20 Yatay güzergahta başlangıç kurb ayarları ................................................................ 31

Şekil 3.21 Yatay güzergaha kurb eklenme yöntemleri ............................................................. 31

Şekil 3.22 Güzergaha geçiş eğrisi ekleme yöntemleri .............................................................. 32

Şekil 3.23 Güzergah elemanlarına ait bilgilerin görüntülenmesi ............................................. 32

Şekil 3.24 Güzergah elemanlarının adlandırılması ................................................................... 33

Şekil 3.25 Güzergah eleman tablosu oluşturulmasına ilişkin menü ......................................... 33

Şekil 3.26 Güzergah eleman tablosu genel ayarları ................................................................. 34

Şekil 3.27 Güzergah eleman tablosu veri ayarları .................................................................... 34

Şekil 3.28 Güzergah eleman tablosuna veri eklenmesi ............................................................ 35

Şekil 3.29 Güzergah eleman tablosu örneği ............................................................................. 35

Şekil 3.30 Dever hesabı menüsünün açılması .......................................................................... 36

Şekil 3.31 Dever hesabı için yöntem belirlenmesi ................................................................... 36

Şekil 3.32 Dever Hesabı-Yol tipinin seçilmesi ........................................................................... 37

Şekil 3.33 Dever Hesabı-Yol genişliğine ilişkin bilgilerin girilmesi ............................................ 38

Şekil 3.34 Dever Hesabı-Banket genişliğine ilişkin bilgilerin girilmesi ...................................... 38

Şekil 3.35 Dever hesabına ilişkin genel kriterlerin ayarlanması ............................................... 39

Şekil 3.36 Dever hesabı sonrası eğim tablosu .......................................................................... 40

Şekil 3.37 Uyarı penceresi ........................................................................................................ 40

Şekil 4.1 Boykesit oluşturulması ............................................................................................... 41

Şekil 4.2 Boykesit için güzergah ve yüzey modeli seçilmesi ..................................................... 41

Şekil 4.3 Boykesit görünümü-Genel ayarlar ............................................................................. 42

Şekil 4.4 Boykesit görünümü-Veri satırları ............................................................................... 43

Şekil 4.5 Boykesit genel görünümüne ilişkin örnek .................................................................. 43

Şekil 4.6 Boykesit veri satırları .................................................................................................. 44

Şekil 4.7 Veri satırının düzenlenmesi ....................................................................................... 44

Şekil 4.8 Veri satırı ayarları ....................................................................................................... 45

Şekil 4.9 Veri satırında bulunan yazılara ilişkin ayarlar ............................................................ 46

Şekil 4.10 Veri satırının içeriğinin değiştirilmesi ....................................................................... 47

Şekil 4.11 Veri satırı görünüm ayarları ..................................................................................... 48

Şekil 4.12 Yeni profil oluşturulması .......................................................................................... 48

Şekil 4.13 Profil oluşturmak için ilgili profil görünümünün seçilmesi ...................................... 49

Şekil 4.14 Profil oluşturulması-Genel ayarlar ........................................................................... 50

Şekil 4.15 Profil çizim araçları penceresi .................................................................................. 50

Şekil 4.16 Profil oluşturulması-Başlangıç düşey kurb ayarları .................................................. 51



YUSU

F SE

ZGÜL

vi

Şekil 4.17 Örnek profil çizimi .................................................................................................... 51

Şekil 4.18 Profil görünümünün güncelleştirilmesi ................................................................... 52

Şekil 4.19 Veri satırları-Kaynak profil seçimi ............................................................................ 52

Şekil 4.20 Veri satırlarının güncellenmiş görünümü ................................................................ 53

Şekil 4.21 Profil görünümünün düzenlenmesi ......................................................................... 53

Şekil 5.1 Tipkesit araçları paleti genel görünümü .................................................................... 54

Şekil 5.2 Tipkesit oluşturulması ................................................................................................ 55

Şekil 5.3 Tipkesit oluşturulması-Genel ayarlar ......................................................................... 55

Şekil 5.4 Tipkesit oluşturulması-Yol tipinin belirlenmesi.......................................................... 56

Şekil 5.5 Tipkesit oluşturulması-Görünüm stilinin seçilmesi .................................................... 57

Şekil 5.6 Yeni tipkesit görünümü .............................................................................................. 58

Şekil 5.7 Örnek tipkesit parçaları .............................................................................................. 58

Şekil 5.8 Tipkesite yeni eleman eklenmesi-Refüj ..................................................................... 59

Şekil 5.9 Refüje ilişkin tipkesit parçasının yapısı....................................................................... 60

Şekil 5.10 Tipkesite yeni eleman eklenmesi-Yol kaplamaları ................................................... 61

Şekil 5.11 Kaplamalara ilişkin parçanın genel görünümü......................................................... 61

Şekil 5.12 Tipkesite yeni eleman eklenmesi-Kaldırım .............................................................. 62

Şekil 5.13 Kaldırım parçasının genel görünümü ....................................................................... 63

Şekil 5.14 Tipkesite yeni eleman eklenmesi-Şev parçası .......................................................... 64

Şekil 5.15 Şev oluşturacak parçanın genel görünümü ............................................................. 64

Şekil 5.16 Tipkesit parçalarının yapısının incelenmesi ............................................................. 65

Şekil 5.17 Tipkesit parçasının incelenmesi-Genişlik ve eğim.................................................... 66

Şekil 5.18 Tipkesit parçasının incelenmesi-Parametreler ........................................................ 66

Şekil 5.19 Tipkesit parçasının incelenmesi-Örnek parçanın kodları ......................................... 67

Şekil 5.20 Tipkesit parçasının yansıtılmış halinin kullanılması ................................................. 68

Şekil 5.21 Tipkesit parçasının yansıtılmış görünümü ............................................................... 69

Şekil 5.22 Hazırlanan tipkesitin genel görünümü ..................................................................... 69

Şekil 6.1 Yol koridoru oluşturulması ......................................................................................... 70

Şekil 6.2 Koridor genel ayarları ................................................................................................. 70

Şekil 6.3 Koridor oluşturulması-Parametreler .......................................................................... 71

Şekil 6.4 Koridor oluşturulması-Hedef objelerin seçilmesi ...................................................... 72

Şekil 6.5 Tipkesit hedef objelerin seçimi sıralı gösterimi ......................................................... 73

Şekil 6.6 Koridor oluşturulması-Kesit sıklığının ayarlanması .................................................... 74

Şekil 6.7 Koridor görünümü ...................................................................................................... 75

Şekil 6.8 Koridora kod seti atanması ........................................................................................ 75

Şekil 6.9 Kod seti ayarları-Kesit alanları ................................................................................... 76

Şekil 6.10 Kod seti ayarları-Kesit noktaları ............................................................................... 77

Şekil 6.11 Kod seti ayarları-Kesit çizgileri ................................................................................. 78

Şekil 6.12 Koridordan tasarım yüzeyi oluşturulması ................................................................ 78

Şekil 6.13 Tasarım yüzeyinin oluşturulacağı kodların seçimi ................................................... 79

Şekil 6.14 Oluşturulan tasarım yüzeyi görünümü .................................................................... 80



YUSU

F SE

ZGÜL

vii

Şekil 7.1 Enkesit planının oluşturulması ................................................................................... 81

Şekil 7.2 Enkesit planı oluşturulacak güzergah seçimi ............................................................. 81

Şekil 7.3 Enkesitlere ilişkin genel ayarlar .................................................................................. 82

Şekil 7.4 Enkesit çizgilerinin oluşturulması ............................................................................... 82

Şekil 7.5 Enkesit çizgileri parametrelerinin ayarlanması .......................................................... 83

Şekil 7.6 Enkesit planı örneği .................................................................................................... 84

Şekil 7.7 Enkesit çizgileri görünüm stilinin değiştirilmesi ......................................................... 84

Şekil 7.8 Enkesit çizgileri görünüm stili ayarları ....................................................................... 85

Şekil 7.9 Enkesit planı km gösteriminin düzenlenmesi ............................................................ 85

Şekil 7.10 Enkesit planı km gösterimi-Veri içeriğinin değiştirilmesi ......................................... 86

Şekil 7.11 Enkesit çizimlerinin oluşturulması ........................................................................... 86

Şekil 7.12 Enkesit çizimlerinin oluşturulması-Genel ayarlar .................................................... 87

Şekil 7.13 Enkesit çizimlerinin oluşturulması-Kaynak veri ayarları .......................................... 87

Şekil 7.14 Enkesit çizimlerinin oluşturulması-Veri satırlarının ayarlanması ............................. 88

Şekil 7.15 Enkesitin genel görünümü ....................................................................................... 88

Şekil 7.16 Enkesite dahil edilen verilerin görünümü ................................................................ 89

Şekil 7.17 Enkesit görünüm ayarlarının değiştirilmesi ............................................................. 89

Şekil 7.18 Enkesit grubuna ilişkin ayarlamaların yapılması ...................................................... 90

Şekil 7.19 Enkesit grubu ayarları-Genel görünüm .................................................................... 90

Şekil 7.20 Enkesit grubu ayarları-İçerdiği kesitlere ilişkin tercihler .......................................... 91

Şekil 7.21 Malzeme tanımının yapılması .................................................................................. 91

Şekil 7.22 Hacim hesabı-Arazi modellerinin atanması ............................................................. 92

Şekil 7.23 Malzeme tanımı-Güzergah ve enkesit grubu seçilmesi ........................................... 92

Şekil 7.24 Koridorda bulunan malzemelerin listeye dahil edilmesi ......................................... 93

Şekil 7.25 Malzeme tanımı yapıldıktan sonra örnek kesit görümü .......................................... 93

Şekil 7.26 Hacim hesabı tablosunun hazırlanması ................................................................... 94

Şekil 7.27 Hacim tablosu ayarları ............................................................................................. 94

Şekil 7.28 Toprak işi hacim tablosu örneği ............................................................................... 95

Şekil 7.29 Malzeme metraj tablosu hazırlanması ..................................................................... 96

Şekil 7.30 Malzeme metraj tablosu örneği ............................................................................... 97



YUSU

F SE

ZGÜL

1

1. GİRİŞ

Gelişen dünyada araç sayısının artmasıyla birlikte yaşanan ulaşım sorunları daha fazla

çözümün daha kısa zaman zarfında hazırlanması ihtiyacını beraberinde getirmektedir.

İçerisinde bulunduğumuz 2000’li yıllarda ulaşım tasarımları el yordamıyla yapılmaktan çıkmış,

tamamen bilgisayar destekli çizim ve tasarım programları kullanılarak yapılmaya

başlanmıştır. Bu kapsamda Türkiye’de ve dünyada yaygın olarak kullanılan programlardan iki

tanesi Bentley Inroads ve Autocad Civil 3D programlarıdır. Bu çalışma bir karayolu projesinin

ticari bir yazılım olan Autodesk Civil 3D1 kullanılarak nasıl yapılabileceğini tasarım süreçlerini

dikkate alarak anlatma amacı taşımaktadır.

Karayolu projeleri tasarım/karar süreçlerinde birçok farklı değişiklik yaşayabilmektedir.

Autocad Civil 3D dinamik yapısı ile tasarımda yapılması istenen değişikliklerin sürecin

tamamına yansımasını önleyip yalnızca ilgili kısımda gereği kadar değişiklik yapılmasıyla

sürece baştan başlanmasının önüne geçmektedir. Bir Civil 3D nesnesi kendisinin bağlı olduğu

diğer objelerdeki değişiklikleri otomatik olarak algıladığı gibi kendisinde yapılan değişiklikleri

de kendisine bağlı olan diğer objelere yansıtmaktadır.

Bu çalışmanın ilk bölümde sayısal arazi modeli (SAM) oluşturulması ve düzenlenmesi

işlemleri, ikinci bölümde farklı yöntemler kullanılarak yatay güzergah tasarımının nasıl

yapılacağı, üçüncü bölümde boykesit ve düşey güzergah (profil) tasarımı, dördüncü bölüm

tipkesit oluşturulması ve tipkesiti oluşturan parçalar, beşinci bölümde yol koridorunun

oluşturulması, altıncı bölümde enkesit çizimlerinin yapılması ve metraj tablolarının alınması

işlemleri süreçlere dair ekran görüntüleri kullanılarak açıklanmıştır.

1 Autodesk firmasının öğrenciler ve öğretim görevlileri için ücretsiz olarak sunduğu eğitim sürümü kullanılmıştır.



YUSU

F SE

ZGÜL

2

2. SAYISAL ARAZİ MODELİNİN (SAM) OLUŞTURULMASI VE DÜZENLENMESİ

(SURFACE)

Civil 3D’de arazi modelinin oluşturulması için nokta dosyaları veya farklı bir CAD tabanlı

programda hazırlanmış plankote çizimleri kullanılabilir. Bu çalışmada örnek uygulama olarak

daha önceden hazırlanmış olan plankote çizimi kullanılacaktır.

Şekil 2.1 Yüzey modelinin oluşturulması

İlk olarak plankote dosyası açılıp objeler kopyalanır ve daha önceden stillerin hazırlandığı boş

dosyanın içine yapıştırılır. “Toolspace” açılır ve “Toolspace”te “Prospector” bölmesinde

“Surfaces”a sağ klik yapılıp burada “Create Surface”a tıklanır (Şekil 2.1).



YUSU

F SE

ZGÜL

3

Şekil 2.2 SAM'in özelliklerinin girilmesi

Açılan pencerede “Type” kısmından oluşturulacak arazi modelinin türü seçilir. Buradan, grid

yüzeyi oluşturulmak isteniyorsa “Grid Surface”, üçgenlerden müteşekkil bir yüzey

oluşturulmak isteniyorsa “TIN Surface” seçilir. “Name” kısmına oluşturulacak yüzey için isim,

“Description” kısmına ihtiyaç duyuluyorsa açıklama girilir. “Style” kısmından oluşturulacak

yüzey için bir stil seçilir ki, bu stil yüzeyin nasıl görüneceğini belirleyecektir (Şekil 2.2).

Şekil 2.3 Sayısal arazi modeline obje eklenmesi



YUSU

F SE

ZGÜL

4

Plankote objelerinden, arazi yüzeyi oluşturmak için gerekli olan noktalar, çizgiler vs. objeleri

seçmek için “Toolspace”te “Prospector” bölmesinde “Surfaces” bölümünün altında

oluşturulan arazi yüzeyi isminin solunda bulunan (+) işaretine basılır. Ardından açılan

bölmede “Definition”ın başında bulunan (+) işaretine basılır, burada açılan menüden

“Drawing Objects” yazısına sağ tıklanır ve “Add” yazısına basılır (Şekil 2.3).

Şekil 2.4 Yüzeye eklenecek nesne türünün seçimi

Açılan pencerede hangi obje türü eklenecekse (nokta, çizgi, block, 3d yüzeyler ve çoklu

yüzey) o seçilerek “OK” onay butonuna basılır (Şekil 2.4) ve ardından objeler seçilir (Şekil

2.5). Her obje türü için bu işlem tek tek yapılmalıdır. Yüzey bu objelere bağımlı olmayıp,

eklendikten sonra silinebilir. Arazi yüzeyi bu objelere ait üç boyutlu koordinatları

kullanacaktır.

Şekil 2.5 Objelerin seçilmesi



YUSU

F SE

ZGÜL

5

Şekil 2.6 Oluşturulacak modele çizgisel elemanların eklenmesi

Arazi modeli TIN veri yapısında olduğu için üçgenlerden oluşacaktır. Doğru model için

üçgenleme işleminin doğru yapılması gerekmektedir. Üçgen kenarlarının tek tek

döndürülmesi çok fazla zaman alacaktır. Bu işlemi otomatize etmek için üçgen kenarlarının

kendileriyle üst üste olması istenen çizgiler “Breakline” olarak eklenir. “Breakline” eklemek

için Toolspace→Surfaces→Arazi→Definition kısmında bulunan “Breaklines”a sağ klik yapılır

ve “Add” yazısına basılır (Şekil 2.6).



YUSU

F SE

ZGÜL

6

Şekil 2.7 Çizgisel objelere ait özelliklerin seçimi

“Breakline” eklemek için açılan pencerede “Description” kısmına ayırt etmeyi sağlayacak

açıklama ya da isim yazılır. “Type” kısmından yapılacak seçimde “Standart” seçildiği takdirde

seçilecek çizgilerin uçlarında (polyline/çokludoğru objelerinin ise kırık noktalarında) arazi

modeli için üç boyutlu noktalar üretecek ve bu noktaları modele dahil edecektir. Çizimde sıfır

kotunda veya negatif kotlu çizgiler olabileceği için “Proximity” seçeneği kullanılır (Şekil 2.7).

“Proximity” seçildiği takdirde yüzeye nokta ilave edilmeyip yalnızca seçilen çizgilerle üst üste

gelebilecek üçgen kenarları döndürülür.

Şekil 2.8 Modele eklenecek çizgisel objelerin seçilmesi

Arazi modeline istenen objeler eklendikten sonra modelin düzeltme işlemlerine geçilir (Şekil

2.8).



YUSU

F SE

ZGÜL

7

Şekil 2.9 Arazi modeline ait düzeltme menüsü

Civil 3D’de bir Civil 3D objesi seçildiğinde “Ribbon”da bu obje türü ile ilgili panel açılır. Bu

panelde bu türe dair yapılabilecek işlemler listelenir.

Arazi yüzeyi seçildiğinde de “Surface” paneli açılır. Yüzeye ait düzenleme işlemleri buradan

seçilerek yapılabilir (Şekil 2.9).



YUSU

F SE

ZGÜL

8

Şekil 2.10 Model düzeltme alt menüsü

Düzenleme işlemleri aynı zamanda Toolspace→Surfaces→Arazi→Definition→Edits

kısmından da yapılabilir (Şekil 2.10). Buradaki işlemlerin bazıları sırasıyla şu şekildedir:

“Add Line”: Yüzeye ait noktalar arasında, üçgen bulunmayan yerde yüzeyin gösterilen

iki noktası arasına çizgi/üçgen kenarı koymak suretiyle üçgen oluşturur.

“Delete Line”: Üçgen kenarlarını siler.

“Swap Edge”: Üçgen kenarlarını döndürmek için kullanılır.

“Add Point”: Arazi yüzeyine ekran üzerinde işaretlenen noktayı ekler. Bu işlemle

birlikte noktanın etrafında otomatik olarak yeni üçgenler oluşturulur.

“Delete Point”: Modele ait noktalardan istenenleri silmek için kullanılır. Bu komutu

kullanmak için noktaların görünür olması gerekmektedir. Silinen nokta modelin

ortasında olduğu takdirde bu noktayı veya noktaları çevreleyen noktalar arasında

üçgenler yeniden otomatik olarak oluşturulacaktır.

“Modify Point”: Modele ait bir noktanın kotunu değiştirmek için kullanılır.

“Move Point”: Modele ait bir noktayı kaydırmak için kullanılır.



YUSU

F SE

ZGÜL

9

Şekil 2.11 Üçgen döndürme işlemi

Şekil 2.12 Üçgen kenarı silinmesi-Şerit menü (Ribbon) kullanılarak yapılması



YUSU

F SE

ZGÜL

10

Şekil 2.13 Üçgen kenarı silinmesi

Şekil 2.14 Arazi modeli noktasının silinmesi-Şerit menü (Ribbon) kullanılarak yapılması



YUSU

F SE

ZGÜL

11

Şekil 2.15 Arazi modeli noktasının silinmesi

Şekil 2.16 Oluşturulan yüzey modeli özellikleri

Toolspace→Surfaces→Arazi adına sağ klik yapıldığında arazi yüzeyine dair farklı işlemler ile

karşılaşılacaktır (Şekil 2.16). “Surface Properties”de yüzey özellikleri, farklı analiz seçenekleri,

yüzeye ait istatistiki bilgiler vs. bulunmaktadır.



YUSU

F SE

ZGÜL

12

Şekil 2.17 Yüzey stilinin atanması

“Surfaces Properties” penceresinde “Information” bölmesinde (Şekil 2.17) yüzey ismi,

açıklama bölümü ve yüzey görünümüne ait stiller görüntülenmektedir. “Surfaces Style”ın

altında daha önceden hazırlanmış yüzey stilleri bulunmaktadır. Bunlar yüzeyin nasıl (hangi

objeler ile) görüneceğini belirler.



YUSU

F SE

ZGÜL

13

Şekil 2.18 Yüzey özellik gösterim paneli

“Definition” bölmesi (Şekil 2.18) iki kısma ayrılmıştır. Alt kısımda yüzey üzerinde yapılan

değişiklik ve düzenlemelerin listesi bulunmaktadır. İstenilen herhangi bir veya daha fazla

değişiklik başındaki onay işareti kaldırılarak buradan geri dönüşü mümkün olarak iptal

edilebilir veya bununla birlikte tamamen silinebilir. Üst kısım ise üç başlık altında

toplanmıştır:

“Build”

“Data Operations”

“Edit Operations”



YUSU

F SE

ZGÜL

14

Şekil 2.19 Yüzey özellik gösterim paneli- Tanımlar

“Edit Operations” bölümünde (Şekil 2.19) yüzeye ilişkin hangi düzenlemelere izin verileceği

seçilir.

Şekil 2.20 Yüzey özellik gösterim paneli-Veri özellikleri-1



YUSU

F SE

ZGÜL

15

“Data Operations” bölümünde (Şekil 2.20) yüzeye eklenebilecek veri seçeneklerine ait

tercihler yer alır.


“Build” bölümünde (Şekil 2.21) ise yüzeyde alabilecek maksimum-minimum yükseklik

değerleri, üçgen kenar uzunlukları ve üçgen iç açılarına ait tercihler bulunmaktadır.




YUSU

F SE

ZGÜL

16

“Statistics” bölmesinde (Şekil 2.22) ise yüzeye ilişkin istatistik verileri (nokta sayısı, maks-min

koordinatlar, yüzey alanı vs.) yer almaktadır.

Şekil 2.23 Yüzey özellik gösterim paneli-İstatistiki veri gösterimi

“Surface Properties” penceresindeki gerekli ayarlar yapıldıktan sonra Tamam butonu ile ana

ekrana dönülür. Bu esnada yapılan değişikliklere göre yüzeyin güncelleme işleminin hemen

veya sonra yapılacağına kullanıcı tarafından karar verilir (Şekil 2.23).

Şekil 2.24 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi



YUSU

F SE

ZGÜL

17

Arazi yüzeyinin mevcut stili değiştirilmek istendiğinde ekranda yüzey seçilerek veya

Toolspace→Surfaces→Arazi adına sağ klik yapılıp “Edit Surface Style”a tıklanır (Şekil 2.24).

Stilde yapılacak değişiklik, aynı dosyada aynı stilde görünen diğer yüzeylerin görünümünü de

değiştirecektir.

Şekil 2.25 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi-Yükseklik eğrileri

Surfaces Style→Contours bölmesinde (Şekil 2.25) yükseklik eğrileriyle ilgili ayarlar yapılır.

Bunlar; ana ve ara eğri aralıkları, eğrilerin yumuşatılması vs ayarlardır.



YUSU

F SE

ZGÜL

18

Şekil 2.26 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi-Noktalar

“Points” bölmesinde (Şekil 2.26) ise noktaların boyut, sembol, renk gibi özelliklerine dair

ayarlar bulunmaktadır.

Şekil 2.27 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi-Görünüm ayarları



YUSU

F SE

ZGÜL

19

“Display” bölmesinde (Şekil 2.27) ise yüzeye ait objelerin görünümünü, tabaka yapılarını

içeren ayarlamalar bulunmaktadır.

Şekil 2.28 Yüzey gösterim stili düzenlenmesi-Özet bilgiler

“Summary” bölmesinde (Şekil 2.28) ise diğer bölmelerde bulunan ayarlar alt alta

bulunmaktadır.

Bütün Civil 3D objeleri için stil ayarları nesne seçilerek yapılabileceği gibi,

Toolspace→Settings kısmından da yapılabilir.



YUSU

F SE

ZGÜL

20

3. YATAY GÜZERGÂHIN OLUŞTURULMASI (ALIGNMENT)

3.1. Güzergâh Tanımı

Civil 3D’de yatay güzergah oluşturulması işlemi iki farklı şekilde yapılmaktadır:

Ekran üzerinde some noktalarının (PI) işaretlenmesiyle

Daha önceden oluşturulan “polyline” objesinden (ya da güzergahı oluşturan çizgi ve

yaylar sırayla seçilerek),

Bu çalışmada daha önceden oluşturulmuş olan plan ve “polyline” haline getirilmiş güzergah

üzerinden hareket edilecektir.

“Menubar”da “Alignment” menüsüne gelindiğinde yukarıda sıralanan güzergâh oluşturma

seçeneklerinin ilk iki sırada olduğu görülmektedir (Şekil 3.1).

Şekil 3.1 Yatay güzergah oluşturulması

“Create Alignment by Layout”: Bu seçenek some noktalarının işaretlenmesi suretiyle

güzergah oluşturmayı sağlar.

“Create Alignment from Polyline”: Bu seçenek ise daha önceden oluşturulan polyline

objesinden ya da güzergahı oluşturan çizgi ve yaylar sırayla seçilerek güzergah oluşturmayı

sağlar.

“Edit Alignment Geometry”: Oluşturulan güzergahın geometrisinde değişiklik yapılmak

istendiğinde buradan değiştirilebilir.

“Reverse Alignment Direction”: Seçilen güzergâhın başlama yönünü değiştirir.



YUSU

F SE

ZGÜL

21

Şekil 3.2 Güzergahı oluşturacak objelerin seçilmesi

“Create Alignment from Polyline” seçeneği seçildiğinde program güzergahı oluşturacak

nesnelerin seçilmesini ister. Bu nesneler seçilir ve “Enter” onay tuşuna basılır (Şekil 3.2).

Şekil 3.3 Güzergah başlangıç yönünün tayini

“Enter” onay tuşuna basıldıktan sonra güzergah için kendi tayin ettiği yönü bir okla gösterir,

değiştirilmek istenirse fare imlecinin yanında bulunan “Reverse” yazısına ya da “R+Enter”

tuşuna basılarak güzergahın yönü ayarlanır (Şekil 3.3).



YUSU

F SE

ZGÜL

22

Şekil 3.4 Güzergah oluşturulması-Genel ayarlar

Şekil 3.5 Güzergah oluşturulması-Tasarım kriterleri



YUSU

F SE

ZGÜL

23

Ekrana gelen pencerede güzergâh ismi girilir ve güzergah tipi (eksen, offset vs) seçilir.

“Description” bölümünün altında pencere iki kısma ayrılmaktadır: “General” kısmında

güzergahın görüneceği stil, ve güzergah yazı seti (“Alignment Label Set”) seçilir (Şekil 3.4).

“Design Criteria” kısmından ise tasarım hızı girilir (Şekil 3.5).

Şekil 3.6 Güzergah gösterim stilinin düzenlenmesi

“Alignment Style” bölümünden hazır olan stillerden bili seçilebileceği gibi bunlar

düzenlenerek de kullanılabilir (Şekil 3.6).



YUSU

F SE

ZGÜL

24

Şekil 3.7 Güzergah gösterim stili-Elemanlara ait görünüm ayarları

“Alignment Style” penceresinde “Display” bölmesinde güzergah bölümlerinin (aliyman, kurb,

spiral, teğet vs) renk, tabaka, kalınlık, çizgi tipi ve görünürlüğü ayarlanabilir (Şekil 3.7).

“Markers” bölmesinde ise güzergah geometri noktalarına ilişkin semboller tanımlanır.



YUSU

F SE

ZGÜL

25

Şekil 3.8 Güzergah etiket setinin düzenlenmesi

Güzergâha ilişkin yazı seti de aynı şekilde mevcut olanlardan seçilebilir ya, bunlardan bir

tanesi düzenlenerek de kullanılabilir ya da yeni bir set oluşturulabilir (Şekil 3.8).

Şekil 3.9 Güzergah etiket seti ayarları



YUSU

F SE

ZGÜL

26

Güzergaha ilişkin yazı ayarları “Alignment Label Set” penceresinde “Labels” bölmesinde yapılmaktadır

(Şekil 3.9). Bu pencereye güzergah üzerinden ulaşılabileceği gibi Toolspace→Settings→Alignment→

Arazi→Label Styles yolundan da ulaşılabilir.

Güzergaha eklenebilecek yazılara ilişkin farklı opsiyonlar sunulmaktadır, bunlardan başlıcaları

şunlardır:

Ana istasyonlar,

Ara istasyonlar,

Güzergah geometrisinin değiştiği noktalar,

Profil geometri noktaları,

Dever değişim noktaları vs…

“Types” kısmından yazdırılacak bilginin ait olduğu grup seçilir. Ardından sağ taraftan bu grup

altındaki stillerden bir tanesi seçilir ya da istenirse yeni bir stil oluşturulur ve “Add” yazısına

tıklanarak stil eklenir. Ana ve ara istasyonlar için “Increment” sütununa yazdırılacak sıklık

girilir. Geometri noktaları için “Geometry Points to Label” sütunundan eklenen yazının hangi

noktalarda yazılacağı seçilir.

Şekil 3.10 Çizime ait genel ayarların düzenlenmesi

Geometri noktalarına ilişkin adlandırmaları değiştirmek için ise Toolspace→Settings→Dosya

ismi’ne sağ klik yapılıp “Edit Drawing Settings” tıklanarak “Drawing Settings” penceresi açılır

(Şekil 3.10).



YUSU

F SE

ZGÜL

27

Şekil 3.11 Çizime ait genel ayarların düzenlenmesi-Genel etiket ayarları

“Drawing Settings” Penceresinde “Abbreviations” bölmesinde kritik noktalar için kullanılacak

adlandırma veya kısaltmalar farklı gruplar altında toplanmıştır (Şekil 3.11). Aşağıda bunlara

ilişkin görüntüler bulunmaktadır (Şekil 3.12, Şekil 3.13, Şekil 3.14, Şekil 3.15, Şekil 3.16).

Şekil 3.12 Güzergah geometri noktalarına ait kısaltmalar



YUSU

F SE

ZGÜL

28

Şekil 3.13 Güzergah geometri noktalarına ait etiket ayarları

Şekil 3.14 Dever değişim noktalarına ait kısaltmalar



YUSU

F SE

ZGÜL

29

Şekil 3.15 Demiryolu geometrik noktalarına ait kısaltmalar

Şekil 3.16 Profil geometri noktalarına ait kısaltmalar



YUSU

F SE

ZGÜL

30

Güzergâh geometrisinde değişiklik yapılmak istendiğinde

güzergah seçilerek sağ klik yapılır ve “Edit Alignment

Geometry” yazısına tıklanır (Şekil 3.17).

Şekil 3.17 Güzergah stilinin düzenlenmesi

Şekil 3.18 Güzergah oluşturma ve düzenleme şeridi

“Alignment Layout Tools” penceresinde yatay güzergâha dair birçok değişiklik yapılabilir.

“Create Alignment by Layout” seçeneği ile some noktaları işaretlenerek güzergâh

oluşturulmak istendiğinde de aynı pencere açılacaktır. Şekil 3.18’de 1 numara ile gösterilen

simge kullanılarak mevcut güzergaha yeni bir some noktası ilave edilebilir ya da 2 numara ile

gösterilen simge kullanılarak mevcut bir some noktası silinebilir.

Şekil 3.19 Güzergah oluşturulması başlangıç geometri ayarları

Şekil 3.19’da some noktaları ile güzergah oluşturulmak istendiğinde ilk etapta nasıl bir eksen

oluşturulmak isteniyorsa buna göre yapılacak tercihler görülmektedir:

“Tangent-Tangent (No curves)”: Bu seçenek kullanıldığında some noktaları arasında

aliymanlar çizilir fakat herhangi bir kurb oluşturulmaz.

“Tangent-Tangent (With curves)”: Bu seçenek kullanıldığında varsayılan ayarlardaki

kurb yarıçapı kullanılarak kurb çizilir, varsayılan ayar klotoid içeriyorsa güzergah çizimi

yine buna göre gerçekleşecektir. Eğer aliyman mesafeleri varsayılan kurb ayarları için



YUSU

F SE

ZGÜL

31

yeterli değilse bu noktalarda kurb çizilmez, yalnızca some noktaları arasında

aliymanlar çizilir.

Şekil 3.20 Yatay güzergahta başlangıç kurb ayarları

“Curve and Spiral Settings” penceresi varsayılan kurb ayarlarını düzenlemek için kullanılır

(Şekil 3.20). Kurb giriş ve/veya çıkışında geçiş eğrisi kullanılması isteniyorsa Type kısmından

eğri türü seçilir ve isteğe göre Spiral in ve/veya Spiral out kutucukları işaretlenerek istenilen

değerler girilir. Bu değerler güzergah oluşturulduktan sonra da değiştirilebilecektir.

Şekil 3.21 Yatay güzergaha kurb eklenme yöntemleri

Kurb bulunmayan bir some noktasına kurb eklenmek istendiğinde kullanıcı tarafından

ihtiyacına yönelik yöntem seçilerek kurb eklenebilir (Şekil 3.21). Bunlardan yaygın olarak

kullanılan iki yöntem şunlardır:

“Free Curve Fillet (Between two entities, radius)”: Bu seçenekle kurb oluşturmak için

önce güzergahın gidiş yönüne göre sıra ile aliymanlar seçilir ve ardından kurb yarıçapı

girilir.



YUSU

F SE

ZGÜL

32

“Free Curve Fillet (Between two entities, through point)”: Bu seçenekle kurb

oluşturmak için önce güzergahın gidiş yönüne göre sıra ile aliymanlar seçilir ve

ardından ekran üzerinde kurbun geçmesi istenen bir nokta işaretlenir.

Şekil 3.22 Güzergaha geçiş eğrisi ekleme yöntemleri

Şekil 3.22’de bir güzergâha geçiş eğrisi eklemek için kullanılabilecek farklı metodlar

görülmektedir.

Şekil 3.23 Güzergah elemanlarına ait bilgilerin görüntülenmesi

Şekil 3.18’de 4 numara ile gösterilen simgeye tıklandığında güzergah elemanlarına ilişkin bir

tablo açılır(Şekil 3.23). Bu tablonun sütunları istenilen şekilde ayarlanabildiği gibi elemanlara

ilişkin bazı değerler de buradan değiştirilebilir.



YUSU

F SE

ZGÜL

33

Şekil 3.24 Güzergah elemanlarının adlandırılması

Ekran üzerine güzergah eleman tablosu yerleştirilmek istendiğinde ise öncelikle güzergah

elemanları numaralandırılmalıdır. Bunun için Menubar→Alignments→Add Alignment

Labels’ın altında bulunan seçeneklerden, elemanlar tek tek numaralandırılmak isteniyorsa

“Single Segment”, topluca numaralandırılmak isteniyorsa “Multiple Segment” seçeneği

kullanılır (Şekil 3.24). İlk etapta eklenen yazılar varsayılan ve değiştirilebilir ayarlara göre

elemana ilişkin farklı bilgiler içeriyor olabilir. Ancak tablo ekrana yerleştirildiğinde bunlar

“Table Tag” adı verilen eleman numaralarına dönüşecektir.

Şekil 3.25 Güzergah eleman tablosu oluşturulmasına ilişkin menü

Güzergah eleman tablosu eklemek için Menubar→Alignments→Add Tables’ın altında

bulunan seçenekler kullanılır (Şekil 3.25). “Add Segments” ile istenen güzergaha ilişkin tüm

elemanlar tek tabloda toplanabileceği gibi eleman türlerine ilişkin bilgiler ayrı ayrı da tablo

haline getirilebilir.



YUSU

F SE

ZGÜL

34

Şekil 3.26 Güzergah eleman tablosu genel ayarları

“Alignment Label Creation” penceresinde (Şekil 3.26) tablo için stil, ilgili güzergah, tablo satır

sayısı ve konumu gibi ayarlar yapılarak “OK” onay tuşuna basıldığında tablo oluşturulacak ve

ekran üzerinde kullanıcının belirleyeceği yere yerleştirilecektir.

Şekil 3.27 Güzergah eleman tablosu veri ayarları



YUSU

F SE

ZGÜL

35

Şekil 3.27’de gösterilen güzergah eleman tablosunda kullanıcının isteği oranında sütun ile

elemanlara ilişkin istenilen her türlü bilgi yazdırılabilir.

Şekil 3.28 Güzergah eleman tablosuna veri eklenmesi

Şekil 3.28’de bir tabloda kurb bilgilerini içeren bir satıra dair örnek içerik görülmektedir.

Şekil 3.29 Güzergah eleman tablosu örneği

Şekil 3.29’da YATAY EKSEN ELEMAN TABLOSU adı verilmiş olan bir güzergâh eleman tablosu örneği

görülmektedir.



YUSU

F SE

ZGÜL

36

3.2. Dever Hesabı

Şekil 3.30 Dever hesabı menüsünün açılması

Civil 3D’de dever hesabı yapmak için güzergah seçilip sağ klik yapılarak “Edit Superelevation”

yazısına tıklanır (Şekil 3.30).

Şekil 3.31 Dever hesabı için yöntem belirlenmesi

Dever hesabı için manuel ayarlamalar yapılacaksa “Open superelevation curve manager”

seçeneği tıklanarak her kurb için ayrı ayrı yapılabilir. Güzergah boyunca hesap yaptırmak için

ise “Calculate superelevation now” seçeneği tıklanır (Şekil 3.31).



YUSU

F SE

ZGÜL

37

Şekil 3.32 Dever Hesabı-Yol tipinin seçilmesi

Açılan pencerede ilk etapta yol tipi (bölünmüş/bölünmemiş) ve eğim tipi ayarlanır (Şekil

3.32). Bu çalışmada konu edilen yol bölünmüş yoldur. Yol eğiminin ise her yönün kendi içinde

lineer olması, yani çatı eğiminin refüjden itibaren başlaması ve farklı yönlerin kendi içinde

çatı eğimine sahip olmaması istenmektedir.



YUSU

F SE

ZGÜL

38

Şekil 3.33 Dever Hesabı-Yol genişliğine ilişkin bilgilerin girilmesi

İkinci olarak tipkesite ilişkin bilgiler girilir (Şekil 3.33). Tipkesit konusu ilerleyen bölümlerde

ele alınacaktır.

Şekil 3.34 Dever Hesabı-Banket genişliğine ilişkin bilgilerin girilmesi



YUSU

F SE

ZGÜL

39

Tipkesite ayrıca banket parçası eklenmişse bu parçanın genişliği olması istenen varsayılan

eğimi girilir (Şekil 3.34).

Şekil 3.35 Dever hesabına ilişkin genel kriterlerin ayarlanması

Son olarak dever hesabı için kriter tablosu seçilir (Şekil 3.35). Bu tablolar değerleri ilgili (.xml)

uzanlılı dosyalarından alır. “Finish” bitir butonuna basılarak hesap yaptırılır.



YUSU

F SE

ZGÜL

40

Şekil 3.36 Dever hesabı sonrası eğim tablosu

Hesap yapıldıktan sonra güzergâh boyunca eğim değerlerini gösteren tablo açılır (Şekil 3.36).

İstenen noktada değerler değiştirilebilir ve/veya pencerenin üst kısmında bulunan +

simgesine tıklanarak istenen km değeri için ara eğim ayarı yapılabilir.

Şekil 3.37 Uyarı penceresi

Kurb değerlerinin seçilen kriterlere uygun olmaması halinde program tarafından ilgili uyarıları

içeren bir pencere açılır (Şekil 3.37).



YUSU

F SE

ZGÜL

41

4. DÜŞEY GÜZERGÂHIN OLUŞTURULMASI (PROFILE)

Civil 3D’de düşey güzergah (profil) tasarımı araçları yatay güzergahla benzerlik gösterir.

Şekil 4.1 Boykesit oluşturulması

İlk olarak yapılması gereken yatay güzergâh boyunca arazi profilinin çıkarılmasıdır. Bunun için

menü çubuğunda “Profiles” menüsünün altında ilk sırada bulunan “Create Profile from

Surface” seçeneği tıklanır (Şekil 4.1).

Şekil 4.2 Boykesit için güzergah ve yüzey modeli seçilmesi



YUSU

F SE

ZGÜL

42

Açılan pencerede sırayla yatay güzergah ve eklenmek istenen yüzey seçilerek “Add” tuşuna

basılır. Bu işlemin ardından eklenen yüzeyin pencerenin alt tarafında bulunan “Profile list”

bölümünde yer aldığı görülür. Daha sonra “Draw in profile view” tuşuna basılarak profil

görünümünü elde etme aşamasına geçilir (Şekil 4.2).

Şekil 4.3 Boykesit görünümü-Genel ayarlar

“Create Profile View” penceresi 7 bölüme ayrılmıştır. Bu pencerede ilk gölümde profil

görünümü ile genel ayarlar yapılır (Şekil 4.3). İlgili güzergah seçilir, profil görünümü için isim

girilir ve stil seçilir. “Station Range” bölümünden isteniyorsa belirli bir km aralığı ayarlanarak

sadece bu aralık için çizdirilir. “Profile View Height” bölümünden profil görünümünde

gösterilecek kot aralığı ayarlanır. “Profile Display Options” bölümünden eğer güzergaha bağlı

farklı profiller var ise bunların görünümü ile ilgili ayarlar yapılır. Örneğin, istenen profil

görünüme dahil edilir/çizdirilir, diğer(ler)i dahil edilmez/çizdirilmez.



YUSU

F SE

ZGÜL

43

Şekil 4.4 Boykesit görünümü-Veri satırları

Profil görünümü için bilgileri içeren satırlar “Data Band” olarak adlandırılır. “Data Bands”

bölümünden profil çiziminde görünecek veri satırları ayarlanır (Şekil 4.4). “Band”ları her

seferinde tek tek ayarlamamak için “Band Set”ler kullanılır ve bu çalışmada da daha önceden

hazırlanmış bir set kullanılacaktır. “Band” ayarları yapıldıktan sonra “Draw Profile View”

butonuna basılarak ekrana yerleştirilir (Şekil 4.5).

Şekil 4.5 Boykesit genel görünümüne ilişkin örnek



YUSU

F SE

ZGÜL

44

Şekil 4.6 Boykesit veri satırları

Şekil 4.6’da profil görünümünde bulunan “band”lar görünmektedir.

Şekil 4.7 Veri satırının düzenlenmesi

“Band” stilini ayarlamak için ilgili “band” seçilip sağ klik yapılır ve “Edit Band Style” yazısına

tıklanır (Şekil 4.7).



YUSU

F SE

ZGÜL

45

Şekil 4.8 Veri satırı ayarları

Şekil 4.8’de görüldüğü gibi “Band Style” penceresinde içeriğe ilişkin ayarların yapıldığı “Band

Details” bölmesi ikiye ayrılmıştır. Sol taraf ilgili “Band”a ait başlık bölümüdür. Buradaki

“Compose label” yazısına tıklanarak açılacak pencerede başlık değiştirilebilir. “Layout”

kısmından da başlık bölümüne ait kutu boyutları ayarlanabilir. İlgili “Band”a değer

yazdırılabilecek noktalar belirli gruplara ayrılmıştır. Bu gruplar şöyledir: Ana ve ara

istasyonlar, yatay ve düşey geometri noktaları ve ara mesafeler. Pencerenin sağ tarafı bu

verilerin (kot, km vs.) bulunduğu kısımdır. Bu grubun içeriğini ayarlamak için istenen bir

tanesi seçilir ve “Compose label” yazısına tıklanır.



YUSU

F SE

ZGÜL

46

Şekil 4.9 Veri satırında bulunan yazılara ilişkin ayarlar

Açılan pencerede veri içeriği “Layout” bölmesinden ayarlanır. Bu bölmede “General”

başlığının altında bu veri için isim ve verinin ilgili “Band”ın neresine hizalanacağı ayarlanır.

Veri içeriği ve konumu ise “Text” başlığı altından yapılır. İçeriği ayarlamak için “Contents”

yazısının sağ tarafında bulunan kutucuğa tıklanır (Şekil 4.9).



YUSU

F SE

ZGÜL

47

Şekil 4.10 Veri satırının içeriğinin değiştirilmesi

Açılan pencerede “Properties” bölmesinde “Properties” başlığının altından eklenecek veri

seçilir. Burada görünen “Profile 1Elevation” ve “Profile 2 Elevation” değerleri Şekil 4.4’te

görülen “Profile 1” ve “Profile 2” sütunlarında ilgili satır için hangi profil seçilmişse değeri o

profilden alacaktır. İlgili değer seçilip görünüş sekli (ondalık basamak sayısı, birimi vs)

ayarlandıktan sonra ok işaretine tıklanarak eklenir ve “OK” onay tuşuna basılarak “Data Band

Style” penceresine dönülür (Şekil 4.10).



YUSU

F SE

ZGÜL

48

Şekil 4.11 Veri satırı görünüm ayarları

“Data Band Style” penceresinde “Display” bölmesinde hangi grubun görünüp görünmeyeceği

ve bunlara ait tabaka, renk vb ayarlar yapılır (Şekil 4.11).

Şekil 4.12 Yeni profil oluşturulması



YUSU

F SE

ZGÜL

49

Kırmızı kot oluşturmak için menü çubuğunda “Profile” menüsünün altında “Create Profile by

Layout” seçeneğine tıklanır (Şekil 4.12).

Şekil 4.13 Profil oluşturmak için ilgili profil görünümünün seçilmesi

Daha sonra profilin hangi profil görünümü üzerinden çizileceği seçilir (Şekil 4.13).



YUSU

F SE

ZGÜL

50

Şekil 4.14 Profil oluşturulması-Genel ayarlar

Açılan “Create Profile” penceresinde (Şekil 4.14) oluşturulacak profil için isim girilerek profil

için stil ve yazı seti ayarlanır.

Şekil 4.15 Profil çizim araçları penceresi

Şekil 4.14’te gösterilen pencerede “OK” onay tuşuna basıldıktan sonra “Profile Layout Tools”

penceresi açılır (Şekil 4.15). Bu pencere Şekil 3.19’da gösterilen “Alignment Layout Tools”

penceresiyle benzerlik göstermektedir. İlk etapta default/varsayılan kurb ayarları yapılır.

Bunun için pencerenin en solunda bulunan ok işaretine tıklanmasıyla açılan “Curve Settings”

yazısına tıklanır.



YUSU

F SE

ZGÜL

51

Şekil 4.16 Profil oluşturulması-Başlangıç düşey kurb ayarları

“Vertical Curve Settings” penceresinde düşey kurblar için kurb tipi seçilerek uzunluk veya K

değerine dayalı varsayılan ayarlar yapılabilir (Şekil 4.16). Gerekli ayarlar yapıldıktan sonra

Şekil 4.15’te gösterilen “Draw Tangents with Curves” seçeneğine tıklanarak profil çizimine

geçilir (Şekil 4.17). Bu seçenekle yapılan ayarlara göre düşey kurblar otomatik olarak

çizilecektir. Eğer düşey kurblar daha sonra çizilmek isteniyorsa “Draw Tangents” seçeneği

kullanılır.

Şekil 4.17 Örnek profil çizimi



YUSU

F SE

ZGÜL

52

Profil çizildikten sonra da düşey kurblarda değişiklik yapılabilir, dahası, profil geometrisinin

tamamında değişiklik yapma olanağı sunulmaktadır.

Şekil 4.18 Profil görünümünün güncelleştirilmesi

Kırmızı Kot bandının kot değerlerini çizilen profilden alması ve Düşey Geometri bandının

profil geometrisini yansıtması için profil görünümü seçilip sağ klik yapılarak “Profile View

Properties” yazısına tıklanır (Şekil 4.18).

Şekil 4.19 Veri satırları-Kaynak profil seçimi



YUSU

F SE

ZGÜL

53

“Profile View Properties” penceresinde “Bands” bölmesinde Kırmızı Kot satırı ile “Profile 2”

sütununun kesiştiği hücre için oluşturulan kırmızı kot profili seçilir. Aynı şekilde Düşey

Geometri satırı ile “Profile 1” sütununun kesiştiği hücre için de yine oluşturulan kırmızı kot

profili seçilir (Şekil 4.19). “Tamam” tuşuna basıldığında ilgili “Band”ların içeriğinin değiştiği

görülecektir (Şekil 4.20).

Şekil 4.20 Veri satırlarının güncellenmiş görünümü

Şekil 4.21 Profil görünümünün düzenlenmesi

Profile ait stilde değişiklik yapılmak istendiğinde ilgili profil seçilerek sağ klik yapılır ve “Edit

Profile Style” yazısına tıklanır. Açılan “Profile Style” penceresinde “Display” bölmesinde renk,

tabaka, çizgi stil ve kalınlığı vb ayarlamalar yapılabilir (Şekil 4.21).



YUSU

F SE

ZGÜL

54

5. TİPKESİT OLUŞTURULMASI (ASSEMBLY-SUBASSEMBLY)

Karayolu tasarımının profil oluşturulmasından sonra gelen aşaması tipkesit oluşturmaktır.

Civil 3D tipkesitler için “Assembly” tanımını kullanır. Civil 3D tipkesiti yekpare/parçalanamaz

bir bütün olarak değil, merkezden sağa ve sola olmak üzere dışa doğru birbirine eklenen

parçalardan oluşan bir bütün olarak ele alır. Her bir parça kendi sınırları içinde hareket eder

ve istendiğinde sıra ile dizilen bu parçalardan herhangi biri aradan silinebilir, başka bir parça

ile değiştirilebilir ya da önüne veya arkasına başka bir parça eklenebilir. Tipkesiti oluşturan bu

parçalar “Subassembly” olarak adlandırılır. Program ile beraber gelen birçok “Subassembly”

bulunmaktadır. Bunlara menü çubuğunda “Corridors” menüsünün altında bulunan

“Subassembly Tool Palettes” menüsüne tıklanarak ulaşılabilir. Bununla birlikte Civil 3D ile

birlikte yüklenen Subassembly Composer programı ile de isteğe bağlı tipkesit parçacıkları

(“subassembly”) oluşturulabilir. Şekil 5.1’de “Subassembly Tool Palettes”

görüntülenmektedir. “Subassembly Tool Palettes”, “palette” adı verilen bölmelere

ayrılmıştır. Bu bölmeler parçacık (“subassembly”) tiplerine göre grupları temsil etmektedir.

Şekil 5.1 Tipkesit araçları paleti genel görünümü

“Subassembly Tool Palettes”te “Assemblies” bölmesinde program ile beraber hazır olarak

gelen bir takım tipkesitler bulunmaktadır (Şekil 5.1). Proje tasarımında bu tipkesitler

kullanılabileceği gibi tabiiyetle kullanıcı tanımlı tipkesitler de oluşturulabilir.



YUSU

F SE

ZGÜL

55

Şekil 5.2 Tipkesit oluşturulması

Yeni bir tipkesit oluşturmak için menü çubuğunda “Corridors” menüsünün altında “Create

Assembly…” yazısına tıklanır (Şekil 5.2).

Şekil 5.3 Tipkesit oluşturulması-Genel ayarlar

Açılan “Create Assembly” penceresinde “Name” kısmına oluşturulacak tipkesit için isim

yazılır (Şekil 5.3).



YUSU

F SE

ZGÜL

56

Şekil 5.4 Tipkesit oluşturulması-Yol tipinin belirlenmesi

“Create Assembly” penceresinde “Assembly Type” kısmından tipkesit için yol tipi seçilir (Şekil

5.4):

“Undivided Crowned Road”: Zıt yönler arasında şerit çizgisi dışında bölücü elemanın

olmadığı, dahası fiziksel bir engelin bulunmadığı ve eğimin eksenden yolun her iki tarafına

doğru olduğu yol tipidir.

“Undivided Planar Road”: Zıt yönler arasında şerit çizgisi dışında bölücü elemanın olmadığı,

dahası fiziksel bir engelin bulunmadığı ve eğimin yolun tek tarafına doğru olduğu yol tipidir.

“Divided Crowned Road”: Zıt yönlerin arasında fiziksel bir engelin (refüj, kanal vs) bulunduğu

ve eğimin eksenden yolun her iki tarafına doğru olduğu yol tipidir.

“Divided Planar Road”: Zıt yönlerin arasında fiziksel bir engelin (refüj, kanal vs) bulunduğu ve

eğimin eksenden yolun her iki tarafına doğru olduğu yol tipidir.

Burada seçilen yol tipi dever hesabı yapılırken Şekil 3.32’de gösterilen pencerede seçilen yol

tipiyle aynı olmalıdır. Yol tipi tercihi tipkesit oluşturulduktan sonra da değiştirilebilmektedir.

Konu edinilen projedeki yol tipi “Divided Crowned Road” kategorisine dahildir. Yol, eksenden

itibaren her iki tarafa doğru %2.00 eğime sahip olacaktır. Ayrıca farklı yönlerin eğimi kendi

içinde lineer olacaktır.



YUSU

F SE

ZGÜL

57

Şekil 5.5 Tipkesit oluşturulması-Görünüm stilinin seçilmesi

“Subassembly” parçacıkları kesitte görünen köşe noktaları, çizgiler ve alanlar için belirli kısa

tanımlamalar/kodlar (“code”) içerir. “Create Assembly” penceresinde “Code set style”

kısmında bulunan seçenekler bu kodların kesitte, planda ve üç boyutlu modelde nasıl

görüneceği ile ilgili ayarlamaları içerir (Şekil 5.5). İlgili stil seçildikten sonra “OK” onay tuşuna

basılarak tipkesit ekran üzerinde kullanıcı tarafından belirlenecek bir yere yerleştirilir.



YUSU

F SE

ZGÜL

58

Şekil 5.6 Yeni tipkesit görünümü

Tipkesit (“Assembly”) ekrana ilk yerleştirildiğinde boş olarak gelir. Şekil 5.6’da görülen

tipkesit yatayda ekseni, düşeyde profili temsil eder. Bu parçanın sağına ve/veya soluna

“subassembly” parçaları eklenecektir.

Şekil 5.7 Örnek tipkesit parçaları

Bu çalışmada 4 farklı tipkesit parçası (“subassembly”) kullanılacaktır. Bunlar:

Orta refüj parçası,

Yolun kaplamaları,

Kaldırım,

Kaldırımdan itibaren istenilen şev eğimiyle araziyle buluşmayı sağlayan “Daylight”

parçası.



YUSU

F SE

ZGÜL

59

Refüj, kaplamalar ve kaldırıma ilişkin parçalar (Şekil 5.7) projede var olması istenen detay ve

kriterler göz önünde bulundurularak “Subassembly Composer” programı ile oluşturulmuştur.

Şekil 5.8 Tipkesite yeni eleman eklenmesi-Refüj

Tipkesitin oluşturulmasına kesitin sağ tarafından başlanacak ve parçalar eksenden dışa doğru

sırayla yerleştirilecektir. İlk koyulacak tipkesit parçası (“subassembly”) refüj parçası olacaktır.

Öncelikle Şekil 5.7’de “Subassembly Tool Palettes”te görünen “REFUJ_YARIM_YS” yazısına

tıklanır. Bununla birlikte “Properties” penceresinde tipkesit parçasının özellikleri görünür ve

buradan ilgili parametreler ayarlanır. Parametreler ayarlandıktan sonra “Assembly”

parçasının sağ tarafına tıklanır (Şekil 5.8).



YUSU

F SE

ZGÜL

60

Şekil 5.9 Refüje ilişkin tipkesit parçasının yapısı

Şekil 5.9’da refüj parçasının yerleştirildiği görülmektedir. Bu parça bordür ve bordür

üstünden eksene kadar düz gelen bir hat içerir. Aynı zamanda koridor oluşturulması

esnasında istenilen yerlerde refüj için genişleme yapılabilecektir. Bu genişleme bordürün sağ-

orta noktasının kendisini yatayda takip edeceği bir çoklu doğru (“polyline”) gösterilmek

suretiyle gerçekleştirilecektir. Yapılan genişleme bordür boyutunu değiştirmeyecek olup

bordür parçası blok olarak hareket edecek/yer değiştirecek ve genişleme bordür-eksen

arasında olacaktır.



YUSU

F SE

ZGÜL

61

Şekil 5.10 Tipkesite yeni eleman eklenmesi-Yol kaplamaları

Refüj parçasının yerleştirilmesinin ardından yolun kaplamalarına ilişkin parça

(“subassembly”) eklenecektir. Yine “Subassembly Tool Palettes”te ilgili parçanın adına,

“Yol_Tabakalar_iyilestirme” yazısına tıklanır ve “Properties” penceresinden ilgili

parametreler için gerekli ayarlar yapıldıktan sonra, ekleneceği nokta olan, refüj parçasında

bulunan bordürün sağ-orta noktasına tıklanır (Şekil 5.10).

Şekil 5.11 Kaplamalara ilişkin parçanın genel görünümü



YUSU

F SE

ZGÜL

62

Şekil 5.11’de görünen, yolun kaplamalarını içeren, tipkesit parçası 5+1 tabaka

barındırmaktadır. Bunlar:

Aşınma,

Binder,

Bitümlü Temel,

Plentmiks Temel,

Plentmiks Alttemel,

İyileştirme (tercihe bağlı olarak) tabakaları.

Bu parça % 2.00 varsayılan eğime sahip olup devere göre hareket edecektir ve koridor

oluşturulması esnasında sağ tarafı için gösterilecek bir “polyline” (çokludoğru) objesine göre

istenilen yerde genişleme yapılabilecektir. Ayrıca koridor oluşturulması esnasında istenirse

“subassembly”nin sağ üst noktası kot değerini gösterilecek bir profil, “polyline” ya da

“feature line” objesinden alabilir. Böyle bir durumda dever dikkate alınmayacaktır. Kesitin ilk

5 katmanı sabit parçaları olup yol yapımında kullanılacak malzemeleri temsil etmektedir.

“İyileştirme” tabakası ise zemin iyileştirme malzemesi kullanım durumuna ilişkin yapılacak

tercihe göre eklenecektir.

Şekil 5.12 Tipkesite yeni eleman eklenmesi-Kaldırım

Şekil 5.12’de kaldırım için hazırlanan “subassembly” yerleştirilmektedir. Bu parça yolun sağ-

üst noktasına eklenecektir.



YUSU

F SE

ZGÜL

63

Şekil 5.13 Kaldırım parçasının genel görünümü

Şekil 5.13’de görünen, kaldırım için hazırlanmış olan “subassembly”nin içerdiği malzemeler

şu şekildedir:

Bordür -ki “subassembly”nin yerleştirme noktası bordürün sol orta noktasıdır-,

Yastık betonu (bordür altında),

Tretuvar malzemesi (taş veya beton, bordür arkasında üstte)

Kırmataş (tretuvar malzemesinin altında)

Plentmiks Temel,

Plentmiks Alttemel.

Temel ve alttemel malzemelerinin kaldırımın bittiği yere kadar zemine serileceği

öngörülmüştür. Koridor oluşturma esnasında yine kaldırım genişliği de arka noktasının takip

etmesi için tayin edilecek bir “polyline” objesine göre değişecek şekilde tasarlanmıştır.



YUSU

F SE

ZGÜL

64

Şekil 5.14 Tipkesite yeni eleman eklenmesi-Şev parçası

Tretuvar parçasının eklenmesinden sonra koridordan araziye kadar kazı ve dolgu şevlerini

oluşturacak “subassembly” olan “daylight” eklenecektir. Bunun için program ile birlikte gelen

“BasicSideSlopeCutDitch” adlı “subassembly” eklenecektir. Bu parça “Subassembly Tool

Palettes”te “Basic” bölmesinden seçilecektir (Şekil 5.14).

Şekil 5.15 Şev oluşturacak parçanın genel görünümü

“Daylight” parçasının yarma ve dolgu eğimleri, hendek eğimleri ve hendek genişliğine ilişkin

ayarlar yapılarak tretuvar parçasının sağ üst noktasına eklenir (Şekil 5.15).



YUSU

F SE

ZGÜL

65

Şekil 5.16 Tipkesit parçalarının yapısının incelenmesi

Civil 3D ile beraber gelen tipkesit parçalarının (“subassembly”) sahip olduğu kodları ve

parametrelerini görmek için “Help” dosyasına bakılabilir. Bunun için “Subassembly Tool

Palettes”te ilgili “subassembly” objesine sağ klik yapılarak “Help” yazısına tıklanır (Şekil 5.16).



YUSU

F SE

ZGÜL

66

Şekil 5.17 Tipkesit parçasının incelenmesi-Genişlik ve eğim

Şekil 5.17’de “LaneSuperelevationAOR” isimli “subassembly” objesinin genişliği ve eğimine

ilişkin “Help” dosyasında yer alan parametreler görüntülenmektedir.

Şekil 5.18 Tipkesit parçasının incelenmesi-Parametreler



YUSU

F SE

ZGÜL

67

Şekil 5.18’de aynı “subassembly” objesinin “Properties” penceresinde görünen

parametrelerine ilişkin açıklamalar ve varsayılan değerler görüntülenmektedir.

Şekil 5.19 Tipkesit parçasının incelenmesi-Örnek parçanın kodları

Şekil 5.19’da “Coding Diagram” başlığı altında “LaneSuperelevationAOR” isimli

“subassembly” objesinin nokta, çizgi ve alanları numaralandırılmış, üstündeki tabloda ise

numaralandırılan bu elemanların sahip olduğu kodlar ve bu kodlara ilişkin açıklamalar yer

almaktadır.



YUSU

F SE

ZGÜL

68

Şekil 5.20 Tipkesit parçasının yansıtılmış halinin kullanılması

Bir “subassembly” objesi “assembly”ye eklendikten sonra aynı parçayı tekrar eklemek için

“Subassembly Tool Palettes”in açılmasına gerek duyulmamaktadır. Bir “subassembly”

nesnesini kopyalamak, taşımak veya “assembly”nin merkezine göre düşey doğrultuda

yansıtılmış halini “assembly” üzerinde bir noktaya eklemek için ilgili “subassembly” seçilerek

sağ klik yapılır (Şekil 5.20) ve; aynı yönde kopyalamak için “Copy to”, taşımak için “Move to”,

yansıtılmış kopyasını kullanmak için “Mirror” yazısına tıklanır ve ardından hedef nokta

seçilerek işlem gerçekleştirilmiş olur.



YUSU

F SE

ZGÜL

69

Şekil 5.21 Tipkesit parçasının yansıtılmış görünümü

Şekil 5.21’de refüj parçasının yansıtılarak aynı değerlerle tipkesitin diğer tarafına

kopyalandığı görülmektedir.

Şekil 5.22 Hazırlanan tipkesitin genel görünümü

Şekil 5.22’de tipkesitin tamamlanmış hali görüntülenmektedir.



YUSU

F SE

ZGÜL

70

6. KORİDOR OLUŞTURULMASI (CORRIDORS)

Şekil 6.1 Yol koridoru oluşturulması

Karayolu tasarımının tipkesit oluşturulmasından sonraki aşaması, bu aşamaya kadar

oluşturulan bütün objeleri bir arada kullanmayı gerektirecek olan ve aynı zamanda “ürün”

olarak da nitelendirilebilecek olan koridor oluşturulmasıdır. Bunun için öncelikle menü

çubuğunda “Corridor” menüsü altında bulunan “Create Corridor” yazısına tıklanır (Şekil 6.1).

Şekil 6.2 Koridor genel ayarları



YUSU

F SE

ZGÜL

71

Açılan “Create Corridor” penceresinde oluşturulacak koridor için isim girilir, stil seçilir ve

koridoru oluşturacak olan yatay güzergah, düşey güzergah (profil), tipkesit ve koridorun

mevcut araziyle buluşmasını sağlayacak olan “Daylight” parçasının sahip olduğu

parametrelerle kendisine doğru kazı veya dolgu şevini oluşturacağı hedef arazi modeli (SAM)

seçilerek “OK” onay tuşuna basılır (Şekil 6.2).

Şekil 6.3 Koridor oluşturulması-Parametreler

Açılan “Baseline and Region Parameters” penceresinde koridor ile ilgili ayarlar yapılacaktır

(Şekil 6.3).

“Baseline”: Bir koridor birden fazla güzergahtan oluşabilir. Koridorun kendi içindeki

bu parçalı olma durumunda her bir yatay güzergahın oluşturacağı parça “Baseline”

olarak isimlendirilir. “Baseline” eklenmesi istendiğinde pencerenin üst kısmında

bulunan “Add Baseline” yazısına tıklanarak yatay güzergah, profil ve tipkesit seçimiyle

birlikte istenen “Baseline” oluşturulabilir.

“Region”: Bir “Baseline” farklı kilometre aralıklarında farklı tipkesitler içerebilir.

“Baseline”ın bu parçaları “Region” olarak isimlendirilir. “Region” eklenmesi

istendiğinde ise öncesine veya sonrasına eklenmesi istenen “Region” adına sağ klik

yapılarak açılan menüden istenen seçim yapılarak tipkesit seçimiyle birlikte “Region”

oluşturulabilir. Bunun için “Region” eklenecek kilometre aralığında başka bir “Region”

oluşturulmamış olmalıdır.



YUSU

F SE

ZGÜL

72

Şekil 6.4 Koridor oluşturulması-Hedef objelerin seçilmesi

Tipkesitin genişliği (“offset”), kotu (“elevation”) veya arazi modeli (“surface”) türündeki

hedef alacağı objeleri seçmek için “Baseline and Region Parameters” penceresinin üst

kısmında bulunan “Set All Targets” butonuna ya da ayarlar tek bir “region” için yapılacaksa

aynı pencerede bulunan “Target” sütunu ile ilgili “region”a ait satırın kesiştiği hücrede

bulunan kutucuğa tıklanarak “Target Mapping” penceresi açılır (Şekil 6.4). “Target Mapping”

penceresi üç bölüme ayrılmıştır:

“Surfaces”: Hedef gösterilecek arazi modeli bu bölümden seilecektir.

“Width or Offset Targets”: Tipkesitteki parçaların (“subassembly”) genişliklerinin

standart değerlerinin dışında kendisi referans gösterilerek ayarlanması istenen

çokludoğru (“polyline”), yatay güzergah (“alignment”) ya da “feature line” objelerinin

seçimi bu bölümden yapılacaktır.

“Slope or Elevation Targets”: Tipkesitteki bir nokta düşeyde dever eğimi dikkate

alınmadan konumlandırılmak istendiğinde bu bölümden profil, “3DPolyline” ya da

“feature line” objelerinden ilgili olan(lar) seçilerek ilgili noktanın konumu

ayarlanabilir.



YUSU

F SE

ZGÜL

73

Şekil 6.5 Tipkesit hedef objelerin seçimi sıralı gösterimi

Şekil 6.5’te hedef parametrelerin nasıl seçildiği sırasıyla gösterilmektedir.



YUSU

F SE

ZGÜL

74

Şekil 6.6 Koridor oluşturulması-Kesit sıklığının ayarlanması

Bir koridor, tipkesitin sahip olduğu parametrelerle takip ettiği yatay ve düşey güzergah

boyunca belirli aralıklarla uygulanmasıyla oluşur. Örneğin; tipkesit 0+580,00 ve 0+630,00

kilometrelerinde uygulandığında bu kilometrelerde noktalar ve yolun enine çizgiler

oluşacaktır –ki bunlar “subassembly”nin sahip olduğu “point” ve “link” elemanlarıdır-. Plan

ve diğer kilometrelerdeki kesit oluşumu ise bu noktalardan aynı koda sahip olanların

güzergah boyunca birbirini takip ederek çizgilerle bağlanması ile olacaktır. Doğru bir

modelleme için bu aralıkların mümkün olduğunca sık olması gerekmektedir. Tipkesitin

uygulanacağı sıklık ayarlarının yapılması için “Baseline and Region Parameters” penceresinin

üst kısmında bulunan “Set All Frequencies” butonuna ya da ayarlar tek bir “region” için

yapılacaksa aynı pencerede bulunan “Frequency” sütunu ile ilgili “region”a ait satırın kesiştiği

hücrede bulunan kutucuğa tıklanarak “Frequency to Apply Assemblies” penceresi açılır ve

gerekli ayarlar bu pencereden yapıldıktan sonra “OK” onay tuşuna basılarak koridor

oluşturulması işlemi tamamlanır (Şekil 6.6).



YUSU

F SE

ZGÜL

75

Şekil 6.7 Koridor görünümü

Şekil 6.7’de oluşturulan koridor görünmektedir.

Şekil 6.8 Koridora kod seti atanması

Koridor plan ve kesit görünümü koridora atanan “Code Set Style”da bulunan ayarlara göre

alır. Bu ayarlar koridor seçilip sağ klik yapılarak “Corridor Properties” yazısına tıklandığında

açılan “Corridor Properties” penceresinin “Codes” bölümündedir (Şekil 6.8). Bu bölümden

başka bir “Code Set” seçilebilir ya da mevcut “set” değiştirilebilir.



YUSU

F SE

ZGÜL

76

Şekil 6.9 Kod seti ayarları-Kesit alanları

Bir “Code Set Style” “subassembly” objesinde bulunan üç ana obje türüne dair ayarları

barındırır:

“Link”

“Point”

“Shape”

Şekil 6.9’da “Shape” türüne ait bir takım kodlar ve bunlara atanan stiller görünmektedir.

“Shape” kesitte alan olarak görünen ve bütünde hacim ifade eden obje türüdür.



YUSU

F SE

ZGÜL

77

Şekil 6.10 Kod seti ayarları-Kesit noktaları

Şekil 6.10’da tipkesitte görünen noktaların ve bu noktaların birleşmesiyle planda oluşacak

“feature line” objelerinin görünümlerine ilişkin stiller yer almaktadır.



YUSU

F SE

ZGÜL

78

Şekil 6.11 Kod seti ayarları-Kesit çizgileri

Şekil 6.11’de “subassembly”nin sahip olduğu “link” elemanlarının sahip olduğu kodların

görünümlerine ilişkin ayarlar görüntülenmektedir.

Şekil 6.12 Koridordan tasarım yüzeyi oluşturulması



YUSU

F SE

ZGÜL

79

Koridora ait tasarım yüzeyinin (SAM) oluşturulması için koridor seçilip sağ klik yapılarak

“Corridor Properties” yazısına tıklandığında açılan “Corridor Properties” penceresinin

“Surfaces” bölümüne gidilir. Bu pencerede Şekil 6.12’de 2 numara ile gösterilen simgeye

tıklanarak koridora bağlı bir arazi modeli oluşturulur ve bu yüzey isimlendirilerek

görünümüne ilişkin stil seçilir. Koridoru oluşturacak elemanlar “subassembly”nin “link”

elemanları ile koridorda “point” elemanlarının birleştirilmesiyle oluşan “feature line”

objeleridir. “Data type” kısmından eklenecek eleman türü seçilir ve modelin hangi kodlara

sahip elemanlardan oluşacağının belirlenmesi için 3 numarayla gösterilen “Specify code”

yazısının altında bulunan seçeneklerden ilgili olanlar tek tek seçilerek 4 numara ile gösterilen

(+) işaretine tıklanır.

Şekil 6.13 Tasarım yüzeyinin oluşturulacağı kodların seçimi

Şekil 6.13’te “feature line” objelerinin eklenmesine ilişkin pencere görünmektedir. İlgili

kodlar seçilerek “Tamam” butonuna basıldığında yeni arazi modeli oluşacaktır.



YUSU

F SE

ZGÜL

80

Şekil 6.14 Oluşturulan tasarım yüzeyi görünümü

Şekil 6.14’te tasarım ürünü olarak oluşturulan yeni arazi modeli görüntülenmektedir.



YUSU

F SE

ZGÜL

81

7. ENKESİT ÇİZİMLERİ (SECTIONS)

Şekil 7.1 Enkesit planının oluşturulması

Mevcut arazi modelinin, oluşturulan koridorun ve koridordan elde edilen tasarım yüzeyinin

enkesitlerinin çizdirilmesi için öncelikle enkesit planı oluşturulacaktır. Bunun için menü

çubuğunda “Sections” menüsünde “Create Sample Lines” yazısına tıklanır (Şekil 7.1).

Şekil 7.2 Enkesit planı oluşturulacak güzergah seçimi

Kendisine ait enkesit planı oluşturulacak olan güzergah ekran üzerinden ya da “Enter” tuşuna

basılarak açılan pencerede bulunan listeden güzergah adına göre seçilir (Şekil 7.2).



YUSU

F SE

ZGÜL

82

Şekil 7.3 Enkesitlere ilişkin genel ayarlar

Açılan “Create Sample Line Group” penceresinde enkesit çizimlerine dahil edilecek objeler

(koridor ve arazi modelleri) ve bu objelerin görünüm stilleri seçilerek “OK” onay tuşuna

basılır (Şekil 7.3).

Şekil 7.4 Enkesit çizgilerinin oluşturulması

“Create Sample Line Group” penceresiyle aynı anda açılan “Sample Line Tools” penceresine

dönülür. Bu pencerede, belirli aralıklarla enkesit çizgileri oluşturmak için, Şekil 7.4’te açılan

menüden “By range of stations” seçeneği tıklanır. Bunun dışında ekran üzerinde

işaretlenecek kilometre değerlerinde (“At a station”), koridorda kesit oluşturulan kilometre

değerlerinde (“From corridor stations”), ekran üzerinde serbest noktalar işaretlenmesiyle



YUSU

F SE

ZGÜL

83

(“Pick points on screen”) veya daha önceden çizilmiş bir çokludoğru (“polyline”) objesi

boyunca (“Select existing polylines”) da enkesit çizgileri oluşturulabilir.

Şekil 7.5 Enkesit çizgileri parametrelerinin ayarlanması

“Create Sample Lines – By Station Range” penceresinde (Şekil 7.5) eksenden sağa ve sola

olmak üzere enkesit genişlikleri ile enkesit ara mesafe değerleri girilerek “OK” onay tuşuna

basılır.



YUSU

F SE

ZGÜL

84

Şekil 7.6 Enkesit planı örneği

Şekil 7.6’da oluşturulan enkesit çizgileri/planı görünmektedir. Oluşturulan enkesit çizgilerinin

genişlikleri uçlarından yakalanmak suretiyle değiştirilebilir.

Şekil 7.7 Enkesit çizgileri görünüm stilinin değiştirilmesi

Enkesit çizgilerinin görünüşünün değiştirilmesi istendiğinde çizgilerden bir tanesi seçilerek

sağ klik yapılır ve “Edit Sample Line Style” yazısına tıklanır (Şekil 7.7).



YUSU

F SE

ZGÜL

85

Şekil 7.8 Enkesit çizgileri görünüm stili ayarları

Açılan “Sample Line Style” penceresinin “Display” bölmesinde enkesit çizgilerinin (“sample

line”) görünümlerine dair ayarlar yer almaktadır (Şekil 7.8).

Şekil 7.9 Enkesit planı km gösteriminin düzenlenmesi

Enkesit planına ait kilometre değerlerinin ayarları değiştirilmek istendiğinde ise bu

değerlerden bir tanesi seçilerek sağ klik yapılarak “Edit Sample Line Labels In Group” yazısına

tıklanır (Şekil 7.9).



YUSU

F SE

ZGÜL

86

Şekil 7.10 Enkesit planı km gösterimi-Veri içeriğinin değiştirilmesi

“Sample Line Labels” penceresinde Şekil 7.10’da gösterilen 1 numaralı bölümden stil

seçilebilir ya da buraya tıklandığında açılan “Pick Label Style” penceresinde 2 numarayla

gösterilen ok işaretine tıklandığında açılan menüden “Edit Current Selection” seçeneği

tıklanmasıyla açılan “Label Style Composer” penceresinden yazı içeriği, boyutu, rengi, tabaka

yapısı vs ayarlar yapılabilir.

Şekil 7.11 Enkesit çizimlerinin oluşturulması



YUSU

F SE

ZGÜL

87

Enkesit çizimlerini oluşturmak için ise yine menü çubuğunda “Sections” menüsünün altında

bulunan seçeneklerden, bir tane enkesit çizdirilecekse “Create Section View”, enkesitlerin

tamamı çizdirilecekse “Create Multiple Section Views” seçeneğine tıklanır (Şekil 7.11).

Şekil 7.12 Enkesit çizimlerinin oluşturulması-Genel ayarlar

“Create Multiple Section Views” penceresinin “General” sekmesinden güzergah, enkesit

grubu, enkesit stili, kilometre aralığı gibi genel ayarlamalar yapılır (Şekil 7.12).

Şekil 7.13 Enkesit çizimlerinin oluşturulması-Kaynak veri ayarları



YUSU

F SE

ZGÜL

88

“Create Multiple Section Views” penceresinin “Section Display Options” sekmesinden

çizimlere dahil olacak kesitler seçilir ve bu kesitlerin görünümlerine dair ayarlamalar yapılır

(Şekil 7.13).

Şekil 7.14 Enkesit çizimlerinin oluşturulması-Veri satırlarının ayarlanması

Aynı pencerenin “Data Bands” sekmesinden de enkesitlerde görünecek veri satırları (“Data

Bands”) ve bu satırların verileri hangi kesitlerden alacağına ilişkin tercihler yapılır (Şekil 7.14).

Gerekli ayarlar yapıldıktan sonra “Create Section Views” butonuna basılır ve ekran üzerinde

enkesit çizimlerinin yerleştirileceği yer işaretlenir.

Şekil 7.15 Enkesitin genel görünümü

Şekil 7.15’te oluşturulan enkesitin genel görünümü yer almaktadır.



YUSU

F SE

ZGÜL

89

Şekil 7.16 Enkesite dahil edilen verilerin görünümü

Şekil 7.16’da görüntülenen enkesitte mevcut arazi modeli beyaz çizgi ile, tasarım yüzeyi

kırmızı çizgi ile, koridorda bulunan tiplesit elemanları ise mavi çizgilerle görünmektedir.

Şekil 7.17 Enkesit görünüm ayarlarının değiştirilmesi

Enkesit görünümlerinin stilini değiştirmek için enkesit seçilerek sağ klik yapılır ve “Edit

Section View Style” yazısına tıklanır. Açılan “Section View Style” penceresinden gerekli

düzenlemeler yapılabilir (Şekil 7.17).



YUSU

F SE

ZGÜL

90

Şekil 7.18 Enkesit grubuna ilişkin ayarlamaların yapılması

Oluşturulan enkesit grubunun tamamına etki edecek değişiklikler yapmak için enkesitlerden

bir tanesi seçilir ve sağ klik yapılarak “Section View Group Properties” yazısına tıklanır (Şekil

7.18).

Şekil 7.19 Enkesit grubu ayarları-Genel görünüm



YUSU

F SE

ZGÜL

91

“Section View Group Properties” penceresinde “Section Views” sekmesi gruba ait stil, veri

seti, metraj tablosu vb ayarlarda toplu halde değişiklik yapmak için kullanılabilir (Şekil 7.19).

Şekil 7.20 Enkesit grubu ayarları-İçerdiği kesitlere ilişkin tercihler

“Sections” sekmesinde ise kesitlere dair görünüm, yazılar çizdirme tercihi gibi ayarlar

bulunmaktadır (Şekil 7.20).

Şekil 7.21 Malzeme tanımının yapılması

Metraj tablolarının hazırlanabilmesi için öncelikle malzeme tanımlarının yapılması

gerekmektedir. Bu işlem “Sections” menüsünün altında bulunan “Compute Materials”

menüsünden yapılmaktadır (Şekil 7.21).



YUSU

F SE

ZGÜL

92

Şekil 7.22 Hacim hesabı-Arazi modellerinin atanması

“Compute Materials” penceresi ilk açıldığında yarma ve dolgu hesapları için mevcut arazi

modeli ile tercihe göre tasarım ya da terasman yüzeyi ve pencerenin sağ üst kısmından hesap

yöntemi seçilmelidir (Şekil 7.22). İşlemler tamamlandığında “OK” onay tuşuna basılarak ana

ekrana dönülür.

Şekil 7.23 Malzeme tanımı-Güzergah ve enkesit grubu seçilmesi

Metraj tanımlarını tamamlamak için tekrar “Compute Materials” menüsüne gidilir. Açılan

pencereden güzergah ve enkesit grubu seçilerek “OK” onay tuşuna basılır (Şekil 7.23).



YUSU

F SE

ZGÜL

93

Şekil 7.24 Koridorda bulunan malzemelerin listeye dahil edilmesi

AçıIan “Edit Material List” penceresi ve bu pencerede yapılması gereken işlem asımları

sırasıyla Şekil 7.24’te gösterilmektedir.

Şekil 7.25 Malzeme tanımı yapıldıktan sonra örnek kesit görümü

Yapılan tanımlama ve seçilen stiller neticesinde enkesitler Şekil 7.25’te bulunan örnekte

olduğu gibi görünmektedir.



YUSU

F SE

ZGÜL

94

Şekil 7.26 Hacim hesabı tablosunun hazırlanması

Yapılacak toprak işçiliğine dair kübaj hesabı tablosunun oluşturulması için menü çubuğunda

Sections→Add Tables→Total Volume yazısına tıklanır (Şekil 7.26).

Şekil 7.27 Hacim tablosu ayarları



YUSU

F SE

ZGÜL

95

Açılan “Create Total Volume” penceresinde tablo için stil, ilgili güzergah ve enkesit grubu ve

malzeme listesi seçilir. Tabloda bulunacak maksimum satır sayısı, yatay veya düşey sıralanma

durumuna göre yatayda veya düşeyde bulunacak maksimum tablo sayısı ve tablolar arasında

bulunacak boşluk seçilir ve “OK” onay tuşuna basılarak tablo ekran üzerinde istenilen yere

yerleştirilir (Şekil 7.27).

Şekil 7.28 Toprak işi hacim tablosu örneği

Şekil 7.28’de örnek kübaj hesabı tablosu görünmektedir.

Koridorda bulunan diğer malzemelere ait metraj tablolarının oluşturulması için menü

çubuğunda Sections→Add Tables→Material Volume yazısına tıklanır (Şekil 7.26)



YUSU

F SE

ZGÜL

96

Şekil 7.29 Malzeme metraj tablosu hazırlanması

Açılan “Create Material Volume Volume” penceresinde gerekli ayarlar yapılır, “Select

material list” başlığı altından malzeme listesi seçilir ve “Select a material list” başlığı altından

metraj tablosu oluşturulacak olan malzeme seçilip “OK” onay tuşuna basılarak tablo ekran

üzerinde istenilen yere yerleştirilir (Şekil 7.29).



YUSU

F SE

ZGÜL

97

Şekil 7.30 Malzeme metraj tablosu örneği

Şekil 7.30’da aşınma tabakası için oluşturulmuş örnek metraj tablosu görünmektedir.



YUSU

F SE

ZGÜL

98



YUSU

F SE

ZGÜL

3d - yol tasarimi

Documents