376 377

376 377

องคหลวงตามกมเหตไดเขาไปเกยวของกบงานสำคญๆ ทตองใชเหตผล

ไหวพรบปฏภาณและบารมในการจดการปญหา และทกเรองกผานพนไปดวยด

เปนทลงใจของทกฝาย ทางดานปญหาธรรม องคหลวงตากมโอกาสไดสนทนา

แกปญหาธรรมขนละเอยดใหแกพระสปฏปนโน ผปฏบตดปฏบตชอบจำนวนมาก

จนถงกบเคยไดรบคำยกยองจากพระมหาเถระทมพรรษาสงกวาวา

“องคหลวงตาเปนอาจารยของทาน” ดวยเหตนการแกปญหาทงสวนยอย

สวนใหญในชวงชวตของทานจงกลาวขานไดอยางสมบรณแบบวา

องคหลวงตาเปนเสาหลกแหงวงกรรมฐานสมยกงพทธกาล

379

เสาหลกกรรมฐาน

งานฉลองกงพทธกาล

เมอครงทองคหลวงตาจำพรรษาทจนทบร

ในป พ.ศ. ๒๔๙๘ ชาวจนทบรไดเลาใหทานพอล

วดอโศการาม ฟงถงการเทศนาขององคหลวงตา

ชนดนำไหลไฟสวางเลยทเดยว ซงแทจรงแลว

ทานท งสองเคยรจกกนมากอนแลวต งแต

หลวงปมนยงมชวตอย องคหลวงตาเลาวา

“…ทานพอลมนสยเดดเดยว อาจหาญ

ชาญชยมากในการประพฤตปฏบต และทานเคย

เปนลกศษยของหลวงปมนมาตงแตเรมแรกโนน

จนกระทงไดพลดพรากจากกนทงหลวงปมน

และทานเองกเคยไปมาหาสกนอยเสมอ

เทาทไดสงเกตในเวลาทานไปกราบนมสการ

หลวงปมนทวดปาบานหนองผอ

นน รสกวาหลวงปมนทานแสดง

อากปกรยาเตมไปดวยความ

เมตตาอยางมากมายเหนได

อยางชดเจน แมทานจะไมได

พกอยวดปาบานหนองผอเปน

เวลานานกตาม แตสถานทให

พ กสำหรบท านพอล เราน

ทานเปนผสงเองวาให ไปจดท

นนๆ คอในปานอกบรเวณ

รววด ใหทานลไดพกสบายๆ เพราะสงดดกวาท

อนๆ

คำวาทนนๆ นนหมายถงในปาลกๆ โนน

แลวกสงเราเองน ใหเปนผ ไปดและจดสถานท

ทจะใหทานพก หลงจากนนทานยงตามไปด

สถานทพกนนอกดวย นกเปนเหตใหประทบใจ

ไมลม และการให โอวาทสงสอนใน ๒-๓ คน

ททานพกอยนน รสกวาประทบใจอยางมาก

ทเดยว

เพราะครบาอาจารยทเปนลกศษยของทาน

และเปนทเมตตาเปนทไววางใจของทาน นานๆ

จะได ไปพบกบทาน กราบนมสการทานครงหนง

และไดสนทนาธรรมกน ทานจงไดสนทนากน

อยางเตมเมดเตมหนวย เตมอรรถเตมธรรม

ทกขนตอน ซงยากทจะหาฟงไดในเวลาอนๆ

ทานพอล ธมมธโร

องคหลวงตากบสภาพวดปาบานตาดในอดต วดปาบานหนองผอ จ.สกลนคร

379

นก เปนเหตการณท ลมไม ได เพราะ

หลวงปมนนนแสดงอาการอนใดออกมายอม

เตมไปดวยเหตดวยผลดวยความหมายทจะยด

เปนคตไดตลอดไป ไมสกแตวากรยาทแสดง

ออกมาเทานน แตเตมไปดวยความหมาย

นทานพอลกเปนลกศษยองคสำคญองคหนง

ของหลวงปมนเรา...”

จากคำกลาวนแสดงใหเหนวาทานพอล

รจกคนเคยกบองคหลวงตาตงแตสมยอยบาน

หนองผอแลว

ตอมาเมอทานเรมสรางวดปาบานตาด

ได ไมนาน ปนนเปนป ๒๕๐๐ ครบกงพทธกาล

ทานพอลจงไดจดเตรยมงานฉลองพระพทธ-

ศาสนาขนทวดอโศการาม จงหวดสมทรปราการ

ความตงใจของทานพอลในทแรกคดจะจดงาน

นาน ๒ อาทตย แตกมเหตใหขยายวนเพม

ออกไป

เปนปกตธรรมดา เมอทำกจการงานใด

ปญหาในงานนนยอมเกดมขนไมมากกนอยและ

หากตองอาศยคนหมมากเขารวมงานกน

ดวยแลว การตกลงกนในงานเพอจะใหมทศทาง

เดยวกน ยอมเปนสงจำเปนมากยงขนไปอก

มฉะนนปญหายงๆ พอใหรำคาญใจยอมจะ

เกดขนไดโดยงาย แมในคราวจดงานบญครงน

กเชนกน

พอเร มงานไดประมาณอาทตยหน ง

กเรมมปญหาบางประการเกดขน คอจำนวน

แมครวมไมเพยงพอ ปญหาเทาน

คงไม ใหญ โตอะไร แต

เม อขยายผลมากข น

ทำ ให เ ก ดปญหาอ นๆ

อนเปนกงกานสาขาตาม

มาจนเปน เหต ให เก ด

การโต เถยงกนในทสด

เนองจากยงหาจดลงตวไมได งาน

สวนรวมจงเกดชะงกงนขน กลายเปนปญหา

ใหญโต แมจะมพระภกษครบาอาจารยพยายาม

ไปพดคยชวยแกปญหา แตกยงไมเปนผลดขน

แตอยางใด บางทอาจซำรายลงไปอก ดงน บรรยากาศงานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ ณ วดอโศการาม

จงหวดสมทรปราการ

380 381

ภาพฝาผนงทวหารวสทธธรรมรงส วดอโศการาม

ตอนสมเดจพระสงฆราช (จวน อฏฐาย) เสดจมาประชมเพอจดงานฯ

มพระเถรานเถระมารวมประชมกวา ๘๐๐ รป

“...อยางวดอโศการามระงบเหตกเรา

มงานฉลอง ๒๕๐๐ คนแนนหมดเลย งานน

จะใหมอยสองอาทตย ทำประมาณสก ๖-๗ วน

เรองราวกเกดขน ยงไมถงไหนเกดเรองขนแลว

ภายในวด ยงกนฝายผหญง แมครวไมพอบาง

อะไรบางยงกน อโศการาม นกทานพอลละ

ทานกสงทานอาจารยเจยะนละไปหาเราวา

‘บอกใหมหาบวไประงบเหตในครวเดยวน คน

อนไปแทนไมไดโดยเดดขาด หามไมใหใครแทน

เปนอนขาด ใหมหาบวเทานนไป’

แลวกบอกใหทานอาจารยเจยะไปหาเรา

ใหเราไประงบเหตการณในครว เราบอก ‘ไปหา

องคอนไมไดหรอ’

‘ทานหามเดดขาด ใหทานอาจารยเทานน

ไประงบเหตการณในครว’

‘โอย ทำไงอยางน’ ‘กทานสงอยางนจะ

ทำไง’ ตกลงเรากเลยไป …”

ดวยความจำเปนเชนน ทานจงเขาซกถาม

กบแมคร ว เพ อด ว ามปญหาอะไรตนสาย

ปลายเหตอยางไร เมอเขาใจเหตผลแลวทานก

ชปญหาและการแก ไขอยางตรงไปตรงมา ดงน

“ . . . เราเอาอยางหนกๆ เลยท เดยว

เพราะมนไมลงกน แมครวมแต เขาโคงๆ

ตวใหญๆ ตวทฐมานะใหญๆ ทงนนอย ในครว

พออาจารยเจยะพดคำหนงเขารมมานหลงทศ

เมาหมด พอทางนพด ทางนนขนทางนขนเลย

นะ ฟาดอาจารยเจยะ จนกระทงอาจารยเจยะ

ไดมากระซบกบเรา

‘นๆ ทานอาจารยเหนไหมผมพดอะไรไม

ไดนะ’

เรากนงเฉยฟง บทเวลาเราจะพด บอก

ตรงๆ เลย เราบอกชดเจนเลย เอาอยางเดด

นนะ ไมเดดไมได

‘เอา ใหพดคนละฝาย ฝายไหนจะพด

เรองราวอะไรใหพดมาเตมเมดเตมหนวย

ฝายหนงใหนง ฝายไหนจะพดออกมา ทางน ให

เงยบหมด พอทางนนเสรจเรยบรอย เอา ทางน

พดทางนนใหเงยบๆ’

ทานพอล องคหลวงตาและคณะสงฆบณฑบาตในงานฯ

380 381

ภาพฝาผนงจำลองบรรยากาศในงานฯ

ศาลาทรงธรรม วดอโศการาม ทใช ในงานฯ

ครวกมแตเขาโคงๆ พดใหมนชดๆ เสย

โอโหย ไมใชเลนๆ นะ นนกเอาอกแหละ เขาไป

ก ใสเปรยงเลยเทยว นกขบขนดเหมอนกน

ทางนพดทางนนจะแยบออกมาไม ได ฟดเลย

เลยนงหมด

‘เอา ทางนมอะไร เอา พดออกมาใหหมด

บอกใหหมด’

พอหมดแลว ‘หมดแลวเหรอ’ ‘หมดแลว’

เอา ทางนขน ทางนเงยบ ทางนกเงยบ

ทางนนขนเตมทๆ เรากเอาทงสองเขามา

ประมวลกน ไมเอามากละเอาเดดเสยดวย เราวา

‘เวลานพวกเราทงหลายมากนในนามลก-

ศษยของทานพอนะ เราไมไดมาในนามอาจารย

ของทานพอ เมอตางคนตางไมไดมาในนามของ

อาจารยทานพอ เปนลกศษยของทานพอดวย

กนทงสองฝาย การมาทะเลาะเบาะแวงอยางน

มนเปนการเสรมเกยรตทานพอ หรอเปนการ

เหยยบทานพอลง เอาตอบ’

นนขนอยางนนะ ขนงเลย

‘เวลานทานพอทานไมมอะไรทานนงๆ

ฟงเหตการณของพวกเราอย ซงกำลงกดกน..

วาสนาบารมของทานพอเปนยงไง เราถงมาทำ

อยางน .. เพราะเราทกๆ คน กมาในนาม

ลกศษย แลวทำไมถงจะปฏบตตอกนไมไดละ?

ทำไมถงกระทบกระเทอนถงทานพอ หากวา

ทานพอมาวาแบบนจะวายงไงละ ทานพอจะ

ไมพดกคำนะ จะพด ๒-๓ คำแลวพวกเราจะแก

ได ไหม? ..

เอา นหากวาทานพอทานดำเนนตาม

ความรความเหนของทานแลว ทานเตรยม

บรขาร ๘ เทานน เดนผานพวกเราท เปน

ลกศษยทงหลายอวดอางตนเองวาเปนลกศษย

ทานพอๆ ทงวดนนะ ทานเดนผานมานวา

อาตมาไมมวาสนาแลวเวลาน มลกศษยเทาไร

กไมสามารถทจะระงบ หรอจะสงเสรมวาสนา

อาตมาได “อาตมาจะไปแลวนะ อาตมาไมม

วาสนาบำเพญพาลกศษยลกหา พาทำงาน

คราวนกไม ได อาตมาจะไปตามบญตามกรรม

ของอาตมา”

สะพายบาตรเดนผานออกไปน เอา

ท ง ห มดน ใ ค ร จ ะ ไ ป เ อ าท า น กล บ ค น ม า

ไดมไหม เอา วาซ ทานกาวออกจากวดไปน

เอา ใครจะตดตามไปเอาทานมาได ไหม? ถา

หากวาพวกเราไมรบแก ไขตงแตบดน .. กเวลา

นเหตการณยงอย ในฐานะสมควรทจะแก ไข

พจารณากนไดอย ในระหวางลกศษยทงหลาย

ทจะคยกนเพอสงเสรมครบาอาจารย แลว

ปฏบตกนไมไดเหรอ? ทำไมจะทำไมได แลวจะ

ใหครบาอาจารยออกหน ดวยการวาทานม

วาสนานอย ในขณะเดยวกนพวกเราวาสนา

เปนยงไง ตอนนทานยงไมไป เราจะพจารณา

ยงไง ไอเรองแมครวเขากมาในนามเปนลกศษย

ทกคน ไปโรงไหนๆ ตดตอโรงไหนกไดแมครว

ยากอะไร แตหาครหาอาจารยนหาไดงายๆ เหรอ’

ในครวเรยบวธ นงหมดเลย เหนโทษของ

ตวเองหมด ยอมรบตามเหตผลของเราทกอยาง

ทนกลงพรบเลย...”

พอทานพดถงจดน ก เหมอนเปนการ

กระตกเตอนใจใหระลกถงบญคณทานพอล

ทอตสาหเมตตาแนะนำสงสอนใหรผดชอบชวด

พอเปนผ เปนคนขนมา ตางมแก ใจแขงขน

ปดปญหาเหลานนใหจางไป ไมเหนเรองขดอก

ขดใจเลกๆ นอยๆ เปนเรองใหญยงกวากจการ

งานของครบาอาจารย ตางขนอาสารบปาก

รบคำทานขนในทนท ดงน

“...คนนจะไปตดตอครวนน คนนนไป

ตดตอครวนพรบเดยวเลย เพราะเหนโทษททาน

จะเตรยมของออกมาเดนฉากหนาไปน .. ลงกน

ทนทเลย พอเรากลบออกมาแลวประกาศ

ทานพอล ธมมธโร

พระสงฆทบวชในงานฯ

และเนองจากสมยนนยงไมมอโบสถ

จงอปสมบทในเรอเรยกกนวาสมนำ

382 383

แมครวนพรบเดยว ยงไมถง ๒ ทม ฟาด

๒ รอยคนแลว พอ ๒ ทมกวา ๒ รอยกวาคน

พอ ๓ ทม มถง ๓ รอยคน พอ ๙ โมงเชาน

ออกมา ๓ รอยกวา เรองราวเรยบไปเลยเพราะ

เหนโทษททานจะกาวหนจะเปนยงไง อนนมน

หนกมากขนาดไหน มนยอมมนเหนโทษเลยพรบ

เลย แมครวเตมเอยดเลยพอ เรยบตงแตนนไมม

เรองกนเลย จนกระทงทานไดขยายงานออกไป

อกเปน ๓ อาทตย โดยไมมปญหาขดแยงใดๆ

เกดขน เรองตางๆ กสงบไปหมด เรยบตลอดเลย ..

นเรากไมลม เรองราวเราละเขาระงบเรอง

ครว จากนนแลวเราเอาสองเรองนมาประมวลกน

กใสตมไปเลย เรยบรอยไปเลย กอยางนนแลว

นนละเรองราวมน จงไประงบ ทานคงจะเหนผล ..

ทานเลยขยายงานออกไปอกเปน ๓ อาทตย

ทแรก ๒ อาทตย เหนวาเรยบรอยแลวทกอยาง

กใหเลอนงานออกไปอกเปน ๓ อาทตย แตเราไป

ไหนไมไดนะ ทานเหนหนาเรากวา

‘มหาบวไปไหนไม ไดนะ ยงไมเสรจ...

มหาบวไปไหนไมไดนะ งานยงไมเสรจ’

ทานอาจารยลกบเรามกจะเปนอยางนนละ

กเดชะอย ไประงบท ไหนเรยบทกแหง ไมเคย

เหยยบหวเราไปดวยงานไมสงบไมเรยบรอย

ไมม ไปทไรกเรยบรอยทกอยาง อยางวด

อโศการามกไมใชเรองเลกนอย อนนนกเรยบ

ไปเลย เปนอยางนน…”

คงเพราะเหตการณจดนนดวยสวนหนง

เปนผลใหทานพอลสงวนทานไว ไมยอมใหทาน

ไปไหนตลอดระยะงานฉลองครงนน และ

เมอทานพอลเจอหนาทานครงใดมกจะพดขน

แบบคนสนทคนเคยเชนน

จากนนทานพอลกพาทานเดนไปดทนนทน

ในตอนเชาเวลาเลยงอาหารกนบางหรอดเรอง

อนๆ บาง ทำใหทกคนในงานครงนนเหนถง

ความเมตตาสนทสนมททานพอลมตอทานอยาง

เปนกรณพเศษ

พระเถรานเถระสายหลวงปมน ภรทตโต ถายภาพรวมกน

วนผกพทธสมา ณ พระอโบสถวดอโศการาม

เมอวนท ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๐๓

(แถวนงจากซาย) หลวงปมหาปน ชลโต

หลวงตาพระมหาบว ญาณสมปนโน พระอาจารยออนส

(จ.อดรธาน) หลวงปแวน ธนปาโล หลวงปสม พทธาจาโร

เจาคณอำ ภทราวโธ ทานพอล ธมมธโร

พระอาจารยแดง ธมมรกขโต พระปลดศร (วดมณชลขนธ)

หลวงปจนทร เขมปตโต

(แถวกลางจากซาย) พระอาจารยไสว หลวงปหลวง

กตปญโญ พระอาจารยสวด พระครพรหมวหาร

พระอาจารยเมา ธมมตตโม หลวงพอวรยงค สรนธโร

พระมหาสมจตร (วดควนจง) ทานพอเฟอง โชตโก

หลวงปถวล จณณธมโม พระอาจารยบญม ปญญาปทโป

พระครสน (วดปาคลองกง)

(แถวสดทายจากซาย) พระครธงชย (วดพทธมงคลนมตร

จ.นครสวรรค) ไมทราบนาม พระอาจารยปทม

(วดหนองบว) พระอาจารยสพฒน สขกาโม

และพระใบฎกาตย

382 383

เหตการณระหวางองคหลวงตากบทานพอลอกครงหนง ซงทานเคยเลาแบบขบขนเตมทถงความ

เชยของตวทานเอง ดงน

“…มนขบขนตอนททานปวยมารกษาตวอยทโรงพยาบาลบคคโลทหารเรอ (ตอมาในป พ.ศ.๒๕๐๒

เปลยนชอเปนโรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา) นนละ เราไปเยยมทาน แลวมนมออดอยอนหนง

(ออดสำหรบคนปวยไวเรยกแพทยพยาบาลในยามฉกเฉน) เขาเอาวางไวน เรากคย กมนวางอยขาง

เราน เราก ไปนงคย คยกบทาน เหนออดมนวางอย เราไมรวามนเปนออดนนะ

มนขบขนดนะ ขบขนตรงนละ ตรงพระปามนเซอ ไมรเรองอะไร ไปเหนออดมนวางอย มนตดอย

ขางน เรากจบมา เหนมนออนๆ เรากเลยบบดเสย เราไมรวามนเปนออดนนะ พอบบทางน มนก ไป

กวนพวกหมอและพยาบาลนนะ พวกทอยขางลางกเลย โฮ เลยแตกฮอขนเลย รมขนมา

‘เอะ ทานพอเปนอะไร? เปนอะไร?’

ทานพอวา ‘จะเปนอะไร แลวเปนอะไรกนเนย?’ ‘ก ไดยนเสยงออดทางนน’

ทานพอวา ‘ออดท ไหนหนะ?’

ทานก ไมรวาเรากด มนขบขนตรงนละ ไอเราเองยงไมรนะ เขามาทางนนเรากยงไมรวาอนน

คอออด เสยงออดมนไปกวนของเขา กเราบบเลนธรรมดา ออดๆ นนซ เขากรมขนมา

‘เอ ทานพอเปนอะไร? ทานพอเปนอะไร?’ เขามาแบบตาลตาลานนะ มาแบบรบดวนจรงๆ…

กมนนมๆ เรากดเลน เราถามเขาวา ‘หอ? อนนเหรอ? ทวาไดยนเสยงออด นอนนเหรอ?’

‘อนนแหละ’ ‘โอ แลวกนละ เราบบเลนอยน’

ทานพอวา ‘หย ทำไมเขาเรอง’

ทานวาอยางนนนะ ทานพดเทานนหละ ‘ทำไมเขาเรอง’ เขากแตกฮอลงไปละนะ พอรเรองวา

เพราะอนนเอง เราวา ‘โอย นกระผมแหละบบเลน นกวาอะไร ไมรเรอง’

ทานพอวา ‘ดอไมเขาเรอง’ .. พอเขารเรองแลวตางคนตางหวเราะกนลน…”

ขบขน พระปาเขาเมอง มหาบว เอา ! พจารณา

อกครงหนงทวดอโศการามแหงเดยวกนน

มการประชมสงฆเรองสำคญเรองหนงซ ง

องคหลวงตากไดเขารวมประชมดวย ครงนน

มแตพระเถรานเถระครบาอาจารยองคสำคญๆ

ทงนน ทราบวาระหวางการประชมซงยงหา

จดลงเอยไม ไดนน ทานพอลไดบอกทานให

แสดงความคดเหนดวย ถงกบพดในทประชมวา

“มหาบว เอา ! พจารณา”

ดวยความจำเปนและเคารพทานพอล

ทานกรวมแสดงความคดเหนดวยและนสย

จรงจงเปนพนเดม การวนจฉยในเรองนนของ

ทานจงเปนไปแบบเตมเหนยวเตมเหตเตมผล

และผลปรากฏวา คณะสงฆตางเหนดและ

ยอมรบตามคำวนจฉยของทานดวยกนหมด

วาระการประชมทมลกษณะเหมอนวาจะหาท

จบลงได โดยยากก

กลบกลายเปนอน

ตกลงยอมรบตามนน

ไดอยางรวดเรวถงใจ

การประชมสนสดลง

ไดดวยด

ความเมตตาท

ทานพอลมตอองค

หลวงตาอ ก เ ร อ ง

หนงนน เปนระยะท

สขภาพของทานพอลเรมไมคอย

ดนก ทานพอลยงอตสาหเมตตา

เขยนจดหมายดวยตนเองมาถง

ทาน มใจความโดยยอวา

“ใหทานไปจำพรรษาทวด

อโศการามดวย”

แตในระยะนนทานเองกเพง

เรมสรางวดปาบานตาดขนใหมๆ

เชนกน อกทงพระเณรทวดกมไม

นอย องคทานจงตอบกลบไปดวย

ความเคารพวา

“ไมสามารถไปจำพรรษากบ

ทานพอลได”

383

เมอคราวอาพาธทานพอล ธมมธโร จดทอดผาปา

ทโรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา เมอวนท ๑ มกราคม ๒๕๐๔

384 385

นสยวาสนาเรองประสาน

การประชมปรกษาหารอกนในงานใด

กตามไมวาฝายฆราวาสหรอสงฆมกมทางเลอก

ทเหมาะสมหลายทาง การตดสนใจเลอกทางใด

ทางหนงตองกลาหาญทจะยกเหตผลอนแนนหนา

และเปนธรรม จะเปนทลงใจแกทกฝายโดยงาย

ความกลาหาญจรงจง มเหตผล และเปนธรรม

เชนนเปนคณสมบตเดนขององคหลวงตาจง

สามารถฝาฟนปญหาและอปสรรคตางๆ ได

อยางนาอศจรรย ดงเชนคราวหนงมการประชม

หารอทวดโพธสมภรณ จงหวดอดรธาน

เหตการณในครงนนเกดขนเมอเจาคณ-

ธรรมเจดยพระอปชฌายของท านถ งแก

มรณภาพแลว ทประชมมเรองปรกษาปรารภ

เกยวกบเรองเมรและบรขารเครองใชของ

เจาคณธรรมเจดย ผรวมประชมมทงเจาคณะภาค

เจาคณะจงหวด พระเถระหลายรป ฝายฆราวาส

กมผวาราชการจงหวดเปนประธานและตวแทน

หนวยงานราชการอนเขารวมประชมดวย ดงน

“...เชนอยางวดโพธฯ นประชมกน ๒ วน

ไมเสรจ เจาคณะตางๆ มา ไปไมไดสองวนเตม

เอากนอยสองวน มแตเขาโคงๆ นะ โอ พระ

ทะเลาะกนไมใชเลนๆ นะ เจาคณะๆ ทะเลาะกน

พอวนท ๓ ทานเจาคณเลยเอาจดหมายนอยให

เณรถอมาแคน เพราะเปนกนเองเรากบทาน-

เจาคณ ตงแตเปนมหาเปรยญดวยกนมา

จนทานเปนเจาคณะจงหวด เจาคณะภาคอะไรๆ

เรอยมา เราคงเสนคงวาหนาแนนเปนหลวงตาบว

ตามเดม

คอแตกอนไมมรถ รถมนลำบาก ทางรถ

ไมม มเปนทางลอทางเกวยนเสย ถาเปนหนาแลง

กมแตทราย ตองรถจปถงจะไปได ถาเปนหนา

ฝนมแตตมแต โคลน เรากเดนไปเลย วนนน

เณรเอาจดหมายนอยมาแคน เดนมานะไมมรถ

ไมมทางรถมา ทานเจาคณสงจดหมายมาถง

เราวา

‘ขอนมนตทานอาจารยไปดบไฟวดโพธฯ

ใหดวย เวลาน ไฟกำลงโหมลกไหมวดโพธฯ

จะแหลกหมดวดแลว มองเหนแตทานอาจารย

องคเดยวเทานน ขอนมนตไปโดยดวน’

เราไมสบาย มไขเลกนอย เปนไขอย

แตเราก ไปเพราะเราเหนประโยชนสวนใหญ

ทวาประชมตง ๒ วนไมเสรจนอยางไรกน

สงทควรจะลงกนไดทำไมไมลง เพราะเหตผล

กลไกอะไร นละเปนนำหนกอนหนง เราจงตองไป

สะพายบาตรไปเลยคนเดยวนะ แตกอนไมมรถ

เดนถงวดโพธฯ เลย จากนถงวดโพธฯ เลย

ฝายอธกรณเรยกวาฝายขาศกกมผวาฯ

เปนผนำมา ทางฝายวดกทงวด เอากนเสย

๒ วนไมลง เจาคณะภาคท ไหนมาประชม

กไมลงกน พอประชมกนทจะทำเมรแลวลมๆ

มอย ๒-๓ คนทวาทำเมรใหลมๆ อย เรอย

เปนอธบดศาลอยในนนคนหนง เกยวกบผวาฯ

อกคนหนง แลวใครอก ๓ คนมาทำใหเมรลม

อยเรอยๆ ถาวาประชมเทานนลมๆ ๓ คนทำใหลม

ไปวนนนกซดกนใหญเลย เอาเจาคณะไหนๆ

มาชำระไมลง

ทานเจาคณพระธรรมเจดยเรมอาพาธตงแตป พ.ศ. ๒๕๐๔

จนถงเดอนมนาคม ๒๕๐๕ คณะแพทยโรงพยาบาลศรราช

ไดผาตดกอนนวออก รกษาจนหายเปนปกตแลวเดนทาง

กลบวดโพธสมภรณ ตอมาปลายเดอนพฤษภาคม ๒๕๐๕

ทานเรมอาพาธอกครง คณะแพทยซงม ศ.นพ.อวย เกตสงห

เปนประธาน ไดนมนตทานเขารบการรกษาทโรงพยาบาล

ศรราช ทานเดนทางเขาโรงพยาบาลเมอวนท ๑๑ มถนายน

๒๕๐๕ โดยมองคหลวงตารวมเดนทางไปดวย ศ.นพ.อวย

เกตสงห ไดถวายการผาตดถงนำด มกอนนว ๑๑ เมด อาการ

ดขนเพยง ๓ วน ตอจากนนอาการทรดลง จนกระทง

๑๑ กรกฎาคม ๒๕๐๕ ทานไดมรณภาพดวยอาการสงบ

เมอเวลา ๑๕.๒๗ น. ณ โรงพยาบาลศรราช

(จากภาพ) ขบวนแหศพทานเจาคณพระธรรมเจดย

(จม พนธโล) ผานบรเวณหาแยกเมองอดรธานไปยงวด-

โพธสมภรณ โดยมพธรบศพและบำเพญกศล ระหวางวนท

๒๐-๒๓ กรกฎาคม ๒๕๐๕

384 385385

เราไมพดถงเรองราวทไมลงเพราะอะไรละ เราเอา

ธรรมวนยเขากางกบเรองราวนนใสกนๆ เขาไป

เลย บรรดาพระสงฆทงหลายกยกมอพรอมๆ กน

ลงเรยบรอยเลย

เราคนเดยวเราพดกบคกรณกน วาอยาง

นนเถอะ กรณท ใหแตกกระจายๆ ไมใหลงได

นะนน มดกนไป ซดกนไปซดกนมา มดกนเขา

สดทายกเลยลงเรยบรอย ๔๕ นาท เราไมลมนะ

ทนพอเสรจแลวเราเหนอยกนอนแผสองสลง

พวกนนกเลกกนไป พวกพระกเขาไปนวดเสน

ให เจาคณอดร นสยเรยบนะ เปนนสยดใคร

ไมเปน พอนงอยขางๆ อยางนเงยบๆ ละ นสย

ของทานนนแหละ พดขนอยคนเดยวขางๆ

หมเพอนนละ

‘ถาใครอยากเหนฤทธเหนเดชอาจารย

ของเราใหมาดเวลาขนเวท’

พอวาอยางนนเรากขวา ‘กเรองราวมน

เสรจสรรพเรยบรอยไปแลวมาอนกนหาอะไร

มนเนาเฟะไปแลว ทองเสยทองบดไปหมดนนะ

มาอนกนหาอะไร เรองแลวไปแลว’

ทดลองดทานจะออกกรยาไหน กรยาเกา

‘โอ มนกนาอนนากน กนทงวนกกนไดสบาย

เพราะมนมรสมชาตอย’

ทานกวาของทานสบาย ขบขนนะ เราแหย

เราขทาน นกวาทานจะมกรยาอะไรเหมอนเดม

เรากเลยไป เลยตกลงมาเอาเจาคณะ

วดปาบานตาดไปเลย ๔๕ นาทเหนไหมละ

เรยบ ยอมรบทงสองฝายดวยความพอใจ พอ

ไปถงกเอากนเลย เราไมลม ๔๕ นาท ใส

เปรยงๆ ดกนนดกนซดนนซดน สดทายยอมรบ

หมดเลย เปนอนวาหาทคานไมไดแลว ยอมรบกน

ทงวด ทงสองฝายยอมรบดวยเหตผล นนเหน

ไหมละ

นละทวาทำเมรใหลมๆ ไปประชมวนนน

กซดกนเลยกบเรา ไปทไรไปขพระ สามกษตรย

ใหญน ในนนมอธบดศาลคนหนงดวย ไม ใช

นอยๆ ละ ไมเคยโดนกนจงตอจงใสกนเขาใจไหม

บทเวลาเราเขาประชมขนผางมา ทางนกซดกน

เปรยงเลย โอย ในทประชมนเงยบกรบเลย

เวลาไดซดกน อยางนละ

ทางวดรสกวาพรอมกนหมดนะ เจาอาวาส

พดกบพระผ ใหญๆ ในนน วนนทานอาจารย-

มหาบวจะมาชำระเรองนนะ เราเองไปนมนต

ทานมา ใหฟงเสยงทานนะทกคน เทานนละ

ทานสงเอาไว ไปกเอาเลย ประชมปบขนมาเลย

เปนอยางไร เหตผลกลไกอยางไรไลมาๆ เรอยๆ

เขาไป เราเอาหลกธรรมวนยกางตลอด ไมได

นอกเหนอไปจากหลกธรรมวนย เอากน ซกกน

ไปซกกนมา เอาไปเอามามแตเราคนเดยววนนน

เราเปนคนซกคนนน เหตท ไมลงรอยเพราะใคร

เปนตนเหตไลเขาไปหาผนน ซกกนๆ ๔๕ นาท

ผ วาราชการจงหวดไปกบฝายนนละ

ฝายทำลาย ไมลง วนนนผวาราชการจงหวด

กมาๆ ดวาเปนฝายนน เปนลกศษยของฝายนน

ฝายไมลงใคร ไปกเอาเลยละ ทน ใครกคอย

ฟงเสยงเรา เพราะเรองอะไรมนก ไมเสรจ

ประชมกน ทนกฟงเสยงเรา เรากถามตนเหต

เปนอยางไรไลมาๆๆ เอาธรรมวนยเขากางๆ

ซดกนเลย มดกนเขาเลย เอา พดงายๆ อยางนละ

ซดกนเขา มดเขาๆ สดทายแพ พอพดอะไร

‘เอา..ถาสงฆเหนดวยตรงไหนใหยกมอขน

พรบๆๆ เอา เจาของวาอยางไร เอาคานมา’

เจาของเงยบ เปนอนวายอมรบโดย

ดษณภาพ นงๆ เอาซกกนไปๆ พอซกกนไปถง

จดแลวกพอ เราลงจดปบทางน เอา นผดหรอ

ถก ถาถกใหยกมอขน พรบๆ เลย เอากน ๔๕

นาทเรยบรอย ซกกนอยางหนกนะ

นนละทเจาคณอดรนสยทานเรยบรอย

ทานดใครไมเปน ไอเรามนวาหมาวาแมวอย

ในนหมด ทงกดทงขวน พอขนเวทกซดกนเลย

ผวาฯกนงอยนน เราเปนคนซก ไปๆ มาๆ สดทาย

ลงเลย เราสรปเลยนะ เปน ๔๕ นาทนะนนซดกน

มแตเรากบเจาของคดทไมลง คอขวางกนอยนน

เพราะเหตใดเอาไลมา ซดกนไปซดกนมา สดทาย

ลงทงฝายนฝายนน เอา ถาไมลงตรงไหนใหคานมา

ถายเมอ ๑๗ เมษายน ๒๕๐๙ อาย ๕๓ ป คณะสงฆกราบคารวะองคหลวงตาและรบฟงธรรมบนศาลาวดปาบานตาด

386 387

ดใครไมเปน เรากอดหวเราะไมได โอ นสยนก

เปนอยางน ดคนไมเปน ไอเราเปนฝายด เจาคณ

ยงอยนละทกวนน ดทานนกวาทานจะขนแบบ

ไหนไมขนนะ ขนแบบเดม .. ทานเจาคณอดร

ชอสวสด บวชเปนลกวดโพธฯ มาแตนนจน

กระทงปานนทานดใครไมเปนนะ นสยทาน

เรยบมากทเดยว ไมเคยเหนทานดใครเลย

เรยบตลอด เราหาอบายวธแหยใหความโมโห

ทานขนบางไมม เรยบอยตามเดม ..

นละทวาอยากเหนฤทธเหนเดชอาจารย

ของเราใหทานมาดเวลาขนเวท คอเวลาขน

เอาจรงๆ นะเรา ไมมสงมตำ เอาธรรมกางเขาเลย

เอาธรรมกางเขาไป ไลเขาหาธรรมๆ หาวนย

ทอนขดกบธรรมวนยซดกนตรงนนๆ นนละ

ยอมรบกนหมดทงวดเลย คกรณกยอมรบ ผวาฯ

มาดวยกนกเงยบไมมวาอะไรเลย คอเวลาขน

มนไมมสงมตำนะ เอาธรรมวนยออกกางแลว

ซดไปตามนนเลย ทนกรยาอาการทกอยางมนกขน

นนละอยางทวาอยากเหนฤทธเหนเดชอาจารย

ของเราใหมาดเวลาขนเวท คอเวลาขนเวทมน

ซดจรงๆ เขาใจไหมละ เอาเปรยงๆ เลย ..

พดเรองอธกรณเรองอะไรนมกจะมเสมอ

มนจะเปนนสยวาสนาอะไรไมรนะ เราเขาจด

ไหนกเปนอนวาเรยบลงไปทกแหง ไมใชครงน

มทกแหงใหญๆ ทางภาคกลางกเหมอนกน

มใหญๆ ทงนน แตกเดชะทกครงไมเคยพลาดนะ

เรยบรอยลงดวยด เปนอยางนนละ มนคงจะม

นสยวาสนาอนหนงประสานๆ ใหเรยบรอยเปน

ทลงใจกน ยอมรบกน กเรยบรอยไปดวยดทก

แหงทเราเขาประชมทไร เปนอยางนนละ ..

ไปท ไหนมกจะเปนนะเรา มนจะมนสย

วาสนาอยางนนกไมทราบ คอสวนยแหยไมมเลย

แตสวนประสานนมเตมหวใจเตมกรยาอาการ

ทกอยางตลอดมา คงเปนอานสงสอนนละมง ..

มนกเหมอนวาจะมวาสนาไปทางเรองประสาน

นะ มกมเสมอ เรามกจะไประงบไดทกงาน ไมม

งานไหนทเราไดเขาแลว ไดผานไปเฉยๆ ไมสำเรจ

ไมเคยปรากฏ เขาในงานไหนปบเรยบรอยๆ ไป

เรามกจะมนสยวาสนาทางน เพราะนสยของ

เราชอบประสานนะ ทยแหยใหแตกไมมในเรา ..

ในวดโพธฯ นมเรองอะไรตองเอาเราไป

ระงบนะ แตเดชะนะ เรยบทกท ไมเคยขามหว

เราไป ไปตงกกใหมตอสกบเราอกอยางน ไมเคยม

พอลงแลวหมอบ ยอมทงสองฝาย คกรณยอมเรา

มนคงจะเปนวาสนาอนหนงอย คออะไรกตาม

ระงบอะไรเรยบหมดๆ นะ อธกรณใหญๆ เราเขา

ปบ เรยบ .. ด รสกวาสายศาสนานรสกจะราบรน

ดนะ ไมเคยมอะไรเลยนะ ตงแตเรมบวชมา

จนกระทงปานน ไมเคยมอะไรมาขดมาของ

หรอเรองราวใดๆ มวหมองไมเคยม มแตระงบ

ระงบเรองราวตางๆ หรออธกรณตางๆ มกจะ

เดนอย เดน อยางวดโพธฯ นเกดเรองอะไร

จะตองมาเอาไป เอาเราไป เรยบเลยนะ ..

จตน ไมมอบเฉา จาตลอดเวลา เรยกวา

ภมใจ การตายของเราไมมวตกวจารณ ภมใจ

คอมนจาอย ในน จงวาสมมรรคสมผลมาทาง

ศาสนา ทางโลกขดๆ ของๆ ขดๆ ของๆ เรอย

ไมสะดวกๆ เรากเปนคนจะวาทฐกถก มนไมลง

ใครงายๆนะ ถาหากวาเหตผลไมลงไมลงนะน

นถาเปนทางโลกขดๆ ของๆ เรอยมา พอทาง

ธรรมปบตดเลย สะดวกจนกระทงปานน

หลวงปจนทรศร จนททโป เจาอาวาสวดโพธสมภรณ นำคณะสงฆเขากราบคารวะองคหลวงตา

วดโพธสมภรณ (ถายจากหนองประจกษ)

386 387

จนปานน ไมเคยมเรองมราวอะไรทางศาสนา

นอกจากระงบดบเรองทงหลายเทานน ทจะ

ใหเกดเรองเกดราวเราไมเคยม มแตระงบ

ดบเรองของสงฆของพระมเรอยๆ ไปเลย

มมากนะ มนกคงจะสายบญสายกรรมไปทางนละ

ไปทางสายระงบดบเรองตางๆ เพราะมนมาก

ตอมากนะเรา ใหญแทบทงนนละ ระงบได

เรยบๆ เลย ในตวของเรารสกจะทางดาน

ศาสนาทางดานธรรมะโลงกวากน ทางโลกขดๆ

ของๆ ตลอด ถาทางธรรมราบรนเรอยตงแต

บวชจนปานน ไมเคยมเรองมราวอะไรทจะได

รบความหนกใจจากเราไมเคยม นอกจากเรา

ชวยๆ ยกตวอยางเชนอยางวดโพธฯ

เอ มนกแปลกอยนะ เดชะอนหนงอย

ไปเปนลกศษยครบาอาจารยองคใดไมวาฝาย

ปฏบตไมวาฝายปรยต รกทงนน นนรกเรา

เมตตามาก ทางฝายปรยตกเมตตามาก ทางฝาย

ปฏบตกเมตตามาก ยกตวอยางพอแมคร-

อาจารยมนรกเมตตาอยลกๆนะ ไวใจ ทกอยาง

ไวใจ ถามนนถามนอะไรๆ ถาอะไรทยงไมลงกน

แลวทานมหาวาอยางไร ทานถามมาแลวนะ

เอาเราเปนขอสรป ทานมหาวาอยางไร ทานวา

อยางนน ๆ พอวาอยางนนเรยบ เอาละถกตองแลว

ตามททานมหาพด แนะอยางนนนะ ไมเคยคาน

ทางศาสนานโลง ทางโลกขดๆ ของๆ เรอยไป

ทางศาสนาปบเลย ทะลๆ เลย ..

คบคาสมาคมกบครบาอาจารยเรยกวา

เขาขนดมาก ทางฝายปรยตกตาม ครบาอาจารย

รกทงนน ทางฝายปฏบตเชนพอแมครอาจารยมน

ไว ใจเลยทกอยาง กด เปนผนอยคอยดแล

อปถมภอปฏฐากครบาอาจารยผ ใหญททาน

ไวใจๆ ...”

บทสรปของทประชมคราวนนปรากฏวา

ไมมใครคดคาน ทกคนตกลงเหนดเหนงามและ

เซนรบรองขอยตรวมกนดวยความเรยบรอย

พรอมนยงขอใหทานรวมเซนชอเปนเกยรตดวย

แตทานกไมไดเซนชอแตอยางใดดวยเหตผลวา

“เราไมไดมาเพอการลงเอาชอ แตมาเกยว

กบเรองนตางหาก เมอวาระสงบเรยบรอย เราก

พอใจแลว”

ดวยอปนสยของทานทมเหตมผล และ

มความจรงจงเดดขาด ไมหวนเกรงตอสงใด

หรอคนใดยงกวาธรรมนเอง องคทานจงมกถก

ขอใหเปนหลกในการประชมสำคญๆ อยเสมอ อก

ทงการแสดงความคดเหนของทานจะพยายาม

หาจดทถกธรรมวนย ดงนนเรองทเปนปญหา

อยนนจงมกไมมสงกระทบกระทง หากมกนอย

ทสด แตกดวยถอเอาเหตผลและธรรมเปนใหญ

การประชมครงสำคญในทตางๆ จงยอมรบ

ตกลงกนไดงาย และสงบเรยบรอย

นอกจากการประชมททานเขารวมวนจฉย

ดวยดงไดกลาวมาแลวขางตน ทานกยงมโอกาส

เขารวมประชมครงสำคญๆ อนๆ อกมาก เชน

ทวดปาสทธาวาส จงหวดสกลนคร วดปาอดม-

สมพร จงหวดสกลนคร วดถำกลองเพล จงหวด

หนองบวลำภ เปนตน

ทปรกษาแหงวงกรรมฐาน

ในระยะตอๆ มา องคหลวงตามกไดรบ

คำรองขอจากคณะศษยทงบรรพชตและฆราวาส

อยเนองๆ ขอใหรบเปนประธาน ใหคำปรกษา

แนะนำและตดสนใจในงานสำคญตางๆ ทมแงมม

ปลกยอยมากมายอนเปนเหตใหมเรองตอง

ถกเถยงกนอยเนองๆ ครนเมอมประธานทปรกษา

ทเดดขาดจรงจงและประกอบดวยเหตผลอรรถ-

ธรรมเชนองคทานเปนผตดสนใจรวมอยดวย

แลว งานนนๆ มกผานไปไดอยางราบรนทกครง

ทกคราไป เปนทอบอนเยนใจแกผเกยวของ

ทกฝาย

ดวยความเมตตาและเหนถงความจำเปน

ดงกลาว ทำใหองคทานยอมเหนดเหนอยแบก

ภาระทมาเกยวของและรบผดชอบในเรอง

สำคญๆ เสมอ อาท

องคหลวงตาเยยมอาพาธหลวงปเจยะ จนโท องคหลวงตาในงานเผาศพหลวงปบวพา ปญญาภาโส

องคหลวงตารดนำศพหลวงปคำด ปภาโส วดถำผาป อำเภอเมอง จงหวดเลย เมอวนท ๒๔ พฤศจกายน ๒๕๒๘

388 389

• เรองการจดตงวดกรรมฐานในจงหวด

ตางๆ ทกภาค เพราะมเจาศรทธาอยากถวาย

ทดนทานเปนจำนวนมาก

• เรองสขภาพการเจบปวย การรกษา

พยาบาลครบาอาจารยองคสำคญทอาพาธหนก

• เรองงานพระราชทานเพลงศพของ

ครบาอาจารยทานนนๆ

• เรองการจดตงพพธภณฑและเจดยสถาน

ของครบาอาจารยพระอรยสงฆองคสำคญๆ

• ฯลฯ

งานศพครบาอาจารยทองคหลวงตาม

ความจำเปนตองไดเขาไปเกยวของมจำนวนมาก

อาท หลวงปขาว อนาลโย หลวงปฝน อาจาโร

ทานพระอาจารยสงหทอง ธมมวโร ทานพระ-

อาจารยสพฒน สขกาโม หลวงปบญจนทร กมโล

ทานพระอาจารยสทน สลธโน หลวงปคำตน

ฐตธมโม หลวงปหลา เขมปตโต หลวงปสวจน

สวโจ ฯลฯ และงานอนๆ อกหลายวาระดวยกน

ขอยกตวอยางเฉพาะงานศพหลวงปฝนและ

หลวงปขาวแตพอสงเขปทเปนเหตใหองคหลวงตา

ตองไดเขาไปเกยวของ ดงน

“.. .พดถงเรองหลวงปฝนทานเมตตา

เมตตามากอยนะกบเรา เอะอะกตองเกยวกบเรา

เกยวกบเราอยเรอยๆ ทานคงเหนวาหมาตวน

มนกดเกง มนเหากเกงกดกเกง เลยยมนเรอย

ใหมนกดเรอยซทา แลวเรองศพของทานก

เรยบรอยไปทกอยางไมมอะไร

อนนกเอาเราไปเปนหวหนาอกเหมอนกน

เผาศพทานเราเปนคนจดแจงทกอยาง คนมามาก

ตอมาก รถน ไปหาจอดตามอำเภอ ตามโรงรำ

โรงเรยนตามสถานทวาง เขาเปดทางใหพวก

อำเภอพรรณาฯทงอำเภอ เปดทางใหหมดๆ

ใหรถเขาจอดไดหมดเลยเพราะรถมากตอมาก

น เราไปเปนหวหนางานอยนนไม ใชเลนนะ

หลวงปฝนเรารสกหนกมาก ..

ออกจากนนมาหลวงปขาวอก อนนกมา

โดนกนอกแหละกบผ ใหญ กบดอกเตอรเชาวน

จะเปนใครไป มานเขากมาขอใหเราเปนประธาน

อกแหละ เจดยหลวงปขาว เราวา ‘โอย เงนกม

แลวนนะ เงนไมอดไมอยากพอแลวทกอยาง

จะใหเปนประธานอะไร’

ทางดอกเตอรเชาวนพด ‘โอ โห เงน

ไมสำคญนะทานอาจารย ไมมอะไรสำคญยงกวา

ประธานนะ’

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ กราบคารวะศพหลวงปฝน อาจาโร

เมอวนท ๒๑ มกราคม ๒๕๒๑

องคหลวงตาในงานพระราชทานเพลงศพ

หลวงปขาว อนาลโย

<< องคหลวงตาเคารพศพหลวงปฝน

ในวาระเผาจรง

388 389

เราสะดดกกวงไปหาทางเจดยของทาน

อาจารยฝน เรากเลยนงยอมรบ…”

ระยะตอมาตอเนองยาวไปจนเกอบวาระ

สดทายขององคหลวงตายงมความจำเปน

ตองเขาไปเปนประธานในการดแลอาการอาพาธ

และงานศพของพระสายกรรมฐานมากยงขน

ดงตารางในทายบทน

ไมเสรมมลนธมงสงเคราะหชวยเหลอ

องคหลวงตาเหนความลำบากของ

พระกรรมฐานอาพาธเวลามารกษาตวในกรงเทพฯ

โดยเฉพาะในตางจงหวดสมยกอนการแพทย

ยงไมเจรญเทาทควร ทานจงยอมรบและสนบสนน

“มลนธพระอาจารยมน” ซงโดยปกตแลวจะไม

สงเสรมใหม “มลนธ” อะไรหากไมมเหตผล

ความจำเปนจรงๆ องคทานใหเหตผลวา

ในงานพระราชทานเพลงศพหลวงปสวจน สวโจ

“...เมอเรวๆ นพระกมาปรกษาหารอแลว

มาขอเงนดวย ปรกษาหารอแลว ถาหากวา

เราเหนดวยกจะขอเงนเรา แตตอนนนยงไมขอ

รอไวกอน จะทำบญเลยงพระแก วาอยางนน

พระแก ไมม ใครเหลยวแล ขาดคนเหลยวแล

ชวยตวเองไม ได อยากทำมลนธไวสำหรบ

พระแก มาปรกษาครบาอาจารยจะเหนวายงไง

แลวเงนกไมม ขนแลวเรองเงนกไมม พอพด

ออกมานนปบ ถงมกไมให ตอบทนทเลย มนถง

จดทจะตอบแลว ตรงนน

‘ถงมกไมให ผมไมสงเสรม พระพทธเจา

มมลนธท ไหน พระอรหนตทานเปนสรณะของ

พวกเรา ทานมมลนธทไหน ทำไมถงเกงกวาครนก

ไมม ใครอปถมภดแล ตายดวยลำพงตนเอง

อตโนมต หรอ อตตา ห อตตโน นาโถ ตนเอง

เปนทพงของตน ตายดวยตนเองนนมนเลศ

มนประเสรฐตายไมไดเหรอ ทำไมจงตองไปหา

ทำมลนธนแธะ ตอไปนมลนธจะเตมบานเตมเมอง

มอจะลวงเขาไปในบาตรไม ไดนะ มลนธจะต

ขอมอเอา มลนธเปนใหญกวาแลวเวลาน’

วาอยางนแหละ บอกเราไมเหนดวยและ

ไมใหดวย บอกตรงๆ เลย ‘เอา มนจะตายจรงๆ

เพราะการปฏบตดปฏบตชอบน ไมมใครเหลยวแล

ใหเหนเสยทเถอะนา เดยวน ไมเหน เหนแต

ความออนแอของพระเตมบานเตมเมอง เหนเตม

ไปหมดอยางนนะ ความชวยตวเองดวยการประพฤต

ปฏบต ตายลงไปแลวเหมอนหนตวหนงตาย

ใหมนเหนวะ’

เราวาอยางน นกไมตองการอยากจะตาย

เกลอนกลนวนวายอยางนนะ อยากตายแบบ

หนตวเดยว มนจะตายไมไดนะแบบนน พดถง

ขนจะพดออกมาหาเจาของเสย นอาจหาญมาก

บอกตรงๆ บอกวามากสด มากสดหวใจ ไมม

สะทกสะทานเรองความเปนความตาย มาเมอไร

มาเราเรยนจบแลว บอกตรงๆ อยางนเลย

ความเปนกเปนอย ธาตขนธมนทรงตวอย ตายก

ธาตขนธมนสลายตวลงไปหาธาตเดมของมน

เทานน ธรรมชาตทเหนอกวานนอยแลว ทรงไว

แลวน บกพรองอนไหน ใหมนเปนอยางนนซ

เปนเมอไรตายเมอไรมปญหาอะไร เดยวน

เอะอะมลนธๆ พวกบามลนธ เราวาอยางนแหละ

เราไมเหนดวย

ว ดน เ ขามาขอต งม ลน ธ น อย เม อ ไ ร

หากไมคยนะ เขามาขอตงมลนธ จะตงขนโนน

ทางมหามกฏฯ วดบวรฯ ตงมลนธไวเอาดอกผล

มาเลยงพระในวด อยามาตงนะ พระหากน

ไมไดใหมนตายเสย เราวาอยางนเลย เราหากน

ไมไดเรากยอมตายเลย อยามาตงใหมนยงนะ

ไมตงจรงๆ ใครมาผานเราตดปวะทเดยวเลย

นดวาเขาขโมยตงกมนะ อยกรงเทพฯ วดบวรฯ

มหามกฏฯ เขาบอกผลรายไดมาเราถงร ออ

นเขาขโมยตงแลวน เขาเอาดอกผลออกมา

บอกเรา เราบอกวามอบคนตนมลนธนน

เราไมเคยรบสกสตางคละ สงมาเทาไร

เรากสงกลบคนๆ ใหเขาไปมอบนน แลวพวก

จะตายดวยมลนธให ไดกนกน เราไมหวงกนละ

กบมลนธนแธะน น เราจะหวงกนกบพวกน

นมลนธใหญของเรานนงเตมศาลาน นมลนธใหญ

จะไปหวงอะไรกบมลนธนแธะนน เราเอามลนธ

เหลานมาเปนชวตของเราเปนประจำอยแลว

เขาใจหรอเปลาละพวกมลนธนนะ (หวเราะ)...”

ครนเมอองคหลวงตายอมรบและเหน

ประโยชนในมลนธนนแลว องคทานกเปนธระ

เอาใจใสดแลใหเปนไปตามวตถประสงคทตกลง

กนไวจรงๆ ดงน

องคหลวงตากราบเยยมอาพาธพระธรรมไตรโลกาจารย

(รกษ เรวโต) วดศรเมอง อ.เมอง จ.หนองคาย

390 391

ชอครบาอาจารยไปจำหนายขายกนนะ เฉพาะ

อยางยงกลกศษยทานอาจารยมน สายทาน

อาจารยมน นสำคญมากนะ นละทขายกนของ

พระโจรผรายในวงปฏบตเราเปนอยางน

เราอยาเขาใจวากรรมฐานนจะดไปทกรป

ทกนาม มนไมดนะ ทดมนอย ทชวเลวทราม

มมาก เพราะฉะนนจงขอใหทกๆ ทานไดทำ

ความเขาใจเอาไวกบตนเองวา เราจะเปนคน

ประเภทไหน พระประเภทไหน ประเภทลกศษย

มครจรงๆ หรอประเภทแบบแหวกแนวอวดตวด

เกงกวาครกวาอาจารยแซงหนาแซงหลงไป

อยางนน มแลวนะเวลาน .. เราวตกวจารณ

เพราะฉะน น เราจ ง ได เข า ไปม ลน ธ

หลวงปมน ซงเปนสมบตของวดปาบานตาด

แตเราไม เคยบอกเลยวามลนธนเปนสมบต

ของวดปาบานตาดโดยสมบรณแลวในทาง

กฎหมาย เราไมเคยบอกไมเคยพดเลย ไปมาเราก

ฟงไปฟงมา ยงฟงเสยงมนมกจะมผลลบขนมา

“...การปฏบตธรรมมนกำลงจะลมเหลว

ไปแลวนะเดยวนนะ พอแมครบาอาจารยมน

เรากลวงไป ครบาอาจารยทเปนทเคารพนบถอ

กคอยรวงโรยไปๆ แลวจดไปๆ ในสงทดทงหลาย

จดไปๆ ในสงทเลวทงหลายแลวเขมขนเขามาๆ

ปรากฏวามรสชาตเขามาเรอย ดมดำเขาไป

เรอยไมรวนรคนเขาแลวนะเวลาน มนจะเปน

กรรมฐานเปนบานะ อนน ไดวตกวจารณมาก

ทเดยว มนจะเปนกรรมฐานทนสมย แลวกเอา

“...ทานอาจารยฝนนะกบเราจะมอะไรเปนพเศษ รสกวาทานจะ

เมตตาเปนพเศษเลย เจดยของทาน ๑๒ ลานเราหาใหทกบาททก

สตางคนะ เจดยวดอดมสมพร ๑๒ ลานเราหาใหสรางใหหมดทก

บาททกสตางค เปนเงน ๑๒ ลาน เหลอเงนอย ๘ แสนเลยมอบให

วดอดมสมพร เพราะวดนเปนวดทรบเปนรบตาย เศษเหลออะไรก

ตองมอบใหวดน เราเปนคนสงเอง คณะกรรมการวาอยางไร ยอมรบ

หมด ๘ แสนเลยมอบให ๑๒ ลาน สรางเจดย เศษเหลอเงนอยแปดแสนเลยใหทาน

สรางเจดยทาน ๓ ป ไมขน เราปดแลวตงแตตนเพราะเราทำพพธภณฑ

หลวงปมนเสรจเรยบรอยแลว นนเปนหนาทของเราทำเอง ไมมใครมาบงคบ

เราทำดวยความสมครใจ พอเสรจแลวทนจะทำเจดยหลวงปฝน เรากบอกให

พระทำ เราไมทำแลว ฟาดอย ๓ ป ไมขน ประชมกนท ไรเบาลงๆ คณะกรรมการ

มาประชมหาคนหมดหวง ทนกทานสวจนเปนลกศษยของทานอาจารยฝน

เลยตกลงกนกบผวาราชการจงหวด ผกำกบการตำรวจจงหวดสกลนคร พรอมทง

พอคาประชาชนประชมกนเลยนะ แลวจะทำอยางไรกนน

คอ เราปดแลว เราไมเอาแลว ไปหาท ไหนก ไม ได แลวกวกกลบมา เลย

ตดสนใจกน ถาไมใชทานอาจารยมหาบวไมขน ใครกไมขนๆ กยกทพมาหาเรา เตมกฏ

แนนหมดเลย พอคาประชาชน ผมเกยรตทงหลาย มผวาราชการจงหวด

ผกำกบการตำรวจเปนหวหนาไป ไปเลาเรองสดๆ สนๆ ใหฟง

‘เมอวานหรอวนไหนมคณะกรรมการมาประชมเพยง ๕ คน ปท ๓ เรยกวา

หมดหวงแลว จงไดมาประชมกน มาหาทานอาจารย ถาไม ไดทานอาจารย

ไมสำเรจ’

บอกอยางนเลยนะ จงไดพากนมา ‘มาขอความหวงจากทานอาจารย เจดย

ของทานอาจารยฝนจะขนหรอไม ขนอยกบทานอาจารยองคเดยว’

ดซมนมาหายอ ผลสดทายเรากพจารณามนก ไมขนจรงๆ เพราะ ๓ ปแลว

ตงคณะกรรมการคนไหนขนเปนประธานลมเหลวๆ ถกเตะถกยนกน วงมาหาแต

เราๆ เราปดๆ เราไมเอา พอถง ๓ ปลวงไปแลวเหนจะไปไม ไหวเรากเลยรบให

พอรบเทานนกขนปบเลย เรยบรอยมา

ทานอาจารยฝนกบเรารสกทานเมตตาเรามากอยนะ อยางลกๆ ลบๆ ไมม

ใครทราบได ทานอาจารยฝนทานเสยอยทวดอดมสมพร เราอยวดดงสชมพ

เราจะกลบมาอดรฯวนนนกลบไม ไดเลย นละเรองธรรมแสดงปาฏหารยกเหมอน

กบกเลสแสดง ถาเปนเรองของกเลสเรยกวาปลนปลอนหลอกลวง

คดโกง อนนอบายวธการของทานอาจารยฝนกเหมอนกน

ตอนเชาเราสงทานทย กลางคนฝนตกทงคน นำทวมหมด

รถเขาออกไม ไดเลย ทำอยางไร ทานทยกวงไปเลยไปหาพวก

ญาตโยมบานนาขาม ทานไปสงเองนะ มนพลกตาลปตรอยางนละ

เรองธรรม ทานทยไปสงเขาพลกปบไปแบบน ฟาดเสยจนตอน

เทยงรถยงไมมา พลกไปพลกมา อบายวธการของทานอาจารย-

ฝนบงคบเอาไว มนมอยอนหนงวาทานเอยนมาฉนจงหนท

ตงลงอดร มาทราบขาวทานอาจารยฝนเสยทสกลนครเมอคนน นนละรอขาว

เพราะอยางนนเรองอะไรจงยงไปหมด ไปไม ไดนะ นละปาฏหารย เราไดรองโกก

เลย มนจะมเรองนะวนน ขนสะเทอนใจสามหนแลว เราบอก

‘ทำไมคนทเราสงเสยมอบความไววางใจใหคอทานทย ทานทยเปนหนงเรอง

ความจรงความจง และรบจากเราดวยความเคารพทำไมจงไปเหลวไหล ทานไป

สงอยางนเขาพลกอยางน สงอยางนเขาพลกอยางน ไมใชทานทยพลกนะ

เขาพลกเองอำนาจของทานอาจารยฝน’

คอจะยงไมใหเราไป ใหเรารออยนน จนกระทงทานเอยนไปบาย ๒ โมงกวาแลว

ทานจงไปจากอดรฯบานตงลง จงเอาเรองทานอาจารยฝนเสยไปบอกเรา พอบอก

เราแลวรถมาแลวตดเครองไมตด มนอศจรรยไหมละกบฤทธของทานอาจารยฝน

เครองมนไมตดนะ

‘มนเปนอยางไรรถคนน กมนดๆ อย แตนเปนอยางไรไมทราบ’

(พอ) ตดเครองปบๆๆ กดบพบๆ สกเดยวทานเอยนโผลหนามา มาจากอดรฯ

พอมาถงปบเรากำลงนงอยบนรถ ตดเครองเทาไรรถก ไมตด พอทานเอยนวงมา

หาเรา เรากจองคอยด พอมาปบบอกวา ‘ทานอาจารยฝนเสยแลวแตเมอคนน

๖ โมง ๕๐ นาท’

เราเลยไมลม ‘เออเอาละไดความ (ไปวดหลวงปฝนเลย)’ ทนรถไมตอง

ตดเครอง เหยยบคนเรงไปไดเลย กผงเลย นนเหนไหมปาฏหารยของทาน

(เวลา) ไมยอมให ไป เดยวตดนนขดนอยอยางนนละ นละอำนาจเมตตาธรรม

ของทานอาจารยฝนเกยวกบเรา (เพอ) จะใหเราไปนน ทานไมยอมให ไปอดรฯ

พอทราบขาวเทานนละ (ทน) ไมมเครองตดเลย เหยยบคนเรงไปไดเลย ผงไป

วดอดมสมพรเลย พระเณรกรอกนอยหมด รอเราคนเดยว เสรจเรยบรอยแลว

ถงไดกลบมาอดรฯ นละเปนอยางนนละทานอาจารยฝน อำนาจจตของทาน

รนแรงมากนะ...”

ปาฏหารยหลวงปฝน

390 391

นวดมาเปนแสน..ไมมใครเหมอนหลวงตา

องคหลวงตาเลาเหตการณคราวหนงเกดขนเมอป พ.ศ. ๒๕๒๓ ทมลนธพระอาจารยมน ฝงธนบร

กรงเทพฯ ในชวงเวลาทศาสตราจารยนายแพทยอวย เกตสงห ยงมชวตอย คณหมอนมนตองคหลวงตา

เขารบการนวดรกษา ดงน

“...แขนเราเปนมาถง ๒ ครงแลวนะ แขนขางขวานเปนมา ๒ ครงแลว .. ครงแรกป ๒๓ เรายงหนมอย

แขนนกจนจะใช ไม ไดจะยกไม ไดแลว ปวดกปวด ขดปวด แลวจะยกไม ได ตงหมด มนจะใช ไม ไดแลว

จะยกไมขน อาจารยหมออวย คณหญงสงศร (เกตสงห) ไปตดตอกบหมอทางโนน .. แลวกมานมนต

ใหมารกษาทางน เขามาหาเรา เรากเลยไปทดลองดวา วาดจรงๆ หมอน เปนหมอมชอเสยงมาก

ในกรงเทพฯ วางน เราจงตองสละเวลาไป

แกนวดเสนเรา ไม ไดรบเขาในบญชรองจากๆ แจกๆ นนะ (ช ไปทางกลมลกศษยทมาฟงธรรม

ประจำ) อนนแตะไมไดรองจากๆ เราไมไดอยในบญชน เปนซงทงทอนเลย เอาวางนเลย เชอหมอแลวนะ

คอเขามาจบดๆ ทกอยาง เขาวาเปนเพราะเสนลวนๆ ไมมโรคแทรก ‘นวดใหถงฐานมนแลวจะหาย

หรอไมหาย’ ‘หาย’ เขาวางน

>>

เรอยๆ และ

เปนผลลบขน

มาเรอยๆ มน

ย ง ไ ง ก น น

เพราะเราเปน

เจาของน เราก

เขาไปเทานนซ พอ

เข า ไปก ทราบ เร อ ง

ทราบราวแลวก ใสกน

เปรยงเลย

‘ ส ถ า น ท น เ ป น

สถานทสำหรบพระปวย

เจบไข ไดปวยแลวเขามา

พกผอนหยอนตวเปนเวลำ

เวลา กอนทจะเขาไปตดตอ

ก บหมอและคล น กตลอดถ ง

โรงพยาบาล ให ไดมาพกนสะดวกสบาย

ตางหากนะ และครบาอาจารยทมาดวยความ

เปนอรรถเปนธรรมเพอจะแนะนำสงสอน

ประชาชน เปนกาลเปนคราวตางหากนะ ไมใช

มาใหพวกกรรมฐานขหมขหมาเรานมาปกกลด

ในเทศบาล ๑ เทศบาล ๒ ในกรงเทพฯ นนะ

แลวกเอาใหทราบเสยดวยวา มลนธนเปนสมบตของ

วดปาบานตาด ใครอยามาทำใหเลอะเทอะนะ

นยงจะหนกกวานนถายงเปนอก เรายงจะเอา

หนกกวาน จะได เขยนประกาศตดไว เลย

ชอ มหาบว ใสลงไปปงเลยแหละเปนอะไรไป’

เอาขนาดนนนะวนนน เพราะเรารกษา

ความดเอาไว ไมงนมนจะเสยไปหมดน จะเปน

กรรมฐานจำหนายขายกนไปหมดจะวายงไง

ทงๆ ทคนกรงเทพฯ เขามความเคารพนบถอ

วงกรรมฐานของพอแมครอาจารยมนเราน

มากทสด เราจะไปขายขหนาใหเขาเหน เราไม

อยากเหน อยาวาแตเขาเลย ใครจะอยากเหน

นละมนวตกวจารณตรงนนะ มนเปน จะไมเปน

ยงไง

สกกาโรปรสงหนต วาไง ลาภสกการะ

สำหรบคนโงแลวตดเรวทสดเลยจะวาไง นเรา

แปลทางภาคปฏบต ถาแปลทางดานปรยต

สกกาโร ปรสง หนต แปลวา ลาภสกการะ

ยอมฆาบรษทโงเขลา...”

มลนธพระอาจารยมน ภรทตโต

มลนธพระอาจารยมน ภรทตโต กอตงขนเนองดวยคำปรารภของพระซงเดนทางมารวมวนฉลอง

ครบรอบวนเกดของหลวงปแหวน สจณโณ ณ วดดอยแมปง อ.พราว จ.เชยงใหม เมอวนท ๑๙ มนาคม

พ.ศ. ๒๕๒๑ กลาวคอ การเดนทางของพระธดงคกรรมฐานจากภาคตางๆ เขากรงเทพฯ เพอกจธระ

หรออาพาธ มกมอปสรรคเกยวกบการหาทพกยาก โดยเฉพาะพระภกษสามเณรทออนอาวโสและ

ยงมไดเปนทรจกของประชาชนจะหาทพกไมคอยได เมอคณวรรณด ตงตรงจต ซงเปนนกปฏบตธรรม

สายพระอาจารยมน ภรทตโต ได ไปรวมงานครงน จงมความคดสรางเรอนพกพระภกษสามเณร

ในบรเวณทดนของตนเอง นอกจากนยงอทศทดนและสงกอสรางใหเปนกศลทงสน การกอตงเปน

มลนธบรหารและดำเนนการในรปคณะกรรมการ เพอใหกจการอนเปนกศลนมนคงและยงยนตลอดไป

สำหรบชอของมลนธนนไดนำนมสการกราบเรยนปรกษากบองคหลวงตาพระมหาบว ญาณสมปนโน

และขออนญาตใชชอ “มลนธพระอาจารยมน ภรทตโต” โดยมวตถประสงคเพอสงเคราะหพระธดงค-

กรรมฐานสายพระอาจารยมนทจารกมาเปนครงคราวหรอมความจำเปนจะตองมาพกรกษาตว

ยามเจบปวย ซงองคหลวงตาเหนชอบและอนญาต

392 393

หลวงปขาว อนาลโย วดถำกลองเพล

จงหวดหนองบวลำภ เปนลกศษยผ ใหญอก

รปหนงของหลวงปมนทองคหลวงตาไดเขาไป

อปฏฐากดแลอาพาธในชวงปพ.ศ. ๒๕๑๐ ซง

บรรยากาศในวดชวงเวลานนเหมอนมงานวด

เพราะแออดไปดวยผคน หญง ชาย พระเณร

และฆราวาสทมาจากทตางๆ จนวดไมอาจ

รบรองไดทวถง ทงทพกหลบนอน อาหาร

การบรโภคตางใหรบผดชอบตวเอง องคหลวงตา

ไดเลาถงการเขามาดแลหลวงปในครงนนวา

“เรากมาอยกบทานเปนประจำ หลายวน

จะกลบไปคางวดสกคนสองคนกตองรบกลบมา

ทงนเพราะเปนหวงทานมาก และเพอความสงบ

เรยบรอยในดานอนๆ แตกเดชะบารมของ

หลวงปทานคมครองรกษา สถานการณทกดาน

สงบเรยบรอยด สำหรบอาการของทานเมอ

ขบฉนอะไรไมได ธาตขนธกยงทรดลงอยางเหน

ไดชดในสายตาทวๆ ไป”

องคหลวงตาบนทกคำพดตอนหนงเกยวกบ

ธาตขนธยามอาพาธหนกของหลวงปขาวลงใน

ประวตหลวงปขาวซงองคหลวงตาเปนผเรยบเรยง

เองวา

“จะใหผมแบกกองฟนกองไฟไปหาอะไร

โดยเขาใจวาขนธนจะเอาของอศจรรยมาหยบ

ยนให ผมไมสงสยในขนธทงทกำลงครองตวอย

และสลายจากกนไป ผมเปนผม ขนธเปนขนธ

จะใหควายดมาบวกกนหาอะไร การปลอยขนธ

โดยสนเชงเทานน อนาลโย จงสมบรณแบบ”

ครนเวลาจวนตวจรงๆ ทานไดเลาเหตการณ

ในตอนน ไวอยางถงใจวา

หลวงปฝน อาจาโร หลวงปบดดา ถาวโร ทานพระอาจารยชา สภทโท

องคหลวงตากบหลวงปขาว อนาลโย องคหลวงตากบหลวงปเทสก เทสรงส

พระเพชรนำหนง..ธาตขนธ ยามอาพาธหนก

องคหลวงตามกไดเกยวของกบการดแล

อาการอาพาธและการตดสนใจครงสำคญๆ

เกยวกบธาตขนธยามอาพาธหนกของครบา-

อาจารยผปฏบตดปฏบตชอบ อยางเชนหลวงปฝน

อาจาโร วดปาอดมสมพร จงหวดสกลนคร เปน

ศษยผ ใหญรปหนงของหลวงปมนซงองคหลวงตา

ไดเกยวของโดยการแนะนำใหศาสตราจารย

นพ.อวย และศาสตราจารย พญ.ม.ร.ว.สงศร

เกตสงห รจกหลวงปฝน ทำใหคณหมอทงสอง

มโอกาสไดปรนนบตรบใชหลวงปฝนอยางใกลชด

และไมยอทอโดยเฉพาะในยามอาพาธแมจะ

ตองเดนทางไปยากลำบากเพยงใดกตาม

392 393

“เรายงไมลมหลวงปขาวทาน เวลาทาน

กำลงเพยบ คอทานไมให ใสออกซเจน ทานไม

ใหเอาใส แลวพวกนนกเอาไวขางนอก คอทาน

หามไมใหเอาใส เราเหนดวยรอยเปอรเซนต

ไปยงกบทานทำไม ทนพอเอาเขาไปจอไปถก

ทาน ... ทงๆ ททานกเพยบอยแลวนะ ทานยง

ปดมอปบออกเลย ขนาดหลวงปขาวแลว

ทานจะมปญหาอะไร วางนเลย จะตายทาไหน

กตายซ ทาทายกได เอหปสสโก ทาทายธรรม

ของจรงได... ดดผงเดยวไปเลย วาจะไมอยแลว

ไมอย มนกหมดแลวนะน พระประเภทเพชร-

นำหนงๆ หมดไปๆ ”

สำหรบครบาอาจารยพระกรรมฐานองค

สำคญอนๆ แมตางนกายกนกตาม องคหลวงตา

กยงไดเขาไปเปนธระเกยวของดวยความเคารพ

รกและลงใจในธรรมระหวางกน ดงน

“...พระลกศษยหลวงปบดดาได ไปหาเรา

ทสวนแสงธรรม เราก ไดถามถงอาการของ

หลวงปทานวา...

‘แตกอนธาตขนธของทานเปนคณเปน

ประโยชน ทำประโยชนให โลกมามากตอมาก

นานแสนนาน จนกระทงอายถงปนน และได

เขามาอยศรราชแลวเวลานเพอจะลาขนธ ไป

เพราะขนธน ใช ไมไดแลว นอกจากใช ไมไดแลว

ยงเปนโทษรอบตวอก ไมมชองวางของขนธท

จะไมเปนโทษตอทาน แลวยงจะเอาทานไว

อยางนนอยเหรอ? .. สมควรแลวหรอ? ใหลก

หลานไปพจารณานะ’

นอาจารยชากเปนอยางนละ เราบอกตรงๆ

เลย อาจารยชากเกยวกบเราอกเหมอนกน

คนกนมาสกเทาไหรแลว แลวนหลวงปบดดาก

เหมอนกน คนกนมานาน สนทสนมกนมาก

ทงสององคนกบเรานะ

หลวงปบดดาทานเปนเหมอนป เราน

จะวาไง พอเราไปกราบทตกทาน ทานก อย

จบโนนลบน จบนนจบนเรานะ ทานทำดวย

ความเมตตาจรงๆ แหละ .. ทานยงยกยอตอ

ลกศษยลกหาของทานเองดวย เขาเอาเทปเรา

ไปเปดใหทานฟง กณฑเดดๆ เสยดวยนะ ...

ลกศษยมาเลาใหฟง ทานพดเวลาเทศนจบแลว

ทานวา

‘เอา! ถางนมอบใหเลย แขนจะขาดกใหขาดไปเลย เราเชอหมอ เมอนวดเสรจแลวหมอจะเอาแขน

เรามาตอกนเอง เอาเลย ใสเตมเหนยวเลย’

นละทวา อาจารยหมออวยกนงดอยนน ใหอาจารยหมออวยไดดเสยบาง เรองโลกกบธรรมตางกน

อยางไรบาง อาจารยหมออวยกเปนหมอขนาดศาสตราจารย แลวมาดเรองพทธศาสนตางกนยงไง

ซดเลยเตมเหนยว เอาใหเตมเหนยวนะเราบอก ปลอยเลยเทยว ซดเอาเสยเตมเหนยวเลย เราเปนซง

ทงทอนเลย

ขนหมดทงตวเลย แตเขาไมไดขนใชเทาเหมอนทานสมบรณ เขานวดดวยมอ แตมอเขานเปนเหลกเลย

แขงขนาดนน เรากปลอยเลยเทยว พอนวดเสรจลงมา ๒ ชวโมงกวานวดครงแรก นวด ๓ หนนะ

ครงแรก ๒ ชวโมงกวา ครงทสอง ๒ ชวโมงหรอขาดเลกนอย ครงทสาม ชวโมงครง

นวดครงแรก ๒ ชวโมงกวาเลกนอย นนเปนครงทเจบมากทสด เขากเอาเตมเหนยวเลย พอนวดเสรจ

ลงมาถง ‘ขอกราบทานอาจารยอกหนนง’ ‘กราบเพราะอะไรวาซ’

เขากพดอยางเดดเดยวเลย ‘ผมนวดเสนมานเปนหมนๆ แสนๆ คน ผมไมเคยเหนรายใดเลย

ทจะเปนอยางทานอาจารย เหนแตรองจากๆ อนนเฉย ผมไมเคยเหนเลย เพราะผมนวดเตมเหนยวผม

ผมเพงมาเจอวนน รายเดยวเทาน มทานอาจารยองคเดยวเทาน ผมผานมานเพงเหนองคเดยวน

รายเดยวนเลย ทเฉยเลยไมมอะไร นอกนนเหมอนเสอถกปน รองจกจากๆ ทงๆ ท ไม ไดนวดแรง

อะไรเลย ผมจงขอกราบอกทนง’

อย มอหมอเหมอนกบเหลกนะ แขงไหมเหลก ความหมายนะ คอขอกราบอกครงวางนนะ เขาไมเคยเหน

แลวเวนอก ๓ วนมานวดอก เวนไปอก ๒ วนนวดอก นวด ๓ หนหายเลย วนแรกเปนวนรนแรงมาก

.. นวด ถาธรรมดามนอดมนทนไม ไดแหละ แตนฟงซ เหมอนขอนซง เอาแขนจะขาดใหขาดไปเราเชอ

หมอแลว แขนขาดไปเวลาหมอนวดเสรจเรยบรอยแลว หมอจะเอาแขนมาตอกนเอง นนเหนไหม

เรยกวาปลอยเตมท ซดเตมเหนยวเลย ขนทงตวเลยนะ แกขนทงตวเลย ซดเตมเหนยว โหย นวของ

หมอนวดน ไมใชเลน ไม ไดเหมอนนวมอใครนะ แขงแกรง ฟาดลงไปน โถ อาจารยหมออวยกนงดอยนน

หายเลยนะ .. นวาระแรกนะไปนวดเสน

ทนกมาพกท ๒ อก ท ไปเกดอบตเหต (ทางรถยนตเมอตนป ๒๕๔๑) นอกละ อนน ไมคอยรนแรง

ททานสมบรณนวดนนะ ไมรนแรงเหมอนนน อนนนเอาจรงๆ เพราะแขนจะยกไมขน เขาบอกวา

เปนเพราะเสนลวนๆ เรากปลอยใหเลยเทยว อนนมนไปเกดอบตเหตมา ใหหมอนวดกทานสมบรณนวดให

ถาไมใชทานสมบรณแลวเราจะเปนอมพาตเลยนะ เพราะมนรนแรงมาก จะเปนอมพาตเลย แตนกปลอย

ใหอยางนน แตเราไมไดบอกวาปลอยอยางทหมอณรงคศกด ทมลนธหลวงปมนฝงธนฯ นะ นนเราปลอยเลย

อนนเราไม ไดบอกวาปลอย ธรรมดา แตก ไมเคยรองอๆ อๆ เหมอนบาทงหลายวางนเถอะ เราพด

จรงๆ เราอยากเหนบากลองไปใหเขานวดเสนใหซ รองจากเลย นนบาขนแลว อนนเฉยเลย เพราะฉะนน

ทานสมบรณจงไดเอาไปสอนทานเพงวดถำกลองเพลละซ ทางนนพอกดลงไปรองจากๆ เลย นานเขาๆ

ก ‘โหย ทำอะไรก ไวลายหลวงปบานตาดบางซ เอะอะกรองจากๆ ทานไมเหนรองอะไรทานเฉยอยตลอด’

‘เหอ’ (ลกศษยพากนหวเราะ) อาจารยเพงถาม ‘ทานไม ไดรองเหรอ’ ‘โหย ทานไม ไดรอง ทานเฉย

เลย’

‘เหอ ทานถอดวญญาณไปไวท ไหนหนอ ทานถอดเอาดวงวญญาณไปไวท ไหนนา’ (องคหลวงตา

หวเราะ)

‘ก ไมทราบไวท ไหน แตวาทานไมเคยรอง ทานเฉย’

สำหรบทานสมบรณน ถาธรรมดาเขาเรยกวาขนรนแรงนนนะ แตถาเทยบกบครงนน ไมรนแรง

แตถงยงไงกตาม ทานกบอกวา

‘ไมม ทานนวดมาน ทจะเฉยอยางน ไมเคยม กมแตหลวงปเทานน’ …”

>>

นวดมาเปนแสน..ไมมใครเหมอนหลวงตา

394 395

กทำตามหนาทของเขา เรากเหมอนกบทอนไม

ทอนซงนนแหละ ไมรวาเขาจะพลกไปพลกมา

อยางไรทำไปอยางไรบางตามเรองของเขา

หมอเขาไมมธรรมอะไรหละ มนอย ไดกอย

อยไมไดกปลอยเทานนหละ”

สกพกหนงองคหลวงตากลาวกบหลวงป

วา “เอาละนะ จะกลบละ ไมมอะไรจะเตอนกน

หรอกนะ กรรมฐานใหญเหมอนกน”

จากนน ทานหนไปพดกบญาตโยมทเขา

มากราบไหวทานในขณะนนวา

“ตงใจมาเยยมอาจารยบญจนทร แตกอน

ในคราวออกปฏบต ทานกออกปฏบต เรากออก

ปฏบต ไดเจอกน ทกขยากลำบากดวยกน เอาละ

กลบละ เยยมคนปวยไมรบกวนนานหรอก”

วาระสดทายขณะทหลวงปทานจวนเจยน

มรณภาพเตมทแลว เปนเวลาเดยวกนกบท

องคหลวงตาทานเดนทางไปถงพอด ทานไป

อยางรบเรงแลวเขาไปในหองอาพาธของหลวงป

ทานขยบไปยนอย ใกลๆ ทางศรษะแลวทาน

เอามอเปดผาทปดหนาผากหลวงปออกด พรอมกบ

พดวา

“วนนบวมมากกวาวานน”

ในขณะนนหลวงปไดหายใจเบาลงเหมอนกบ

จะขยบตาเลกนอย แลวหลวงปกหยดหายใจ

ละธาตขนธไปในทสดเมอเวลา ๑๐.๕๒ นาฬกา

ของวนท ๑๘ มถนายน พ.ศ. ๒๕๓๘ จากนน

ทานจงถอยไปน ง เก าอ แลวมองดหลวงป

พรอมกบพดวา “เอา หยดหายใจแลว”

ภายหลงตอมา ทานพดถงเรองนกบพระวา

“ทานบญจนทรคอยเรา พอเรามาถง

เขาไปเยยม ทานก ไปเลย”

‘ ไดยนชอทานมานานแลวแหละทาน

มหาบวน คนกนมาสกเทาไรแลวยงไมรอยเหรอ

วาคนกน... จะมาเลาอะไรใหฟงอกละ’

ทนเมอพระมาหาเรา .. เรากฝากขอคดไป

วา ‘เวลานขนธ ไม เปนประโยชนอะไรกบ

ทานแลว ลกศษยจะหวงชนชมยนดเพราะ

ไฟคอธาตขนธเผาไหมทานอยอยางน สมควร

แลวเหรอ?... เวลาน ไฟขนธเผาตลอดไมม

วางเลย... ให ไปพจารณานะ’

อาจารยชา เปนลกษณะนมาหลายป

ถามทไรกเปนอยางน กพอดพระหนองปาพง

ไปหาเราทสวนแสงธรรม เอากนใหญเชยวคราวนน

เปรยงทเดยวอดเทปเอาไวเสรจ พอเสรจแลว

เขากเอาเทปไปเปดเมองอบลฯ เลย เอาไป

ตงกกลงทวดหนองปาพงเลย บรรดาลกศษย

ลกหาทานมารวมนนหมด ผวาฯ เปนผนำเทป

ไปเปด

‘เอา ใครทนฟงนะ เทศนนเทศนอาจารย-

มหาบว ทานอาจารยมหาบวกบทานอาจารยชา

สนทกนมานานสกเทาไรแลว ฟงทานจะพด

วนนนะ’

พอวาอยางนนกเปดทนท... ไดเหนผวๆ

เผนๆ ไดเหนทานอยนนกพอใจ ทานจะมาหวง

อะไรในธาตในขนธอนน เมอเหนวาเปนไฟ

พอแลวยงจะมาหวงอะไรอก หวงไฟเผาเจาของ

นนมอยางหรอ...ทานพรอมอยแลวทจะดด

ตงแตระยะชวยตวเองไมได แลวนน... ครบาอาจารย

จะตายแลวไมยอมให ไป ไมใหตาย เอาไฟจ ไว

อยางงน ระโยงระยางเตมหมด ออกซเจนชวย

ลมหายใจ ชวยลมหายใจอะไร ชวยไฟเผาวางน

จงถกนะ

ถาเอาอนนออกแลวไฟกหยดเผา ทานก

ดดออกแลว นนคณกเหนอยอยางชดๆ โทษก

เหนอยชดๆ อยางงน ถาอนนจอไวอยตลอด

กเผาอยตลอดอยนนจะวาไง พอเปดออกน

กดดออกแลว เหนชดๆ อย

ถาพดถงเรองของหมอ เขากทำตามหลก

วชาของหมอ เหตผลเรามยงไง อรรถธรรม

มยงไง ปฏบตตอครบาอาจารยกควรชแจงให

เขาทราบ ควรปลอยกปลอยซ เอาไว ให ใคร

มนไมเกดประโยชนยงไมแลว ยงเปนโทษเอา

อยางหนกหนาทเดยว ใครจะเอาไฟมาเผามาจ

ไวอยางนทงวนไดเหรอ นไมทราบวาทงวนทงคน

ทงปอะไร จเผาหมดรอบตวๆ

เรองธาตเรองขนธกรกนอยแลว ตงแตยง

ไมตายกรแลว กเครองมอใชเฉยๆ มจตเปนผ

บงการ พอจตหดตวเขามาเสยแลวสงเหลานก

เปนทอนไมทอนฟนไปเทานน เกดประโยชน

อะไร กเหมอนกบเครองมอเราทงเกลอนอย

รอบตวน ก ไมเกดประโยชนเมอเจาของใช

การใชงานอะไรไมไดแลว .. นนแหละเรยนจต

ใหเหนอยางนนซ เหนชดเจนแลวจะถามใคร ..

ประจกษอยในหวใจเจาของแลวพอทกอยาง ..

‘นเอาศพทานกลบคนไปโนนนะ วดกลาง-

ชศร ทานเปนพระเพชรนำหนงนะน’

หลวงปบดดานเพชรนำหนง อาจารยชา

กเหมอนกน ทานเหลานเพชรนำหนง แลวจะมา

หวงมาหวงอะไร ธาตขนธเปนไฟนน...”

ครบาอาจารยอกทานหนงทองคหลวงตา

ไดเขาเยยมอาพาธคอ หลวงปบญจนทร โดย

เฉพาะในยามอาพาธกอนมรณภาพไมนานนก

ทานกลาวกบหลวงปบญจนทรวา “ไดทราบวา

ไมสบาย เลยตงใจมาเยยม ไม ใชมาทรมาน

คนปวยนะ เปนอยางไรบาง”

หลวงปยกมอขนประนมแลวกราบเรยนวา

“ขอโอกาสพอแมครบาอาจารย หมอบอกวา

เปนโรคไตรว โรคนเปนโรคทรกษาไมหาย แต

หมอนมนตใหเกลากระผมไปรกษาทโรงพยาบาล

แตเกลากระผมไมไป”

องคหลวงตาจงพดขนวา “ถามนครงตอครง

กไมไปละ โรงพยาบาลกทคนตายนนแหละ เตยงไหน

คนไมตายใสไมมแหละ ถาเราไปหาหมอ หมอเขา

องคหลวงตากบหลวงปสาม อกญจโน หลวงปบญจนทร กมโล

394 395

พระกรรมฐานประสบอบตเหต

เหตการณครงสำคญคราวหนงยงความ

โศกสลดอาลยอาวรณแกพทธศาสนกชน

ชาวไทยโดยเฉพาะแวดวงกรรมฐานอยางมาก

คอ เหตการณเมอวนท ๒๗ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๓

ทเครองบนเกดอบตเหตในพนทตำบลคลองส

อำเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน เปนเหตให

พระกรรมฐานและประชาชนจำนวนไมนอยตอง

ถงแกกรรม

คณหญงไขศร ณ ศลวนต ผซงเปนศษย

องคหลวงตาคนหนง เปนพระอาจารยวชา

คณตศาสตรในสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟา-

จฬาภรณวลยลกษณ อครราชกมาร และเปน

ภรยา ดร.เชาวน ณ ศลวนต องคมนตร ตลอดจน

เปนลกศษยครบาอาจารยกรรมฐานสายหลวงปมน

ภรทตโตหลายองค อาท หลวงปขาว อนาลโย

หลวงปฝน อาจาโร เปนตน

ในหนงสออนสรณคณหญงไขศร ณ ศล-

วนต กลาวถงการเดนทางไปกราบนมสการและ

สนทนาธรรมกบพระเถระสายหลวงปมนเปน

ครงแรกในชวตของคณหญงคอป พ.ศ. ๒๕๑๒

และไดเขากราบองคหลวงตาและพกอยท

วดปาบานตาดเปนสถานทแรก องคหลวงตา

ยงเมตตาพาไปพบหลวงปขาว ทวดถำกลองเพล

อกดวย หลงจากนนองคหลวงตายงเปน

พระกรรมฐานองคแรกทเมตตามาฉนทบาน

คณหญง องคหลวงตาเมตตาอบรมธรรมะแก

คณหญงเสมอมาจวบจนวาระสดทายกอนจะ

ประสบอบตเหตทางเครองบนเสยชวตคราว

มตวอยางหนงคดจากหนงสอประวตและพระธรรมเทศนา

พระครศาสนปกรณ (หลวงปบญจนทร กมโล) แสดงถงนำใจของ

องคหลวงตาทเปนธระคอยใหคำปรกษาและเออเฟอตอหมเพอนทเคย

ปฏบตธรรมรวมกนมา นนคอ หลวงปบญจนทร กมโล แหงวดปา-

สนตกาวาส อำเภอไชยวาน จงหวดอดรธาน ดงน

“...หลวงปบญจนทรเปนศษยทานอาจารยมนอกองคหนง มพรรษา

นอยกวาหลวงตามหาบวเพยง ๒ พรรษาเทานน แตทานใหความเคารพ

นบถอในธรรมแกกนและกนเปนอยางสง ซงนบวนจะหาดไดยากยง

ในปจจบนน

ยางเขาเดอนท ๕ พ.ศ. ๒๕๑๕ เมอทานอาจารยสงหทองไดทราบขาววาหลวงปบญจนทรปวยหนก

จนฉนขาวแควนละชอน ๒ ชอนเทานน ทานอาจารยสงหทองจงเดนทางจากวดมาเยยมหลวงป

พอขนไปถงหลวงปทกฏ ทานกพดเปนเชงเยาเลนตามนสยขเลนของทานวา “เอา! ปวยมานอนตาย

อยทนทำไม?” หลวงปตอบ “ไมนอนตายยงไง คนเดนไม ได” “ทำไมไม ไปหาหมอ?”

คราวนหลวงปเงยบ .. ไมตอบวาอะไร ทานอาจารยสงหทองจงกราบขอนมนตหลวงป ไปหาหมอท

โรงพยาบาลเพอใหหมอตรวจรกษา หลวงปวา “ถาจะให ไปหาหมอ ให ไปกราบเรยนพอแมครอาจารย

บานตาดเสยกอนวาทานจะเหนสมควรอยางไร? จงคอยปฏบตตาม”

ได โอกาสอยางนน จงให โยมพาไปวดปาบานตาดในวนนนเลยทเดยวเพอกราบเรยนทาน

พระอาจารยมหาบวเกยวกบเรองปวยของหลวงป ใหทานฟง ทานพระอาจารยมหาบวจงสงวา

‘ให ไปบอกทานบญจนทรวา เดยวนหมอเขาม ไปใหหมอเขาตรวจดกอน ถาเขารกษาไม ไดคอยกลบมา

คอยวนตายทวด’

แลวทานพระอาจารยมหาบวกพาทานอาจารยสงหทองเขามาในเมองอดรฯ เพอจดแจงตวโดยสาร

ไปกรงเทพฯ ใหหลวงป ไดเดนทางไปหาหมอท รพ.ศรราช พรอมกบสงใหทานอาจารยสงหทองเปน

ผตดตามไปดวย... เมอรบคำสงจากทานพระอาจารยมหาบวแลว กกลบมากราบเรยนใหหลวงป-

บญจนทรทราบในเยนวนนน... เมอหลวงป ไดทราบคำสงของครบาอาจารยกยอมปฏบตตาม ..

เมอเดนทางมาถงกรงเทพฯ กมคณหมอเจรญ วฒนสชาต มาคอยรบอยกอนแลว เพราะทาน

พระอาจารยมหาบวเมตตาเปนธระทกอยางทงเรองรถรบและเรองหมอท รพ.ศรราช .. พอรถถง

โรงพยาบาล .. กม ศ.นพ.อดม โปษะกฤษณะ และ ศ.นพ.โรจน สวรรณสทธ มาคอยรบหลวงปเชนกน

ในตอนนนทานอาจารยสงหทองจงไดยนจดหมายใหอาจารยหมอทงสอง ซงเปนจดหมายของทาน

พระอาจารยมหาบวฝากพระอาจารยบญจนทรทอาพาธใหอยในความดแลของอาจารยหมอทงสอง

ดวย .. หลงจากหมอตรวจดแลวจงทราบวาหลวงปปวยเปนโรควณโรคในกระดก (ทำใหกระดกขอ

สะโพกผ) หมอบอกวา

“โรคนเปนโรคทรกษาใหหายได ถามาหาหมอชากวานอก ๒ เดอน กระดกจะขาดตองตดขาขวาทง”

หลงการผาตด หมอใหพกฟนอยจนถงเดอนธนวาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ เมอเหนวาหลวงปแขงแรงขน

และแผลผาตดกหายแลว หมอจงอนญาตใหหลวงปกลบได... ทานพระอาจารยมหาบวทราบวา หมอ

อนญาตใหออกโรงพยาบาลได จงไปเยยมหลวงปในหองผปวยและปรารภวา

“เราเปนผสงทานบญจนทรมารกษา และไดมอบใหหมอเปนผดแลรกษา เราคอยฟงขาวจากหมอ

เปนระยะๆ อย เราจงไมมารบกวน เมอทราบวาอาการปวยดขน และหมออนญาตใหกลบไดแลว เราจง

มาเยยมด เราเปนผสงทานมา เราจะเปนผรบผดชอบในเรองคาใชจายในการรกษาทงหมด ทงคาหอง

คายา ใหทางโรงพยาบาลคดรวบรวมดซ เปนราคาเทาไร อาจารยจะเปนผจายให”

>>

อาพาธหลวงปบญจนทร กมโล

ดร.เชาวน และคณหญงไขศร ณ ศลวนต

กราบหลวงปขาวทวดถำกลองเพล

396 397

เดยวกบพระอาจารยบญมา พระอาจารยวน

อตตโม พระอาจารยจวน กลลเชฏโฐ พระอาจารย-

สงหทอง ธมมวโร และพระอาจารยสพฒน

สขกาโม

เหตการณในวาระสดทายแหงชวต คณหญง

ไดเดนทางไปปฏบตธรรมทวดปาบานตาด

เมอวนท ๒๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๓ ซงปกต

ระยะนนองคหลวงตาทานจะไมลงอบรมธรรมะ

แกฆราวาสเพราะธาตขนธ ไมสจะสมบรณนก

แตตลอดชวง ๗ วนทคณหญงมาพกอยท

วดปาบานตาด ทานไดเรยกคณหญงมาสนทนา

ธรรมะปฏบตทกฏหลายครงและแตละครง

เปนเวลานาน และเปนการสนทนาโดยเฉพาะ

ไมมผอนนอกจากมเดกชาวบานตาดมานง

เปนเพอนตามพระวนย ยงความสงสยและ

แปลกใจเปนอนมากแกบรรดาผมาพกปฏบตธรรม

ในชวงนน เพราะมใชวสยปกตขององคหลวงตา

ทจะปฏบตเชนนกบผ ใด

ทานพระอาจารยบญ ชนะวงโส ทานพระอาจารยวน อตตโม ทานพระอาจารยจวน กลลเชฏโฐ ทานพระอาจารยสงหทอง

ธมมวโร ทานพระอาจารยหน สจตโต ทานพระอาจารยสพฒน สขกาโม ทานพระอาจารยบญเพง เขมาภรโต

ทานพระอาจารยวนด เขมปญโญ และทานพระอาจารยไพบลย สมงคโล รบนมนตมาทบานคณหญงไขศร ณ ศลวนต

ประมาณป พ.ศ.๒๕๑๕

และโดยเฉพาะในวนกลบคอเชาวนท ๒๗

เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๓ องคหลวงตากยงมเมตตา

พดคยสนทนาธรรมกนจนกระทงจวนจะถงเวลา

เครองบนออกการสนทนาจงยต ซงก ไมเคย

ปรากฏเหตการณในลกษณะนมากอนเชนกน

คอในระยะทผานมาองคหลวงตามกใหออกจาก

วดมารอทสนามบนกอนเปนเวลานาน แตคราวน

จวนเจยนเวลามาก ในเชาวนนนคณหญงได

กราบเรยนถามองคหลวงตาวา “ถาคณหญง

ตายไปแลวจะมโอกาสไดพบอาจารยดๆ อกไหม?’

ทานไดตอบเปนทำนองวา “ในชาต

ปจจบนนเราไดภาวนามงทำแตความด ฉะนน

ความดนแหละจะเปนครบาอาจารยของเรา

ในวนหนา”

และคำกลาวนเปนธรรมครงสดทายของ

องคหลวงตาทมอบใหแกคณหญง เนองจาก

การเดนทางในวนนนมทศนวสยไมเอออำนวย

เกดพายฝนจนเปนเหตใหเครองบนตกทบรเวณ

ทงนารงสต จงหวดปทมธาน อบตเหตรายแรงน

ทราบถงสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาจฬาภรณ-

วลยลกษณฯ ทรงมพระกรณาธคณและพระ-

กตญญกตเวทตาคณ เสดจมาทอดพระเนตรศพ

พระอาจารยใหแนพระทยดวยพระองคเอง ใน

ครงนนทลกระหมอมทรงยกมอของคณหญง

ขนมาทอดพระเนตรอยางใกลชด แลวรบสงวา

“ใชอาจารยแน” จากนนทรงจดการศพดวย

พระองคเอง ซงเปนพระอรยาบถทออนโยนมได

ทรงแสดงความรงเกยจเลย ทรงปฏบตเยยง

ศษยพงกระทำตอครบาอาจารยเปนทนาซาบซง

และประทบใจแกบรรดาผอย ในทนนเปน

ยงนก ทกคนอดไม ไดทจะนำตาซมดวย

ความตนตนใจ

อบตเหตครงนนนบเปนการสญ-

เสยศษยคนสำคญขององคหลวงตาทเปน

กำลงสำคญของพระศาสนาทงฝายพระและ

ฆราวาสไปพรอมๆ กนเลยทเดยว องคหลวงตา

กลาวถงพระอาจารยสงหทอง และพระอาจารย-

สพฒนซงเปนศษยใกลชดของทานไว ดงน

องคขวาคอทานพระอาจารยสงหทอง ธมมวโร ทานเปนผท ไดรบ

ความไววางใจจากองคหลวงตามาก มกไดรบมอบหมายใหทำหนาท

บางอยางแทน เชน ใหเปนประธานดานบรรพชตในการดำเนนงานศพ

ของหลวงปบว สรปณโณ ณ วดปาหนองแซง จงหวดอดรธาน

ซงทานกสามารถทำหนาทไดเรยบรอยทกประการ องคหลวงตา

เคยกลาวกบทานอาจารยสงหทองวา “นเวลาผมตายนะใหทานเผาศพ

ผมใครอยามายง ผมจะมอบศพใหทานทำ เวลาทานตาย ผมจะเผาศพ

ทาน” ดวยเหตนเอง เมอทานอาจารยสงหทองไดถงแกมรณภาพไป

กอน องคหลวงตาจงตองมาเปนประธานจดงานศพให

396 397

อาพาธหลวงปบญจนทร กมโล

คณหมอกราบเรยนวา “สำหรบคาหมอทรกษา .. อาจารยหมอนทขอยกถวายทงหมดไมคดคารกษา

สำหรบคาหองคาอาหาร ... ทเขารบการรกษาเปนเวลา ๖ เดอน ทางโรงพยาบาลไมคด ขอยกถวาย

ทงหมด”

การทหลวงปอาพาธในครงน นบวาเปนการอาพาธครงใหญหลวง เกอบจะเปนครงสดทายกวาได

แตดวยบารมแหงเมตตาธรรมของพอแมครบาอาจารย คอทานพระอาจารยมหาบว ทานไดชวยเหลอ

ทงภายนอกและภายใน ภายนอก ทานไดชวยเรองการตดตอฝากฝงกบหมอใหดแลเอาใจใสเปนพเศษ

ทงการเดนทางไปและกลบและคารกษาพยาบาล .. ภายใน คอเรองธรรมทหลวงปมความเคารพ

ในองคทานเปนอยางยง จงไดยอมไปรกษาตามคำสงของทาน

หลวงป ไดเลาใหฟงหลงจากกลบมาถงวดแลววา “การปวยครงน เราไดเตรยมปลอยวางทงหมด

แลว ถาไมใชพอแมครจารยบานตาดสงแลว เราไม ไปเลย”

หลวงป ไดเปนรมโพธรมไทรใหศษยไดพงพาอาศยตอมาอกเปนเวลาถง ๒๓ ปจงไดละขนธไป...”

>>

“...ทานจวนกเหมอนกน มอยสององค

ทานจวนตกเครองบน ทานสงหทองตกเครองบน

อฐกลายเปนพระธาตสององค ตกเครองบน

ไปงานอะไรไมร อปคต (พระอาจารยสพฒน)

ทานฝนแมนยำมากนะ ททานจะไปตายคราวน

คอทานฝนกลางคนนจนตนเตนตกใจเสยใจ

‘แลวกน ทำไมถงฝนรายขนาดน ไปเกาะไหน

กพง ไมเคยฝนอยางนเลย ฝนรายกาจไมม

ชนดเลย ไมใชจะเอาเราไปตกเครองบนตาย

เหรอ’

ทานพดอยางนนเลย แลวเขามานมนต

ให ไปในงานนกบความฝนมนเขากนไดแลว

ทานเลยหาทเกาะ ไปนมนตอาจารยสงหทอง

ถาทานสงหทองไปเราถงจะไป เกาะตรงนนนะ

ถาทานไม ไปเราก ไม ไป เขาไปนมนตทาน-

สงหทอง ทานสงหทองรบเขาแลวกพงไปเลย

‘ถาหากวาทานสงหทองไม ไปทานจะไม

ไป ชวตทานกจะยงอย’

เลยตายในระยะนน ทานฝนแปลกประหลาด

มาก พอตนขนมานดอาการโศกเศราเหงาหงอย

มนฝนรายเหลอเกน ทานวาอยางนนนะ แตทาน

ไมพดเรองฝนรายวาเปนอยางไรๆ แตมนฝนราย

ไมมชนดเลย ทานบอกอยางนน มแตลมพง

ทงนน

พอดเขากมานมนตทานก ไปเกาะทาน-

สงหทอง ทานสงหทองไปเรากจะไป พอด

ไปนมนตทานสงหทองทานกรบเขา เรยกวา

เกาะแลวพงเลย ตายดวยกนทงสอง

ทานอปคตนสำคญ ทานฝนไมดเลยทานวา

เขามานมนตโดยลำพงทาน ทานจะไมรบทานบอก

ทนเพราะความเคารพกนเกยวกบทานสงหทอง

ทานรบ แลวทานเลยตองรบไปดวย แลวกไปตาย

ดวยกน…”

เกยวกบลกษณะการนพพานของพระ-

อรหนตนน องคหลวงตากลาวไว ดงน

“...จตททำลายสมมตหมดโดยสนเชงแลว

อะไรเวทนาไหนจะไปแทรก นเราถงไดกลาพดวา

พระอรหนตตาย ตายเมอไร ตายท ไหน ตาย

เรองอะไร ดวยเหตผลกลไกอะไรกตาม กจต

พระอรหนตลวนๆ วางนเลย ทานไมมปญหา

อะไรกบสมมตคอการตาย กรยาแหงการตาย

ตางๆ นนเปนเรองสมมตทงหมด ความบรสทธ

เตมภม จงไมวตกวจารณเรองการเปนการตาย ..

แลวคำวาบรสทธแลวนน จะมกาลสถาน

ทเวลำเวลาท ไหนเปนกำหนดกฎเกณฑ เปนท

ใหเกดสญญาอารมณกบทาน นพพานทาไหน

จะด หรอนพพานทาไหนจะเสยท หรอตาย

ทาไหนดทาไหนไมดทานไมม ตายทาไหนกคอ

พระอรหนตตาย เอา เราพดเรองตาย จะตาย

ดวยอบตเหตอะไรกตาม ตายดวยการเจบไข ได

ปวยอะไรกตาม จะเขาสมาธสมาบตหรอไมเขา

กตาม ไมมสงใดสำคญทงนน ไมมอนใดทจะ

ลบลางความบรสทธนนได เลย ทานเปน

พระอรหนตอยเตมตวทกกาลสถานทอรยาบถ ..

เพราะการตายนเปนไปตามวบากขนธ

บางองคกจะตายดวยความสงบของธาตขนธ

บางองคกจะไมสงบจะดดจะดนเปนประเภทตางๆ

ตามวบากกรรมทเปนมาตางๆ กน แตจตนน

บรสทธแลวจะไมมอะไรเกยวของ ขนธจะตาย

แบบไหนกตาม จะตายดนเหมอนหมาบากตาม

เรองขนธมนดนของมนตางหาก จตทบรสทธ

แลวไปดนหาอะไร นนมนเปนคนละฝงละฝาอยนน

เหนกนชดๆ อยางนน

อำนาจแหงวบากกรรมมมาอยางไรทเคย

สรางเคยเปนมาแลว บางทานบางองคกสงบไป

ธรรมดาๆ บางทานบางองคกมดดมดนเปนไป

ธรรมดา เพราะวบากกรรมอนนแก ไมตกใน

เรองกรรม เกยวกบเรองวบากขนธสมมตอนน

แลวส ง เหลานมนกตามไดแคขนธ เทานน

ไมตามไปในหวใจทบรสทธ ไดนนะ เพราะฉะนน

ทานจงไมมไดมเสยกบสงเหลาน...”

คณหญงไขศรถวายเครองไทยทาน และเมอกาลผานไป

ทานอาจารยวน ทานอาจารยจวน ทานอาจารยสงหทอง

ทานอาจารยสพฒน และคณหญงไขศร ไดประสบอบตเหต

เครองบนตกททงนารงสต เมอวนท ๒๗ เมษายน ๒๕๒๓

398 399

อฐกลายเปนพระธาต

เกยวกบอฐของพระอรหนตทตอมาได

กลายเปนพระธาตนน องคหลวงตาไดแสดง

ธรรมไวอยางละเอยดลออ ดงน

“...เวลาทานผสนกเลสทานมรณภาพ

เอาศพไปเผา อฐกคอกระดกเหมอนกนกบเราๆ

ทานๆ แตกลายเปนพระธาตไดยงไง อนน

จะเปนองคทานเองรชดในธาตขนธของทานเอง

คนอนไมร เวลามชวตอยจตของทานสงางาม

จาครอบธาตขนธอนน ครอบธาตขนธนแลว

เรากบอกชดเจนแลววาจตตงแตบรรลธรรม

ปงขนมาแลว

นละทวาฟอกธาตขนธท เปนเรอนราง

ของจตทบรสทธนน ฟอกมาโดยลำดบ กระแส

ของจตทบรสทธนกระจายออกทวสรรพางค

รางกาย เรยกวา ฟอกธาตขนธท เปนสวน

หยาบเหมอนคนทวๆ ไปน ใหกลายเปนสวนละ

เอยดเขาไปๆ ทานรของทาน จตของทานผท

หลดพนแลวทานร

คอรางกายนเปนเรอนรางของจตทบรสทธ

ทนเวลาจตบรสทธแลวนนการฟอกจตนฟอก

โดยหลกธรรมชาตตงแตวนบรรลมา ฟอกน

เรยกวาหลกธรรมชาตอยางละเอยดลออเรอยๆ

.. ซกฟอกอยธรรมดา ยน เดน นง นอนซกฟอก

อยนนเปนหลกธรรมชาต ... ทเดนทสดกคอ

เวลาทานเขาสมาธสมาบตภาวนาของทาน นนละ

กระแสของจตเขามานหมด

ทนพอเขามานหมดกระจายฟอกธาตขนธ

ไดอยางเตมเมดเตมหนวย ทนทานมองดธาต-

ขนธของทานถาพดเทยบกบโลกนเรยกวาเปน

“ทองทงแทง” อย ในน แตสายตาของเราก

เปนคนเหมอนทานๆ เราๆ แตสายตาของธรรม

ทานเหนของทานเอง เปนเหมอนทองคำทง

แทงๆ พากนเขาใจเสยนะ

นละเรองธรรมทบรสทธดเรอนรางของ

ตวเอง เปนสวนหยาบกรชดๆ เปนโดยลำดบ

อยางนละ เวลาทานมรณภาพไปแลวจะไม

กลายเปนพระธาตไดยงไง กกระจางอยภายใน

ตงแตทานยงไมตายอยแลว ธาตขนธถกซกฟอก

เปนธาตขนธทละเอยดลออจนกลายเปนธาตขนธ

องคหลวงตากลาวถงอฐธาตและการสรางเจดย

แกหลวงปเพยรวา

“ทานเพยรเปนพระทสมควรแกอนสรณทกอยาง

จะกอเจดยกได .. พดชดเจนเลยวาเปนผสนกเลสโดย

สนเชง .. ทานเพยรทกอยางรอบตวบอกหมดเลย ..

เครองบรขารอยในนนเลยกลายเปนพระธาตไปหมด

เจาของเปนคนเดยวของนอกตวเองออกไปกลายเปน

พระธาต .. ในสมยปจจบนเรยกวาเปนพระอรหนต”

ทบรสทธของพระอรหนต แตสายตาของโลก

กเปนธาตขนธธรรมดาเหมอนเรา แตสายตา

ของธรรมทเปนผรบผดชอบคอจตทบรสทธของ

ทานครองรางอยน ทานดกระจางของทานอย

ตลอดเวลา เหนชดเจนหมด…”

สำหรบอฐพระอรหนตแตละองคจะเปน

พระธาตเรวหรอชาอยางไรนน องคหลวงตา

อธบายไว ดงน

“...คำวาเปนพระธาตนกตางกนอกนะ คอ

ถาจตผ ใดไดบำเพญธรรม บรรลธรรมไดอยาง

รวดเรว แลวตายไปเสย ผนกเปนพระธาตได

แตเปนชา เพราะจตทบรสทธนยงไมไดซกฟอก

ธาตขนธ โดยทางความพากเพยรตามอธยาศย

ของทานไปนาน แลวมาตายเสย ธาตขนธน

ยงไมบรสทธเตมสดเตมสวน บรสทธตามสวน

ของธาตขนธทเปนสวนหยาบนะ สวนจตบรสทธ

แลว

พระธาตหลวงปเสาร กนตสโล พระธาตหลวงปมน ภรทตโต

พระธาตหลวงปเพยร วรโย

398 399

แตอฐของสามญชนแมจะเปนธาตดน

เชนเดยวกน สวนจตผเปนเจาของเตมไปดวย

กเลส ไมมอำนาจซกฟอกธาตขนธใหเปนของ

บรสทธ ไปตามสวนของตนได อฐจะกลายเปน

ธาตทบรสทธ ไดอยางไร กตองเปนสามญธาต

ไปตามจตของคนมกเลสอยดๆ หรอจะเรยกไป

ตามภมของจต ภมของธาตวาอรยจต อรยธาต

และสามญจต สามญธาตกคงจะได เพราะ

คณสมบตของจตของธาตระหวางพระอรหนต

กบสามญชนตางกน อฐจำตองตางกนอย

โดยด…”

พระอรหนตทกองคตองเปนพระธาต

เหมอนกนทกองคหรอไม องคหลวงตาไดแสดง

ธรรมอกเชนกนวา

“...พระธาตนตตราแลวนะ ถงจะบอก

ไมบอกกตาม ถาลงอฐเปนพระธาตแลวตตรา

ปงเลย ในตำรากบอกไวอยางชดเจนมพระอรหนต

เทานน ฟงแตวาเทานนทอฐจะกลายเปนพระธาต

ได บอกไวแลว ถาลงเปนพระธาตแลวเหนไมเหน

กตามเถอะ นคอพระอรหนตวางนเลย นอกจาก

นนตองไดศกษาปรารภ ถามญาณกหยงดกนซ

นอกจากนนกสนทนา แยบออกมาจบไดทนท

เรองอรรถเรองธรรมแลวปดไมอย เวลาไป

ท ไหนๆ เหนมาแลวน ใครพดท ไหนมนกรหมด

ละซ เหนดวยตาเนอเราน ไปทไหนเหนดวยตา

เนอ ไดยนดวยหของเรา มนกชดเจนตามหตาม

ตาของเราในขนนเรายงไมสงสย ทำไมหวใจยง

จากวานนอกจะเอาอะไรมาสงสยอก สตาฝาตา

ฟางนไมไดเหรอ

แตองค ไหนถาบำเพญไปนาน ตงแต

สมาธปญญาคอยเรมไปเรอย ซกฟอกไปเรอย

ถงขนอรหนตแลว ทานนพพานหรอตายไปเสย

อฐของทานจะกลายเปนพระธาตไดเรว คอ

ความชาความเรวอยกบการบรรล แลวทรง

ธาตทรงขนธอย ถาทรงธาตทรงขนธอยไปนาน

จตธรรมชาตของทานไมใชทานตงใจซกฟอกนะ

จตทบรสทธนหากซกฟอกรางกายน ธาตขนธน

ซงเปนสวนหยาบใหเปนของละเอยดๆๆ ไปตาม

สวนหยาบของธาตขนธ เวลาทานมรณภาพไป

แลวอฐของทานจงกลายเปนพระธาต เพราะจต

ซกฟอกไวเรยบรอยแลว มนเปนขนๆ ตอนๆ

ไมใชพอตายไปจะเปนพระธาตทนท มน

ตางกน การครองขนธอยนานหรอไมนาน ตงแต

วนสำเรจแลว ถาครองขนธ ไมนาน กลายเปน

พระธาตกชา ถาครองขนธอยนานน กลายเปน

พระธาตไดเรว มนตางกน เพราะจตทบรสทธน

อยกบขนธ มนเปนการซกฟอกขนธอยในหลก

ธรรมชาต ไมเตมเมดเตมหนวยกตาม หากเปน

หลกธรรมชาตทคอยซกฟอกอยางละเอยดลออ

ของจตทบรสทธครองขนธอยนนแล

ถายงทานเขาสมาธภาวนาดวยแลวน

จตเขามานลวนๆ แลวเปนการซกฟอกหนก

เขาไป ทานไมไดเจตนาวาจะซกฟอกธาตขนธนะ

ทานมเจตนาเกยวกบอรรถกบธรรมททานจะ

พจารณาของทานตางหาก แตมนเกยวโยง

กบธาตขนธ เลยเปนการซกฟอก อนนหนก

แนนเขาไปอก มากเขาไปอก นนเปนชนๆ

ขนไปอยางนน เวลาทานมรณภาพแลวกลายเปน

พระธาตๆ อยางพอแมครจารยมนดเหมอนจะ

ได ๔๐ กวาปแลวมง ทานผานไปเรยบรอยแลว

อฐของทานจงกลายเปนพระธาต ..

ผหนงคอยดำเนนไปๆ จตคอยสมำเสมอ

หลดพนปบ จะนพพานไปในไมชาอฐกกลายเปน

พระธาตไดเรว บางองคพอพจารณาปบปบ..

บรรลธรรมปงแลวกนพพานไปเสย นอฐจะ

กลายเปนพระธาตชา... ถาความบรสทธอยาง

แบบขปปาภญญา คอ รอยางรวดเรวนกไมแน

นะวาจะเปนพระธาตไดงายดาย เพราะร ไดเรว

แลวก (หาก) ตายเรว จตน ไมครองขนธอยนาน

กยงไมไดฟอกเตมท นอาจจะชา

แตกยงมขอแมขอหนงอย อนนกขนอยกบ

คำอธษฐานของทานดวย มดวยนะ ถาสมมตวา

ทานอธษฐานใหอฐของทานเปนยงไงๆ หรอ

จะไมใหเปนพระธาตนกอาจเปนไปไดอยางนน

อาจไมเปนพระธาต แตจะเปนอยางอนอยางใด

ใหเหนแปลกๆ อยนนแหละ เรองจตทบรสทธ

จงไมใชธรรมดา...”

ผควรแกเจดย

องคหลวงตากลาวถงบคคลและสถานท

ทควรกอเจดย ตลอดถงความเกยวของของทาน

กบบรรดาพระกรรมฐานในเรองการกอเจดย

ดงน

“...ในครงพทธกาล ทานผทจะควรกอเจดย

เปนปชนยบคคลขนมา หรอปชนยสถาน ..

ผทจะควรกอเจดยกราบไหวบชาของสตวโลก

วางนเลยนะ แสดงไว ๔ ประเภท กคอ

พระพทธเจา ๑ คำวาพระพทธเจา หมายถง

ทกพระองค เลย พระปจเจกพทธเจา ๑

พระอรหนต ๑ พระเจาจกรพรรด ๑ ทง ๔

พระองคนสมควรแกการสรางเจดยสำหรบ

จตใจประชาชนใหกราบไหวบชา

พระธาตดอยสเทพ จ.เชยงใหม

พระปฐมเจดย จ.นครปฐม พระธาตพนม

จ.นครพนม

เจดยวดพระมหาธาตวรมหาวหาร

จ.นครศรธรรมราช

400 401

สถานทกอทานกแนะไว เปนสถานท

ชมนมชน เชน ถนนสามแพรง สแพรง หรอ

ทชมนมชน เขามาจะไดกราบไหวบชา พอเหน

เจดยปบจตเขาจะพงถงองคว เศษคอองค

ศาสดา จากนนรองลงมากพระปจเจกพทธเจา

ทสามกคอพระอรหนตทาน จตใจของประชาชน

จะมงจดสงมากทเดยว จากนนกพระเจา-

จกรพรรด คำวาพระเจาจกรพรรด เปนผทรง

บญญานภาพ บญญาบารมกวางขวาง เพราะ

ฉะนนจงควรไดรบการชมเชยจากพระพทธเจา

ไมปรากฏวาพระองคใดจะคดคานนะ เปนผ

สมควรกอเจดย ให เชนเดยวกนกบทงสาม

พระองคนน ..

การทำอะไรเรากจงควรมหลกมเกณฑ

ทจะกอในทชมนมชน เราจงควรคำนง อยาได

กอสมสสมหา ซงผดกบเจตนารมณของผท

ไดพบไดเหนและกราบไหวบชา มงจตใจไปใน

ทางอนเลศเลอ .. เวลาเหนแลวกใหเปนขวญตา

ขวญใจ ตรงกบความมงหมายของผกราบไหว

บชาดวยความระลกนกนอมถงองควเศษทาน

สำหรบในวงกรรมฐานนพดตรงไปตรงมา

เลยก สวนมากจะมาปรกษาหารอเรานแหละ

เรากใหขอแนะนำอยางทวา กอเจดยครบาอาจารย

ทงหลายสมควรๆ เราเปนผแนะใหทงนนแหละ

คอใหเหมาะสมกบจตใจของผมงธรรมอนเลศเลอ

เวลากราบไหวบชาใหเปนขวญตาขวญใจ เปน

มหามงคลแกจตใจอยางมากทเดยว…”

รกสงวนพระกรรมฐาน ฝายมหานกาย

การพบปะสนทนาพระผปฏบตดปฏบตชอบ

ในทตางๆ ขององคหลวงตานนมไดจำกดอยแต

ฝายธรรมยตดวยกนเทานน แมพระกรรมฐาน

ฝายมหานกายเมอไดมโอกาสอนเหมาะสมทาน

กเขาหาเชนกน ดงน

“.. .เราเคยไปกราบนมสการหลวงปม

โคราช โอย ทานดใจ เมตตามากมาย ‘ทานมหา

ดนดนมายงไง’ คกคกเลยเหมอนอายยงหนม

เลยนะ

เรากวา ‘ครบาอาจารยอยท ไหนกมาทนน

แหละ พอแมญาตพนองเราอยท ไหนเรากตอง

ไปหาพอแมญาตพนองของเรา อนนครบาอาจารย

อยนกตองมา’ ‘เหอ ๆ’

อย คกคกๆ อยในถำนะ เราจำไมไดวา

เปนมวกเหลกหรอเปนอะไร หากเปนแถวนน

ทานเคยไปพกอยเปนประจำ หลวงปมเราเรยก

‘ครจารยๆ’ เลยแหละ

เราไปพกกบทานอยทสงเนนกไป (วดปา

สงเนน) นนแลว พกวดปาสงเนนเราก ไป

ทานอยแถวมวกเหลกหรออะไรเราจำไม ได

แตวาแถวนน ทานมาอยเปนประจำ เราไปเราก

บกเขาไปหาเลย อย ทานดใจเมตตามากจรง ..

รสกทานเมตตามากจรงๆ นะ เปนพเศษเลย

คกคก วยทานแกๆ โอย กรยาทาทางไมแกเลย

คกคกๆ กนานๆ จะเจอกนทหนง พอมาเหน

บอกพระเณร

‘นทานมหาบวนะ ลกศษยผ โปรดทาน

อาจารยมน’

‘อย อยาพดอยางนนเถอะ’

‘ขอพดบางเถอะนานๆ ไดพบกนมนไมได

พดสกท’ ทานวาอยางนนนะ

แลวทานกพดเอาอยางเตมปากของทานเลย

เรากหมดทา ทานกพดกบพระกบเณรนนละ

คยกน โฮ สนกสนาน

ททานพกอยสงเนนกด วดปา ทานอยวด

ปาของทาน เรารกเราเคารพทานมากจรงๆ นะ

เรยกทานเรยกวาครจารย เลยแหละ คอ

มนตดปากมาแตดงเดม เรยกแตครจารยๆ

สนทตดปาก ไปหาทาน ทานอย ในเขานะ

ทานแกๆ อยางนน อย คกคกๆ คยกนตงนาน

กวาจะไดกลบเพราะไมไดคาง เราไปเราทราบ

วาทานอยทนนเรากเขาแวะเลย เขาไปหาทาน

เสรจเรยบรอยแลวเราถงออกมาแลวก ไป

กรงเทพฯ เปนอยางนนละทานอยทไหนเราไปหา

อยทสงเนนเรากตงไปพกกบทานเลย มาจาก

กรงเทพฯ กเขาไปพกกบทาน ไม ไดมากนอย

กเอา นานๆ ไดพบทานทหนงไดกราบทาน

พอแลว เพราะฉะนนวดสงเนนถงได ไปพกทนน

เรากบทานเจอกนมาตงแตสมยเรยน

หนงสออยนนนะ ทานกเรยนหนงสอ คนกน

สนทสนมกนกบทานมาตงแตสมยเรยนหนงสอ

พอเรยนแลวกออกปฏบต พอหลงจากนนกมา

พบกบทานเรอยๆ เพราะการท เคยพบกน

อยเสมอๆ เรานานๆ

หลวงปเสาร กนตสโล และหลวงปม ญาณมน

หลวงปม ญาณมน มรณภาพดวยอรยาบถนงสมาธ

เมอวนท ๗ ธนวาคม ๒๕๑๔ เวลาประมาณ ๐๔.๐๐ น.

ณ วดปาสงเนน จงหวดนครราชสมา

(ซาย) ทานพระอาจารยชา สภทโท (ขวา) หลวงปกนร จนทโย

400 401

ทหน งคราวนท ไปหาทาน บกเขาไป

ในปา ทานถงยงเมตตาดใจมาก อย เราไมได

พบกนเลย คยกนนานนะ นละลกศษยหลวงปมน

หลวงปเสาร องคนองคหนง ททานเลาใหฟง

เราจำไดหมดนนแหละ องค ไหนชอวายงไง

สมยนนนะ เวลานทานกลวงลบไปหมด

แมแตพอแมครจารยมนเรายงลวงลบไป

ทานบอกลกศษยของทานฝายมหานกาย

ททานบอกเองไมใหญตต อาจารยมนทานหาม

ไมใหญตต ทานพดเองน เมอทานพดเองแลว

แมนยำรอยเปอรเซนตๆ ทานพดดวยความ

เมตตาสงสารมากนะ

อาจารยทองรตน อาจารยกนร อาจารยม

เทาทเราจำชอไดนะ แลวอาจารยไหนบาง ทาน

เลาไปหมดนนแหละแตเราจำไมได ทานแนะนำ

สงสอนตลอดมา ทานกเลยกระจายออกมาวา

‘เมอไมใหทานเหลานญตตแลว เพอนฝง

กไดมาก ทำประโยชนไดมากมายกายกอง จงไม

อยากใหทานเหลานญตต เพราะธรรมดาโลกเรา

ตองถอสมมต คณะนนคณะน เมอทานเหลาน

มาญตตเสยแลว บรรดาเพอนฝงทเปนสาย

เดยวกนกจะเขาหาลำบาก เพราะฉะนนจงไมให

ญตต เพอจะเปดทางใหบรรดาเพอนฝงทงหลาย

เขามาแลวไดเปนประโยชนอนกวางขวาง’

ทานวาอยางนน กเปนจรงๆ เหนไหม

สายอาจารยชากวางขนาดไหน อาจารยชา

กเคยไปอยวดหนองผอดวยกนนนะ ตอนท

ทานไปศกษาอบรมเรากอยทนน ถงคนกนมา

ตงแตโนนละกบอาจารยชานะ ทนทานกมา..

อาจารยชา ทหนองปาพงเรากไป ไปเวลาไหน

เราไปพกหนองปาพง เราไมพกทอนนะ ไปทไร

เราไปพกหนองปาพง วดอาจารยชานนแหละ

เปนอยางนนตลอดมา

ทางอบลฯ ไปหมดแหละสายกรรมฐาน

อยท ไหนๆ เราไปหมด จนกระทงถงเขอน

สรนธรท ไหนๆ วดปาเปนสายของหนองปาพง

เราไปพกหนองปาพงแลวกใหพระทวดหนองปา-

พงพาไป สำนกไหนๆ ไปๆ พอแนะยงไงเราก

แนะๆ เพราะเราสงวนกรรมฐานมาก คอกรรม-

ฐานนละเราแนใจ จะเปนผทรงมรรคทรงผลแทน

องคศาสดาและสาวกทงหลายเรอยมา ดวยภาค

ปฏบตดปฏบตชอบ เพราะฉะนนเราจงสงวนมาก

พระกรรมฐานอยท ไหนนคอกองแหงธรรม

จะอยทน ธรรมจะงอกเงยขนทน เพราะฉะนน

เราถงไป ถาเปนกรรมฐานอยท ไหน อยางไป

ทางกรงเทพฯ กเหมอนกน อยทางดานตะวน-

ออกทางเมองชลฯ กเหมอนกน เราไปเรอยนะ

พอไปถงกรงเทพฯ แลวเรากไปเขาฉลาก แลวก

แถวนน เขาเขยวเขาอะไร

พอเราบอกขาวไป โทรศพทไปบอกวาเรา

จะไป ทางโนนกนดแนะกนมารวมๆ อยทวด

เขาฉลาก เราก ไปให โอวาทสงสอนทตรงนน

เพราะขาดครขาดอาจารย เหมอนลกเตา

มหลายคนพอแม ไมม โหย อะไรจะเปนกอง

ทกขย งกวาลกแตกกบพอกบแม ใช ไหมละ

แตกกระสานซานเซนไปกม อนน เราก ไป

เวลาวางๆ ไปเรากจเลย เทศนธรรมะลวนๆ

ใหฟงเลย ถาเปนสำนกกรรมฐานอยท ไหนเรา

จะเขาถงทนทเลย ไมสนใจวาธรรมยตมหานกาย

เราไมสนใจจรงๆ นะ มนเรองชอเฉยๆ ธรรม

ตางหากวางน

อยคณะเดยวกนกลองดซอยางวดปา-

บานตาด ใครมาปฏบตขดของหรอขดขวาง

ตอหลกธรรมหลกวนยเราไลหนทนท ถา เฮอๆ

หนหนงสองหนไมฟงนะ มากกวานนไลเลย

อยางหนงไลทนทกม หลายแบบนะ ควรจะไล

ทนทก ไลทนท ควรจะ เฮอๆ ขเสยกอนกม

มนหลายแบบ ตงแตวดเดยวกน ชอเดยวกน

ธรรมยตเดยวกนกตาม เราไม ไดเอาอนนน

เราเอาหลกธรรมวนยเปนตวตงใช ไหม ทน

เมอธรรมวนยตงอยท ไหนๆ เขากนไดหมด

นนเราเอาตรงนน

พดถงอาจารยม เรารกเราเคารพทาน

มากนะ ตงแตเรยนหนงสอ โอย ทานเปนพระท

สขมละเอยดมาก สมชอสมนามวาเปนลกศษย

หลวงปมนจรงๆ แตกอนเรายงไมเคยไปเหน

หลวงปมน ทานไปเหนมากอนแลว อยมากอน

แลว ทนพอไปอยกบหลวงปมนกลบมาแลวจง

ไดเขามาหาทาน คราวนยงสนทกนใหญโตเลย

เทยวนะ เรยกวาลกพอแมเดยวกนไปเลยท

เดยว กลมกลนทนทเลยนะ ..

ป พ.ศ.๒๕๑๔ เราไม ได ไปงานศพทาน

ตอนนนเรามอะไรนนแหละท ไปไม ได ท ไหนก

เหมอนกน เชนอยางศพอาจารยใช อยทเขา

ฉลากกเหมอนกน อนนนจะมานมนตมาวน

เดยวกนอกแหละ ทางนกรบนมนตเขาแลวจะ

ไปเทศนทวดถำผาป อาจารยสทน อนนนกวน

เดยวกน ตกลงกอยางนแหละ รบนมนตทางน

กอน เลยตกลงกตองไปทางน ถารบทางโนน

กอน ทางโนนตองมความหมายทนท อนน

ปดทนทเลย คอกอนหลงนนละ

นพดถงเรอง อาจารยม โอย เราดใจนะ

พดถงเรองอาจารยม สงเนน เราเคยไปพกแลวน

ไปพกกบทานนนแหละ ถาไมมทานอาจจะไมได

พกก ได เพราะทานเปนแมเหลกใหญอยนน

พอทราบวาทานอยทนนกบงเขาหาเลย พกกบ

ทาน นนอยางนนแลว โอย ทานเมตตามากจรงๆ

กบหลวงตานะ รสกเมตตามากจรงๆ เหมอน

หนงวาเปนกรณพเศษนะ...”

หลวงปทองรตน กนตสโล

วดปามณรตน อ.สำโรง

จ.อบลราชธาน

หลวงปกนร จนทโย

วดกนตศลาวาส

อ.ธาตพนม จ.นครพนม

หลวงปม ญาณมน

วดปาสงเนน อ.สงเนน

จ.นครราชสมา

หลวงพอใช สชโว

วดปาลไลยวน

อ.ศรราชา จ.ชลบร

402 403

สนทใจไดดวย “ธรรม”

ดวยเหตนเอง เมอโอกาสอำนวย ทานจะ

ไปเยยมเยยนถงสำนกผปฏบตธรรมเหลานน

เชน สำนกชบานหวยทรายของคณแมชแกว

เสยงลำ สำนกปฏบตธรรมเขาสวนหลวงของ

อบาสกาก นานายน ในตอนนจะขอกลาวถง

คราวททานแวะเยยมสำนกปฏบตธรรมเขา

สวนหลวง ดงน

องคทานเคยไดยนกตตศพทชอเสยงของ

คณยาย ก. เขาสวนหลวงมานานแลววาเปน

ผปฏบตดปฏบตชอบควรแกการเคารพกราบไหว

แตมขอนาประหลาดใจอยอยางหนงคอ เขาวา

กนวาคณยายเปนคนไมเอาพระ คอไมตอนรบ

พระ สงนเองทำใหองคหลวงตาอยากรวาจะ

เปนจรงหรอ? หรอวามเหตผลดวยประการใด

กนแน เพราะหากเปนผปฏบตดปฏบตชอบ

จรงๆ แลว ลกษณะเชนน ไมนาจะมทางเปนได

องคทานจงไมคอยอยากจะเชอขาวลอนนก

เหตนเอง เมอจงหวะมาถงในคราวองคทาน

ไปกรงเทพฯ เพอดแลอาการอาพาธของทาน

เจาคณพระธรรมเจดยซงเปนพระอปชฌายของ

ทานเองท โรงพยาบาลศรราช เมอได โอกาส

อนควร องคทานจงเขาไปเยยมเยยนคณยาย

ถงสำนกฯ เขาสวนหลวงดวยตนเองเลยทเดยว

พอเขาในสำนกเทานน ไมนานกมเสยง

ระฆงเคาะดงกงวานขน เรยกใหบรรดาสตร

นกปฏบตธรรมทงหลายพากนหลงไหลมา

กราบองคทาน และใหการปฏสนถารตอนรบ

เปนอยางด โดยมคณยาย ก. เปนหวหนาอย

ณ ทนนดวย

คณแมชแกว เสยงลำ

สายสมพนธในธรรมของทานมไดจำกดไว

ในหมบรรพชตเทานน มฆราวาสจำนวนมาก

ทสนใจประพฤตปฏบตธรรมและสำหรบผทม

ความมงมนจรงจงไมวาเพศภมใด ยอมประจกษ

ผลแหงธรรมภายในใจขนเปนลำดบๆ ไป นกภาวนา

หญงหรอชายนนจะใหผลแตกตางกนหรอไม

อยางไร องคหลวงตาเคยใหเหตผลวา

“การปฏบตไมมเพศ เรองมรรคผลนพพาน

แลวไมมเพศ เหมอนกบกเลสไมมเพศ มไดดวย

กนทงนน ความโลภกมไดทงหญงทงชาย ความ

โกรธ ความหลง ราคะตณหา มไดดวยกน

มชฌมาปฏปทา จงมไดทงหญงทงชาย

เปนเครองแกกเลสทงหลาย แก ไดดวยกนทงนน

ดวยอำนาจความสามารถของตนแลว มทาง

หลดพนไดเชนเดยวกน”

หลงจากสนทนาพดคยกนได ไมนาน

คณยายกราบอาราธนาขอนมนตใหทานแสดง

ธรรมแก เหลาอบาสกานกปฏบตท งหลาย

องคหลวงตาจงเมตตาแสดงธรรมโดยเนนเรอง

จตตภาวนาเปนสำคญ

ทราบวา หลงการแสดงธรรมจบสนลง

คณยายถงกบประกาศขนดวยความอาจหาญใน

ธรรมปฏบตของคณยายเองแกบรรดาลกศษย

ในสำนกวา

“ธรรมททานอาจารย ไดแสดงใหพวกเรา

ฟงนน สามารถยดถอเปนหลกประพฤตปฏบต

ไดอยางถกตองไมมผดพลาดแมเปอรเซนต

เดยว”

ทาน ก. เขาสวนหลวง

(อบาสกาก นานายน)

เหตการณในครงนน เปนทประจกษแก

องคทานเอง ดงคำกลาวททานเลาใหผมากราบ

เยยมคณะหนงฟงวา

“ทวาคณยายไมตอนรบพระนน หมายถง

พระประเภทโกโรโกโสไมไดเรองไดราวตางหาก

ถาเปนพระเคารพธรรมเคารพวนย คณยาย

ทานกไมเปน... จะวาอะไร แมแตเราเองกไม

ตอนรบพระประเภทนนเหมอนกน”

402 403

งานศพพระกรรมฐานทองคหลวงตาพระมหาบว ญาณสมปนโน รบเปนประธาน

ตงแต พ.ศ.๒๕๔๑ เปนตนมา*

• พระครวนยธร (หลวงปแนน สภทโท) วดซำขามถำยาว อ.นำพอง จ.ขอนแกน

• พระราชสงวรญาณ (หลวงพอพธ ฐานโย) วดปาสาลวน ต.ปรใหญ อ.เมอง จ.นครราชสมา

• พระเทพโมล (หลวงพอสำรอง คณวฑโฒ) วดอโศการาม ต.ทายบาน อ.เมอง จ.สมทรปราการ

• หลวงปอน ชาคโร วดดอยบนไดสวรรค อ.หนองววซอ จ.อดรธาน

• หลวงพอคำพอง ตสโส วดถำกกด ต.โนนหวาย อ.หนองววซอ จ.อดรธาน

• พระโพธธรรมาจารย (หลวงปสวจน สวโจ) วดปาเขานอย ต.เสมด อ.เมอง จ.บรรมย

• พระอรยเวท (หลวงปเขยน ฐตสโล) วดรงสปาลวน อ.คำมวง จ.กาฬสนธ

• พระครวรธรรมานยต (หลวงปพวง สวโร) วดปาปลสนตวฒนา อ.หนองหาน จ.อดรธาน

• พระราชสทธาจารย (หลวงปพรหมมา โชตโก) วดศรเทพประดษฐาราม อ.เมอง จ.นครพนม

• พระธรรมวราลงการ (หลวงปศรจนทร วณณาโภ) วดศรสทธาวาส ต.กดปอง อ.เมอง จ.เลย

• พระครโชตธรรมวฒน วดปามชฌมวงศรตนาราม ต.แชแล อ.กมภวาป จ.อดรธาน

• พระอาจารยปเตอร เจ มอรแกน ปญญาวฑโฒ วดปาบานตาด อ.เมอง จ.อดรธาน

• หลวงปเจยะ จนโท วดปาภรทตตปฏปทาราม อ.สามโคก จ.ปทมธาน

• พระอาจารยสวาง โอภาโส วดปาศรอดมรตนาราม อ.โนนสะอาด จ.อดรธาน

• พระครอดมปญญากร (หลวงปบญนาค อตตโม) วดภกระแต ต.หวนาคำ อ.ศรธาต จ.อดรธาน

• หลวงปจนทรโสม กตตกาโร วดปานาสดา อ.บานผอ จ.อดรธาน

• หลวงปทา จารธมโม วดถำซบมด อ.ปากชอง จ.นครราชสมา

• พระอาจารยชต ฐตจตโต วดปาภรทตตปฏปทาราม อ.สามโคก จ.ปทมธาน

• หลวงปม ปมตโต (หลวงปเกลา) วดดอยเทพนมต (ถำเกย) อ.หนองววซอ จ.อดรธาน

• หลวงปเพยร วรโย วดปาหนองกอง อ.บานผอ จ.อดรธาน

• หลวงปออนสา สขกาโร วดประชาชมพลพฒนาราม อ.เมอง จ.อดรธาน

• หลวงปเหรยญ วรลาโภ วดอรญญบรรพต อ.ศรเชยงใหม จ.หนองคาย

ฯลฯ

เจดยพระกรรมฐานทองคหลวงตาพระมหาบว ญาณสมปนโน เมตตาเปนประธาน*

• เขมปตตเจดย หลวงปหลา เขมปตโต วดบรรพตคร (ภจอกอ) อ.หนองสง จ.มกดาหาร

• เจดยหลวงปคำตน ฐตธมโม วดปาดานสำราญ อ.พรเจรญ จ.หนองคาย

• เจดยหลวงปบญจนทร กมโล วดปาสนตกาวาส บานหนองตม อ.ไชยวาน จ.อดรธาน

• วางศลาฤกษบรพาจารยเจดยหลวงพอพธ ฐานโย วดปาสาลวน อ.เมอง จ.นครราชสมา

• งานสมโภชเจดยพพธภณฑบรรจพระอฐธาตหลวงปเสาร กนตสโล วดดอนธาต ต.ทรายมล อ.พบลมงสาหาร จ.อบลราชธาน

• งานฉลองเจดยบรรจอฐธาตอฐบรขารหลวงปชอบ ฐานสโม วดปาสมมานสรณ ต.ผานอย อ.วงสะพง จ.เลย

• งานยกฉตรเจดยหลวงปออนศร ขนตกโร วดปาโนนแพง อ.บานแพง จ.นครพนม

• งานบรรจพระบรมสารรกธาตและฉลองเจดยญาณวโร วดปาอรญญาวเวก ต.ไกคำ อ.เมอง จ.อำนาจเจรญ

• เจดยศร ไตรรตนานสรณ คณแมชแกว เสยงลำ สำนกชบานหวยทราย อ.คำชะอ จ.มกดาหาร

• เจดยชยมงคล หลวงปผาง จตตคตโต วดอดมคงคาครเขต อ.มญจาคร จ.ขอนแกน

• เจดยพพธภณฑหลวงปสวจน สวโจ วดปาเขานอย ต.เสมด อ.เมอง จ.บรรมย

• เจดยมหามงคลบว บานบว ต.หนองแวง อ.เมอง จ.รอยเอด

• พธสมโภชฉลองพระธตงคเจดย วดอโศการาม ต.ทายบาน อ.เมอง จ.สมทรปราการ

• ฉลองเจดยสภททเถรานสรณ วดซำขามถำยาว ต.บวเงน อ.นำพอง จ.ขอนแกน

• พระบรมธาตธรรมเจดย วดโพธสมภรณ อ.เมอง จ.อดรธาน

• เจดยหลวงปเพยร วรโย วดปาหนองกอง อ.บานผอ จ.อดรธาน

ฯลฯ

ตวอยางเจดยของครบาอาจารยสายพระกรรมฐาน

403

* การเรยงลำดบเปนไปตามลำดบเหตการณ

405

เขาใจกอธบายใหฟงตามลำดบแหงความสงสย

จนอกฝายหนงเขาใจ ..

การสนทนาธรรมทเกดจากความรภายใน

แมผมาเลาและเรยนถามปญหาจะมพรรษา

ออนกวากนอยมาก แตการเลาและการไตถาม

นนแฝงอยดวยความอาจหาญมนใจในความร

และปญหาของตน ไมพรนพรงหวนไหวหรอ

ประหมากลวทานจะซกหรอทกทวงแตอยางใด

พดไปและถามไปตามความรสกของตน และ

ยอมรบกนโดยทางเหตผลของแตละฝาย

ถาตอนใดเหตผลยงลงกนไมได กซกซอม

กนอยในจดนนจนเปนทเขาใจ แลวคอยผานไป

โดยไมมฝายใดสงวนศกดศรดชวของตนอนเปน

การสนทนาธรรมภาคปฏบตขององค

หลวงตานน ทานม โอกาสพบปะพดคยกบ

ครบาอาจารยองคสำคญๆ หลายองคในวาระ

ตางๆ กน ครบาอาจารยบางทานมพรรษามาก

กวา บางทานกนอยกวา บางทานเปนลกศษย

หรอบางทานเปนถงครบาอาจารยขององค

หลวงตา สำหรบหลกเกณฑ ในการสนทนา

ธรรมนนองคหลวงตาทานถอปฏบต ดงน

สนทนาธรรม เปนธรรม เพอธรรม

แนวทางในการสนทนาธรรมภาคปฏบต

ของพระผมงอรรถมงธรรมควรมขอปฏบต

อยางไรนน องคหลวงตาเมตตากลาวไว ดงน

“. . .การสนทนาธรรมะกนในทางภาค

ปฏบต ผนนปฏบตอยางนนๆ มความรความ

เหนอยางนนๆ .. ความรความเหนอนเปนผล

เกดแปลกๆ ตางๆ กนมา มนเปนคตเครองพยง

จตใจซงกนและกนอยมาก .. กเพราะทานมง

เพอยดคตจากธรรมของกนและกนจรงๆ ไมม

ทฐมานะเขาแฝงเลย แมตางคนตางยงมกเลส

ดวยกน .. ทานสนทนาตามภมจตภมธรรมท

ปรากฏขนจากจตตภาวนาซงตนบำเพญมา...

และสงสยกศกษาไตถามกนเปนระยะไป ทานท

ธรรมสากจฉาตามกาล

ลกษณะโลกแฝงธรรมใหนอกเหนอจากความหวง

เขาใจตอกน .. ตางมความสนใจเออเฟอตอธรรม

ของกนโดยสมำเสมอแตตนจนอวสานแหงปญหา

ธรรม ไมแสดงความอดหนาระอาใจ ไมแสดง

ความดถกเหยยดหยามดวยภมจตภมธรรมของ

กนและกน ตางสนทนากนดวยความบรสทธใจ

หวงความรและความอนเคราะหจากกนจรงๆ..

ในวงกรรมฐานรกน องค ไหนภมจต

ภมธรรมอยชนใดภมใดนรกนในวงกรรมฐาน

ทานพดกนเรยกวาธรรมะในครอบครว ทานพด

กนในวงปฏบตเงยบๆ รกนเงยบๆ อยอยางนน

ละ ทานไมฟฟา ไมฟงเฟอ ไมโอ ไมอวด...”

405

“…ในหนงสอทมอยในธรรมบททกลาววา

กลยาณชนไมสามารถตอบปญหาของพระโสดา-

บนได พระโสดาบนไมสามารถตอบปญหาของ

พระสกทาคามได พระสกทาคามไมสามารถ

ตอบปญหาของพระอนาคามได พระอนาคาม

ไมสามารถตอบปญหาของพระอรหนตได

แมพระอรหนตก ไมสามารถตอบปญหา

ของพระโมคคลลาน พระสารบตรได ถงพระสาร-

บตรโมคคลลานก ไมสามารถตอบปญหาของ

พระพทธเจาได คอความสามารถตางกน พอถง

ขนอรหตกพอแลว

สวนทวาพระสารบตร โมคคลลาน ไม

สามารถตอบปญหาพระพทธเจาไดนน หมาย-

เคลดลบ..ภมจตภมธรรม

ธรรมของพระพทธเจาทสถตอยในปถชน

หรอพระอรยบคคลแตละขนแตละภมเปนไดทง

ธรรมจรงและธรรมปลอม ดงน

“...พระสงฆมหลายประเภทตามขนตาม

ภม ตงแตกลยาณปถชนขนไปหาเสขบคคล

อเสขบคคล คำวาเสขบคคลคอผเปนพระอรย-

เจาแลว แตยงตองศกษาเพอธรรมขนสงขนไป

ตงแตขนพระโสดาถงขนอรหตมรรค สวนอเสข-

บคคลนน หมายถงผสนสงสย ผ ไดบรรลถง

พระอรหตผลลวนๆ แลว รวมแลวกเรยกวา

พระอรยเจา ..

ถงขนโสดาบนแลวกเปนอกปปธรรมคอ

ไมกำเรบกลายมาเปนตวเปนตนอก สกทา

อนาคา เปนอกปปธรรมเปนขนๆ ตามขนของตน

คอไมเสอมลงมาขนตำ ยงอรหตผลแลวกผาน

ไปเลย หมดปญหา กปปธมโม อกปปธมโม นน ..

ธรรมของพระพทธเจาตามธรรมชาตแลว

เปนของบรสทธ แตเมอมาสถตอย ในปถชนก

กลายเปน “ธรรมปลอม” เมอสงสถตอยในพระ

อรยบคคลจงเปน “ธรรมจรงธรรมแท”

คำวา “อรยบคคล” มหลายขน คอ

“พระโสดาบน” เปนอรยบคคลชนตน ชนสง

ขนไปกม “พระสกทาคาม พระอนาคาม

พระอรหนต” เปนส

ธรรมในขนพระโสดาบนกเปนธรรมจรง

ธรรมบรสทธสำหรบพระโสดาบน แตธรรมขน

“สกทาคาม อนาคาม อรหนต” เหลาน พระ

โสดาบนยงตองปลอมอยภายในใจ แมจะจดจำ

ได รแนวทางทปฏบตอยอยางเตมใจกตามกยง

ปลอมทงๆ ทรๆ อยนนเอง

“พระสกทาคาม” กยงปลอมอย ในขน

“พระอนาคาม” และ “พระอรหนต”

“พระอนาคาม” กยงปลอมอย ในขน

“อรหตธรรม”

จนกวาจะบรรลถงขน “อรหตภม” แลว

นนแล ธรรมทกขนจงจะบรบรณสมบรณเตม

เปยมในจตใจ ไมมปลอมเลย…”

เทศนาตอนหนงขององคหลวงตากลาว

ถงการตอบปญหาธรรมดานจตตภาวนาของ

พระอรยบคคลแตละขนละภม ดงน

ถง ความกวางแคบลกตนแหงความรนนตางกน

นอกจากความบรสทธ ไปแลวยงมความลกตน

ตางกน กวางแคบตางกน ภมของพระพทธเจา

เปน พทธวสย ภมของพระสารบตรโมคคลลาน

เปน สาวกวสย จงตางกน

สามญวสย กบ อรยวสย กผดกน แตละ

ขนละภมมเคลดลบประจำขนภมนนๆ ถาม

เคลดปบกตด ดงพระเรยนจบพระไตรปฎกครง

พทธกาล แตลมเนอลมตวดถกเหยยดหยาม

พระปฏบต หาวาน งหลบหหลบตาไมทำ

ประโยชนอะไรใหแกโลก เลยจะเอาปญหามา

ถามพระปฏบตทาน

ในการแสดงธรรมขององคหลวงตามกกลาวถงพระระดบเพชรนำหนงพรอมกบยกตวอยางครบาอาจารยองคสำคญเสมอๆ

อยางเชนคราวหนงทานเหนภาพครบาอาจารยทตดบนบอรดแลวจงไดกลาววา “ทางนน ชอทานเสถยร นนอาจารยชา ทาน

บญม ทานอทย ทานวนชย หลวงพอตน ทานปญญา นเพชรนำหนงมหลายองคนะน ทานสำเรจเรยบรอยแลว ถาเปนสมย

ครงพทธกาลเปนพระอรหนต .. คอพระททานจะรกนตองเปนนกภาวนาดวยกน ไดสนทนากนในวงภายในๆ รกนแตวาภายใน

นอกนนไปทานเหมอนไมร ไมช เพราะฉะนนวงกรรมฐานกนมองเหนกนรกนทนทๆ เพราะทราบจากใจ”

(แถวหนาจากซาย) หลวงปจนทร เขมโย พระธรรมเจดย (จม พนธโล) พระอรยคณาธาร (เสง ปสโส)

(นงแถวทสอง) หลวงปขาว อนาลโย หลวงปฝน อาจาโร หลวงปกวา สมโน พระอาจารยมหาทองสก สจตโต หลวงปกงมา จรปญโญ

(แถวหลง) พระอาจารยวรยงค สรนธโร หลวงปบว สรปณโณ หลวงตาพระมหาบว ญาณสมปนโน

406 407

ภาคปฏบตสอนสมสสมหาไมได จตสอนจตตรงแนว

“...ธรรมล (หลวงปล กสลธโร วดภผาแดง) กตงแตวนบวชแลว บวชวนถวายเพลงหลวงปมน

บวชวนนนทวดปาสทธาวาส ตงแตบวชแลวตดสอยหอยตามเราตลอดเหมอนเดกนะ ธรรมลนเหมอน

เดก ไมมธรรมวนยอะไรเลย เอาพอแมกบลกเขาเลย เปนใหญกวา เราจะไปไหนตดตาม คอไมตองขอ

อนญาตนะ เหนไหมไปกรงเทพฯ ดวย ดอมตาม ถาไปขออนญาตทานจะไมใหไป ตองขโมยไปแบบนแหละ

เหนไหมละ เปนอยางนน ไปท ไร อยากไป ไปเลยนะ ปบ ขโมยไปเลย เปนอยางนน นเปนนสยอนหนง

เรากทราบ นกตงแตตนมา เราสอนตงแต ก.ไก ก.กา เรอยมา ..

ทมลนธหลวงปมนทฝงธนฯ พอดเราไปนวดเสนก ไปเจอทานวนชยทนน ถามเหตถามผลจะไปไหน

มาไหนหลกเกณฑไมคอยม ถามอาการเคลอนไหวของทาน ลกษณะเปนเรๆ รอนๆ ไมมหลก เหมอนวา

หลกลอย วางนเถอะนะ จะไปไหนมาไหน พดยากๆ ตอบยากๆ ลำบากการตอบ นแสดงใหเหนวาหลก

ลอย เรากบอกวา

‘ถาอยางนนให ไปอยวดปาบานตาดกบผมทวด’

เราก ไมเคยบอกใครใหเปนอยางนนนะ น ไดบอกเลย พอไดความ พอเรากลบมาทานกตามมา เรา

สอนตงหลกใหม ก ไดหลกจรงๆ มาอยทนแลวเขาๆ ออกๆ จากนก ไปตงทวดนน

เรากให ไปอยทวดภสงโฆเรอยมา สกเทาไรปแลว มาอยกบเราตงแตป ๒๕๒๓ มน

ก ๒๓ ปแลวตงแตเกยวของกนมา ..

คอความตงใจมแตหาทเกาะทยดไมถก มนก ไมมประโยชนนะ เพราะเรา

เหนโทษของเรา เราจงบอกเลย .. ทานกเลยมาทน มาไดหลกทนนะ เดยวนทาน

ไดหลกแลว ไดหลกมนคง คอทานพดเอง เราไม ไดแนะไปกอน ทานพดเอง แลว

ตรงกบความจรงๆ ตามขนของธรรม เราบอกเออใช ไดๆ เรอยๆ ไป นกเปนพระ

สำคญละเดยวน ทานวนชยด ไดหลกเกณฑด ..

ทานวนชยกมาพดตอปากตอคำ เรองการภาวนาเปนยงไงๆ ขดของตรงไหน

เราเปนผแก ไขใหทงนนๆ จนกระทงทะล นอนหนง .. ภาคปฏบตเปนของเลน

เมอไร สอนกนสมสสมหาไม ไดนะ จตสอนจตนตรงแนวๆ ขนธรรมน .. เชน

เสกตวเปนครเปนอาจารยเขา เขานอยกวาแตความรเขาสงกวาเราสอนไม ไดนะ

อาจารยนะสอนลกศษยไม ได .. ธรรมดาเราจะไมบอกใครงายๆ ใหมาอยวดปา-

บานตาด .. นเรากสอนมาตงแตตนเหมอนกนกบทานล

ธรรมลนเปนเศรษฐธรรมมานานแลวนะ เรยกวาเศรษฐธรรม ถาธรรมเตม

เมดเตมหนวยเรยกวาเศรษฐ ไดแลว เศรษฐธรรม ธรรมภายในหวอก ใจกบธรรม

เปนอนเดยวกนแลวไมจม .. การภาวนานขนอยกบผแนะนะ ถาผแนะมหลกใจมขนสงกวาๆ ทางนนพด

ขนมาปบทางนเขาใจแลว ทบกพรองตรงไหนทควรแกอยางไร เขาใจแลวแกปบๆ มนกเรว ทำสมสสมหา

ดวยความตงใจจรงอยแตมนไมคอยไดผลมากเทาทควร ถามผแนะ ใหมภมธรรมสงแนะนปบๆ ถกตองๆ

เกาะตดๆ เลย เรว...”

(แถวยนจากซาย) หลวงปออนส สเมโธ

พระศรรตนวมล ทานเจาคณรกษ เรวโต

พระครบรหารคณานกจ องคหลวงตา

(ขณะอาย ๔๗ ป) หลวงปจนทร เขมปตโต

(แถวนงจากซาย) หลวงปเทสก เทสรงส

หลวงปขาว อนาลโย พระธรรมเจดย

หลวงปบญมา ฐตเปโม หลวงปออน

ญาณสร

(ถาย ณ วดศรเมอง จงหวดหนองคาย

เมอวนท ๒๗ มนาคม ๒๕๐๓)

องคหลวงตากลาวรบรองความรจรง

ของหลวงปหลา เขมปตโต ในการแสดงธรรมเกยวกบพระนพพานวา

“นพพานไมใชผรคออนนนเอง ทานหลาพดปบเขากนทนทเลย ..

เราพดจรงๆ เราหาทคานทานไมได ทานหลาพด เออ

อยางนซ เขาปงทนทเลย คำนเรากไมเคยพด รกรอยธรรมดา”

พระพทธเจาทรงทราบจงเสดจมาทามกลาง

สงฆทกำลงสนนบาตนนวา พวกนกำลงจะมา

ทำลายลกศษยเราตถาคต แลวมนจะไปตกนรก

กนทงหมด ทานไม ไดกลวพระปฏบตจะเสย

ทานวาพวกนจะตกนรกกนทงหมด

พอเสดจถง พระองคทรงตงปญหาขนปบ

ถามพวกใบลานเปลาตอบไม ได รบสงถาม

พระปฏบตปบ ตอบไดผง ยกปญหาขนปบ ถาม

พวกนน นงเหมอนคนตายแลว ตอบไมได วก

กลบมาถามพระปฏบต ตอบไดปบๆ ตลอด

จากนนพระพทธเจากแสดงธรรมขนาบเสย

อยางเตมทวา

‘พวกเธอนนนะ เหมอนกบลกจางเลยงโค

ใหเขา ไดคาจางเพยงรายวนๆ เทานน ไม

เหมอนลกของเรา หมายถงพระปฏบตซงเปน

เจาของโค โคกเปนสมบตของตว นำนมโคกได

ดมเตมเมดเตมหนวยตามความตองการ

พดเรองธรรมกเปนเจาของธรรม เปน

ธรรมสมบตเปนมหาสมบต พวกเธอนเพยงแต

เรยนและจดจำมาเฉยๆ ธรรมสมบตอนแทจรง

ยงไมเคยไดดมบางเลย สวนลกเราตถาคตทงได

ปฏบตทงไดดมธรรมรสโดยสมบรณ จงไมควร

ประมาท’

ปญหาทพระพทธเจาทรงรบสงถามเปน

ปญหาทางดานจต พอมาถามพวกปฏบตตอบ

ไดผงๆ เลย...”

ทานอาจารยวนชย วจตโต

หลวงปล กสลธโร

406 407

ขอนอมนำเปนกรณศกษาเพยงบางสวน

เทานน ดงน

“หลวงตาเปนลกกตญญ” จรงๆ จนกระทงทาน

เจาคณตองคานเอาบางวา “อาว! เธอเอามาให

แตเราแลวเธอจะไปเอาอะไร”

ททำเชนนองคหลวงตาทานเคยใหเหตผล

และกลาวถงความรสกในใจทมตอทานเจาคณวา

“เราถวายใหทานตลอด เราไมเคยแตะ

เทศนท ไหนๆ ไมวาปจจยเงนทองขาวของ

อะไรมอบถวายหมด เราไมเอาแมบาทหนง คอเรา

ตอบแทนคณทาน ถงอยางนนกไมเทาคณของ

ทานทเปนพอของเรา เราเปนพระทงองค ได

เพราะทานเปนอปชฌาย นน หลกใหญอย

ตรงนนนะ”

องคทานเลาถงความผกพนและความ

สนทสนมระหวางทานกบทานเจาคณจนมเหต

ใหตองไปมาหาสกนบอยครง ดงน

“...แตกอนทานเจาคณอปชฌายทานยงม

ชวตอยทวดโพธฯ เราตองไปพกคางทวดโพธฯ

บอยๆ เราไมไปทานกใหพระมาตามเอาเราไปท

วดโพธฯ ทานเจาคณธรรมเจดยตอนนนททาน

เสยอายทานก ๗๕ ทานเปนชนธรรม ตงแต

ทานมชวตอยนพระกรรมฐานมาพกวดโพธฯ

เรอยๆ เพราะทานเมตตาตดตอเกยวของกบ

กรรมฐานเรอยมา ทานเองกเปนลกศษยหลวง-

ปมน สำคญตรงนนะ

วดไหนๆ มาคางทนนแหละ อยางทาน

อาจารยฝนอยางน อยสกลนครกเขามาคาง

ทานอาจารยขาว ทานอาจารยออน เราไปอย

เรอย แลวยงมงานในวดโพธฯ ดวยแลวกรรม-

ฐานยงมาหมดเลย ทานเอามาจนหมด ทานม

ความเคารพเลอมใสและสนใจปฏบตดาน

ธรรมะกรรมฐานตลอดมา นงปบลงน ไมมเรอง

โลกเลย ตงแตขณะนงจนกระทงลกจากทาน

มแตเรองธรรมลวนๆ ธรรมกเปนธรรมปฏบต

ดวย เพราะทานเปนลกศษยหลวงปมน พดตง

แตเรองอรรถเรองธรรม

ทานเปนเจาคณะภาค แตเวลาไปนนทาน

ไมสนใจ พดแตเรองธรรมปฏบตลวนๆ ทานก

บอกตรงๆ เลยวา ‘ทเปนเจาคณะภาคอยนเปน

เพอใหความรมเยนแกวงกรรมฐาน เปนผ ใหญ

ครอบไปหมด ไมใหมใครมารงแก’

ทานวาอยางน แตธรรมดาก ไมม ใคร

รงแกแหละ แตทานกพดของทานอยางนน นง

การสนทนาธรรมระหวางองคหลวงตากบพระปฏบตดปฏบตชอบ

พระธรรมเจดย (จม พนธโล) วดโพธสมภรณ อ.เมอง จ.อดรธาน

ปบนพดตงแตเรองภาคปฏบต เรองปานนเขาน

ทานเคยไปเทยวมาพอแลวนนะ ภาวนาดไมด

พระกรรมฐานสทานไมได ไปบณฑบาตปบกลบ

มาน วางบาตรแลวขนไปไหวพระแลวน ง

ภาวนากอน จนกระทงไดเวลาแลวลงมาฉน

นปรกตทาน ฉนแลวถาไมมแขกคนทานกลงไป

ทำวตรเชา พอกลบมาทานกภาวนาแลวกพก

ตอนกลางวน

พอตอนบายทานกเดนจงกรมอยชนบน

รบแขกตอนประมาณบายโมงทานถงจะลงมา

นเปนกจวตรของทานประจำ พอตกกลางคนก

เหมอนกน ถาไมมธระรบแขกรบคน ๒ ทม ทาน

ขนแลว ขนไปไหวพระ นงภาวนา เดนจงกรม

เราไปไดยนเสยงกกๆ อยขางบน ทานเดน

จงกรม นเปนประจำ

ทานบอกวา ‘เรานอนนอยมาก เวลานอก

นนเปนเวลาเดนจงกรม นงสมาธภาวนาทงนน’

ฟงซนะ พระกรรมฐานยงสทานไม ได

ทานสนใจจรงๆ ภาคปฏบตแต ไหนแต ไรมา

เรากได ไปด เขาเอาศพของทาน เปดโกศออก

ดทกสดทกสวนขาวทเดยว เขาบอกวานเปน

องคทสท ไมมกลน คอเอาธปเอาอะไรมา เวลา

เปดออกแลวไมมกลนเลย ธรรมดาๆ พวกมา

จากสำนกพระราชวงเขามาจดงานศพทาน เขา

บอกวานเปนองคทสทตายแลวไมเนาไมเหมน

เปนปรกตอยอยางน นเปนองคทส

ท านสนใจธรรมปฏบตตลอดเลยนะ

เพราะทานเปนลกศษยหลวงปมนมาตงแตอาย

๑๒ ป หลวงปมนแหละเลาใหฟงวา ‘เณรจมน

ตอไปมนจะไดเปนผ ใหญนะ ดหมนกางๆ ตอไป

จะไดเปนผ ใหญ เอาไปเรยนหนงสอเสยกอน

เลยไปฝากทวดเทพศรนทร สอบแลวสอบเลา

ตกแลวตกเลา เรยกกนวา มหาจมหนงสอเนา

สอบเปรยญไมไดสกท’

จากนนกมาเปนพระคร แลวมาเปนเจา

คณะภาคอยนตลอดมา ทานสนใจกบครบา-

อาจารย หลวงปมนอยทไหน แตกอนไมมรถมรา

ทานเดนเอานะ บานผอทานกไป หลวงปมนอย

ท ไหนทานจะไป หนองผอทานไปปละ ๒ ครง

ออกพรรษาแลวหนง และเดอนพฤษภาหนง

ทานเดนเขาไป ทานสนใจมาก

ไปนงปบนไมมเรองโลกเรองการปกครอง

ทานเจาคณพระธรรมเจดย เปนพระ

อปชฌายบวชใหองคหลวงตาตงแต พ.ศ. ๒๔๗๗

ทานเจาคณมกมาดงตวองคหลวงตาไปเทศนใน

วดโพธสมภรณหรอในสถานทตางๆ อยเนองๆ

ดวยความไวเนอเชอใจเปนอยางมาก การแสดง

ธรรมไมวางานใดทานจะมอบจตปจจยไทยทาน

ทงหลายถวายทานเจาคณทงหมดและทกครง

ไป จนทานกลาววาทานเจาคณคงจะเหนเปนท

ระลกระหวางทานเจาคณกบตวทานเองวา

408 409

เรองปรยตไมมเลย มแตปฏบต ภาคปฏบต

ลวนๆ พดเรองจตตภาวนา ทานหนกแนนมากท

เดยวทางดานธรรมปฏบต หนกแนนจนวาระ

สดทาย วาเปนพระปรยตกมแตชอเฉยๆ ทาน

บอกวาทานเปนเจาคณะภาคไวนเพอใหความ

รมเยนแกวงกรรมฐาน ไมใหมารงแก กไมมใคร

รงแกแหละ ทานเปนผ ใหญทานดแล มเรอง

อะไรปบทานเขาถงเลย เปนอยางนน

วดโพธฯ นกรรมฐานเขาไปคางบอยๆ

แหละ ตงแตทานมชวตอย จากนนแลวกไมได

ไป เราเองกไมได ไป ไปกไปชวคราวไมไดคาง

แตกอนพระกรรมฐานผ ใหญๆ เชน หลวงปขาว

หลวงปฝน หลวงปออน ใครตอใครผ ใหญๆ

แหละมา ยงมงานแลวเอามาหมดกรรมฐาน มา

ทานกบอก นใครจะกราบจะไหวกมากราบมา

ไหว เสย พระเหลาน เปนพระสำคญทงนน

นานๆ จะไดพบทานทหนง มงานทหนงพระ

กรรมฐานทานเอามาหมด แลวประชาชนเขา

กไดทำบญใหทานกบทาน ทานบอกตรงๆ เลย

‘ เอา ใหพากนทำบญใหทานเสยนะ

พบพระอยางนมนพบยากนะ’

ทานพดอยางนแหละเพราะทานเปนพระ

ผ ใหญ แลวพระกรรมฐานมาคางบอย ทานไป

เอามาจนได ไมมงานกไปเอามา อยางเราน ไป

เรอย บางททานมาเอาเอง ทานมาเองเลย

คดดซ ถายรปทตนโพธทางทศเหนอ

ของวด นนละนงเปนวงกลมถายรปเจดแปด

องคหรอไง เราผอมๆ นนกเราปวยนะ เรา

กำลงปวยอยนทานมาเอาเอง เราบอก ‘กำลง

ปวยเปนไข’

‘เออไมเปนไรแหละ ไปนนมนหายเอง’

แลวเอาไปเลย เราจงผอมๆ

พระกรรมฐานมาอย ท น น

เรอยๆ แลวชมเยนไปหมดนะ

ทางภาคอสานวงกรรมฐาน

ทานไปเทยวซอกแซกทก

แหง วดไหนสำคญๆ ทาน

ไปหมด ทานชอบวง

กรรมฐานมากทสด

ท า น ป ฏ บ ต

ก ร ร ม ฐ า น ม า

เปนประจำเลย

ไปนงปบนมแตเรองอรรถเรองธรรมเรองภาค

ปฏบต ไมมเรองการปกคงปกครองปรยตอะไร

ไมมเลย เรองโลกเรองสงสารไมม มแตภาค

ปฏบตลวนๆ

นงนสองสามชวโมงกวาจะไดลก โธ เรา

เจบเอวเกอบตายนนละไปทไร ฟงทานนงคย

ธรรมะ ทานกเพลนของทานเราดอาการกร

ทานเพลนในธรรมทงหลาย ทานพดดวยความ

เพลนในธรรม เมอเหนครบาอาจารยมาหาทาน

ฝายกรรมฐานมามากๆ ทานยงรนเรงมากนะ ด

อาการของทานยมแยมแจมใสทกอยาง ทาน

พอใจกบวงกรรมฐานมากทเดยว ทานเอาแต

องคสำคญๆ แหละมา แตทานเปนนสยอนหนง

ทานพดสนกสบายธรรมดา ทานเรยกอตานนอ

ตาน ทานไมเรยกธรรมดา ทานพดสบายใน

ฐานะลกศษยกบอาจารย

สวนมากทานเปนอปชฌายทงนนแหละ

วาอตานนอตาน ทานวางน ทานวาสบายไป

เลย เราผฟงขบขนจะตาย แตทานพดแบบ

สบายไปเลย พดในฐานะลกศษยกบอาจารยท

สนทสนมกน ทานพดแบบสบายไปเลย อตานน

อตาน ไม ไดยนทานวา ‘อตา’ ตงแตเราหนง

กบทานอาจารยฝน ทานอาจารยขาว สามองค

เราคอยฟง อตานนอตาน ไมเคยออก ทานฝน

ทานขาว มหาบว นอกนนอตาทงนนแหละ ทาน

เรยกอตาตดปากทานเปนนสย

พอมาพดตอนนแลว ทานขนเทศน ตาม

ธรรมดาดเหมอนเราเทศนแลว ทานขนไปเทศน

ทสอง งานวดโพธฯ พอทานเทศนเรากนงฟง

ทานเทศนถงนพพานวา นพพานเปนอนตตา

สะดดกกเลยใจเรา...”

คราวหนงทานเจาคณไดแสดงธรรมท

ศาลาวดโพธสมภรณ จงหวดอดรธาน มเนอหา

ตอนหนงกลาววา “นพพานเปนอนตตา” ทำให

ทานรสกสะดดใจในทนทและคดวาจะตองแอบ

หาโอกาสเขากราบเรยนถวายทานเจาคณใน

ทนทเพราะเปนประเดนหวขอธรรมทสำคญมาก

เมอทานเจาคณลงจากธรรมาสน ทานจงรบ

เดนตามในทนทกพอดทานเจาคณกชวนขนดวย

เชนกนวา “ไป บวไปดวยกน” ทานเลา

เหตการณในตอนนนวา

(แถวบน) หลวงปฝน อาจาโร หลวงปขาว อนาลโย พระธรรมเจดย (จม พนธโล) หลวงปออน ญาณสร องคหลวงตา

(แถวกลาง) หลวงปจนทร เขมปตโต หลวงปกงมา จรปญโญ (แถวลาง) หลวงปบว สรปณโณ หลวงปออนสา สขกาโร

ณ ลานโพธ วดโพธสมภรณ อ.เมอง จ.อดรธาน

408 409

วดโพธสมภรณ

วดโพธสมภรณ ถายจากหนองประจกษ

วดโพธสมภรณ ตงอยทถนนเพาะนยม เลขท ๒๒ ตำบลหมากแขง

อำเภอเมอง จงหวดอดรธาน อยทางทศตะวนตกของหนองประจกษ มเนอท ๔๐ ไร

ความเปนมา วดโพธสมภรณเรมสรางเมอ พ.ศ. ๒๔๔๙ ตอนปลายสมย

รชกาลท ๕ แหงกรงรตนโกสนทร โดยมหาอำมาตยตร พระยาศรสรยราชวรานวตร

(โพธ เนตโพธ) สมหเทศาภบาลมณฑลอดรไดชกชวนราษฎรในหมบานหมากแขง

ถากถางปาจนพอควรแกการปลกกฏ ศาลาโรงธรรม สำหรบใชเปนทบำเพญบญ

และเปนทถอนำพระพพฒนสตยาประจำปของหนวยราชการ ใชเวลาสรางอย

ประมาณ ๑ ป ในระยะแรกชาวบานเรยกวา วดใหม เพราะแตเดมมเพยงวด

มชฌมาวาส ซงชาวบานเรยกวา วดเกา จากนนจงไดกราบอาราธนา พระคร

ธรรมวนยานยต (หน) เจาคณะเมองอดรธาน จากวดมชฌมาวาส มาเปนเจา-

อาวาส และไดนำความขนกราบทลขอชอตอพระเจาวรวงศเธอ กรมหลวงชน-

วรสรวฒน สมเดจพระสงฆราชเจา วดราชบพธสถตมหาสมาราม กรงเทพฯ ได

ประทานนามวา วดโพธสมภรณ เพอเปนอนสรณแดพระยาศรสรยราชวรานวตร

(โพธ เนตโพธ) ผสรางวดน

ประมาณ ๓ ปตอมา พระยาศรสรยราชวรานวตรกบทานเจาอาวาสก ได

เรมสรางโบสถกอดวยอฐถอปน โดยใชผตองขงในเรอนจำเปนแรงงาน พระยา-

ศรสรยราชวรานวตร เปนชางผควบคมการกอสรางเอง แตยงไมแลวเสรจ ก ได

ถงแกอนจกรรมเสยกอน เมอป พ.ศ. ๒๔๕๕

ในป พ.ศ. ๒๔๖๕ มหาเสวกโท พระยาราชนกลวบลยภกด (อวบ

เปาโรหตย) ขนดำรงตำแหนงอปราชมณฑลภาคอสาน และเปนสมห-

เทศาภบาลมณฑลอดรธานดวย ไดมาเสรมสรางวดโพธสมภรณตอ โดยขยาย

อาณาเขตใหกวางออกไป และกอสรางเสนาสนะเพมเตมอกหลายหลง พรอม

กบสรางพระอโบสถตอจนแลวเสรจ และเหนวาภายในเขตเทศบาลจงหวด

อดรธาน ยงไมมวดธรรมยตเลย สมควรจะตงวดนใหเปนวดของคณะธรรมยต

โดยแท จงไดปรกษาหารอกบพระเทพเมธ (ตสโส อวน) เจาคณะมณฑล

อบลราชธาน โดยมความเหนพองตองกนวา สมควรจดพระเปรยญมาเปนเจา-

อาวาสวดโพธสมภรณ เพอจะไดบรหารกจการพระศาสนา ฝายปรยตธรรมและ

ฝายวปสสนาธระใหกวางขวางยงขน จงนำความคดเหนกราบเรยนตอ

พระสาสนโสภณ เจาอาวาสวดเทพศรนทราวาส กรงเทพฯ จากนนจงนำความ

ขนกราบทลพระเจาวรวงศเธอ กรมหลวงชนวรสรวฒน สมเดจพระสงฆราชเจา

วดราชบพธฯ ขอพระเปรยญ ๑ รป จากวดเทพศรนทราวาส ไปเปนเจาอาวาส

วดโพธสมภรณ สบไป สมเดจพระสงฆราชเจาฯ จงทรงมรบสงใหเจาอาวาสวด

เทพศรนทราวาส เลอกเฟนพระเปรยญ ก ไดพระครสงฆวฒกร (จม พนธโล)

ป.ธ.๓ น.ธ.โท ฐานานกรมของทาน ซงไดศกษาเลาเรยนอยในสำนกวดเทพ-

ศรนทราวาส เปนเวลานานถง ๑๕ ป วาเปนผเหมาะสม ทงยงเปนทชอบใจของ

เจาพระยามขมนตรฯ อกดวย เพราะทานไดเคยเปนผอปถมภบำรงอยกอนแลว

พระครสงฆวฒกร (จม พนธโล) ซงตอมาไดรบพระราชทานเลอนสมณศกดขน

เปนพระราชาคณะชนธรรมทพระธรรมเจดย จงไดยายจากวดเทพศรนทราวาส

กรงเทพฯ ไปเปนเจาอาวาสวดโพธสมภรณตงแตป พ.ศ. ๒๔๖๖ วดโพธสมภรณ

จงเปนวดของคณะธรรมยตตงแตบดนนมา ปจจบนวดโพธสมภรณเปนพระ-

อารามหลวงชนตร ชนดสามญ

วดโพธสมภรณ ในระยะนนยงมสภาพเปนปาละเมาะอย มเสนาสนะ

ชวคราวพอคมฝน บรเวณโดยรอบกยงเปนปา ไมคอยมบานเรอน เงยบสงบ

อาหารบณฑบาตตามมตามได นำใชก ไดจากบอบาดาลในวดซงพระเณรชวยกน

ตกหาบมาใสตมใสโอง พระเณรระยะแรกยงมนอย ทงอตคดกนดารในปจจยส

แตดวยความมงมนตงใจทจะบรหารกจการพระศาสนาใหเจรญกาวหนา พระคร

สงฆวฒกร (จม พนธโล) ไดทมเทพฒนาวดในทกๆดาน สวนทเปนศาสนวตถ

นน ทานไดบรณะซอมแซมและสรางเสรมเพมเตมใหมนคงถาวร

ลำดบเจาอาวาสทครองวดนตงแตเรมตงวดจนถงปจจบนมดงน

รปท ๑. พระครธรรมวนยานยต (หน) พ.ศ. ๒๔๕๐ - ๒๔๖๕

รปท ๒. พระธรรมเจดย (จม พนธโล) พ.ศ. ๒๔๖๖ - ๒๕๐๕

รปท ๓. พระอดมญาณโมล (จนทรศร จนททโป) พ.ศ. ๒๕๐๕ - ปจจบน

วดโพธสมภรณนเปนวดคบานคเมองมปชนยวตถสำคญ ดงน

๑. พระพทธรปทองสมฤทธ มอายประมาณ ๖๐๐ ป ปางมารวชย มนาม

วา “พระพทธรศม” เปนพระประธานในพระอโบสถ

๒. พระพทธรปศลาแลง ปางประทานพร สมยลพบร มอาย ๑,๓๐๐ ป

ประดษฐานไวทซมฝาผนงพระอโบสถดานหลงเมอป พ.ศ. ๒๔๖๙

๓. ตนพระศรมหาโพธ ซงไดหนอมาจากรฐบาลประเทศศรลงกา ใหแก

รฐบาลไทยเมอป พ.ศ. ๒๔๙๓ นำมาปลกไวดานทศเหนอพระอโบสถ

๔. รอยพระพทธบาทจำลอง สรางดวยศลาแลง มอาย ๒๐๐ ปเศษ

ประดษฐานไวในมณฑป ดานทศเหนอพระอโบสถ

๕. พระบาทธาตธรรมเจดย เปนเจดยพพธภณฑ ๓ ชน บรรจพระบรม-

สารรกธาต อฐธาตหลวงปมน ภรทตโต และรปเหมอนพระบรพาจารย ๑๑ องค

สรางเมอ พ.ศ. ๒๕๔๘

410 411

“...(ครงนน) ทานขนเทศนตามธรรมดาด

เหมอนเราเทศนแลว ทานขนไปเทศนทสอง

งานวดโพธสมภรณ พอทานเทศนเรากนงฟง

ทานเทศนถงนพพานวา ‘นพพานเปนอนตตา’

ตอนนนเราสะดดใจกกเลย พอไปถงกซดกนเลย

ระหวางพอกบลก ‘ตองขอประทานโอกาส

พระเดชพระคณ ทำไมพระเดชพระคณจงเทศน

วานพพานเปนอนตตา เพราะนพพานบงคบไม

ได นพพานไมใชผตองหา จะเปนอนตตาอยางไร

อนตตาเปนทางเดนของพระนพพานตางหาก

จะมาเรยกพระนพพานวาเปนอนตตาไดอยางไร?

อนจจง ทกขง อนตตา เปนทางกาวเดนเพอ

พระนพพาน นพพานจะมาเปนอนตตาอยางไร ถา

นพพานเปนอนตตา นพพานกเปนไตรลกษณละซ

ถาอนนยงไมสมบรณยงไมถงพระนพพาน อนน

สมบรณแบบแลวสลดปวะถงนพพานเลย’

ทานนงเลยนะ นละอปชฌายกบลกศษย

สนทนากน เรากเดดดวยเพราะผดมาก ทานนง

เงยบ คอผดตอความจรงอยางมากมาย เพราะ

ฉะนนถงเบกออกทนท …”

เกยวกบความเหนในหวขอธรรมเดยวกน

น ในเวลาตอมาราวป พ.ศ. ๒๕๔๑–๒๕๔๒ ขอ-

ธรรมในประเดนนเปนทถกเถยงกนอยางกวาง

ขวางในวงชาวพทธฝายปรยตและองคหลวงตา

ไดกลายมาเปนผ ไขปญหาใหสงคมไดเขาใจ

อยางชดเจนดวยความชดเจนทงภาคปรยตและ

ภาคปฏบตวา “นพพานมใชอตตา มใชอนตตา

นพพานคอนพพาน” ดงน

“...พระนพพานนนคอพระนพพาน ...

ทานแสดงไว ในธรรมวา มรรค ๔ ผล ๔

นพพาน ๑ มรรค ๔ นนไดแก.. โสดาปตตมรรค

โสดาปตตผล สกทาคามมรรค สกทาคามผล

อนาคามมรรค อนาคามผล อรหตมรรค อรหต-

ผล นเรยกวา มรรค ๔ ผล ๔ นพพาน ๑ คอ

พนจาก ๘ ภมน ไปแลวเปนนพพาน ๑ นพพาน

มหนงเทานนไมเคยมสอง ไมมสองกบอตตา

ไมมสามกบอนตตา นพพานคอนพพาน

อตตา อนตตา นนเปนทางเดนเพอพระ-

นพพานลวนๆ เปนพระนพพานไปไมได ผทจะ

พจารณาใหถงพระนพพาน ตองเดนเหยยบยาง

ไปในไตรลกษณ คอพจารณาไปกบเรองทกขง

เรองอนจจง อนตตา และอตตา ซงเปนกอง

แหงกเลสสมเตมอยในนน ใหถอนอตตานทฏฐ

คอความเหนวาเปนตนเปนตวเหลานออกเสยได

จตจงจะหลดพนเปนพระนพพาน ...

เชนเดยวกบเราเดนกาวขนสบนไดขนหนง

สองขนขนไป จนกระทงถงทสดของบนได

กาวเขาสบานของเรา เมอเขาสบานแลวบนได

กเปนบนได บานกเปนบาน จะใหบานกบบนได

มาเปนอนเดยวกนไมได นคำวาไตรลกษณกด

อตตากด นคอบนไดกาวเขาสมรรคผลนพพาน

เมอพนจากน ปลอยนหมดแลว จตกกาวเขาส

พระนพพาน เหมอนกบวาเรากาวเขาสบาน

ของเรา หมดปญหากบบนได บนไดจงจะกลาย

เปนบานไปไมได บานจะมากลายเปนบนไดไป

ไมได บานตองเปนบาน บนไดตองเปนบนได…

นพพานไมมลกษณะ ถามรปรางขนมาก

ตองมลกษณะ พระนพพานไมมรปมราง เปน

นามธรรม แตนามธรรม พนจากความสมมต

โดยประการทงปวง ทานตงชอขนมาวานพพาน

นกเปนสมมตอนหนงเหมอนกน ธรรมธาตหลก

ธรรมชาตนนเปนอนหนง อนนตงชอขนมา เมอ

ตงชอขนมานกแยกแยะไปขดแยงกนไปทว...

เราพดยำตอนทายทวานพพานเปนอตตา

หรออนตตาน เราตองดหวใจของผปฏบต ผน

ละเปนผตดสนเอง จตทจะเปนวมตตบรสทธ

เตมทนน จตตองปลอย อนจจง ทกขง

อนตตา นทงหมดเสยกอน อนนเปนสมมต

ความหลดพนนนเปนวมตต จตตองปลอยน

หมด สลดนออกแลวจตกเปนนพพาน เพราะ

ฉะนนคำวานพพานกบอตตากบอนตตา จงเขา

กนไม ได ในภาคปฏบต เรายนไดเลยในหวใจ

หลวงตาบว สามแดนโลกธาตนหลวงตาบวไม

เคยหวนไหวกบอะไรทงนน เพราะเปนสมมต

จตดวงนเปนวมตตเรยบรอยแลวไมมอะไรเขา

มาเออมถง เราจงเอาจตทไมมอะไรมาเออมถง

นมาพจารณา แยกออกไปใหสมมตทงหลายได

พจารณาไดฟงกนบาง นคอผลแหงการปฏบต

ตามพทธศาสนา เหนประจกษอยทใจน…”

ความเคารพทองคหลวงตามตอพระ-

อปชฌายของทานนนนอกจากจะแสดงออก

ดวยการไปแสดงธรรมในทตางๆ ตามแตพระ-

อปชฌายจะบอกกลาวมาแลว ทานยงตอบแทน

พระคณดวยการจดแพทยชนหนงจากโรง-

พยาบาลศรราชมาถวายการรกษาอกดวย ซงก

คอ ศ.นพ.อวย เกตสงห และ ศ.พญ. ม.ร.ว

สงศร เกตสงห นนเอง เนองจากองคหลวงตา

เปนพระอาจารยกรรมฐานองคแรกของ นพ.อวย

เกตสงห ทานจงไดขอรองใหคณหมอทงสองรบ

ภาระดแลพระอปชฌายซงอาพาธมาชานานท

จงหวดอดรธาน จากนนคณหมอจงไดนำทานเจา-

คณมารบการรกษาตวทโรงพยาบาลศรราชตอไป

โดยปรนนบตรบใชทานเจาคณทกวนมไดขาดจน

กระทงหายและกลบจงหวดอดรธานได

และดวยเหตน ภายหลงทานเจาคณจงได

แนะนำให ม.ร.ว.สงศร เดนทางไปวดปาบาน-

ตาดโดยเมตตาอำนวยความสะดวกทกอยางให

เพราะสมยนนการเดนทางยงยากลำบากอย

มาก หลงจากนนคณหมอทงสองจงรวบรวม

คณะได ๗ คน และนดหมายกบทานเจาคณ

เดนทางไปวดปาบานตาดตามความประสงคตอไป

การทวรวดปาบานตาดในครงนถอเปนการทวร

ธรรมะวดกรรมฐานคณะแรกเลยทเดยวกวาได

หลวงปแหวน สจณโณ กบองคหลวงตา

410 411

หลวงปแหวน สจณโณ วดดอยแมปง อ.พราว จ.เชยงใหม

คราวหนงองคหลวงตามโอกาสเดนทางไป

จงหวดเชยงใหม จงไดเขากราบหลวงปแหวน

ซงเปนศษยรนใหญอกองคหนงของหลวงปมน

เชนกน จากการสนทนาในครงนนทำใหทาน

กลาวถงหลวงปแหวนดวยความเคารพบชาวา

“...ทานอาจารยแหวนองคหนง สามารถ

แก ไดตลอดทวถงทางดานจตใจ เดยวนทานก

ไมเอาเรองกบใครแลว ประการหนงกไมมใคร

ไปเลาใหทานฟง ทานขเกยจยงกบเรองขหมรา

ขหมาแหง ทานกอยสบายๆ

ลองมผมภมจตภมธรรม มความรความ

เหนตางๆ ทางดานปฏบตไปเลาใหทานฟงดซ

ไมตองสงสยวาเสยงทานจะไมขนป งป งๆ

เพราะทานอยกบธรรมเทานน ถงไมตดธรรม

ทานกอยกบธรรม เปนเครองรนเรงระหวาง

ขนธกบจตทครองตวอย ..

“...พดถงเรองเงนกระลกถงหลวงปแหวน อยางนนละบทเวลาทานจะทำ

ทานกรกปฏบตตามสมมตอยตลอดมาไมเคยเปลยนแปลงอะไร ทานเคารพนบถอ

ฝายสมมตทานกเคารพวาเงนวาทองไมใหจบทานก ไมจบเหมอนพระทงหลาย

บทเวลาทานจะพลกลอกนะ

อยๆ กฟาดไปเอาธนบตรใบละหารอยมามวนบหร มวนใหญๆ เขาใจไหมละ

ทานสบบหรมวนใหญหลวงปแหวน นนละบทเวลาทานจะพลกลอก มาเอาธนบตรใบ

ละหารอยมวนบหรสบปบๆๆ พวกพระเณรกตกตะลงกน

‘อย หลวงป นมนธนบตรใบละหารอย เอามามวน

บหรสบอะไร’

‘หอ’ ทานวางนนะ

ทานทำทาอยางนนละ คอจตของทานผานไปหมด

เรองสงฆาปาราชกน ไมมในหวใจพดตรงๆ แตกรยากมเปน

ธรรมดาเพราะฉะนนทานถงเคารพกรยา ตองอาบตนน

อาบตนทานเคารพ เวลาทานพลกปบอยางทหลวงปแหวน

เอาธนบตรใบละ ๕๐๐ มามวนบหร ทานมวนบหรตวใหญๆ

นะ มวนบหรใสปบๆๆ

‘โอย หลวงปทำไมเอาธนบตรใบละ ๕๐๐ มามวน

บหรสบอยางนละ’

ทานกวา ‘หอ’ ทำทาเหมอนไมรนะ บทเวลาตอบ

‘ประสากระดาษ’ เทานนละ

‘ประสากระดาษ’

ทานกสบเฉยจากนนกทง จากนนไมเคยทำอกนะ ทำทเดยวพอใหโลกไดรบาง

คอจตทานบรสทธแลวหมดนะ นเราใชตามกรยาของสมมต พระเหลานเปนสมมต

โลกมสมมต พระเรากเปนสมมต รกษาสกขาบทวนยตามสภาพของสมมต

เพราะฉะนน ทานจงรกษาธรรมวนยเชนเดยวกนหมด แตจตใจทานผานไปหมดแลว

คำวาสงฆาปาราชกอะไรนไมมในจต แตมในกรยาทจะตองปฏบตใหเหมาะสมตอ

สงคมทอยรวมกน นนทานกแยกอยางนน แตพอแมครจารยมนไมเคยเหนนะ เวลาทาน

พดทานพดเฉยๆ ทานไมทำ ทานพดไปเหมอนกน พดแถวนแหละ แตทานจะไมทำ หาก

พด พดใกลเคยงกนกบทวาเอาธนบตรใบละ ๕๐๐ มามวนสบ มวนบหรสบเหมอนอยาง

หลวงปแหวน เปนแตเพยงวาทานไมทำอยางนน กรยาทานพดนะม มอยางนน

‘คอจตทพนไปหมดแลว มนหมดแลวเรองสมมต ไมมอะไรเขาถงจตดวงนน

เพราะทงหลายไมวาอาบตอาจอะไรนมนเปนสมมตทงหมด สวนจตนนผานหมดแลว

เขาไมถง แตทนเมอมสมมตอย โลกทงหลายเขามสมมต ปฏบตตอกนใหเปนความ

เหมาะสม ทานจงปฏบตตามสมมตอยางนน’

อยางพอแมครจารยมนทานไมเคยขามเกนพระธรรมวนยขอใด ทงๆ ทเวลาพด

ทานกพด ทานพดเกยวกบใจเสย ทานแยกออกมา สมมตทานกบอกเราตองปฏบต

อยางโลกเขาปฏบตกนเพราะสมมตตอสมมตขดกนไมเหมาะ แนะ วางนนะ สมมตกบ

สมมตกเคารพกน นนทานวางน อยางหลวงปแหวนททานวา ทานพลกลอกนะนน พลก-

ลอกเปนจตลวนๆ แลวไมมอะไรเขาถง ทานแสดงออกมาทางกรยาแยบเดยว จากนน

ทานกไมเคยทำอก ทานทำใหเปนขอคดเฉยๆ ไมใชทานดอดาน ทานทำเปนขอคด…”

หลวงปแหวนกบธนบตร ๕๐๐ บาท

หลวงปแหวน สจณโณ

พอเขาไปมพระอปฏฐากทานอยองคเดยว

เราเขาถงปบในหองทานเลยละ พวกนนใหเขา

รออยขางนอกเตม ไปกเอาเลย ไมรอ เพราะจะ

เขาหาทานทไรจะพดธรรมะโดยเฉพาะไมมเวลา

คนรมๆ คราวนเลยไดอบายใหมมากตกลงกบ

เขาเรยบรอย ใหอาตมาเขาไปหาทานเสยกอน

นะ เขาไปคยกบทานพอสมควรแลวจะออกมา

แลวใหสญญาณ ไดเขาเฝาทานแหละวนน

412 413

พอใจ พอวาเขากแตกฮอกลบเลย เรากเขา

เขากฟดกนเลย เราลมเมอไร กมนเตรยม

พรอมใสกนอยแลว

ขนเบองตนปญหาปบเขาไปเลยทเดยว

ปญหานถาไมรถามไม ได ถาไมรตอบไม ได

เพราะเปนปญหาภาคปฏบตภายในจตใจโดย

เฉพาะ คนหาคมภร ไหนกคนเถอะนะ คมภร

ใหญคอหวใจเทานนทจะไดธรรมเหลานออกมา

พอเขาไปหาทานใสปบทเดยวละ

เอาแตปญหาจดสำคญๆ นะ คอนจะบอก

ในตว ทานตอบนแลวกแสดงวาทานร ไวแลว

ทานกจะรทนทวารแลว ไมรจะถามปญหาอยาง

น ไม ได มนบอกในตวเสรจเลย เบองตนปบ

เขาไป ๑๐ นาท ทานกผางออกมา ๑๐ นาท

เขาใจหมด

พอทานหยดหายใจใสเขาอกปบ เพราะ

เราหายสงสยแลวน คราวนเอาใหญเลย ถง

รากใหญของวฏจกร คราวน ๔๕ นาท เหมอน

วาทานไม ไดหายใจเลยนะ ธรรมถงใจทาน

เรยกวาถาเปนนำกนำถงใหญๆ ทสะอาดสด-

ภาคปฏบต เราจะไปหาในคมภร ไมเจอ ตองหา

ในคมภรใหญ พระพทธเจาเปนเจาของคมภร

ใหญ พระสาวกอรหนตเปนเจาของคมภรใหญ

ปบลงตรงนนละไดความออกมา เอากนวนนนก

เอากนอยางนนละ นนแหละทวาเพชรนำหนง

เมอเขาถงกนลงถงขดเรยกวารอย

เปอรเซนตแลว ทานอาจารยองคน ไดลงถง

ขดรอยเปอรเซนตแลว ใครจะไปหาเรองหาราว

วาทานเปนสงฆาปาราชกเฉย ไมสนใจ หลก

ใหญเขาถงกนแลว…”

ยอด ไมควรจะนำไปใชสอยชะลางสงใดเลย นำ

ถงใหญทาน พอเขาไป เรามน

พระขดอ ไปกไขกอกเลย

เปดกอกไวเลย นำกพง

ออกมา ซดกนใหญ

ประโยคทสองน ๔๕

นาท ประโยคแรก

๑๐ นาท โอ ตวแดง

หมดนะ ไมเคยมใคร

จะเปดหรอไขกอก

นเลย หมายถงวา

นำอรรถนำธรรม

ท สะอาดสดยอด

ของทาน เกบไว

อยางนนตลอด ใคร

ไ ป ก เ ห ร ยญหลว งป

เหรยญเราสหลวงป ขอ

ทานกเอาๆ ถงใหญ ไมม

ใครไปแตะ เราไปใสปวะ

เลยเชยว ปวะทานกผาง

ออกมาเลย ครงแรก ๑๐

นาท เราเขาใจแลว พอทาน

หยดหายใจเรากปบเขาอกเลย คราวน โอยไป

ใหญเลย ตวแดง

ทานไมเคยมใครไปถามอยางนนเปรยงๆๆ

ออกเตมเหนยวเลย พอใจ ทานพอใจเตมท

เรากพอใจเตมท พอเสรจแลว ทานใสอยาง

ทาทายเลย ‘เอา! ทพดมาทงหมดนนะ ถาเหน

วาไมถกตองตรงไหน เอา ทานมหาคานมา’

‘กระผมไมคาน กระผมหาธรรมะประเภท

นแหละ’

ฟงเสยงหวเราะฮาๆๆ ‘เออ ทานองคนน

ละ ไดคยกนแลวยง อาจารยองคนนละๆ ระบ

ชอๆ เลยนะ ธรรมะประเภทนนะ ไดคยกบ

อาจารยองคนนๆ แลวยง’

ความหมายวาอยางนน คอธรรมประเภท

นนะ ความหมายวาอยางนน เรากกราบเรยน

ทานพอประมาณๆ ใหพอเหมาะพอด ทานตว

แดงหมดเลยละ คอไมม ใครไปถามธรรมะ

ประเภทน ทานกเกบไว ในถงใหญอยางนนละ

ใครไปกขอเหรยญเราส เหรยญอะไรตออะไร

ทถามทตอบกนนมแตแกนธรรมออกจาก

หลวงปขาว อนาลโย วดถำกลองเพล อ.เมอง จ.หนองบวลำภ

หลวงปแหวน สจณโณ

หลวงปขาวเปนลกศษยองคสำคญของ

หลวงปมนองคหนง ในสมยหนมทานมนสย

อาจหาญทรหดอดทนและจรงจงในการบำเพญ-

เพยรมาก ทานเทยวธดงค ไปทงทางภาคอสาน

และเหนอ กระทงไดกำลงครงสำคญทจงหวด

เชยงใหม องคหลวงตาเปนผเรยบเรยงประวต

ของหลวงปขาวขน เพราะมโอกาสไดซกถาม

พดคยขออรรถธรรมทลกซงกบทาน คราวหนง

ของการเทศนอบรมพระภายในวด ทานพดถง

การสนทนากนในครงนนวา

“…ครบาอาจารยแตกอนอยางหลวงป-

ขาว พระเณรกไปเตมอยนน หลวงปฝน เตม

อยนน หลวงปออน เหลานเตมทงนนละ พอ

องคนนลวงไปองคนลวงไปไหลเขามาๆ พอ

พดอยางน เรากระลกถงหลวงปขาว ทาน-

เจาคณอปชฌายทานฉลาด ไปในงานอำเภอ

หนองบวลำภ ทานสงเลยวาใหเราไปงานน

แลวหลวงปขาวกไปในงานน คอทานจะใหเรา

สององคพบกน พอไปทานกมาบอกเลยวาวนน

ไมตองลงไปงาน ใหอยสบายๆ ทานสงไวหมด

กระตอบหลวงปขาวอยนน เปนรานอยนน

รานเราอยทนตดกน

พอถงเวลาแลวเขากลงไปงาน เราไมไป

ทานอนญาตใหเปนพเศษเลย มหาบวกบทาน-

ขาวไมตองไปจะไดพดไดคยธรรมะกน เพราะ

ทานทราบอยแลววาสององคนเตรยมพรอมท

จะคยธรรมะกน ไปกเอาจรงๆ เพราะเปน

412 413

(จากซาย) องคท ๒ หลวงตาพระมหาบว ญาณสมปนโน

องคท ๓ หลวงปขาว อนาลโย

(ขวาสด) หลวงพอปรดา ฉนทกโร

หลวงปขาว อนาลโย วดถำกลองเพล จ.หนองบวลำภ

โอกาสอนดทสดวางนเถอะ .. นเคยพดกนตง

แตนน นกไมเคยพดกนอกนะ ตงแตไปอำเภอ

หนองบวลำภ คยกนสนกสองตอสอง .. พอสอง

ทมไปในงานเรากเขาไปหาทานอาจารยขาวคย

ธรรมะกบทาน ไลแต ก.ไก ก.กา ตลอดเลยการ

ภาวนาของเรา จนกระทงสดขด .. ๒ ทมเรม

จนกระทง ๖ ทม… ทานใหเราพด เรากพดให

ฟง ทานเปนผฟงนนะ เรมแต ก.ไก ก.กา เรอย

ทกกทกกเปนยงไงๆ วาไปโดยลำดบๆ จน

กระท งหมดความสามารถของเราแลว . .

เราเลาคนเดยวตง ๓ ชวโมง ลำดบลำดาของ

จตเลาถวายทานหมด .. เรากมอบถวายทาน

เลย บอกวา

‘ทานอาจารยอยาผกเปนความเกรงใจ

กระผม ถาตดหรอขดของตรงไหน มนไมถก

ตรงไหน ขอใหทานอาจารยบอกกนอยางตรงๆ

เอา ฟาดใหเตมทเลย

ผมหมดความสามารถเทานแหละ ถาตดก

ตดอยางตายใจเลย

แบบไมสนใจจะแก

เลย ขนาดนนแหละ

หลงกหลงขนาดนน

แหละ’

แตทานกไมพด

มากนะ เรากไมลม

นสรปเอาเลยนะนนะ

คยกนมาตงแต ๒

ทมจนกระทงถง ๖

ทม เราเดนมาถง ๕

ทม เรองของเรา

เรองของทานมเพยง

ชวโมงเดยว ไมถง

ชวโมง

พอพดของเราเสรจลงแลว มอบลงแลว

ไมใหทานผกเปนความเกรงอกเกรงใจไววาผม

เปนมหาเปรยญ หรอไดเคยปฏบตกบครบา-

อาจารยมาเปนยงไง ไมเปนปญหาทจะมากดกน

ทานอาจารยไมใหพดดวยความสะดวกไมได ไม

ตองเอาเปนอปสรรค ทานอาจารยกพดขนเลย

วา

‘ยอมรบทกอยางละ สงทมนสดวสยผม

แลวไปแลว’

‘ผมกพดกราบเรยนไดเพยงเทาน แคนละ

ถาหากวาตดกตดแบบเจาของ ไมมความสนใจ

จะแก ไมรขนาดนนละ ไมรจนกระทงมนไปถง

ไหนนนแหละ ตด ตดอยตรงไหนนนแหละ ไมร

เลย ถาวานอนตาย กนอนซะเลยเหตเลยผล

โนนแหละ’

จากนนทานกพดมา ทานพดเอาเฉพาะ

เคลดนะ

‘เออ การปฏบตทางจตน มนกม ๒ เคลด

ทสำคญ กามราคะ ๑ อวชชา ๑ ทานมหากผาน

ไปหมดแลวโดยชอบธรรม ทานมหากพดมาหมด

แลว ไมมทของใจสงสย เปนอนวาถกตองเขา

กนไดทกอยาง’

ทานกเลยรวบเอาเลย ‘ผมกเปนอยางนน

แหละ ทานมหา ไมมอะไรเปนขอขดแยงกน

อบายวธพจารณากวางแคบนน มนเปนแต

อบายของแตละคนๆ แตวาสำคญทจตทรวมมน

เหมอนกน’ ทานสรปเอาอยางงนเลย

พอดแมชมนไปนงอยขางนอกซ แมชยวด

จนทบร เราไมรนกวามสองคนกบทาน มฝากน

อย แลวกมตงทนงอยขางลางขางนอก มนกนง

อยทตงนนละ เราอย ในฝามนอยนอกฝา คย

อะไรมนกรหมด พอเลาเสรจเรยบรอยแลวเบน

คำพดไปทางอน ‘มนใครนนะ’ ‘ดฉน’

‘ชอวายงไง’ ‘ยวด’

‘มาตงแตเมอไร’ ‘มาแตสองทม’

โอย หมดตบเลย แลวกไปโมขางนอก

‘อย ต งแต เกดมาไม เคยไดยนครบา-

อาจารยเปดเผยธรรมะตอกน ทานอาจารยมหา-

บวขนกอนสองสามชวโมง จากนนทานอาจารย-

ขาวกขนจนกระทงจบ เบนคำพดไปทางอนทาง

ไหนแลว เหนวาเตมอมแลวกเลยกระแอม ทาน-

อาจารยมหาบวคงจะโมโหใหญ’

‘ใครๆ’ ‘ยวด’ ‘มาจากไหน’ ‘มาในงานน

แหละ’ ‘มาแตเมอไรมาทน ’ ‘มาแตสองทม’

‘หมดตบ’ เรากวาง

มนฟงหมดเลย คอไขตอกนเตมทเลย ลง

ใจสดขดรอยเปอรเซนตดวยกน ไปในงานนละ

ขบขนด เขาแอบนงฟงอยขางนอก เรากวาเรา

ถนดใจซดกนสองตอสอง ท ไหนไดเขาไปกนอม

อยขางนอก

414 415

พดถงเรองหลวงปขาว ทานเปนอยทโรง

ขอด ทานเลาใหฟง ทอำเภอแมแตงหรออะไร

เชยงใหม ทานบอกวา ‘ไปเปนอยท โรงขอด’

เรากบอกตรงๆ เลย เราเปนอยทวดดอยธรรม-

เจดย ไมมอะไรคานกน รนเรงบนเทงกน

เพราะธรรมะทางภาคปฏบตผดท ไหนจะรกน

ทนทๆ เลย เรากเลาถวายทานสดขดของเรา

เลย เราเปนฝายเลาถวายทานกอน เสรจอะไร

กมอบถวายทานเลย จะขดของอะไรก ให

องคหลวงตาชกผาบงสกลในการบำเพญกศล

หลวงปขาว อนาลโย

ครบาอาจารย ไมตองเกรงใจ ใหบอกมาเลย

เวลานสดแลว ถาวากำลงกสดจนกระทงไม

แสวงหาอะไรอกแลว ถาหากวาหลงกหลงเตมท

เรากวางน

ทานกตอบรบดวยความเปนมงคล เออ

ตายใจแหละทานวา ทานกเลาของทานยอๆ

นดหนอย เพราะอะไรๆ ทานมหากเลาไปหมด

แลว ทานเลยเลายอๆ ใหฟงนดหนอย ทานไป

เปนท โรงขอดทานวา โรงขอดนอยทอำเภอ

แมแตง เวลามนจะเปนทานออกไปอาบนำไป

เหนขาวเขาเปนรวงแกแลว ทานกเอาขาวมา

พจารณา ปญญาขนนเปนปญญาหมนตวเองนะ

คอเจออะไรมนจะเปนสตปญญาขนมาเพอแก

ตวเองๆ ทานเอาขาวมาพจารณา เกดเปนขาว

แลวกหมนไปหมนมา เปนขาวแลวเอาไปหวาน

เปนกลาๆ กเปนตนขาวแลวเปนขาวแก ทานก

หมนไป วฏวนของจตกเปนอยางนๆ ทาน

พจารณา เลยบรรลธรรมในเวลานน ในคนวน

นน ทานเลาใหฟงวา ‘โรงขอด’ เรากเลาถวาย

ทานวา ‘ทวดดอยธรรมเจดย’

เวลาทานจะจากทนนไป ‘มนแปลกนะ

ทานมหา ผมจงระลกไดทนทเลย อยางตนโพธ

เปนตนไมทพระพทธเจาตรสร เพราะฉะนนทาน

ถงยกตนโพธเปนคเคยงกนกบพทธศาสนา ทาน

เหนบญเหนคณของตนไมนน’ เรากเหมอนกน

เหนบญเหนคณของกฏกระตอบหลงเลกๆ ‘เวลา

จำเปนทจะจากไป ไปแลวยงหนหนากลบมาด

อก เปนความอาลยอาวรณ’ ทานวา เพราะกฏน

เปนสถานใหบญใหคณแกเรา มนกเขากนได

เลยกบตนโพธ เปนค เคยงของพระพทธเจา

ตรสรธรรม อยางททานอาจารยขาวบอกวา

กระตอบทโรงขอดเปนทตรสรธรรมเหมอนกน…”

หลวงปชอบ ฐานสโม

หลวงปขาว อนาลโย

หลวงปบญเพง เขมาภรโต

หลวงปหลย จนทสาโร

(บรเวณดานหนาศาลาหลงเกา วดถำกลองเพล)

หลวงปฝน อาจาโร วดปาอดมสมพร อ.พรรณานคม จ.สกลนคร

หลวงปฝนเปนศษยองคสำคญของหลวง-

ปมนทองคหลวงตาไดมโอกาสเขากราบเยยม

และสนทนาธรรม ดงน

“...หลวงปฝนทานเตรยมพรอมมาแลวตง

แตหลงจากถวายเพลงหลวงปมน เพราะทาน

เปนหวหนาใหญอยนน คอยดการงานทกอยาง

ทกขลำบากขนาดไหนกทนเอา ทนเพอครบา-

อาจารยจรงๆ พองานเสรจแลว เรากสลบไสล

เรากรบมา

ทานก เลาใหฟงตอหนาตอตาเลยนะ

พยายามจะเขาหาทาน โดยเฉพาะจะพด

อรรถพดธรรม ใหถงเหตถงผลตอกนโดย

เฉพาะ ไมมเวลา เพราะทานมลกศษย

ลกหาไมมากกพระเณรอยนน เราจะพด

เฉพาะกบทานในธระอนสำคญๆ ไมม

เวลาจะพด แลวพอดทานพด

ใหฟงเอง ทมนชดเจนนะ

ทานเลาใหฟง

ทานจะสสบไสลมา

จากวดสทธาวาสพยายาม

อตสาหตะเกยกตะกาย

งานของหลวงปมนให

เสรจ เจาของเปนยงไงก

ทนเอา พองานเสรจปบทาน

กออกเลย พอมานจตมน

เพยบเตมทแลว ทงอยากพก-

ผอน รางกายกเพยบเตมท มาก

414 415

หลวงปฝน อาจาโร

ถายเมอ ๑๖ สงหาคม ๒๔๙๘

(อาย ๕๘ ป ๓๑ พรรษา)

เขาทเลย ทานเลาใหฟง เวลานนมพระอยสอง

องค เวลาเราจะพดกนแบบถงพรกถงขง

เหมอนกบวาการตบการตอยการหาความจรง

เขาใจมย เรากไมอยากใหพระทงหลายไดฟง

เพราะระหวางลกศษยกบอาจารย พดกน

เฉพาะสองตอสอง ถาควรตำหนกเอากนตรง

นน ควรชมกนตรงไหนกเอากนตรงนน

ทนกมพระอยนนสององคสามองคจะคย

อะไรกบทานโดยเฉพาะ ถามทานโดยเฉพาะก

ไมมเวลา ทานกมาเลาใหฟงเสยเอง เหตทจำ

เงอนได ทานมาเลาขนทมาถงวดแลว

‘มนจะสลบไสล จตเขาของมนเลย มนจะ

ไป มนจะไมอย พอจตรวมเขามาผง เหลอแต

ความสวางไสวจาอยภายใน’

ทานกพดตามเรองของทาน แตเรากนงฟง

อยน เพราะตงตาอยแลวทจะตอยกน แตนไมม

โอกาส ระหวางลกศษยกบอาจารย ทานอาจารย

ฝนเปนอาจารย เรากเปนลกศษย ลกศษยกบคร

ตอยกนฝกซอมกน เปนอะไรไป ตงแตนกมวย

เขายงฝกซอมกนใชมย นลกศษยกบครเวลาจะ

เอากนถงพรกถงขงกตองเอากนอยางนน

พอทานเลาถงนใหฟง ถงขนทจตมนจะไป

จตมนหดเขามาหมด ยงเหลอความสวางไสว

ภายในใจจาอยน สวางจามนจบไดแลว ทนท

ทเดยวไมตองพดมาก จะไปถงจดทเราตองการ

อยแลวทจะกราบเรยนถามใหทานเลาเรองธรรม

เหลานนใหฟง

พอดทานกบอกวา ‘จตมนรวมเขาไปแลว

มนมาอยนผองใสแจวอยในน แสงใสแจวนกจา

ออกจากความผองใสจตสวางไสว’

ทางนมนกขนทนท เหนมยละนละธรรม ไม

ไดพดวาเคารพหรอไมเคารพ ธรรมเหนอกวา

ความเคารพเปนไหนๆ พอทานพดทางนนทางนก

ขนรบทนท

พอทานพดวาถงจดนเปนความสงาผองใส

จาอยนเลย ทางนแทนทจะชม ไม ไดชม ‘ยง

ตายอยนเหรอ นกวาผานไปถงไหนแลว’ มน

ตอบกนภายในใจ

เราเสยดาย เราอยากจะพดกบทานสกคำ

พอพดอกสกคำ ถวายธรรมะทานจะขนทนท

ไมนาน แตมนกเสยดายทพระไปยง ไม ไดพด

ถงพรกถงขง แตยงไงกตาม เรากถอเอาความ

แนนอนวา จตนเขาถงขนนแลวยงไงกไมอยจะ

พงเลย เปนแตเพยงชากบเรว แตทเรองทจะ

หลวงปฝน อาจาโร

พระสาวก.... ครงพทธกาล

“...อยางพระจตคปนนนะ ไปเลาถวายถาม

ธรรมะทาน เทวดาทงหลายมความรกทานมากทสด

ทานจะไปท ไหนไมยอมให ไปงายๆ พวกเทวดาอยใน

ถำนนนะ เขารกษาทานอยางเขมงวดกวดขน เวลา

ทานอยนานๆ ใครนมนตไปไหนๆ ทานก ไมยอมไป

แมทสดพระมหากษตรยนมนตทานให ไปพระราชวง ทานก ไมยอมไป ถงขนาดพระมหากษตรย

ทรงออกอบายทเดยว ตองขออภยตองเอาผาไปพนนมแมลกออน ไมใหกนนมแลว พระราชารบสง

ใหนำผาไปพนนม แลวใหรบไปนมนตพระจตคปมาพระราชวง ไปนมนตกกราบเรยนทานตาม

ความจรง เวลานพระราชาทานเอาผาพนนมแมลกออน ไมใหลกออนกนนม จนกวาทานอาจารย

นจะลงไปเยยมพระราชาเมอไหร ทานจงจะประกาศเปดผากนนมแมลกออนไว ลกถงจะไดกนนม

พอทำอยางงน

พระจตคปวา ‘ตาย! ถาอยางนเดกกตายหมดละซ’ คกคกลงเดยวนนเลย

ทนเขารำลอวาทานเปนพระอรหนต ลกศษยทานเปนพระอรหนต ไปก ไปเรยนถามทาน

ไหนเวลานประชาชนทวเขตแดนวา ‘ทานเปนพระอรหนต แลวเวลานทานอาจารยเปนรยง’

‘โอย! ยงนะ’ ‘ยงเปนยงไงเลาใหฟงส’ อาจารยนถงจะสงกวาลกศษยกสงในฐานะเปน

อาจารย ลกศษยเปนพระอรหนต

พอวางน ‘ทานอาจารยตดของตรงไหน วามา’

พอถวายธรรมะปงเขาไปเทานน ‘เอาละทนรชองทางแลว เออ! เขาใจแลว เอาละทน

รชองทางแลว’

ทานกำลงปวยนะเวลานน ลกศษยไปเยยม ทนเวลาถามถงภมธรรมทานตามทคนเขารำลอ

วาทานเปนพระอรหนตแลว เวลาลกศษยทเปนพระอรหนตไปถาม ทานบอกวาทานยง ถายง

ทานขดของ วามา ทานกอธบายออกมาใหฟง ลกศษยกถวายธรรมปงเขาไป ใหพจารณาอยางงนๆ

‘เออ! เขาใจแลว ทางเดนเขาใจแลว ออกไปได’ คอใหลกศษยออกไปจากททานนอนเปน

ไข พอลกศษยออกไปยงไมถงไหน ยงไมพน พอออกไป ‘เออ! เขาใจแลว’…”

พระจตคป

416 417

องคหลวงตาไปงานรดนำศพหลวงปคำด ปภาโส

ถอยไมม มแตเพอความหลดพนโดยถายเดยว

ถามผแนะปบจะเรวนะผงเลยทนท ถาไมมผ

แนะกไป ไปตามลำพงเอง นกไปแตจะชา

นถงจดนททานวาใสแจว สวางจา แทนท

จะชมไมไดชม ยงนอนตายอยนเหรอ ฟงส มน

ขนรบกน เสยดายไมไดถวายเดยวนน พระกอย

ทนน ทำยงไงนะ เวลาพดกบสมาคมกตองมสง

มตำธรรมดาอยางพระจตคปนนนะ .. นละผท

บอกตามหลกความจรงจะไมชา ทานเปนพระ-

อรหนตในขณะนน หลงจากทพระจตคปไดฟง

อบายจากลกศษยซ งเปนพระอรหนตแนะ

เทานน ทานกเขาใจแลว ทางจะกาวเดน เหน

มยนละธรรมะ ถาผ ไมรเปดไมไดนะ

เราไมไดยกตนขมทาน ครบาอาจารยเชน

หลวงปฝนนเราเคารพเทดทนทานมากทสด ทง

รกทงเคารพทาน แตเรายงเสยดายยงมาพด

อยางน ใหเราฟง ‘จตมนรวมเขามานมนสวาง

จาอยจดผองใสแจว’ เทานนจบไดแลว เพราะ

ฉะนนมนตองพงออกมาทางน มนไม ไดวา

ธรรมดานะ การทจะจมอยในกองทกข ทจะดง

ขนมคณคาขนาดไหน ทำไมจงมาตายอยกบสง

เหลาน นเราแนนอน หลงจากนนมาอก ตงแต

๒๔๙๒–๒๕๒๐

ป ๒๔๙๓ เผาศพหลวงปมน หลวงปฝนมา

เลาใหฟงตอน ๒๕๐๖ วนททานเลากบเรา เปน

วนทเราไปเผาศพทานอาจารยกงมา เราจงถอ

โอกาสจะไปเรยนถามธรรมะทานโดยเฉพาะ ..

จาก ๒๕๐๖ มาถงป ๒๕๒๐ ปทหลวงปฝนมรณ-

ภาพ เปน ๑๔ ป ผานได เพราะอนนจะออก นจะ

องคหลวงตาไปงานรดนำศพหลวงปฝน อาจาโร

พงเลย ให ไปทางอนไมม มแตจะพงเลยถาย

เดยว เปนแตวาชกชาขาดผนำ คอผแนะ

ถาผแนะมความรเหนอกวาแลว แนะแลว

พงเลย ยงไงกพนแนเราจงเชอเลยวาจากนนมา

๑๔ ปทานตองผานไดแลว ทนเขามาเลา อฐ

ทานกลายเปนพระธาตแลว เราเชอทนทเลย

กเปนเวลา ๑๔ ป เราพดดวยความเทดทน...”

มกยมองคหลวงตามาพดขขนาบพระเณรในวด

ของทานเองเสมอๆ ทานเคยบอกกบองคหลวง-

ตาวา “ผมไมดใครนะ ถาวาผมจะดผมกยมทาน

มหามาด”

และเวลาททานพดกจะพดขพระเณรใน

วดวา “พระวดนนะ ถากบทานมหาบว พวกน

แตกกระเจงหมดเลยนะ อยกบทานไม ไดนะ”

หรอ “อยอยางนอยากให ไปอยกบทานมหาบว

อยางมากไมเลย ๓ วน ถกขนาบออกจากวด

หมดเลย ไอเพนๆ พานๆ อยนนะ” เปนตน

นอกจากนทานพดถงเสมอเวลาเทศนสอนพระ

วนไหนประชมถาไมขนตนทานกเอาตอนปลาย

มกจะยกเอาองคหลวงตามาพดเรอย

ดวยเหตน เองลกหลานพระเณรศษย

หลวงปคำดจงมความรสกเคารพสนทสนมและ

ผกพนกบองคหลวงตาเสมอนหนงครอบครว

เดยวกนโดยปรยาย และแมสำหรบองคหลวงตา

เอง ทานกใหความเมตตาตอลกหลานพระเณร

ทวดถำผาปนดวยเชนกน เมอโอกาสอำนวย

คราวใด ทานไมเคยลมทจะแวะไปเยยมเยยน

พรอมขนเครองจตปจจยไทยทานขาวสาร

อาหารตางๆ ไปให และเทศนาสงสอนพระเณร

เพอเปนกำลงใจในการประพฤตปฏบตธรรมอย

เสมอๆ เปนระยะๆ ไป

ทนาแปลกใจคอ หลวงปคำดทานจะกลาว

ถงองคหลวงตาไมเพยงเฉพาะกบพระเณร

เทานน ศษยฆราวาสผหลกผ ใหญกระทงอยาง

หลวงปคำด ปภาโส

หลวงปคำด ปภาโส วดถำผาป อ.เมอง จ.เลย

หลวงปคำดเปนลกศษยหลวงปมนอกองค

หนงทนาเคารพบชากราบไหวอยางสงสด ใน

สมยบำเพญเพยรทานกเปนพระทมความกลา-

หาญในการตอสกบกเลส สมยตอมาเมอทาน

เปนครบาอาจารยแลว ทานกเปนพระทม

เมตตาสง ไมถอเนอถอตว ดวยทานเคารพบชา

ในอรรถธรรมสงสงยงกวาสงใด

ทานมอายพรรษามากกวาองคหลวงตา

หลายป พระเณรลกศษยลกหาของทานมกจะ

ไดยนทานพดปรารภถงองคหลวงตาอยเสมอๆ

ถงแมวาหลวงปคำดจะไมดศษยคนใด แตทาน

416 417

ฯพณฯ ดร.เชาวน ณ ศลวนต องคมนตร หลวงป

กยงเคยปรารภฝากความระลกถงกบทาน

ดร.เชาวนไปถงองคหลวงตาดวยวา

“ฝากความระลกไปถงทานมหาบวดวยนะ

ทานอาจารยมหาบวเปนอาจารยของอาตมานะ”

มเทศนาอบรมพระขององคหลวงตาบาง

ตอนททานกลาวพดยกยองถงคณธรรมและ

ความกลาหาญของหลวงปคำดในสมยปฏบต

คราวหนงของการแสดงธรรมพดถงเหตการณ

ในระยะกอนๆ นน ไดเคยพบกบหลวงปคำดอย

เรอยๆ ในทตางๆ ทนนบางทนบาง จากนน

หลวงปคำดไดกลาวชมเชยทานในการแสดง

ธรรมเรองการแจงขนธ ๕ ดงน

“การพบกบทาน (หลวงปคำด) เคยพบกน

อยเรอยๆ ทานมาอยวดหนองแซง นกเคยพบกน

อยเรอย ทานเลยพดถงเรองวาการแจงขนธ

๕ น ไมมใครแจงไดละเอยดลออมากยงกวาทาน

มหา ทานอานหนงสอ แวนดวงใจ๑ จบหมดเลย”

เหตการณสำคญอกครงหนงเกดขนเมอ

องคหลวงตาเดนทางไปวดถำผาปซงบงเอญ

พอดกบทหลวงปคำดไดจดธปนมนตขอใหองค-

หลวงตาเดนทางมา ทานเลาเหตการณในครง

นนไว ดงน

“…มนแปลกอยนะ คอทาน (หลวงปคำด)

เดนจงกรมอย ทานอยกฏทาน ๒ ชน พอต

๔ ทานลงมาเดนจงกรมอยขางใต.. ทนเวลาเดน

จงกรมอย ตดปญหาละซ โอย มนเหมอนกบหอก

กบหลาวทมลงไปเลย ปญหามนขวางใจทาน

‘เอ! ทำยงไงกแก ไมตกๆ มองหาใครไมเหน’ ..

นละทานพดอยางเตมเมดเตมหนวย ทาน

พดอยางภาคภมใจทานเสยดวยนะเวลาไดพบ

กนแลว ไมมองเหนใครเลยทานวาอยางน

เพราะเคยคยธรรมะกนแลว กอนหนานกเคย

คยธรรมะกบทานมาโดยลำดบลำดาแลว

แตพอมาถงจดนละซ ทานไปตดปญหาขนทาง

ใจของทาน กำหนดหาครบาอาจารยองค ใด

พระองคใดไมสมผสใจเลย จตมนดงหาแตทาน

มหาองคเดยว จตมนดงมาหาเรานองคเดยว นอก

นนไมไปไหน ดงมาองคเดยว แลวทานกปบปบ

ออกจากทางจงกรมเลย .. มาจดธป มแทนพระ

อยชนลาง ขางบนเราไมไดขนไป ทานมาจดธป

เทยนเสรจเรยบรอยแลว พอจดธปจดเทยนไหว

พระเสรจแลว .. กกลาววา

‘ขออาราธนาทานมหาบวมาโปรดโดยดวน’

เราวา ‘โอย ทำไมครจารยพดอยางน’ ทาน

วาขอใหผมพดเตมหวใจผมเถอะ วาอยางนน…”

เรองนภายหลงทราบจากคนรถทคอย

อปฏฐากรบใชองคหลวงตาวา เหตการณครง

นน แกไดรบคำสงดวนจากองคหลวงตาใหรบ

เขาไปทวดปาบานตาดในเวลา ๑๑ โมงวนน

องคหลวงตาเลาถงเหตการณในวนนนวา

“...พอดตอนสายมามนบนดลบนดาล

อะไรกไมรนะ พอเชาวนนนขนมาตอน ๑๑ โมง

มนบนดลบนดาลอะไรกไมรนะ เรากสงให ไปใน

ตลาดเลย รานชวลต ใหนายบญขบรถมาหา

เราเดยวน ‘เราจะไปถำผาป ไปเดยวนนะ’

เขากบงรถมาเลย มาก ไปแบบรบดวน

แตไปแบบรบบาเราตางหาก ตามประสาเรานะ

พอไปกยงมเวลาอกนดหนง ยงเปนหวงเพราะ

ทานอาจารยชอบคนเคยกน เลยไปแวะวดทาน

อาจารยชอบเสยคนหนง ออกจากนกไปคางท

อาจารยชอบคนหนง เชาวนหลงจงไปหาทาน

… พอถงวดถำผาป พอทราบวาทาน (หลวงป-

คำด) พกแลว เราบอกพระวา

‘อยาไปกวนทานนะ วนนผมจะพก ไมกลบ

ผมจะคางกบทาน อยาไปกวนทานนะ ผมจะไปหา

ทพกกอน พอไดเวลาแลวจะมาหาทาน เวลาน

ทานยงพกอย’

เขาปดประตเงยบ พอเรามาน พระองคนน

แอบไปทางดานหลง ไปบอกหลวงปคำด พอทราบ

ทานจงรบออกมาโดยเปดประตเหลกเลอน เรยก

‘ทานมหา ทานมหาอยนเหรอ?’

โบกมอเรยก เราเลยดพระวา ‘ไปรบกวน

ครบาอาจารยทำไม? ทานองคนนนะกจะคยอย

แลวนนะ’ พอไปถงแลว ทานพดวา ‘โฮ มาเรว

ดนะ’

‘เรวอะไร? แลวทานอาจารยจะมเรองคย

อะไรกน?’

‘เดยวมนจะไดพดกนแหละ’

บทเวลาไดคยกนแลว ทานถงพดถงเรอง

ขออาราธนาทานมหาบวมาโปรดโดยดวน คอวา

มาโดยดวน พอผมนมนตเมอวาน วนนทานกมา

วดนทานไมเคยมาเลยทานมาจะใหแนนอนขนาด

ไหน ทานวาอยางนน

เรากไมเคยไปจรงๆ นะ ไมเคย กไปวนนน

เปนครงแรกเลยแหละ แตคางทวดอาจารยชอบ

คนหนง วนหลงทานกยงบอกวาเรวอย นนละทน

ทานปดประตหมดเลยนะ ๖ โมงเยน เรา

เขาหาทาน ๒ ตอ ๒ เลย คยธรรมะกน ทาน

ปดประตหมดไม ให ใครเขาไป คยกนตงแต

๖ โมงเยนถง ๒ ทม ทานเลาวถจตของทาน

ละเอยด เพราะเรากราบเรยนทานวา

‘ยงไงทานอาจารย ใหพดเตมเมดเตม

หนวยไปเลยนะ กระผมจะฟงตามทกระยะ เรา

บอก ขดของตรงไหนๆ จะไดคยกนสะดวกๆ’

เพราะฉะนนทานถงเปดของทานออก

เรอยๆ เรากฟงไป พอไปถงจดนนละทน จดทวา

มนเหมอนหอกเหมอนหลาวทมแทงทาน ทาน

๑ “แวนดวงใจ” เปนหนงสอพระธรรมเทศนาโดยหลวงตาพระมหาบว

ญาณสมปนโน

วดถำผาป

418 419

องคหลวงตาได ไปกราบเยยมหลวงปชอบ

ฐานสโม วดโคกมน จงหวดเลย ในโอกาส

เดยวกนกบท ไดเขาสนทนาแกปญหาธรรมกบ

หลวงปคำด วดถำผาป จงหวดเลย ดงน

“...พอเทยงเรากออกจาก (วดปาบาน-

ตาด) น .. ออกจากน ไปแลวก ไปพกทวด (โคก-

มน จงหวดเลย) ของทานอาจารยชอบ เพราะม

โอกาสอยพอสมควรกเลยพก ตนเชาวนหลง

ฉนเสรจแลวกจะไปหาทานอาจารยคำด .. ทน

ไปบณฑบาต .. เดนไปดวยกนสององค พระไป

กอนแลว เรากบทานเดนตามๆ ไปคยกนไป

เพราะมโอกาส ..

เราไปคางทวดโคกมนคนหนง แตกอนเปน

ศาลาหลงเกา ไปคราวน ไม ไดด ยงอยหรอ

เปลาไมรศาลากรรมฐานแตกอน ตอนไป

บณฑบาตทานถอไมเทาไป ไมเทากพวกไมเปาะ

(ไม ไผชนดหนง) นแหละ แปกๆ ไป เดนไปคย

กนไปแลวหนหนาปบ

‘ฮวย ทานมหาขอเงนสก ๓ พนหนอยนะ’

หนหนาปบเขามาทานวางน

‘แลวจะเอาไปทำอะไร’

‘จะไปทำอนนนๆ’ ‘เออ ให ’ วางนเลย

พอกลบมาเรากจดไปใหทานเลย นนเวลาจะพด

เปนอยางนน

หลวงปชอบกบเราสนทกนมากนะ สนท

องคหลวงตากราบเยยมหลวงปชอบ

หลวงปชอบ ฐานสโม

โดดขนมาจดธปอาราธนาเรา พอมาถงจดนมน

เปนอยางนๆ ๆ นละจดสำคญมาก อกผมจะแตก

ทานวาอยางนน ทานเลาไป เลาละเอยด พอ

ทานเลาจบลงแลวเรากถวายธรรมทาน พอ

ถวายปบน ขนดง โอก เลยทนทนะ.. เมอถงจด

สำคญ .. เหมอนกบหอกกบหลาวทมนะ เหมอน

กบวา...ถอดหลาวออก ทนกพงเลย รชอง

‘เออๆๆ มนตองอยางนซ ...’

มนสะดดใจทานมาก ‘เออ เอาละทน ร

ชองแลว’ ทนเปดโลงแลวยงแตจะเขาเทานน

ทานวานะ มนตองอยางนๆ ขนเลย ๒ ตอ ๒

นะ เสยงลน เพราะอทาน ทานดใจมาก พอ

ทานเลาใหฟงเรากรนนะ พอเลาไปถงจดนนปบ

เรากถวายธรรมทานขอนนปบ ทานกเปดโลง

ทานกบอก เออ ทนเปดแลวๆยงแตจะกาว

เทานนแหละ ทนเปดโลงแลวจะกาวเทานน

แหละ มนตองอยางนๆ อยเสยงลนเลยนะ ๒

ตอ ๒ เทานนนะ บทเวลาทานขนนเสยงลนเลย

นนละ ขนนนแลวมนกไมมปญหาอะไร เพราะ

ทานกพดเขากนไดแลวกบปญหาทเราถวาย

ทาน เปดแลววางนเถอะ ทานกเขาใจแลว

หมายถงวา เปดโลงแลวยงเหลอแตจะกาวเขา

เทานนแหละ ทานบอก ‘เปดโลงแลว’ หมายความ

วาทานเขาใจแลว ถากาวปบนเขาเลยความหมาย

กวางน

จากนนทานจงเลาใหฟงวา ทานจดธปมา

นมนตเรา เราเลยตอบทานวา

‘ผมกมาสะเปะสะปะมาประสาบาของผมละ’

‘เอาละ ประสาอะไรชางเถอะนะ สดๆ

รอนๆ นเอาละ’ ...

ทนพอคราวหลงน ไปเยยมทานอก กมคน

มญาตโยมตดตามไปดวยอก เราเลยตองเขยน

จดหมายยอๆ เอา เขยนจดหมายยอ คอพด

งายๆ วา ปญหาทถามนถาไมรถามไมได แลว

ปญหาทจะตอบนถาไมรกตอบไม ได ตองเปน

ภาคปฏบตเทานน ปรยตเอามาพดไมไดเลย

เรากถามทานยอๆ ขอท ๑ วาอยางนนๆ

ขอท ๒ วาอยางนนๆ เรากยนถวายทาน พอ

ทานจบไดทานอานดวยความยมแยมแจมใส

อานยมเรอยๆ ยกขนแลวยนมาใหเรา ทาน

เขยนเสยกอนนะ เขยนตอบเรยบรอย แลวยน

มาหาเรา เรากอาน พออานแลวเรากเขยนแลว

ยนไปอก ขอท ๒ ทานกรบแบบเดมนนละ แลว

ทานกยมเลยเทยวนะ พอตอบขอท ๒ เปน

อนวาลงจดแลวหมดปญหาเรยบรอยแลว

ตงแตนนมากเลยไม ไดคยกนอก เพราะ

ตอนนนทานหหนวกแลว พดกระซบ ทานกระซบ

กบเรา เราไดยนตอนนนหเราไมหนวก แตเราจะ

ไปกระซบกบทาน ทานไดยนยงไง ตกลงตอง

เขยนยนใหทานตอบมา ตงแตนนทานบอกเปน

อนวาหายสงสยแลว มนกเขากนไดแลวกบปญหา

ทเราถามไป ถามวายงไงๆ ทานตอบตรงนนแลว

ถงทานไมบอกวาหายสงสยมนกเขาใจแลวเขาใจ

ไหมละ

ไมนานนะ ทานกมรณภาพ กเรยกวาเปนอย

กฏทานนนแหละ ไมเปนทไหนเพราะตอนนนทาน

ไปไหนไมคอยไดแลวแหละ ทานอยกฏทานเทานน

เอง สวนทนนทนเราไมอยากพด เราแนใจทกฏ

ทาน เพราะธรรมะนเปนธรรมะทจอเขาแลวเปด

โลงแลว ยงเหลอแตจะกาวเขาเทานนเอง”

หลวงปขาว อนาลโย กบ หลวงปชอบ ฐานสโม

418 419

องคหลวงตากราบเยยมหลวงปชอบ

วนนนตองสละ กลางคนเลยไมกลาเดน-

จงกรม นงสวดมนตภาวนาแลวกนอนเลย ตนขนจด

ไฟขนมามนยงนอนอยนน นอนเงยบนะ ทานก ไม

กลาเดน ทานวาอยางนน จนกระทงเชาขนมา ทน

นอนไมกระดกกระดกเลย เหมอนหมานอน ถงเวลา

จะลงไปบณฑบาตมนยงอยจะทำไง ทางบณฑบาตก

ไปหวจงกรมน ตรงไปน เสอกนอนอยน ทนเลยไปท

นนละ ทานเรยบรอยแลว ครองผาแลวไป

พอทานเดนไปนนกวา ‘นเราจะไปบณฑบาต

พระหวขาวนะ’ พดหยอกเลนกนกบมน มนเฉยแต

มองดเราอย ‘นพระหวขาว’ พดกบมน ‘จะบณฑบาต

มาฉน อยากไปท ไหนก ไป อยากอยทนกแลวแต

หรออยากไปท ไหนก ไป’ เทานน ทานกเดน เขาก

นอนเฉยๆ ทานกลงไป แตทานไมกลาพดใหใครฟง

กลวเขาจะมาทำลายมน ไมพดเลยทานวา กลวเขา

จะมาทำลายมน

บณฑบาตฉนในบานนะ มแครออกมาขาง-

นอกมาฉน เพราะมนไกล ทานวา พวกญาตโยมเขา

เคยปฏบตอยแลวอยางนน พอบณฑบาตออกมากม

ทพกฉนทนน ฉนเสรจแลวลางบาตรลางอะไรเสรจ

ทานกสะพายบาตรขนเขา มาสายเลยหายเงยบเลย

เขาลงไปเมอไรไมร ตงแตบดนนก ไมเหนขนมาอก

แตเสยงมนรองอยตามขางๆ โอย มนรองของมน

ประจำ ทานวา แต ไมเคยขนมาอก อยางนนละ

บอยนะ ทานวา กบเสอ เสอมาหานบอย ไมเหนม

ทำอะไรนะ บางททานไลมนไปมนยงนงดเราอยเฉย

ทานเลยเอาผาโบก ไปนะ โดดโกก มนตน ลงไปนน

ก ไปเฉย พอมนลงไปแลวไปบณฑบาต หรอมนจะ

เลนไมซอกบเรานา ทานนกในใจ ไปนกตองชำเลองด

หรอมนจะไปหมอบอยขางทางมนลงไปแลว เสอโครง

ทานกลงไปบณฑบาต ตามขางทางไมมเลย ไปไหน

ไมร บอยละกบเสอ ครจารยชอบ เรองเสอนเดน

กวาเพอน ไดคยกนสนกสนาน เรองอรรถเรองธรรม

กสบปนกนไปนน

ทานไปอยประเทศพมาตง ๕ ป ทานพด

ภาษาพมาไดคลอง คงจะไปอยกบพวกพมาเลยหรอ

ยงไงก ไมร หรอพวกไทยใหญ เพราะประเทศพมาก

มหลายแหง เราก ไม ไดถามทาน มแตวาพมา

เทานน เลยเขาใจวาประเทศพมาเลย แตทานพด

ภาษาพมาไดคลองนะ แสดงวาไปอยกบพวกพมา

จรงๆ มนเปนเรองแปลกเรองอศจรรยอยางนนละ

เวลาแสดงขนมาใครจะไปคาดไดยงไง คาดไม ได

ตอนนนสงครามองกฤษ มาปวนเปยนอยแถว

นนพวกองกฤษ ทานไปอยทนนเขาเลยมาเหนทาน

วาเปนพระไทย ยงถอเปนขาศกใหญโต บอกเขา

ชแจงใหทราบ ‘ทานมานทานมานานแลว กอน

สงครามทานมาอยทน’

เขาฟงแตเขานงๆ นะ ทานไมมอะไรกบใคร กบ

โลกกบบานเมองอะไร ไมม ทานมาภาวนาของทานอย

อยางน พดแลวเขากไป แลววนหลงมาอก มากมาไล

เบยอกแหละ กชแจงใหฟง จนกระทงเขายนยนรบรอง

‘ถาจะทำลายทาน ใหทำลายคนทงบานนเสย’

เสนทางสญจรในเขตประเทศพมา

สมยสงครามโลกครงท ๒

องคหลวงตากบหลวงปชอบ

กนมาเปนเวลานานแตสมยหลวงปมนอยหนองผอทาน

กไป หลวงปขาวกไปพกทนนดวยกน หลวงปชอบก ไป

แตนนมาสนทกนมาเรอย โคกมนเรากเคยไปเสมอ

แตกอน ตอนสงขารรางกายทานปรกต เราเคยไปพก

กบทานกเคยไป โคกมน ..

นสยทานกบสตวปามเสอ เปนตน รสกวา

ทานสนทกบเสอมาก เสอมาหาทานบอยๆ เราพด

อยางนใครเชอได เขาไมเชอใช ไหม กเขาไมเปน

ทานเปน ครอาจารยแตละองคๆ จะเดนไปคนละทศ

ละทาง หลวงปขาวนเกยวกบชาง ชางปา ชางบาน

คนทงนน หลวงปชอบนพวกเทวดาดวย เสอน

สำคญมาหาบอย แปลกอยนะ พดขนวาเสอเรายง

ไมเจอกยงนาหวาดเสยว ทานไปพกประเทศพมา

ทานอยบนเขาบนถำ ไปพกอยในถำ มแครเลกๆ

อยๆ ๕ โมงเยนกวาๆ แลว เสอกขนไปนน ทาง-

จงกรมทานอยนสดน แครทานอยนน

อยๆ เสอโครงกโผลขนมา ทานมองไปเหน

‘มาอะไร’ แนะฟงซ มนมองมาดคน มองดทมนจะ

โดดขน หวจงกรม มนโดดขนไปนอนอยน มนเปน

หนเปนลานๆ อยหนอยหนง มนโผลขนมาแลวก

มองดคน แลวมองดนสกเดยวปบขนเลย นอนเลย

แขงเลยขาอยนนเฉย แนะเหนไหมละ ทานกอย มน

นาเชอไหมละพวกตาบอดหหนวกพวกเรามนไมเชอ

งายๆ แหละ ความจรงขนาดไหนมนก ไมยอมเชอ

‘มงขนมาอะไร’ ทานวาอยางนนนะ แตทานไม ได

พดอะไรกบมนแหละ ขนมากมานอนเหมอนหมา

นอน เลยแขงเลยขาเลยเลบมน ดคนนดเดยวๆ

ทานยงนกวามนมาชวคราวแลวจะลงหน ไปเทยว

จนกระทงคำเขาๆ กยงอยทนน ทนทานจะเดน-

จงกรมไปนนมนกนอนอยขางบน ทานเดนจงกรมน

มนรสกเสยวๆ ทานวา ‘มขยาดๆ นดๆ จะกลวก ไม

เหนกลว’ ทานจะเดนจงกรมเขาไปนนรสกเสยวๆ

นดๆ เพราะมนนอนอยน

>>

420 421

สมเดจพระมหามนวงศ (สนน จนทปชโชโต ป.ธ.๙) วดนรนารถสนทรการาม กทม.

สมเดจพระมหามนวงศ เปนพระมหาเถระ

อกรปหนงทองคหลวงตานำมาเลาเปนตวอยาง

สอนแกพระเณรวา ครงหนงทานกบทานเจา-

คณธรรมเจดย มธระไปเยยมทานเจาคณ

สมเดจฯ ทวดนรนารถฯ

เมอไปถงกฏของเจาคณสมเดจฯ ทานเจา-

คณธรรมเจดยกผลกประตหองเขาไปตามแบบ

คนทสนทสนมกนมานาน พบวาทานเจาคณ

สมเดจฯ กำลงนงสมาธอย เจาคณสมเดจฯ

แสดงความยนดเปนอยางยงทเหนวาเจาคณ

ธรรมเจดยอตสาหเมตตามาเยยมเยยน จากนน

จงไดสนทนากนอยพกใหญ ซงเปนสงทองค-

หลวงตารสกประทบใจในคำกลาวทเปนคตของ

เจาคณสมเดจฯ ดงน

“...ทานเรยกเรา ‘อาจารยๆ’ เรยกใหเปน

เกยรต หรอเรยกนำบรรดาลกศษยลกหาทง

หลายกได ทานแกกวาเราดเหมอน ๖ พรรษา

หรอไง แตทานเรยกตดปากวา ‘ทานอาจารย’

เขากวาอยางนน เขาเชอเขารบรองเลยวาไมมอะไร ดลกษณะเขายงไม ไวใจอยนะ เหนทาไม ไดการ

นนละเหตทจะไดกลบเมองไทย เขากเลยมาพดกบทาน อยางน ไม ไวใจละดทา มนมาอยเรอย เขากเลย

พาทานไปสงทาง ทางมนทางปา พวกคนปาเขาเทยวหากน สวนมากกพวกยาฝนยาอะไร แลวเขากบอก

ทาง ใหจบทางน ไวใหด ไปขางหนาจะมทางพวกโขลงชางพวกอะไรผานไปผานมา ใหจบทางน ไวใหด

อยาปลอยทางน ทางนจะถงเมองไทยเลยเขาบอก ไมมบานผบานคน มาในปาไม ไดฉนจงหน มากลาง

คนดวย พกท ไหนกพก โอย สตวเสอเตมปาเตมดง แตก ไมมอะไรละ ทานกมาของทาน

ทนเปนวนทสองหรอทสามไมทราบนะ เพราะทานเดนทางอยเรอยๆ ทานเพลย เพลยเอามาก จะ

เดนตอไปไม ไดแลว ‘เอ ทำไงน ยงออนยงเพลยลงทกวน หวขาวกหว’ เพลยกบความหวกอนเดยวกนนน

แหละ ทานเลยนกวตกขน อยางนนนะ

‘ตงแตเรายงดๆ อย อยท ไหนเทวดากมาหาเราอยเสมอ เวลาเราจนตรอกจนมมนเทวดาไปไหน

หมดไมเหนมสกตนสองตน หรอจะปลอยใหพระตาย มาหวงเอาผลประโยชนของตวเองเทานนหรอ ไม

ไดคดถงอรรถถงธรรมทกวางขวางครอบโลกเหรอ’

ทานนกเฉยๆ นะ ทานนงรำพงเพราะเหนอยมาก จากนนทานกเดนทางตอไป ไมนานนะ หางจาก

น ไปกประมาณสก ๓๐ นาท ทานวา พอไปมผชายคนหนงเดนมาแลวมานงจบอาหาร กำลงนงจบอย

อาว ดงนกเปนดงปาแทๆ ไมมผมคน ผชายคนนมาจากไหนนา ผดสงเกตเอาเหลอเกน ทานกเดนไป

ตามดานนนแหละ เขานงจบอาหารเสรจเรยบรอยแลวกวา ‘นมนตพระคณเจาพกฉนจงหนทนเสยกอน

แลวคอยเดนทางตอไป เขากบอกเลยวาจะถงเมองไทยในวนนแหละ’

เขาพดบอกเลยนะ นโยมมาจากไหน มาจากโนน ชขนฟานน ไมบอกวามาจากบานใดเมองใด มา

จากนน ทานกสงเกตดลกษณะทาท กเหมอนคนเรานแหละไม ไดผดกนเลย อะไรกเหมอนกนหมด การ

แตงเนอแตงตวกเหมอนกนหมด ทนเวลาเขาเอาของมาใสบาตร ทานกปลดบาตร ปลดอะไร ของอยใน

บาตรทานกปลดออก แลวกรบบาตรเขา พอรบบาตรเสรจแลวทานกใหพรเขา

คนเดยวเทานนละ ผชาย พอใหพรเสรจแลว ถาคนอนพดกเปนอยางหนง นทานพดเอง เปนเรอง

แปลกประหลาดเรองอศจรรย ทานวา พอใหพรเขาเสรจเรยบรอยแลว เขากบอกวา ‘จะลาละครบ’

เขากเดนไป มนมตนไมตนหนงอยขางนน เขากเดนไปขางๆ พอไปบงตนไมนนแลวหายเงยบไป

เลย ทานคอยมองดจะเดนไปท ไหนอกก ไมเหน กตนไมใหญๆ มนโลงขางลาง มองไปมนกเหนหมด ทาน

วา ไปลบตนไมตนเดยวแลวหายเงยบเลย เอ ไปยงไงนา มองท ไหนก ไมเหน ทานเลยเดนตามไปด ไปก

เหนแตตนไมเปลาๆ คนนนกหายเงยบเลย ทานเลยกลบมาฉนจงหน

แตอาหารนมนแปลก ทานวา กลนมนไม ไดกลนเหมอนอาหารธรรมดาเรา พดไมถก ทานวางน

ฉนกพอดเลย พอดเราอม อนนนกพอดหมด ทำไมมนจงชางเหมาะกนเหลอเกน ทานฉนแลวกมกำลง

พกสกหนอยทานกเดนทางตอไป ไดรำพงถงเทวดาตนนนยงกวาทเขามาหาเราตอนกลางคำกลางคน

เพราะทานเคยตดตอเทศนาวาการสอนเขาเปนประจำ เพราะฉะนนถงวาซ เวลาพระจะเปนจะตาย

เทวดาไมเหนมามอง มามากตอมาก นมากมาคนเดยว แลวทานกมาถงเมองไทยในวนนนแหละ แปลก

อยางนนละฟงซ บานคนไมม แตอาหารมนแปลก กลนไมเหมอนอาหารเรา

ทนอาหารกเปนอาหารคนเราธรรมดานะ ไมใชเชนอยาง

อาหารเจแจอะไร ไมม กอาหารพวกเนอพวกปลาธรรมดา มนก

แปลกอย ทานวา จงไดคด เออ ความคดความคาดนมนคดไม

ไดนะคาดไม ไดนะ อยางนจะเปนอะไร จะใหเปนคนธรรมดาเปน

ไปไม ได ทานวางน เพราะไมใชบานผบานคน อาหารกเหมอน

กน กลนอาหาร โอชารสรสกวาซงทกอยาง ฉนลงไปกพอดหมด

พอดอม นอนหนง ทานเลาใหฟง

ไปอยโนน ๕ ป ทานภาวนามาตงแตตนๆ นนแหละ มา

หลงๆ นคนยงทาน ตลอดพระเณรกโกโรโกโส ทำใหเสยไปหมด

นนแหละ พระแบบเปรตแบบผแทรกอรรถแทรกธรรมนนซมนม

อย อยดวยกนคยสนกแหละกบทานอาจารยชอบ เพราะคนกน

มาก...”

420 421

ขอคดอกขอหนงกคอทานพดถงวา ‘ผมน

แมจะอย ในกรงเทพฯ กตามนะทานอาจารย

สวนมากไม ไดฉนอาหารแบบในกรงเทพฯ นะ

อยทนผมไมไดฉนอาหารดบๆ ดๆ อะไรนะ ฉน

อาหารแหงๆ ฉนไปวนหนงๆ เพราะถาฉนอาหารดๆ

แลวภาวนาไมเปนทา ผมจะฉนอาหารแหงๆ ถา

ฉนอาหารแหงๆ แลวภาวนาด’

ทานใหเหตผลมนเขากนไดกบทเราฝกเรา

มาแลวนะ ถาทานไมทำแลวทานจะพดไมถก…”

คำกลาวของเจาคณสมเดจฯ ตรงนทำให

องคหลวงตารสกถงใจกบความเปนนกภาวนา

และนกตอสสงเกตใจของทาน เพราะองคหลวงตา

ทานทราบดวาผบำเพญจตตภาวนาจำตองม

การระมดระวงและคอยควบคมสงทจะทำให

ขดขวางตอการภาวนาได ดวยเหตนเองทำให

องคหลวงตาใหความเคารพตอทานเจาคณ

สมเดจฯ เสมอมา

สำหรบทานเจาคณสมเดจฯ เองกเชนกน

สงเกตวาทานกได ใหความเมตตาและใหเกยรต

ตอองคหลวงตาอย ไมนอย ทกๆ ปหากมการ

ทำบญเนองในวนคลายวนเกดของเจาคณ

สมเดจฯ ทานเจาคณสมเดจฯ จะตองไดนมนต

องคหลวงตาไปแสดงธรรมอยเสมอ ทกครงท

องคหลวงตามโอกาสไปกราบเยยมเยยนเจา-

คณสมเดจฯ ทานจะคกคกขนทนทแมขณะปวย

อยโรงพยาบาลกตาม ดงน

“...สมเดจมหามนวงศ วดนรนารถฯ ทาน

พดคำไหนออกมามเปนคำสะดดใจทกประโยค

นะ เราอดคดไมได ทานเปนเปรยญ ๙ ประโยค

ชอทานชอสนน .. ทานพดคำไหนรสกสะดดใจ

กกเลยนะ พอเราเขาไปหาทาน ทานรสกวาตน-

เตนมาก ตนเตนดวยความดใจ ทานกำลงคย

กบโยมอะไร พอเราโผลเขาไป ทานจะคกคกขน

ทนทเลยนะวา

‘โอ! พระเศรษฐธรรมมาแลว พระเศรษฐ-

ธรรมนบวนจะหายากเขาทกวนๆ ไมเหมอนพระ

เศรษฐเงนซงนบวนเกลอนกลาดไปหมด เศรษฐ-

ธรรมนนบวนจะหายากเขาทกวน แตพระเศรษฐ-

เงนนนบวนจะเกลอนเขาไปทกวน’

นนนาคดไหมละ เราสะดดกกทนทเลย

พระเศรษฐธรรม เศรษฐเงน

ทานพดคำไหนออกมาทำใหคด อยางทาน

อย โรงพยาบาลศรราชกเหมอนกน หมอทาง

ศรราชแหละเขาไปบอกวา ‘สมเดจฯ ทานมา

รกษาตวอยทศรราช’

ทนพอไดโอกาสเรากไปกราบเยยมทานท

ศรราช ไปกพอดเปนเวลาท .. ปกตกตองนอน

นนแหละ นงมนลำบาก น ไปทานนอนหนหนา

ไปทางฝาโนน เราเขาไปทางน พระขนไป

เหมอนหนงวาจะไปปลกทาน เรารบบอกพระ

‘ผมไม ไดมากวนทาน ใหทานอยสะดวก

สบาย จะพบทานเมอไรก ไดเวลานเปนเวลา

ทานพกผอน ไมใหกวน’

คอคยกนเมอไรกได เรากนงรอ ไมนานนะ

ทานหนหนามา อนนทนาคดมากอกนะ ตาม

ธรรมดาตองพยงทานขนนะ เวลาทานจะนงจะ

อะไรตองพยงขน อนนพอทานหนหนามามอง

เหนเรานดดผงเลยเทยว แลวกมอทานออกแบบ

นาคด เรากลมๆ เสย เพราะพบทานทไรทานจะ

มคตธรรมใหเปนทระลกกบเราอยเสมอ

คราวนกอกเหมอนกน ทานดดผงเลยนะ

ลกขนเอง ‘พระหายากมาแลว พระหายากนบวน

จะหาไดยากเขาทกวนๆ ไมเหมอนพระหางาย

เกลอนตลาดเกลอนบานเกลอนเมอง’

เอาอกแหละ แนะฟงซ โอย ทานคยทาน

รนเรงจรงๆ นะ อกสองวนหมอทเขาบอกไปหา

เราวา ‘สมเดจฯ ทานกลบวดแลว ทานหาย

แลว’ ‘เหรอ’ เรากถาม

‘โอย เหมอนปาฏหารย พอหลวงพอไป

เยยมทานคกคกขงขงตงตงยมแยมแจมใส พอ

วนหลงทานออกจากโรงพยาบาลเลย’

ทานวา ‘ทน ไปไดแลว’ ทานไปแลวจะ

ออกแลว ทานวา ‘มนเปนยงไงนะ อาจารยมหา-

บวมาเยยม มนเหมอนปาฏหารย เอายาอะไรมา

ชโลมเรา’

ทานวาอยางนนะ ทานพดเอง เหมอนเอา

ยาทพยมาชโลมเรา ดดผงเลย มกำลงวงชาขน

ทนททนใด ทานพดคำไหนนาคดนะ สมเดจฯ น

ทานมความสนใจตออรรถตอธรรม ทานไมได

ลมตวนะ เพราะเคยสนทกนมานานแลวตงแต

ทานเปนมหาอย พอเปนสมภารเจาวดทานก

หนกแนนในธรรมตลอดมา...”

หลงจากวนนนไมนาน ทานกหายอาพาธ

อยางรวดเรวจนเปนทประหลาดใจแกแพทยผ

ใหการรกษา ทำใหเหนไดชดเจนวาความปต

รนเรงในธรรมจดวาเปนธรรมโอสถรกษาโรค

ชนเลศทเดยว องคหลวงตากลาวยกยองคณ-

ธรรมเจาคณสมเดจฯ วา

“เจาประคณสมเดจพระมหามนวงศเปน

พระแท กราบไหว ไดดวยความสนทใจ . .

นอกจากทานจะเปนนกปรยตแลว ทานยงเปน

นกปฏบต นกภาวนา เวลาพบปะสนทนากบเจา-

พระคณสมเดจฯ ทานจะสนทนาแตเรองการ

ปฏบตธรรมเกยวกบสมาธภาวนาดวยทกครง

ทานจะไมพดถงเรองโลกๆ ภายนอกอนเปนสง

สกปรกโสมมเลย พระเณรเราควรทจะประพฤต

ปฏบต รกษา ตามแบบอยางททานเคยปฏบต

เอาไว โดยเฉพาะเจาอาวาสนสำคญมากนะ

เพราะเปนผนำคนปกครองคน”

องคหลวงตากบสมเดจพระมหามนวงศ

422 423

หลวงพอบว สรปณโณ วดหนองแซง อ.หนองววซอ จ.อดรธาน

หลวงพอบวเปนลกศษยหลวงปมนองค

หนง มอายพรรษานอยกวาองคหลวงตา สถานท

ของการสนทนาธรรมในครงน คอวดปาแกว-

ชมพล อำเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร

ในปนนหลวงปขาว อนาลโย ไดพกจำพรรษา

อยทวดนดวย การสนทนาในครงนทำใหปญหา

ธรรมของหลวงพอบวผานพนไปไดดวยอบาย

คำแนะนำขององคหลวงตา

พระอาจารยปรดา ฉนทกโร

เหตททานทงสองจะไดพบกนนนมเหตมา

จากฆราวาสทานหนงชอโยมกลอม ซงเปนโยม

พอของทานพระอาจารยปรดา ฉนทกโร

(หลวงพอทย)๑ ครงนนโยมกลอมตงใจมานมนต

องคหลวงตาไปทำบญอายหลวงปขาว อนาลโย

องคหลวงตาถามโยมกลอมทนทวา

“ไปนมนตหลวงพอบวหรอเปลาละ?”

แกตอบวา “นมนตครบกระผม”

องคหลวงตาทานวา “ถาหลวงพอบวไป

เราจะไป เรายงมอะไรๆ ยบๆ ยบๆ อยกบ

หลวงพอบว พดอะไรมนมอะไรอย ของๆ ใจ

เอานมนตให ไดนะ บอกดวยวาเรากจะไปนะ”

จากนนโยมกลอมกไปนมนตหลวงพอบว

ถงทวดของทานเหมอนกน ปรากฏวาหลวงพอ-

บวกถามโยมกลอมดวยคำถามเดยวกนวา

“ไดนมนตอาจารยมหาบวหรอเปลา? ถาไม

นมนตอาจารยมหาบวไปอาตมาก ไม ไป ถา

อาจารยมหาบวไมไปอาตมากไมไป อาตมาจะ

ไปเพราะอาจารยองคเดยวนเทานน”

แกตอบวา “ผมนมนตทานมานแลว ทาน

กถามถงเหมอนกนวา หลวงพอบวจะไปหรอ

เปลา?”

หลวงพอบวกลาวขนทนทวา “โอย

ถาทานอาจารยมหาไป เราไป ไป ไป ไป”

วาดงนนแลวทานกไปในงานนทนท ในครง

นนหลวงพอบวทานเปนคนสงจดกฏเองเลยท

เดยว โดยทานพกอยหลงหนง และใหองคหลวงตา

พกอกหลงหนงซงอยตดกบรวและอยใกลๆ กน

เพราะศาลาอยลกๆ ตรงกลางวด กฏในวดทตด

เขตรวกมเพยงกฏ ๒ หลงนเทานน

เมอครบาอาจารยทงสองทานเสรจธระ

สวนตวแลว องคหลวงตาจงเรมซกไซ ไลเลยง

หาเหตผลเพอแกปญหาขอขดของภายในของ

หลวงพอบว ดงน

องคหลวงตาเรมพดกอนวา “ผมมามง

หลวงพอนะน ผมไมไดมางานใดๆ นะ”

หลวงพอบวตอบวา “ผมกมามงครจารย

เหมอนกนแลว” องคหลวงตาวา “เอา เลาเปน

ยงไง? เอา เลามาตงแตเรมปฏบตทแรก

ภาวนาตงแตเปนตาปะขาวมาบวชทแรกเลา

จนกระทงปจจบนเปนยงไง อยาปดบง เลามา

โดยลำดบ เอา ผมจะฟงใหตลอดวนน ผมไมได

สนทใจนกกบหลวงพอนะ ผมพดตรงๆ นะ”

จากนนหลวงพอบวทานก เลามาโดย

ลำดบๆๆ จนถงจดปจจบน พอถงจดนองคหลวงตา

บอกทนทวา

“เอา เลาไปซ” ตอบวา “พอ” องคหลวงตา

บอกอก “เลาไปซ” ตอบวา “หมดเทาน”

องคหลวงตาเลยถามวา “แลวความเขาใจวา

ยงไง?” ตอบ “หมดเทาน”

ทานถามอกวา “แลวความเขาใจวายงไง

ละ? เอา วาซ”

“เขาใจวาสนแลว” ทานถามตอวา

“แลวเปนอยางนมานานเทาไรแลว?”

“เปนมาได ๑๐ กวาปแลว”

เมอทราบความตามนนแลวองคหลวงตา

ทานกยงไมไดตอบไปในเวลานนวาหลวงพอบว

สนหรอยงไมสน แตทานแนะทางเดนโดยเรม

อธบายในจดทละเอยดใหฟง

“เอา ทน ใหพจารณาอยางนนๆ นนนะ

เอาเลย ตอจากนนใหเลย จบใหดนะ... อธบาย

ใหฟง เตมท แลววนน ไมตองไปสวดมนต

ไมตองไปในงานนน ใหภาวนา เอาใหมนไดวนน

รวนนละ มนเขาวงแคบแลวนนา”

พอพดกนจบเรยบรอยแลวทานกลาว

ตอวา “ไป ลงไป เรมภาวนาตงแตบดน ไปนะ

ทำยงงนละ”

การอธบายกนในคราวนนทานวา

ใชเวลานานพอสมควร เมอจบการ

อธบายแลวจากนนหลวงพอบวทาน

กกลบไปภาวนาทกฏ สวนองค-

หลวงตาไปสวดมนตทศาลา ครน

ถงตอนเชาขณะทองคหลวงตา

กำลงนงภาวนาอย ยงไมทนออก

จากทภาวนาเลย กม

เสยงกบกบๆ ดงขนใน

เวลาใกลสวางของวน

ใหม องคหลวงตาจง

ถามขนวา “ใครน?” ๑ วดปาดานวเวก (ดงสชมพ) อำเภอโซพสย จงหวดบงกาฬ

(แถวยนจากซาย) หลวงปบญเพง เขมาภรโต หลวงพอ

ปรดา ฉนทกโร (แถวนง) พระอาจารยอนหลา ฐตธมโม

หลวงปขาว อนาลโย

หลวงพอบว สรปณโณ

422 423

หลวงพอบวตอบ “ผมครบ” “หลวงพอบว

เหรอ?”

ตอบ “ใชครบ” องคหลวงตาบอก “เออ

ขนมาๆ”

จากนนหลวงพอบวทานก เลาถงการ

ภาวนาในคนนนใหองคหลวงตาฟง ดงน

“...จบอบายทานอาจารย เขาปบเลย...

เพราะแตกอนมนไมรเนย ไดแตเฝากนอยนนเสย

แสดงวาสำเรจเสรจสนกอยงนเสย พอมาถงท

นนแลวกเอาอบายทานอาจารยเขาใส ปบๆ โห

ไมนานเลย ปรากฏ เหมอนกบ...คานกฏขาดยบ

ลงทนท เหมอนกบวากนกระแทกดน แตไมเจบ

เหมอนกบคานกฏขาดลง ตมลงพนเลย

ฮบ ทเดยวเลย แตจตมนก ไมกงวลนะ

เพราะมนไมรสกเจบปวดอะไรน ในขณะนน

พอพบลงไปนน ทเดยวเทานน นง... พอมนหาย

จากขณะนนแลว จตกรตว ออกมา ขางนอก

มากมารวา

‘ฮอ วาคานกฏ ถาขาดแลวมนกลงกนทง

พนน ลงไปถงดนนน ทำไมมนถงดๆ อยน’ มนกร

กนทนทนะวา ‘โห นมนคานอวชชาขาด’

โอ โห เวลานนมน มนพดไมถกเลย...พอ

ขณะนน ทำงานกนไปเสรจสนไปแลว ทนมน

เหมอนกบวา เปนคนละโลกเลยเชยว ผมเลยไม

นอนทงคน เมอคนน…”

หลวงพอบวกลาวกบองคหลวงตาอยาง

ซาบซงจบจตจบใจวา

“...ผมกราบทานอาจารยทงคนเลย มนไม

ทราบเปนยงไง มนกราบพระพทธเจา กราบพระ-

ธรรม กราบพระสงฆ กราบทานอาจารยตลอดคน

เลย ผมไมนอนจนกระทงเดยวนนะ โฮ มนอะไร

เหมอนกบ ถาพดภาษาพระพทธเจาวา เสวยวมตต-

สข มนอะไรพดไมถก

อศจรรยครบาอาจารย พระธรรม เหน

คณของทานอาจารย ฮย เหนจรงๆ เดนจรงๆ

ถาไม ใชทานเราจมไปแลว ไม ไปถงไหนแลว

เดชะจรงๆ กราบ...กราบอยอยางนน...”

องคหลวงตาทานปรารภถงเรองนวา

นบแตนนมากไม ไดพดคยอะไรกบหลวงพอบว

วดหนองแซงอกเลย จนกระทงหลวงพอบวทาน

มรณภาพไป องคหลวงตาบอกวาถงจดนแลวไม

จำเปนตองมอะไรเพมเตมใหเปนประโยชนอก

แลว เพราะมนพออย ในตวแลว หมดปญหา

แลว ไมจำเปนตองเอาอะไรมาพดอกแลว

พระอาจารยสงหทอง ธมมวโร วดปาแกวชมพล อ.สวางแดนดน จ.สกลนคร

พระอาจารยสงหทองเปนพระกรรมฐาน

อกรปหน งท อย ทนสมยหลวงปม นและได

ตดตามองคหลวงตาไปตลอดตงแตอยบานหวย-

ทราย จนทบร กระทงกอตงวดปาบานตาด จง

มความคนเคยสนทสนมกบองคหลวงตามาก

ครงหนงทานไดสนทนาธรรมในขนละเอยดสด

ดงน

“...ทานสงหทองมาถามเราเลยในฐานะ

ลกศษยกบอาจารย เพราะเปนลกศษยเรามา

ดงเดม พดตรงไปตรงมา ทานบอกวา

‘เรองจตของทานเวลาน ในจตมนไมม

อะไรสงสยแลว หายหมดไมมอะไร แตไมบอก

ขณะ ไมบอกขณะทสนสด ไมมอะไรเหลอในจต

ไมมเลย จตไมมปรากฏกเลสเลย หมดๆๆ ไป

พระอาจารยสงหทอง ธมมวโร

424 425

เลย หายเงยบไป ในจตนหายสงสย แตเรอง

ขณะใดทจะใหทราบวาสนสดขณะนนขณะน

ไมม พจารณาไปๆ หมดไปๆ หมดเอาเลย เลย

ไมทราบขณะวาอยางนน

นมนขดของตรงน แต ไม ไดขดของวา

เจาของมกเลสนะ มนขดของครบาอาจารย

และสาวกทงหลาย ทานบรรลธรรมอย ใน

พระอาจารยสงหทอง ธมมวโรกบคณแมชแกว เสยงลำ

อรยาบถยน เดน นง นอน อนนทานเหลานนรหมด

แตผมไมร แตมนหายสงสยแลว เรองกเลสน

ไมม หายเงยบไปเลย’

จากนนเราแยบใหฟงวา

‘เออ.. ททานเลาใหฟงนนนะผมไมมทคาน

จะมกมแตเงาเฉยๆ เงาเชนวาเปนขณะนนขณะ

น องค ไหนทานเปนทานกเลาออกมา องค ไหน

“…พระอานนทจะเปนพระอรหนตในวนทำสงคายนาตามพระพทธเจาทรงทำนายไว จง

เวนชองไวสำหรบพระอานนทชองเดยว ๔๙๙ ท ๕๐๐ เอาไวสำหรบพระอานนท พระอานนทไม

นอนทงคน ภาวนามแตเรงทจะใหตรสร ทน ไมอยในปจจบนธรรมทควรจะตรสรละซ กเอาแต

เรองทพระพทธเจารบสงไวแลว อก ๓ เดอนเธอจะไดบรรลธรรม กเลย ๓ เดอนๆ อยขางนอก

ไม ไดเขามา ..

จนกระทงจวนจะสวางแลวเหนทาไม ไดการ มงจะบรรลเทาไร กมแตมงตามวนตามคน

ตามกาลเวลาทพระองคทรงทำนายไวเทานน ไม ไดมงเขามาจดในปจจบนทจะตรสรธรรมก ไม

ตรสร กเลยทอดอาลยเสย เราจะไม ไหวแลวนะน วนพรงนจะทำสงคายนา เราจะพกสกหนอย

พอวาพกสกหนอย ความยดของจตในอดตทผานมาแลววาอก ๓ เดอนเธอจะตรสร และตรสร

ในวนทำสงคายนานกสงบไป จตหดเขามาเปนปจจบน นน

พอเอนกายลงไปอยางนพระอานนทจงสำเรจในอรยาบถ ๔ จะวานงก ไมใชจะวานอนก

ไมใช จะวายนวาเดนก ไมใช ทานเอนลงกำลงจะนอน เอนลงเทาน หวยงไมถงหมอนนะ ตรสร

ปงขนมาเวลานนเลย นจตเปนปจจบน หดเขามาเปนปจจบน ไมแสสายไปตามอดตอนาคต ก

เลยตรสรผงขนมากทราบเอง…”

พระอานนทบรรลธรรม

คณแมชแกว เสยงลำ

ไมเปนจำเปนอะไรจะตองเลา กเลสหมดกหมด

เทานนเอง นอรหนตม ๔ ประเภท ใหทาน

เทยบกแลวกนนะ สกขวปสสโก ผรอยางเรยบ

ไปเลยกม อยางทานไมรเลย แตวากเลสมในใจ

ไมม .. หมด แตไมไดบอกขณะใด เรยกวาเรยบ

ไปเลย ทานอาจจะอยในสกขวปสสโก

เตวชโช ฉฬภญโญ จตปฏสมภทปปตโต

พระอรหนตมหลายประเภท องคหนงแสดง

ฤทธอยางนน องคหนงแสดงอยางน องคหนง

เงยบไปเลยอยางทานสงหทองทานวาเงยบไป

เลย ความสงสยวาเจาของมกเลสกไมสงสย

หายสงสย แตอนน ไมบอกขณะ สวนเตวชโช

ฉฬภญโญ จตปฏสมภทปปตโต มขณะบอกๆๆ

ทพดมาแลวไมสงสยในความรของทานท

เปนแลว ผลของความรนนออกมาไมมทคาน

อยางไรมนกรอยกบจตซงเปนนกรนนละ มนสน

หรอไมสนกร’...”

องคทานกลาวสรปใหฟงวาเรองขณะมน

เปนเงาตางหาก ความจรงมนอยกบจตทเปนนกร

ดวยกน มนตองรของจรงดวยกนและแจงออก

มาจากนนเลย ภายหลงเมอทานพระอาจารย

สงหทองมรณภาพลงไปแลว อฐของทานก

แปรสภาพเปนพระธาตในเวลาตอมา

พระสาวก...ค

รงพทธกาล

424 425

“...พระอรหนต ๔ ประเภทตามททานแสดงไวในตำรา .. สกขวปสสโก ผรแจงเหนจรงอยาง

เรยบราบ สงบไปเลยเงยบๆ สงบรมเยนไปเลย ไมผาดไมโผนไมโจนทะยานในกรยาทกเลสขาดจากใจ

ทานเรยบหมดไปเลย เตวชโช ไดวชชา ๓ ปพเพนวาสานสสตญาณ ระลกชาตยอนหลงได

จตปปาตญาณ เลงดสตวโลกทเกดทตายเกลอนอยในโลกธาตน ได อาสวกขยญาณกจาอยในหวใจแลว

ฉฬภญโญ นประเภททสาม ไดอภญญา ๖ เหาะเหนเดนฟาดำดนบนบน หทพย ตาทพย เนรมตได

หลายอยางหลายประการ คนเดยวตงเปนพนเปนหมนคนก ได ประเภททส จตปฏสมภทา ๔ แตกฉาน

ในปฏสมภทาญาณทง ๔ คอ อตถปฏสมภทา ธมมปฏสมภทา นรตตปฏสมภทา ปฏภาณปฏสมภทา

อตถปฏสมภทาน พดมาเพยงยอแตตความหมายออกไดกระจางแจงไปหมด อตถะ คอครอบเอา

ไว บวกไว ถาเปนมดกมดไว เขาเรยกกระท แกกระทคอวาแกมด เชนมดเปนกองอยางน พอแกนออก

กระจายออกไป ธมมปฏสมภทา ธรรมะแตละแขนงๆ แตกออกอกๆ ทแตกกระจายออกไปจากอรรถน

เปนธรรม ธรรมแตกกระจายออกไป นรตตปฏสมภทา แตกฉานในคำพด วาจาการโตการตอบ เทศนา

วาการ ไมมอดมอน ลำยคลำสมยไปตลอดเลย กระจายไปหมด แตกฉาน ปฏภาณปฏสมภทา ยง

แตกฉานครอบ ๓ อตถะ ธมมะ นรตต ครอบไปอก

พระอรหนตประเภททสนครอบหมดในบรรดาพระอรหนตทงหลาย เปนประเภททเดนมาก เยยม

ในวาสนาของทาน กงกานสาขาดอกใบนเปนเครองประดบทานสวยงามไปหมด ชมเยนไปหมด กระจาย

ออกใหโลกไดรบความชมเยนไปกวางขวางมากมาย…

สวนความบรสทธนนเสมอกนหมด ไมมใครยงหยอนกวาใคร ตงแตพระพทธเจาลงมา จนกระทง

ถงสาวกองคสดทาย เสมอภาคกนหมดเปนอนเดยวกน .. นคอพนฐานแหงธรรมธาต .. ทตางกนตาม

อำนาจวาสนาของผบำเพญบารมมา กวางแคบ ลกตน หนาบาง ตางกนในวาสนาอนน ตามนสย

วาสนาทสรางมาทำความปรารถนาตางกน ปรารถนาเปนอรหนตแลว เมอถงขนเปนอรหนตแลวขอใหม

อำนาจวาสนาหนกในทางนนๆ เดนในทางนนๆ เวลาสำเรจมาแลวกเปนอยางนน...”

พระอรหนต ๔ ประเภท

เจดยบรรจอฐธาตแมชแกว สรางเสรจเมอ พ.ศ. ๒๕๓๙

เจดยบรรจอฐธาตพระอาจารยสงหทอง

สรางเสรจเมอ พ.ศ. ๒๕๓๓ พระอาจารย

อนหลา ฐตธมโม เจาอาวาสองคปจจบน

ของวดปาแกวชมพล ดำรใหสรางไวคกน

ตามความเกยวของแตอดต

พระอาจารยอนหลา ฐตธมโม

องคหลวงตาไดพดถงเจดยทงสองวา “(แมชแกว)

แกรสกวารกมากเลยนะ ใครๆ เคยเปนลกมายงไงๆ

แกรหมด สมยไหนๆ แกยอนพจารณาหมด นเพราะงน

เวลาแกตาย ทานอนถงเอาอฐของผเฒาแมแกวนมากอ

เจดยเปนคกนเพราะทานอนกพอทราบเกยวกบเรอง

ทานสงหทองผเฒาแมแกวเนย วาเคยผกพนกนมานาน

ตงแตทานสงหทองไปอยกบเรา ทหวยทรายนนแหละ

ไปมาหาสกนตลอด ทนเวลาแกตายแลวกเลยเอาอฐ

ของแก เอาพระธาตของแกมาบรรจไวทเจดยเปนคกบ

ทานสงหทอง ทานอนนนแหละทำ เราไมเคยสนใจ

เลย…”