2 1 3

DeJ³ekeÌle JeeCeer

1994-95

He ´peee f H elee ye ´ïeeke g Àceeje r F &MJeje r ³e e f J eMJe e f J eÐeeue³ece gK³eeue³e ë HeeC[Je YeJeve, ceeGCì Deeye t , (jepemLeeve)

He´keÀeMekeÀ ë He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJeefJeÐeeue³eDeeyet HeJe&le, jepemLeeve, Yeejle

cegêkeÀ ë DeescedMeeefvle He´wme, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeveDeeyet jes[ (jepemLeeve)

Copyright :Brahma Kumaris Ishwariya Vishwa VidyalayaMount Abu, Rajasthan, India

No part of this book may be printed without the permission of the publisher.

17 veJecyej 1994 mes6 DeHe´wue 1995 lekeÀ keÀerDeJ³ekeÌle JeeefCe³eeW keÀe

mebie´n

DeJ³ekeÌle efMeJe yeeyeeDeewj ye´ïee yeeyee ves

ye´ïeekegÀceejer n=o³eceese fnveer peerke sÀ ceeO³ece mes

ye´ïee-JelmeeW kesÀ meccegKe peeskeÀu³eeCekeÀejer ceneJeeke ̳e

G®®eejCe e fkeÀS³en He ge fmlekeÀe GvekeÀe

mebkeÀueve nw~

Dece=le­met®eer

1. nj iegCe Je MeefkeÌle kesÀ DevegYeJeeW ceWKees peevee DeLee&led KegMevemeerye yevevee 17-11-94 ..............9

2. hejceelce heeuevee Deewj heefjJele&ve MeefkeÌlekeÀe Òel³e#e mJeªhe ­­menpe³eesieer peerJeve 26-11-94 ............20

3. Jele&ceeve mece³e keÀer DeeJeM³ekeÀlee ­­yesno kesÀ Jewjei³e Je=efÊe keÀeJee³egceC[ue yeveevee 5-12-94 ..............30

4. mece³e, mebkeÀuhe yeesue ÜejekeÀceeF& pecee keÀjves keÀe DeeOeejleerve efyevoer ueieevee 14-12-94 ............39

5. Deheves leerve mJeªhe meoe mce=e fle ceW jnW1. mebiece³egiee r ye´eïeCe,2. ye´eïeCe mees ]HeÀefjMlee Deewj3. ]HeÀefjMlee mees osJelee 23-12-94 ............51

6. ve³es Je<e& keÀes MegYe YeeJevee,iegCe mJeªhe Je<e& kesÀ ªhe ceW ceveeDees 31-12-94 ............63

7. efveM®e³eyege f× keÀer efveMeeefve³eeB ­­efveefM®ele efJepe³eer Deewjmeoe efveefM®evle efmLeefle keÀe DevegYeJe 9-1-95 ................84

8. %eeve mejesJej GodIeeìve kesÀMegYe cegntÊe& hej DeJ³ekeÌle yeeheoeoe kesÀceOegj ceneJeeke̳eÒeele: 11.00 yepes 18-1-95 ............100

9. ye´ïee yeehe kesÀ keÀoce hej keÀoce jKeDee%eekeÀejer DeewjmeJe¥Me l³eeieer yevees 19-1-95 ............104

10. ye´ïee yeehe kesÀ Deewj oes keÀoce]HeÀjceeveyejoej Deewj Je]HeÀeoej 26-1-95 ............119

11. mebiece³egie GlmeJe keÀe ³egie nwGlmeJe ceveevee DeLee&ledDeefJeveeMeer Gcebie ceW jnvee 26-2-95 ............130

12. ye´eïeCe DeLee&led Oece& meÊee DeewjmJejep³e meÊee keÀerDeefOekeÀejer Deelcee 7-3-95 ..............142

13. meJe& Òeeefhle mechevve Deelcee keÀer efveMeeveermevlegälee Deewj Òemevvelee 16-3-95 ............158

14. ye´eïeCe peerJeve keÀemeyemes Þesÿ Ke]peeveemebkeÀuhe keÀe Ke]peevee 25-3-95 ............173

15. hejceelce efceueve cesues keÀer meewieeleleepe, leKle Deewj efleuekeÀ 31-3-95 ............190

16. h³eese fjìer keÀer ªneveer heme&vee@e fueìer keÀermce=e fle mJeªhe Üeje cee³eepeerle yevees 6-4-95 ..............202

Deeyet jes[, leuenìer, hej Dee³eesefpele DeJ³ekeÌle efceueve cesues kesÀ mece³e DeJ³ekeÌleyeehe­oeoe ³e%e keÀer efveefcele Jeefjÿ oeefo³eeW Je yenveeW kesÀ meeLe

DeJ³ekeÌle yeehe­oeoe mes Þeercele Òeehle keÀjleer oeoer peevekeÀer peer

DeJ³ekeÌle yeeheoeoe OJepeejesnCe kesÀ he½eeled %eeve­mejesJej efmLele ì^sefveiebmesvìj keÀcheuewkeÌme Je Dev³e efJeYeeieeW keÀe DeJeueeskeÀve keÀjles ngS

DeJ³ekeÌle yeeheoeoe kesÀ meccegKe oeoer ÒekeÀeMeceefCe peer

uevove keÀer pe³eefvle yenve DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe keÀes veF& HegmlekeÀ Values For ABetter World keÀer met®eer kesÀ yeejs ceW yeleeles ngS~

%eevemejesJej kesÀ ³etefveJeme&ue ne@ce&veer ne@ue mes OJepeejesnCe mLeue keÀer DeesjÒemLeeve keÀjles ngS DeJ³ekeÌle yeeheoeoe leLee Jeefjÿ YeeF&­yenveW~

%eevemejesJej kesÀ ³etveerJeme&ue nece&veer ne@ue kesÀ MegYe cengjle kesÀ mece³eDeJ³ekeÌle yeeheoeoe Üeje OJepeejesnCe

ceneefMeJeje$eer, 95 keÀer hetJe& mevO³ee keÀes OJepeejesnCe kesÀ mece³eDeJ³ekeÌle yeeheoeoe Je Jeefjÿ YeeF&­yenveW~

ceneefMeJeje$eer, 95 keÀer hetJe&mevO³ee hej DeJ³ekeÌle yeeheoeoe keÀerheOejeceefCe kesÀ mece³e keÀe ¢M³e~ meeLe ceW oeoer ®evêceefCe peer~

DeHeves meekeÀej ceeO³ece (oeoer n=o³eceesnveer) kesÀ Üeje Deveceesue ceOegjF&MJejer³e ceneJeeke̳eeW keÀe G®®eejCe keÀjles ngS DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe~

17.11.94

nj iegCe Je MeefkeÌle kesÀ DevegYeJeeW ceW Keespeevee DeLee&led KegMevemeerye yevevee

pe h­eej kesÀ meeiej yeeheoeoe Deheves h­eej mJeªhe ye®®eeW mes efceueve cevee jnsnQ~ yeehe keÀe Yeer h­eej ye®®eeW mes Deefle nw Deewj ye®®eeW keÀe Yeer h­eej yeehe mes

Deefle nw~ ­es h­eej keÀer [esj ye®®eeW keÀes Yeer KeeR®ekeÀj ueeleer nw Deewj yeehe keÀes Yeer KeeR®ekeÀj ueeleer nw~ ye®®es peeveles nQ efkeÀ ­es hejceelce­h­eej efkeÀlevee megKeoe­eer nw~ DeiejSkeÀ meskeÀC[ Yeer h­eej ceW Kees peeles nes lees DeveskeÀ og:Ke Yetue peeles nQ~ megKe kesÀ PetuesceW Petueves ueieles nes~ Ssmee DevegYeJe nw vee? yeeheoeoe osKe jns nQ efkeÀ ogefve­ee kesÀefnmeeye mes Deelcee­eW efkeÀleveer meeOeejCe nQ uesefkeÀve Yeei­e efkeÀlevee Þesÿ nw! pees meejskeÀuhe ceW, ®eens keÀesF& Oece& Deelcee nes, ceneved Deelcee nes, uesefkeÀve Ssmee Þesÿ Yeei­eve lees efkeÀmeer keÀes Òeehle nw, ve nes mekeÀlee nw~ lees Deefle meeOeejCe Deewj Deefle ÞesÿYeei­eJeeve! yeeheoeoe keÀes meeOeejCe Deelcee­eW ner hemevo nQökeÌ­eeW? yeehe mJe­eb YeermeeOeejCe leve ceW Deeles nQ~ keÀesF& jepee kesÀ leve ceW ­ee jeveer kesÀ leve ceW veneR Deeles~ keÀesF&Oecee&lcee, cenelcee kesÀ leve ceW veneR Deeles~ meeOeejCe leve ceW mJe­eb Yeer Deeles nQ Deewjye®®es Yeer meeOeejCe ner Deeles nQ~ Deepe keÀe keÀjes æ[heefle Yeer meeOeejCe nw~ meeOeejCeye®®eeW ceW YeeJevee nw~ Deewj yeehe keÀes YeeJevee ®eeefn­es, osn Yeeve Jeeues veneR ®eeefnS~efpelevee yeæ[e nesiee Glevee YeeJevee veneR nesieer uesefkeÀve Yeeve nesiee~ lees yeehe keÀes YeeJeveekeÀe HeÀue osvee nw Deewj YeeJevee meeOeejCe DeelceeDeeW ceW nesleer nw~ veeceerûeeceer DeelceeDeeWkesÀ heeme ve YeeJevee nw, ve mece­e nw~ lees yeehe osKe jns nQ efkeÀ efkeÀleves meeOeejCe DeewjefkeÀleves Þesÿ YeeJevee keÀe HeÀue Òeehle keÀj jns nQ~ Fmeefue­es [^eceevegmeej mebiece­egie ceWmeeOeejCe yeveveeö­es Yeer Yeei­e keÀer efveMeeveer nw~ keÌ­eeWefkeÀ mebiece hej ner Yeei­eefJeOeeleeYeei­e keÀer Þesÿ uekeÀerj KeeR®e jns nQ Deewj meeLe­meeLe Yeei­e keÀer uekeÀerj KeeR®eves keÀekeÀuece Yeer ye®®eeW keÀes os efo­ee nw~ keÀuece efceueer nw vee? Yeei­e keÀer uekeÀerj KeeR®eveeDeelee nw? efkeÀlevee r uecyee r uekeÀe rj KeeR®ee r nw? íesìer­cee sìer lee s veneR KeeR®e ueer?efpelevee ®eens Glevee Yeei­e yevee mekeÀles nes~ Kegueer ígÆer nw Deewj meYeer keÀes ígÆer nw~®eens ve­es nes, ®eens hegjeves nes, mehleen keÀesme& efkeÀ­ee, yeehe keÀes hen®eevee Deewj yeehe

D e e

10

Yeei­e keÀer keÀuece os oslee nw~ ­ener hejceelce h­eej nw~ h­eej keÀer efveMeeveer keÌ­ee nesleernw? pees peerJeve ceW ®eeefn­es Jen Deiej keÀesF& efkeÀmekeÀes oslee nw lees Jener h­eej keÀere fveMeeveer nw~ lees yeehe kesÀ h­eej keÀer efveMeeveer nw ö pees peerJeve ceW ®eeefn­es Jees meJe&keÀecevee­eW hetCe& keÀj osles nQ~ megKe­Meeefvle lees ®eeefn­es vee! Deiej keÀesF& Jemleg SkeÀ­oeskeÀes osles nQ lees Gmemes megKe efceuelee nw vee? lees yeehe megKe keÌ­ee oslee uesefkeÀve megKekeÀe YeC[ej Deehe meyekeÀes yevee osles nQ~ megKe keÀe YeC[ej nw vee! hetje mìe@keÀ nw ­eeSkeÀ keÀceje, oes keÀceje nw! YeC[ej nw~ pewmes yeehe megKe keÀe meeiej nw, veoer DeewjleueeJe veneR nw, meeiej nw, lees ye®®eeW keÀes Yeer megKe kesÀ YeC[ej keÀe ceeefuekeÀ yevee osleenw~ keÀesF& megKe keÀer keÀceer nw keÌ­ee? keÀesF& DeÒeeefhle nw? efHeÀj ­en veneR keÀnvee efkeÀLees æ[er­meer MeefkeÌle os oes! `os efo­ee'~ `os oes' keÀnves keÀer DeeJeM­ekeÀlee ner veneR nw~yeehe ves os efo­ee nw, efmeHe&À GmekeÀes keÀe­e& ceW ueieeves keÀer efJeefOe ®eeefn­es~ Deewj efJeefOeYeer yeehe Üeje DeveskeÀ ÒekeÀej keÀer efceueleer nw~ efmeHe&À GmekeÀes mece­e Òeefle mece­e keÀe­e&ceW ueieeles veneR nes Fmeerefue­es nesles ngS Yeer GmekeÀe ueeYe veneR ues mekeÀles~ efkeÀlevee yeæ[eYeei­e nw! Deewj efkeÀlevee menpe efceuee nw! keÀesF& cesnvele keÀer nw keÌ­ee? SkeÀ ìebie hejKeæ[e lee s vene R ne svee he æ[e vee? ­ee me skeÀC[ ke sÀ oMe&ve ke sÀ e fueS ke Ì­e t ce W Ke æ[snesöSsmes lees veneR nw vee~ Deejece mes yew"s nes vee~ veer®es Yeer HeÀesce hej yew"s nes~ Deejecemes ner menpe Þesÿ Yeei­e yevee jns nes~ ­en veMee nw vee? meYeer veMes mes keÀnWies efkeÀYeei­e efJeOeelee nceeje nw~ peye Yeei­e efJeOeelee DeehekeÀe nes ie­ee lees Yeei­e efkeÀmekeÀesosiee?

Yeei­e efJeOeelee keÀes Dehevee yevee­ee DeLee&led Yeei­e kesÀ DeefOekeÀej keÀes Òeehle keÀjefue­ee~ efpemekeÀes veMee nw Jees meoe ­ener DevegYeJe keÀjles nQ efkeÀ Yeei­e cesje veneR nesieelees efkeÀmekeÀe nesiee? keÌ­eeWefkeÀ Yeei­e efJeOeelee ner cesje nw~ Flevee veMee nw ­ee keÀYeer­keÀYeer ®eæ{lee nw, keÀYeer Glejlee nw? mebiece keÀe mece­e ner efkeÀlevee íesìe­mee nw~ DeewjDeehe cewpeeefjìer lees meye ve­es nes~ efkeÀlevee Lees æ[e mece­e efceuee nw! uesefkeÀve [^ecee ceWefJeMes<e Fme mebiece­egie keÀer ­es efJeMes<elee nw efkeÀ keÀesF& Yeer ve­ee nes ­ee hegjevee nes, ve­eskeÀes Yeer ieesu[ve ®eebme nwövecyej Deeies uesves keÀe~ lees ve­eeW ceW Gcebie nw ­ee mecePelesnes nceejs mes Deeies lees yengle nQ, nce lees Dee­es ner DeYeer nQ....~ veneR, ­es Kegueer ígÆern w ö e fpelevee Deeie s ye æ{vee ®een W Glevee ye æ{ mekeÀle s n Q ö e fmeHe &À DeY­eeme hejDeìsvMeve nes~ keÀesF&­keÀesF& hegjeves Deueyesues nes peeles nQ Deewj Deehe ve­es Deueyesues veneR

hejceelce h­eej ceW Kees peeDees lees ogKeeW keÀer ogefve­ee Yetue pee­esieer~

11

nesvee lees Deeies yeæ{ pee­eWies~ vecyej ues ueWies~ vecyej uesvee nw vee? HeÀmì& vecyej veneR,HeÀmì& ef[efJe]peve~ HeÀmì& vecyej lees ye´ïee yeehe efveefM®ele nes ie­es vee~ uesefkeÀve HeÀmì&ef[efJe]peve ceW efpeleves ®eens Gleves Dee mekeÀles nQ~ lees meYeer efkeÀme ef[efJe]peve ceW Dee­eWies?meYeer HeÀmì& ceW Dee­eWies lees meskeÀC[ ceW keÀewve Dee­esiee? ceelee­eW efkeÀmeceW Dee­esieer?HeÀmì& ceW Dee­eWieer? yengle De®íe~ `Deevee ner nw' ö ­en ¢æ{ efveM®e­e Yeei­e keÀese fvee fM®ele keÀj oslee nw~ helee veneR.... Dee­eWies, veneR Dee­eWies...., helee veneR Deeies®euekeÀj keÀesF& cee­ee Dee pee­es..., cee­ee yeæ[er ®elegj nw ö Ssmes J­eLe& mebkeÀuhe keÀYeerYeer veneR keÀjvee~ peye meJe&MeefkeÌleceeved meeLe nw lees cee­ee lees GmekesÀ Deeies heshej ìeFiejnw~ Fmeefue­es Ieyejevee veneR~ `helee veneR' keÀe mebkeÀuhe keÀYeer veneR keÀjvee~ ceemìjvee@uespeHegÀue yeve nj keÀce& keÀjles ®euees~ meeLe keÀe DevegYeJe meoe ner menpe Deewj mesHeÀjKelee nw~ meeLe Yetue peeles nQ lees cegefMkeÀue nes peelee nw~ uesefkeÀve meYeer keÀe Jee­eoenw efkeÀ meeLe jnWies, meeLe ®eueWies ö ­ener Jee­eoe nw vee? efkeÀ DekesÀues jnWies, DekesÀuespee­eWies? lees meeLe keÀe DevegYeJe yeæ{eDees~ peeveles nes efkeÀ meeLe nQ, ceeveles Yeer nesuesefkeÀve HeÀke&À keÌ­ee heæ[lee nw? peeveles Yeer nes, ceeveles Yeer nes uesefkeÀve mece­e hej GmeerÒeceeCe ®eueles veneR nes~ cee­ee keÀe HeÀesme& ­es pees keÀesme& nw GmekeÀes Yeguee oslee nw~ uesefkeÀvekeÌ­ee cee­ee yengle yeueJeeve nw? Jen yeueJeeve nw ­ee Deehe yeueJeeve nes? ­ee keÀYeercee­ee yeueJeeve, keÀYeer Deehe yeueJeeve? DeehekeÀer keÀce]peesjer cee­ee nw, Deewj kegÀí veneRnw~ DeehekeÀer keÀce]peesjer cee­ee yevekeÀj meeceves Deeleer nw~ pewmes Mejerj keÀer keÀce]peesjeryeerceejer yevekeÀj meeceves Deeleer nw vee, Ssmes Deelcee keÀer keÀce]peesjer cee­ee yeve keÀjkesÀmeecevee keÀjleer nw~ lees ve keÀce]peesj yevevee nw, ve cee­ee Deeveer nw~ ue#­e ner nw öcee­eepeerle peielepeerle~ efkeÀleves yeej efJepe­eer yeves nes? Deveefievele yeej, efHeÀj Yeer Ieyejepeeles nes! keÀesF& veF& yeele nesleer nw lees keÀne peelee nw ö veF& yeele Leer vee, cegPes heleeveneR Lee Fmeerefue­es Ieyeje ie­es~ uesefkeÀve SkeÀ lejHeÀ keÀnles nes DeveskeÀ yeej efJepe­eer yevesnQ~ efHeÀj keÌ­eeW Ieyejeles nes? yeehe keÀe h­eej ner ­es nw efkeÀ nj ye®®ee Þesÿ Deelcee yevejep­e DeefOekeÀejer yeves~ Òepee DeefOekeÀejer lees veneR yevevee nw vee? lees jep­e DeefOekeÀejerDeLee&led nj keÀcexefvê­e peerle~ Deiej Deheveer keÀcexefvê­eeW kesÀ Thej, ceve­yegef×­mebmkeÀejkesÀ Thej efJepe­e veneR lees Òepee hej keÌ­ee jep­e keÀjWies! Deiej Ssmes jepes yeves peesDeheves Thej efJepe­e veneR hee mekeÀles lees mele­egie Yeer keÀefue­egie yeve pee­esiee~ Fmeerefue­es­es ®eskeÀ keÀjes efkeÀ ceve­yegef×­mebmkeÀej keÀvì^esue ceW nQ? ceve DeehekeÀes ®eueelee nw ­ee

mebiece­egie hej meeOeejCe yevevee Yeer Yeei­e keÀer efveMeeveer nw~

12

Deehe ceve keÀes ®eueeves Jeeues nes? peye ­es keÀcheuesvì keÀjles nes efkeÀ cesje ceve Deepeueielee veneR, cesje ceve Deepe YeìkeÀ jne nw lees ­es cevepeerle ngS? Deepe ceve Goemenw, Deepe ceve Deewj DeekeÀ<e&Ce keÀer lejHeÀ pee jne nw ö ­es efJepe­eer kesÀ mebkeÀuhe nQ?lees pees mJe­eb hej efJepe­e veneR hee mekeÀles nQ Jees efJeMJe hej kewÀmes efJepe­e Òeehle keÀjWies?Fmeefue­es ®eskeÀ keÀjes keÀcexe fvê­e peerle, ceve peerle keÀneB lekeÀ yeves nQ? Deiej HeÀmì&ef[efJe]peve ceW Deevee nw lees Fme ue#eCe mes ue#­e keÀes Òeehle keÀj mekeÀles nes~

yeeheoeoe ves osKee efkeÀ ye®®es Gcebie­Glmeen ceW Yeer jnles nQ, %eeve keÀer peerJeveDe®íer Yeer ueieleer nw, %eeve megvevee­megveevee FmeceW Yeer De®ís Deeies yeæ{ jns nQ uesefkeÀve®eueles­®eueles Deiej keÀce]peesjer Deeleer nw lees GmekeÀe keÀejCe keÌ­ee nw? efJeMes<e keÀejCenw efkeÀ pees keÀnles nes, pees megveles nes, Gme SkeÀ­SkeÀ iegCe keÀe, MeefkeÌle keÀe, %eeve kesÀhee@Fvìdme keÀe DevegYeJe keÀce nw~ ceevees meejs efove ceW mJe­eb Yeer Jee otmejs keÀes Yeer efkeÀlevesyeej keÀnles nes ö ceQ Deelcee ntB, Deehe Deelcee nes, Meevle mJeªhe nes, megKe mJeªhenes, efkeÀleves yeej mJe­eb Yeer mees®eles nes Deewj otmejeW keÀes Yeer keÀnles nes~ uesefkeÀve ®eueles­efHeÀjles DeeeflcekeÀ DevegYetefle, %eeve mJeªhe, Òesce mJeªhe, Meevle mJeªhe keÀer DevegYetefle,Jees keÀce nesleer nw~ megvevee­keÀnvee p­eeoe nw Deewj DevegYetefle keÀce nw~ uesefkeÀve meyemesyeæ[er DeLee@efjìer DevegYeJe keÀer nesleer nw lees Gme DevegYeJe ceW Kees peeDees~ peye keÀnlesnes Meevle mJeªhe lees mJeªhe ceW mJe­eb keÀes, otmejs keÀes Meeefvle keÀer DevegYetefle nes~ SkeÀ­SkeÀ iegCe keÀe JeCe&ve keÀjles nes, MeefkeÌle­eeW keÀe JeCe&ve keÀjles nes uesefkeÀve MeefkeÌle Jee iegCemece­e hej DevegYeJe ceW Dee­es~ keÀF& lees yeesueles Yeer jnles nQ efkeÀ menveMeefkeÌle OeejCekeÀjveer ®eeefn­es, menveMeeruelee De®íer nw, uesefkeÀve DevegYetefle veneR nesleer~ DevegYetefle keÀerkeÀceer nesves kesÀ keÀejCe efpelevee ®eenles nes Glevee hee veneR mekeÀles~ Deiej meYeer mes hetíWefkeÀ efpelevee heg©<eeLe& nesvee ®eeefn­es Glevee nw lees Lees æ[s neB keÀnWies~ lees efpelevee efceuejne nw Glevee peerJeve ceW Jee keÀce& ceW DevegYeJe nes~ efmeHe&À mees®eves ceW DevegYeJe veneR nesuesefkeÀve ®eueve ceW, keÀce& ceW ö MeefkeÌle­eeB, iegCe mJe­eb keÀes Yeer DevegYeJe nes, otmejeW keÀesYeer DevegYeJe nes~ keÀnles ner nes efkeÀ %eeve mJeªhe nQ~ lees Jen mJeªhe efoKeeF& osvee®eee fn­e s vee? Dee wj mJeªhe meoe ne slee nw~ mJeªhe keÀYee r­keÀYee r vene R ne slee nw~De%eevekeÀeue keÀer peerJeve ceW ­eefo efkeÀmeer keÀe ¬eÀesOeer mJeªhe neslee nw lees peye Yeer keÀesF&yeele nesiee r lees Jees mJeªhe efoKeeF& oslee nw, efíhelee veneR nw~ ®eens íesìer yeele nes­ee yeæ[er yeele nes uesefkeÀve efpemekeÀe pees mJeªhe neslee nw Jen efoKeeF& oslee nw~ mJe­eb

DeY­eeme hej DeìsvMeve osvee ceevee HeÀmì& ef[Jeerpeve ceW vecyej uesvee~

13

keÀes Yeer DevegYeJe neslee nw Deewj otmejs keÀes Yeer DevegYeJe neslee nw~ keÌ­ee keÀnles nQ ö­es nw ner ¬eÀesOeer, FmekeÀe mebmkeÀej ner ¬eÀesOe keÀe nw~ lees mebmkeÀej efoKeeF& oslee nw vee~S sme s ­e s %eeve mJeªhe, Meevle mJeªhe, me gKe mJeªhe Deve gYeJe ce W Dee­e s~ lee sDevegYeJeercetle& ö ­es nw Þesÿ heg©<eeLe& keÀer efveMeeveer~ lees DevegYeJe keÀes yeæ{eDees~ pees keÀneJees DevegYeJe efkeÀ­ee? Deiej DevegYeJe veneR neslee nw lees GmekeÀe keÀejCe ­es nw efkeÀ peesmece­e Òeefle mece­e efJeefOe efceueleer nw Gme efJeefOe kesÀ Thej DeìsvMeve keÀce nw? efpelevee%eeve keÀes, MeefkeÌle­eeW keÀes, iegCeeW keÀes efjJeeF]pe keÀjles jnWies lees efj­eueeF]pe menpe nesiee~efjJeeF]pe veneR keÀjles lees efj­eueepesMeve Yeer keÀce nw~ megvee, yengle De®íe~ uese fkeÀve®eueles­efHeÀjles efjJeeF]pe nesvee ®eeefn­es~ pewmes ogefve­ee Jeeues keÀnles nQ efkeÀ keÀce& ner ­eesienw~ keÀce& ­ ­eesie Deueie veneR ceeveles~ keÀce& ner ­eesie ceeveles nQ~ keÀce& mes ­eesie ueieevee,Fmeer keÀes ner keÀce&­eesie mecePeles nQ~ uesefkeÀve keÀce& Deewj ­eesie oesveeW keÀe yewuesvme ®eeefn­es~keÀce& ceW efye]peer jnvee ­eesie veneR nw~ keÀce& keÀjles ­eesie keÀe DevegYeJe nesvee ®eeefn­es~ keÀce&ceW efye]peer nes peeles nQ lees keÀce& ner Þesÿ nes peelee nw, ­eesie efkeÀveejs nes peelee nw~®eueles­®eueles ­ener Deueyesueeheve Deelee nw~ lees keÀce& ceW ­eesie keÀe DevegYeJe nesveeöFmekeÀeskeÀne peelee nw keÀce&­eesieer~ cetue yeele nw DevegYeJeer mJeªhe yevees~ SkeÀ­SkeÀ iegCe kesÀDevegYeJe ceW Kees peeDees~ MeefkeÌle mJeªhe yeve peeDees~ DeehekesÀ mJeªhe mes MeefkeÌle­eeBefoKeeF& oW~ DeYeer Yeer osKees, Deiej keÀesF& ceW keÀesF& efJeMes<e MeefkeÌle nesleer nw lees GmekesÀefue­es keÀnles nes ö ­es yengle menveMeerue mJeªhe nw, FmeceW meceeves keÀer MeefkeÌle yengleefoKeeF& osleer nw~ lees keÀesF& ceW efoKeeF& osleer nw, keÀesF& ceW veneR Deewj keÀYeer efoKeeF& osleernw, keÀYeer veneR lees DeìsvMeve keÀce ngDee vee~ lees nj MeefkeÌle, nj iegCe, nj %eeve keÀerhee@Fvìdme DeehekesÀ mJeªhe ceW DevegYeJe keÀjW Deewj Jees leye nesiee peye henues mJe­eb keÀesDevegYeJe nesiee~ Deiej mJe­eb DevegYeJeer nesiee lees otmejs keÀes Gmemes mJele: ner DevegYeJenesiee~ Deewj peye DevegYeJe keÀjles nes lees efkeÀleveer KegMeer nesleer nw! SkeÀ meskeÀC[ YeerDeiej efkeÀmeer iegCe Jee MeefkeÌle keÀe DevegYeJe neslee nw lees efkeÀleveer KegMeer yeæ{ peeleer nwDee wj peye meoe Deve gYeJee r mJeªhe ne Wie s lee s meoe ®e snjs hej KegMee r keÀe r PeuekeÀ,KegMevemeerye keÀer PeuekeÀ DevegYeJe nesieer~ lees DevegYeJe keÀes yeæ{eDees~ efJeefOe lees mheä nwvee? De®íe, meYeer KegMevemeerye lees nes ner uesefkeÀve efJeMes<e KegMeer ceveeves Dee­es nes~lees meyekeÀes KegMeer efceueer nw?

¢æ{ efveM®e­e Yeei­e keÀes efveefM®ele keÀj oslee nw~

14

meye Deejece mes jns ngS nes? ceve Deejece ceW nw lees leve keÀes Deejece efceue nerpeelee nw~ ­es lees nesvee ner nw, efpelevee mLeeve yeæ{e­eWies Glevee keÀce nesvee ner nw~ ­esYeeJeer nw, GmekeÀes keÌ­ee keÀjWies~ Deewj De®íe nw, efjnme&ue nes peeleer nw, peneB efye"eDees,pewme s e fye"eDees, pewme s me gueeDee s, FmekeÀe r e fjnme&ue nes peelee r nw~ lee s heì ceW mee sveeDe®íe nw, heìjepee yeve ie­es vee~ MeeðeeW ceW lees heìjeveer Deewj heìjepee keÀe yeæ[eiee­eve nw, Deehe lee s yengle menpe yeve ie­es~ keÀe sF& lekeÀueerHeÀ nw? yeeheoeoe DeewjefveefceÊe Deelcee­eW mees®eleer lees ­ener nQ efkeÀ meye Deejece mes jnW uesefkeÀve Deiej p­eeoemebK­ee ceW Yeer Deejece ueielee nw lees KegMeer keÀer yeele nw~ peneB Yeer jns ngS nes, JeneBKegMe nes? keÀesF& lekeÀueerHeÀ veneR nw, Deewj yeguee­eW? efmeHe&À SkeÀ met®evee ®eueer pee­es efkeÀpees Deevee ®eens Jees Dee pee­es, lees keÌ­ee keÀjvee heæ[siee? DeKeC[ lehem­ee keÀjveerheæ[sieer~ KegMeer keÀer KegjekeÀ KeeDees Deewj DeKeC[ ­eesie keÀjes efHeÀj lees meYeer Dee mekeÀlesnQ~ keÀjWies? LekeÀ veneR pee­esies, YetKe veneR ueiesieer, meele efove veneR Kee­eWies? meeleefove Keevee veneR efceuesiee! yeeheoeoe Ssmee n" keÀjevee veneR ®eenles~ menpe­eesieer nes vee~

­es hejceelce efceueve keÀce Yeei­e veneR nw! ­es hejceelce efceueve keÀe Þesÿ Yeei­ekeÀesìes ceW keÀesF& Deehe DeelceeDeeW keÀes ner efceuelee nw~ De®íe! efceue efue­ee vee! YeefkeÌleceW lees peæ[ ef®e$e efceuelee nw Deewj ­eneB ®ewlev­e ceW yeehe ye®®eeW mes efceueles Yeer nQ,ªnefjneve Yeer keÀjles nQ~ lees ­es Yeei­e keÀesF& keÀce nw! efHeÀj Yeer Deehe meye uekeÌkeÀer nes,mece­e keÀer ieefle yeoueleer peeleer nw~ DeYeer efHeÀj Yeer Deejece mes yew"keÀj megve jns nes~Deeies ®euekeÀj Je=ef× nesieer lees yeouesiee vee, efHeÀj Yeer Deehe uekeÌkeÀer nes keÌ­eeWefkeÀ ìtuesìkesÀ ìeFce hej veneR Dee­es nes~ uesì kesÀ ìeFce hej Dee­es nes~ lees meye KegMe nes?De®íe, keÀewve­mes keÀewve­mes ]peesve Dee­es nQ?

cenejeä^:­ cenejeä^ Jeeues meoe efJeMes<e mevlegä ceefCe­eeB nQ ö Fme Jejoeve keÀesmJeªhe ceW ueevee~ Deewj efHeÀj yeeheoeoe otmejs ûeghe ceW hetíWies efkeÀ cenejeä^ ves mevlegäleekeÀe mJeªhe efoKee­ee? lees meoe mevlegä ceefCe nQ, Demevlegälee keÀe veece­efveMeeve veneR~lees DeYeer FmeceW vecyej uesvee~ efjpeuì yeleevee efkeÀ Fme 6 ceeme ceW keÀesF& Demevlegä jnekeÌ­ee ­ee mevlegä efkeÀ­ee? mJe­eb Yeer mevlegä otmejs Yeer mevleg<ä~ lees cenejeä^ keÀes ­eshemevo nw? Deiej keÀesF& DeehekeÀes Demevlegä keÀjs lees keÌ­ee keÀjWies? efHeÀj lees DemevlegäneWies vee~ keÀjves Jeeues ves Demevlegä keÀj efo­ee lees Deehe keÌ­ee keÀjWies? Meerleuelee OeejCe

meJe& MeefkeÌleceeve efpemekesÀ meeLe nw, cee­ee GmekesÀ meeceves heshej ìeFiej nw~

15

keÀjWies~ Jees meskeÀ os jne nw Deewj Deehe Meerleue jnWies? Leesæ[e­Leesæ[e Demevlegä neWies?osKevee~ Jees Demevlegä keÀjs Deewj Deehe mevlegälee keÀe peue [euees, Jees Deeie peuee­esDeehe heeveer [euees~ ­es lees keÀj mekeÀles nes ­ee veneR? lees efjpeuì osKeWies~ lees cenejeä^DeLee&led mevlegä jnves Jeeues Deewj mevlegä keÀjves Jeeues~

leee fceuevee[g:­ leee fceuevee[g ke Ì­ee keÀjsiee? leee fceuevee[g meoe me gKeoelee ke sÀye®®es ceemìj megKe oelee nQ~ keÀesF& og:Ke Yeer os lees GmekeÀes megKe ceW heefjJele&ve keÀjueWies~ lees 6 ceeme keÀer efj]peuì osKeWies~ Ssmes leeueer veneR yepeevee~ efjpeuì kesÀ mece­eYeer leeueer yepes, Ssmee keÀjvee~ lees leeefceuevee[g Yeer jsme De®íer keÀj jns nQ~ mesJee ceWDeeies yeæ{ jns nQ~ Òeke=Àefle keÀes Yeer leeefceuevee[g De®íe ueielee nw~ JeneB Òeke=Àefle Yeer JeejkeÀjleer nw~ leeefceuevee[g Jeeues keÌ­ee yeveWies? ceemìj megKeoelee~ Deye osKeWies cenejeä^Deeies peelee nw ­ee leeefceuevee[g Deeies peelee nw? ue#­e lees meYeer keÀe ­ener nw efkeÀmeyemes Deeies peevee nw Deewj pee mekeÀles nQ~ keÀesF& cegefMkeÀue yeele veneR nw~

Fmìve & ]pe e s v e (ye b i e eue, e f y enej, G æ[e rme e, Deemeece, ve s h e eue):­

hee b®e vee fo­ee b e fceuekeÀj Fmìve& ]pee sve yevee nw~ lee s Fmìve& ]pee sve ke Ì­ee keÀjke sÀefoKee­eWies? meoe mJe­eb keÀcyeeFv[ mJeªhe, ceemìj meJe&MeefkeÌleceeve DevegYeJe keÀjWies~meyemes p­eeoe efJemleej F&mìve& ]peesve keÀe nw~ osKees, vesheeue Yeer Fmìve& ceW Dee ie­ee,Fmìve& ce W HeÀe @jsve Yee r Dee ie­ee lee s e fkeÀlevee ye æ[e nw~ yeæ[e ]pee sve nw lee s ye æ[e nerefoKee­eWies vee~ Fmìve& ]peesve ceneved uekeÌkeÀer ]peesve nw~ keÌ­eeW uekeÌkeÀer nw? keÌ­eeWefkeÀ ye´ïeeyeehe keÀer keÀce& Yete fce Deewj ÒeJesMelee Yete fce nw~ Fmeefue­es meoe keÀcyeeFv[ mJeªhe ceWjnves Jeeues ceemìj meJe&MeefkeÌleceeve Deelcee­eW nQ ö ­es ÒewefkeÌìkeÀue ceW efoKee­eWies vee~meskeÀC[ Yeer Deueie veneR nesvee~ keÀcyeeFv[ keÀYeer Deueie veneR neslee~ meoe meeLe Deewjmeoe meeLe jnkeÀj DeewjeW keÀes Yeer meeLe ceW efceueeves Jeeuee~ mecePee? DeYeer osKeWies efkeÀvecyej keÀewve uesles nQ? DeYeer lees veece keÀe vecyej nw vee efHeÀj keÀece keÀe vecyej Dee­esiee~

­et.heer.:­ ueewefkeÀkeÀ keÀneJele ceW ­et.heer.keÀer efJeMes<elee nw efkeÀ ­et.heer. Jeeues `henuesDeehe, henues Deehe' keÀe cev$e p­eeoe heæ{les nQ~ uesefkeÀve Deehe ye´eïeCe keÀewve­mee cev$e

meeLe keÀe DevegYeJe meoe ner menpe Deewj mesHeÀ jKelee nw~

16

heæ{les nes? henues yeehe~ nj yeele ceW henues yeehe~ yeehe ­eeo Dee­ee lees meye kegÀí Deeie­ee~ lees nj keÀce& ceW henues yeehe keÀer ­eeo nes~ Fmeefue­es ­et.heer. Jeeues meoe cemlekeÀceW heoddceheefle, heoddceeheoddce Yeei­e keÀer uekeÀerj Jeeues~ meoe cemlekeÀ ceW ­es heoddceeheoddceYeei­eJeeve keÀer uekeÀerj ®ecekeÀleer ngF& efoKeeF& os~ FmeceW ­et.heer. Jeeues vecyej ueWies vee?meoe Yeei­eJeeve YeJe~ De®íe, mLeehevee ceW efouueer keÀe Yeer heeì& nw lees ­et.heer. keÀe YeerefJeMes<e heeì& nw~ Fmeefue­es efJeMes<e Yeei­eJeeve Deelcee­eW nQ~

Fvoewj:­ Fvoewj Jeeues ke Ì­ee keÀjWie s? Fvoewj Jeeues e fJeMes<e ceneoevee r nQ~ meoeDeheves keÀce& Üeje, yeesue Üeje ceneoeveer~ oeve keÀjves Jeeues nes~ uesves Jeeues veneR, osvesJeeues~ lee s ceneoevee r nQ? oeve keÀjvee Deelee nw vee? pees ceneoevee r nesle s nQ JenerJejoevee r nesle s nQ~ lee s Jejoeve uesve s Jeeues Dee wj Dee wje W keÀe s Jejoeve osve s Jeeues öceneoeveer Deewj ceemìj Jejoeveer~ keÀesF& kewÀmee Yeer nes Jejoeve oes, ceneoeveer yevees ö­ener efJeMes<elee nw~ lees Fvoewj Jeeues keÌ­ee keÀjWies? Jejoeveer yeveWies~ keÀesF& ieeueer Yeer oWieslees Jejoeveer yeveWies vee~ keÀesF& Fvmeuì keÀjWies lees keÌ­ee keÀjWies? Jejoeveer yeveWies efkeÀ Gmemece­e Lees æ[e MekeÌue yeoueer keÀjWies? Lees æ[er MekeÌue yeoueer veneR nesieer? Jejoeve oWies!Jees ieeueer osJes, Deehe Jejoeve oWies! efHeÀj lees yengle heeme nes ie­es, DeYeer mes ner heemenes ie­es~

keÀvee&ìkeÀ:­ keÀvee&ìkeÀ Jeeues keÌ­ee keÀjWies? meoe Deheves keÀes hegC­e Deelcee­eW mecePehe gC­e keÀjle s jnWie s~ keÀvee &ìkeÀ Jeeuee W ke sÀ he gC­e keÀe r he g bpee r meoe pecee nesiee r~ lee shegC­eelcee­eW yeve hegC­e keÀer hetbpeer pecee keÀjves Jeeues Deewj hegC­eelcee yeve DeewjeW keÀes YeerhegC­eelcee yeveeves Jeeues~ lees keÀvee&ìkeÀ Jeeues keÌ­ee nQ? hegC­eelcee­eW~ heehe lees Kelce nesie­es vee~ keÀvee&ìkeÀ JeeueeW ves heehe keÀe Keelee Kelce keÀj efo­ee vee? efkeÀ Leesæ[e­Leesæ[ejKee nw? meeje Kelce~ leye lees hegC­e Deelcee yeves nQ vee~ lees hegC­eelcee­eW nQ Deewj meoehegC­eelcee­eW jnWies Deewj DeewjeW keÀes Yeer hegC­eelcee yevee­eWies~ yeveeves ceW lees nesefMe­eej nesvee~ keÀvee&ìkeÀ keÀer Je=e f× yengle peuoer nesleer nw vee~ meyemes p­eeoe efkeÀme ]peesve keÀermebK­ee nw? (cenejeä^ keÀer) De®íe nw, pewmee veece nw Jewmee keÀece nw~ De®íe!

yeueJeeve yevees lees cee­ee keÀe HeÀesme& meceehle nes pee­esiee~

17

[yeue e fJeosMee r:­ [yeue e fJeosMee r yengle ne se fMe­eej nQ~ keÀe wve­mee r ne se fMe­eeje rkeÀjles nQ? Yeeieves ceW nesefMe­eej nQ! Deewj Yeei­e uesves Deewj Yeei­e osves ceW Yeer nesefMe­eejnQ! Leesæ[e uesves Jeeues veneR nQ, hetje uesves Jeeues nQ~ Yeei­e uesves ceW nesefMe­eej nQ? [yeueefJeosefMe­eeW keÀer efJeMes<elee nw efkeÀ nj yeele ceW [yeue efnmmee uesles nQ~ Yeejle JeeueeW ceWYeer efnmmee uesles nQ lees Deheves ceW Yeer efnmmee uesles nQ~ Deewj efJeosMe JeeueeW keÀes efJeMes<eDeJ­ekeÌle heeuevee keÀer DevegYetefle keÀe Jejoeve efJeMes<e nw~ lees DevegYeJe mJe­eb Yeer keÀjlesnQ Deewj [^eceevegmeej [yeue efJeosefMe­eeW keÀes yeeheoeoe Üeje Yeer DeJ­ekeÌle heeuevee keÀeefJeMes<e Jejoeve efceuee nw~ uesefkeÀve uesves ceW Yeer Deeies nQ~ Fmeefue­es yeeheoeoe [yeue­eeo­h­eej osles nQ~ FvneW kesÀ Deeies peeves keÀe SkeÀ efJeMes<e keÀejCe nw~ Ssmes ner JejoeveveneR efceuee nw, keÀesF& keÀejCe mes efceuelee nw~ lees FvneW keÀer efJeMes<elee ­en nw efkeÀ peesYeer nesiee, De®íe nesiee ­ee yegje nesiee, mheäJeeoer nQ~ Devoj SkeÀ, yeenj otmejs veneRnQ~ pees Devoj nw, Jees yeenj nw~ lees mheä nesves kesÀ keÀejCe peuoer ceW Deeies keÀoce G"euesles nQ~ efíheeves Jeeues veneR nQ~ lees ­en mheäJeeoer yeveves kesÀ keÀejCe efJeMes<e DeJ­ekeÌleheeuevee kesÀ Jejoeve kesÀ DeefOekeÀejer yeves nQ Deewj yeveles jnWies~ mecePee!

lees Deehe Yeer efpeleves mheäJeeoer neWies Gleves DevegYeJe p­eeoe keÀjWies~ mheäJeeoeryevevee DeLee&led menpe Þesÿ yevevee~ ­es Jejoeve mJele: ner efceue peelee nw~

DeevOe ´ÒeosMe:­ DeevOe ´e ce W Yee r me svìme & lee s yengle nQ vee~ DeevOe ´e Jeeue s ke Ì­eekeÀjWies? DeevOe´e Jeeues keÀceeue keÀjves Jeeues nQ~ (yeer®e ceW ner leeueer yepee oer) Fmemesner efme× neslee nw efkeÀ keÀceeue keÀjves ceW nesefMe­eej nQ~ lees DeevOe´e JeeueeW keÀes ­enerkeÀceeue keÀjvee r nw e fkeÀ meoe [yeue ueeFì yeve Gæ[vee nw Deewj Gæ[evee nw~ Gæ[lee rkeÀuee Deewj DeewjeW keÀe Yeer Yeuee~ mJe­eb Yeer Gæ[leer keÀuee Deewj DeewjeW keÀer Yeer Gæ[leerkeÀuee ceW meyemes Deeies peevee nw~ Deheves Yeer yeesPe keÀes meskeÀC[ ceW meceehle keÀjves JeeuesDeewj otmejeW kesÀ Yeer yeesPe keÀes meceehle keÀj Gæ[eves Jeeues~ DeYeer Gæ[leer keÀuee keÀerkeÀceeue DeevOe´e keÀes efoKeeveer nw~ efnccele nw? lees 6 ceeme ceW hetjs DeevOe´e ]peesve ceW keÀesF&Yeer efJeIve veneR Deevee ®eeefn­es~ nes mekeÀlee nw? DeYeer neB veneR keÀjles, efKeìefKeì nwkeÌ­ee? efceìe veneR mekeÀles? lees DeevOe´e keÀes ÒeeF]pe uesveer ®eeefn­es~ 6 ceeme kesÀ yeeoDeevOe´e Jeeues ÒeeF]pe ueWies?

HeÀmì& ef[Jeerpeve ceW Deeves kesÀ efueS keÀcexefvê­e peerle, cee­eepeerle yevees~

18

6 ceeme kesÀ yeeo meYeer keÀes ÒeeF]pe oWies~ pees Jejoeve efceuee nw, GmeceW pees meyeheeme neWies GvekeÀes ÒeeF]pe efceuesieer~ henues heeme neWies efHeÀj ÒeeF]pe efceuesieer~ lees HegÀueheeme nesvee nw~ efHeÀj ­en veneR keÀnvee efkeÀ keÌ­ee keÀjW, ®eenlee veneR Lee, nes ie­ee...,Yee<ee yeoueer keÀj osvee ö nes ner veneR mekeÀlee~ Flevee efveM®e­e nw? De®íe nw~ ve­eskeÀceeue keÀjkesÀ efoKee­eWies vee~ lees yeehe keÀnWies hegjeves lees hegjeves, ve­es meceeve yeehe neWies~lees Deeies peeves kesÀ efueS ­es Jejoeve uesvee nw vee~

De®íe, yeekeÀe r ceOegyeve e fveJeemee r Deewj %eeve mejesJej~ yeeheoeoe ve s henues Yee rkeÀne lees Deeyet ceW meyekeÀe ­eeo­h­eej osves kesÀ efue­es heeb®e cegKeer ye´ïee nw, ye´ïeeJelmenQ~ SkeÀ ceOe gyeve nw Dee wj otmeje %eeve meje sJej nw, lee rmeje ne @e fmheìue nw, ®ee wLeelenueìer nw Deewj hee b®eJee Deeye t e fveJeemee r~ lee s hee b®e cegKee r ye ´ïeeJelme~ hee b®ee W keÀe syeeheoeoe meoe Gcebie­Glmeen kesÀ hebKeeW mes Gæ[ves Jeeues Deewj DeewjeW keÀes Yeer Gæ[evesJeeuesöSsmee efJeMes<e Jejoeve Jee ­eeo­h­eej os jns nQ~ lees ceOegyeve efveJeeefme­eeW keÀesefJeMes<e Gcebie­Glmeen kesÀ hebKe meoe ueies ngS jnles nQ~ Gcebie­Glmeen kesÀ hebKe keÀYeerkeÀce]peesj veneR nesles~ FmekeÀe ÒetHeÀ nw %eeve mejesJej ceW hebKe ueie ie­es nQ vee~ pees YeerosKelee nw Jees keÌ­ee keÀnlee nw? keÀceeue nw~ lees Gcebie­Glmeen kesÀ hebKe keÀe ÒewefkeÌìkeÀueÒetHeÀ nw %eeve mejesJej~ Deehe mecePeles nes Fleves ceW Flevee yeæ[e yeve mekeÀlee nw? keÀe@cevekeÀesF& mees®e mekeÀlee nw? lees %eeve mejesJej Jeeues ­ee ceOegyeve Jeeues Gcebie­Glmeen kesÀhebKeeW mes Gæ[eves Jeeues Yeer nQ Deewj Gæ[ves Jeeues Yeer nQ~ yeeheoeoe %eeve mejesJej kesÀme sJeeOeee fj­ee W keÀe s e fJeMes<e ogDeeDee W Yejer ­eeo­h­eej os jns nQ~ e fJeMes<elee nw e fkeÀe fveM®e­eyege f× nQ~ efkeÀlevee Yee r keÀe sF& e fnueelee nw, [sì hej lew­eej nesiee? veneR nesmekeÀlee! uesefkeÀve %eeve mejesJej Jeeues efveM®e­eyegef× vecyejJeve nQ~ %eeve mejesJej JeeuesneLe G"eDees~ yengle nQ~ De®íe, nceejs efJeMes<e mesJeeOeejer Yeer Dee­es ngS nQ~ De®ísnQ, meyekeÀe r e fnccele, meyekeÀe Glmeen, keÀe­e & keÀe s Deeie s ye æ{e jne nw, Fmee fue­e syeeheoeoe h­eej keÀer cemee]pe keÀjles jnles nQ~ ceOegyeve Jeeues DeLee&led meoe lee]pee YeespevekeÀjves Jeeues~ HewÀkeÌme Üeje ­ee ìeFhe Üeje Keeves Jeeues veneR, lee]pee ceeue Keeves Jeeues~ceOegyeve Jeeues Mejerj mes veer®es nQ, (neue HegÀue nesves keÀejCe heeC[Je YeJeve ceW cegjueermegve jns nQ) ceve mes yeeheoeoe kesÀ meeceves Thej nQ~ Ssmes lees ®eejeW Deesj kesÀ ye®®eeW kesÀe foue keÀer ìer.Jeer. Kegueer ngF& nw, GmeceW osKe jns nQ~ ®eens osMe, ®eens efJeosMe kesÀ,

megvevee­keÀnvee p­eeoe nw, DevegYetefle keÀce nw FmeefueS keÀcepeesjer Deeleer nw~

19

meYeer ye®®es DeJ­ekeÌle ªhe mes efceueve cevee jns nQ~ lees osKees Deehe efJeMes<e uekeÌkeÀer nespees henuee ®eebme Deehe ueesieeW keÀes efceuee nw~ De®íeömeYeer mevlegä nes vee? mevlegänes Deewj jnWies Yeer~ De®íe!

®eejeW Deesj kesÀ meJe&Þe sÿ Yeei­e efJeOeelee kesÀ Yeei­eJeeve DeelceeDeeW keÀe s, meoecevepeerle­peielepeerle kesÀ efveM®e­e Deewj veMes ceW jnves Jeeues, meoe nj iegCe, MeefkeÌleDee wj %eeve ke sÀ Deve gYeJee r Deelcee­e W, meoe yeehe keÀe s meeLe jKeve s Jeeues keÀcyeeFv[mJeªhe Deelcee­eW, meoe Þesÿ Yeei­e keÀer uekeÀerj keÀes menpe Þesÿ yeveeves Jeeues, SsmesDeefle meceerhe Deewj Þesÿ DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

efpeve iegCeeW Jee MeefkeÌle­eeW keÀe JeCe&ve keÀjles nes GvekesÀ DevegYeJeeW ceW Kees peeDees~

2026.11.94

hejceelce heeuevee Deewj heefjJele&ve MeefkeÌlekeÀe Òel­e#e mJeªhe ö menpe­eesieer peerJeve

pe yeeheoeoe nj SkeÀ ye®®eeW kesÀ cemlekeÀ hej efJeMes<e Þesÿ Yeei­e keÀer leerveuekeÀerjW osKe jns nQ~ meJe& ye®®eeW keÀe Yeei­e lees meoe meJe&Þesÿ nw ner uesefkeÀve

Deepe efJeMes<e leerve uekeÀerjW ®ecekeÀ jner nQ~ SkeÀ nw hejceelce heeuevee kesÀ Yeei­e keÀeruekeÀerj Deewj otmejer nw yesno kesÀ Tb®es les Tb®es heæ{eF& kesÀ Yeei­e keÀer uekeÀerj~ leermejernw Þesÿ cele Òeehle nesves kesÀ Yeei­e keÀer uekeÀerj~ ®eens ueewefkeÀkeÀ, ®eens DeueewefkeÀkeÀ, njSkeÀ keÀes Fme peerJeve ceW ­es leerve Òeeefhle­eeB nesleer ner nQ~ heeuevee Yeer efceueleer, heæ{eF&Yeer efceueleer Deewj cele Yeer efceueleer nw~ Fve leerveeW Üeje ner nj Deelcee Dehevee Jele&ceeveDeewj YeefJe<­e yeveeves kesÀ efveefceÊe yeveleer nQ~ Deehe meYeer Þesÿ DeelceeDeeW keÀes efkeÀmekeÀerheeuevee efceue jner nw? hejceelce­heeuevee kesÀ Devoj nj meskeÀC[ heue jns nes~ pewmeshejce Deelcee Tb®es les Tb®es nQ lees hejceelce­heeuevee Yeer efkeÀleveer Þesÿ nw! Deewj Fmehejceelce­heeuevee kesÀ hee$e keÀewve yeves nQ Deewj efkeÀleves yeves nQ? meejs efJeMJe keÀer Deelcee­eW`yeehe' keÀnleer nQ uese fkeÀve heeuevee Deewj heæ{eF& kesÀ hee$e veneR yeveleer nQ~ Deewj DeeheefkeÀleveer Leesæ[er­meer Deelcee­eW Fme Yeei­e kesÀ hee$e yeveleer nes! meejs keÀuhe ceW ­ener Leesæ[e­mee mece­e hejceelce­heeuevee efceueleer nw~ owJeer heeuevee, ceeveJe heeueveeö­es lees DeveskeÀpevce efceueleer nw uesefkeÀve ­es Þesÿ heeuevee Deye veneR lees keÀye veneR~ Ssmes Þesÿ Yeei­ekeÀer Þesÿ uekeÀerj meoe Deheves cemlekeÀ ceW ®ecekeÀles ngS DevegYeJe keÀjles nes? keÀesF& YeerÒeeefhle meoe keÀjvee ®eenles nes ­ee keÀYeer­keÀYeer keÀjvee ®eenles nes? lees Òeeefhle keÀeheg©<eeLe& Yeer meoe ®eeefn­es ­ee keÀYeer­keÀYeer ®eeefn­es? Deewj meoe leerJe´ ®eeefn­es ­ee keÀYeermeeOeejCe, keÀYeer leerJe´? ÒewefkeÌìkeÀue keÌ­ee nw? ®eenvee Deewj ÒewefkeÌìkeÀue ceW Devlej nespeelee nw vee! mees®eles lees yengle nes uesefkeÀve mce=efle ceW keÀce jKeles nes~ mees®evee mJeªheyevevee nw ­ee mce=efle mJeªhe yevevee nw? mce=efle mJeªhe yeveves Jeeues nes vee! lees SkeÀyeele Yeer mce=efle ceW jKees efkeÀ Dece=leJesues DeehekeÀes G"eves Jeeuee keÀewve? yeehe keÀe h­eejG"elee nw~ efove keÀe DeejcYe efkeÀlevee Þesÿ nw! Deewj yeehe mJe­eb efceueve ceveeves kesÀefue­es yegueeles nQ, ©nefjneve keÀjles nQ, MeefkeÌle­eeB Yejles nQ! lees nj efove keÀe Deeefo

D e e

21

efkeÀlevee Þesÿ nw! yeehe keÀer ceesnyyele mes G"les nes efkeÀ keÀYeer­keÀYeer cepeyetjer mes YeerG"les nes? ­eLeeLe& lees ceesnyyele kesÀ ieerle DeehekeÀes G"eles nQ~ Dece=leJesues mes yeeheefkeÀlevee mvesn mes yegueeles nQ, G"eles nQ ö ceer"s ye®®es, h­eejs ye®®es, DeeDees.....~ leese fpemekeÀe Deeefo Flevee Þesÿ nw lees ceO­e Deewj Devle keÌ­ee nesiee? Þesÿ nesiee vee!

yeeheoeoe osKe jns Les efkeÀ efkeÀlevee heeuevee keÀe Yeei­e Jele&ceeve mece­e ye®®eeW keÀesÒeehle nw! efpelevee Òeehle nw Glevee HeÀe­eoe G"eles nes? mJehve ceW Yeer mebkeÀuhe cee$e veneRLee efkeÀ Fleves Yeei­e kesÀ hee$e yeveWies! mees®eves mes yeenj Lee uese fkeÀve efceuee efkeÀleveemenpe! yeehe ke sÀ h­eej keÀe r heeuevee keÀe Òe we fke ÌìkeÀue mJeªhe ner nw `menpe ­ee siee rpeerJeve'~ efpememes h­eej neslee nw GmekesÀ efue­es cegefMkeÀue heefjefmLeefle ­ee cegefMkeÀue keÀesF&Yeer yeele osKeer­megveer veneR peeleer~ lees yeehe ves Yeer cegefMkeÀue keÀes menpe yevee­ee nw vee!meoe menpe nw~ lees meoe ner heg©<eeLe& keÀer ieefle leerJe´ nes~ Deepe yengle De®íe heg©<eeLe&nw Deewj keÀue Lee s æ[er hejmesvìs ]pe keÀce nes ieF& lee s ke Ì­ee meoe menpe keÀnWie s? meoecegefMkeÀue keÀewve yeveeles nQ? mJe­eb ner yeveeles nes vee? keÀejCe keÌ­ee? mees®eves keÀer leesDeeole nw uesefkeÀve mce=efle mJeªhe kesÀ mebmkeÀej keÀYeer Fcepe& jKeles nes, keÀYeer cepe& nespeeles nQ~ keÌ­eeWe fkeÀ mce=e fle mJeªhe mees meceLe& mJeªhe~ mees®evee, ­en meceLeea mJeªheveneR nw~ mce=efle meceLeea nw~ efJemce=efle ceW keÌ­eeW Dee peeles nes? Deeole mes cepeyetj nespeeles nes~ Deiej cepeyetle veneR lees cepeyetj nes pee­eWies~ peneB cepeyetle nQ JeneB cepeyetjerveneR nw~ peye Deesjere fpeveue Deeole efJemce=e fle keÀer veneR nw~ Deeefo ceW mce=e fle mJeªheÒeeueyOe Òeehle keÀjves Jeeueer osJeelcee­eW nes, ­eesie ueieeves keÀe heg©<eeLe& veneR keÀjlesuesefkeÀve mce=efle mJeªhe keÀer ÒeeueyOe Òeehle keÀjles nes~ lees Deeefo ceW Yeer mce=efle mJeªhekeÀe Òel­e#e peerJeve nw Deewj Deveeefo Deelcee, peye Deehe hejceOeece mes DeeF& lees DeeheefJeMes<e DeelceeDeeW kesÀ mebmkeÀej mJele: ner mce=efle mJeªhe nQ~ Deewj Devle ceW mebiece hejYeer mce=efle mJeªhe yeveles nes vee! lees Deveeefo, Deeefo Deewj Devle ö leerveeW ner keÀeuemce=e fle mJeªhe nQ~ efJemce=e fle lees yeer®e ceW DeeF&~ lees Deeefo, Deveeefo mJeªhe menpenesvee ®eeefn­es ­ee ceO­e keÀe mJeªhe? mees®eles nes efkeÀ neB, ceQ Deelcee ntB uesefkeÀve mce=eflemJeªhe nes ®euevee, yeesuevee, osKevee GmeceW Devlej heæ[ peelee nw~ lees ­en mce=efle ceWjKees efkeÀ nce hejceelce heeuevee keÀer DeefOekeÀejer Deelcee­eW nQ~

yeeheoeoe ®eeì& ®eskeÀ keÀjles nQ lees uekeÀerj keÀYeer Tb®eer, keÀYeer veer®eer nesleer nw,keÀYeer keÀesF& oe]ie neslee nw, keÀYeer peerJeve kesÀ keÀe]iepe ceW keÀesF& oe]ie veneR Yeer neslee nw

DevegYeJe ner meyemes yeæ[er DeLee@ìea nw~

22

Deewj keÀesF& mece­e oe]ie ner oe]ie, SkeÀ heerís otmeje, otmejs kesÀ heerís leermeje oe]ie nerve]pej Deeles nQ~ keÌ­eeW? SkeÀ lees ]ieueleer nes peeleer nw uesefkeÀve ]ieueleer nesves kesÀ yeeo YeerGmeer ]ieueleer keÀes mees®eles jnles nes~ keÌ­eeW, keÌ­ee, kewÀmes, Ssmes veneR, Jewmes..... keÀF& ªhemes yeele keÀes íesæ[les veneR nes~ yeele DeehekeÀes íesæ[ keÀj ®eueer peeleer nw uesefkeÀve Deeheyeele keÀes veneR íes æ[les nes~ efpelevee mece­e mees®eves mJeªhe yeveles nes, ­eLeeLe& mce=e flemJeªhe veneR yeveles nes, lees oe]ie kesÀ Thej oe]ie ueieles peeles nQ~ heshej keÀe ìeFce keÀceneslee nw uesefkeÀve J­eLe& mees®eves keÀe mebmkeÀej nesves kesÀ keÀejCe heshej keÀe ìeFce yeæ{e oslesnes~ meskeÀC[ hetje ngDee Deewj efvee|JekeÀuhe efmLeefle yeve pee­es ö ­en mebmkeÀej Fcepe&keÀjes~

efvee|JekeÀuhe yevevee Deelee nw vee? Deheves Þesÿ Yeei­e keÀes mce=efle ceW ueekeÀj meoene|<ele jnes~ Deheves hejceelce heeuevee keÀes meoe yeej­yeej mce=efle ceW ueeDees~ megvevee YeerDeelee nw, mees®evee Yeer Deelee nw uesefkeÀve HeÀke&À keÌ­ee heæ[ peelee nw? yeeheoeoe ye®®eeWkeÀe Kesue osKeles jnles nQ~ meejs efove ceW keÌ­ee­keÌ­ee Kesue keÀjles nes ö ­es jeef$e keÀes®eskeÀ keÀjles nes vee? cee­ee kesÀ efKeueewves yeæ[s DeekeÀ<e&Ce Jeeues nQ~ lees Gve efKeueewveeW mesKesueves ueie peeles nes~ henues lees yengle h­eej mes cee­ee Kesue keÀjeleer nw Deewj KesuekeÀjeles­keÀjeles peye nej efKeueeleer nw leye nesMe ceW Deeles nQ~ cewpeeefjìer ceW SkeÀ efJeMes<eMeefkeÌle keÀer keÀceer jn peeleer nw~ keÀYeer yengle De®ís ®eueles nes, keÀYeer ®eueles nes, keÀYeerGæ[les nes, Deeies yeæ{les nes uesefkeÀve efHeÀj veer®es keÌ­eeW Dee peeles nes? FmekeÀe efJeMes<ekeÀejCe keÌ­ee? heefjJele&ve MeefkeÌle keÀer keÀce]peesjer nw~ mecePeles Yeer nes efkeÀ ­es ­eLeeLe& veneRnw uesefkeÀve heefjJee|lele nesves keÀer keÀceer nes peeleer nw~ ye´eïeCe peerJeve ceW heefjJele&ve ceW Deeie­es, Deye keÀesF& keÀnWies efkeÀ ceQ ye´eïeCe veneR ntB? meYeer Deheves keÀes yeer.kesÀ. efueKeles nesvee! nce ye´eïeCe nQ, ­en mecePeles nes vee? ye´eïeCe peerJeve ceW pees hejer#ee­eW Deeleer nQGmeceW heefjJele&ve keÀjves keÀer MeefkeÌle DeeJeM­ekeÀ nesleer nw~ peye J­eLe& mebkeÀuhe ®eueles nQlees mecePeles Yeer nes efkeÀ ­es J­eLe& nQ~ uesefkeÀve J­eLe& mebkeÀuheeW keÀe yeneJe Flevee les ]peneslee nw pees Deheves lejHeÀ KeeR®elee peelee nw~ pewmes veoer keÀe Jee meeiej keÀe yengle HeÀesme&neslee nw lees efkeÀlevee Yeer Deheves keÀes jeskeÀves keÀer keÀesefMeMe keÀjles nQ uesefkeÀve efHeÀj Yeeryenles peeles nQ~ mecePeles Yeer nes, mees®eles Yeer nes efkeÀ ­es "erkeÀ veneR nw, Fmemes vegkeÀmeevenw efHeÀj Yeer yeneJe ceW yen peeles nesöFmekeÀe keÀejCe keÌ­ee? heefjJele&ve Meefke Ìle keÀerkeÀceer~ henuee efJeMes<e heefjJele&ve nw mJeªhe keÀe heefjJele&ve~ ceQ Mejerj veneR, uesefkeÀve

DevegYeJeer cetle& yeveveeö­ener Þesÿ hegª<eeLe& keÀer efveMeeveer nw~

23

Deelcee ntB, ­en mJeªhe keÀe heefjJele&ve nw~ ­en Deeefo heefjJele&ve nw~ FmeceW Yeer ®eskeÀkeÀjes lees peye osnYeeve keÀe HeÀesme& neslee nw lees Deelce DeefYeceeve kesÀ mJeªhe ceW efìkeÀmekeÀles nes ­ee yen peeles nes? Deiej meskeÀC[ ceW heefjJele&ve MeefkeÌle keÀece ceW Dee pee­eslees mece­e, mebkeÀuhe efkeÀleves ye®e peeles nQ~ Jesmì mes yesmì ceW pecee nes peeles nQ~

henueer heefjJele&ve MeefkeÌle nw mJeªhe keÀe heefjJele&ve Deewj mJeYeeJe keÀe heefjJele&ve~hegjevee mJeYeeJe heg©<eeLeea peerJeve ceW OeesKee oslee nw~ mecePeles Yeer nes efkeÀ ­en cesjemJeYeeJe ­eLeeLe& veneR nw Deewj ­en mJeYeeJe mece­e Òeefle mece­e OeesKee Yeer oslee nwö­enYeer mecePeles nes, uesefkeÀve efHeÀj Yeer mJeYeeJe kesÀ JeMe nes peeles nes~ efHeÀj Deheves ye®eeJekesÀ efue­es keÀnles nes efkeÀ cesje YeeJe veneR Lee, cesje mJeYeeJe Ssmee nw, ceQ ®eenlee ­ee®eenleer veneR nt B uese fkeÀve cesje mJeYeeJe nw~ ye´eïeCe yeve ie­es lees pevce yeoue ie­ee,mecyevOe yeoue ie­ee, ceeB­yeehe yeoue ie­es, heefjJeej yeoue ie­ee uesefkeÀve mJeYeeJe veneRyeouee~ efHeÀj je@­eue Meyo keÀnles efkeÀ cesjer ves®ej nw~ lees henueer keÀcepeesjer mJeªhe keÀeheefjJele&ve, otmeje mJeYeeJe keÀe heefjJele&ve, leermeje mebkeÀuhe keÀe heefjJele&ve~ meskeÀC[ ceWJ­eLe& keÀes meceLe& ceW heefjJele&ve keÀjes~ keÀF& mecePeles nQ yeme DeeOee IeCìs keÀe letHeÀeve Lee,DeeOee IeCìe, 15 efceveì ®euee, uesefkeÀve DeeOee IeCìe Jee 15 efceveì keÀer keÀce]peesjermebmkeÀej yevee osleer nw vee? pewmes Mejerj ceW Deiej keÀesF& yeej­yeej keÀcepeesj neslee jnslees meoe kesÀ efue­es keÀcepeesj yeve peeles nQ~ lees 15 efceveì keÀesF& keÀce veneR nQ~ mebiece­egiekeÀe SkeÀ­SkeÀ meskeÀC[ Je<eeX kesÀ meceeve nw~ lees Ssmes Deueyesues veneR yevees~ Yeue Leesæ[ener ®euee uesefkeÀve ieBJee­ee efkeÀlevee? peye keÀoce ceW heoce keÀnles nes lees 15 efceveì ceWefkeÀleves keÀoce G"Wies Deewj efkeÀleves heoce iebJee­es? pecee ceW lees efnmeeye De®íe jKelesnes efkeÀ keÀoce ceW heoce pecee nes ie­ee uesefkeÀve ieBJeeves keÀe Yeer lees efnmeeye jKees~ leesve ®eenles ngS Yeer mebmkeÀej KeeR®eles nQ~ pees Yeer yeele yeej­yeej nesleer Jees mebmkeÀej ªheceW Yej peeleer nw~ lees mebkeÀuhe heefjJele&ve keÀjes~ efmeHe&À mees®eles veneR jnes ö keÀjvee veneR®eeefn­es, nes ie­ee, keÌ­ee keÀ©B? veneR, mees®ees Deewj keÀjkesÀ efoKeeDees? keÀnles nes yeerleerkeÀes efyevoer ueieeDees, SkeÀ­oes keÀes %eeve osles nes vee ö keÀesF& DeekeÀj yeele keÀjWies leeskeÀnWies "erkeÀ nw, efyevoer ueiee oes, uese fkeÀve mJe­eb efyevoer ueieeles nes? efyevoer ueieevesefue­es keÀewve­meer MeefkeÌle ®eeefnS? heefjJele&ve MeefkeÌle~ heefjJele&ve MeefkeÌle Jeeuee meoe nere fvece&ue Deewj efvecee&Ce jnlee nw~ pewmes henues Yeer yeeheoeoe ves megvee­ee nw efkeÀ ceesu[nesve s Jeeuee ne r je r­eue iee su[ nw~ je r­eue iee su[ keÀe r e fveMeevee r nw Jee s cee su[ nes

efJeefOe keÀes yeej­yeej efjJeeFpe keÀjes lees efj­eueeFpe nesiee~

24

pee­esiee~ lees ®eskeÀ keÀjes efkeÀ heefjJele&ve MeefkeÌle mece­e hej keÀece Deeleer nw ­ee mece­eyeerle peeves kesÀ yeeo mees®eles ner jnles nQ? lees heefjJele&ve MeefkeÌle keÀes yeæ{evee nw~ efpemeceWheefjJele&ve MeefkeÌle nw Jees meyekeÀe h­eeje yevelee nw~ efJe®eejeW ceW Yeer menpe jnsiee, Deeiesyeæ{les mesJee ceW jnles nes vee? mesJee ceW Yeer efJeIve ªhe keÌ­ee neslee nw? cesje efJe®eej,cesje huewve, cesjer mesJee Fleveer De®íer nesles ngS Yeer cesje keÌ­eeW veneR ceevee ie­ee? leesGmekeÀes jer­eue ieesu[ keÀnWie s? cesjeheve Dee ie­ee, cesjeheve Deevee DeLee&le d Deuee­eefcekeÌme nesvee~ peye jer­eue ieesu[ ceW DeueeS efcekeÌme nes peelee nw lees Jees jer­eue jnleen w? GmekeÀe ce tu­e jnlee n w? e fkeÀlevee HeÀke & À he æ[ peelee n w! lee s mece­e Dee wjJee­egceC[ue keÀes hejKekeÀj Deheves keÀes heefjJele&ve keÀjvee, FmekeÀer DeeJeM­ekeÀlee nw~ceesìer­ceesìer yeeleeW ceW heefjJele&ve keÀjvee lees menpe nw uesefkeÀve nj heefjefmLeefle ceW, njmecyevOe, mecheke&À ceW mece­e Deewj Jee­egceC[ue keÀes mecePe mJe­eb keÀes heefjJele&ve keÀjvee,­ener vecyejJeve yevevee nw~ ­es veneR mees®ees e fkeÀ HeÀueevee Yeer mecePes vee, ­es Yeer leesheefjJele&ve keÀjs vee, efmeHe&À ceQ ner heefjJele&ve keÀ©B keÌ­ee? pees Deesìs mees Depeg&ve, FmeceWDeiej Deeheves Deheves keÀes heefjJele&ve efkeÀ­ee lees ­es heefjJele&ve ner efJepe­eer yeveves keÀerefveMeeveer nw~ mecePee~

De®íe, meye Deejece mes heng B®e ie­es vee? Deejece mes jns ngS nes vee? YeefkeÌleceeie& kesÀ cesueeW ceW efkeÀleveer cesnvele Deewj cegefMkeÀue nesleer nw! Deewj ­es cesuee Deejece osvesJeeuee nw vee? veeRo lees Deejece mes keÀjles nes vee? efHeÀj Yeer veer®es (heì ceW) meesves kesÀefue­es, yew"ves kesÀ efue­es ]HeÀesce lees efceuee nw vee~ Deewj veoer kesÀ efkeÀveejs kesÀ cesues ceW leesYeespeve Yeer KeeDees lees efceÆer Yeer KeeDees~ cesues ceW Dehevee Yeer Òeesûeece jKeles nes leese fkeÀlevee r e fceÆer ne slee r nw! ­ene B lee s Deejece me s De®íe ye ´ïee Yee speve e fceuelee nw~Òeeefhle­eeW keÀes meoe meeceves jKees lees Òeeefhle kesÀ mce=efle mJeªhe mes keÀcepeesefj­eeB menpemeceehle nes pee­eWieer~ Dece=leJesues mes ueskeÀj keÌ­ee­keÌ­ee Òeehle neslee nw? Deiej keÀesF& hetísDeehekeÀes Dece=leJesues keÀewve G"elee nw? keÀesF& mecePesiee efkeÀ hejceelcee FvneW keÀes G"eleenw? nbmeWies efkeÀ hejceelcee DeehekesÀ efue­es yengle ÖeÀer yew"e nw keÌ­ee? heæ{eves kesÀ efue­es YeerÖeÀer nw, G"eves kesÀ efue­es Yeer ÖeÀer nw? lees ]HeÀuekeÀ mes keÀnles nes vee efkeÀ nw ner nceejsefue­es~ keÀesF& yeg ]pegie& ceeleeDeeW mes hetís ö DeehekeÀe ìer®ej keÀewve nw lees keÌ­ee keÀnWieer?hejceelcee nceW he æ{elee nw! DeeM®e­e& keÀe r yeele nw vee! hejceelcee keÀe s Dee wj keÀe sF &

keÀce& ceW ­eesie keÀe DevegYeJe nesvee DeLee&led keÀce&­eesieer yevevee~

25

mìt[sCì veneR e fceues! De®íe!pewmes ceOegyeve ceW KegMe jnles nes ö Ssmes Deheves mLeeveeW keÀes ceOegyeve yeveeDees~

ceeleeDeeW keÀes meyemes p­eeoe KegMeer nw vee? KegMeer keÀes mecYeeuevee Deelee nw? ceeleeDeeWkeÀes Jewmes Yeer ®eerpeW mecYeeueves keÀer Deeole nesleer nw lees KegMeer keÀes meoe mecYeeuekeÀjjKevee~ heeC[JeeW keÀes pecee keÀjvee Deelee nw, keÀceevee DeLee&led pecee keÀjvee~ lees heeC[Jepecee keÀjves ceW nesefMe­eej nQ~ pesye Ke®e& jKeves ceW nesefMe­eej nesles nQ~ lees meoe ®eskeÀkeÀjes ö efkeÀlevee ieBJee­ee, efkeÀlevee pecee efkeÀ­ee? pecee keÀe Keelee meoe yeæ{lee jns~De®ís keÀceeves Jeeues keÀer efveMeeveer ­ener nesleer nw efkeÀ Deepe SkeÀ n]peej nw lees keÀueoes nesvee ®eeefn­es~ Ssmes nese fMe­eej nes vee?

otj yew"ves Jeeues Deewj ner yeeheoeoe kesÀ Deefle meceerhe nw~ keÌ­eeWe fkeÀ yeeheoeoe kesÀheeme Ssmeer ìer.Jeer. nw pees otj Jeeues efyeukegÀue ve­eveeW ceW Dee peeles nQ~ De®íe! meyevee®e jns nQ~ yeme, vee®ees, ieeDees Deewj ye´ïee Yeespeve KeeDees~

[yeue efJeosMeer:­ [yeue efJeosMeer yengle ®elegj nQ~ meYeer ûeghe ceW [yeue efJeosMeernesles ner nQ~ Jewmes efJeosefMe­eeW keÀer meer ]peve ceW Yeer Yeejle Jeeues lees nesles ner nQ~ henueslees ­eneB kesÀ (Deeyet kesÀ) heeb®e mLeeveeW kesÀ nesles nQ~ lees [yeue efJeosMeer ÖeÀeæKeefoue nQlees YeejleJeemeer Yeer ÖeÀeæKeefoue yeves nQ~ [yeue efJeosMeer efmekeÀerueOes nQ~ efJeMes<e GcebieGæ[leer keÀuee keÀe p­eeoe jnlee nw~ lees pewmes Gæ[leer keÀuee keÀe ue#­e nw, Jewmes nerue#­e Deewj ue#eCe keÀes meceeve yeveeles ngS Gæ[les ®euees Deewj Gæ[eles ®euees~ Gæ[vesJeeues lees Jewmes Yeer nes~ huesve ceW lees Gæ[keÀj Deeles nes vee~ lees Mejerj mes Yeer Gæ[ves Jeeuesnes Deewj heg©<eeLe& ceW Yeer Gæ[leer keÀuee~ uesefkeÀve ue#­e Deewj ue#eCe keÀes Deewj meceerheleeceW Deeies ueeDees~ nw, uesefkeÀve Deewj meceerhelee ceW ueeDees~ Fmemes meoe ner Þesÿ jnWies~mecePee! De®íe!

efouueer:­ efouueer keÀer keÀuhe kesÀ Deeefo mes Deye Devle lekeÀ keÌ­ee efJeMes<elee nw?(jepeOeeveer jner nw) lees osnueer Jeeues Deheves keÀes meoe jep­e DeefOekeÀejer Deelcee­eW nQ­­ Ssmes Þesÿ mce=e fle mJeªhe DevegYeJe keÀjles nes? keÌ­eeWe fkeÀ yeeheoeoe ves DeYeer YeermJejep­e DeefOekeÀejer yevee­ee nw~ lees mJejep­e DeefOekeÀejer mees efJeMJe jep­e DeefOekeÀejer~mJejep­e DeefOekeÀejer keÀce lees efJeMJe jep­e DeefOekeÀejer Yeer keÀce~ Fmeefue­es efouueer

DevegYeJeer mJeªhe yevees lees ®esnjs mes KegMevemeeryeer keÀer PeuekeÀ efoKeeF& osieer

26

JeeueeW keÀes efJeMes<e ­es veMee nw Deewj meoe jnvee nw efkeÀ nce mJejep­e DeefOekeÀejer meesefJeMJe jep­e DeefOekeÀejer nQ~ DeYeer efJeMJe mesJeeOeejer Deewj mJejep­eOeejer nQ~ keÌ­eeWefkeÀefouueer ceW pees Yeer keÀe­e& nesles nQ Jees efJeMJe kesÀ keÀesves­keÀesves ceW hengB®e peeles nQ~ leese fJeMJe mesJeeOeejer Yeer nes Deewj mJejep­e DeefOekeÀejer Yeer nes Deewj efJeMJe kesÀ jep­eDeefOekeÀejer Yeer nes~ lees mesJee Deewj jep­e oesveeW keÀer mce=efle mJeªhe, ­es nw efouueer keÀerefJeMes<elee~ mecePee? De®íe~

jepemLeeve:­ jepemLeeve keÀe r e fJeMe s<elee ke Ì­ee nw? jepemLeeve DeLee &le d leepe­leKleOeejer~ jepeeDeeW keÀer efveMeeveeröleepe neslee nw vee~ lees jepemLeeve DeLee&led meoemesJee keÀer efpeccesJeejer kesÀ leepeOeejer~ Deewj meeLe­meeLe yeehe kesÀ efoueleKle veMeerve~ SkeÀmesJee keÀer efpeccesJeejer keÀe leepe Deewj otmeje ueeFì keÀe~ lees [yeue leepeOeejer Yeer nQDeewj [yeue leKleOeejer Yeer~ yeehe keÀe efoueleKle Yeer nw Deewj DekeÀeueleKle Yeer nw~ leesoesveeW leKle kesÀ DeefOekeÀejer~ [yeue leKleOeejer Deewj [yeue leepeOeejer~ mecePee~

DeYeer jepemLeeve JeeueeW keÀes Deewj mesJee mLeeve yeæ{eves nQ~ jepemLeeve kesÀ mesJeekesÀvêkeÀer mebK­ee Deewj yeæ{eDees~ meYeer ]peesve ceW mes mesJeekesÀvê keÀer efuemì meyemes keÀce mes keÀceefkeÀmekeÀer nw? (jepemLeeve keÀer) Deepe lees jepemLeeve nw vee! jepemLeeve Jeeues DeYeerkeÌ­ee keÀjWies? mesJeekesÀvê yeæ{e­eWies? keÀjkesÀ efoKeeDees~ Lees æ[er cesnvele ueieleer nw vee~uese fkeÀve DeYeer mece­e men­eesiee r yeve jne nw Fmeefue­es DeYeer cesnvele keÀce ueiesiee r~De®íe!

yeveejme, ­et.hee r.:­ ­et.hee r.Jeeues ke Ì­ee keÀjWie s? efJeMes<elee keÀjWie s vee~ osnueerDee wj ­et.hee r. ceW henues­henues ye ´ïee yeehe ve s meekeÀej ceW yengle h­eej mes e fvecev$eCemJeerkeÀej efkeÀ­ee~ ye´ïee yeehe kesÀ meekeÀej ceW peeves keÀer Oejveer nw~ lees peneB ye´ïee yeehekesÀ heebJe heæ[s nQ JeneB keÌ­ee nesiee? p­eeoe ceW p­eeoe heeJeve neWies vee! lees ­et.heer. Jeeuesmeoe Deheves Þesÿ Yeei­e keÀes mce=efle ceW jKe nerjes heeì&Oeejer yeve nerjes heeì& yepee­eWies~pewmes ye´ïee yeehe keÀer efJeMes<elee nerjes heeì& jne, Jewmes ­et.heer.efveJeemeer nj SkeÀ nerjesheeì&Oeejer yeve efJeMes<e heeì& yepeeves kesÀ efveefceÊe nQ Deewj jnWies~ mecePee!

keÀvee &ìkeÀ:­ keÀveeì&keÀ ceW mebK­ee De®íer nw, mesJee De®íer nw uese fkeÀve e fJeMes<e

­eesie keÀes efkeÀveejs keÀj keÀce& ceW efyepeer nes peeveeö­ener Deueyesueeheve nw~

27

efvee|JeIve mesJeeOeejer yevevee nw~ efvee|JeIve mesJeeOeejer mees efvee|JeIve efJeMJe jep­e DeefOekeÀejerYeJe~ lees keÀvee&ìkeÀ efveJeeefme­eeW keÀes efJeMes<e ìeFìue nwöefJeIve efJeveeMekeÀ Deelcee­eW~Fmeer keÀe ner iee­eve Deewj hetpeve nw ~ lees keÀvee&ìkeÀ Jeeues Dehevee ­en efJeMes<e ìeFìuemce=efle ceW jKe Deheves hetp­e mJeªhe keÀes meoe meeceves jKees~ nj SkeÀ efJeIve efJeveeMekeÀnQ vee? ]HeÀuekeÀ mes keÀnes efkeÀ efJeIve efJeveeMekeÀ nQ Deewj meoe jnWies~ DeYeer osKeWies efkeÀkeÌ­ee mecee®eej Deeles nQ? efJeIve efJeveeMekeÀ keÀe mecee®eej Deelee nw?

cenejeä^:­ pewmee veece nw cenejeä^ Jewmee efJemleej Yeer nw~ veece nw cenejeä^ lees]peesve Jee mebK­ee ceW Yeer ceneved cenejeä^ nw~ Fmeefue­es cenejeä^ keÀes meoe ceneoeveeryevevee nw~ keÀewve­mee oeve keÀjWies? henues meyemes yeæ[e oeve nw mee|Jeme nwC[dme~ leescenejeä^ keÀes mesJee kesÀ nwC[dme efvekeÀeueves ceW ceneoeveer yevevee nw~ Jewmes efvekeÀueles YeernQ uesefkeÀve Deewj efvekeÀeuees~ lees cenejeä^ DeLee&led ceneoeveer, ceneoeveer yevevee DeLee&ledceneved yevevee~ lees Lees æ[e Deewj ÖeÀeæKeefoue yevees~ Jewmes efj]peuì ceW osKee ie­ee nw efkeÀì^ se Eveie ce W pee s nwC[dme e fvekeÀuele s nQ Jee s p­eeoe cenejeä^ ke sÀ ner e fvekeÀuele s nQ~ ­ese fJeMes<elee nw~ Fmeefue­es yeeheoeoe Fme efJeMes<elee keÀer cegyeejkeÀ os jns nQ~ Deye FmecegyeejkeÀ keÀes Deewj yeæ{eles peevee efHeÀj Deewj cegyeejkeÀ oWies~

yecyeF& Jeeues Yeer meoe mesJee ceW Deeies yeæ{les jnles nQ Deewj yeæ{les jnWies~ mesJee kesÀhuewve efJeMes<e osnueer Deewj yeecyes ceW p­eeoe yeveles nQ~ Deewj yeecyes keÀes efJeMes<e Jejoevenw efkeÀ ­e%e men­eesieer DeelceeDeeW kesÀ efveefceÊe yeecyes nw~ DeevOe´e ceW DeeF&.heerpe men­eesieernQ Deewj yeecyes kesÀ Jeeefjme men­eesieer nQ~ lees yeecyes keÀer efJeMes<elee Jeeefjme keÌJeeefueìer kesÀmen­eesieer De®ís nQ~ Ssmes nw vee? YeC[eje Yejhetj keÀjves Jeeues~

DeevOe´ ÒeosMe:­ DeevOe´e Jeeues meoe mJe­eb keÀes Deeies yeæ{eves kesÀ Gcebie­Glmeen ceWDe®ís nQ~ Dee wj Deeie s ye æ{e s lee s DeevOe ´e mes e fJeMes<e DeeF&.hee rpe Deelcee­eW e fvekeÀuemekeÀleer nQ~ DeevOe´e JeeueeW keÀes efJeMes<e men­eesieer Deelcee­eW yeveeves keÀe Jejoeve nw, leesmen­eesieer yeveeDees~ jsi­eguej mìt[sCì veneR yeveWies men­eesieer yeveWies~ lees pees efJeMes<eleenw GmekeÀes Deewj yeæ{eles ®euees~ efpeleveer men­eesieer Deelcee­eW efvekeÀeueves ®eenes GlevesefvekeÀeuees~ keÌ­eeWefkeÀ keÀvee&ìkeÀ Deewj DeevOe´e oesveeW YeeJevee ÒeOeeve nQ~ keÀvee&ìkeÀ mes Yeermvesner Deelcee­eW yengle efvekeÀue mekeÀleer nQ~ DeYeer GvneW keÀes Deeies ueeDees~ nQ yengle~ lees

mheäJeeoer yevevee DeLee&led menpe Þesÿ yevevee~

28

DeYeer osKeWies efkeÀ %eeve mejesJej ceW men­eesieer Deelcee­eW efkeÀleves efvekeÀeueles nQ? mecePee?kesÀjuee:­ (3-4 nQ) De®íe nw, Deehe kesÀjuee Jeeues uee[ues nes~ pees Leesæ[s nesles

nQ Jees uee[ues nesles nQ~ efJeMes<e uee[ueer Deelcee­eW nes~

iegpejele:­ iegpejele lees ceOegyeve keÀe keÀceje nw~ iegpejele keÀer efJeMes<elee nj keÀe­e&ceW men­eesieer yeveves keÀer nw~ Deehe ye´ïee Yeespeve Keeles nes, lees iegpejele keÀer ceelee­eW peesjesìer hekeÀeleer nQ Jees Deewj keÀesF& veneR hekeÀe mekeÀlee~ Fmeerefue­es keÀevÖesÀvme ceW ­ee keÀesF&Yeer HebÀkeÌMeve neslee nw lees iegpejele keÀer ceeleeDeeW keÀes efvecev$eCe p­eeoe efceuelee nw~ leesiegpejele keÀer efJeMes<elee nw men­eesie osvee~ meye ÒekeÀej keÀe men­eesie osles nQ~ mesJee mLeeveDeewj ieerlee hee"MeeueeDeeW keÀer efJeMes<elee Yeer iegpejele ceW nw~ lees mesJee keÀer efJeefOe YeerDe®íer nw Deewj Je=e f× Yeer nw Fmeere fue­es Jejoeveer nQ~ lees iegpejele keÀes pevce mes nerJejoeve nw ö ``yeæ{les jnes, yeæ{eles jnes~'' DeeJee]pe oes Deewj hengB®e peeles nQ vee~ pewmeskeÀcejs mes efkeÀmeer keÀes yeguee uesles nQ vee, Jewmes DeeJee]pe oes lees hengB®e peeles nQ~ De®ísnQ, nukesÀ Yee r nQ Dee wj Gcebie­Glmeen Jeeues Yee r nQ~ mesJee ce W DeLekeÀ nQ~ pee s Yee rcegefMkeÀue [d­etìer]pe nesleer nQ Jees iegpejele Jeeues ner G"eles nQ~ meyemes cegefMkeÀue [d­etìernesleer nw DeeJeeme­efveJeeme keÀer, Jees Yeer iegpejele G"elee nw vee~ Yeespeve yeveeves keÀer,jesìer yeveeves keÀer iegpejele G"elee nw~ Deewj meyekeÀes mevlegä keÀjves keÀer efJeMes<elee Yeer nw~lees iegpejele mewuJesMeve Deeceea nw~ meye mewueJesMeve osves Jeeues nQ~ iegpejele ves Deheveere fJeMes<elee keÀes mecePee, DeYeer FmekeÀes Deewj yeæ{evee~ De®íe!

ìe r®eme &:­ meYee r ìe r®eme & lee s meoe ne r %eeve mJeªhe, mce = e fle mJeªhe nQ ne r~keÌ­eeWefkeÀ pewmes yeehe efMe#ekeÀ yevekeÀj Deeles nQ lees yeehe meceeve efveefceÊe efMe#ekeÀ nes~ yeehepewmes veneR nes, uesefkeÀve efveefceÊe efMe#ekeÀ nes~ lees ìer®eme& keÀer efJeMes<elee efveefceÊe YeeJeDeewj efvecee&ve YeeJe~ meHeÀue ìer®ej Jener yeveleer nw efpemekeÀe efvece&ue mJeYeeJe nes~ DeYeere fvece&ue mJeYeeJe kesÀ Thej efJeMes<e DeC[jueeFve keÀjes~ kegÀí Yeer nes peeS uese fkeÀveDehevee mJeYeeJe meoe efvece&ue jns~ ­ener efvece&ue mJeYeeJe efvecee&velee keÀer efveMeeveer nw~ leesDeC[jueeFve keÀjes `e fvece &ue mJeYeeJe'~ efyeuke gÀue Mee rleue~ Meerleuelee keÀe iee­eveMeerleuee osJeer nw~ lees efvece&ue mJeYeeJe DeLee&led Meerleue mJeYeeJe~ yeele peesMe efoueeveskeÀer nes uesefkeÀve Deehe efvece&ue nes leye keÀnWies meHeÀue ìer®ej~ lees yeeheoeoe efHeÀj Yeer

pees cepeyetle nQ Jen keÀYeer cepeyetj veneR nes mekeÀles~

29

DeC[jueeFve keÀje jne nw efkeÀme hej? efvece&ue mJeYeeJe~ mecePee? De®íe!De®íe, ®eejeW Deesj kesÀ meJe& meoe mce=efle mJeªhe DeelceeDeeW keÀes, meoe meskeÀC[

ceW hee fjJele&ve Meefke Ìle Üeje mJe heefjJele&ve keÀjves Jeeueer Þesÿ DeelceeDeeW keÀes, meoemenpe ­eesieer DevegYeJe keÀjves Jeeues DevegYeJeer DeelceeDeeW keÀes, meoe yeehe kesÀ meceerheDeewj meceeve yeveves kesÀ Gcebie­Glmeen ceW jnves Jeeueer meJe& DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe­eeo­h­eej Deewj vecemles~

hejceelce h­eej keÀer heeuevee keÀe mJeªhe nwömenpe­eesieer peerJeve~

305.12.94

Jele&ceeve mece­e keÀer DeeJeM­ekeÀlee ö yesnokesÀ Jewjei­e Je=efÊe keÀe Jee­egceC[ue yeveevee

Deepe mvesn kesÀ meeiej yeehe Deheves mvesn ceW mecee­es ngS mvesner ye®®eeW keÀes osKejns nQ~ ­en F&MJejer­e mvesn efmeJeeS Deehe ye®®eeW kesÀ efkeÀmeer keÀes Yeer Òeehle veneR neslee~Deehe meYeer keÀes ­es efJeMes<e Òeeefhle nw~ Òeeefhle meYeer ye®®eeW keÀes nw uesefkeÀve henueer mìs]penw Òeeefhle nesvee Deewj Deeies keÀer mìspe nw Òeeefhle kesÀ DevegYeJe ceW Kees peevee~ henueeryeele, Òeeefhle keÀer veMes mes meYeer keÀnles nes efkeÀ nceW yeehe keÀe h­eej efceuee~ yeehe efceueeDeLee&led h­eej efceuee~ meYeer kesÀ cegKe mes ­ener efvekeÀuelee nw `cesje yeeyee'~ lees henueermìspe ceW Òeeefhle meYeer keÀes nw~ uesefkeÀve DevegYetefle ceW meoe Kees­es jnW, FmeceW vecyejJeejnQ~ pees hejceelce h­eej ceW Kees­es ngS jnles nQ GvekeÀes Fme h­eej mes keÀesF& nìe veneRmekeÀlee~ hejceelce h­eej ceW KeesF& ngF& Deelcee keÀer PeuekeÀ Deewj ]HeÀuekeÀ, DevegYetefle keÀerefkeÀjCeW Fleveer MeefkeÌleMeeueer nesleer nQ pees keÀesF& Yeer meceerhe Deevee lees otj uesefkeÀve DeebKeG"ekeÀj Yeer veneR osKe mekeÀlee~ Ssmeer DevegYete fle meoe jns lees keÀYeer Yeer efkeÀmeer YeerÒekeÀej keÀer cesnvele veneR nesieer~ DeYeer ­eesie ueieeles­ueieeles ­eg× keÀjveer heæ[leer nw~yew"les ­eesie ceW nQ uesefkeÀve DevegYetefle ceW Kees­es ngS veneR nesves kesÀ keÀejCe keÀYeer ­eesie,keÀYeer ­eg× oesveeW ®eueles jnles nQ~ ceQ yeehe keÀe ntBö­es yeej­yeej mce=efle ceW ueevee heæ[leenw~ lees yeej­yeej mce=efle ceW ueevee, efJemce=efle nw leye lees mce=efle ceW ueeles nes vee? leesneB­vee, mce=e fle­efJemce=e fleö­es ­eg× ueJeueerve DevegYete fle keÀjves veneR osleer nw~ Jele&ceevemece­e ye®®eeW keÀes pees ­eg× Jee cesnvele keÀjveer heæ[leer nw Jees J­eLe& Deewj meceLe& keÀer­eg× p­eeoe ®eueleer nw~ keÀesF&­keÀesF& ye®®eeW ceW J­eLe& osKeves kesÀ mebmkeÀej ves®egjue ves®ejnes ieF& nw~ keÀesF& ceW megveves keÀer, keÀesF& ceW JeCe&ve keÀjves keÀer, keÀesF& ceW mees®eves keÀeröSsmeerves®egjue ves®ej nes ieF& nw pees Jees mecePeles ner veneR nQ efkeÀ ­es nce keÀjles Yeer nQ~ DeiejkeÀesF& FMeeje Yeer osles nQ lees cee­ee keÀer mecePeoejer nesves kesÀ keÀejCe Deheves keÀes yenglemecePeoej mecePeles nQ~ ­ee lees cee­ee kesÀ mecePeoej yeve peeles Jee Deueyesueeheve Deepeeleeö­es lees ®euelee ner nw, ­es lees neslee ner nw.....~ cee­ee keÀer mecePeoejer mes jebiece W Yee r Deheve s keÀe s jeFì mecePele s n Q~ ne slee r cee­ee keÀe r mecePeoeje r n w ue s e f keÀve

31

mecePeWiesöcesjs pewmee %eeveer, cesjs pewmee ­eesieer, cesjs pewmee mesJeeOeejer keÀesF& nw ner veneR~keÌ­eeWefkeÀ Gme mece­e cee­ee keÀer íe­ee ceve Deewj yegef× keÀes Ssmes JeMeerYetle keÀj osleer nwpees ­eLeeLe& efveCe&­e keÀj veneR mekeÀles~ cee­eeJeer ­eesieer Jee cee­eeJeer %eeveer mecePeoej,F&MJejer­e mecePe mes efkeÀveeje keÀje osleer nw~ cee­ee keÀer mecePeoejer Yeer keÀce veneR nw~cee­ee me s ­ee sie ueieeve s Jeeue s Yee r De®eue­Deìue ­ee siee r nQ~ Fmee fue­e s ]HeÀke &À vene RmecePeles~ Gme mece­e kesÀ yeesue keÀe veMee Yeer meYeer peeveles nes veeöefkeÀlevee yeef æ{­eeneslee nw! Fmeefue­es yeeheoeoe meoe ye®®eeW keÀes keÀnles nQ efkeÀ Òeeefhle­eeW keÀer DevegYetefle­eeWkesÀ meeiej ceW mecee­es jnes~ meeiej ceW meceevee DeLee&led meeiej meceeve yesno kesÀ ÒeeefhlemJeªhe yeve keÀce& ceW Deevee~

yeeheoeoe ves ®eejeW Deesj kesÀ ye®®eeW keÀe ®eeì& ®eskeÀ efkeÀ­ee~ keÌ­ee osKee? mece­e kesÀmeceerhelee kesÀ ÒeceeCe Jele&ceeve kesÀ Jee­egceC[ue ceW yesno keÀe Jewjei­e Òel­e#e mJeªhe ceWnesvee DeeJeM­ekeÀ nw~ yesno keÀe Jewjei­e JeCe&ve Yeer keÀjles nes~ hee@Fvìdme yengle efvekeÀeuelesnes, Yee<eCe Yeer yengle De®ís keÀjles nes~ meYeer kesÀ heeme hee@Fvìdme nQ vee? hee@FvìdmeJeCe&ve keÀjvee Jee mees®eveeöFmeceW lees cewpeeefjìer heeme nQ~ Fve íesìer­íesìer kegÀceeefj­eeWkeÀes Yeer Yee<eCe lew­eej keÀjkesÀ oWies lees keÀj ueWieer~ ­eLeeLe& Jewjei­e Je=efÊe keÀe menpe DeLe&nwö®eens DeelceeDeeW kesÀ mecheke&À ceW Dee­eW, ®eens meeOeveeW kesÀ mecyevOe ceW Dee­eW, ®eensmesJee kesÀ ®eebme ceW ®eebmeuej yeveves keÀe Yeei­e efceues uesefkeÀve meJe& kesÀ mecyevOe­mecheke&ÀceW efpelevee v­eeje, Glevee h­eejeöFmekeÀe yewuesvme jns~ neslee keÌ­ee nw? keÀYeer v­eejshevekeÀer hejmesvìs]pe yeæ{ peeleer Deewj keÀYeer h­eejsheve keÀer hejmesvìs]pe yeæ{ peeleer~ h­eejehevekeÀe DeLe& nw efveefceÊe YeeJe, efvecee&ve YeeJe~ uesefkeÀve FmekesÀ yeoues cesjsheve keÀe Yeeve Deepeelee~ ­es cesje ner keÀece nw, cesje ner mLeeve nw, cegPes ner meJe& meeOeve Yeei­e Devegmeejefceues ngS nQ, Flevee r ce snvele mes ce Qve s ­es meeOeve, mLeeve Jee mesJee Jee mesJee meeLee r(mìt[svìdme Yeer meeLeer nQ) yevee­eW nQ~ ­es cesje nw, keÌ­ee cesjer cesnvele keÀer keÀesF& Jewu­etveneR nw? ­es efveefceÊe YeeJe Deewj cesjsheve kesÀ YeeJe ceW Devlej nw ­ee SkeÀ ner nw? ­escesjeheve je@­eue ªhe mes yeæ{ ie­ee nw~ ­es cesjsheve keÀer je@­eue Yee<ee, je@­eue mebkeÀuheyeehe mes ©nefjneve ceW Yeer yeeheoeoe yengle megveles nQ~ yengle h­eej mes yeehe keÀes ­eeefveefceÊe DeelceeDeeW keÀes ceveeves ­ee ceveJeeves Deeles nQöyeeyee Deehe ner FmeceW cesjs keÀesceoo keÀjvee, Deehe keÌ­ee mecePeles nes efkeÀ ­es cesje keÀece veneR nw, cesjer ef]peccesoejer veneRnw, cesje DeefOekeÀej cesjs keÀes ner efceuevee ®eeefn­es~ yeehe keÀes Yeer %eeve osves kesÀ efue­es yengle

heefjJele&ve MeefkeÌle Üeje J­eLe& mebkeÀuheeW kesÀ yeneJe keÀe HeÀesme& meceehle keÀjes~

32

nese fMe­eejer keÀjles nQ~ yeeheoeoe cegmkeÀjeles jnles nQ~ efvee fceÊe nQ, pees e fceuee, pewmesefceuee, peneB efye"e­eWies, pees efKeuee­eWies, pees keÀje­eWies Jener keÀjWies~ ­es henuee­henueemeYeer keÀe Jee­eoe nw~ Jee­eoe nw vee? ­es Jee­eoe nw ­ee efmeHe&À Keeves­heerves kesÀ efue­es nw?cesjsheve kesÀ YeeJe keÀe Jewjei­e ner yesno keÀe Jewjei­e nw~ ve­es­ve­es ÒekeÀej kesÀ cesjsheve DeewjFcepe& nes jns nQ~ cee­ee Jele&ceeve mece­e ve­es­ve­es ÒekeÀej kesÀ cesjsheve keÀer íe­ee [euejner nw~ Fmeefue­es mece­e keÀer meceerhelee Òel­e#e ªhe ceW veneR Dee jner nw~ %eeveer, ®eensDe%eeveer, oesveeW peeveles nQ Deewj keÀnles Yeer nQ efkeÀ ogefve­ee keÀer neueleW yengle Kejeye nw,­es ogefve­ee keÀneB lekeÀ ®euesieer, kewÀmes ®euesieer? uesefkeÀve efHeÀj Yeer ogefve­ee ®eue jner nw~mece­e keÀer meceerhelee keÀe HeÀeGC[sMeve nw ö yesno keÀer Jewjei­e Je=e fÊe~ yeeheoeoe ves®eskeÀ efkeÀ­ee yesno keÀer Jewjei­e Je=efÊe kesÀ yepee­e ve­es­ve­es ÒekeÀej kesÀ íesìs­íesìs ueieeJekeÀe efJemleej yengle yeæ[e nw~ Fme efJemleej ves meej keÀes efíhee efue­ee nw~ mecePee? DeyekeÌ­ee keÀjvee nw?

­en ueieeJe yeæ[s ìsmìer ueieles nQ~ SkeÀ­oes yeej ìsmì efkeÀ­ee lees Jees ìsmì KeeR®elesjnles nQ~ mesJee keÀj jns nes yengle De®íe uesefkeÀve Deheveer ®eseEkeÀie keÀjes efkeÀ efveefceÊeYeeJe nw Jee ueieeJe keÀe YeeJe nw? `yeeyee­yeeyee' kesÀ yeoues `cesje­cesje' lees veneR Deepeelee? ceevevee nw lesje Deewj yeve peelee nw cesje~ lees Deye keÌ­ee keÀjWies? cesje­cesjehemevo nw? yeeheoeoe ves henues Yeer megvee­ee nwöSkeÀ yengle yeæ[er ]ieueleer keÀjles nQ Jee®eueles­®eueles nes peeleer nw, keÀjvee veneR ®eenles nQ uesefkeÀve nes peeleer nw, Jen keÌ­ee?otmejs kesÀ pepe yeve peeles nQ Deewj Deheves JekeÀerue yeve peeles nQ~ yevevee nw Dehevee pepeDeewj yeveles nQ otmejeW keÀe~ FmekeÀes ­en veneR keÀjvee ®eeefn­es, FvekeÀes yeouevee ®eeefn­es~Deewj Deheves e fue­es mecePeWie sö­en yeele efyeukegÀue mener nw~ ceQ pees keÀnleer nt B, JenerjeFì nw, ­es Ssmes nw, ­es Jewmes nw~ JekeÀerue ueesie Yeer e fme× keÀjles nQ veeöme®e keÀesPet", Pet" keÀes me®e~ Deewj efpeleves ÒeceeCe osvee JekeÀerueeW keÀes Deelee nw Glevee DeewjefkeÀmekeÀes veneR Deelee~ Dehevee pepe yeveveeö­es ]ieueleer nes peeleer nw~ otmejs kesÀ efue­esefjceeke&À osvee yengle menpe nw~ uesefkeÀve Deheves keÀes yeouevee nw~ meueesieve Yeer nwö``mJeheefjJele&ve mes efJeMJe heefjJele&ve~'' henues `mJe' nw~ megvee, keÌ­ee ®eeì& osKee?

yeeheoeoe Yeer cee­ee keÀer ®eeue keÀes osKe cegmkeÀjeles jnles nQöcee­ee efkeÀleveer ®elegjnw! ceemìj meJe&MeefkeÌleceeved DeelceeDeeW keÀes Yeer Dehevee yevee uesleer nw~ lees DeYeer keÌ­ee®eeefn­es? yesno keÀer Jewjei­e Je=efÊe keÀe Jee­egceC[ue yeveeDees~ pewmes mesJee keÀe Jee­egce­

pees yeele yeej­yeej nesleer nw Jen mebmkeÀej ªhe nes peeleer nw~

33

C[ue yeveeles nes vee, Òeesûeece yeveeles nes~ efmeHe&À efoceeie lekeÀ ­es Je=efÊe veneR, efoue lekeÀhengB®es~ meyekesÀ efoceeie ceW lees nwönesvee ®eeefn­es, keÀjvee ®eeefn­es uesefkeÀve efoue ceW ­esuenj Glhevve nes pee­es FmekeÀer DeeJeM­ekeÀlee nw~ mecePee? meYeer ves De®íer lejn mesmecePee? efkeÀ DeYeer mecePe ceW Dee­ee efHeÀj G"ves kesÀ yeeo mees®eWiesö­es kewÀmes nesiee, ­eskeÀjvee cegefMkeÀue nw, megvevee­yeesuevee lees menpe nw, keÀjvee cegefMkeÀue nw~ lees DeYeer SsmesveneR keÀnWies vee?

mvesn mes Deehe Yeer hengB®e ie­es nQ Deewj yeeheoeoe Yeer hengB®e ie­es nQ~ mvesn ceW osKeesefkeÀleveer MeefkeÌle nw! mvesn DeJ­ekeÌle keÀes J­ekeÌle ceW ues Deelee nw~ Deehe meyekeÀes ceOegyeveceW ues Dee­ee nw~ meYeer mvesn ceW "erkeÀ hengB®e ie­es nQ vee? efkeÀmeves uee­ee? ì^sve ves uee­eeefkeÀ mvesn ves uee­ee? peneB mvesn nw JeneB cesnvele, cesnvele veneR ueieleer, cege fMkeÀue,cegefMkeÀue veneR ueielee~ ­es leerve hewj kesÀ yepee­e oes hewj he=LJeer Yeer efceues lees keÌ­ee ueieleenw? mele­egie kesÀ heuebieeW mes Yeer Þesÿ nw~ meye Deejece mes jns ngS nQ efkeÀ cepeyetjer mes?keÌ­ee keÀjW, jnvee ner nw....~ YeefkeÌle ceeie& ceW lees efmeHe&À heebJe jKeves kesÀ efue­es Fleveercesnvele keÀjles nQ, DeehekeÀes meesves kesÀ efue­es leerve hewj veneR lees oes hewj lees efceuelee nw~Deeheves lees ceebiee Lee efkeÀ ®ejCeeW ceW peien os oes uesefkeÀve yeehe ves ®ejCeeW keÀer yepee­eheìjeveer yevee efo­ee~ efHeÀj Yeer ceOegyeve keÀe Deebieve nw vee~ ®eens keÀneB Yeer meesles nesuese fkeÀve nQ lees ceOegyeve kesÀ Deebieve ceW~ Flevee yeehe kesÀ meceerhe Deeves keÀe DeefOekeÀejefceuesieeö­es lees mJehve ceW Yeer veneR Lee~ lees meye KegMe nes vee? oes hewj keÀer yepee­eSkeÀ hewj efceues lees Yeer jepeer jnWies? yew"s­yew"s mees­eWies! keÀF­eeW keÀes yew"ves ceW veeRoDe®íer Deeleer nw~ mees­eWies lees veeRo veneR Dee­esieer~ ­eesie ceW yew"vee Deewj meesvee Meg©~heeb®e efove DeKeC[ lehem­ee keÀjveer heæ[s lees meye lew­eej nes? Keevee Yeer veneR efceueslees ®euesiee? efkeÀ mecePeles nes ­es nesvee veneR nw? pees ®eer]pe JeneB veneR Keeles Jees Deewjner ceOegyeve ceW efceueleer nw~ uesefkeÀve SJejjs[er jnvee ®eeefn­es~ efceues lees yengle De®íe,ve efceues lees yengle­yengle De®íe~ keÌ­eeWefkeÀ meyekeÀes Dece=leJesues efoueKegMe efce"eF& leesefceueleer ner nw Deewj meeje efove KegMeer keÀer KegjekeÀ Yeer efceueleer nw~ lees ®eue mekeÀleenw vee? ­es Yeer ì^e@­eue keÀjWies~ De®íe!

hebpeeyeö meYeer ®eueles­efHeÀjles meoe ­es DevegYeJe keÀjles nes efkeÀ nce efJeMJe keÀer meJe&DeelceeDeeW kesÀ hetJe&pe nQ? Deehemes ner meye efvekeÀues nQ vee? lees meyemes yeæ[s les yeæ[s

jer­eue ieesu[ ceW cesje heve ner DeueeS nw, pees Jewu­eg keÀes keÀce keÀj oslee nw~

34

hetJe&pe Deehe Deelcee­eW nes~ hetJe&pe mJeªhe mes meoe efJeMJe keÀer meJe& DeelceeDeeW keÀesjnce keÀe r YeeJevee mes osKeles, Jejoevee r yeve MegYe YeeJevee Dee wj MegYe keÀecevee keÀeJejoeve osles jnes~ meeOeejCe veneR, hetJe&pe nQ~ hetJe&pe DeLee&led jnceefoue Deelcee~ jncekeÀer YeeJevee, MegYe YeeJevee ­ener efJeMJe keÀer DeeJeM­ekeÀlee nw~ lees meYeer Deheves keÀesSsmee efJeMJe keÀe hetJe&pe mecePeles nes ­ee keÀYeer­keÀYeer Deheves keÀes meeOeejCe mecePe ueslesnes? pewmes ye´ïee yeehe ûesì­ûesì ûewC[ HeÀeoj nw lees ye´eïeCe keÌ­ee nQ? hetJe&pe nQ vee?mecePee?

hebpeeye ves keÌ­ee keÀceeue keÀer nw? osKees, DeehekesÀ Jee­eye´sMevme mes Jee­egceC[ue leesyeoue ie­ee nw vee~ mecePeles nes efkeÀ nceejs Jee­eye´ sMeve keÀe ÒeYeeJe nw? ­eesie lehem­eelees meYeer ves De®íer keÀer vee~ lees pees lehem­ee keÀe yeue nw Jees J­eLe& veneR peelee~ HeÀuepeªj efvekeÀuelee nw~ Jewmes Yeer peye keÀesF& efJeIve Deelee nw lees DeKeC[ ­eesie jKe oslesnes vee? Gmemes HeÀke&À heæ[lee nw~ lees hebpeeye JeeueeW keÀes lehem­ee keÀe mece­e lees yengleefceuee? De®íe Jee­egceC[ue heefjJele&ve ngDee nw lees DeYeer OetceOeece mes mesJee keÀj jnsnes? DeYeer ®eejeW Deesj mesJee keÀer Oetce ce®ee oes~ efpelevee Yeer mece­e efceuelee nw Gleveemece­e ÒeceeCe HeÀe­eoe G"e uees~ SkeÀ mes DeveskeÀ efvekeÀueles nQ lees Gme SkeÀ mes peesDeveskeÀ efvekeÀueles nQ GvekeÀe Jee­egceC[ue hej ÒeYeeJe heæ[lee nw~ Oejveer keÀer meHeÀueleeyeoue peeleer nw~ lees DeYeer peesjMeesj mes mesJee keÀjes~ DeYeer ®eebme nw mesJee keÀjves keÀe~uesefkeÀve efveefceÊe YeeJe mes keÀjvee, `cesje' veneR ueevee~ De®íe!

Deeieje ö Deeieje ceW efJeMes<elee keÌ­ee nw? Deeieje keÀes keÀnles ner nQ leepe veiejer~lees Deeieje JeeueeW keÀes meoe ner mesJee keÀer efvee|JeIve Je=e f× keÀer efpeccesoejer keÀe leepeOeejCe keÀjvee nw~ mesJee nes uesefkeÀve GmekeÀer efJeMes<elee nw efvee|JeIve mesJee~ lees mesJee keÀerefpeccesoejer kesÀ leepeOeejer Deewj meeLe­meeLe meoe ueeFì kesÀ leepeOeejer DeLee&led mechetCe&heefJe$elee keÀer efpeccesoejer kesÀ leepeOeejer neWies vee? mesJee Deewj ueeFì ­es [yeue leepemeoe ÒewefkeÌìkeÀue mJeªhe ceW jns~ lees ­es leepe ner meJe& DeelceeDeeW keÀes menpe DeekeÀe|<elekeÀjsiee~ lees mesJee ceW Yeer Deeies yeæ{es Deewj ueeFì kesÀ leepeOeejer yeve otmejeW keÀes yeveevesceW Yeer Deeies yeæ{es~ mecePee?

jer­eue ieesu[ keÀer efveMeeveer nw ceesu[ nes peevee~

35

ngyeueer, ie gueyeiee & ö keÀvee &ìkeÀ keÀe r e fJeMes<elee keÌ­ee nw? JeneB YeeJevee p­eeoenesleer nw vee~ lees pewmes Oejveer keÀer efJeMes<elee nw YeeJevee, Jewmes ner keÀvee&ìkeÀ efveJeemeer ®eensefkeÀmeer Yeer mLeeve kesÀ nes, meYeer efJeMes<e nj meskeÀC[, nj mebkeÀuhe ceW MegYe YeeJevee,MegYe keÀecevee ö FmekesÀ ves®egjue mJeªheOeejer~ keÀvee&ìkeÀ efveJeeefme­eeW keÀer efJeMes<elee nwefkeÀ J­eLe& keÀer meceeefhle Deewj MegYe YeeJevee, MegYe keÀecevee mJeªhe meoe jns~ J­eLe& keÀesHe gÀue mìe@he~ MegYe YeeJevee Deewj MegYe keÀecevee keÀe meoe HegÀue mìe@keÀ~ lee s mìe@heueieevee Deelee nw? Deewj MegYe YeeJevee keÀe mìe@keÀ pecee keÀjvee Yeer Deelee nw? mìe@keÀpecee keÀjves Deewj mìe@he ueieeves ceW nesefMe­eej nes vee? pewmes Deeies yew"vee hemevo keÀjlesnes Ssmes meoe nj Þesÿ OeejCee ceW Yeer Deeies mes Deeies jnvee~ De®íe~

leee fceuevee[g, ke sÀjuee ö leee fceue Jeeue s ke Ì­ee keÀjWie s? ke Ì­ee e fJeMe s<e veMeejKeWies? meyemes yeæ[s les yeæ[e ªneveer veMee nwönce yeehe kesÀ Deewj yeehe nceeje~ peesFme veMes ceW jnles nQ Jees meoe ner efveefM®ele menpe efJepe­eer nQ~ lees leeefceue Jeeues JeekesÀjuee Jeeues meoe Fme ©neveer veMes ceW jnves Jeeues Deewj meoe menpe efJepe­e ÒeehlekeÀjves Jeeueer Þesÿ Deelcee­eW nes~ mecePee?

nwojeyeeo, e fmekeÀvojeyeeo ö DeevOe ´ e Jeeue s Yee<ee vene R peevele s n Q ue s e f keÀveYeeJevee keÀer Yee<ee peeveles nQ~ lees DeevOe´e Jeeues keÌ­ee keÀjWies? DeevOe´e ceW Yeer mesJee leesDe®íer nw~ meoe Deheves keÀes nce keÀesìeW ceW keÀesF& Deewj keÀesF& ceW Yeer keÀesF& Deelcee­eW nQ,Ssmee DevegYeJe keÀjles nes? pees iee­eve nw keÀesìeW ceW keÀesF&, keÀesF& ceW Yeer keÀesF&, lees JeeskeÀewve­meer Deelcee­eW nQ, efkeÀmekeÀe iee­eve nw? DeevOe´e JeeueeW keÀe nw? ®eens kewÀmeer YeerDeelcee­eW nes uesefkeÀve yeehe keÀer lees h­eejer nes vee~ lees ­es KegMeer meoe jns efkeÀ pees ntB,pewmeer ntB uesefkeÀve yeehe keÀer h­eejer ntB Fmeefue­es keÀesìeW ceW keÀesF&, keÀesF& ceW Yeer keÀesF& Deelceeyeveves keÀe Yeei­e DeehekeÀes efceuee nw~ De®íe~

cenejeä^ ö `cenejeä^' veece uesve s mes ner veMee ®eæ{lee nw vee? osMe keÀe veeceYeer ceneved Deewj ye´eïeCe yeve ie­es lees Deelcee­eW Yeer ceneved Deewj ceneved DeelceeDeeW keÀekeÀle&J­e nw meYeer DeelceeDeeW keÀes ceneved yeveevee~ lees cenejeä^ JeeueeW keÀes nj mece­emebkeÀuhe ceW, yeesue ceW, keÀce& ceW, mecyevOe ceW `ceneved' Meyo meoe mce=efle ceW jns~ ceneved

Òeeefhle­eeW keÀes meoe meeceves jKees lees keÀcepeesefj­eeB menpe meceehle nes pee­eWieer~

36

mJeªhe ke sÀ mce =e fle mJeªhe~ mebkeÀuhe Yee r meeOeejCe vene R, ceneve d~ SkeÀ yee sue Yee rmeeOeejCe veneR, ceneved~ lees Ssmes ceneved nes? yeesuees, neB peer~ ceneved nQ Deewj cenevedyeveeves Jeeues nQ lees ceneved Meyo meoe mJeªhe ceW jns~ efmeHe&À cegKe ceW veneR uese fkeÀvemJeªhe ceW~

Fvoe wj, ne @mìue keÀe r k e g Àce e e fj­ee W me s ö ne @mìue keÀe r ke g Àcee e fj­ee B ne s ­eeneFSmì, nesefueSmì kegÀceeefj­eeB nes? neFSmì Yeer nes, nesefueSmì Yeer~ Tb®es les Tb®esYeer nes Deewj ceneved heefJe$e Deelcee­eW Yeer nes~ keÌ­eeWefkeÀ kegÀceejer peerJeve keÀe DeLe& ner nwceneved heefJe$e~ Fmeerefue­es kegÀceeefj­eeW keÀes hetpeles nQ~ Deewj kegÀceejer mes ceelee yeveer leesmeyekesÀ heebJe ítves heæ[Wies~ Deiej yeng yevekeÀj Iej ceW DeeF& lees keÌ­ee keÀjWies? meyekesÀ heebJeíg­eWies Deewj kegÀceeefj­eeW kesÀ heebJe hetpes peeles nQ~ lees kegÀceejer peerJeve DeLee&led ceneved heefJe$epeerJeve~ Ssmeer kegÀceeefj­eeB nes vee efkeÀ keÀYeer­keÀYeer peesMe Dee peelee nw? Deeheme ceW SkeÀ­oes ceW peesMe Deelee nw efkeÀ veneR Deelee? keÌ­eeWefkeÀ ¬eÀesOe Yeer DeheefJe$elee nw~ efmeHe&À keÀeceefJekeÀej veneR, uesefkeÀve GmekesÀ Deewj Yeer meeLeer nQ~ lees ceneved heefJe$e DeLee&led DeheefJe$eleekeÀe veece­efveMeeve veneR~ FmekeÀes keÀne peelee nw nesueerSmì, neFSmì kegÀceeefj­eeB~ leesSsmeer nes ­ee Leesæ[e­Leesæ[e keÀYeer cee­ee keÀes ígÆer os osles nes? cee­ee h­eejer ueieleer nwvee lees Deeleer nw! uesefkeÀve cee­ee keÀYeer Yeer ve Dee­es FmekeÀe menpe meeOeve nw efkeÀ meoeiee@[ueer mìt[svì ueeFHeÀ ceW jnes, mì[er, mì[er, mì[er~ Deewj keÀesF& yeeleeW ceW veneRpeevee~ Deiej keÀce&Cee mesJee Yeer keÀjles nes lees Jees Yeer mì[er keÀer meypeskeÌì nw~ Keeveeyeveevee Yeer mì[er nw~ keÀce&­eesieer keÀe hee" nw, lees heæ{eF& ngF& vee? lees kegÀceejer peerJeveceW meHeÀuelee keÀe DeeOeej nw mìt[sCì ueeFHeÀ~ Deewj yeeleeW ceW peevee ner veneR nw, jemleeyevo~ Ssmes nw ­ee keÀYeer­keÀYeer ieuele ieueer ceW ®eueer peeleer nes? veneR~ De®íe nw,Dehevee Yeei­e lees yevee efue­ee~ DeYeer Yeei­e keÀer uekeÀerj keÀes efpelevee uecyee yeveeves®eenes, Glevee yevee mekeÀleer nes~ lees íesìer uekeÀerj veneR KeeR®evee, uecyeer KeeR®evee~yeeheoeoe Yeer KegMe nesles nQ efkeÀ kegÀceejer peerJeve ceW ye®e ieF&~ Yeei­eJeeve yeve ie­eer~Deewj Yeer kegÀí mLeeveeW mes kegÀceeefj­eeB DeeF& nQ~ ì^seEveie Jeeueer kegÀceeefj­eeb neLe G"eDees~ì^seEveie keÀjvee ceevee mesJee keÀer ì^sve ceW ®eæ{vee~ lees mesJee keÀer ì^sve ceW ®eæ{ ie­es efkeÀ DeYeerHewÀmeuee keÀj jns nQ? mesJee ceW ueie ie­es? De®íe nw, Deeefo mes efveëmJeeLe& mesJeeOeejer~mesJeeOeejer meYeer nQ uesefkeÀve efveëmJeeLe& mesJeeOeejer, Jees keÀesF&­keÀesF& nQ~ Deehe efkeÀme ueeFve

ue#­e Deewj ue#eCe keÀes meceerhelee ceW ueevee DeLee&led Þesÿ yevevee~

37

ceW nes? efveëmJeeLe& mesJeeOeejer ­ee Lees æ[e­Lees æ[e mJeeLe& lees jKevee ner heæ[siee! veneR~HeÀeGC[sMeve ner Ssmee ce]peyetle jKevee, keÌ­ee We fkeÀ mesJee ceW mJeeLe& e fceke Ìme keÀjves mesmeHeÀuelee Yee r e fceke Ìme e fceuelee r n w~ lee s De®íe nw, yeeheoeoe Ke gMe ne sle s n Q, pee ske gÀceee fj­eeB e fnccele jKekeÀj mesJee ceW Deeies yeæ{leer nQ~ Deeies yeæ{ves keÀer cegyeejkeÀ~De®íe~

[yeue efJeosMeer ö (meYeer mLeeveeW mes heng b®es nQ) nese fMe­eej nQ [yeue HeÀejsveme&~pewmes meye osMe kesÀ Scyesmes[j Yespeles nQ vee~ lees FvìjvesMeveue ye´eïeCe heefjJeej nesie­ee vee~ [yeue efJeosefMe­eeW keÀer efJeMes<elee nw efkeÀ meoe neLe ceW neLe nw Deewj meeLenw~ efJeosMe keÀe HewÀMeve nw vee neLe ceW neLe osvee~ lees DeYeer efkeÀmekesÀ neLe ceW nes? yeehekesÀ~ meoe yeehe kesÀ neLe mes neLe efceueekesÀ Deeies ®eueves Jeeues~ neLe nw Þeercele, leesÞeercele keÀe neLe meoe neLe ceW nw~ hekeÌkeÀe nw efkeÀ keÀYeer LekeÀ peeles nQ lees íesæ[ oslesnQ? keÀYeer neLe ítìlee nw? cee­ee ígæ[eJes lees? veneR ítìlee nw? lees meoe meeLe jnvesJeeues Deewj meoe Þeercele kesÀ neLe ceW neLe oskeÀj ®eueves Jeeues~ efpemekeÀe meeLeer yeehe nw,e fpemekeÀe neLe yeehe kesÀ neLe ceW nw Jee s meoe ner e fvee fM®evle, yese fHeÀ¬eÀ yeeoMeen nw~keÌ­eeWefkeÀ neLe Deewj meeLe oesveeW ce]peyetle nQ~ "erkeÀ nw vee? vewjesyeer Jeeues, hekeÌkeÀe neLeDeewj meeLe nw vee? ®eens meejer ogefve­ee kesÀ De#eewefnCeer ueesie neLe ígæ[e­es lees ítìsiee?Jees De#eewefnCeer MeefkeÌlenerve nQ Deewj Deehe SkeÀ ceemìj meJe& MeefkeÌleceeve nQ~ Fmeerefue­es[yeue efJeosefMe­eeW keÀes veMee nw efkeÀ yeeheoeoe keÀe SkeÌmì^e neLe Deewj meeLe nw, efueHeÌìnw~ De®íe~

ìer®eme& ö pewmes ìer®eme& keÀe ìeFìue nw, lees pewmee ìeFìue nw Jewmes efJeMes<e yesnokesÀ Jewjei­e Je=efÊe keÀe Jee­egceC[ue yeveeves ceW ìeFì jnvee~ nukesÀ veneR nesvee~ keÌ­eeWefkeÀefveefceÊe ìer®eme& keÀe Jee­egceC[ue DeveskeÀeW lekeÀ hengB®elee nw~ lees ìer®eme& DeYeer ­es keÀceeuekeÀjkesÀ efoKee­eW~ pewmes heefjJele&ve ceW Dee%eekeÀejer lees yeves~ Dee%eekeÀejer yeveves keÀe, neB peerkeÀjves keÀe SkeÀ hee" lees hekeÌkeÀe keÀj efue­ee~ uesefkeÀve otmeje hee" yesno kesÀ Jewjei­e Je=efÊekeÀe, DeYeer ­es hee" hekeÌkeÀe keÀjkesÀ efoKeeDees~ keÌ­eeWe fkeÀ efveefceÊe nes vee~ lees efveefceÊeDeelcee­eW ner efvecee&ve yeve efvecee&Ce keÀe keÀle&J­e yengle menpe keÀj mekeÀleer nQ~ DeYeer ­esJe<e& lees hetje nes ner jne nw~ uesefkeÀve ve­es Je<e& ceW Fme veJeervelee keÀer PeuekeÀ yeeheoeoe

efvee|JeIve jep­e DeefOekeÀejer yeveves kesÀ efueS efvee|JeIve mesJeeOeejer yevees~

38

Yee r osKe Wie s~ me sJee keÀe r, me svìj Kee sue s, yengle ye æ{e­ee, DeeF&.hee rpe Yee r Dee ie­e s,Jeer.DeeF&.heerpe Yeer Dee ie­es, ­es lees neslee ner jnlee nw uese fkeÀve mesJee ceW yesno keÀerJewjei­e Je=efÊe Dev­e DeelceeDeeW keÀes Deewj meceerhe uee­esieer~ cegKe keÀer mesJee mecheke&À ceWueeleer nw Deewj Je=efÊe mes Jee­egceC[ue keÀer mesJee meceerhe uee­esieer~ mecePee? yeeheoeoelees ®eeì& osKeles ner nQ vee? efHeÀj Yeer mesJee kesÀ efveefceÊe nesö­es Þesÿ Yeei­e keÀce veneRnw! ­es Yeer efJeMes<e Jemee& nw~ lees Fme efJeMes<e Jemex kesÀ Yeei­e kesÀ DeefOekeÀejer yeves nes~mecePee? De®íe~

®eejeW Deesj ke sÀ meJe&Þe sÿ Yeei­eJeeve DeelceeDeeW keÀe s, meoe meJe& Òeee fhle­ee W ke sÀDevegYetefle­eeW ceW mecee­es ngS Þesÿ DeelceeDeeW keÀes, meoe hejKeves keÀer, efveCe&­e keÀjves keÀerMeefkeÌle keÀes leerJe´ yeveeves Jeeues meceerhe DeelceeDeeW keÀes, meoe mesJee ceW meceLe& yeve meceLe&yeveeves kesÀ efveefceÊe DeelceeDeeW keÀes, meoe v­eeje Deewj h­eeje oesveeW keÀe yewuesvme jKevesJeeueer yueweEmeie kesÀ hee$e DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

meHeÀue ìer®ej Jen nw efpemekeÀe mJeYeeJe efvece&ue nw~

3914.12.94

mece­e­mebkeÀuhe­yeesue Üeje keÀceeF& peceekeÀjves keÀe DeeOeej ö leerve efyevoer ueieevee

pe yeeheoeoe efkeÀme meYee ceW Dee­es nQ? ­es meejer meYee efkeÀve DeelceeDeeW keÀer nw?yeeheoeoe o sKe jn s n Q e f k eÀ nj SkeÀ neFSmì (Highest), e fj®e smì

(Richest) nQ~ ogefve­ee Jeeues lees keÀnles nQ efj®esmì Fve oer Jeu[& uesefkeÀve DeehemeYeer nQ efj®esmì Fve keÀuhee~ Fme mece­e keÀe pecee efkeÀ­ee ngDee æKe]peevee meeje keÀuhemeeLe ceW ®euelee nw~ meejs keÀuhe ceW Ssmee keÀesF& Yeer veneR efceuesiee pees ­es mees®es efkeÀ Fmepevce ceW lees efj®esmì ntB uesefkeÀve YeefJe<­e ceW Yeer DeveskeÀ pevce meentkeÀej mes meentkeÀejjntbiee~ Deewj Deehe meYeer efveM®e­e Deewj veMes mes keÀnles nes efkeÀ nceeje ­es æKe]peeveeDeveskeÀ pevce meeLe jnsiee~ iewjsvìer nw vee? lees Ssmee efj®esmì meejs keÀuhe ceW osKee? leesDeepe yeeheoeoe Deheves Meenve kesÀ Yeer Meen, jepeeDeeW kesÀ Yeer jepee ye®®eeW keÀes osKejns nQ~ SkeÀ­SkeÀ efove ceW efkeÀleveer keÀceeF& pecee keÀjles nes? efnmeeye efvekeÀeuees, peceekeÀe Keelee efkeÀlevee leerJe´ ieefle mes yeæ{lee pee jne nw? Deewj yeæ{eves keÀe meeOeve efkeÀleveemenpe nw! FmeceW cesnvele nw keÌ­ee? DeehekeÀer keÀceeF& Jee pecee Keelee yeæ{ves keÀe meyemesmenpe meeOeve nw ö efyevoer ueieeles peeDees Deewj yeæ{eles peeDees~ Deehe Yeer efyevoer, yeeheYeer efyevoer Deewj [^ecee ceW Yeer yeerleer keÀes efyevoer ueieevee~ lees keÀceeF& keÀe DeeOeej nwefyevoer ueieevee~ Deewj keÀesF& cee$ee nw ner veneR~ keÌ­ee, keÌ­eeW, kewÀmesö­es keÌJesM®eve ceeke&ÀkeÀer cee$ee, DeeM®e­e& keÀer cee$ee, efkeÀmeer keÀer DeeJeM­ekeÀlee veneR nw~ keÌ­eeWefkeÀ ceemìjvee@uespeHegÀue yeve ie­es~ lees `kewÀmes' Meyo `Ssmes' ceW yeoue ie­ee~ yeoue ie­ee ­ee DeYeerYeer `kewÀmes­kewÀmes' keÀnles nes? `helee veneR' ­es Meyo mebkeÀuhe ceW Yeer yeoue ie­ee?ef$ekeÀeueoMeea ­es mJehve ceW Yeer veneR mees®e mekeÀles lees cegKe mes lees yeesueves keÀe meJeeuener veneR nw~ mebiece hej meeje Kesue ner leerve efyeefvo­eeW keÀe nw~ meyemes menpe efyevoernesleer ­ee keÌJesM®eve ceeke&À menpe nw? efyevoer menpe nw vee? efyevoer ueieeves ceW efkeÀleveeìeFce ueielee? meskeÀC[ mes Yeer keÀce~ efyevoer ueieevee Deelee nw efkeÀ keÀuece efKemekeÀpeeleer nw? keÀF& yeej efyevoer kesÀ yepee­e keÀuece Yeer uecyeer uekeÀerj KeeR®e uesleer nw~efyevoer ueieeves mes SkeÀ meskeÀC[ ceW DeehekesÀ efkeÀleves æKe]peeves ye®e peeles nQ~ æKe]peeveeW keÀer

D e e

40

efuemì lees peeveles nes vee? Deiej efyevoer kesÀ yepee­e Deewj keÀesF& cee$ee ueieeles nes Jeeueie peeleer nw, lees mees®ees %eeve keÀe æKe]peevee ie­ee, MeefkeÌle­eeW keÀe æKe]peevee ie­ee, iegCeeWkeÀe æKe]peevee ie­ee, mebkeÀuhe keÀe æKe]peevee ie­ee, Fvepeea ieF&, MJeeme meHeÀue kesÀ yepee­eDemeHeÀuelee ceW ie­ee, mece­e ie­ee! efkeÀlevee ie­ee? uecyeer efuemì nes ieF& vee? lees ­eskeÀYeer Yeer veneR mees®ees efkeÀ SkeÀ­oes meskeÀC[ ner lees ie­ee~ uesefkeÀve SkeÀ meskeÀC[ ceWieBJee­ee efkeÀlevee? SkeÀ meskeÀC[ Yeer efkeÀlevee Yeejer nes ie­ee? nj mece­e Deheves peceekeÀe Keelee yeæ{eles ®euees~ keÀcee­ee keÌ­ee Deewj ieBJee­ee keÌ­ee? Fve meYeer æKe]peeveeW ceW mesefkeÀleves æKe]peeves ieBJee­es? yeeheoeoe Yeer ye®®eeW kesÀ pecee kesÀ Keeles ®eskeÀ keÀjles jnles nQ~peye Keelee osKeles nQ lees cegmkeÀjeles jnles nQ~ keÌ­ee osKeles neWies pees cegmkeÀjeles nQ?Dece=leJesues efceueve Yeer ceveeles, ªnefjneve Yeer keÀjles, Jee­eos Yeer yengle De®ís keÀjlesefkeÀ ­es keÀjWies, ­es keÀjWies, yengle De®íer­De®íer yeeleW keÀjles nQ uesefkeÀve ®eueles­®euelesmeejs efove ceW keÀesF& ve keÀesF& æKe]peevee ieBJee Yeer osles nQ~ efHeÀj DeeOeej keÌ­ee yeveeles nQ?yeeheoeoe keÀes Yeer Deheveer De®íer­De®íer yeeleW megveeves ueieles nQ~ Deiej J­eLe& mebkeÀuhe®euee lees keÌ­ee ­es pecee ngDee ­ee ieBJee­ee? lees efHeÀj yeeleW keÌ­ee keÀjles nQ? efmeHe&ÀmebkeÀuhe ceW ®euee veeöJees lees "erkeÀ nes pee­esiee, yeehe keÀes Yeer efoueemes efoueeles nQ efkeÀ"erkeÀ nes pee­esiee, heg©<eeLeea nQ vee, mechetCe& lees veneR ngS nQ, nes pee­esiee.....~ leesyeeheoeoe keÀnles nQ efkeÀ ­es iee­iee kesÀ ieerle meejs efove ceW yengle megveles nQ uesefkeÀve ­esYeer keÀye lekeÀ? keÌ­ee Deble ceW mechetCe& nesvee nw? efkeÀ yengle keÀeue kesÀ DeY­eeme mes yenglekeÀeue keÀe Jemee& heevee nw? Jemee& DeefJeveeMeer ®eenles nes? mechetCe& Jemee& ®eenles nes efkeÀDeOetje ®euesiee? Deewj heg©<eeLe& ceW DeOetje heg©<eeLe& ®euesiee? lees heg©<eeLe& kesÀ mece­e leeskeÀjWies, osKeWies, yeveWies, keÀj ner ueWies, nes ner pee­esiee..... ­es mees®eles nes Deewj ÒeeefhlekesÀ mece­e ies­ies keÀjWies? GmeceW lees mechetCe& Òeeefhle ®eeefn­es, mechetCe& Jemee& ®eeefn­es~meYeer ue#ceer­veeje­eCe yeveves ceW neLe G"eles nes~ ceeuetce Yeer nw efkeÀ ue#ceer­veeje­eCekeÀer Yeer Dee" ieefέeeB ®eueWieer uesefkeÀve neLe lees ue#ceer­veeje­eCe ceW G"eles nes vee? leesue#ceer­veeje­eCe keÀe DeLe& nw vecyejJeve heeme efJeod Dee@vej nesvee~ yeeheoeoe ye®®eeW keÀerefnccele keÀes osKekeÀj KegMe Yeer nesles nQ~ jece­meerlee ceW keÀesF& veneR neLe G"elee~ efncceleDe®íer nw Deewj efnccele Jeeues keÀes ceoo Yeer efceueleer nw~ efmeHe&À heg©<eeLe& kesÀ mece­e Yeerpewmes yeehe kesÀ Deeies mebkeÀuhe keÀjles nes Jewmes ner ­es yeesue Deewj keÀce& ceW ueeDees~

efvece&ue mJeYeeJe efvecee&velee keÀer efveMeeveer nw~

41

yeeheoeoe ves osKee mece­e kesÀ æKe]peeves keÀe cenlJe efpelevee jKevee ®eeefn­es GleveekeÀF& ye®®es veneR jKeles nQ~ SkeÀ efove keÀe Yeer ®eeì& ®eskeÀ keÀjW lees cewpeeefjìer keÀe mece­eJesmì kesÀ Keeles ceW peelee efoKeeF& oslee nw~ Üehej keÀeue mes J­eLe& megveves, osKeves DeewjefHeÀj mees®eves keÀer Deeole ve ®eenles Yeer DeekeÀe|<ele keÀj uesleer nw Deewj Fmeer keÀejCemece­e keÀe æKe]peevee Jesmì kesÀ Keeles ceW ®euee peelee nw~ henues Yeer megvee­ee efkeÀ meskeÀC[keÀe Yeer efkeÀlevee cenlJe nw! otmejer yeele, cewpeeefjìer J­eLe& yeesue ceW Yeer mece­e JesmìkeÀjles nQ~ SkeÀ IeCìs kesÀ Devoj Yeer ®eskeÀ keÀjes efkeÀ pees Yeer yeesue yeesuee, nj yeesue ceWDeeeflcekeÀ YeeJe Deewj MegYe YeeJevee nw? yeesue mes YeeJe Deewj YeeJevee oesveeW DevegYeJenesleer nw~ Deiej nj yeesue ceW MegYe YeeJevee, Þesÿ YeeJevee veneR nw lees DeJeM­e cee­eekeÀer YeeJevee­eW nQ~ Jees lees DeveskeÀ nQ, F&<­ee&, n<eo, Ie=Cee, ­es YeeJevee­eW ®eens efkeÀmeerYeer hejmesvì ceW meceeF& ngF& nesleer nw~ keÀF& yeej yeesue kesÀ ìshe efjkeÀe@[& yeeheoeoe megvelesnQ~ nj SkeÀ keÀer Dee@ìescese fìkeÀ ìshe Yejleer peeleer nw Deewj efpeme Ieæ[er efpemekeÀer Yeermegvevee ®eens Jees megve mekeÀles nQ~ nj yeesue keÀe meej veneR neslee~ keÀF& yeej keÀnles Yeernes cesjer YeeJevee, cesje YeeJe Kejeye veneR Lee, Ssmes ner efvekeÀue ie­ee Jee yeesue efo­eeuesefkeÀve efpeme yeesue ceW DeeeflcekeÀ YeeJe Deewj MegYe YeeJevee veneR, Jees efkeÀme Keeles ceWpecee nesiee? Jesmì ceW ngDee vee? lees keÀceeF& keÀe Keelee p­eeoe nesiee ­ee ieBJeeves keÀeKeelee p­eeoe nesiee? ­es lees ieBJee­ee vee? lees yeesue ceW Yeer ieBJeeves keÀe Keelee p­eeoeneslee nw~ lees yeesue keÀes Yeer ®eskeÀ keÀjes~ Ssmes ner yeesue efo­eeö­es Yee<ee yeoueer keÀjes~meceLe& yeesue keÀe DeLe& ner nwöefpeme yeesue ceW efkeÀmeer Deelcee keÀes Òeeefhle keÀe YeeJe Jeemeej nes~ Deiej meej veneR nw lees pecee keÀe Keelee lees veneR nesiee vee? efpelevee SkeÀefove ceW pecee keÀj mekeÀles nes, lees yeeheoeoe ves osKee efpeleves kesÀ efnmeeye mes Glevee veneRnw~ lees keÌ­ee keÀjvee heæ[siee? ue#ceer­veeje­eCe lees yevevee ner nw vee? efkeÀ veneR yeves leesYeer npee& veneR! henues pevce mes ueskeÀj Þesÿ ÒeeueyOe heeveer nw efkeÀ otmejs­leermejs pevcemes Megª keÀjWies? henues pevce ceW veneR DeeDees, otmejs­leermejs ceW DeeDees, hemevo nw?veneR hemevo nw vee? lees Flevee pecee keÀe Keelee nw? Deiej Keelee keÀce pecee nesieelees ÒeeueyOe keÌ­ee Kee­eWies? Glevee ner Kee­eWies e fpelevee pecee efkeÀ­ee nw~ lees Deepeyeeheoeoe ves meYeer kesÀ pecee kesÀ Keeles osKes~ otmejeW keÀes mece­e keÀe cenlJe yengle De®íemegveeles nes, mebiece­egie keÀer ceefncee efkeÀleveer De®íer keÀjles nes! lees mJe­eb Yeer meoe mece­ekesÀ cenlJe keÀes meeceves jKees~ mece­e kesÀ henues Deheves Þesÿ Yeei­e kesÀ DeeOeej mes

­eLeeLe& Jewjei­e Je=efÊe keÀe menpe DeLe& nwöefpelevee v­eeje Glevee h­eeje~

42

Òeeefhle­eeW keÀe Keelee HegÀue pecee keÀjes~mebiece­egie kesÀ mece­e keÀer efJeMes<elee nw efkeÀ leerveeW ªhe keÀer Òeeefhle nw~ SkeÀöJemex

kesÀ ªhe ceW, otmejeöheæ{eF& keÀes meesme& Dee@HeÀ FvekeÀce keÀnles nQ lees heæ{eF& keÀer ÒeeefhlekesÀ DeeOeej mes Deewj leermeje nw Jejoeve kesÀ ªhe ceW~ Jemee& Yeer nw, FvekeÀce Yeer nw DeewjJejoeve Yeer nw~ Òeeefhle yengle Yeejer nw, yengle yeæ[er nw! efmeHe&À mecYeeueves Jeeues yevees~Jemee& Yeer yesno nw, FvekeÀce Yeer yesno nw Deewj Jejoeve Yeer yesno kesÀ nQ~ keÀYeer mees®eeLee efkeÀ jes]pe YeieJeeve keÀe Jejoeve efceuesiee? Fleves Jejoeve efkeÀmeer keÀes Yeer, keÀYeer YeerveneR efceue mekeÀles~ uesefkeÀve Deehe lees keÀnles nes nceeje lees DeefOekeÀej nw~ Jemex hej Yeer,heæ{eF& hej Yeer Deewj Jejoeve hej Yeer~ íesìer yeele veneR nw, yengle yeæ[er nw! leerveeW nermecyevOe mes leerveeW kesÀ Thej Dehevee DeefOekeÀej Òeehle keÀj efue­ee vee? meYeer ]HeÀæKegj meskeÀnles nQ veeöyeehe cesje nw~ ­es keÀnles nes keÌ­ee efkeÀ cesje veneR, lesje nw? nceejs efue­esyeehe heæ{eves Deelee nwö­es mecePeles nes vee? lees heæ{eF& hej DeefOekeÀej nw vee? DeewjJejoelee kesÀ heeme Jejoeve nw ner efkeÀmekesÀ efue­es? njskeÀ mees®elee nw efkeÀ cesjs efue­es nerJejoelee yeehe nw~ lee s lee rvee W hej DeefOekeÀej nw~ keÀnves ce W lee s yengle meeOeejCe nw~Fmeerefue­es lees ogefve­ee Jeeues nbmeles nQ efkeÀ, nQ keÌ­ee Deewj keÀnles keÌ­ee nQ? lees DeefOekeÀejkeÀes meoe mce=efle ceW jKe keÀoce G"eDees~ Fcepe& ªhe ceW jKees, cepe& ªhe ceW veneR~ nQlees ye´ïeekegÀceej, nQ ner yeeyee kesÀ... Ssmes veneR~ Fcepe& ©he ceW, ceve ceW, yegef× ceW, keÀce&ceW Fcepe& jKees~ ceve ceW ­es mebkeÀuhe Fcepe& nes efkeÀ ceQ ­es ntB, yegef× ceW mce=efle mJeªhenes Deewj keÀce& ceW DeefOekeÀejer kesÀ efveM®e­e Deewj veMes mes nj keÀce& nes~ Ssmes veneR,Dece=leJesues lees Fcepe& jnlee nw efHeÀj meejs efove ceW cepe& nes peelee nw~ veneR, meoe Fcepe&ªhe ceW jns~ lees pecee keÀe Keelee yeæ{eDees~ leerJe´ ieefle mes yeæ{evee, {eruee­{euee veneRkeÀjvee~ keÌ­eeWe fkeÀ mece­e Deehe ceemìj j®eef­elee kesÀ efue­es ©keÀe ngDee nw~ DeYeer YeerÒeke=Àefle keÀes Dee@[&j keÀjW lees keÌ­ee veneR keÀj mekeÀleer nw? Deiej heeb®eeW ner lelJe nue®euece®eevee Megª keÀj oW lees keÌ­ee veneR nes mekeÀlee Deewj efkeÀleves ceW nes mekeÀlee? leesmece­e, Òeke=Àefle Deewj cee­ee efJeoeF& kesÀ efue­es Fvle]peej keÀj jner nw~ Deehe mechetCe&leekeÀer yeOeeF­eeB ceveeDees lees Jees efJeoeF& ueskeÀj ner pee­esieer~ cee­ee Yeer osKeleer nw DeYeer­es lew­eej veneR nQ lees ®eebme uesleer jnleer nw~ Òeke=Àefle keÀes Dee@[&j keÀjW? heg©<e lew­eej nQ?Òeke=Àefle lees lew­eej nes pee­esieer~ Dee@[&j keÀjW? efkeÀ %eeve mejesJej lew­eej nes heerís Dee@[&jkeÀjW? Ssmes SJejjs[er nes, efkeÀ js[er nes? MeefkeÌle­eeB SJejjs[er nQ? mechetCe& nes ie­es?

cesjs heve kesÀ YeeJe keÀe Jewjei­e ner yesno keÀe Jewjei­e nw~

43

Lees æ[s keÀes lees SJejjs[er veneR keÀnWies vee? ­es mees®ees, ®eskeÀ keÀjes efkeÀ Deiej Fme Ieæ[erYeer ceneefJeveeMe nes pee­es lees Deheveer lemJeerj osKees vee@uespe kesÀ DeeFves ceW, efkeÀ ceQ keÌ­eeyevet Biee? DeeFvee lees meyekesÀ heeme nw vee? keÌueer­ej nw vee? lees Deheves lekeÀoerj keÀerlemJeerj osKees~ yeehe keÀes keÌ­ee ìeFce ueiesiee? peye ye´ïee kesÀ efue­es iee­eve nw efkeÀmebkeÀuhe mes me=efä j®e ueer lees keÌ­ee mebkeÀuhe mes efJeveeMe veneR nes mekeÀlee? yeehe peevelesnQ jepeOeeveer ®eueveer nw lees GmeceW SkeÀ ye´ïee keÌ­ee keÀjsiee? meeLeer ®eeefn­es vee? leesye´ïee yeehe Yeer Deehe meeefLe­eeW kesÀ efue­es ©kesÀ ngS nQ~ lees yeehe ye®®eeW mes ÒeMve keÀjlesnQ, ye®®es lees yeehe mes ÒeMve yengle keÀj ®egkesÀ nQ~ DeYeer yeehe ye®®eeW mes ÒeMve keÀjlesnQ efkeÀ [sì efHeÀkeÌme keÀjes~ meYeer keÀece keÀer [sì efHeÀkeÌme keÀjles nes vee? lees FmekeÀer Yeer[sì efHeÀkeÌme keÀjes, FmekeÀe Yeer cegntle& nesvee nw vee~ %eeve mejesJej keÀer Yeer [sì efHeÀkeÌmenw, ne@efmheìue keÀer Yeer [sì efHeÀkeÌme nw~ FmekeÀer [sì keÌ­ee nw? ­es efkeÀmekeÀes efHeÀkeÌmekeÀjveer nw? yeehe keÀes veneR keÀjveer nw~ ­es yeehe ves Deehe ye®®eeW kesÀ neLe ceW efo­ee nw~keÀesF& keÀece lees Deehe Yeer keÀjWies, efkeÀ meye yeehe keÀjWies? [sì efHeÀkeÌme keÀe Òeesûeeceyeveevee~ De®íe!

(ve­es ye®®eeW keÀes osKeles ngS) osKees, Deehe ve­es­ve­es ye®®es pees Dee­es nQ, Deehemes meyekeÀe efkeÀlevee h­eej nw? henuee ®eebme Deehe meyekeÀes ner osles nQ~ meye KegMejepeernQ? efkeÀleves hewj he=LJeer efceueer nw? oes hewj ­ee leerve hewj? (oes hewj) oes hewj ceW Yeer je]peerlees nes, lekeÀueerHeÀ lees veneR nw vee? Keevee­heervee lees De®íe efceue jne nw vee? cesuesceW Ssmeer heeuevee Deewj keÀesF& keÀer nes ner veneR mekeÀleer~ cesues osKes nQ vee? Ssmee ye´ïeeYeespeve, Ssmee hejceelce heefjJeej keÀneB efceuelee nw? meoea ueieleer nw? ceewmece keÀer Yeerefce"eF& nesleer nw~ lees ­es meoea Yeer ceewmece keÀer efce"eF& nw, efce"eF& lees Keeveer ®eeefn­esvee? meyekeÀes MeeueeW keÀer meewieele lees efceueleer nw vee? keÀesF& cesues ceW Ssmeer meewieeleefceueleer nw ­ee Keeueer neskeÀj Deeles nes? De®íeöve­eeW keÀer efoue hetjer ngF&, ceOegyeveosKe efue­ee? henues mJehve ceW Lee, DeYeer meekeÀej ceW nes ie­ee~ efkeÀlevee Yeer mLeeveyeæ{e­eWies uese fkeÀve keÀce nesvee ner nw~ keÌ­eeW? mees®ees, DeYeer 9 ueeKe pecee ngS nQ?henues pevce keÀer mebK­ee ner lew­eej veneR ngF& nw~ Jees lees nesveer nw vee? efkeÀleves cekeÀeveyevee­eWies? efkeÀleves %eeve mejesJej yevee­eWies? meYeer keÀnles nQ mebK­ee yeæ{eDees~ efpeleveemebK­ee yeæ{e­eWies, Gleveer mebK­ee otmejs Je<e& Deewj nes pee­esieer lees keÌ­ee keÀjWies? efpeleveeefceues Gleves ceW je]peer jnes~ cesuee Yeer keÀjvee nw vee? (leuenìer ceW ye´eïeCeeW keÀe efJeMeeue

mece­e keÀer meceerhelee keÀe HeÀeGv[sMeve nwöyesno keÀer Jewjei­e Je=efÊe~

44

mebie"ve nesvee nw) ­es lees cesues ceW Deeves veneR nQ, ­es lees Dee ie­es~ otmejeW kesÀ efue­esFlevee yeæ[e cesuee hemevo nw? ome n]peej mees­eWies! Yeer æ[ veneR nes pee­esieer? ­es leesmecePeles nQ ncekeÀes lees ®eebme efceuevee veneR nw~ Fvle]peej keÀer Ieef æ[­eeB Yeer h­eejer nesleernQ~ SkeÀ meeue kesÀ yeeo peevee nwö­es Fvle]peej neslee nw vee? lees Fvle]peej ceW heg©<eeLe&efkeÀlevee De®íe ®euelee nw! Deewj peye neskeÀj ®eues pee­eWies lees osKe efue­ee, efHeÀj keÌ­eenesiee? efHeÀj Deueyesueeheve Dee­esiee? veneR Dee­esiee? Deewj Deeies yeæ{Wie s? ­es Yee r[^ecee ceW pees efJeefOe yeveer nw Jees yengle ner HeÀe­eos Jeeueer nw~ SkeÀ meeue ceW hekeÌkesÀ leesnes peeles nes vee? veneR lees keÀ®®es­keÀ®®es Dee peeles efHeÀj ­eg× keÀjveer heæ[leer~

nj meeue ceW DeehekesÀ ­eneB (ceOegyeve ceW) FvìjvesMeveue cesues efkeÀleves ueieles nQ?DeYeer Yeer ­es cesuee keÌ­ee nw? FvìjvesMeveue nw vee? osMe­efJeosMe meye lejHeÀ kesÀ nQvee? ogefve­ee Jeeues lees mees®eles nQ FvìjvesMeveue Òeesûeece heeb®e meeue ceW SkeÀ efkeÀ­ee leesyengle keÀj efue­ee~ Deewj ceOegyeve ceW efkeÀleves nesles nQ, helee heæ[lee nw? FvìjvesMeveuecesuee nes ie­ee~ Deewj meye KegMe! ce]pee Deelee nw vee? uesefkeÀve Deevee ìve& hej~ DeYeerlees osKees ome n]peej ceW Yeer ìsvì lees efceuesiee vee? DeeefKej ceW ­es meye meeOeve meceehlenes pee­eWies~ meejs Deeyet kesÀ heneæ[eW keÀes meesves kesÀ mLeeve yevee uees lees efkeÀleves jn mekeÀlesnQ? De®íe!

efouueer ûeghe ö henues lees efouueer JeeueeW keÀes [sì efHeÀkeÌme keÀjveer heæ[sieer~ keÌ­eeWefkeÀosnueer keÀes heefjmleeve yeveevee nw vee? jepe ieÎer lees efouueer ceW nesveer nw vee? lees henuesefouueer JeeueeW keÀes lew­eejer keÀjveer heæ[sieer leye lees jep­e keÀjWies vee? lees efouueer JeeueskeÌ­ee lew­eejer keÀjWies? efouueer JeeueeW keÀes SkeÌmì^e mesJee keÀjveer heæ[sieer~ keÌ­eeWefkeÀ SkeÀ leesDeelceeDeeW keÀes ­eesi­e Deewj ­eesieer yeveevee nw, otmeje OejCeer keÀes Yeer lew­eej keÀjvee nw~lees e fJeMes<e Deheves JeeCeer ke sÀ meeLe­meeLe Je=e fÊe keÀe s Deewj leerJe ´ iee fle osvee r he æ[siee r~keÌ­eeWefkeÀ Je=efÊe mes Jee­egceC[ue yevesiee Deewj Jee­egceC[ue keÀe ÒeYeeJe Òeke=Àefle hej heæ[siee,leye lew­eej neWies~ lees efouueer JeeueeW keÀes [yeue mesJee keÀe meoe DeìsvMeve jKevee nw~JeeCeer Deewj Je=efÊe oesveeW meeLe­meeLe mesJee ceW ueies jnW~ meYeer heeJejHegÀue Je=efÊe Jeeues nesvee? {eruee heg©<eeLe& veneR keÀjvee~ keÌ­eeWefkeÀ Deiej Deehe osjer keÀjWies lees jep­e Yeer osjermes mLeeheve nesiee~ Fmeefue­es efouueer JeeueeW keÀes meoe ner [yeue mesJee Üeje leerJe´ ieeflemes lew­eejer keÀjveer nw, jepeOeeveer yeveeveer nw~ yevee­eWies lees ve]peoerkeÀ Yeer jnWies vee? lees

mesJee kesÀ Jee­egceC[ue kesÀ meeLe yesno kesÀ Jewjei­e Je=efÊe keÀe Jee­egceC[ue yeveeDees~

45

[yeue mesJee Üeje Ssmee heeJejHegÀue Jee­egceC[ue yeveeDees pees Òeke=Àefle Yeer oemeer yevepee­es, nue®eue keÀjves kesÀ yepee­e oemeer yevekeÀj mesJee keÀjs~ lees osnueer efveJeemeer efJeMJeheefjJele&keÀ lees nes ner uesefkeÀve efJeMJe ceW Yeer jepeOeeveer heefjJele&ve kesÀ efJeMes<e efveefceÊe nes~veMee nw vee? lees [yeue mesJee keÀjveer nw, leye ner [yeue leepe efceuesiee, Ssmes veneRefceuesiee~ mesJeeOeejer mees leepeOeejer~ De®íe~

yecyeF&, cenejeä^ ö yecyeF& Jeeues keÌ­ee keÀjWies? osnueer Jeeues jepeOeeveer lew­eejkeÀjWies, Deehe Òepee Deewj jepee­jeveer lew­eej keÀjWies? yeecyes JeeueeW keÀes efJeMes<e ye´ïeeyeehe keÀe Jejoeve nw~ (jcesMe YeeF& mes) keÀewve­mee Jejoeve nw? (vejosmeeJej) vejosmeeJejkeÀe DeLe& nw meoe mechetCe&, meoe Yejhetj~ keÀYeer keÀesF& keÀceer veneR nesieer~ vejosmeeJejDeLee&led meoe keÀceeves Jeeues, keÀceeves ceW nesefMe­eej~ Ssmes vejosmeeJej, meoe Yejhetj nes?­ee keÀYeer Keeueer nes peeles nes? Flevee Yejhetj pees DeewjeW keÀes Yeer Yejhetj keÀjves Jeeues~yeecyes Jeeues jepeOeeveer kesÀ jepee­jeveer Deewj Òepee lew­eej keÀjWies~ yeecyes JeeueeW keÀe leesyengle yeæ[e keÀece nes ie­ee! osnueer JeeueeW keÀes Yeer jep­e DeefOekeÀejer lees yeveeves heæ[Wies~keÌ­eeWefkeÀ DeYeer Yeer osKees ueemì pevce ceW Yeer jep­e DeefOekeÀejer lees osnueer ceW ner nQ~lees osnueer Deewj yeecyes oesveeW keÀes efceuekeÀj jepeOeeveer peuoer­peuoer lew­eej keÀjveer nw~hemevo nw? [sì Yeer efHeÀkeÌme keÀjWies vee? [sì veneR Yetue peevee~ osnueer Deewj yeecyesJeeues peye keÀnWies jepeOeeveer lew­eej nes ieF& leye lees keÀece nesiee vee? jep­e DeefOekeÀejernes veneR Deewj jep­e lew­eej nes pee­es, kewÀmes nesiee? yeecyes ceW mesJee kesÀ jlve Yeer De®ís­De®ís nQ~ De®ís nQ ­ee De®ís les De®ís nQ? yeehe keÀnles nQ De®ís les De®ís nQ~osKees, SkeÀ­SkeÀ jlve, hegjeves­hegjeves jlve efieveleer keÀjes lees efkeÀleves De®ís nQ~ efouueerceW Yeer nQ, yeecyes ceW Yeer nQ~ keÌ­eeWe fkeÀ Deeefo mes mesJee kesÀ efveefceÊe yeves nes~ Ssmes leesiegpejele Yeer keÀce veneR nQ~ iegpejele ueemì mees HeÀemì nw Deewj ­es Deeefo nQ~ iegpejeleves Je=e f× yengle peuoer keÀer nw~

veeiehegj, hetvee ö veeiehegj Jee hetvee Jeeues jepeOeevee r ceW e fJeMes<e keÌ­ee keÀjWie s?jepeOeeveer keÀes mepee­eWies? cenejeä^ mepeeves keÀer [d­egìer p­eeoe ueslee nw vee? efkeÀleveeYeer lew­eej nes pee­es keÀesF& uesefkeÀve mepeeJeì veneR lees kegÀí veneR~ lees cenejeä^ JeeuesjepeOeeveer keÀes mepee­eWies~ mepeeves kesÀ efue­es meeOeve lew­eej keÀjves heæ[les nQ vee? lees

Deheves hetJe&pe mJeªhe keÀes mce=efle ceW jKe meJe& DeelceeDeeW hej jnce keÀjes~

46

cenejeä^ Jeeues meoe Deheves men­eesie mes men­eesieer DeelceeDeeW keÀes efveefceÊe yevee­eWies~keÌ­eeWefkeÀ efpelevee Deeies ®eueles pee­eWies, men­eesieer Deelcee­eW meoe ner men­eesie kesÀ neLeyeæ{eles ngS heefjJele&ve ceW Deeies yeæ{Wies~ ye´eïeCeeW kesÀ ]peesve ceW lees cenejeä^ yengle yeæ[enw vee? lees pewmes DeYeer Yeer mesJee ceW, nj keÀe­e& ceW men­eesieer yeveles nes Deewj Deeies YeerDeveskeÀ men­eesiee r DeelceeDeeW Üeje jepeOeevee r keÀe s mepeeve s ceW men­eesiee r yeve Wie s~ lee scenejeä^ Jeeues men­eesie osves ceW Deewj men­eesieer yeveeves ceW De®ís efveefceÊe nQ Deewj DeeiesYeer jnWies~ Ssmes nQ vee? ­eesie efMeefJej ceW Yeer meyemes p­eeoe cenejeä^ kesÀ Deeles nQ veeDeewj ye´eïeCe heefjJeej ceW mebK­ee efkeÀmekeÀer p­eeoe Deeleer nw? (cenejeä^ keÀer) De®íenw, Je=ef× nw Deewj men­eesie keÀer efJeefOe mes meHeÀuelee keÀes heeles jnvee ner nw~ mecePee?De®íe!

Yeesheeue ö Yeesheeue Jeeues jepeOeeveer ceW keÌ­ee lew­eejer keÀjWies? Yeesheeue Jeeuesveieeæ[e yepee­eWies~ Jewmes Yeer peye lekeÀ veieeæ[e veneR yepesiee lees lew­eejer kewÀmes nesieer? leesYee sheeue Jeeue s yengle ]pee sjMee sj me s ®eeje W Dee sj veiee æ[e yepee­e Wie s~ ke Ì­ee veiee æ[eyepee­eWies? yeehe Dee ie­ee, Jemee& ues ueesö­es veieeæ[e yepee­eWies~ vekeÌMes kesÀ efnmeeye mesYeer ceO­e ÒeosMe nw vee~ Jewmes Yeer peye keÀesF& DeeJee]pe HewÀueevee neslee nw lees yeer®e ceWKeæ[s neskeÀj HewÀuee­eWies vee? lees Ketye veieeæ[e yepeeDees~ yepee Yeer jns nQ Deewj yepee­eWiesYeer~ meyekeÀes KegMevemeerye yeveves keÀer KegMeæKeyejer megvee­eWies~ KegMeæKeyejer megveeves ceWnesefMe­eej nes vee? meyekeÀes KegMeKeyejer megveevee, ­ener meyemes yeæ[e Þesÿ keÀle&J­e nw~keÌ­eeWefkeÀ ®eejeW Deesj og:Ke­DeMeeefvle keÀer æKeyejW megveles jnles nQ~ lees Ssmeer Deelcee­eWKegMeæKeyejer megvekeÀj efkeÀlevee r KegMe neWiee r! meyeke sÀ e foue mes e fvekeÀuesiee e fkeÀ Jeen!hejceelce ye®®es Jeen! lees Ssmee Þesÿ keÀe­e& keÀjvee ner nw~ ngDee ner heæ[e nw, efmeHe&ÀefveefceÊe keÀjvee nw~ jepeOeeveer Yeer lew­eej ngF& heæ[er nw, Òepee Yeer lew­eej nw, Deehe efmeHe&À"hhee ueieeles peeDees, yeme~ De®íe~

keÀvee &ìkeÀ ö keÀvee &ìkeÀ Jeeue s ke Ì­ee keÀjWie s? keÀvee &ìkeÀ ke sÀ Oejvee r keÀe r ke Ì­eeefJeMes<elee nw? YeeJevee Jeeues p­eeoe nQ, lees YeeJevee ÒeOeeve Deelcee­eW keÌ­ee keÀjWieer?DeelceeDeeW ceW Þesÿ YeeJevee hewoe keÀjves kesÀ efveefceÊe yeveWieer~ pewmes Oejveer keÀer efJeMes<eleenw, Jewmes ®eejeW Deesj meejs efJeMJe keÀes lew­eej keÀjves kesÀ efue­es meYeer ceW Þesÿ YeeJevee,

Jejoeveer yeve MegYe YeeJevee Deewj MegYe keÀecevee keÀe Jejoeve osles jnes~

47

MegYe YeeJevee Glhevve keÀjWies~ Þesÿ YeeJevee keÌ­ee nw? nce yeehe kesÀ Deewj yeehe nceeje~Fme Þesÿ YeeJevee mes meYeer YeeJevee keÀe HeÀue menpe Òeehle keÀjWies~ YeeJevee keÀe HeÀueyengle peuoer efceuelee nw~ lees Ssmeer menpe mesJee keÀjes pees YeeJevee Glhevve keÀjes DeewjYeeJevee keÀe HeÀue menpe Òeehle keÀjes~ lees ­es mesJee keÀjvee Deelee nw efkeÀ veneR? DeYeermes ]HeÀefjMles yeve ie­es nQ keÌ­eeWefkeÀ Yee<ee veneR mecePeles nQ uesefkeÀve FMeejeW mes mecePe peelesnQ~ lees mecePee, keÀvee&ìkeÀ JeeueeW keÀes keÌ­ee keÀjvee nw? menpe HeÀue efKeueeDees, cesnveleveneR keÀjeDees~ keÀvee&ìkeÀ keÀer Oejveer ceW Je=e f× yengle menpe nesleer nw~ lees pewmes DeeheueesieeW keÀer Oejveer nw Jewmes DeewjeW keÀer Oejveer keÀes Yeer lew­eej keÀjes Deewj HeÀue keÀer ÒeeefhlekeÀjes~

DeevOe´ ÒeosMe ö DeevOe´ ÒeosMe keÌ­ee keÀjWies? Ssmee keÀesF& ve­ee huewve yeveeDees,pewmes meeFvme Jeeues veF&­veF& FvJesvMeve efvekeÀeueles jnles nQ vee, lees Lees æ[s mece­e ceWÒeee fhle p­eeoe nes lee s DeevOe ´ ÒeosMe Ssme s ner FvJe svMeve keÀjes pee s Lee s æ[s mece­e ce WDeelcee­eW DevegYetefle keÀer Òeeefhle­eeB p­eeoe DevegYeJe keÀjW, GmekeÀe meeOeve keÌ­ee nw peesmece­e keÀce ueies Deewj Òeeefhle p­eeoe nes? FmekeÀe meeOeve nw DeevOe´ ÒeosMe keÀer njye´eïeCe Deelcee keÀes ueeFì neGme, ceeFì neGme yevevee heæ[s~ ueeFì neGme efkeÀleveepeuoer ueeFì HewÀueelee nw Deewj ®eejeW Deesj HewÀuee oslee nw~ lees DeevOe´ ÒeosMe ueeFìneGme, ceeFì neGme yeve Ssmee ÒekeÀeMe He wÀueeDee s pee s meyekeÀe s e foKeeF& os e fkeÀ ce QDeelcee ntB Deewj yeehe Dee ®egkeÀe nw~ jesMeveer ceW efoKeeF& oslee nw vee efkeÀ ceQ keÀewve ntB?lees Ssmes ueeFì Deewj ceeFì neGme yevekeÀj ueeFì Deewj ceeFì HewÀueeDees~

[yeue efJeosMeer ö [yeue efJeose fMe­eeW ves yeehe keÀe SkeÀ ìeFìue lees Òewe fke ÌìkeÀuekeÀj efue­ee nw~ keÀewve mee? meJe&J­eeheer keÀe~ keÀesF& Ssmee Òeesûeece veneR neslee efpemeceW[yeue efJeosMeer ve nes~ lees meJe& keÀe­e& ceW J­eeheer nes ie­es Deewj yeeheoeoe keÀes Yeer KegMeernesleer nw~ keÌ­eeWefkeÀ [yeue efJeosefMe­eeW mes FvìjvesMeveue nes peelee nw~ yeehe keÀe ìeFìueYeer efJeMJe keÀu­eeCekeÀejer nw vee~ Yeejle keÀu­eeCekeÀejer lees veneR nw vee~ lees peye [yeueefJeosMeer Deeles nQ lees yeehe keÀe Yeer efJeMJe keÀu­eeCekeÀejer ìeFìue efme× keÀj osles nQ~jewvekeÀ nes peeleer nw~ [yeue efJeosefMe­eeW keÀer efJeMes<elee nw ö nj keÀe­e& ceW jewvekeÀ keÀjvesJeeues~ JeneB ieesu[ve ogefve­ee ceW Yeer keÌ­ee keÀjWies? ®eejeW Deesj jewvekeÀ ce®ee oWies~ efJeosMe

J­eLe& keÀes HegÀue mìe@he oes Deewj MegYe YeeJevee keÀe mìe@keÀ HegÀue keÀjes~

48

ceW Jewmes Yeer ueeFì keÀer mepeeJeì keÀer jewvekeÀ yengle nesleer nw vee~ lees ye´eïeCe heefjJeejkeÀe r ªnevee r jewvekeÀ [yeue e fJeosMee r nQ~ [yeue e fJeosMee r keÀneB­keÀneB mes Dee­es nQ?(uevove, vewjesyeer, v­egpeeruewC[, pece&veer, peeheeve, cewefkeÌmekeÀes) cewefkeÌmekeÀes vee®e jne nw,cewefkeÌmekeÀes JeeueeW keÀer yeneogjer Yeer yengle De®íer nw, mLeeve Yeer otj nw Deewj FkeÀe@vee@ceere fmemìce Yeer efJeef®e$e ner nw~ efHeÀj Yeer YeeJevee Deewj mvesn heng B®ee oslee nw~ Fmeefue­escewefkeÌmekeÀes JeeueeW keÀes cegyeejkeÀ~ De®íe, osKees uevove Jeeues Yeer yengle Deeies yeæ{e jnsnQ, mecee®eej megvee ®eeyeer efceue ieF& nw~ (uevove Menj ceW c­etef ]pe­ece kesÀ efueS cekeÀeveefceuee nw) Fmemes keÌ­ee efme× ngDee efkeÀ ye´eïeCeeW keÀe ¢æ{ mebkeÀuhe pees ®eens Jees keÀjmekeÀlee nw~ yegef×Jeeve yeve efkeÀmeer keÀer Yeer yegef× keÀes yeoue mekeÀles nQ~ keÀe­eos Yeer yeouekeÀjkesÀ HeÀe­eos ceW efoKeeF& osles nQ~ efJeosMe kesÀ keÀe­eos efkeÀleves meKle nQ uesefkeÀve keÀe­eoskesÀ Thej HeÀe­eoe efJepe­e Òeehle keÀj ueslee nw~ (yeeyee keÀjvekeÀjeJevenej yeve keÀje uesleenw) uesefkeÀve ye´eïeCe ye®®es Yeer Yegpee­eW nQ~ YegpeeDeeW kesÀ efyevee lees keÀesF& keÀece veneR neslee~

peerlet YeeF& (%eeve mejesJej kesÀ keÀevì^wkeÌìj) heefjJeej meefnle yeeheoeoe kesÀ meecevesmeYee ceW yew"s nQ:­ yeehe keÀer Yegpee nes vee? (jeFì nwC[ nQ) cegyeejkeÀ nes~ jeFì nwC[keÀer cegyeejkeÀ nes~ hejceelce Yegpee yevevee efkeÀlevee yeæ[e Yeei­e nw! mesJee kesÀ men­eesieeryevevee DeLee&led Yegpee yevevee~ meYeer keÀe yeehe mes De®íe h­eej nw~ yeehe keÀes Yeer h­eejnw~ yeehe mes p­eeoe h­eej nw ­ee ÒeJe=efÊe mes p­eeoe h­eej nw? (oesveeW mes) peJeeye osvesceW nesefMe­eej nQ~ De®íe nw efkeÀleves Mes­eme& Deehe ueesieeW ves FkeÀùe efkeÀ­ee nw? DeheveeSkeÀeGCì osKee nw? meejs hee fjJeej keÀes e fkeÀleves Mes­eme& e fceues nQ? Deiej Iej yew"sMes­ej efceue pee­eW, efyevee cesnvele kesÀ lees FmekeÀes Yeei­e keÀnWies vee? De®íe nw, yeehemes Yeer efceue efue­ee, cevee Yeer efue­ee~ heefjJeej ner De®íe nw~

([e.DeMeeskeÀ cesnlee mes) ­es keÌ­ee ceveeves Dee­es nQ? yeLe& [s ceveeves Dee­es nQ~pevceles ner Yeei­e keÀer uekeÀerj Þesÿ ueskeÀj Dee­es nes~ ieerle nw vee lekeÀoerj peieekeÀjDee­es nQ~ lees pevceles cesnvele keÀjveer heæ[er nw efkeÀ menpe Òeeefhle mes Deeies yeæ{les peelesnQ? menpe Òeeefhle nw vee! lees lekeÀoerj ueskeÀjkesÀ ner Dee­es nQ~ Deewj keÀuece lees neLeceW nw ner~ mesJee keÀe yeue, heefjJeej keÀe men­eesie Deewj yeehe keÀe h­eej leerveeW Òeehle nQ~lees leerveeW menpe keÀj jns nQ Deewj keÀjles jnWies~ heefjJeej kesÀ Yeer meceerhe Deeves ceW osjerveneR ueieer vee? yeehe kesÀ meceerhe peuoer Dee­es lees heefjJeej kesÀ meceerhe Yeer yengle leerJe´ieefle mes Dee jns nes~ osKees, efkeÀleves h­eejs nes meyekesÀ! efpemekeÀe yeehe mes Deewj mesJee

meoe iee[@ueer mìt[sCì ueeFHeÀ ceW jnes lees cee­ee veneR Dee­esieer~

49

mes h­eej nw vee lees yeehe keÀe Deewj heefjJeej keÀe h­eej mJele: ner efceuelee nw~ Ssmes nQvee? meye hen®eeves ngS ueieles nQ vee~ keÀneB Yeer peeDees lees DeehekeÀes peuoer hen®eeveueWie s vee? De®íe, meYeer ves e foue KegMe efce"eF& KeeF&?

ìer®eme& ö osKees, ìer®eme& veneR nesleer lees Deehe ueesie kewÀmes Deeles? ìer®eme& keÀecenlJe nw vee! efHeÀj Yeer efveefceÊe ìer®eme& lees nQ~ Deehe meYeer keÀes hee" hekeÌkeÀe keÀjevesJeeues e fvee fceÊe nQ vee? Gcebie­Glmeen yeæ{eves Jeeues e fvee fceÊe ìer®eme& nQ~ ìer®eme& keÀeefJeMes<e keÀe­e& ner nw Gcebie­Glmeen kesÀ hebKe ueieeS, mJe­eb Yeer Gæ[ves Jeeues Deewj otmejeWkeÀes Yeer Gæ[eves Jeeues~ ­eesi­e ìer®eme& keÀer efJeMes<elee ner ­en nw efkeÀ Deeves Jeeues njmìt[sCì meoe ner menpe heg©<eeLe& Üeje Deeies mes Deeies Gæ[les jnWies~ Jewmes ìer®eme& keÀeYeei­e ye´eïeCe heefjJeej ceW SkeÌmì^e Yeer nw~ keÌ­eeWe fkeÀ efveefceÊe yevevee ­es SkeÀ SkeÌmì^ee fueHeÌì nw~ mesJee kesÀ DeefOekeÀejer yeveveeö­es SkeÌmì^e DeefOekeÀej Devoj yengle ceookeÀjlee nw~ lees ìer®eme& keÀes yeeheoeoe meoe efveefceÊe Deewj meceeve mesJeeOeejer mecePeles nQ~pees yeehe keÀe keÀe­e& Jees efveefceÊe ìer®eme& keÀe keÀe­e&~ lees yeeheoeoe meoe ìer®eme& keÀesmeceeve mJeªhe mes osKeles nQ~ Flevee mvesn Deewj Flevee efjiee[& yeehe meoe osles nQ DeewjGmeer ve]pej mes osKeles nQ efkeÀ ­es meceeve mesJeeOeejer nQ~ ìer®eme& kesÀ efyevee lees keÀece veneR®euesiee vee! Deehe ueesiee W keÀes "hhee lees ìer®eme& keÀe ueieevee heæ[lee nw vee? Deiejìer®eme& DeehekesÀ HeÀe@ce& hej "hhee veneR ueiee­eWieer lees kewÀmes Dee­eWies? De®íe!

®eejeW Deesj kesÀ neFSmì Deewj efj®esmì Þesÿ DeelceeDeeW keÀe s, nj æKe]peevee W ke sÀceeefuekeÀ mechevve DeelceeDeeW keÀes, meoe mJe­eb keÀes SJejjs[er yeveeves Jeeues leerJe´ heg©<eeLeeaDeelceeDeeW keÀes, meoe mece­e, mebkeÀuhe, yeesue Üeje Þesÿ keÀceeF& keÀe Keelee pecee keÀjvesJeeues Deefle meceerhe DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

oeoe r pee r me s :­meye menpe ®eue jne nw vee? ce suee ®eue jne nw ­ee Ke sue ®eue jne nw?

mevlegälee keÀe Kesue ®eue jne nw~ mevlegä keÀjves Jeeues mevlegä keÀjles nQ Deewj mevlegänesves Jeeues mevlegä nesles nQ~ ­es mevlegälee keÀe Kesue meYeer keÀes h­eeje ueielee nw~ Deewjmeye "erkeÀ nw? (leuenìer ceW oes ìve& keÀe mees®ee nw) henues e fuemì osKees, heerís oesyeejer Yeer nesiee lees keÀesF& yeele veneR~ yeehe ye®®eeW keÀer meye DeeMee­eW hetCe& keÀjlee nw~

mesJee ceW mJeeLe& efcekeÌme nw lees meHeÀuelee Yeer efcekeÌme nes peeleer nw~

50

yeehe keÀes Deeves ceW lees keÀesF& lekeÀueerHeÀ veneR nw vee~ ®eens ceOegyeve, heeC[Je YeJeve ceWDee­es, ®eens leuenìer ceW Dee­es, GvekeÀes Deeves ceW keÀesF& lekeÀueerHeÀ veneR nw~ lekeÀueerHeÀlees ye®®eeW keÀes nw, uesefkeÀve Jees lekeÀueerHeÀ veneR ueieleer~ peye ye®®es efnccele jKeles nQefkeÀ nceejs efue­es lekeÀueerHeÀ veneR nw, ceveesjbpeve nw, lees yeehe keÀes lees leve ceW ner Deeveenw vee, yeme~ mebiece hej keÀjvee ner keÌ­ee nw? cesuee Deewj Kesuee~ mesJee nw Kesue~ cesueece®eeDees, mesJee keÀe Kesue keÀjes, Deewj keÌ­ee keÀjvee nw? KeeDees­efhe­ees, ye´ïee YeespeveKeeDees~ De®íe~

meceLe& yeesue Jen nw efpemeceW MegYe Je Þesÿ YeeJevee meceeF& ngF& nes~

5123.12.94

Deheves leerve mJeªhe meoe mce=efle ceW jnW ö1­mebiece­egieer ye´eïeCe, 2­ye´eïeCe mees]HeÀefjMlee Deewj 3­]HeÀefjMlee mees osJelee

pe yeeheoeoe ®eejeW Deesj kesÀ ye®®eeW kesÀ leerve ªhe osKe jns nQ~ meyemes ÞesÿmJeªhe nw ye´eïeCe Deewj ye´eïeCe mees ]HeÀe fjMlee Deewj ]HeÀe fjMlee mees osJelee~

ye ´ eïeCe mJeªhe, ]HeÀe fjMlee mJeªhe Dee wj o sJelee mJeªhe~ ye ´ eïeCe mJeªhe keÀe refJeMes<elee meJe& MeefkeÌle­eeW mechevve mJeªhe keÀer nw~ keÌ­eeWefkeÀ ye´eïeCe DeLee&led cee­eepeerle~lees meJe& MeefkeÌle mechevve yevevee ner cee­eepeerle yevevee nw~ henuee mJeªhe ye´eïeCeömJe­ebkeÀes osKees efkeÀ ye´eïeCe mJeªhe keÀer efJeMes<elee (meJe& MeefkeÌle­eeB) OeejCe ngF& nQ? meJe&MeefkeÌle­eeB nQ Jee keÀesF&­keÀesF& MeefkeÌle nw? Deiej SkeÀ MeefkeÌle Yeer keÀce]peesj nw Jee keÀcenw lees ye´eïeCe mJeªhe kesÀ yeoues yeej­yeej #eef$e­e DeLee&led ­eg× keÀjves Jeeues yeve peelesnQ~ #eef$e­e keÀe keÀle&J­e nw ­eg× keÀjvee Deewj ye´eïeCe keÀe keÀle&J­e nw ö meoe Deewjmenpe cee­eepeerle yevevee~ ye´eïeCe DeLee&led efJepe­eer~ meoe meJe& MeefkeÌle­eeB DeLee&led meJe&MeðeeW mes mechevve nQ~ Deewj #eef$e­e DeLee&led keÀYeer efJepe­eer Deewj keÀYeer nej Keeves Jeeues~keÌ­eeWe fkeÀ MeefkeÌle­eeB efceueles ngS Yeer OeejCe veneR keÀj mekeÀles Fmeefue­es mece­e DeewjheefjefmLeefle ÒeceeCe meoe efJepe­eer veneR yeve mekeÀles~ ye´eïeCe mJeªhe DeLee&led meoe leepe,leKle Deewj efleuekeÀOeejer~ efJeMJe keÀu­eeCe keÀer ef]peccesoejer kesÀ leepeOeejer, meoe mJele:mce=e fle kesÀ efleuekeÀOeejer, meoe yeehe kesÀ efoueleKleveMeerve~ #eef$e­e SkeÀjme, De®eue,De[esue ve nesves kesÀ keÀejCe keÀYeer De®eue, keÀYeer nue®eue, keÀYeer DeefOekeÀejer Deewj keÀYeeryeehe mes MeefkeÌle ceebieves Jeeues je@­eue efYeKeejer~ ye´eïeCe DeLee&led meoe DeueewefkeÀkeÀ ceewpekesÀ peerJeve ceW jnves Jeeues~ meoe ©neveer meerjle Deewj metjle Jeeues~ #eef$e­e DeLee&led keÀYeerSsmes, keÀYeer kewÀmes~ lees Deheves mes hetíes ceQ keÀewve? keÀYeer ye´eïeCe, keÀYeer #eef$e­e ­ee meoeye´eïeCe peerJeve keÀer efJeMes<eleeDeeW mes mechevve nQ? ue#­e ye´eïeCe peerJeve keÀe nw uesefkeÀvekeÀYeer ye´eïeCe, keÀYeer #eef$e­eöSsmes ue#eCe lees veneR nQ? ue#­e Deewj ue#eCe meceeve nQJee Devlej nw? yee sue Dee wj keÀce & meceeve nQ Jee Devlej nw? meYee r ye ´ïeeke gÀceej­

Dee

52

ye´ïeekegÀceejer keÀnueeles nes vee? efkeÀ #eef$e­e keÀnueeles nes? ®evêJebMeer keÀnueevee Yeerhemevo veneR keÀjles vee? keÀesF& keÀns Deehe ®evêJebMeer nQ lees hemevo Dee­esiee? veneR~Deewj keÀce& keÌ­ee nw? efpeme mece­e ­eg× ceW ueies ngS nes Gme mece­e keÀe ]HeÀesìes DeheveeefvekeÀeuees~ ]HeÀesìes efvekeÀeueves keÀe MeewkeÀ yengle neslee nw vee? lees Dehevee ]HeÀesìes efvekeÀeueveeDeelee nw ­ee otmejeW keÀe ]HeÀesìes efvekeÀeuevee Deelee nw? lees Dehevee ]HeÀesìes efvekeÀeuees efkeÀceQ keÀewve ntB? Deiej ]HeÀesìes Yeer keÀesF& keÀe De®íe veneR efvekeÀuelee nw lees hemevo veneRkeÀjles nes vee? lees meejs efove ceW Jee efkeÀleves yeejer mece­e Òeefle mece­e ye´eïeCe kesÀ yepee­e#eef$e­e yeve peeles nQö­es ®eskeÀ keÀjes Deewj ®eskeÀ keÀjkesÀ ®eWpe keÀjes~ efmeHe&À ®eskeÀ veneRkeÀjvee~ ®eskeÀ efkeÀ­ee peelee nw ®eWpe keÀjves kesÀ efue­es~ lees meYeer kesÀ heeme heefjJele&ve MeefkeÌlenw? efkeÀ keÀesF& kesÀ heeme veneR nw? ­es lees yengle De®íer KegMeer keÀer yeele nw efkeÀ meYeerkesÀ heeme nw~ Deye mece­e hej keÀece ceW ueieevee Deeleer nw ­ee keÀYeer veneR Yeer ueieleer nw?keÌ­eeWefkeÀ MeefkeÌle nw lees mece­e hej keÀece DeeJes~ ogMceve nw ner veneR Deewj Meðe yengleyeef æ{­ee nQ cesjs heeme Deewj peye ogMceve DeeJes lees Meðe keÀece ceW ner veneR DeeJesökeÌ­eeGmekeÀes MeefkeÌleMeeueer keÀnWies? efmeHe&À ­es ®eskeÀ veneR keÀjes efkeÀ MeefkeÌle nw uesefkeÀve keÀce&ceW mece­e ÒeceeCe pees MeefkeÌle ®eeefn­es Jener MeefkeÌle keÀe­e& ceW ueieevee Deelee nw? efkeÀogMceve Jeej keÀj oslee, hee rís Mee fke Ìle ­eeo Deelee r nw? lee s ye ´eïeCe pee rJeve keÀe refJeMes<eleeDeeW keÀes ®eskeÀ keÀjes~ ye´eïeCe mees ]HeÀefjMlee yevesiee~ #eef$e­e mees ]HeÀefjMlee veneR~

otmeje mJeªhe nw ]HeÀefjMlee~ meYeer keÀes ]HeÀefjMlee yevevee ner nw vee? efkeÀ ]HeÀefjMleeyevevee cegefMkeÀue nw? menpe nw ­ee cegefMkeÀue? ­ee keÀYeer cegefMkeÀue, keÀYeer menpe? lees]HeÀefjMlee mJeªhe keÀer efJeMes<elee meYeer peeveles Yeer nes efkeÀ ]HeÀefjMlee DeLee&led [yeueueeFì? lees [yeue ueeFì nQ? efkeÀ keÀYeer yeesPe G"eves keÀes efoue keÀjleer Deewj G"euesles nes? Jee G"eves veneR ®eenles nes uesefkeÀve cee­ee efmej hej ìeskeÀjer jKe osleer nw?cee­ee Deheveer DeeìeaefHeÀefMe­eue ìschejjer MeefkeÌle Ssmeer efoKeeleer nw pees cepeyetjer mes YeeryeesPe G"evee ve ®eenles Yeer G"e uesles nQ~ keÌ­eeWefkeÀ keÀce]peesj nesves kesÀ keÀejCe keÀce]peesjmeoe hej­DeOeerve neslee nw~ lees cee­ee Yeer DeOeerve yevee osleer nw~ DeefOekeÀejerheve Yetuepeelee nw Deewj DeOeerve yeve peeles~ Gme mece­e Yee<ee keÌ­ee nesleer nw? ®eenles lees veneRnQ uese fkeÀve helee veneR.....~ nj yeele ce W `helee veneR', `helee veneR' keÀnles jnWie s~DeefOekeÀejer DeLee&led meoe mJelev$e Deewj DeOeerve DeLee&led meoe hejJeMe~ lees hejJeMe keÀYeerYeer ceew ]pe keÀer peerJeve ceW veneR jn mekeÀles~ ye´eïeCe DeLee&led ceew ]pe keÀer peerJeve~ Deiej

­eefo yeesue ceW DeeeflcekeÀ YeeJe Deewj MegYe YeeJevee veneR lees Jen yeesue J­eLe& nw~

53

keÀesF& Yeer mece­e ceewpe kesÀ yepee­e cetBPeles nesö­es keÌ­ee nw, ­es kewÀmee nw, keÌ­ee ­ener nesleenw..... lees ­es ceewpe veneR, ­es cetBPeves keÀer peerJeve nw~ Deiej keÀesF& Yeer mece­e ceewpe keÀerkeÀceer DevegYeJe keÀjles nes lees efHeÀj mes ­es hee" henuee ­eeo keÀjes efkeÀ ceQ keÀewve ntB? efmeHe&ÀDeelcee veneR uesefkeÀve keÀewve­meer Deelcee ntB? FmekesÀ efkeÀleves peJeeye Dee­eWies? uecyeerefuemì nw vee! jes]pe keÀer cegjueer ceW `ceQ keÀewve' keÀe efYevve­efYevve hee" heæ{les jnles nes,megveles jnles nes~

lees ]HeÀefjMlee DeLee&led [yeue ueeFì~ ueeFì DeLee&led nukeÀeheve~ nukeÀeheve keÀeDeLe& nw e fmeHe &À hee fje fmLee fle ke sÀ mece­e nukeÀe veneR uese fkeÀve meejs e fove ceW mJeYeeJe,mebmkeÀej, mecyevOe, mecheke&À ceW ueeFì jns? Jewmes "erkeÀ nQ uesefkeÀve mJeYeeJe­mebmkeÀej ceWYee r Deiej nukeÀeheve vene R n w lee s ]HeÀe fjMlee keÀnWie s? Dee wj nuke sÀ keÀe r e fveMeevee rnwönukeÀer ®eer ]pe meYeer keÀes h­eejer ueieleer nw~ keÀesF& yeesPe Jeeueer ®eer ]pe DeehekeÀes osJeslees hemevo keÀjWies? Deewj nukeÀer yeef æ{­ee ®eer ]pe nes lees hemevo keÀjWies vee? lees peesmJeYeeJe, mebmkeÀej, mecyevOe, mecheke&À ceW nukeÀe nesiee GmekeÀer efveMeeveeröJees meJe& kesÀh­eejs Deewj v­eejs neWies~ keÌ­eeWe fkeÀ ye´eïeCe mJeYeeJe nw, Deueie mJeYeeJe veneR~ ye´eïeCeDeLee&led meyekesÀ efoue hemevo mJeYeeJe­mebmkeÀej Jee mecyevOe­mecheke&À Jeeues nes~ cewpeeefjìer95% kesÀ efouehemevo peªj nesöFleveer efj]peuì peªj nesveer ®eeefn­es~ 5% DeYeerYeer ceee|peve os jns nQ, Devle lekeÀ veneR nw uesefkeÀve DeYeer os jns nQ~ 95% meJe& kesÀefoue hemevo DeLee&led meJe& mes ueeFì~ Deewj Jees nukeÀeheve yeesue, keÀce& Deewj Je=efÊe mesDeve gYeJe nes~ Ssme s veneR, ce Q lee s nukeÀe nt B uese fkeÀve otmejs ce sjs keÀe s veneR mecePele s,hen®eeveles veneR~ Deiej veneR hen®eeveles lees Deehe Deheves efJeue hee@Jej mes GvneW keÀes Yeerhen®eeve oes~ DeehekesÀ keÀce&, Je=efÊe GmekeÀes heefjJele&ve keÀjs~ FmeceW efmeHe&À heefjJele&ve keÀjvesceW menveMeefkeÌle keÀer DeeJeM­ekeÀlee nesleer nw~ Deewj ]HeÀefjMlee DeLee&led efpemekeÀe hegjeveerosn Deewj hegjeveer ogefve­ee mes efjMlee veneR~ ­es meYeer keÀes ­eeo nw vee? efkeÀ DeYeer YeerJees jne ngDee nw? hegjeveer osn mes ueieeJe nw keÌ­ee? osn kesÀ mecyevOe mes nukesÀ nes ie­esnes efkeÀ veneR? keÀekeÀe, ®ee®ee, ceecee, Gmemes v­eejs nes ie­es nes vee? efkeÀ DeYeer Yeer nQ?v­eejs Deewj h­eejs nQ? h­eejs nQ uesefkeÀve v­eejs neskeÀjkesÀ h­eejs yeveles nQ, ­es ]ieueleer nespeeleer nw~ ­es efceme nes peelee nw~ ­ee lees v­eejs nes peevee menpe ueielee nw ­ee lees h­eejenesvee menpe ueielee~ uesefkeÀve ­es osn kesÀ mecyevOe keÀekeÀe, ®ee®ee, ceecee, ­es efHeÀj Yeermenpe nQ~ menpe nQ ­ee Lee s æ[e­Lee s æ[e mJehve ce W, mebkeÀuhe ce W Dee peelee nw? peye

mece­e kesÀ cenlJe keÀes meeceves jKe meJe& Òeeefhle­eeW keÀe Keelee HegÀue pecee keÀjes~

54

ye´eïeCe heefjJeej ceW keÀesF& heefjefmLeefle Deeleer nw lees ®ee®ee, keÀekeÀe, ceecee ­eeo DeelesnQ? yeeheoeoe osKeles nQ efkeÀ heefjefmLeefle kesÀ mece­e keÀF& DeelceeDeeW keÀes ye´eïeCe heefjJeejkesÀ yepee­e ueewefkeÀkeÀ mecyevOe peuoer mce=efle ceW Deelee nw~ heefjefmLeefle efkeÀveejs kesÀ yepee­emeneje DevegYeJe keÀjeleer nw~ peye cejpeerJee yeve ie­es lees Deieues pevce kesÀ mecyevOeerkeÀekeÀe, ®ee®ee, ceeB, yeehe, ­eeo nQ keÌ­ee? mJehve ceW Yeer Deeles nQ keÌ­ee? lees mecyevOe,pevce yeoue ie­ee vee~ lees ]HeÀefjMlee DeLee&led hegjeves mes efjMlee veneR, ­ener heefjYee<eeyeesueles nes vee? efHeÀj mece­e hej keÀneB mes efvekeÀue Deeles nQ? ìtìe ngDee efjMlee pegæ[peelee nw? cejs ngS mes efpevoe nes peeles nes? ]HeÀefjMlee DeLee&led hegjeves mes efjMlee veneR,meye ve­ee~ yeeheoeoe ves osKee efkeÀ ]HeÀefjMlee yeveves ceW pees ©keÀeJeì nesleer nw GmekeÀekeÀejCe SkeÀ henueer meer æ{er nw osn Yeeve keÀes íesæ[vee, otmejer meer æ{er pees Deewj met#ce nwJees nw osn DeefYeceeve keÀes íesæ[vee~ osn Yeeve Deewj osn DeefYeceeve~ osn Yeeve efHeÀj YeerkeÀe@ceve ®eer]pe nw uesefkeÀve efpeleves %eeveer let Deelcee, ­eesieer let Deelcee yeveles nQ Glevee osnDeefYeceeve ©keÀeJeì [euelee nw~ Deewj DeefYeceeve DeveskeÀ ÒekeÀej keÀe Deelee nwöDehevesyegef× keÀe DeefYeceeve, Deheves Þesÿ mebmkeÀej keÀe DeefYeceeve, Deheves De®ís mJeYeeJe keÀeDee fYeceeve, Dehevee r e fJeMes<eleeDee W keÀe Dee fYeceeve, Dehevee r keÀe sF & e fJeMes<e keÀuee keÀeDeefYeceeve, Deheveer mesJee keÀer meHeÀuelee keÀe DeefYeceeve~ ­es met#ce DeefYeceeve osn Yeeveme s Yee r yen gle cene rve nQ~ Dee fYeceeve keÀe ojJeepee lee s peevele s ne s vee? ce Q­heve,cesjeheveö­es nw DeefYeceeve kesÀ ojJeepes~ lees ]HeÀefjMlee keÀe DeLe& ­es veneR efkeÀ efmeHe&À osnYeeve Jee osn kesÀ DeekeÀ<e&Ce mes hejs nesvee Jee osn kesÀ mLetue mecyevOe mes hejs nesvee,uesefkeÀve ]HeÀefjMlee DeLee&led osn kesÀ met#ce DeefYeceeve kesÀ mecyevOe mes Yeer v­eejs nesvee~ DeewjDeefYeceeve keÀe r e fveMeevee röpeneB DeefYeceeve neslee nw JeneB Deheceeve Yeer peuoer HeÀe rueneslee nw~ peneB DeefYeceeve neslee nw JeneB Deheceeve keÀer HeÀereEueie yengle peuoer nesleer nw~keÌ­eeWefkeÀ `ceQ' Deewj `cesjs' kesÀ ojJeepes Kegues ngS nesles nQ~ ]HeÀefjMles keÀe ­eLeeLe& mJeªhenw osn Yeeve Deewj osn kesÀ mecyevOe mes, osn DeefYeceeve mes v­eeje~ Deiej keÀesF& iegCe nQ,keÀesF& MeefkeÌle nw lees oelee keÀes keÌ­eeW Yetue peeles nQ? Deewj otmejer yeele Fmemes menpev­eejs nesves keÀe jemlee Jee efJeefOe yengle menpe nw, SkeÀ De#ej nw~ SkeÀ De#ej ceW FleveerleekeÀle nw pees osn DeefYeceeve Deewj osn Yeeve meoe kesÀ efue­es meceehle nes peelee nw~ JeesSkeÀ Meyo keÀewve­mee nw? keÀjvekeÀjeJevenej yeehe keÀje jne nw~ `keÀjvekeÀjeJevenej'Meyo Yeeve Deewj DeefYeceeve oesvee W keÀe s e fceìe oslee nw~ SkeÀ Meyo ­eeo keÀjvee lee s

Oejveer lew­eej keÀjves kesÀ efueS JeeCeer kesÀ meeLe Je=efÊe mes mesJee keÀjes~

55

menpe nw vee? Deewj meejer hee @Fvìdme Yetue Yeer peeDees, Yetuevee lees veneR nw uese fkeÀveDeiej Yetue Yeer peeDees lees SkeÀ Meyo lees ­eeo keÀj mekeÀles nes vee? keÀjvekeÀjeJevenejyeeyee nw~ lees osKees, ]HeÀefjMles peerJeve keÀe DevegYeJe efkeÀlevee menpe DevegYeJe neslee~ ye´ïeeyeehe ]HeÀefjMlee yeveeöefkeÀme DeeOeej mes? meoe keÀjvekeÀjeJevenej keÀer mce=efle mes meceLe&yeve ]HeÀefjMles yeves~ HeÀeuees HeÀeoj nw vee? ­ee HeÀeuees cee­ee nw? keÀYeer cee­ee Yeer ceojHeÀeoj yeve peeleer nw, yeæ[er De®íer heeuevee Deewj Òeeefhle keÀjeleer nw~ uesefkeÀve Jees meyenw OeesKes keÀer Òeeefhle~ henues Òeeefhle, efHeÀj OeesKee~ hejKeves keÀer MeefkeÌle lees nw vee? cee­eenw ­ee yeehe nwöFmekeÀes mece­e hej hejKevee nw~ OeesKee KeekeÀj hejKevee, ­en keÀesF&mecePeoejer veneR ngF&~ OeesKee KeekeÀj lees meye mecePe peeles nQ uesefkeÀve %eeveer let Deelceehenues ­en hejKekeÀj mJe­eb keÀes ye®ee ueslee nw~ lees mecePee ]HeÀefjMlee efkeÀmekeÀes keÀnlesnQ?

leermeje nw ]HeÀefjMlee mees osJelee~ DeYeer osJelee yevevee nw ­ee YeefJe<­e ceW yeveWies?osJelee DeLee&led meJe& iegCeeW mes mepes­mepee­es~ ­es efoJ­eiegCe mebiece kesÀ osJelee peerJeve kesÀÞe=bieej nQ~ Fme mece­e efoJ­e iegCeeW mes mepes­mepee­es nesles nes leye ner YeefJe<­e ceW mLetueÞe=bieej mes mepes­mepee­es jnles nes~ lees osJelee DeLee&led efoJ­eiegCeeW mes mepes­mepee­es~ Deewjotmeje osJelee DeLee&led osves Jeeuee~ uesJelee veneR, uesefkeÀve osJelee~ lees ceemìj oelee nes?Jee keÀYeer uesJelee, keÀYeer osJelee? ®eskeÀ keÀjes efkeÀ efoJ­e iegCeeW keÀe Þe=bieej meoe jnleenw Jee keÀYeer keÀesF& Þe= bieej Yetue peelee nw, keÀYeer keÀesF& Þe= bieej Yetue peelee nw? mechetCe&meJe& iegCe mechevve...... ­ener osJelee peerJeve keÀer efveMeeveer nw~ ­es iegCe ner ienves nQ~lees osKees efkeÀ ye´eïeCe mJeªhe keÀer meJe& MeefkeÌle­eeB, HeÀefjMles mJeªhe keÀer [yeue ueeFìefmLeefle Deewj osJelee mJeªhe keÀer oeleeheve keÀer efveMeeveer Deewj efoJ­e iegCeeW mechevve yevesnQ? leerveeW mJeªhe DevegYeJe keÀjles nes? pewmes yeehe kesÀ leerve mecyevOeöyeehe, efMe#ekeÀ,meoddieg© meoe ­eeo jnles, Ssmes ­es leerve mJeªhe meoe ­eeo jKees~ mecePee? yevevee leesDeehekeÀes ner nw ­ee Deewj keÀesF& Deeves Jeeues nQ? DeehekeÀes ner yevevee nw vee? Deepeye´eïeCe, keÀue ]HeÀefjMlee Deewj keÀue osJelee~ Deheves ]HeÀefjMles mJeªhe keÀes %eeve kesÀ ohe&CeceW osKees~ ]HeÀefjMles meoe Gæ[les jnles nQ Deewj cewmes]pe osles jnles nQ~ ]HeÀefjMlee Dee­ee,mevosMe efo­ee Deewj Gæ[e~ lees Jees HeÀefjMles keÀewve nQ? Deehe ner nes vee? ]HeÀuekeÀ meskeÀnesönce ner Les, nce ner nQ Deewj nce ner jnWies~ hekeÌkeÀe nw vee? FmekeÀes keÀne peeleenw efveM®e­eyegef× efJepe­eer~ #eef$e­e nes Jee efJepe­eer nes? #eef$e­e keÀesF& lees yevesiee? Jees

heeJejHegÀue Je=efÊe Üeje DeelceeDeeW keÀes ­eesi­e Deewj ­eesieer yeveeDees~

56

otmejs yeveWies! lees Deehe ye´eïeCe nes~ ®eueles­®eueles keÀYeer #eef$e­e veneR yevevee~ Deiejyeej­yeej #eef$e­e yeveles jnWies, ­eg× keÀjles jnWies lees ­eg× kesÀ mebmkeÀej ues peeves JeeueskeÀneB hengB®eWies? ®evêJebMeer ceW ­ee met­e&JebMeer ceW? lees ®evêJebMeer lees hemevo veneR nw vee,efkeÀ keÀYeer­keÀYeer nes ie­es lees Yeer npee& veneR? lees meye keÀewve nes? ye´eïeCe? hekeÌkesÀye´eïeCe nes ­ee Lees æ[s­Lees æ[s keÀ®®es? MeefkeÌle­eeB hekeÌkeÀer nQ? heeC[Je hekeÌkesÀ nQ? DeiejhekeÌkesÀ nQ lees meoe KegMeKeyejer kesÀ he$e DeeJeW~ cee­ee Dee ieF&, ­es nes ie­ee, helee veneRkeÌ­ee nes ie­ee, kewÀmes nes ie­eeö­es mebkeÀuhe ceW Yeer veneR nes~ yeehe lees keÀnles nQ mJehvecee$e Yeer veneR~ mJehve ceW Yeer keÌ­eeW, keÌ­ee veneRöSsmes hekeÌkesÀ nes? MeefkeÌle­eeB cene hekeÌkeÀernes? keÀnes, heeC[Je hekeÌkesÀ lees nce cene hekeÌkesÀ~ keÌ­eeWefkeÀ MeefkeÌle­eeW keÀes ner efveefceÊeyevee­ee nw~ lees efveefceÊe Jeeues ner keÀ®®es­hekeÌkesÀ neWies lees DeewjeW keÀe keÌ­ee neue nesiee!heeC[Je yewkeÀyee sve nQ~ yewkeÀyee sve yevevee De®íe ueielee nw vee? ­ee meecevee keÀjveeDe®íe ueielee nw? yewkeÀyeesve yevevee De®íe nw, mesHeÀ nes yengle, veneR lees ceej Keeles~De®íe~

meYeer Deheves mJeerì nesce ceW heng B®e ie­es~ mebkeÀuhe Leeöpeevee nw, peevee nw DeewjDeYeer efHeÀj keÌ­ee mebkeÀuhe nw? DeYeer Yeer peevee nw vee? mesJee DeLe& pee jns nQ Fmeefue­esKegMeer­KegMeer mes peeles nQ~ mesJee hej pee­eWies ­ee ogkeÀeve hej pee­eWies, Iej ceW pee­eWies,oHeÌlej ceW pee­eWies? ®eens oHeÌlej nes, ®eens Iej nes, uesefkeÀve meYeer mesJee kesÀ mLeeve nQ~mesJeeOeeefj­eeW keÀer nj peien mesJee nw~ lees ceOegyeve ceW Deevee Deewj Gcebie­Glmeen keÀeKepeevee Yejvee Deewj efHeÀj mesJee hej peevee~ KegMeer­KegMeer mes peeles nes vee? efkeÀcepeyetjer mes peeles nes? mesJee ceevee KegMeer~ efnmeeye­efkeÀleeye nw, keÀpe& ®egkeÀeves pee jnsnQ, Ssmes veneR~ ]HeÀpe& ®egkeÀeves pee jns nQ~ Iej ceW yeiegues yengle nQ~ Deiej yeiegues veneRneWies lees %eeve efkeÀmekeÀes oWies? nbme keÀes nbme yevee­eWies keÌ­ee? yeiegueeW keÀes ner lees nbmeyevee­eWies vee? lees keÌ­ee ­eeo jKeWies? ye´eïeCe mees ]HeÀefjMlee, ]HeÀefjMlee mees osJelee~hekeÌkeÀe jnsiee vee? efkeÀ ì^ sve ceW peeles­peeles SkeÀ Yetue pee­esiee? Deheves mLeeve hejpeeles­peeles yeekeÀer SkeÀ jn pee­esöSsmes lees veneR nesiee vee?

meYee r Deejece me s jns ngS nQ? [yeue HeÀe @j sveme & e fHeÀj Yee r KeìejeCe s nQ Dee wjYeejleJeemeer heìjeves~ heì ceW meesvee menpe ueielee nw vee? heuebie ­eeo lees veneR Deeles?neB, keÀesF& mece­e Ssmee Dee­esiee pees meYeer keÀes heuebie efceuesiee~ uesefkeÀve keÀye Dee­esiee?peye meeje Deeyet Dehevee yevee­eWies~ ­es mebie"ve keÀe megKe heuebie Deewj [veuehe mes Yeer

[yeue mesJee Üeje heeJejHegÀue Jee­egceC[ue yeveeDees lees Òeke=Àefle oemeer yeve pee­esieer~

57

p­eeoe nw~ ­eneB Yeer Deejece mes veeRo lees Deeleer nw vee? %eeve Dece=le heerles­heerles meespeeles nes, lees e fkeÀlevee r De®íer vee Ro keÀjWie s~ %eeve Dece=le heervee Deewj ye´ïee YeespeveKeevee~ meYeer keÀes yevee­yevee­ee Yeespeve efceuelee nw~ meYeer KegMe nQ~ KegMevemeerye Yeer nQDeewj KegMeefce]pee]pe Yeer nQ~ efkeÀ keÀYeer meerefj­eme, keÀYeer KegMe efce]pee]pe? keÀYeer MekeÌueceW Devlej veneR Deevee ®eeefnS~ peye ¬eÀesOe ­ee iegmmee Deelee nw lees ®esnje ueeue­heerueeneslee nw vee? meoe ®esnje ne|<elecegKe nes~ FmekeÀe s keÀnles nQ KegMee fce ]pee ]pe jnvee~De®íe, meYeer efpelevee yeehe keÀes ­eeo keÀjles nQ Deewj efoue mes h­eej keÀjles lees yeehemeYeer keÀes Deehemes heoddceiegCee ­eeo keÀjles Deewj h­eej keÀjles nQ~ yeehe mes hetíles nQ efkeÀmeeje efove keÌ­ee keÀjles nes? yeehe keÌ­ee keÀnles nQ efkeÀ meeje efove ye®®eeW keÀes ner ­eeokeÀjles nQ~ Deewj keÀece ner keÌ­ee nw? ­es veMee nw vee? ogefve­ee Jeeues yeehe keÀes ­eeo keÀjlesnQ Deewj yeehe DeehekeÀes ­eeo keÀjles nQ~ De®íe!

iegpejele ö iegpejele keÀes SJejjs[er jnves, peer neB keÀjves keÀe Jejoeve efceuee ngDeenw~ iegpejele ceW oes efJeMes<eleeDeeW keÀer efveMeeveer DeYeer Yeer efoKeeF& osleer nw Deewj DeeiesYeer efoKeeles jnvee nw~ Jees oes efveMeeefve­eeB Je oes efJeMes<elee­eW keÀewve­meer nQ? mevlegäleeDeewj Òemevvelee~ Òemevvelee Yeer leye jnleer nw peye mevlegälee nw~ lees ­es oes efJeMes<elee­eWe fJeMes<e nQ Deewj meoe jnWieer~ mecePee? iegpejele Jeeues keÀYeer Demevlegä ve jnWies, vekeÀjWies~ oes efJeMes<eleeDeeW kesÀ keÀejCe meoe Gæ[les jnWies~ iegpejele efJeMes<e ye´ïee yeehe vesDeheves mebkeÀuhe mes mLeeheve efkeÀ­ee~ Deewj pevceles ner meoe men­eesieer jns nQ Deewj DeyeYeer nQ~ mecePee! men­eesie keÀer Debiegueer meoe nw ner nw~ osKees, keÀesF& Yeer Òeesûeece nesleenw, meer]peve Yeer nesleer nw lees ye´ïee Yeespeve ceW iegpejele keÀer ceeleeDeeW keÀes ­eeo keÀjles nQvee~ efkeÀleveer Yeer keÀesF& jesìer yeveeJes uese fkeÀve iegpejele pewmeer veneR yevee mekeÀles, ­esefJeMes<elee nw~ lees nj keÀe­e& ceW SJejjs[er jnves Jeeues~ De®íe!

Fmìve& ö Fmìve& keÀe met­e& Go­e nes ie­ee~ Fmìve& ]peesve Jeeues meoe ner mJe­ebkeÀes Deewj DeewjeW keÀes hetp­e Deelcee yeveeves keÀer ÒesjCee osves Jeeues nQ~ keÌ­eeWefkeÀ Fmìve& ceWhetpee yengle nesleer nw~ lees hegpeejer yengle nQ~ lees hegpeeefj­eeW keÀes hetp­e yeveevee ö FmemesJee keÀe ®eebme Fmìve& ]peesve keÀes yengle nw~ Deewj pees p­eeoe ceW p­eeoe hegpeejer meshetp­e yeveeles nQ, GmekeÀer hetpee yengle pevce Deewj yengle efJeefOehetJe&keÀ nesleer nw~ lees Fmìve&

KegMeKeyejer megveekeÀj KegMeer efoueevee ­ener meyemes Þesÿ keÀle&J­e nw~

58

Jeeues hetp­e yeveeves kesÀ keÀejCe yengle yeæ[s hetp­e Deelcee DeveskeÀ pevce yeveves Jeeues nQ~­ener mesJee keÀjles nes vee? hegpeejer mes hetp­e yeveles nQ ­ee efmeHe&À oMe&ve keÀjves Jeeuesyeveles nQ? keÌ­ee neslee nw? lees Fmìve& ]peesve keÀes hetp­e yeveeves keÀe efJeMes<e Jejoeve Yeere fceuee ngDee nw Deewj ®eebme Yeer e fceuee ngDee nw~ lees veMee jnlee nw e fkeÀ nce hetp­eDeelcee­eW nQ Deewj DeewjeW keÀes Yeer hetp­e yeveeves kesÀ efveefceÊe nQ~ mecePee? Fmìve& ]peesvekeÀer efJeMes<elee ö ye´ïee yeehe keÀer Òel­e#elee Yetefce nw~ lees Yetefce keÀes Yeer Jejoeve nw~Fmìve& ]peesve ceW ner ye´ïee yeehe ceW Òel­e#elee ngF&~ lees efkeÀleveer Þesÿ Yetefce nw! Yetefce YeerÞe sÿ, me sJee Yee r Þe sÿ Dee wj me sJeeOeeje r Yee r meoe Þe sÿ~ De®íeö(meYee r ve s Ke tyeleeefue­eeb yepeeF&) Ssmes ner meoe KegMeer ceW leeefue­eeB yepeeles jnvee~ KegMeer keÀer leeefue­eeBkeÀewve­meer nesleer nQ? KegMeer keÀer leeueer yepeeves Deeleer nQ? ­es leeefue­eeB lees mLetue nQ~KegMeer keÀer leeueer keÀewve­meer nw? KegMeer keÀer leeueer nw cegmkeÀjevee~ ­eneB Yeues yepeeDees,cevee veneR nw uesefkeÀve JeneB peekeÀj KegMeer keÀer leeueer meoe yepeeles jnvee~ meYeer SsmeskeÀjvee~ DeehekeÀer KegMeer Deewj cegmkeÀjenì Ssmeer nes pees DeehekeÀes osKeves Jeeues Yeer leeueeryepeevee Meg© keÀj oW~

yeecyes, hetvee ö hetvee Deewj yeecyes meoe ner ef ]HeÀ¬eÀ mes ]HeÀeefjie jnves Jeeues~ yeecyesYeer yesef ]HeÀ¬eÀ yeeoMeeneW keÀe mLeeve nw Deewj hetvee Yeer yesefHeÀ¬eÀ yeeoMeeneW keÀe mLeeve nw~lees meYeer yesef ]HeÀ¬eÀ nes? ­ee Leesæ[e­Leesæ[e ef]HeÀ¬eÀ nw? mJe­eb yesef ]HeÀ¬eÀ yeeoMeen nQ DeewjotmejeW kesÀ Yeer ef ]HeÀ¬eÀ keÀes efceìeves Jeeues nQ~ meYeer keÀes yesef ]HeÀ¬eÀ yeeoMeen yeveeves JeeuesnQ~ lees yeeoMeener osves ceW nesefMe­eej nes vee~ iejerye keÀes yeeoMeen yeveevee Deelee nw?yese f ]HeÀ¬eÀ yeeoMeen yeveeve s Jeeues Dee wj mJe­eb Yee r meoe ye se f ]HeÀ¬eÀ jnves Jeeues, ­enermebiece­egie kesÀ Þesÿ DeelceeDeeW keÀer efJeMes<elee nwöyesef ]HeÀ¬eÀ yeeoMeen~ lees yeeoMeen nesefkeÀ keÀYeer Òepee Yeer yeve peeles nes? mesJee ceW Deeies yeæ{ jns nQ Deewj yeæ{les jnWies~ hetveeJeeueeW ves efkeÀleves mesJeemLeeve yevee­es nQ? (22) Deewj ieerlee hee"Meeuee­eW efkeÀleveer nQ?(300) lees osKees mesJee ceW nesefMe­eej nes vee~ Deewj yeecyes ceW mesJeekesÀvê efkeÀleves nQ?(36) Deewj ieerlee hee"Meeuee­eW? Jees Deveefievele! De®íe nw, Jewmes lees ®eejeW DeesjmesJee­eW Je=e f× keÀes Òeehle keÀj ner jner nQ uese fkeÀve mesJee keÀer ogDeeDeeW Üeje mJe keÀerGæ[leer keÀuee Deewj meJe& keÀer Gæ[leer keÀuee, Ssmeer mheer[ leerJe´ yeveeles ®euees~ Fmeefue­esyeeheoeoe mesJee hej meoe KegMe nQ~ Deehe Yeer KegMe nes vee? DeYeer 9 ueeKe hetjs veneR

efpemekeÀe yeehe Deewj mesJee mes h­eej nw Gmes heefjJeej keÀe h­eej mJele:efceuelee nw~

59

efkeÀ­es nQ~ DeYeer Jees keÀjvee nw uesefkeÀve efHeÀj Yeer keÀj jns nQ, lees pees keÀj jns nQ Gmehej yeeheoeoe KegMe nQ~ uesefkeÀve DeYeer keÀjves keÀer ceee|peve nw, meceehle veneR ngDee nw~DeYee r e fkeÀleve s le w­eej ngS nQ? (3 ueeKe) DeYee r lee s [yeue he æ[e nw~ DeYee r SkeÀhejmesvì yevee nw, oes hejmesvì jn ie­ee nw~ lees osKeWies 9 ueeKe keÀe nej (veewueKeenej) yeehe keÀes keÀewve henveelee nw? keÀewve lew­eej keÀjlee nw? De®íe~

keÀvee&ìkeÀ, DeevOe´ ÒeosMe ö keÀvee&ìkeÀ ceW cewpeeefjìer mvesner Deelcee­eW yengle nQ,yeehe kesÀ mvesner cewpeeefjìer nQ~ lees mvesn menpe ­eeo keÀe meeOeve nw~ Deewj pees mJe­ebmvesner neslee nw Jees DeewjeW keÀes Yeer menpe mvesner yevee oslee nw~ lees keÀvee&ìkeÀ keÀes efJeMes<e­en Jejoeve nw Jee efJeMes<elee nw~ lees mvesn nw Deewj mvesn kesÀ keÀejCe Je=ef× Yeer nw~ DeYeermvesn keÀes ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueeles Yeer nes Deewj Deewj p­eeoe mvesn keÀer MeefkeÌle mes DeewjDeeies yeæ{les jnvee~ lees mvesn kesÀ keÀejCe yeehe keÀes Yetueles keÀce nQ uesefkeÀve Yetueles nQ leesyengle Yetueles nQ~ keÌ­eeW? keÀYeer­keÀYeer Yetueves kesÀ Yeer mecee®eej Deeles nQ~ uesefkeÀve mvesnkeÀer efJeMes<elee keÀes keÀYeer Yeer íesæ[vee veneR~ ­es SkeÀ [^eceevegmeej keÀvee&ìkeÀ keÀes efJeMes<eleeefceueer ngF& nw, FmekeÀes ­et ]pe keÀj Yeer jns nQ, Deewj Yeer Deeies Dev[jueeFve keÀj Deeiesyeæ{les jnvee~ Ssmes lew­eej nQ? De®íe~ ìer®eme& ­es mecePeleer nQ efkeÀ Deepe kesÀ yeeokeÀvee&ìkeÀ mes mvesn kesÀ efyevee Deewj keÀesF& mecee®eej veneR Dee­eWies? efnccele nw ìer®eme& ceW?neB yeesuees ­ee vee yeesuees~ De®íe, Ssmeer iewjsvìer nw? pees mecePeles nQ efkeÀ Fme efJeMes<eleekeÀes ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueevee ner nw, Jees neLe G"eDees~ DeYeer osKevee keÀesF& he$e Ssmee veneRDee­esiee~ "erkeÀ nw? ceb]petj nw? De®íe nw, mvesner lees yengle nQ~ ¢efä kesÀ Fleves mvesnernQ, Yee<ee veneR mecePeW uesefkeÀve mvesn yengle nw~ lees yeeheoeoe mvesn keÀes osKe KegMe neslesnQ~ uese fkeÀve mechetCe& lees yevevee nw vee~ lees Lees æ[e Yeer mvesner DeelceeDeeW kesÀ yeer®e ceW©keÀeJeì veneR Deeveer ®eeefn­es~ Fmeefue­es keÀvee&ìkeÀ meoe ­es mvesn keÀe veeìkeÀ keÀjkesÀefoKee­es~ efHeÀj Yeer yeeheoeoe osKeles nQ efkeÀ Je=ef× keÀjves ceW Yeer nesefMe­eej nQ~ uesefkeÀvemeoe mvesner jnvee Deewj mvesner yeveevee, mvesn keÀe ner veeìkeÀ keÀjvee~ mecePee?

De®íeöDeevOe´e Jeeues keÌ­ee keÀceeue keÀjWies? mesJee ceW mJe­Gvveefle ceW vecyejJeve~"erkeÀ nw? vecyejJeve yevevee nw~ De®íe!

meJe& MeefkeÌle­eeW mes mechevve jnvee ­ener ye´eïeCe mJeªhe keÀer efJeMes<elee nw~

60

[yeue efJeosMeer ö [yeue efJeosMeer ef¬eÀmeceme ceveeves Dee­es nQ, v­eg F­ej ceveevesDee­es nQ~ lees henues meYeer [yeue efJeosefMe­eeW keÀes ef¬eÀmeceme keÀer cegyeejkeÀ~ keÌ­eeWefkeÀ ®eejeWDeesj mes keÀe[& Deewj he$e Yeer yengle Dee­es nQ vee~ yeeheoeoe kesÀ heeme lees heesmì kesÀ henuesner hengB®e peeles nQ~ Deehe ueesie S­ejcesue mes Yespeles nes vee Deewj yeeheoeoe kesÀ heemeS­ejHeÌueeF& mes heng B®e peeles nQ~ efJeosMe ceW Yeer mesJee Deewj mJe heg©<eeLe& keÀer uenjDe®íer ®eue jner nw Deewj cewpeeefjìer meYeer kesÀ Devoj ­es Gcebie yengle De®íe nw~ efove­jele SkeÀ ner ueieve nw efkeÀ efJeMJe ceW yeehe kesÀ Òel­e#elee keÀe PeC[e peuoer mes peuoeruenje­eW~ keÌ­eeWe fkeÀ efJeose fMe­eeW keÀer [d­egìer nw Yeejle keÀes peieevee~ lees Tb®ee PeC[euenje­eWies leye lees meyekeÀer ve]pej pee­esieer~ uesefkeÀve yeeheoeoe [yeue efJeosefMe­eeW keÀeskeÀceeue keÀjves Jeeues Yeer keÀnles nQ~ lees keÀewve­meer keÀceeue keÀer nw? otjer keÀes meceerheDevegYeJe keÀjves keÀer keÀceeue keÀer nw~ efpelevee osMe otj nw vee, Flevee efoue mes meceerhenQ~ ®eejeW Deesj mes Dee­es nQ~ yeeheoeoe meYeer [yeue efJeosefMe­eeW keÀes efJeMes<e efJeMes<eleekeÀe Jejoeve osles nQ efkeÀ meoe efoue leKle veMeerve~ yeehe kesÀ efoue hej Deehe nQ DeewjDeehekesÀ efoue hej yeehe nw~ jefMe­ee Jeeues Yeer keÀceeue keÀj jns nQ vee! Deeies yeæ{lespeeles nQ~ jefMe­ee JeeueeW keÀes meyemes p­eeoe efkeÀme yeele keÀer efJeMes<e KegMeer nw? jefMe­eeJeeueeW keÀes efJeMes<e KegMeer Fme yeele keÀer nw ö pees mJelev$elee keÀer efÒe­e F®íe Leer JeesmJelev$elee efceue ieF&~ mecePee? osMe kesÀ efnmeeye mes, Deelcee kesÀ yevOeve kesÀ efnmeeye meshejlev$e yengle jns Deewj DeYeer mJelev$e nes ie­es~ mJelev$e nw vee! lees mJelev$elee keÀePeC[e jefMe­ee ceW uenje jne nw~ efMeJe yeeyee kesÀ PeC[s kesÀ meeLe meYeer mLeeveeW hejmJelev$elee keÀe PeC[e Yeer uenje jne nw~ Deewj efkeÀleves KegMe nesles nQ~ meejs hejlev$eleeke sÀ yevOeve mes cegke Ìle nes ie­es Deewj efkeÀlevee menpe meJe& Òeee fhle­ee B keÀj ueer! meJe&Òeeefhle­eeB nes ieF& vee! (neB peer) De®íe nw, efnccele Yeer De®íer nw~ [yeue efJeosMeerDeheves keÀes ®eueeves keÀer efnccele Deewj DeewjeW keÀes Yeer ®eueeves keÀer efnccele De®íer jKelesnQ~ Deewj efnccele kesÀ keÀejCe ner efJeosMe ceW mesJee ceW Deeies yeæ{les nQ~ lees efJeMes<e efncceleDeewj ceoo oesveeW kesÀ hee$e Deelcee­eW nQ~ osKees, uevove JeeueeW ves Yeer efnccele keÀjkesÀc­egefpe­ece ues efue­ee vee! ®eeyeer efceue ieF& vee! mJeie& keÀer ®eeyeer kesÀ henues mesJee keÀer®eeyeer efceue ieF&~ De®íer keÀceeue keÀer~ meyekeÀer vepej peeleer nw efkeÀ DeeefKej Yeer ­esjepe­eesieer nQ keÌ­ee? ­es ieghle ner ieghle keÌ­ee keÀj jns nQ? Dee@mì^se fue­ee ­ee pees YeerefYevve­efYevve osMeeW mes Dee­es nQ lees yeeheoeoe meYeer ye®®eeW keÀes efJeMes<e ef¬eÀmeceme keÀer

ceQ heve Deewj cesjeheveö­ener osn DeefYeceeve keÀe ojJeepee nw~

61

meewieele os jns nQ efkeÀ ``meoe efoue KegMe efce"eF& Keeles jnes Deewj efKeueeles jnes~''mJeie& keÀer yeeoMeener keÀer meewieele lees meYeer keÀes efceueer ngF& nw vee~ meYeer kesÀ neLe ceWveF& ogefve­ee, mJeie& keÀe ieesuee nw vee? he$e Deewj keÀe[& Yespeves ceW HeÀemì ieefle JeeuesnQ~ yeeheoeoe mecePeles nQ efkeÀ Deheves ­eeo keÀe meyetle Jee efveMeeveer Yespeves ceW nesefMe­eejnQ~ "erkeÀ nw? cee wpe ceW jnves Jeeues nQ vee? meYee r mLeeve ke sÀ e fmekeÀe rueOes, uee[uesDeelceeDeeW keÀes e fJeMes<e yeeheoeoe meccegKe osKe jns nQ Deewj meoe meceerhe jnves keÀere fJeMes<elee mes Deeies yeæ{les jnWies~ mecePee? De®íe!

®eejeW Deesj kesÀ meJe& ye´eïeCe mees ]HeÀefjMlee, ]HeÀefjMlee mees osJelee, leerveeW mJeªhe kesÀmce=e fle mJeªhe DeelceeDeeW keÀes, meoe SkeÀ Meyo `keÀjvekeÀjeJevenej' keÀer mce=e fle mesmJe­eb keÀes [yeue ueeFì yeveeves Jeeues Þesÿ DeelceeDeeW keÀes, meoe osJelee DeLee&led oeleeyeve osves Jeeues, meJe& KepeeveeW mes mechevve DeelceeDeeW keÀes, meoe JejoeveeW keÀes keÀce& ceWueeves Jeeues keÀce&­eesieer DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj ef¬eÀmeceme keÀercegyeejkeÀ Deewj vecemles~

(meYeer oeefo­eeB yeeheoeoe kesÀ meccegKe mìspe hej Keæ[er nQ)

oeoer peevekeÀe r me s ö De®íe nw Gæ[ves ce W nese fMe­eej nes ieF& nw~ pee rJeve oeveefceuee nw~ Deewj efpeleveer mesJee keÀjles peeles lees peerJeve keÀer levog©mleer Deewj yeæ{leer peeleernw~ keÌ­eeWefkeÀ meyekeÀer ogDeeSb levog©mle yevee osleer nQ~ yeehe keÀer lees ceoo nw ner uesefkeÀveogDee­eW peJeeve yevee jner nQ~ peye efkeÀmekeÀes ogDee­eW e fceueleer nQ vee, ­ee keÀesF& YeerKegMeer, Meeefvle keÀer Òeeefhle nesleer nw lees cegKe mes, efoue mes ­ener ogDee­eW nesleer nQ efkeÀnceejer Dee­eg DeehekeÀes ueie pee­es~ keÀe[& ceW Yeer keÌ­ee Yespeles nQ efkeÀ nceejer Dee­egDeehekeÀes efceue pee­es~ lees Deehe SkeÀ ®e¬eÀ ceW n]peejeW keÀer mesJee keÀjles nes lees ­enern]peej iegCee ogDee­eW efceue peeleer nQ~ De®íe nw, meYeer Deheveer­Deheveer mesJee De®íerkeÀjles jnles nes~

meYeer keÀe oeefo­eeW ceW MegYe ceesn nw vee? meeOeejCe ceesn lees veneR nw vee~ og:Keosves Jeeuee ceesn veneR, megKe osves Jeeuee~ uese fkeÀve efpelevee ceesn, Gleves ner efveceexner~v­eejs Yeer Deewj h­eejs Yeer~ Ssmes nw vee? efkeÀ efmeHe&À h­eejs nQ, v­eejs veneR? v­eejs Deewjh­eejs oesveeW keÀe yewuesvme jKeves Jeeues~ ­es Yeer [^ecee ceW Deeefo mes efJeMes<e DeelceeDeeW keÀeefveefceÊe yeveves keÀe heeì& nw~ heeuevee ueer Yeer yengle nw, efpeleveer Deehe ueesieeW ves heeuevee

HeÀefjMlee Jen nw pees osn kesÀ met#ce DeefYeceeve kesÀ mecyevOe mes Yeer v­eeje nw~

62

ueer nw [e­ejskeÌì yeehe keÀer, Gleveer FvneWves lees veneR ueer nw~ lees efpeleveer heeuevee ueernw Gleveer heeuevee keÀjves keÀe heeì& Yeer efceuee nw~ lees meye KegMe nQ? n]peej meeue meYeerkeÀer Dee­eg yeve pee­es! n]peej meeue! Iej veneR peevee nw? hegjeveer ogefve­ee ceW ner jnveenw?

De®íe nw, ­en c­egefpe­ece Yeer keÀceeue keÀjsiee~ ­es nw ¢æ{lee keÀe Òel­e#e mJeªhe~lees ¢æ{lee meHeÀuelee kesÀ efue­es DemecYeJe mes Yeer mecYeJe keÀje osleer nw~ efnccele JeeuesnQ~ lees meYeer pees efJeMes<e efveefceÊe yeves nQ GvneW keÀes efJeMes<e ­eeo h­eej~ ­en Yeer mesJeekeÀe De®íe meeOeve nw, keÀesF& ve keÀesF& efveefceÊe yeve Dehevee Yeei­e yeveeles nQ~ osves Jeeueshenues ner [^ecee ceW vet BOes ngS nQ~ De®íe~

®evêceefCe oeoer mes ö ­es Yee r ®e¬eÀ ueieekeÀj DeeF&~ ®e¬eÀJelee a jepee ceW veecehekeÌkeÀe nes ie­ee vee~ De®íe nw, mesJee YeefJe<­e keÀes Òel­e#e keÀj jner nw~ veece lees veneRueWies vee efkeÀ ­es ­es nQ uesefkeÀve mesJee mJe­eb ceW Òel­e#e keÀj jner nw~ efkeÀleves ®e¬eÀJeleeajepee lew­eej nes jns nQ? SkeÀ ®e¬eÀ ceW DeveskeÀ Deelcee­eW mevlegä nes peeleer nQ lees Gme®e¬eÀ ceW ®e¬eÀJeleea jepee keÀe Jejoeve neslee nw~ efkeÀleveer Deelcee­eW mevlegä nesleer nQ?yengle nesleer nQ~ efpeleveer Dee­eg yeæ{leer peeleer nw Gleves p­eeoe ®e¬eÀ ueieeles nQ~

oeoer peer ö DeYeer cesues keÀe mees®e jner nw~ efouueer Deewj yeecyes kesÀ Yeer yew"s nQvee~ keÀceeue keÀjkesÀ ner efoKee­eWies~ efouueer Deewj yeecyes efveefceÊe nQ ner~ mLeehevee kesÀ YeerefveefceÊe nQ lees Òel­e#elee kesÀ Yeer efveefceÊe nQ~ Ssmes ner efJeosMe ceW uevove, mLeehevee kesÀYeer efveefceÊe nw Deewj Òel­e#e keÀjves kesÀ Yeer efveefceÊe nw~ De®íe~

peneB DeefYeceeve neslee nw JeneB Deheceeve keÀer HeÀereEueie peªj Deeleer nw~

6331.12.94

ve­es Je<e& keÀes MegYe YeeJevee, iegCe mJeªheJe<e& kesÀ ªhe ceW ceveeDees

pe veJe­egie j®elee yeeheoeoe Deheves veJe­egie jep­e DeefOekeÀejer ye®®eeW keÀes osKejns nQ~ veJe Je<e& keÀes osKe Dehevee veJe­egie ­eeo Deelee nw! veJe­egie kesÀ Deeies

­en veJe Je<e & keÀe sF & ye æ[e r yeele vene R~ e fpeme veJe­e gie ce W nj Jemle g, nj J­ee fke Ìle,Òeke=Àefleömeye ve­ee nw~ ve­ee Je<e& peye Meg© neslee nw lees hegjeveer Jemleg Jee J­eefkeÌle kesÀhegjeves mJeYeeJe, mebmkeÀej, ®eeue­®eueve kegÀí ve­es nesles nQ, kegÀí hegjeves nesles nQ~ uesefkeÀveDeehekesÀ veJe­egie ceW hegjeves keÀe veece­efveMeeve veneR~ J­eefkeÌle Yeer ve­ee DeLee&led meleesÒeOeevenw Dee wj Òeke =Àe fle Yee r melee sÒeOeeve DeLee &le d veF& nw~ Òeke =Àe fle ce W Yee r DeepekeÀue pewmeehegjeveeheve veneR nesiee~ lees veJe­egie keÀer cegyeejkeÀ kesÀ meeLe veJe Je<e& keÀer cegyeejkeÀ~

Deepe efJeMes<e ve­ee Je<e & ceveeve s ke sÀ Gcebie­Glmeen mes, KegMeer­KegMeer mes meYeerhengB®e ie­es nQ~ lees yeeheoeoe Yeer efoue mes efoue keÀer ogDeeDeeW meefnle veJe ­egie keÀer Deewjve­es Je<e& keÀer [yeue cegyeejkeÀ osles nQ~ Deehe meYeer keÀes Yeer [yeue ­eeo nw ­ee eEmeieue­eeo nw? Dehevee ve­ee ­egie ve­eveeW kesÀ Deeies yegef× ceW mheä nw vee? pewmes keÀnWies keÀuemes ve­ee Je<e& Meg© nw, Ssmes ner keÀnWies keÀue veJe­egie Dee­ee efkeÀ Dee­eeöFlevee mheänw? veMee nw? meYeer veJe­egie kesÀ jep­e DeefOekeÀejer nQ? meYeer jepee yeveWies lees ÒepeeyeveeF& nw? Deehe meye lees jepee nes uesefkeÀve jep­e efkeÀme hej keÀjWies? Deheves Thej!lees yeeheoeoe veJe­egie Deewj ve­ee Je<e& [yeue osKe jns nQ~ keÀue keÀer yeele nw vee, JeesYeer keÀue Deewj ­es Yeer keÀue keÀer yeele nw~ efHeÀj veJe­egie nesiee vee! Deheves veJe­egie keÀer[^ sme (Mejerj) meeceves e foKeeF& oslee r nw? yeme, hegjevee r [^ sme íes æ[Wie s Deewj veF& [^ smeOeejCe keÀjWies~ lees Jees [^sme De®íer, ®ecekeÀerueer, megvoj nw vee! DeYeer lees osKees njJ­eefkeÌle ceW keÀesF& vee keÀesF& vegkeÌme nesiee~ keÀesF& keÀer veekeÀ ìsæ{er nesieer, efkeÀmekeÀer DeebKeìsæ{er nesieer, efkeÀmekesÀ DeeW" Ssmes neWies Deewj veJe­egie ceW meye vecyejJeve, nj keÀcexefvê­eSkeÌ­etjsì~ lees Ssmeer [^sme meeceves Ketìer hej ueieer ngF& nw vee! yeme henveveer nw~ Deheveer[^ sme De®íer, hemevo nw? osKe jns nes vee?

yeeheoeoe meowJe peye nj SkeÀ ye®®es keÀes osKeles nQ lees keÌ­ee osKeles nQ? SkeÀ lees

D e e

64

nj SkeÀ kesÀ cemlekeÀ keÀer ®ecekeÀleer ngF& ceefCe Þesÿ Deelcee keÀes osKeles nQ Deewj meeLe­meeLe nj SkeÀ ye®®es kesÀ Yeei­e keÀer Þesÿ uekeÀerj keÀes osKeles nQ~ nj SkeÀ keÀe Yeei­eefkeÀlevee Þesÿ nw! meYeer keÀe Yeei­e Þesÿ nw vee! efkeÀ efkeÀmekeÀe ceO­ece Yeer nw? meYeerJeve nQ? meskeÀC[, Le[& Deewj Deeve s Jeeues nQ? De®íe nw, oge fve­ee Jeeues keÀnles nQDeehekesÀ cegKe ceW iegueeye Deewj yeeheoeoe keÀnles nQ DeehekesÀ cegKe ceW iegueeye­peecegve~iegueeye­peecegve meyekeÀes yengle De®íe ueielee nw vee? iegueeye­peecegve ­ee efce"eF& KeeveskesÀ efue­es ner yeeheoeoe ves nj ieg©Jeej Yeesie keÀe jKee nw~ Yeesie ceW Kego Yeer Keeles nesDeewj yeeheoeoe keÀes Yeer mJeerkeÀej keÀjeles nes~ Iej ceW yevee­es, veneR yevee­es, uese fkeÀveieg©Jeej keÀes lees ceer"e efceuesiee vee~ Deewj peye keÀYeer KegMeer keÀe GlmeJe neslee nw leescegKe ner ceer"e keÀjeles nQ~ ceer"e cegKe DeLee&led ceer"e cegKeæ[e~ cegKe ceer"e lees meyekeÀjles nQ uesefkeÀve Deehe meyekeÀe cegKe Yeer ceer"e nw lees cegKeæ[e (HesÀme) Yeer ceer"e nw,­ee Leesæ[e­Leesæ[e keÀæ[gJee Yeer nw? Deiej SkeÀ uekeÀerj Yeer keÀæ[gJes keÀer nes lees Deepe Je<e&keÀes efJeoeF& osves kesÀ meeLe­meeLe Fme Lees æ[s mes keÀæ[gJes­heve keÀes Yeer efJeoeF& os osvee~efJeoeF& osvee Deelee nw efkeÀ heeme ceW jKevee De®íe ueielee nw? ­ee efJeoeF& oskeÀj efHeÀjyeguee ueWies? efHeÀj keÀnWies nce lees íesæ[vee ®eenles nQ uesefkeÀve cee­ee veneR íesæ[leer nw!Ssmes lees veneR keÀnWies efkeÀ nceves íesæ[ efo­ee uesefkeÀve cee­ee Dee ieF&? JeneB peekeÀj efHeÀjSsmes he$e efueKeWies? efJeoeF&, lees meoe keÀeue kesÀ efue­es efJeoeF&~ efJeoeF& osves keÀe DeLe&ner nw efHeÀj Deeves veneR osvee~ efkeÀ keÀYeer­keÀYeer Dee pee­es lees keÀesF& npee& veneR? keÌ­eeWefkeÀhegjeves mebmkeÀej keÀF­eeW keÀes yengle De®ís ueieles nQ~ Deepe keÀnWies keÀue mes veneR nesieeDeewj efHeÀj hejmeeW hejJeMe nes pee­eWies~ lees GmekeÀes efJeoeF& veneR keÀnWies vee~ lees efJeoeF&osvee Yeer meerKees~ Je<e& keÀes efJeoeF& osvee lees keÀe@ceve yeele nw uesefkeÀve Deehe meyekeÀes DebMe,JebMe meefnle cee­ee keÀes efJeoeF& osvee nw~ DebMe cee$e Yeer veneR jns~ keÀF& ye®®es keÀnlesnQ 75% lees HeÀke&À heæ[ ie­ee nw, Deewj Yeer heæ[ pee­esiee~ uesefkeÀve cee­ee DebMe mes JebMeyengle peuoer hewoe keÀjleer nw~ 25% DebMe cee$e Yeer jne lees 25 mes 50 lekeÀ Yeeryengle peuoer hengB®e mekeÀlee nw~ Fmeerefue­es DebMe meefnle meceehle keÀjvee nw~ lees ve­es Je<e&ceW keÌ­ee keÀjWies? hegjeves Je<e& keÀes efJeoeF& osves kesÀ meeLe­meeLe cee­ee kesÀ DebMe keÀes YeerefJeoeF& osvee~ Deewj efJeoeF& kesÀ meeLe yeOeeF& Yeer osles nes vee! keÀue meYeer SkeÀ­oes keÀesefceueWies lees keÀnWies ve­es Je<e& keÀer cegyeejkeÀ nes, yeOeeF& nes~ lees efJeoeF& oes Deewj efJeoeF&kesÀ meeLe­meeLe Deheves keÀes Yeer Deewj otmejeW keÀes Yeer meoe HeÀefjMles mJeªhe keÀer yeOeeF&

%eeveer let Deelcee Jen nw pees OeesKee Keeves mes henues hejKekeÀj mJe­eb keÀes ye®ee ues~

65

oes~ nQ ner ]HeÀefjMlee~ Thej mes veer®es Dee­es, Dehevee keÀe­e& efkeÀ­ee Deewj Gæ[e~ HeÀefjMles­ener keÀjles nQ vee! Gæ[leer keÀuee keÀer efveMeeveer hebKe efoKee­es nQ~ keÀesF& DeeìeaefHeÀefMe­euehebKe veneR nQ~ uesefkeÀve ­es ]HeÀefjMleeW keÀes pees hebKe efoKeeles nQ GmekeÀe DeLe& nw ]HeÀefjMleeDeLee&led Gæ[leer keÀuee Jeeues~ lees ]HeÀefjMles mJeªhe keÀer yeOeeF& mJe­eb keÀes Yeer oes DeewjotmejeW keÀes Yeer~ meoe ]HeÀefjMles mJeªhe kesÀ mce=efle ceW Yeer jnes Deewj otmejs keÀes Yeer GmeermJeªhe mes osKees~ HeÀueeveer nw, HeÀueevee nw......~ veneR, ]HeÀefjMlee nw~ ­es ]HeÀefjMleemebosMe osves kesÀ efveefceÊe nw~ mecePee? lees meYeer keÀes ]HeÀefjMles mJeªhe keÀer cegyeejkeÀ oes~®eens keÀesF& kewÀmee Yeer nes uesefkeÀve ¢efä mes me=efä yeoue mekeÀleer nw~ peye ¢efä mes me=efäyeoue mekeÀleer nw lees ke Ì­ee ye´eïeCe veneR yeoue mekeÀlee? DeehekeÀer ¢efä­mce=e fle njDeelcee keÀes yeoue osieer~

yeeheoeoe keÀes keÀYeer­keÀYeer ye®®eeW hej nbmeer Deeleer nw~ Deehe ueesieeW keÀes Yeer DehevesThej Deelee r n w? SkeÀ lejHeÀ keÀnle s n Q e fkeÀ nce e fJeMJe hee fjJele &keÀ n Q, e fJeMJekeÀu­eeCekeÀejer nQ.... Deewj efHeÀj efJeMJe heefjJele&keÀ DeekeÀj keÀnlee nw efkeÀ ­es cesjs mesyeoueer veneR neslee! Deheves Òeefle Yeer keÀYeer ©nefjneve ceW keÀnles nQö®eenles nQ, ­es veneRkeÀjW, efHeÀj Yeer keÀj uesles nQ..... lees efJeMJe heefjJele&keÀ Deewj mJe­eb kesÀ efueS ner keÀnsefkeÀ ceQ ®eenlee ntB uesefkeÀve keÀj veneR heelee ntB lees GmekeÀe ìeFìue keÌ­ee nesvee ®eeefn­es?GmekeÀes efJeMJe heefjJele&keÀ keÀnvee ®eeefn­es ­ee keÀcepeesj keÀnvee ®eeefn­es? ieerle megveelesnQ veeökeÌ­ee keÀjW, kewÀmes keÀjW, helee veneR keÀye nesiee...... ­en ieerle yeeheoeoe leesmegveles nQ vee! peye efJeMJe heefjJele&keÀ nQ, efJeMJe keÀu­eeCekeÀejer nQ lees ke Ì­ee keÀesF&Deelcee keÀes veneR yeoue mekeÀles? mJe­eb keÀes veneR yeoue mekeÀles? Deiej mJe heefjJele&keÀYeer veneR lees efJeMJe heefjJele&keÀ kewÀmes neWies?

yeeheoeoe keÀnles nQ Fme Je<e& keÀer efJeMes<e ¢æ{ Òeefle%ee mJe­eb mes keÀjes~ Òeefle%ee keÀeDeLe& ner nw ö efkeÀ Mejerj ®euee pee­es uesefkeÀve pees Òeefle%ee keÀer nw, Jen Òeefle%ee veneRpee­es~ lees Òeefle%ee keÀjves keÀer Fleveer efnccele nw? keÀjWies? [jWies lees veneR? lees ­enerÒeefle%ee mJe­eb mes keÀjes efkeÀ `` keÀYeer Yeer efkeÀmeer keÀer keÀcepeesjer Jee keÀceer keÀes veneRosKeWies~ efkeÀmeer keÀer keÀcepeesjer­keÀceer keÀes veneR megveWies, veneR yeesueWies~'' ve megveWies, veyee sue Wie s, ve osKeWie s ö lee s ­e s Je<e & ke Ì­ee ne s pee­e siee? ­es Je<e & ne s pee­e siee MegYeYeeJevee iegCe mJeªhe Je<e&~ nj Je<e& keÀes Dehevee­Dehevee veece osles nes vee~ peye ­esÒeefle%ee meYeer keÀj ueWies lees ­es Je<e& ngDee ö MegYe YeeJevee iegCe mJeªhe Je<e&~ ceb ]petj

mevlegälee Deewj Òemevvelee keÀer efJeMes<elee ner Gæ[leer keÀuee keÀe DevegYeJe keÀjeleer nw~

66

nw? efHeÀj JeneB peekeÀj veneR yeoue peevee! efHeÀj keÀnWies ceOegyeve ceW lees Jee­egceC[ueDe®íe Lee vee Deewj ­eneB lees Jee­egceC[ue keÀe mebie nw vee! heefjJele&keÀ efkeÀmeer kesÀ mebieceW veneR Deelee, efkeÀmeer kesÀ ÒeYeeJe ceW veneR Deelee~ Deiej heefjJele&keÀ ner ÒeYeeJe ceW Deepee­esiee lees heefjJele&ve keÌ­ee keÀjsiee? Fmeefue­es Fme Je<e& keÀes iegCe cetle&, MegYe YeeJeveeJe<e& kesÀ ªhe ceW ceveeDees~ efkeÀmekeÀer DeMegYe yeele keÀes Yeer Deehe Deheves heeme MegYe keÀjkesÀG"eDees~ DeMegYe osKeles ngS Yeer Deehe MegYe ¢efä mes osKees~ peye Òeke=Àefle keÀes yeouemekeÀles nes lees ceveg<­eelceeDeeW keÀes veneR yeoue mekeÀles nes? Deewj GmeceW Yeer ye´eïeCeDeelcee­eW nQ, GvekeÀes veneR yeoue mekeÀles nes? peye meyekesÀ Òeefle MegYe YeeJevee nesieer lees`keÀejCe' Meyo meceehle neskeÀj `efveJeejCe' Meyo ner efoKeeF& osiee~ Fme keÀejCe mes ­esngDee, Fme keÀejCe ngDee.......~ veneR, keÀejCe keÀes efveJeejCe ceW heefjJele&ve keÀjes~ efnccelenw? De®íe! yeeheoeoe peye ìer.Jeer.Keesueles nQ lees yeæ[e cepee Deelee nw~ ­es keÀefue­egieerìer.Jeer.veneR osKeles~ ye´eïeCeeW keÀer ìer.Jeer.osKeles nQ~ Ssmes veneR, Deehe ueesie Jen ìer.Jeer.Keesue uees, Ssmes veneR keÀjvee~ lees peye ye®®eeW keÀe Kesue osKeles nQ lees yengle cepeeDeelee nw~ efcekeÌkeÀer ceeGme keÀe Kesue lees keÀjles nes vee! Leesæ[s ìeFce kesÀ efue­es keÀesF& Mesjyeve peelee, keÀesF& kegÀÊee yeve peelee~ efpeme mece­e ¬eÀesOe keÀjles nes Gme mece­e keÌ­ee nes?efpeme mece­e efkeÀmemes ef[mkeÀme keÀjles nes, GmekesÀ Thej Jeej keÀjles peeles nes, efme×keÀjles peeles nes lees Gme mece­e keÌ­ee nes? efcekeÌkeÀer ceeGme ner yeve peeles nes vee~ leesFme Je<e& efcekeÌkeÀer ceeGme veneR yevevee~ ]HeÀefjMlee yevevee~ efcekeÌkeÀer ceeGme keÀe Kesue yengleefkeÀ­ee~ lees ­es Je<e& Ssmes MeefkeÌleMeeueer Je<e& ceveevee~ keÌ­eeWefkeÀ mece­e lees meceerhe DeeveeYeer nw Deewj ueevee Yeer nw~ [^eceevegmeej Deevee lees nw ner uesefkeÀve ueeves Jeeues keÀewve nQ?Deehe ner nes vee?

otmejer efJeMes<elee Fme Je<e& ceW keÌ­ee keÀjWies? ve­es Je<e& ceW SkeÀ lees yeOeeF­eeB oslesnes Deewj otmeje efieHeÌì osles nes~ lees Fme ve­es Je<e& ceW meowJe nj SkeÀ keÀes, pees Yeer peyeYeer mecyevOe­mecheke&À ceW Dee­es, ®eens ye´eïeCe heefjJeej, ®eens Deewj Deelcee­eW nes, GvemeyekeÀes SkeÀ lees ceOegj yeesue keÀer efieHeÌì oes, mvesn kesÀ yeesue keÀer meewieele oes Deewjotmeje meowJe keÀesF& ve keÀesF& iegCe keÀer, MeefkeÌle keÀer meewieele oes~ ­en meewieele meskeÀC[ceW Yeer os mekeÀles nes~ Ssmes veneR keÀn mekeÀles nes efkeÀ ìeFce ner veneR efceuee, ve uesvesJeeues keÀes ìeFce Lee, ve osves Jeeues keÀes ìeFce Lee~ uesefkeÀve Deiej Deheveer Þesÿ YeeJevee,Þesÿ keÀecevee keÀe r Je=e fÊe nw lee s meskeÀC[ kesÀ mebkeÀuhe mes, ¢efä mes Deheves e foue kesÀ

mebiece­egie hej Þesÿ Deelcee Jen nw pees meoe yesefHeÀ¬eÀ yeeoMeen nw~

67

cegmkeÀjenì mes meskeÀC[ ceW Yeer efkeÀmeer keÀes yengle kegÀí os mekeÀles nes~ pees Yeer DeeJesGmekeÀes efieHeÌì osveer nw, Keeueer neLe veneR peeJes~ lees Fleveer efieHeÌì DeehekesÀ heeme nw?efkeÀ oes efove oWies lees Kelce nes pee­esieer? meYeer keÀe mìe@keÀ Yejhetj nw? efkeÀ keÀesF& keÀemìe@keÀ Leesæ[e keÀce nes ie­ee nw? efpemekesÀ heeme keÀce nes Jees neLe G"e uees~ Yej oWies~efpemekesÀ heeme keÀceer nes Jees ef®eìkeÀer efueKekeÀj pevekeÀ (oeoer peevekeÀer) keÀes osvee JeeskeÌueeme keÀje uesieer~ keÀceer lees veneR jnveer ®eeefn­es vee! oelee kesÀ ye®®es Deewj keÀceer neslees De®íe veneR nw vee! Fmeefue­es Yejhetj neskeÀj peevee~ keÀceer keÀes ueskeÀj veneR peevee~Je<e& kesÀ meeLe keÀefce­eeW keÀes Yeer efJeoeF& oskeÀj peevee~ Ssmes veneR, efkeÀ efmeHe&À keÀue SkeÀefove ner efieHeÌì osvee nw~ veneR, meeje Je<e& meyekeÀes efieHeÌì yeebìles peeDees~ efyevee efieHeÌìkesÀ keÀesF& veneR pee­es~ lees efkeÀlevee De®íe ueiesiee~ Deiej keÀesF& Deelee nw GmekeÀes íesìer­meer h­eej mes efieHeÌì os oes lees efkeÀlevee KegMe neslee nw~ ®eer]pe keÀes veneR osKeles nQ uesefkeÀveefieHeÌì DeLee&led mvesn kesÀ mJeªhe keÀes osKeles nQ~ efieHeÌì mes keÀesF& ceeueeceeue veneR nespeeles nQ uesefkeÀve mvesn mes ceeueeceeue nes peeles nQ~ lees mvesn osvee Deewj mvesn uesvee~Deiej keÀesF& DeehekeÀes mvesn veneR Yeer os, lees Yeer Deehe Gvemes ues uesvee~ uesvee Dee­esieeefkeÀ Mece& keÀjWiesökewÀmes ueW? Fme uesves ceW keÀesF& npee& veneR nw~ Jees Deehe hej ¬eÀesOe keÀjs,Deehe mvesn kesÀ ªhe ceW ues uesvee~ Deehe efJeMJe heefjJele&keÀ nes vee~ lees efJeMJe heefjJele&keÀefkeÀmeer kesÀ efveiesefìJe keÀes hee@efpeefìJe ceW veneR yeoue mekeÀlee! lees ­es Je<e& meoe mvesn osveeDeewj mvesn uesvee~ Ssmes veneR keÀnveeökeÀesF& ves efo­ee ner veneR, keÌ­ee keÀ©B......~ Jees os­ee ve os, Deehe ues uees~ kegÀí lees osiee vee, efveiesefìJe os ­ee hee@efpeefìJe os kegÀí leesosiee vee! uesefkeÀve ns efJeMJe heefjJele&keÀ, Deehe efveiesefìJe keÀes hee@e fpeefìJe ceW heefjJele&vekeÀj uesvee~ mecePee, Fme Je<e& keÌ­ee keÀjvee nw! De®íe~ [yeue efJeosMeer keÌ­ee keÀjWies?efieHeÌì oWies? oelee yeve ie­es nes? Jeen, oeleeheve keÀer cegyeejkeÀ nes~

yeeheoeoe jes ]pe ye®®eeW keÀer SkeÀ yeele osKeles nQ~ keÀewve­meer? efkeÀ ­es `ceQ' Deewj`cesje' ­es hejsMeeve keÀj oslee nw~ keÀYeer `cesje' Dee peelee nw, keÀYeer `ceQ' Dee peelee nw,pees yeer®e­yeer®e ceW hejsMeeve keÀjlee nw~ lees peye Je<e& heefjJele&ve nes jne nw lees Fme `ceQ'Deewj `cesjs' keÀe s Yeer hee fjJele&ve keÀjes~ Meyo Yeues `ceQ' yee suees uese fkeÀve ceQ keÀe wve?Deesefjpeveue `ceQ' efkeÀmekeÀes keÀnles nQ? Mejerj keÀes ­ee Deelcee keÀes? ceQ Deelcee ntB~ leespeye Yeer `ceQ' Meyo ­et]pe keÀjles nes lees keÌ­eeW veneR `ceQ' Meyo keÀe Deesefjpeveue mJeªhe,Deesjerefpeveue DeLe& mce=efle ceW jKeles nes~ Deewj meejs efove ceW efkeÀleves yeej `ceQ' Meyo ­et]pe

¢æ{lee DemecYeJe mes Yeer mecYeJe keÀje osleer nw~

68

keÀjles nes? keÀjvee ner heæ[lee nw vee~ `cesje' Yeer keÀF& yeej ­et]pe keÀjles nes Deewj `ceQ'Yeer keÀF& yeej ­et]pe keÀjles nes~ lees efpeleves yeej `ceQ' Meyo ­et]pe keÀjles nes Gleves yeejDeiej JeemleefJekeÀ DeLe& mes `ceQ' mce=efle ceW ueeDees lees `ceQ' OeesKee osiee ­ee Gæ[e­esiee?lees peye Yeer `ceQ' Meyo ­et]pe keÀjles nes Gme mece­e ­ener mees®ees ceQ Deelcee ntB~ keÌ­eeWefkeÀ`ceQ' Deewj `cesjs' Meyo kesÀ efyevee jn Yeer veneR mekeÀles nes~ yeesuevee ner heæ[lee nw DeewjDeeole Yeer nw, `ceQ' `cesjs' kesÀ hekeÌkesÀ mebmkeÀej nes ie­es nQ~ lees efpeme mece­e `ceQ' Meyo­et]pe keÀjles nes Gme mece­e ­es mees®ees efkeÀ ceQ keÀewve? ceQ Mejerj lees ntB ner veneR vee~ yee@[erkeÀe@vmesmevesme leye DeeJes peye ceQ Mejerj ntB~ Mejerj lees cesje keÀnles nes vee? efkeÀ ceQ MejerjkeÀnles nes? keÀYeer ]ieueleer mes keÀnles nes efkeÀ ceQ Mejerj ntB? ]ieueleer mes Yeer veneR keÀnWiesvee efkeÀ ceQ Mejerj ntB~ lees `ceQ' Meyo Deewj ner mce=efle Deewj meceLeea efoueeves Jeeuee Meyonw, efiejeves Jeeuee veneR nw~ lees heefjJele&ve keÀjes~ efJeMJe heefjJele&keÀ hekeÌkesÀ nes vee?osKevee keÀ®®es veneR yevevee~ lees `ceQ' Meyo keÀes Yeer DeLe& mes heefjJele&ve keÀjes~ peye Yeer`ceQ' Meyo yeesuee s, lee s Gme mJeªhe ceW e fìkeÀ peeDees Deewj peye `cesje' Meyo ­et ]pekeÀjles nes lees meyemes henues cesje keÀewve? meejs efove ceW cesje­cesje lees yengle yeveeles nes!cesje mJeYeeJe, cesje mebmkeÀej, cesjer ­es ®eerpeW, cesje heefjJeej, cesje mesvìj, cesje efpe%eemeg,cesjer mesJee, cesjer mesJee Fmeves keÌ­eeW keÀer? ­es keÀnles nes vee? Kesue lees keÀjles nes vee~lees peye `cesje' Meyo yeesueles nes lees `cesje' keÀnves mes henues ­es ­eeo keÀjes efkeÀ cesjekeÀewve? henues `cesje yeeyee' ­eeo keÀjes~ efHeÀj cesje Deewj ­eeo keÀjes~ lees peneB yeehe nesieeJeneB osn DeefYeceeve Jee efiejeJeì veneR Dee­esieer~ lees `ceQ' Deewj `cesje' Fve oesveeW MeyoeWkeÀes Gme Je=efÊe mes, Gme ¢efä mes, Gme DeLe& mes osKees Deewj yeesuees~ `cesje' Meyo cegKemes efvekeÀues Deewj henues `cesje yeeyee' ­eeo Dee­es~ lees efvejvlej ­eesieer lees nes pee­eWiesvee! keÌ­eeWefkeÀ nj IeCìs ceW `cesje' Deewj `ceQ' Meyo ­et]pe keÀjles nes~ keÀejesyeej ceW YeerkeÀjvee heæ[lee nw vee! lees efpeleves yeej ­es efjheerì keÀjes, cegKe mes yeesuees Jee ceve mesmees®eesöceQ ­ee cesje, lees DeLe& keÀe heefjJele&ve keÀjes~

no mes yesno ceW peevee nw vee~ peye yesno me=efä keÀer heefjJele&keÀ Deelcee­eW nes leesno ceW keÌ­eeW peeles nes? efmeHe&À Yeejle heefjJele&keÀ lees veneR nes vee? ­ee [yeue efJeosMeerefmeHe&À HeÀe@jsve heefjJele&keÀ lees veneR nes vee? efJeMJe heefjJele&keÀ nes~ efJeMJe DeLee&led yesno~efJeMJe heefjJele&keÀ nQö­en hekeÌkeÀe ­eeo nw vee? lees Dee@ìescese fìkeÀueer efvejvlej ­eesieermenpe yeve pee­eWies~ cesnvele veneR keÀjveer heæ[sieer~ keÌ­eeWefkeÀ YeeJe Deewj YeeJevee yeoue

keÀjvekeÀjeJevenej keÀer mce=efle mes Yeeve Deewj DeefYeceeve keÀes meceehle keÀjes~

69

pee­esieer~ peye ceQ Deelcee mees®eWies lees nj keÀce& ­ee yeesue ceW YeeJe Yeer yeoue pee­esiee,YeeJevee Yeer yeoue pee­esieer~ keÌ­eeWefkeÀ YeeJe Deewj YeeJevee ner OeesKee Yeer osleer nw, megKeYeer osleer nw~ lees ­en heefjJele&ve keÀjWies vee? efHeÀj ­en he$e veneR efueKevee keÌ­ee keÀjW, kewÀmeskeÀjW....? Dees.kesÀ. keÀe he$e Dee­esiee ­ee ­es ngDee, Jees ngDee..... ngDee­ngDee lees veneRDee­esiee vee? yeeheoeoe kesÀ heeme meyekesÀ he$eeW kesÀ HeÀeFue nQ~ keÀYeer osKeles nQ Meg© mesueskeÀj keÌ­ee­keÌ­ee he$e nQ, pees ceve ceW mees®eles nQ, Jees Yeer meyekeÀe ìshe efjkeÀe@[& nw~

lees ve­ee Je<e& DeLee&led veJeervelee ueevee~ veJeervelee meYeer keÀes efÒe­e ueieleer nw vee?hegjeveer ®eer]pe Mees ceW jKeves kesÀ efue­es lees hemevo keÀjWies uesefkeÀve ­et]pe keÀjves kesÀ efue­esveneR~ ­et]pe keÀjves kesÀ efue­es lees mees®eWies ve­ee~ lees nj yeele ceW veJeervelee nes, mebkeÀuheYeer ve­ee nes~ jceCeerkeÀlee mes heg©<eeLe& keÀjes~ keÀYeer­keÀYeer keÀesF&­keÀesF& ye®®es Flevee n"mes heg©<eeLe& keÀjles nQ pees yeeheoeoe keÀes osKekeÀjkesÀ lejme heæ[lee nw~ yengle ­eg× keÀjlesnQ~ DeeJeM­ekeÀlee veneR nw uesefkeÀve keÀjles nQ, keÌ­eeW? Deheveer keÀcepeesjer kesÀ keÀejCe~ leescesnvele keÀe heg©<eeLe& veneR keÀjes~ heg©<eeLe& Yeer ceewpe­ceewpe mes keÀjes~ keÀjvee Yeer keÌ­ee nw?­eeo keÀesF& vee keÀesF& lees jnlee ner nw, keÀesF& veF& yeele lees nw veneR~ SkeÀ Ieæ[er Yeer efyevee­eeo kesÀ jnles nes keÌ­ee? keÀesF& ve keÀesF& lees ­eeo jnlee ner nw~ ®eens yeele ­eeo jns,®eens keÀesF& J­eefkeÌle ­eeo jns, ®eens keÀesF& Jemleg ­eeo jns uesefkeÀve ­eeo lees jnleer nwvee~ efyevee ­eeo kesÀ neslee nw keÌ­ee? efkeÀmeer keÀes lees ­eeo keÀjvee ner nw~ lees pees celeueyekeÀer yeele nw GmekeÀes ­eeo keÀjes~ ­eeo keÀjvee efkeÀmes veneR Deelee nw? keÀesF& nw efpemekeÀes­eeo keÀjvee veneR Deelee nes? íesìer kegÀceeefj­eeW keÀes ­eeo keÀjvee Deelee nw? De®íe~lees peye ­eeo keÀjvee ner nw lees keÌ­eeW veneR efpememes HeÀe­eoe nw, Òeeefhle nw GmekeÀes keÀjW,efpememes vegkeÀmeeve nw GmekeÀes keÌ­eeW keÀjW? ­eeo Yeer keÀjles nQ Deewj efHeÀj hejsMeeve Yeer neslesnQ~ keÌ­eeW ­eeo Dee­ee, veneR ­eeo Deevee ®eeefn­es.... lees Deheves DeehekeÀes hejsMeeve keÌ­eeWkeÀjles nes? yeme cesje yeeyee~ cesjsheve keÀer DeveskeÀ no keÀer YeeJevee­eW SkeÀ `cesjs yeeyee'ceW mecee oes~ efKeueewves nesles nQ vee, SkeÀ ceW SkeÀ, SkeÀ ceW SkeÀ nesles nQ vee? SkeÀKeesuees lees otmeje neslee nw, otmeje Keesuees lees Deewj neslee nw~ lees SkeÀ `cesjs yeeyee' ceWmeye mecee uees~ Devoj yevo keÀj oes~ uesefkeÀve SkeÀ neslee nw cegKe mes keÀnvee `cesjeyeeyee', SkeÀ neslee nw efoue mes ueie pee­es `cesje yeeyee', pees efoue mes cesje ceeve ueslesnQ Jees keÀYeer veneR Yetueles nQ~ osKees, mecyevOe ceW Yeer Deiej keÀesF& vepeoerkeÀ heefjJeej keÀeMejerj Yeer íesæ[lee nw Deewj %eeve veneR nw lees efkeÀlevee cesje­cesje keÀnles nQ~ GmekeÀer ®eer]pe

mesJee mes pees ogDee­eW efceueleer nQöJen ogDee­eW ner levoªmleer keÀe DeeOeej nQ~

70

osKeWies, GmekeÀe ef®e$e osKeWies, Deewj cesje­cesje keÀn hejsMeeve neWies~ lees peeves Jeeues keÀesYeer ­eeo keÀjles nQ~ helee Yeer nw peeves Jeeuee Deevee veneR nw efHeÀj Yeer cesje nw lees ­eeoDeelee nw~ lees peye efoue mes ceeve efue­ee `cesje yeeyee' lees Fmemes yeæ[er yeele Deewj nwner keÌ­ee? lees pees keÀe@ceve Meyo yeesueles nes, Gmes ner Gæ[leer keÀuee keÀe meeOeve yeveeueesöceQ Deewj cesje~ heg©<eeLe& Yeer jceCeerkeÀ keÀjes~ keÀF& ­eeo ceW yew"les nQ mees®eles nQ ``ceQp­eesefle efyevog, ceQ p­eesefle efyevog'' Deewj p­eesefle efìkeÀleer veneR, Mejerj Yetuelee veneR~p­eesefle efyevog lees nQ ner uesefkeÀve keÀewve­meer p­eesefleefyevog nQ! nj jes]pe Dehevee ve­ee­ve­eeìeFìue ­eeo jKees efkeÀ p­eesefle efyevog Yeer keÀewve nw? jes]pe meJe& Òeeefhle­eeW ceW mes keÀesF&ve keÀesF& Òeeefhle keÀes ­eeo keÀjes~ Òeeefhle­eeW keÀer efuemì lees yegef× ceW nw vee? Deiej veneRnes, ­eeo veneR heæ[leer nes lees Deheves ìer®ej mes efuemì ues uesvee, Deiej ìer®ej kesÀ heemeYeer veneR nes lees ceOegyeve mes ues uesvee~ lees jes ]pe SkeÀ ve­ee ìeFìue heefjJele&ve keÀjes~Deepe vetjs jlve nQ lees keÀue cemlekeÀ ceefCe nQ.... efkeÀlevee De®íe ueiesiee~ Deewj njjes]pe JesjeFìer Òeeefhle­eeW keÀes meeceves jKeesöyeehe ves keÌ­ee efo­ee, keÌ­ee efceuee! lees peyeDeefJeveeMeer Òeeefhle meeceves jnWieer lees Òeeefhle mes KegMeer nesleer nw vee? Deiej ceeveeW efkeÀmeerkeÀes yengle oo& nes jne nw Deewj keÀesF& Ssmeer Òeeefhle keÀer met®evee Dee pee­es efkeÀ SkeÀkeÀjes æ[ uee@ìjer ceW Dee ie­es nQ lees oo& ­eeo jnsiee efkeÀ uee@ìjer ­eeo Dee­esieer? leesÒeeefhle og:Ke keÀes, hejsMeeveer keÀes Yeguee osleer nw~ lees jes]pe veF& Òeeefhle keÀer hee@Fvì keÀes­eeo jKees~ Deheves ìeFìue ­eeo jKees~ ìeFìue keÀer meerì hej mesì neskeÀj yew"es~ íesìsye®®es keÀe r lejn Ieæ[er­Ie æ[er vee r®e s veneR DeeDee s~ pewme s íesìs ye®®es keÀe s ke gÀmee a hejefye"eDees lees veer®es Dee peelee nw~ ceve Yeer veìKeì neslee nw, lees efkeÀlevee Yeer meerì hejefye"eDees veer®es Dee peelee nw~ lees Deheves ìeFìue kesÀ veMes keÀer meerì hej De®íer lejnmes mesì nesvee Deelee nw vee? huesve ceW Yeer osKees keÀesF& veer®es veneR Dee pee­es lees yesuìyeebOe osles nQ~ lees ¢æ{ mebkeÀuhe keÀer yesuì meyekesÀ heeme nw! peye osKees Lees æ[e nue®eueceW Deeles nQ lees yesuì yeebOe uees~

lees Fme Je<e& keÀer veJeervelee ­en nw efkeÀ efkeÀmeer keÀe Yeer efveiese fìJe mecee®eej veneRDee­esiee~ "erkeÀ nw? neB peer ­ee vee peer? DeYeer ­es DeehekeÀe DeeJee]pe Yeer ìshe ceW Yejjne nw~ Deehe meYeer Yeer ®eenles nes, efmeHe&À yeehe veneR ®eenlee uesefkeÀve Deehe meYeer Yeer®eenles nes efkeÀ yeme DeYeer­DeYeer HeÀefjMles yeve pee­eW, ®eenles nes vee? (meYeer ves neB peerkeÀer) neB yengle De®íer keÀjles nes~ neB megvekeÀj yeehe Yeer KegMe nes peelee nw~ hejvleg Ssmes­

hegjeves Je<e& keÀes efJeoeF& osves kesÀ meeLe­meeLe keÀ[gJesheve keÀes Yeer efJeoeF& os oes~

71

Ssmes he$e Deeles nQ pees Jesmì heshej yee@keÌme ceW [eueves Jeeues nesles nQ, Ssmes Yeer he$e DeelesnQ pees heæ{ves keÀer Yeer efoue veneR nesleer~ efue]HeÀe]HesÀ mes ner mecePe peeles nQ efkeÀ ­es Ssmeener keÀesF& mecee®eej nw~ De®ís Yeer Deeles nQ~ h­eej kesÀ Yeer Deeles nQ, Gcebie kesÀ Yeer DeelesnQ, KegMeer kesÀ Yeer Deeles nQ uesefkeÀve HeÀeuelet Yeer Deeles nQ~ Jesmì ceveer, Jesmì ìeFce,Dehevee Yeer Deewj otmejeW keÀe Yeer~ DeehekesÀ mesJeekesÀvê hej Ssmes he$e efueKeves Jeeues neW leesGvnW Yeer heefjJele&ve keÀjvee~ efHeÀj ­es Je<e& keÀewve­mee Je<e& nesiee? ceewpe keÀe Je<e&~ ]HeÀefjMleemJeªhe, ]HeÀefjMleeW keÀer ogefve­ee ceW jnves Jeeues~ peneB osKees JeneB ]HeÀefjMlee ner ]HeÀefjMlee~keÀesF& ]HeÀefjMlee Gæ[ jne nw, keÀesF& mevosMe os jne nw, keÀesF& veer®es Oejveer hej DeekeÀjkeÀcexe fvê­eeW mes keÀce& keÀj jne nwöSsmes ner efoKeeF& os~ me=efä yeoue pee­es~ peneB YeerosKees ]HeÀefjMleeW keÀer ogefve­ee~ ¢efä heefjJele&ve, Je=efÊe heefjJele&ve~ De®íe!

mesJee keÌ­ee keÀjWies? Fme Je<e& ceW keÀesF& efJeMes<e mesJee Yeer keÀjWies? keÌ­ee keÀjWies?cesuee keÀjWies, ÒeoMe&efve­eeB keÀjWies, keÀe@vÖesÀvme keÀjWies? ­es lees keÀjles ner jnles nes~ veJeerveleeke Ì­ee uee­eWie s? yeeheoeoe keÀe SkeÀ mebkeÀuhe DeYeer ye®®eeW ve s he tje veneR e fkeÀ­ee nw~yeeheoeoe yeej­yeej FMeeje osles nQ efkeÀ Jele&ceeve mece­e keÌJeeefvììer lees yeæ{eles peeles nesuesefkeÀve keÌJeeefueìer DeLee&led Jeeefjme, efuemì ceW lees Dee peelee nw Fleves yeæ{ ie­es, ÒeeF]peYeer ues ueer vee~ yeeheoeoe ves megvee Lee efkeÀ ®eevoer keÀe efieueeme Yeer efieHeÌì ceW ues efue­ee~Jees Yeer De®íer yeele nw~ keÌ­eeWefkeÀ jepeOeeveer ceW meye ÒekeÀej kesÀ ®eeefn­es~ uesefkeÀve DeYeeryengle mece­e mes Jeeefjme keÌJeeefueìer yengle keÀce efvekeÀueleer nw~ mecheke&À Jeeues yeæ{ jnsnQ, mebK­ee yeæ{ jner nw~ Jees Yeer [^eceevegmeej nesveer ner nw Deewj DeeJeM­ekeÀ nw uesefkeÀve­es efceme nw~ Deye Jeeefjme keÌJeeefueìer Òel­e#e keÀjes~ keÌJeeefvììer keÀes osKekeÀj yeeheoeoeYeer KegMe nesle s nQ uese fkeÀve meeLe­meeLe FmekesÀ Thej Yeer DeC[jueeFve keÀjes~ Deewjotmejer yeele, DeYeer %eeve mejesJej Yeer lew­eej nes peevee nw Deewj Fmes efJeMes<e yevee­ee nernw mecheke&À JeeueeW keÀes Jeeefjme yeveeves kesÀ efue­es~ yeeheoeoe ves henues Yeer keÀne nw efkeÀ%eeve mejesJej nw ner ö mesJee kesÀ Je=ef× keÀer Keeve~ lees peye mesJee keÀe mLeeve lew­eej nesner jne nw Deewj nesvee ner nw, ngDee ner heæ[e nw lees mesJee Yeer lees keÀjWies? efkeÀ efmeHe&ÀosKekeÀj KegMe neWie s e fkeÀ yengle De®íe yevee, yengle De®íe yevee? lee s SkeÀ SsmeeefJeMeeue Òeesûeece keÀjes ö pewmes keÀesF& efJeMes<e mLeeve yeveeles nQ lees efJeMes<e mLeeve keÀermesjerceveer ceW Deueie­Deueie osMe Jeeues meYeer, ­ee heeveer [eueles nQ, ­ee efceÆer [euelesnQ~ lees Deehe heeveer ­ee efceÆer lees veneR [ueJee­eWies uesefkeÀve meejs efJeMJe ceW SkeÀ Yeer

MegYe YeeJevee keÀejCe keÀes efveJeejCe ceW heefjJele&ve keÀj osleer nw~

72

mìsì Keeueer veneR jns, meye lejHeÀ kesÀ DeeJeW, ®eens efJeosMe, ®eens osMe keÀer pees efYevve­efYevve mìsì nQ GmekeÀe SkeÀ­SkeÀ peªj DeeJes~ lees FvìjvesMeveue FmekeÀes keÀnWies vee~­ee oes ®eej ueC[ve kesÀ Dee ie­es, DecesefjkeÀe keÀe Dee ie­ee lees FvìjvesMeveue nes ie­eekeÌ­ee? lees FvìjvesMeveue Òeesûeece yeveeDees~ Deye [yeue mLeeve nes ie­ee vee~ veneR leesmees®eles nQ mLeeve ®eeefn­es, Jees ®eeefn­es, mewueJesMeve ®eeefn­es~ lees DeYeer %eeve mejesJej keÀemLeeve Yeer efceuee nw~ Fmeefue­es Fme Je<e& ceW Ssmee osMe­efJeosMe oesveeW efceuekeÀj, oesveeWkeÀer je­e mes, oesveeW kesÀ huewve mes, oesveeW kesÀ neB peer mes, oesveeW keÀer meceevelee mes SsmeeÒeesûeece yeveeDees pees efJeosMe Jeeues Yeer keÀns efkeÀ neB, nceejs ­eesi­e nw Deewj osMe JeeuesYeer keÀnW efkeÀ nceejs ­eesi­e nw~ efJeosMe keÀer Yeer efJeefOe Deewj osMe keÀer Yeer efJeefOeöoesveeWefJeefOe keÀes meefcceefuele keÀjkesÀ SkeÀ­oes keÀes Deeies jKekeÀj, osMe efJeosMe keÀes Deeies jKes,efJeosMe osMe keÀes Deeies jKes, Deewj Ssmee De®íe Òeesûeece yeveeDees pees keÀesF& SkeÀ osMeYeer Jebef®ele veneR jn pee­es~ efJeosMe Jeeues yeleeDees, nes mekeÀlee nw? nesvee ner nw vee!osMe Jeeues yeleeDees, keÀjvee nw? De®íe, FvekeÀe (oeoer keÀe) lees mebkeÀuhe nw~ oeoer keÀesmebkeÀuhe yengle Deeles nQ, mesJee kesÀ De®ís mebkeÀuhe, veeRo veneR keÀjves osles nQ~ De®íenw~ Meg× mebkeÀuheeW mes veeRo keÀer keÀcepeesjer keÀe ÒeYeeJe veneR heæ[lee~ Jewmes veeRo Keguepee­es lees keÀcepeesjer ­ee keÀceer cenmetme nesleer nw~ lees De®íe nw, meyekeÀer efceÆer veneRueevee uesefkeÀve meyekesÀ efJe®eejeW keÀer efceÆer FkeÀùer keÀjWies~ ogefve­ee Jeeues lees efceÆer, efceÆerkeÀj osles nQ vee, efceÆer efceÆer ceW efceue peeleer nw~ Deewj ­es meYeer kesÀ efJe®eej, meye lejHeÀefJeMJe ceW DeeJee]pe HewÀuee­eWies~ keÀesF& Yeer osMe Jebef®ele keÌ­eeW jn pee­es~ Deewj Deiej SkeÀkeÀesF& Deelee nw lees Deheves osMe ceW Deheves DeKeyeej ceW lees [euesiee~ lees njskeÀ efJeMJekesÀ ®eejeW keÀesveeW keÀer mesJee Yeer nes pee­esieer~~ uesefkeÀve yeeheoeoe Fme Je<e& osMe­efJeosMekeÀer efJeefOe keÀe efceuee ngDee Òeesûeece ®eenles nQ~ efJeosMe Jeeues Yeer heerís veneR nìW DeewjosMe Jeeue s Yee r hee rís vene R nìW~ e fJe®eej Yee r lee s e fceueeve s n Q vee~ SkeÀ­oe s keÀe skeÀnesöhenues Deehe~ De®íe nes mekeÀlee nw vee~

lees %eeve mejesJej keÀe Ssmee Òeesûeece yeveeDees pees efJeMJe ceW Ssmee mesJee mecee®eejefkeÀmeer mLeeve keÀe veneR nes~ ®eens ­et.Sve. nes ­ee Gmemes Yeer yeæ[e mLeeve nes, GmemesYee r ye æ[e nes pee­es~ FmeceW meyekeÀe leve Yeer ueiee nw, ceve Yeer ueiee nw Deewj íesìsye®®eeW mes ueskeÀj yetæ{eW lekeÀ meYeer keÀe Oeve Yeer ueiee nw~ lees pewmes meyekesÀ men­eesie keÀerDebiegueer ueieer nw lees mesJee ceW Yeer meyekesÀ men­eesie keÀer Debiegueer ueieveer ner nw~ huewve

efJeMJe heefjJele&keÀ Jener nw pees efkeÀmeer kesÀ efveiesefìJe keÀes hee@efpeefìJe ceW yeoue os~

73

osles jnes uesefkeÀve huewve yeveeves kesÀ ìeFce, osves kesÀ ìeFce, ceeefuekeÀ yevekeÀj oes Deewjpeye HeÀeFveue cewpeeefjìer keÀjs lees yeeuekeÀ yeve peevee~ yeeuekeÀ keÌ­ee keÀjlee nw? neB peerDeewj ceeefuekeÀ keÌ­ee keÀnlee nw? veneR, Ssmee keÀjes~ lees yeeuekeÀ Deewj ceeefuekeÀ~ huewveosvee De®íe nw uese fkeÀve huewve nesvee ner ®eee fn­es, ­es mees®e kesÀ veneR~ pees nesiee JeesDe®íe~ efkeÀveeje veneR keÀjes, huewve oes uesefkeÀve yeeuekeÀ Yeer yevees, ceeefuekeÀ Yeer yevees~yeveeves kesÀ ìeFce ceeefuekeÀ Deewj HeÀeFveue kesÀ ìeFce yeeuekeÀ~ yeeuekeÀ Deewj ceeefuekeÀyevevee Deelee nw efkeÀ efmeHe&À ceeefuekeÀ yevevee Deelee nw? keÌ­eeWefkeÀ meYeer nesefMe­eej nes ie­esnQ vee~ ceeefuekeÀ peuoer yeve peeles nQ~ DeYeer mecePee, ve­es Je<e& ceW keÌ­ee keÀjvee nw? mesJeeYeer keÀjveer nw Deewj mesJee kesÀ henues mJe­eb heefjJele&keÀ~ oesveeW ner ®eeefn­es vee!

lees ve­ee Je<e& cevee efue­ee~ ceveevee DeLee&led yevevee Deewj yeveevee~ ­ener ceveevee nw,ve efkeÀ efmeHe&À [ebme keÀj efue­ee lees cevee­ee~ Jees Yeer keÀjes, [ebme Yeer yeeheoeoe keÀesDe®íer ueieleer nw~ uesefkeÀve ceve keÀer Yeer [ebme keÀjes~ yeeheoeoe meye ieerle Yeer megveles nQ,[ebme Yeer osKeles nQ, keÀesF& Òeesûeece efceme veneR keÀjles~ keÌ­eeW? osKees, keÀesF& Yeer ÒeesûeeceDeehe keÀjles nes lees henues ieerle ceW yeehe keÀes ­eeo keÀjles nes vee? peye yeehe keÀes ­eeokeÀjWies lees Deevee ner heæ[siee, osKevee ner heæ[siee~ peye Òeesûeece keÀjles nes lees yeeheoeoekeÀes Yeer De®íe ueielee nw~ De®íe!

ne @mìue keÀe r ke gÀceee fj­ee W me s:­ ne @mìue keÀe r ke gÀceee fj­ee W keÀe s osKekeÀj Deee fomLeehevee keÀe mece­e ­eeo Deelee nw~ henues lees Ssmes ner ne@mìue Keesueer Leer vee~ henuespeye ye´ïee yeehe ve s, ne@mìue DeLeJee ie g©kegÀue Jee yee se \[ie Keesuee lee s HeÀeGC[sMeveefvekeÀues~ Deepe ­e%e kesÀ pees Yeer efveefceÊe HeÀeGC[sMeve nQ, Jees meYeer yeese\[ie kesÀ ner leesnQ~ ®eens ìer®ej nQ, ®eens mìt[sCì nQ, uesefkeÀve nQ lees Deeefo mLeehevee kesÀ vee~ lees peneBYee r ne @mìue nw Jene B me s Ssme s HeÀeGC[sMeve le w­eej nesve s ®eee fn­e s~ mecePee? efmeHe &ÀkeÀe@uespe­mketÀue ceW heæ{ efue­ee, mesvìj mecYeeue efue­ee~ veneR, Flevee yeæ[e keÀe­e& keÀjveenw~ De®íe nw, meeOeve De®íe nw~

[yeue e f J eo sMee r :­­et.kesÀ.­­etjeshe:­ ­et.kesÀ. Deewj ­etjeshe Jeeues oesveeW FkeÀùs neLe G"eDees~ meskeÀC[

ceW osKees, neLe veer®es keÀj efue­es~ Ssmes ceve keÀer ef[^ue Yeer meskeÀC[ ceW~ DeYeer­DeYeer

mvesn kesÀ Kepeeves mes ceeueeceeue yeve meyekeÀes mvesn oes Deewj mvesn uees~

74

Gæ[leer keÀuee, DeYeer­DeYeer keÀce&­eesieer~ neLe keÀer SkeÌmejmeeF]pe De®íer nw, ceve keÀerSkeÌmejmeeF]pe Yeer Ssmes nw? lees ­et.kesÀ. ­ee ­etjeshe keÀer efJeMes<elee keÌ­ee nw? ­et.kesÀ.efJeosMe mesJee kesÀ Je=#e keÀe yeerpe nw~ lees yeerpe keÀer efJeMes<elee keÌ­ee nesleer nw? yeerpe ceWheeveer os oes lees meejs Peeæ[ kesÀ heÊes­heÊes keÀes heeveer heng B®e peelee nw~ lees Deepe YeerefJeosMe kesÀ Je=#e keÀer mesJee keÀe HeÀeGC[sMeve ­et.kesÀ. efveefceÊe nw, efJeosMe kesÀ meYeer osMeeWkeÀes heeuevee keÀe heeveer keÀneB mes efceuelee nw? ­et.kesÀ. mes vee! lees ­et.kesÀ. Dehevee yeerpekeÀe keÀe­e& De®íe keÀj jns nQ~ Ssmes veneR, efmeHe&À SkeÀ, uesefkeÀve meYeer men­eesieer nes~Deehe meye Yeer ­et.kesÀ. Jeeues ­ee ­etjeshe Jeeues men­eesieer nes vee? oeefo­eeW keÀes ceoo oslesnes? efkeÀ keÀnles nQ efkeÀ oeoer keÀe keÀece oeoer peeves~ Ssmes lees veneR keÀnles vee! Yegpee­eWDe®íer efceueer nw vee! lees yeeheoeoe yeerpe keÀes meoe Meefke ÌleMeeueer osKe ne|<ele neslesnQ~ Deewj otmejer ­et.kesÀ. ­ee ­etjeshe keÀer efJeMes<elee ­en nw efkeÀ mesJee ceW leve­ceve­OeveleerveeW ceW SJejjs[er nQ~ keÀesF& Yeer keÀe­e& pees meeOeejCe mees®eves ceW ueieleeökewÀmes nesieeuesefkeÀve ­et.kesÀ. keÀer efJeMes<elee nw efkeÀ keÀesF& Yeer keÀe­e& ¢æ{ mebkeÀuhe Deewj men­eesie kesÀDebiegueer mes menpe nes peelee nw~ menpe nes peelee nw vee! c­egef ]pe­ece yeveves kesÀ henueskeÀjves Jeeues lew­eej nw vee! lees FmekeÀes keÀne peelee nw efJeMes<elee~ meJe& kesÀ men­eesie keÀerDebiegueer MeefkeÌleMeeueer nw~ Deiej keÀesF& efnccele Yeer efoueeles nQ efkeÀ neB keÀj uees, keÀjuees, keÀj uees lees Jees efnccele Yeer men­eesie keÀer Debiegueer nw~ uesefkeÀve efj]peuì ceW osKeeie­ee nw efkeÀ leve­ceve­Oeve leerveeW ceW meoe peer neB keÀjves Jeeues nQ, mees®eves Jeeues veneRnQ~ Fmeefue­es meye keÀe­e& menpe nes peelee nw~ Deiej mees®eves Jeeues nesles nQ vee lees Jeesmet#ce Jee­eye´ sMeve, Jees Debiegueer keÀce nes peeleer nw~ lees meJe& kesÀ Debiegueer mes meHeÀueleeneslee r nw~ Deiej Lees æ[e Yeer mees®eves Jeeues nesle s nQ e fkeÀ kewÀmes nesiee, keÌ­ee nesiee leesmebie"ve keÀer mvesn keÀer Debiegueer ve nesves kesÀ keÀejCe meHeÀuelee ceW keÀceer heæ[ peeleer nw~Fmee fue­e s ­e t.ke sÀ. Jee ­e tje she Jeeuee W keÀe s e fJeMes<e Dee wj meJe & e fJeosMe ke sÀ men­ee siee rDeelceeDeeW keÀes keÀe­e& ceW Deeies yeæ{ves keÀer cegyeejkeÀ nes~ mecePee!

Dee@mì^ se fue­eeöyeeheoeoe peye Dee@mì^ se fue­ee keÀe veece megveles nQ lees veece megvekeÀjDee@mì^sefue­ee keÀe ye®eheve yengle ­eeo Deelee nw~ Dee@mì^sefue­ee Deewj v­eg ]peeruewC[ JeeuesneLe G"eDees~ Dee@mì^se fue­ee ceW yengle De®ís­De®ís jlve hewoe ngS~ Dee@mì^se fue­ee keÀer­es efJeMes<elee jner efkeÀ ­et.kesÀ. ceW efHeÀj Yeer efcekeÌme nQ, YeejleJeemeer Yeer nQ lees efJeosMeer

n" Jee cesnvele keÀjves kesÀ yepeeS jceCeerkeÀlee mes hegª<eeLe& keÀjes~

75

Yeer nQ, efcekeÌme keÌueeme nw uesefkeÀve Dee@mì^sefue­ee keÀer mesJee ves efJeosefMe­eeW keÀer mebK­ee keÀeskeÀeHeÀer yeæ{e efo­ee~ Deewj keÌueeme keÀer jewvekeÀ, efJeosMe keÀer DeelceeDeeW kesÀ keÌueeme keÀerjewvekeÀ meyemes vecyejJeve Dee@mì^ se fue­ee keÀer jner~ keÀesF& Lees æ[e yengle Deeles­peeles nQ,®ekeÌkeÀj ueieeles nQ uesefkeÀve HeÀeGC[sMeve lees efveefceÊe yeves~ Deewj peeves Jeeues Yeer keÀneBpee­eWies? Deevee lees nw ner~ efmeHe&À ®ekeÌkeÀj ueieeves peeles nQ~ efHeÀj peye ®ekeÌkeÀj hetje nespeelee nw lees keÀnles nQ yeeyee ceQ DeehekeÀe ner ntB, DeehekeÀe ner jntBiee~ Deewj Dee@mì^sefue­eekeÀer efJeMes<elee ­es nw efkeÀ JeneB hueQeEveie yegef× yengle De®íer nw~ mesJee kesÀ huewve yeveevesceW Deewj mesJee ceW men­eesie osves ceW, yeæ[er­yeæ[er FvJesvMeve keÀes ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueeves ceWhuesve yegef× Yeer nQ Deewj men­eesieer Yeer nQ~ huesve yegef× neskeÀj huewve keÀes ÒewefkeÌìkeÀue ceWueeves ceW Deewj Leesæ[e efmeHe&À DeC[jueeFve keÀjes~ mecePee? Leesæ[e DeC[j ueeFve keÀjveenw ö hueweEveie kesÀ meeLe huesve yegef×~ peye huesve yegef× neskeÀj huewve yeveeles nQ lees huesveceW meJe& MeefkeÌle­eeB Yej peeleer nQ Deewj peneB meJe&MeefkeÌle­eeB nesleer nQ JeneB meHeÀuelee Yeerefvee|JeIve 100% nesleer nw~ lees Dee@mì^sefue­ee kesÀ De®ís­De®ís jlve yeeheoeoe kesÀ ve]pejceW meoe jnles nQ~ meHeÀuelee mJeªhe Yeer nQ, mesJee ceW Deeies yeæ{ves Jeeues Yeer nQ, yeæ{evesJeeues Yeer nQ~ lees Dee@mì^sefue­ee keÀer efJeMes<elee Yeer keÀce veneR~ Dee@mì^sefue­ee keÀes yeeheoeoemeoe Deeies ye æ{ves JeeueeW keÀe r ve ]pej mes osKeles nQ~ Deewj lee rmejer e fJeMes<elee nw e fkeÀheeC[Je Deewj MeefkeÌle­eeB oesveeW ner mesvìj Keesueves kesÀ efveefceÊe nQ~ heeC[Je Yeer MeefkeÌle­eeWmes keÀce veneR nQ~ heeC[Je Yeer efveefceÊe yeveves ceW De®ís men­eesieer nQ~ JeneB pee­eWies leeskeÌ­ee osKeWies? ­es heeC[JeeW keÀe mesvìj nw, Jees MeefkeÌle­eeW keÀe mesvìj nw Deewj oesveeW keÀermeeLe­meeLe jsme ®eue jner nw~ mecePee? Dee@mì^ se fue­ee JeeueeW ves Deheveer efJeMes<elee­eWmegveer? De®íe~

meeGLe SefMe­ee ö SefMe­ee keÀer Yeer efJeMes<elee nw~ nj mLeeve keÀer efJeMes<elee nw~SefMe­ee Yeejle kesÀ vepeoerkeÀ nw~ lees SefMe­ee keÀe DeeJee]pe Yeejle ceW peuoer hengB®esiee~Yeejle kesÀ kegÀcYekeÀjCe keÀes peieeves ceW SefMe­ee menpe keÀe­e& keÀj mekeÀlee nw~ pewmes­et.kesÀ., ­etjeshe, DecesefjkeÀe ceW ef¬eÀefM®e­evme p­eeoe efvekeÀues nQ, Ssmes SefMe­ee ceW yeew×Oece& Jeeues p­eeoe efvekeÀues nQ~ Jees ef¬eÀefM®e­evme Deewj ­es yeew×er~ lees osKees otmejs Oece&keÀe efJemleej p­eeoe SefMe­ee ceW nw~ Jewmes Yeer yeg× Oece& keÀes Yeejle mes keÀveskeÌì p­eeoekeÀjle s n Q~ lee s Se fMe­ee keÀe r e fJeMe s<elee Dee wj Yee r n w e f keÀ SkeÀ ne r Se fMe­ee ce W

cesjsheve keÀer DeveskeÀ no keÀer YeeJevee­eW SkeÀ ``cesjs yeeyee'' ceW mecee oes~

76

Dee@efHeÀefMe­eue Òes]peer[svì mecheke&À Jeeuee nw~ ceuesefMe­ee keÀe Òespeer[svì, efHeÀefueefhevme keÀeÒespeer[svì nesceueer nw vee Deewj mebK­ee Yeer De®íer nw~ Jewmes lees nj mLeeve keÀer mebK­eeJe=ef× keÀes Òeehle keÀj jner nw~ meYeer De®ís Gcebie­Glmeen mes yeæ{ jns nQ~ DeYeer efmeHe&ÀSefMe­ee keÀes keÌ­ee keÀjvee nw efkeÀ pees JeneB efveefceÊe yeves ngS nQ, GvneW keÀes Yeejle lekeÀhengB®eevee nw~ DeYeer Yeejle lekeÀ veneR hengB®ee­ee nw~ ­es S[erMeve keÀjvee nw~ pees efJeMes<emesJee kesÀ efveefceÊe nQ, Jees meYeer efceuekeÀj pees Yeer mecheke&À ceW nQ GvnW meceerhe ueeDees~efpelevee osMe meceerhe nw Glevee DeeJee]pe Yeer meceerhe ueeDees~ Deewj Ssmee nes pees DeeJee]pekeÀes peuoer heng B®ee mekesÀ~ lees DeYeer peuoer­peuoer Yeejle lekeÀ DeeJee]pe heng B®eeDees~DeYeer Yeejle lekeÀ veneR hengB®ee nw~ De®íe!

cee @e fje fMe­eme:­ cee @e fje fMe­eme keÀe r e fJeMe s<elee ne r ­e s nw e fkeÀ cee @e fje fMe­eme ke sÀmìt[sCì De®ís SkeÀjme neskeÀj ®eueves Jeeues nQ~ Leesæ[e yengle veer®es­Thej neslee nw, JeeskeÀe sF& yeele veneR~ uese fkeÀve cewpeee fjìer osKee peelee nw e fkeÀ cee @e fje fMe­eme kesÀ mìt[svìp­eeoe nue®eue ceW veneR Deeles~ lees cee@e fjefMe­eme keÀer e fJeMes<eleeöSkeÀ lees nue®euekeÀce nw, De®eue p­eeoe nQ Deewj otmeje men­eesieer menpe yeve peeles nQ, ®eens DeeF&.heer.nes, ®eens Jeer.DeeF&.heer. nes uese fkeÀve men­eesie osve s ceW De®ís efvee fceÊe yeve peeles nQ~DeeF&.hee r. ­ee Jee r.DeeF&.hee r. keÀe r me sJee ce W ce snvele veneR ueielee r~ F]pee r Oejvee r nw~e fKeìe fheì Jeeuee r Oejvee r vene R~ ce snvele ue sve s Jeeuee r Oejvee r vene R~ Dee wj Fmee re fue­e scee @e fjefMe­eme Yeer Yeejle kesÀ yengle vepeoerkeÀ nw~ cee@e fjefMe­eme Jeeues lees Yeejle keÀere fHeÀuee@mee@HeÀer keÀes Yeer ceeveles nQ~ Fmeefue­es cee@e fjefMe­eme keÀer DeeJee]pe Yeer Yeejle ceWpeuoer heng B®e mekeÀlee r nw~ Òel­e#elee keÀjve s ce W henues PeC[e e fkeÀmekeÀe heng B®e siee?cee@efjefMe­eme keÀe ­ee SefMe­ee keÀe? cee@efjefMe­eme keÀe henues hengB®esiee? SefMe­ee JeeuesYeer oew æ[­oewæ[ keÀj HeÌuewie ues Dee­eWies Deewj cee@efjefMe­eme Jeeues Yeer ues Dee­eWies~ meyee fJeosMe keÀe r lejHeÀ me s Òel­e#elee keÀe PeC[e Yeejle ce W Dee­e siee~ lee s De®íe nwcee@efjefMe­eme JeeueeW keÀer Yeer menpe meHeÀuelee nw~ ­es efJeMes<e Oejveer keÀes Deewj ye´eïeCemesJeeOeeefj­eeW keÀes Jejoeve nw~

DeÖeÀerkeÀe:­ DeÖeÀerkeÀe keÀer efJeMes<elee ­es nw pees ­es osMe meoe ner Ye­e kesÀ osMenQ Deewj Ye­e ceW efveYe&­e jnvee, ­es DeÖeÀerkeÀe JeeueeW keÀer efJeMes<elee nw~ yeeheoeoe meoe

¢æ{ mebkeÀuhe keÀer yesuì yeebOe uees lees meerì mes Dehemesì veneR neWies~

77

efyeuueer kesÀ het biejeW keÀer keÀneveer ­eeo keÀjles nQ, efkeÀ ®eejeW Deesj Deeie kesÀ yeer®e ceWefyeuueer kesÀ het biejs mesHeÀ jns~ lees pewmes DeÖeÀerkeÀe kesÀ mejkeÀcemìebMe nQ, Gme mejkeÀce­mìebMe kesÀ Devegmeej pees Yeer yeehe kesÀ ye®®es nQ Jees efnccele Deewj efveYe&­elee ceW yengleDe®ís S­Jeve nQ~ keÀceeue nw GvneW keÀer~ kewÀmeer Yeer neuele nes uesefkeÀve mesJee keÀes íesæ[lesveneR~ hekeÌkesÀ nQ~ lees yeeheoeoe GvneW kesÀ efveYe&­elee Deewj efnccele keÀes osKekeÀjkesÀ meoeí$eíe­ee Yeer osles Deewj cegyeejkeÀ Yeer osles nQ efkeÀ keÀceeue kesÀ ye®®es nQ~ kewÀmeer Yeer neuelenes uesefkeÀve heefjefmLeefle ceW mJe efmLeefle keÀe meyetle osves Jeeues nQ~ Fmeefue­es pees DeevesJeeues nQ GvneW ceW Yeer efnccele Yejles jnles nQ~ Deiej efveefceÊe nue®eue ceW Dee pee­es leesDeeves Jeeues Yeer nue®eue ceW Dee pee­es Deewj ­es osMe Jebef®ele jn pee­es~ uesefkeÀve ye®®eeWkeÀer keÀceeue nw pees De®eue jn keÀjkesÀ efnccele jKeer nw~ meoe Deeies yeæ{les jnles nQ DeewjmesJeekesÀvê Keesueles peeles nQ, ueesie Yeeieles peeles nQ Deewj ­es Keesueles peeles nQ~ lees ­esefJeMes<elee nw~ Deewj pees veece nw efkeÀ yeehe efJeMJe keÀu­eeCekeÀejer nw, lees keÀeues nes ­eeieesjs nes uese fkeÀve keÀeueeW keÀes Yeer meHesÀo yeveevee ö ­es Yeer efJeMes<e mesJee nw~ efJeMJekeÀu­eeCe ceW ­es Yeer lees nesves ®eeefn­es vee~ Deiej ­es veneR nes lees efJeMJe keÀu­eeCe leesveneR keÀnWies vee~ meeGLe DeÖeÀerkeÀe Yeer osKees mesJee kesÀ Gcebie kesÀ keÀejCe mJelev$e nes ie­eevee~ lees ­es efnccele keÀer keÀceeue nw~ meeGLe DeÖeÀerkeÀe ceW Yeer mesJee keÀe ®eebme DeYeer menpeefceue ie­ee vee~ lees ­es efkeÀmeves efnccele jKeer? ye®®eeW ves efnccele jKeer Deewj mJelev$enes ie­es~ DeehekeÀer mesJee ves osMe keÀes mJelev$e keÀj efo­ee~ lees DeÖeÀerkeÀe keÀer efjpeuìDe®ís Gcebie­Glmeen Jeeueer nw~ meyemes efnccele ceW vecyejJeve nw~ mecePee? DeÖeÀerkeÀeJeeues e fnccele Jeeues nQ? [jles lees veneR nQ vee? De®íe, meyetle osves Jeeues nQ~ leesmeyetle osves Jeeues keÀes yeeheoeoe mehetle keÀnles nQ~ pees mehetle neslee nw Jees meyetle osleenw~ lee s De®íe yeæ{ jne nw Deewj yeæ{lee jnsiee~ mecePee? Þeer uebkeÀe Yee r íesìe nwuesefkeÀve keÀceeue keÀj jne nw~

peeheeve:­ peeheeve ceW mesJee keÀer cesnvele nw uesefkeÀve cesnvele mes [jves Jeeues veneR~keÀesF&­keÀesF& Oejveer cesnvele Jeeueer nesleer nw~ lees peeheeve ceW cesnvele p­eeoe keÀjveer heæ[leernw uesefkeÀve HeÀeGv[sMeve hekeÌkesÀ nes ie­es nQ vee~ lees HeÀeGv[sMeve ceW cesnvele ueieleer nw,DeYeer HeÀeGC[sMeve De®ís nQ Fmeefue­es DeYeer menpe nesvee ®eeefn­es~ lees pees mesJee kesÀHeÀeGC[sMeve efveefceÊe yeveles nQ Jees yeeheoeoe kesÀ meoe meeceves jnles nQ~ lees peeheeve Yeer

Òeeefhle­eeW keÀes ­eeo keÀjes lees ogKe Je hejsMeeveer keÀer yeeleW Yetue pee­eWieer~

78

De®íe Òeesûesme keÀj jne nw~ De®íe~

DecesefjkeÀe:­ DecesefjkeÀe keÀer Yeer efJeMes<elee ­es nw efkeÀ DecesefjkeÀe ceW efJemleej yengleDe®íe efkeÀ­ee nw~ DecesefjkeÀe kesÀ ®eejeW Deesj De®ís­De®ís mesJeemLeeve Kegues nQ, ®euejns nQ~ lees DecesefjkeÀe ves efJemleej De®íe efkeÀ­ee nw~ keÀesves­keÀesves ceW DeeJee]pe HewÀuee­eenw~ Sefj­ee kesÀ efnmeeye mes meyemes p­eeoe mesJeekesÀvê De®íer efnccle mes Keesue jns nQDeewj Kegueles jnWies~ lees pewmes DecesefjkeÀe osMe keÀe efJemleej nw vee, lees mesJee keÀe YeerefJemleej De®íe efkeÀ­ee nw~ Deewj nj mLeeve ceW yeehe kesÀ ye®®es efvekeÀue ner Deeles nQ~®eens keÀneB Leesæ[s nQ, keÀneB p­eeoe nQ uesefkeÀve DeeJee]pe lees hengB®e ie­ee vee~ Deewj otmejerDecese fjkeÀe keÀer e fJeMes<eleeöye´ïeekegÀceejer F&MJejer­e efJeMJeefJeÐeeue­e, GmekeÀes Òeefme×keÀjves kesÀ efue­es ­et.Sve. kesÀ Üeje DecesefjkeÀe ner lees efveefceÊe nw vee~ lees DecesefjkeÀe,efJeMJeefJeÐeeue­e keÀes, keÀe­e& keÀes menpe Òel­e#e keÀjves kesÀ efveefceÊe yevee ngDee nw~ Deewjpees Yeer megveles nQ lees meye DeeM®e­e& Keeles nQ, ye´ïeekegÀceeefj­eeB ­et.Sve. lekeÀ hengB®e ieF&!lees ­es Yeer efJeMes<e mesJee keÀe meeOeve nw~ Deewj meeOeve yeveeves kesÀ efveefceÊe DecesefjkeÀe nernw~ lees DecesefjkeÀe keÀe efJemleej ®eejeW Deesj veece HewÀueeves ceW De®íe Deeies yeæ{ jne nw~De®íe~

jefMe­ee:­ DeehekesÀ ef®e$eeW ceW Yeer jefMe­ee Deewj DecesefjkeÀe efJeMes<e efoKee­ee ngDeenw~ SkeÀ efyeuuee efye®eeje keÀce]peesj nes ie­ee nw~ uesefkeÀve jefMe­ee JeeueeW ves, pees SkeÀYeeie mesJee keÀe jne ngDee Lee Jees Yeeie hetje keÀj efue­ee~ Deewj efnccele nw FvneW keÀerpees FkeÀe@vee@ceer [eGve nesles ngS Yeer ­es mJe­eb [eGve veneR nesles~ efnccele veneR nejles~efHeÀj Yeer osKees Flevee ûeghe hengB®e peelee nw~ mecee®eej megvees lees keÀnles nQ yeæ[e cegefMkeÀuenw, yeæ[e cegefMkeÀue nw efHeÀj ûeghe Yeer heng B®e peelee nw~ FmekeÀes keÀne peelee nw me®®eerefoue hej meenye jepeer~ keÀneB ve keÀneB mes hengB®eves keÀer efnccele De®íer jKeles nQ~ vecyejheerís veneR nìles~ Deewj Yeer Deiej mebK­ee efceue pee­esieer lees Dee pee­eWies~ lees FkeÀe@vee@ceernesle s ngS SkeÀveecee r ceW nese fMe­eej nQ~ FkeÀe @vee @cee r keÀe r hejJeen veneR keÀjles uese fkeÀveSkeÀveeceer yeveves ceW Deeies yeæ{les nQ~ lees De®íe nw, yeeheoeoe keÀe veece yeeuee keÀjvesceW men­eesieer nQ, mvesner nQ Deewj meoe Deeies yeæ{les jnWies~

yeeuekeÀ Deewj ceeefuekeÀ heve kesÀ yewuesvme mes huewve keÀes ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueeDees~

79

Yeejle:­ De®íe, Yeejle lees henues nw, efJeosMe Jeeues Yeejle ceW ner lees Dee­es nQ~uesefkeÀve nQ YeejleJeemeer~ YeejleJeemeer nes ­ee efJeosMeer? Demeueer lees YeejleJeemeer nes vee?­es lees mesJee kesÀ efue­es ie­es nes~ Deesefjpeveue Deelcee kesÀ mebmkeÀej keÀewve­mes nQ? efJeosMekesÀ ­ee Yeejle kesÀ efkeÀ efJeosMe keÀe keÀu®ej Deueie nw? henues yengle keÀnles Les, henuesefJeosefMe­eeW keÀer ­es keÀcheuesve Deeleer Leer, efkeÀ efJeosefMe­eeW keÀe keÀu®ej Deewj nw, YeejlekeÀe keÀu®ej Deewj nw~ DeYeer heefjJele&ve nes ie­ee nw~ DeYeer Ssmeer keÀcheuesve keÀesF& efyejueskeÀer Deeleer nw~ DeYeer yeoue ie­es nQ, DeYeer mebmkeÀej Fcepe& nes ie­es nQ, efkeÀ cegefMkeÀueueielee nw Yeejle keÀe keÀu®ej? cege fMkeÀue lees veneR ueielee? lees Yeejle JeeueeW keÀerefJeMes<elee nw meoe [yeue efJeosefMe­eeW keÀer cesnceeve efveJeepeer keÀjvee~ Deeves Deewj peevesJeeues keÀes Yeer cesnceeve keÀne peelee nw~ Ssmes lees ceeefuekeÀ nes uesefkeÀve Deeles nes Deewjpeeles nes lees Gme efnmeeye mes cesnceeve Yeer nes~ yeeheoeoe Yeer cesnceeve neskeÀj Deelee nw~lees yeeheoeoe Yeer Yeejle keÀe cesnceeve nes ie­ee vee! efJeosMe keÀe cesnceeve yevee? veneRyevee~ Yeejle kesÀ ner cesnceeve yeves~ lees Yeejle keÀer efJeMes<elee nw efkeÀ YeieJeeve Yeer YeejleceW ner cesnceeve neskeÀj Deeles nQ Deewj Deehe meYeer keÀes jep­e­Yeei­e Yeer Yeejle Jeeues oWiesvee~ Yeejle ceW cenue yevee­eWie s ­ee e fJeosMe ceW? keÀneB cenue yevee­eWie s? Yeejle ceWyevee­eWies vee? lees osKees, Yeejle efkeÀlevee yeæ[s efoue Jeeuee nw~ pees YeieJeeve keÀes Yeercesnceeve yevee mekeÀles nQ Jees efkeÀleves yeæ[s nes ie­es~ lees Yeejle keÀer efJeMes<elee nw SkeÀ leesmeYeer keÀer yeæ[s efoue mes cesnceeve efveJeepeer keÀjles nQ Deewj otmeje Yeejle mLeehevee kesÀefveefceÊe nw~ Deiej Yeejle keÀer yenveW efJeosMe mesJee ceW veneR peeleeR lees Deehe ueesie kewÀmesDeeles? efJeosMe mesJee kesÀ DeLe& Yeejle keÀer yenveW efveefceÊe yeveer vee~ lees Yeejle mLeeheveekesÀ efveefceÊe nw~ Deewj Yeejle ner Deehe meyekeÀes jep­e kesÀ meeLeer yeveeves kesÀ efveefceÊe nw~henues DeehekeÀe s cenue oWie s, henues DeehekeÀe s jKeWie s~ Yeejle ÖeÀe æKee foue nw, `henuesDeehe' keÀjves Jeeues nQ~ `ceQ­ceQ' keÀjves Jeeues veneR nQ~ Yeejle meoe ner oeve­hegC­e keÀjvesceW nese fMe­eej nw~ lees DeewjeW keÀes Deeies yeæ{evee ­es hegC­e nw~ De®íeö

(efJeosMe mes efmevOeer YeeF&­yeefnveeW keÀe ûeghe Dee­ee nw) efmevOeer ûeghe neLe G"eDees~­en ye´ïee yeehe kesÀ osMe kesÀ meeLeer nQ~ lees ve]peoerkeÀ kesÀ meeLeer nes~ efmeHe&À Dee­es Leesæ[eosjer mes nes~ uesefkeÀve ueemì mees HeÀemì, HeÀemì mees HeÀmì& ö Ssmes nw vee? heerís jnvesJeeues veneR nQ~ mvesn Deewj men­eesie ceW efmevOeer ûeghe henuee vecyej peelee nw~ yeekeÀer SkeÀyeele S[ keÀjveer nw~ leerve Meyo nQöSkeÀ men­eesie, otmeje mvesn, leermeje MeefkeÌle~ lees

huesve yegef× mes huewve keÀes ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueeDees lees meHeÀuelee meceeF& ngF& nw~

80

mvesn Deewj men­eesie ceW meYeer heeme nes~ DeYeer MeefkeÌle ªhe ceW Leesæ[e Deewj Deeies yeæ{veenw~ MeefkeÌle ªhe yeveWies vee lees jepeOeeveer ceW Yeer vecyej ueWies~ DeYeer meYeer DeehekeÀes mvesnkeÀer ¢efä mes osKeles nQ efkeÀ ­es osMe kesÀ meeLeer nQ, yeeyee kesÀ osMe kesÀ meeLeer nQ~ DeYeerMeefke Ìle ªhe yeveves mes Deewj efmeefvOe­eeW keÀes menpe peiee­eWie s~ DeYeer mvesn ªhe keÀeDevegYeJe lees megveeles nes~ MeefkeÌle ªhe keÀe DevegYeJe megveeDees, efkeÀ Fleveer MeefkeÌle Dee ieF&nw~ OeejCee keÀer MeefkeÌle, ®eueves keÀer MeefkeÌle~ DeYeer ­es S[ keÀjvee nw~ yeekeÀer yeeheoeoekeÀe s hemevo nes, De®ís ueieles nes~ De®íe~ SkeÀ­SkeÀ keÀce mes keÀce e fkeÀlevee W keÀe speiee­eWies? SkeÀ oerhekeÀ efkeÀleveer oerheceeuee yevee­eWies? (ueeKeeW keÀer!) Jeen! De®íerefnccele jKeer nw! n]peej Yeer veneR, ueeKe~ cegKe ceW iegueeye peecegve~ De®íe nw Deewj­es lees peªj nw efkeÀ SkeÀ Deelee nw lees DeveskeÀeW keÀe Jee­egceC[ue yeouelee nw~ ®eensDeeves ceW osjer keÀjles nQ uesefkeÀve Jee­egceC[ue lees yeouelee ner nw~ Jee­egceC[ue yeouejne nw vee? DeYeer De®íe­De®íe meye keÀnves ueies nQ~ De®íe yeveves keÀer efnccele veneRnw uesefkeÀve De®íe nw, ­eneB lekeÀ lees hengB®es nQ vee? henuee keÀoce lees ngDee nw, Oejveerlees yeveer nw vee~ DeYeer Deewj yeerpe [euekeÀj HeÀue efvekeÀeuevee~ DeYeer peneB leneB osKevesceW Deelee nw ­es Jee­egceC[ue yeouelee peelee nw~ henues Deevee veneR ®eenles Les, DeYeerDeevee ®eenles nQ uesefkeÀve ­eneB mes cevee nesleer nw~ HeÀke&À lees heæ[ ie­ee vee~ Deehe ueesieDeeles nQ, megveeles nQ lees otmejs Yeer keÀnles nQ vee efkeÀ ncekeÀes Yeer ues ®euevee, ncekeÀes Yeerues ®euevee~ lees HeÀke&À Dee ie­ee vee~ DeYeer ceeuee lew­eej keÀjkesÀ Deevee~ DeYeer otmejeryeejer DeeDees lees ceeuee lew­eej keÀjkesÀ Dee­eWie s ­ee kebÀieve lew­eej keÀjkesÀ Dee­eWie s?(ceeuee) ceeuee lew­eej keÀjkesÀ Dee­eWies~ De®íe nw, efncceles ye®®es ceoos yeehe~ meoeceooieej nw yeehe~ efmeHe&À efnccele keÀe SkeÀ keÀoce yeæ{eDees Deewj yeehe n]peej keÀoceyeæ{eves kesÀ efue­es yebOee ngDee nw~ yeehe keÀes Yeer yeebOeves Jeeues nes vee~ mvesn keÀer jmmeerceW yeebOeves ceW nesefMe­eej nes~ De®íe! yeehe keÀes Meg× efoue Jeeues efÒe­e ueieles nQ Deewjyeehe DeehekeÀes efÒe­e ueielee nwöSsmes? peeot lees veneR ueie ie­ee~ ­en peeot HeÀe­eosJeeuee nw, vegkeÀmeeve Jeeuee veneR~ lees De®íer lejn mes peeot ueiee? Lees æ[e lees veneRueiee pees JeneB Glej pee­es~ peeot ceevee heefjJele&ve~ lees heefjJele&ve nes ner ie­ee vee~ Fmepeeot mes KegMe nes vee, Ieyejeles lees veneR nes?

meYeer ®ewefjìer efyeievme Sì nesce efme× keÀjves Jeeues yeves nes~ veneR lees peye ­es mesJeekeÀjles nQ lees meYeer ueesie hetíles nQöefmevOeer ueesie keÌ­eeW veneR Deeles? lees Deehe keÀnWies

peneB meJe&MeefkeÌle­eeb nQ JeneB efvee|JeIve meHeÀuelee meeLe nw~

81

Deeles nQ vee, lees men­eesieer yeve ie­es vee~ ìtuesì ceW veneR Dee­es, uesì ceW Dee­es~ efHeÀjYeer uekeÌkeÀer nQ~ (meYeer nbmeles nQ) De®íe nw jesles lees veneR nQ vee~ ueesie lees ©ueeles nQ,Deehe nbmeeles nes lees De®íe nw vee~ jesves Jeeues keÀes Yeer nbmee oes~ hejJeen veneR keÀjes,nbmeves oes~ efHeÀj ­es nbmeves Jeeues DeehekeÀes vecemkeÀej keÀjves Jeeues nQ~ Deepe nbmeles nQ,keÀue vecemkeÀej keÀjWies~ De®íe!

ogyeF& ö De®íe, ie ghle mesJeeOeejer~ Devevee sve yeì Jesje r Je sue vee sve~ jep­e ke sÀefnmeeye mes ieghle ªhe ceW mesJee keÀj jns nQ Deewj DeefJeveeMeer jlve nQ, ®eens efkeÀleveer Yeernue®eue nes pee­es uesefkeÀve DeefJeveeMeer jlve nesves kesÀ keÀejCe De®eue nQ~ ieghle ceW YeerDeeies yeæ{ jns nQ~ ogyeF& Jeeues hekeÌkesÀ nQ vee! efnueves Jeeues lees veneR nw vee? lees De®íere fnccele jKeve s Jeeues nQ~ Fmee re fue­e s yeeheoeoe keÀe r mhe sMeue ceoo Dee wj ce gyeejkeÀ~De®íe!

ve­ee Je<e& cevee­ee efkeÀ 12 yepes cevee­eWies? DeehekeÀer lees nj Ieæ[er veF& nw vee efkeÀ12 yepes ve­ee nesiee? nj Ieæ[er veF& nw, nj meskeÀC[ ve­ee efove nw~ peye Yeer ceveeDeesDeehekesÀ efue­es ve­ee Je<e& nw~ peye ­egie ner ve­ee nw lees veJe­egie mLeeheve keÀjves JeeueeWkeÀe meye ve­ee nw efkeÀ 12 yepes ve­ee nesiee? DeehekesÀ efue­es ve­ee nw vee~ keÌ­eeWefkeÀ Deeheve­es yeve ie­es vee! Jees lees IeCìe yepee­eWies~ DeYeer 12 IeCìs yepee oes FmeceW keÌ­ee nw?De®íe!

®eejeW Deesj ke sÀ veJe­egie ke sÀ jep­e DeefOekeÀejer Þe sÿ DeelceeDeeW keÀe s meoe mJeheefjJele&ve Deewj efJeMJe heefjJele&ve kesÀ efveefceÊe efJeMes<e DeelceeDeeW keÀes, meoe heg©<eeLe& ceWveJeervelee­Þesÿlee ueeves Jeeues meJe& mvesner DeelceeDeeW keÀes, meoe yeehe keÀe veece Òel­e#ekeÀjves Jeeues mehetle DeelceeDeeW keÀes, meoe `cesje' Deewj `ceQ' keÀes ­eLeeLe& YeeJe Deewj DeLe&ceW ueeves Jeeues menpe­eesieer DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

De®íe, ®eejeW Deesj kesÀ v­eg Je<e& kesÀ keÀe[& yengle Dee­es~ Jewmes lees keÀe[& KejerokeÀjles nes Deewj yeeheoeoe kesÀ heeme henues ner DeehekeÀer cegyeejkeÀ hengB®e peeleer nw~ keÀe[&ceW efueKeves kesÀ henues yeehe kesÀ efoue ceW efueKe peeleer nw~ uesefkeÀve efHeÀj Yeer megnspe ceveeveskesÀ efue­es Yespe osles nQ~ lees yeeheoeoe meYeer osMe­efJeosMe kesÀ v­eg Je<e& kesÀ he$e Jee keÀe[&Yespeves JeeueeW keÀes efJeMes<e heoddceiegCee cegyeejkeÀ kesÀ meeLe meoe Gæ[ves Jeeues Deewj Gæ[evesJeeues, meoe menpe efJeMJe heefjJele&keÀ yeveves Jeeues, Fme mJeªhe mes heoddceiegCee cegyeejkeÀ

meyetle osves Jeeues ner mehetle nQ~

82

os jns nQöcegyeejkeÀ nes! cegyeejkeÀ nes!!

oeoer peer mes ö Deeheke sÀ mebkeÀuhe hetjs nes jns nQ vee! De®íe nw, pees e fvee fceÊeyevelee nw GmekeÀes ìeE®eie nesleer nw~ ye´ïee yeehe kesÀ meceeve nes~ ye´ïee yeehe keÀes veeRoDeeleer Leer keÌ­ee? lees efveefceÊe yeveves JeeueeW keÀes efveefceÊe yeveves kesÀ keÀejCe mebkeÀuhe De®ísDeeles ner nQ~ De®íe nw, DeehekesÀ men­eesieer Yeer De®ís­De®ís nQ~ Deeefo jlveeW keÀe ûegheDe®íe nw~ HeÀeGC[sMeve pees nesles nQ, HeÀeGC[sMeve kesÀ efheuueme& Deiej cepeyetle neslesnQ lees ®eens efkeÀlevee Yeer keÀesF& efnuee­es, Deiej efheuueme& hekeÌkesÀ nQ lees meye menpe nesleenw~ (oeefo­eeW mes) yeeheoeoe Deehe efveefceÊe efheuueme& keÀe ûeghe osKekeÀj KegMe neslee nw~cepeyetle efheuuej nQ vee? efnueves Jeeues nQ ner veneR~ ®eens efkeÀlevee Yeer keÀesF& efheuuej keÀesefnueeJes uesefkeÀve DeefJeveeMeer nQ~ De®íe nw, Yeejle Deewj efJeosMe oesveeW ner mesJee­mLeeveDeewj mesJee ceW jsme keÀj jns nQ~ S[Jeebme cegyeejkeÀ nes~ pees mesJee keÀj jns nQ GvneW keÀesefJeMes<e ­eeo­h­eej osvee~ De®íe nw~ keÌ­ee veneR nes mekeÀlee! pees ®eens Jees keÀj mekeÀlesnQ~ (Deehe pees ®eens keÀje mekeÀles nes) Deewj ye®®es efveefceÊe yeve mekeÀles nQ~ De®ís nQ,®eejeW Deesj kesÀ, ®eens osMe, ®eens efJeosMe, uese fkeÀve men­eesieer yengle De®ís nQ~ Deewjmece­e hej men­eesieer yeveves kesÀ keÀejCe, pees mece­e hej men­eesieer nesles nQöGvekeÀes SkeÀkeÀe heod dceiegCee HeÀue efceue peelee nw~ mLeeve Dehevee meeOeve ueskeÀj Deelee nw~ %eevemejesJej keÀe osKekeÀj mecePeles nes vee, Flevee kewÀmes nesiee, keÌ­ee nesiee, uesefkeÀve menpeyeæ{lee peelee nw, neslee peelee nw~ ÒewefkeÌìkeÀue meYeer ye´eïeCeeW keÀer Debiegueer Gcebie­Glmeenmes heæ[ jner nw Fmeerefue­es menpe nes jne nw~ Ke®ee& Yeer Ketye nes jne nw Deewj men­eesieYee r Ketye e fceue jne nw, e fceuelee jnsiee~ DeYeer Deeies Yee r lee s men­eesie osvee nw ­eecekeÀeve yeve ie­ee, yeme~ (DeYeer oeoer keÀes cesuee keÀjvee nw) cesuee lees GmekesÀ Deeies kegÀíYeer veneR nw~ Jees lees menpe nw~ ­es keÀjesæ[eW keÀer yeele nw Jees ueeKeeW keÀer yeele nw~ HeÀke&Ànw vee! De®íe nw, pees keÀe­e& nes pee­es Deewj efpelevee legjvle nes pee­es Glevee De®íenw~

(12 yepes jele lekeÀ YeeF&­yeefnveeW ves Ketye ieerle iee­es efHeÀj yeeheoeoe ves meYeerye®®eeW keÀes ve­es Je<e& (1995 keÀer cegyeejkeÀ oer)

mvesn ªhe keÀe DevegYeJe lees megveeles nes Deye MeefkeÌle ªhe keÀe DevegYeJe megveeDees~

83

®eejeW Deesj kesÀ meYeer ye®®eeW keÀes ve­es Je<e& keÀer heoddce heoddce heoddce iegCee cegyeejkeÀnes~ Fme ve­es Je<e& ceW ­ener ¢æ{ mebkeÀuhe keÀjes efkeÀ meoe KegMe jnWies Deewj meYeer keÀesefoueKegMe efce"eF& yeebìWies~ kewÀmeer Yeer heefjefmLeefle nes, heefjefmLeefle ®eueer pee­es uesefkeÀveKegMeer veneR pee­es~ keÀesF& DeehekeÀes og:Ke osves keÀer yeeleW Yeer keÀjs uesefkeÀve nce meoe megKeoWies, megKe ueWiesöFme ¢æ{ Òeefle%ee kesÀ meeLe ve­es Je<e& keÀes DeejcYe efkeÀ­ee? lees hegjeveeryeeleeW keÀes, hegjeveer ogefve­ee keÀer yeeleeW keÀes efJeoeF& oer? Jeeheme lees veneR ueWies? lees meoeefJeoeF& keÀer yeOeeF­eeB nes, cegyeejkeÀ nes~ De®íe!

Deehe efnccele keÀe SkeÀ keÀoce yeæ{eDees lees yeehe ceoo kesÀ npeej keÀoce yeæ{e­eWies~

849.1.95

efveM®e­eyegef× keÀer efveMeeefve­eeB ö efveefM®eleefJepe­eer Deewj meoe efveefM®evle efmLeefle keÀe

DevegYeJe

Deepe meJe& ye®®eeW ke sÀ j#ekeÀ Deewj efMe#ekeÀ yeeheoeoe Deheves meYeer ye ´eïeCeye®®eeW kesÀ HeÀeGC[sMeve keÀes osKe jns Les~ ­es lees meYeer peeveles nes efkeÀ Jele&ceeve

Þe sÿ pee rJeve keÀe HeÀeGC[sMeve e fveM®e­e nw~ e fpelevee e fveM®e­e ªhee r HeÀeGC[sMevehekeÌkeÀe nw Glevee ner Deeefo mes Deye lekeÀ menpe ­eesieer, efvece&ue mJeYeeJe, MegYe YeeJeveekeÀer Je=e fÊe Deewj DeeeflcekeÀ ¢efä meoe ves®egjue ªhe ceW DevegYeJe nesleer nw~ nj mece­e®eueve Deewj ®esnjs mes GvekeÀer PeuekeÀ DevegYeJe nesleer nw keÌ­eeWe fkeÀ ye´eïeCe peerJeve ceWefmeHe&À peevevee veneR nw efkeÀ `ceQ ­es ntB Deewj yeehe ­es nw', uesefkeÀve peeveves keÀe DeLe& nwpees peeveles nQ Jees ceevevee Deewj ®euevee~

yeeheoeoe osKe jns Les efkeÀ pees Yeer ye®®es Deheves keÀes ye´eïeCe keÀnueeles nQ Jees meYeer­es ]HeÀuekeÀ mes keÀnles nQ efkeÀ nce efveM®e­eyegef× nQ~ lees yeeheoeoe meYeer efveM®e­eyegef×ye®®eeW mes hetíles nQ, peye Deehe meYeer keÀnles nes efkeÀ nce efveM®e­eyegef× efJepe­eer nQ leeskeÀYeer efJepe­e, keÀYeer nej keÌ­eeW nesleer nw? peye keÀYeer­keÀYeer Lees æ[er nue®eue nesleer nwlees keÌ­ee Gme mece­e efveM®e­e Kelce nes peelee nw? peye efveM®e­eyege f× meoe nes leese fJepe­eer meoe nes efkeÀ yeer®e­yeer®e ceW IegìkeÀe Deewj PegìkeÀe neslee nw? efveM®e­e keÀeHeÀeGC[sMeve ®eejeW Deesj mes cepeyetle nw ­ee ®eejeW Deesj kesÀ yepee­e keÀYeer SkeÀ DeesjkeÀYeer oes Deesj {erues nes peeles nQ? keÀesF& Yeer ®eerpe keÀes cepeyetle efkeÀ­ee peelee nw lees®eejeW Deesj mes ìeFì efkeÀ­ee peelee nw vee~ Deiej SkeÀ meeF[ Yeer Lees æ[e­mee nue®eueJeeuee nes lees efnuesiee vee! lees ®eejeW ÒekeÀej keÀe efveM®e­e DeLee&led yeehe ceW, Deehe ceW,[^ecee ceW Deewj ye´eïeCe heefjJeej ceW efveM®e­e~ ­es ®eej ner lejHeÀ kesÀ efveM®e­e keÀes peeveveeveneR uese fkeÀve ceevekeÀj ®euevee~ Deiej peeveles nQ uese fkeÀve ®eueles veneR nQ lees efJepe­e[ieceie nesleer nw~ efpeme mece­e efJepe­e nue®eue ceW Deeleer nw, lees ®eskeÀ keÀjvee efkeÀ®eejeW lejHeÀ mes keÀewve­mee lejHeÀ nue®eue ceW nw? yeeheoeoe osKeles nQ efkeÀ keÀF& ye®®eeW

D e e

85

keÀes yeehe ceW hetje efveM®e­e nw, FmeceW heeme nQ uese fkeÀve Deheves DeeheceW pees e fveM®e­e®eeefnS GmeceW Devlej heæ[ peelee nw~ peeveles Yeer nQ, keÀnles Yeer nQ efkeÀ ceQ ­es ntB, ceQ­es ntB, uesefkeÀve pees peeveles nQ, ceeveles nQ Jees mJeªhe ceW, ®eueve ceW, keÀce& ceW nesöFmeceWner Devlej heæ[ peelee nw~ SkeÀ lejHeÀ mees®eles nQ efkeÀ ceQ ceemìj meJe&MeefkeÌleceeved nt B,efJeMJe keÀu­eeCekeÀejer ntB, otmejs lejHeÀ íesìer­meer heefjefmLeefle hej efJepe­e veneR Òeehle keÀjmekeÀles~ nQ lees ceemìj meJe&MeefkeÌleceeved uesefkeÀve ­es heefjefmLeefle yengle yeæ[er nw, ­es yeelener Ssmeer nw! lees keÌ­ee ­es efveM®e­e nw efkeÀ efmeHe&À peevevee nw uesefkeÀve ceevekeÀj ®eueveeveneR? keÀnles Jee mees®eles nQ efkeÀ ceQ efJeMJe keÀu­eeCekeÀejer ntB uesefkeÀve efJeMJe keÀes leesíesæ[es, mJe keÀu­eeCe ceW Yeer keÀcepeesj nesles nQ~ Deiej Gme mece­e GvnW keÀnes efkeÀ keÌ­eemJe­eb keÀes heefjJele&ve keÀj mJe keÀu­eeCekeÀejer veneR yeve mekeÀles? lees peJeeye osles nQ efkeÀnQ lee s e fJeMJe keÀu­eeCekeÀeje r uese fkeÀve mJe keÀu­eeCe yengle ce ge fMkeÀue nw! ­es yeeleyeouevee cegefMkeÀue nw! lees efJeMJe keÀu­eeCekeÀejer keÀnWies ­ee keÀcepeesj? lees mJe ceW YeerheefjefmLeefle ÒeceeCe, mece­e ÒeceeCe, mecyevOe­mecheke&À ÒeceeCe efveM®e­e mJeªhe ceW Dee­es,Ssmes efveM®e­e yegef× keÀer efJepe­e ngF& ner heæ[er nw~ pewmes meYeer keÀes ­es hekeÌkeÀe efveM®e­enw efkeÀ ceQ Þesÿ Deelcee nt B, FmekesÀ efueS keÀesF& oge fve­ee kesÀ Jew%eee fvekeÀ Yeer DeehekeÀese fnueeves keÀe r keÀe se fMeMe keÀjW e fkeÀ Deelcee veneR Mejerj nes, lees ceeveWie s veneR Deewj nerGmekeÀes cevee­eWies~ lees pewmes ­es hekeÌkeÀe nw efkeÀ ceQ Mejerj veneR ntB, ceQ Deelcee ntB DeewjkeÀewve­meer Deelcee nt B, ­es Yeer hekeÌkeÀe nw, Ssmes e fveM®e­eyege f× keÀer e fJepe­e Yeer FleveerefveefM®ele nw~ nej DemecYeJe nw Deewj efJepe­e efveefM®ele nw~ Deewj ­es Yeer efveefM®ele nwefkeÀ yeeleW Yeer Devle lekeÀ Deeveer nQ~ uesefkeÀve GmeceW efJepe­eer yeveves kesÀ efueS SkeÀ nermece­e hej ®eejeW ner lejHeÀ keÀe efveM®e­e hekeÌkeÀe ®eeefn­es~ leerve ceW efveM®e­e nw Deewj SkeÀceW veneR nw lees efJepe­e efveefM®ele veneR nw uesefkeÀve cesnvele mes efJepe­e nesieer~ efveefM®eleefJepe­e Jeeues keÀes cesnvele veneR keÀjveer heæ[sieer~

keÀF& yeej keÀF& keÀnles nQ yeeheoeoe lees yengle De®íe, Jees lees hekeÌkeÀe nw efkeÀ yeehenw Dee wj nce ye®®e s nQ, nceeje yeehe me s ne r mecyevOe nw ue se fkeÀve owJee r hee fjJeej ce We fKeìefKeì neslee r nw, GmeceW e fveM®e­e [ieceie nes peelee nw Fmee re fue­es hee fjJeej keÀe síesæ[ osles nQ, nukeÀe keÀj osles nQ~ lees SkeÀ meeF[ {eruee nes ie­ee vee~ efyevee heefjJeejkesÀ ceeuee ceW kewÀmes Dee­eWies? ceeuee keÀye yeveleer nw? peye oevee oeves mes efceuelee nwDeewj SkeÀ ner Oeeies ceW efhejes­es ngS nesles nQ~ Deiej Deueie­Deueie Oeeies ceW Deueie­

pees mece­e hej men­eesieer yeveles nQ GvnW SkeÀ keÀe heoceiegCee HeÀue efceue peelee nw~

86

Deueie oevee nes lees GmekeÀes ceeuee veneR keÀnWies~ lees heefjJeej nw ceeuee~ Deiej heefjJeejkeÀes íesæ[keÀj leerve efveM®e­e hekeÌkesÀ nQ lees Yeer efJepe­e efveefM®ele veneR nw~ ®euees heefjJeejkeÀer efKeìefKeì mes efkeÀveeje keÀj uees, yeehe keÀe meneje nes, heefjJeej keÀe efkeÀveeje nes,lees ®euesiee? keÀece lees yeehe mes nw ­ee YeeF­eeW mes nw? yeehe mes keÀece nw, Jemee& yeeheme s e fceuevee nw, YeeF&­yenvee W me s ke Ì­ee e fceue siee? uese fkeÀve ye ´eïeCe pee rJeve ce W ­ene rv­eejeheve nw efkeÀ Oece& Deewj jep­e oesveeW keÀer mLeehevee nesleer nw, efmeHe&À Oece& keÀer veneR~Deewj Oece& efhelee­eW efmeHe&À Oece& keÀer mLeehevee keÀjles nQ, yeehe keÀer efJeMes<elee nw Oece& Deewjjep­e keÀer mLeehevee keÀjvee~ lees jep­e ceW SkeÀ jepee keÌ­ee keÀjsiee? yengle De®íe leKleYeer nes, leepe Yeer nes, keÌ­ee keÀjsiee? jepeOeeveer Yeer ®eeefn­es vee? lees jepeOeeveer DeLee&ledye´eïeCe heefjJeej mees jepe heefjJeej~ FmeefueS ye´eïeCe heefjJeej ceW nj heefjefmLeefle ceWe fveM®e­eyege f×, leye jep­e­Yeei­e ceW Yeer meoe jep­e DeefOekeÀejer neWies~ lees Ssmes veneRmecePeveeökeÀesF& yeele veneR, heefjJeej mes veneR yeveleer nw, yeehe mes lees yeveleer nw! [^eceeDeiej Yetue peelee nw lees yeehe lees ­eeo jnlee ner nw! uesefkeÀve keÀesF& Yeer keÀcepeesjer SkeÀner mece­e hej nesleer nw, mJe efmLeefle DeLee&led mJe­efveM®e­e Yeer Deiej keÀcepeesj neslee nwlees efJepe­e efveefM®ele kesÀ yepee­e nue®eue ceW Dee peeleer nw~ lees yeeheoeoe efveM®e­e kesÀHeÀeGC[sMeve keÀes ®eskeÀ keÀj jns Les~ keÌ­ee osKee?

meoe ®eej ner ÒekeÀej keÀe efveM®e­e SkeÀ mece­e hej meeLe veneR jnlee, keÀYeer jnleekeÀYeer efnuelee Fmeefue­es meoe efJepe­eer keÀe DevegYeJe veneR keÀj heeles nQ~ efHeÀj mees®elesnQönesvee lees ­es ®eeefn­es uesefkeÀve helee veneR keÌ­eeW veneR ngDee? efkeÀ­ee lees yengle cesnvele,mees®ee lees yengle De®íe.... uesefkeÀve mees®evee Deewj nesvee FmeceW Devlej heæ[ peelee nw~FmekeÀe DeLe& ner nw efkeÀ efveM®e­e kesÀ ®eejeW lejHeÀ cepeyetle veneR nQ~ Deewj nbmeer keÀer yeelelees ­es nw efkeÀ [^ecee Yeer keÀn jns nQ, nw lees [^ecee, nw lees [^ecee.... uesefkeÀve De®íerlejn mes efnue Yeer jns nQ~ keÀYeer mebkeÀuhe ceW efnueles, keÀYeer yeesue lekeÀ Yeer efnue peeles,keÀYeer keÀce& lekeÀ Yeer Dee peeles~ Gme mece­e keÌ­ee ueielee nesiee, ¢M­e meeceves ueeDees,[^ecee­[^ecee Yeer keÀn jns nQ Deewj efnue[gue Yeer jns nQ! uese fkeÀve efveM®e­eyege f× keÀerefveMeeveer nw efveefM®ele efJepe­eer~ Deiej efJeefOe "erkeÀ nw lees efmeef× Òeehle ve nes, ­es nesveneR mekeÀlee~ lees peye Yeer keÀesF& Yeer keÀe­e& ceW efJepe­e Òeehle veneR nesleer nw lees mecePeuees efkeÀ efveM®e­e keÀer keÀceer nw~ ®eejeW Deesj ®eskeÀ keÀjes, SkeÀ Deesj veneR~

kewÀmeer Yeer heefjefmLeefle nes, heefjefmLeefle ®eueer peeS uesefkeÀve KegMeer veneR peeS~

87

Deewj yeele, efveM®e­eyegef× keÀer efveMeeveer pewmes efveefM®ele efJepe­e nw Jewmes efveefM®evleneWies~ keÀesF& Yeer J­eLe& ef®evleve Dee ner veneR mekeÀlee~ efmeJeeS MegYe ef®evleve kesÀ J­eLe& keÀeveece­efveMeeve veneR nesiee~ Ssmes veneR, J­eLe& Dee­ee, Yeiee­ee~ efveM®e­eyege f× kesÀ DeeiesJ­eLe& Dee veneR mekeÀlee~ keÌ­eeWe fkeÀ keÌ­eeW, keÌ­ee, Deewj kewÀmesö­es J­eLe& neslee nw~ peye[^ecee kesÀ je]pe keÀes peeveles nQ, Deeefo­ceO­e­Devle keÀes peeveves Jeeues nQ lees pees [^eceekesÀ Deeefo­ceO­e­Devle keÀes peeveves Jeeues nQ Jees íesìer­meer yeele kesÀ Deeefo­ceO­e­DevlekeÀe s veneR peeve mekeÀles! ve peeveve s ke sÀ keÀejCe ke Ì­ee W, ke Ì­ee, ke wÀmes, Ssmesö­es J­eLe&mebkeÀuhe ®eueles nQ~ Deiej [^ecee ceW Deìue efveM®e­e nw, vee@uespeHegÀue Yeer nQ, hee@JejHegÀueYeer nQ lees J­eLe& mebkeÀuhe efnueeves keÀer efnccele Yeer veneR jKe mekeÀles~ hejvleg peye efnuelesnQ lee s mee s®eles nQ helee veneR ke Ì­ee nes ie­ee! lee s yeeheoeoe nbmeles nQ e fkeÀ [^ecee ke sÀDeeefo­ceO­e­Devle keÀes peeve efue­ee, Deheves 84 pevce keÀes peeve efue­ee Deewj SkeÀ yeelekeÀes veneR peeveles! yeæ[s nesefMe­eej nes! nesefMe­eejer efoKeeles nes vee mece­e Òeefle mece­e!keÀuhe Je=#e kesÀ meYeer heÊeeW keÀes peeveles nes efkeÀ veneR? meYeer Je=#e kesÀ HeÀeGC[sMeve ceWyew"s nes ­ee 7-8 yew"s nQ? lees peæ[ ceW yew"s ngS Je=#e keÀes peeveles nes? heÊes­heÊes keÀespeeveles nes Deewj ­es helee veneR kewÀmes? lees efveM®e­e keÀer efveMeeefve­eeB efveefM®evle efmLeefle,FmekeÀe DevegYeJe keÀjes~ nesiee, veneR nesiee, keÌ­ee nesiee, keÀj lees jns nQ, osKeW keÌ­ee nesleenwöFmekeÀes e fvee fM®evle veneR keÀnWies~ Deewj efHeÀj yeehe kesÀ Deeies ner HeÀefj­eeo keÀjlesnQöDeehe ceooieej nes vee, Deehe j#ekeÀ nes vee, Deehe ­es nes vee, Deehe ­es nes vee....~HeÀefj­eeo keÀjvee DeLee&led DeefOekeÀej ieBJeevee~ DeefOekeÀejer HeÀefj­eeo veneR keÀjWiesö­es keÀjuees vee, ­es nes pee­es vee~ lees efveM®e­eyege f× DeLee&led efveefM®evle~ lees ­es Òewe fke ÌìkeÀueefveMeeefve­eeB Deheves DeeheceW ®eskeÀ keÀjes~ Ssmes Deueyesues veneR jn peeveeönce lees nQ nerefveM®e­eyegef×~ keÀewve­mee efveM®e­e keÀcepeesj nw Jees ®eskeÀ keÀjes Deewj ®eWpe keÀjes~ efmeHe&À®eskeÀ veneR keÀjvee~ yeeheoeoe ves keÀne Lee vee ®eskeÀj kesÀ meeLe ceskeÀj Yeer nes~ efmeHe&À ®eskeÀjveneR~ ®eskeÀ keÀjves keÀe DeLe& ner nw meskeÀC[ ceW ®eWpe nesvee~ uesefkeÀve ®eskeÀ keÀjes Deewj ®eWpeveneR keÀjes lees yengle keÀeue mes mJe­eb ceW efoueefMekeÀmle kesÀ mebmkeÀej hekeÌkesÀ nesles pee­eWiesDeewj pees yenglekeÀeue kesÀ mebmkeÀej nQ Jener Devle ceW DeJeM­e meecevee keÀjles jnWies~ keÀesF&mees®es Devle ceW lees ceQ efmeJeeS yeehe kesÀ Deewj kegÀí veneR mees®et Biee~ uese fkeÀve nes veneRmekeÀlee~ yenglekeÀeue keÀe DeY­eeme ®eeefn­es~ veneR lees SkeÀ meskeÀC[ mees®eWiesöefMeJeyeeyeeefMeJeyeeyee efMeJeyeeyee.... Deewj otmejs meskeÀC[ cee­ee keÀnsieeröveneR, legcnejs ceW MeefkeÌle

efveM®e­eyegef× kesÀ Deeies J­eLe& Dee veneR mekeÀlee~

88

veneR nw, legce nes ner keÀcepeesj, lees ­eg× ®eueleer jnsieer~ ­eefo efveefM®evle veneR neWies leesye´eïeCe peerJeve kesÀ DevlekeÀeue keÀe pees ue#­e JeCe&ve keÀjles nes Jees menpe kewÀmes nesieeDeewj Deiej Devle lekeÀ ­es J­eLe& mebkeÀuhe neWies lees Jener YetleeW kesÀ, ­eceotleeW kesÀ ªheceW Dee­eWies~ Deewj keÀesF& ­eceotle veneR Deeles nQ, ­es J­eLe& mebkeÀuhe Deheveer keÀcepeesefj­eeB,­ener ­eceotle kesÀ ªhe ceW Deeles nQ~ ­eceotle keÌ­ee keÀjles nQ? [jeles nQ~ Deewj otmejeWkesÀ efue­es keÀnWies efJeceeve ceW pee­eWies DeLee&led Gæ[leer keÀuee mes heej nes pee­eWies~ keÀesF&efJeceeve Deeefo veneR nQ uesefkeÀve Gæ[leer keÀuee keÀe DevegYeJe nw~ Fmeefue­es henues mes ner®eskeÀ keÀjkesÀ ®eWpe keÀjes~ keÀye lekeÀ keÀjWies? yeeheoeoe keÀes KegMe lees keÀj osles nQökeÀjWies,Òeefle%ee Yeer efueKe osles nQ uesefkeÀve Jees keÀeie]pe lekeÀ jnleer nQ ­ee peerJeve lekeÀ?

De®íe ö Deepe ceOe gyeve e fveJeee fme­ee W keÀe Yee r ìve & nw~ ceOe gyeve Jeeuee W mes lee sefJeMes<e yeeheoeoe keÀe mvesn nw~ meyemes nw uesefkeÀve efHeÀj Yeer Lees æ[e­mee efJeMes<e ceOegyeveefveJeeefme­eeW mes nw keÌ­eeWefkeÀ efveefceÊe nQ~ efHeÀj Yeer osKees Deehe Deeles nQ, Keeeflejer lees "erkeÀkeÀjles nQ vee~ ceOegyeve Jeeues Keeeflejer keÀjves ceW heeme nQ vee~ cesnceeve­efveJeepeer keÀjvee nercenevelee nw~ efpemekeÀes cesnceeve­efveJeepeer keÀjvee Deelee nw, Jees ceneved nes ner peelee nw~efmeHe&À Keeves­heerves mes veneR uesefkeÀve efoue kesÀ mvesn keÀer cesnceeve­efveJeepeer, Jees meyemesÞesÿ nw~ ®eens efhekeÀefvekeÀ efkeÀleveer Yeer keÀje uees uesefkeÀve efoue keÀe mvesn veneR efceuee leeskeÀnWies kegÀí veneR efceuee~ lees ceOegyeve Jeeues efoue kesÀ mvesn meefnle cesnceeve­efveJeepeerkeÀjles nQ~ keÀjles nes vee efkeÀ keÀesF& veer®es­Thej keÀjWies lees keÀnWies yeeheoeoe ves Ssmes nerkeÀne? Ssmes veneR keÀjvee~ mvesn kesÀ meeiej kesÀ ye®®es nes vee, keÀye lekeÀ mvesn oWies?veneR~ ieeiej kesÀ ye®®es veneR, meeiej kesÀ ye®®es, yesno~

meyekesÀ heeme mvesn keÀe mìe@keÀ nw vee? ceeleeDeeW kesÀ heeme Yeer nw, kegÀceeefj­eeW kesÀheeme Yeer nw, heeC[JeeW kesÀ heeme Yeer nw~ meeiej nw ­ee Lees æ[e nw? lees keÀYeer ¬eÀesOe leesveneR keÀjles neWies vee? peye mvesn kesÀ meeiej nQ lees ¬eÀesOe keÀneB mes Dee­ee? efkeÀmekesÀmebmkeÀejeW keÀes peevekeÀj mesefìmHeÀe­e keÀjles nes vee~ ®eens Jees jebie nw uesefkeÀve Deehe leesvee@uespeHegÀue nes vee, Deehe lees peeveles nes vee efkeÀ ­es keÌ­ee nw uesefkeÀve Gme mece­e keÌ­eekeÀnles nQöFmeves Ssmes efkeÀ­ee vee, Fmeerefue­es nceves Yeer efkeÀ­ee~ jebie mes jebie nes ie­eelees keÌ­ee keÀceeue keÀer? Gmeves jebie efkeÀ­ee Deewj Deeheves GmekeÀe jsmehee@v[ Yeer jebie nerefo­ee~ keÀF& keÀnles nQ vee ¬eÀesOe SkeÀ yeejer keÀjles nQ lees kegÀí veneR neslee, yeej­yeejkeÀjlee jnlee nw! lees peeveles nes efkeÀ efpemekeÀe mJeYeeJe ner ¬eÀesOe keÀe nw lees Jees ¬eÀesOe

efveM®e­eyegef× keÀer efveMeeveer öefveefM®ele efJepe­eer Deewj efveeEM®ele~

89

veneR keÀjsiee lees keÌ­ee keÀjsiee? GmekeÀe keÀece nw ¬eÀesOe keÀjvee Deewj DeehekeÀe keÀece nwmvesn osvee ­ee ¬eÀesOe keÀjvee? Jees 10 yeejer keÀjs lees Deehe SkeÀ yeejer lees peJeeye oWiesvee? veneR oWies lees Jees 20 yeejer keÀjsiee, efHeÀj keÌ­ee keÀjWies? lees Fleveer menveMeefkeÌlenw ­ee Gmeves 10 efkeÀ­ee, Deeheves DeeOee efkeÀ­ee keÀesF& npee& veneR? Gmeves Pet" yeesuee,Deeheves ¬eÀesOe efkeÀ­ee, lees keÌ­ee "erkeÀ ngDee? efHeÀj yeæ[s yeneogjer mes keÀnles nQöPet"yeesuee vee, Fmeere fue­es ¬eÀesOe Dee ie­ee~ uese fkeÀve Pet" yeesuevee lees De®íe veneR ueieeDeewj ¬eÀesOe keÀjvee De®íe nw! lees mvesn kesÀ meeiej kesÀ ceemìj mvesn kesÀ meeiej~ ceemìjmvesn kesÀ meeiej kesÀ ve­eve, ®ewve, Je=efÊe, ¢efä ceW ]peje Yeer Deewj keÀesF& YeeJe veneR DeemekeÀlee~ ­eefo Lees æ[e­Lees æ[e peesMe Dee ie­ee lees keÌ­ee GmekeÀes mvesn keÀe meeiej keÀnWiesefkeÀ ueesìe nw? ®eens kegÀí Yeer nes pee­es, meejer ogefve­ee keÌ­eeW veneR Deehe hej ¬eÀesOe keÀjsuesefkeÀve ceemìj mvesn kesÀ meeiej ogefve­ee keÀer hejJeen veneR keÀjWies~ yeshejJeen yeeoMeennes~ pees hejJeen Leer Jees hee efue­ee~ DeYeer Fve J­eLe& yeeleeW mes yeshejJeen yeeoMeen~®eseEkeÀie keÀer hejJeen keÀjes, ®eWpe nesves keÀer hejJeen keÀjes, uesefkeÀve J­eLe& ceW yeshejJeen~keÀj mekeÀles nes efkeÀ ye®®ee, hees$ee, Oees$ee, Oees$eer.... Leesæ[e­mee ¬eÀesOe keÀjsiee, Leesæ[e­meeveer®es­Thej keÀjsiee, lees mvesn kesÀ yepee­e Deewj YeeJevee Yeer Dee pee­esieer? oHeÀlej ceWpee­eWies, efyepevesme ceW pee­eWies, veewkeÀj Ssmee efceue pee­esiee, Jee­egceC[ue Ssmee efceuepee­esiee.... uesefkeÀve J­eLe& mes yeshejJeen yeeoMeen~ meceLe& ceW yeshejJeen veneR nesvee~ keÀF&Guìe Yeer G"e uesles nQ, peneB ce­ee&oe nesieer JeneB keÀnWies yeeheoeoe ves keÀne vee efkeÀye shejJeen yeeoMeen yeve peeDee s~ uese fkeÀve ce­ee &oeDee W ce W ye shejJeen veneR~ DeehekeÀeìeFìue nw ce­ee&oe heg©<eesÊece~ ­es ce­ee&oe­eW ner ye´eïeCe peerJeve kesÀ keÀoce nQ~ DeiejkeÀoce hej keÀoce veneR jKee lees cebe fpeue kewÀmes efceuesieer? ye´ïee yeehe kesÀ keÀoce hejkeÀoce jKees~ lees ­es ce­ee&oe­eW ner keÀoce nQ~ Deiej Fme keÀoce ceW Leesæ[e Yeer veer®es­Thejnesles nes lees cebefpeue mes otj nes peeles nes Deewj efHeÀj cesnvele keÀjveer heæ[leer nw~ Deewjyeeheoeoe keÀes ye®®eeW keÀer cesnvele De®íer veneR ueieleer, keÀnles nQ menpe ­eesieer DeewjkeÀjles nQ cesnvele~ lees De®íe ueielee nw keÌ­ee? De®íe~

(yeeheoeoe ve s e f[^ue keÀjeF&) SJejjs[er nes? DeYee r­DeYee r yeeheoeoe keÀnW meyeFkeÀùs ®euees lees ®eue heæ[Wies? efkeÀ mees®eWies efkeÀ HeÀesve keÀjW, ìsueerûeece keÀjW efkeÀ nce peejns nQ? ìsueerHeÀesve kesÀ Thej ueeFve veneR ueiesieer? DeehekesÀ Iej Jeeues mees®eWies keÀneBie­es efHeÀj? meskeÀC[ ceW Deelcee ®eue heæ[erönw lees De®íe vee efkeÀ ­eeo Dee­esiee efkeÀ

HeÀefj­eeo keÀjvee DeLee&led DeefOekeÀej iebJeevee~

90

DeYeer lees SkeÀ meypeskeÌì ceW keÀcepeesj ntB? De®íe, ­en ­eeo Dee­esiee efkeÀ ®eer]peeW keÀesefmeHe&À ef"keÀeves ueieekeÀj DeeTb? efmeHe&À Fleuuee keÀjkesÀ DeeTb efkeÀ nce pee jns nQ? ­enmees®e Leesæ[e­Leesæ[e ®euesiee? veneR~ meYeer yebOevecegkeÌle yeveWies~ DeYeer mes ®eskeÀ keÀjes efkeÀkeÀesF& meesves keÀe, ®eeboer keÀe Oeeiee lees veneR nw? ueesne ceesìe neslee nw lees efoKeeF& osleenw uesefkeÀve ­es meesvee Deewj ®eeboer DeekeÀe|<ele keÀj ueslee nw~ SJejjs[er keÀe DeLe& ner nwDee@[&j ngDee Deewj ®eue heæ[e~ Flevee cesjsheve mes cegke Ìle nes? meyemes yeæ[e cesjehevemegvee­ee vee efkeÀ osnYeeve kesÀ meeLe osn­DeefYeceeve kesÀ meesves­®eeboer kesÀ Oeeies yengle nQ~Fmeefue­es met#ce yegef× mes, cenerve yegef× mes ®eskeÀ keÀjes efkeÀ keÀesF& Yeer DeuhekeÀeue keÀeveMee ­es Oeeiee yeve keÀjkesÀ jeskeÀves kesÀ efveefceÊe lees veneR yevesiee? ceesìer yegef× mes veneRmees®evee efkeÀ cesje kegÀí veneR nw, kegÀí veneR nw~ HeÀeuees keÀjves ceW meoe ye´ïee yeehe keÀesHeÀeuees keÀjes~ meJe& Òeefle iegCeûeenkeÀ yevevee Deueie ®eer]pe nw uesefkeÀve HeÀeuees HeÀeoj~ keÀF&nQ pees YeeF&­yenveeW keÀes HeÀeuees keÀjves ueieles nQ uesefkeÀve Jees HeÀeuees efkeÀmekeÀes keÀjles nQ?Jees HeÀeuees ye´ïee yeehe keÀes keÀjles nQ Deewj Deehe efHeÀj GvekeÀes keÀjles! [e­ejskeÌì keÌ­eeWveneR keÀjles? meYeer ye´ïee kegÀceej nes vee? efkeÀ HeÀueeves YeeF& kegÀceej, HeÀueeveer yenvekegÀceej? ­en lees veneR? HeÀeuees HeÀeoj iee­ee ngDee nw ­ee HeÀeuees ye´ome­efmemìj?efJeMes<elee osKees, uesefkeÀve HeÀeuees HeÀeoj~ efjiee[& jKees uesefkeÀve ieeF[ SkeÀ yeehe nw~keÀe sF & YeeF&­yenve ieeF[ vene R yeve mekeÀlee~ ieeF[ SkeÀ nw~ iee @[ ieeF[ nw Dee wjmeekeÀej Si]peecheue ye´ïee yeehe nw~ yeme~ lees HeÀeuees HeÀeoj keÀjles nes efkeÀ mees®eles nesefkeÀ ye´ïee keÀes lees osKee ner veneR, peevee ner veneR, lees kewÀmes HeÀeuees keÀjW? peeveles veneRnes, osKee veneR nw? ìer®eme& keÀes osKee, YeeF&­yenveeW keÀes osKee, yeehe keÀes osKee nerveneRöSsmes lees veneR mees®eles? keÀesF& Yeer efveefceÊe nQ uesefkeÀve efveefceÊe yevee­ee efkeÀmeves?Deheves Deehe ner lee s e fvee fceÊe veneR yeves vee? yeehe ves yevee­ee~ lees e fHeÀj yeehe ­eeoDee­esiee vee?

De®íe~ meYeer De®íer lejn mes mesì nes ie­es nQ~ meesvee­Keevee "erkeÀ nw? efkeÀ yengleotj keÀesves ceW Yespe efo­ee nw? YeefkeÌle ceeie& ceW lees ­ee$eeDeeW ceW efkeÀlevee hewoue keÀjles nesDeewj Deehe Deiej otj Yeer jnles nes lees uesves kesÀ efueS yeme Deeleer nw~ Deejece mes Deelesnes vee? Deewj ye´ïee yeehe kesÀ Deeies lees ­en keÀes®e­kegÀe|me­eeB Yeer veneR Leer~ DeYeer leesosKees, keÀes®e Deewj kegÀe|me­eeW Jeeues nes ie­es~ efkeÀleves Deejece mes yew"s nes~ yeeheoeoe Yeerpeeveles nQ efkeÀ hegjeves Mejerj nQ lees hegjeves MejerjeW keÀes meeOeve ®eeefn­es~ uesefkeÀve Ssmee

Ssmee mvesn keÀe meeiej yevees pees ¬eÀesOe meceerhe Yeer ve Dee mekesÀ~

91

DeY­eeme peªj keÀjes efkeÀ keÀesF& Yeer mece­e meeOeve veneR nes lees meeOevee ceW efJeIve veneRheæ[vee ®eeefn­es~ pees efceuee Jees De®íe~ Deiej kegÀmeea efceueer lees Yeer De®íe, Oejveerefceueer lees Yeer De®íe~ meye Deejece mes jns ngS nes efkeÀ Keefì­ee ®eeefn­es? IejeW ceW leesKeefì­ee hej meesles nes vee, ­eneB Yeer Keefì­ee efceueer lees keÌ­ee yeele ngF&! ®eWpe ®eeefn­esvee~ ®eWpe kesÀ efue­es efkeÀlevee Ke®ee& keÀjkesÀ peeles nQ~ JeneB Keefì­ee hej meesles nes, ­eneBheì hej meesles nes, ®eWpe nes ieF& vee~ ­es lees megvee efo­ee efkeÀ efpelevee meeOeve yeæ{e­eWiesGleveer mebK­ee [yeue, efì^yeue yeæ{sieer~ lees ­es lees ®euevee ner nw~ DeYeer %eeve mejesJejyevee jns nQ efHeÀj otmejs Je<e& keÀnWies %eeve mejesJej íesìe nes ie­ee~ ­es lees nesvee ner nw~keÌ­eeWefkeÀ mesJee keÀes meceehle Yeer keÀjvee nw ­ee ®eueles jnvee nw? mechevve keÀjkesÀ meceehlekeÀjvee nw~ lees mechevve leye nesieer peye keÀce mes keÀce 9 ueeKe keÀer ceeuee yeveeDees~De®íe~

hebpeeye, nefj­eeCee, e fncee®eue ­ De®íe, ­es e fkeÀlevee r ceeuee uee­eWie s? ueeKe,oes, leerve, efkeÀleveer? (4 ueeKe) 4 ueeKe uee­eWies! efHeÀj lees De®íe nw, Deewj ]peesveceewpe cevee­es Deewj hebpeeye ceeuee yevee­es~ De®íe, Ssmee keÀewve­mee ]peesve nw pees DeYeer50 n]peej lekeÀ hengB®ee nes? keÀesF& Yeer ]peesve ceW 50 n]peej veneR nQ~ lees keÀce mes keÀcenj ]peesve 50 n]peej lees yevee­es~ hebpeeye keÀer mebK­ee efkeÀleveer nw? (12 n]peej) De®íeryeele nw, 4 ueeKe keÀe ue#­e jKee nw~ hebpeeye, nefj­eeCee, e fncee®eue Deewj peccetkeÀMceerj 4 lees nQ, lees ®eej SkeÀ­SkeÀ ueeKe yevee­es lees keÌ­ee yeæ[er yeele nw~ uesefkeÀvekeÀye lekeÀ yevee­eWies? mele­egie kesÀ Deeefo lekeÀ ­ee DeYeer? hebpeeye Jeeues meceerhelee keÀesmeceerhe ueeves Jeeues nQ~ mechetCe&lee meceerhelee keÀe DeeOeej nw~ lees hebpeeye keÀer efJeMes<eleenw mJe­eb keÀes mechetCe& yevee­es Deefvlece mece­e keÀes meceerhe ueeves Jeeues~ efnccele nw?efpelevee­efpelevee mJe­eb keÀes mechevve yeveeles pee­eWies Glevee mechetCe&lee Deewj meceerheleevepeoerkeÀ Dee pee­esieer~ lees meoe meceerhe jnves Jeeues Deewj meoe mece­e keÀes meceerhe ueevesJeeues~ osKees, hebpeeye JeeueeW ves SkeÀ efJepe­e lees Òeehle keÀj ueer, Jee­egceC[ue keÀesheefjJele&ve keÀj efue­ee~ DeelebkeÀJeeefo­eeW keÀe Jee­egceC[ue lees yeouee DeYeer Deble ueevesceW Yeer Fleves yeneogj yevees~ hebpeeye ceevee yeneogj~ Mejerj ceW Yeer, Deelcee ceW Yeer~ leesmeoe ­en ­eeo jKevee efkeÀömechetCe&lee Üeje meceeefhle kesÀ mece­e keÀes meceerhe ueeves JeeuesnQ, meceerhe jnves Jeeueer Þesÿ Deelcee­eW nQ~ pees yeehe meceeve neWies Jees ner meceerhe jnWies

¬eÀesOeer keÀe keÀece nw ¬eÀesOe keÀjvee Deewj DeehekeÀe keÀece nw mvesn osvee~

92

~ lees Ssmes meceerhe jnves Jeeueer Deelcee­eW nes~ Fmeer mce=efle kesÀ meceLeea mes meoe Deeiesyeæ{les ®euees~ mecePee? De®íe!

yeecye s , veeiehe gj, he t v e e, peueiee bJe (cenejeä ^) ö cenejeä ^ Jeeue s e f k eÀlevee rceeuee lew­eej keÀjWies? (5 ueeKe) cenejeä^ ceW yeecyes Yeer nw Deewj yeecyes keÀes vejosmeeJejkeÀe ìeFìue nw lees efmeHe&À hewmes ceW Lees æ[sner vejosmeeJej neWies, ceeuee kesÀ ceCekesÀ yeveevesceW Yeer vejosmeeJej~ lees cenejeä^ heeb®e ueeKe yevee­eWies! keÀesF& K­eeue veneR keÀjvee efkeÀ9 ueeKe lees hetjs nes ie­es! hebpeeye Jeeues ®eej ueeKe uee­eWies Deewj cenejeä^ heeb®e ueeKeuee­esiee~ efHeÀj íebì ítì Yeer lees nesieer vee? keÀesF& $eslee keÀer Òepee nesieer, keÀesF& mele­egiekeÀer nesieer, Fmeefue­es Fleves Yeues yeveeDees~ cenejeä^ keÀer cenevelee DeLee&led meoe efJepe­eer~cenevelee nw ner efJepe­e ceW~ lees meoe efvee|JeIve efmLeefle Üeje meoe efJepe­eer Deelcee­eW~efJepe­e efveefM®ele nw Ssmes efveM®e­e yegef× efJepe­eer~ keÌ­eeWefkeÀ Deehe efJepe­eer veneR yeveWieslees Deewj keÀewve yevesiee? yevevee ner nw~ lees cenejeä^ Òepee Yeer ceneved yevee­eWies~ íesìer­ceesìer veneR yeveevee~ Deewj hebpeeye yeneogj yeveevee, keÀcepeesj veneR~

keÀvee &ìkeÀ ö De®íe keÀvee &ìkeÀ Jeeues e fkeÀlevee r ceeuee yevee­e Wie s? (oes ueeKe)De®íe nw, keÀvee&ìkeÀ JeeueeW keÀes mvesn keÀe peeot yengle peuoer ueielee nw~ %eeve mecePes,veneR mecePes, uese fkeÀve mvesn ceW vecyejJeve~ Yee<ee kesÀ keÀejCe %eeve mecePeWie s DeeOee,uesefkeÀve mvesn ceW vecyejJeve~ osKees, mvesn keÀer efveMeeveer nw efkeÀ mesvìj yengle Keesuelespeele s nQ, e fmeHe &À S[erMeve ­es keÀjvee e fkeÀ e fvee |JeIve Òepee yeveevee r nw Dee wj e fvee |JeIvejepeOeeveer yeveeveer nw~ lees keÀvee&ìkeÀ JeeueeW keÀes keÌ­ee ­eeo jKevee nwöefvee|JeIve jep­eDeefOekeÀejer Deewj efvee |JeIve meeLee r yeveevee~ Je=e f× ceW yengle De®ís nQ uese fkeÀve e fmeHe &Àyewuesvme jKeveeöefpelevee mvesn Glevee ner efvee|JeIve efmLeefle~ oesveeW kesÀ yewuesvme mes meoemJele: ner keÀvee&ìkeÀ JeeueeW keÀes yueweEmeie efceueleer jnsieer~ lees keÀvee&ìkeÀ Jeeues DeC[j­ueeFve keÀjveeöefvee|JeIve Je=e f×~ De®íe~

iegpejele ö iegpejele kesÀ Thej yeeheoeoe keÀe, oeefo­eeW keÀe DeefOekeÀej yengle nw~keÀesF& Yeer keÀece heæ[lee nw lees iegpejele hej DeefOekeÀej jKeles nQ~ lees iegpejele keÀerefJeMes<elee keÌ­ee ngF&? mesJee ceW Yeer DeefOekeÀejer~ pees mesJee ceW DeefOekeÀejer nQ Jees jep­e

J­eLe& mes yeshejJeen yevees ce­ee&oeDeeW ceW veneR~

93

ceW lees DeefOekeÀejer yeveWies ner~ osKees, mesJee ceW neB peer, neB peer keÀjles nQ lees jep­e ceWke Ì­ee ne siee? pee r n]pe tj, pee r n]pe tj~ lee s men­ee sie osve s ce W vecyejJeve nQ ke Ì­ee We fkeÀ[^eceevegmeej vepeoerkeÀ keÀe Yeei­e efceuee ngDee nw~ DeYeer Deiej iegpejele keÀes keÀnW efkeÀmeYeer Yeues SkeÀ­SkeÀ yeme lew­eej keÀjkesÀ hengB®e pee­eW lees efkeÀleveer yemeW Dee­eWieer? yengleDee pee­eWiee r vee! lee s SJejjs[er me bK­ee lee s nw vee! cenejeä^ keÀe s, otj Jeeuee W keÀe syegueeDees lees otj kesÀ keÀejCe cegefMkeÀue neslee nw~ uesefkeÀve iegpejele keÀes lees Yeei­e nw~Deewj mesJee ceW efpeccesoejer G"eves Jeeues Yeer De®ís­De®ís nQ~ hetí­hetí keÀjves JeeuesveneR nQ~ efpeccesoejer G"eves ceW De®ís nQ~ lees ­es Yeer [^ecee ceW Yeei­e mJele: ner Òeehlenw, pees js[er nes peeles nQ, efpeleveeW keÀes Dee@[&j keÀjles nQ Dee peeles nQ~ (oeoer mes) DeYeerosKees cesues kesÀ efueS Deehe efveefM®evle nes vee~ keÌ­eeWefkeÀ iegpejele ves efpeccesoejer G"eF&~lees yeeheoeoe Yeer efpeccesoejer keÀe leepe henveves Jeeues ye®®eeW keÀes osKekeÀj KegMe nesles nQ~

Yeesheeue ö Yeesheeue keÀer mebK­ee efkeÀleveer nw? (5 n]peej) yengle Lees æ[er nw~ leeskeÌ­ee keÀjWies? heeb®e npeej kesÀ Deeies SkeÀ efyevoer ueiee­eWies~ De®íer Òepee uee­eWies vee!De®íe nw, meoe efJee fOe Üeje menpe Je=e f× keÀes Òeehle keÀjves Jeeueer Þesÿ Deelcee­eW~peuoer Je=ef× keÀes Òeehle keÀjWies vee? efHeÀj Yeer mesJee kesÀ meeOeve De®ís nQ~ Deiej oes­®eej ceeFkeÀ lew­eej keÀj uees lees efyevoer ueievee keÀesF& cegefMkeÀue veneR nesieer Deewj ®eebmenw~ osKees mesvì^ue Jeeues mece­e cegefMkeÀue osles nQ Deewj mìsì Jeeues mece­e menpe oslesnQ, mecyevOe­mecheke&À ceW menpe Dee mekeÀles nQ Fmeefue­es ceeFkeÀ lew­eej keÀjes~ lees ceeFkeÀlew­eej keÀjves mes GvekesÀ heerís DeveskeÀ Deelcee­eW menpe Dee peeleer nQ~ SkeÀ kesÀ DeeJee]pemes DeveskeÀeW keÀe keÀu­eeCe nes mekeÀlee nw~ GvneW keÀes efmeHe&À mvesner, mecheke&À Jeeues veneRyeveeDees uesefkeÀve vepeoerkeÀ mecyevOeer yeveeDees~ lees Yeesheeue Jeeues ceeFkeÀ lew­eej keÀjkesÀuee­eWies? efkeÀ ngS ner heæ[s nQ? uee mekeÀles nes, ceee|peve De®íer nw~ mecyevOe nw uesefkeÀveLees æ[e Deewj mecyevOe vepeoerkeÀ keÀe nes~ lees meoe Þesÿ efJeefOe Üeje Je=e f× keÀes ÒeehlekeÀjves Jeeues~ mecePee, keÌ­ee efJeMes<elee nw? menpe Je=ef× keÀjves Jeeues~ De®íe~

jepemLeeve ö jepemLeeve ceW Deeyet Jeeues Yeer nQ efkeÀ Deueie nQ? ­es mesvì^ue nw,Jees mesvìj nw~ cegK­e kesÀvê jepemLeeve ceW nw, ­es lees keÀceeue nw jepemLeeve keÀer~ ueeFìneGme lees jepemLeeve ceW ner ngDee vee~ DeYeer mesvì^ue ceW nes ie­ee ueeFì neGme Deewj

meJe& Òeefle iegCeûeenkeÀ yevees uesefkeÀve HeÀeuees ye´ïee yeehe keÀes keÀjes~

94

mesvìme& hej keÌ­ee nw? ueeFì nw ­ee ueeFì neGme nw? pe­ehegj ueeFì nw ­ee ueeFìneGme nw? efkeÀleveer peien ueeFì efo­ee nw? ueeFì neGme keÀe keÀece keÌ­ee neslee nw?®eejeW Deesj ueeFì osvee ­ee efmeHe&À Deeme­heeme ueeFì osvee? ®eejeW Deesj ueeFì oslesnQ vee~ lees jepemLeeve keÀes ®eejeW Deesj jepemLeeve ceW ueeFì osvee nw~ peiee­ee lees nw,pe­ehegj, peesOehegj, Go­ehegj.... Deeefo ceW peiee­ee lees nw uese fkeÀve DeYeer ueeFì mesueeFì neGme yeveeDee s~ jepemLeeve ce W SkeÀ Yee r Se fj­ee Ke gMkeÀ vene R jn pee­e s~jepemLeeve keÀes Jewmes keÀnles nQ yeæ[e KegMkeÀ nw uesefkeÀve ye´eïeCe peerJeve ceW meyemes nje­Yeje jepemLeeve~ pees keÀnles nQ vee jepemLeeve ceW jsle nw lees jsle kesÀ yepeeS meesves kesÀcenue nes pee­eWies~ nesvee lees nw vee! lees jsleer keÀes meesvee yeveeDees~ jepemLeeve keÌ­eekeÀjsiee? meesves pewmeer Deelcee­eW lew­eej keÀjWies Deewj meesves kesÀ cenue lew­eej keÀjWies~ osKees,osnueer ceW jepeOeeveer yevesieer lees jepemLeeve efkeÀlevee vepeoerkeÀ nw~ lees JeneB Yeer yeveWies vee~lee s jepemLeeve e fceÆer keÀe s mee svee yevee­e siee~ Flevee Gce bie nw vee? jepemLeeve keÀe sheefjmleeve yeveeves Jeeues~ ®eejeW Deesj heefjmleeve keÀer KegMeyet efoKeeF& os~ mebK­ee Yeeryeæ{eDees Deewj mebK­ee kesÀ meeLe­meeLe ceeFkeÀ Yeer lew­eej keÀjes~ nj SkeÀ mìsì kesÀ menpeceeFkeÀ efvekeÀeue mekeÀles nQ~ ®eens íesìe ceeFkeÀ nes, ®eens yeæ[e nes, ®euees yeæ[e veneRlees íesìe ner mener~ osKees jepemLeeve kesÀ ceeFkeÀ ves keÀceeue lees efkeÀ­ee vee~ Deepe %eevemejesJej ceW ceeFkeÀ ves ner keÀece efkeÀ­ee vee~ lees nj mìsì keÀes cenejeä^, keÀvee&ìkeÀ....pees Yeer nQ, meYeer mìsì keÀes ceeFkeÀ lew­eej keÀjves ®eeefn­es~ Deewj SkeÀ­SkeÀ mìsì kesÀceeFkeÀ Deiej meYeer efceue pee­eWies lees mebie"ve yeve pee­esiee Deewj mebie"ve keÀe DeeJee]pemenpe HewÀuesiee~ lees jepemLeeve Jeeues ceeuee Yeer lew­eej keÀjvee Deewj ceeFkeÀ Yeer~ De®íe~

Deeieje ö Deeieje Jeeues keÌ­ee keÀjWies? pewmes Deeieje ceW e fceÆer keÀe, FbìeW keÀeleepecenue DeekeÀe |<ele keÀjlee nw Je wme s Deeieje ce W ­e s Òee fme× nes pee­e s e fkeÀ ­ene Bleepecenue lees nw uesefkeÀve leepeOeejer Yeer ieghle JesMe ceW nQ~ efmeHe&À leepecenue osKeves veneRDee­eW uesefkeÀve ­eneB leepeOeejer keÀewve nQöJees Yeer osKeves Dee­eW~ DeehekeÀes {tb{s efkeÀ keÀneBnQ? Fleveer leepeOeejer DeelceeDeeW keÀer DeekeÀ<e&Ce nes~ GvneW keÀes Jee­eye´ sMeve Dee­es efkeÀ­eneB keÀe sF& Þe sÿ Deelcee­eW ie ghle ngS JesMe ce W nw~ pewme s Üehej ceW pee s $e+e f<e­cege fvemeleesÒeOeeve efmLeefle ceW Les lees otj mes ner ÒeYeeJe heæ[lee Lee vee, {tB{ keÀjkesÀ GvneW kesÀheeme hengB®eeles Les~ Jees Kego lees veneR yegueeles Les~ lees peye $e+ef<e­cegefve DeeeflcekeÀ %eeve

ieeF[ SkeÀ iee[ nw ye´ïee yeehe Si]peechegue nw~

95

Jeeues DeekeÀe|<ele keÀj mekeÀles nQ lees hejceelce %eeveer keÌ­ee veneR keÀj mekeÀles! lees nj SkeÀDeheves keÀes Ssmee leepeOeejer DeLee&led efpeccesoej mecePes, efkeÀ cesjer efpeccesoejer nwöueesieeWkeÀes DeekeÀe|<ele keÀj yeehe keÀe yeveevee~ Dehevee veneR yeveevee, yeehe keÀe yeveevee~ leesDeeieje Jeeues ­en veJeervelee efoKeeDees, pees meyekeÀer ve]pej pee­es~ mecePee? nerjs lew­eejkeÀjes~ leepe ceW Pet"s nerjs nQ vee~ Deehe me®®es nerjs lew­eej keÀjes~ De®íe!

ve sheeue ö ve sheeue keÀe s osMe Yee r keÀnle s nQ lee s e fJeosMe Yee r keÀnle s nQ~ [yeueHeÀe­eoe G"eles nQ~ peye HeÀejsveme& keÀe ìve& neslee lees keÀnles nQ nce HeÀejsveme& nQ, peyeFefC[­ee keÀe ìve& neslee nw lee s keÀnles nQ nce FefC[­eve nQ~ [yeue ®ee bme uesle s nQ~De®íe nw~ vesheeue kesÀ Yeer keÀF& ueesie YeeJevee Jeeues yengle nQ~ h­eej mes megveves JeeuesDe®ís nQ~ vesheeue keÀer Oejveer ceW Yeer YeeJevee De®íer nw~ Deewj otmejer efJeMes<elee osKeernw efkeÀ p­eeoe yeeleeW ceW keÀce peeles nQ, Deheves ceW cemle jnles nQ~ efKeìefKeì keÀce keÀjlesnQ~ Fmeere fue­es Je=e f× Yeer De®íer nes jner nw Deewj keÌJeee fueìer Yee r De®íer nw~ yengleDe®íer veneR keÀnWies uesefkeÀve De®íer nw~ vesheeue JeeueeW ves Yeer ceeFkeÀ veneR lew­eej efkeÀ­eenw~ men­eesieer nQ, mece­e hej men­eesie os osles nQ uesefkeÀve meceerhe­mecyevOe ceW ueeves mesyeguevo DeeJee]pe nesiee~ DeYeer íesìe­mee DeeJee]pe neslee nw lees e fmeHe&À vesheeue ceW nerHewÀuelee nw, yeme~ yeguevo DeeJee]pe keÀjves Jeeues lew­eej keÀjes~ Deiej nj mìsì kesÀ ceeFkeÀoes­leerve, oes­leerve Yeer lew­eej nes pee­eW lees keÌ­ee jewvekeÀ veneR nesieer? efHeÀj Deehe ueesieeWkeÀes mesJee keÀjves keÀer cesnvele veneR keÀjveer heæ[sieer~ Deehe ueeFì nes pee­eWies, Jees ceeFkeÀnes pee­eWies~ Deehe efmeHe&À ueeFì osles jnWies~ DeYeer ueeFì Yeer osles nes lees ceeFkeÀ Yeeryeveles nes~ efHeÀj ceeFkeÀ Jees yeveWies Deewj Deehe ueeFì osles jnWies~ lees mesJee ceW ve­ee ceesæ[ueeDees~ veJeervelee ueeDees~ FmekesÀ efue­es ­es Òeesûeece jKee nw vee efkeÀ efJeosMe mes Yeer njosMe mes DeeJeW, ­eneB kesÀ Yeer nj mìsì mes DeeJeW~ uesefkeÀve ceeFkeÀ lew­eej keÀjes lees ceeFkeÀkeÀer ojyeej nes pee­esieer~ Deewj Fleves ceeFkeÀ FkeÀùs nes pee­eWies lees DeeJee]pe Yeer yeguevonesiee~ lees Ssmes veJeervelee keÀe Òeesûeece keÀjes~ DeYeer ceeFkeÀ lew­eej keÀjkesÀ efHeÀj [sìefHeÀkeÌme keÀjes~ uesefkeÀve keÀesF& Yeer keÀesvee, keÀesF& Yeer mìsì jnveer veneR ®eeefn­es~ Deiej keÀneBYeer DeeJee]pe yeguevo keÀjvee neslee nw lees ®eejeW Deesj ceeFkeÀ ueieeles nes vee, ®eejeW DeesjceeFkeÀ ueieves mes DeeJee]pe yeæ[e nes peelee nw~ meYeer ceeFkeÀ SkeÀ ner DeeJee]pe yeesueWlees ®eejeW Deesj mes SkeÀ ner DeeJee]pe efvekeÀuesieeö­ener Òel­e#elee keÀe PeC[e nw~ lees

mece­e hej keÀesF& Yeer meeOeve ve nes lees Yeer meeOevee ceW efJeIve ve heæ[s~

96

DeYeer lew­eejer keÀjes~ lees meYeer ]peesve Jeeues efmeHe&À FmeceW KegMe veneR nesvee efkeÀ ncekeÀes YeerJejoeve efceuee uese fkeÀve peekeÀj mesJee keÀjvee~ osnueer JeeueeW keÀes henues keÀjvee nw~osnueer, yeecyes oesveeW ner veece yeeuee keÀjves Jeeues nQ~ lees Ssmeer keÀceeue keÀjes pees meyekesÀcegKe mes ­ener efvekeÀues efkeÀ me®eceg®e heefjJele&keÀ Deehe ner nes~ ­es Yeer nQ, veneR, ­es nernQ~ DeYeer keÀnles nQ ­es Yeer nQ, Jees Yeer nQ, ­es Yeer De®ís nQ~ ­es ner De®ís nQöpeye­es DeeJee]pe efvekeÀues leye PeC[e uenje­esiee~ DeveskeÀ nQ, veneR~ SkeÀ nQ~ lees meYeer ]peesveJeeues Ssmee keÀjves kesÀ efueS lew­eej nes vee? keÀesF& cevmee mesJee keÀjes, keÀesF& Jee®ee keÀjes~cevmee mesJee lees meYeer keÀj mekeÀles nes vee? lees Jee­eye´ sMeve HewÀueeDees~ JeeCeer mes veneRlees cebmee mes ­eesieoeve oes~ meyekeÀer Debiegueer ®eeefn­es~ mecePee? De®íe~

[yeue efJeosMeer ö [yeue efJeosMeer DeLee&le d otjosMeer Deewj otjebosMeer~ Yeejle ceWpee s ce wme spe osve s Jeeues nesle s nQ GvekeÀe s ojJesMe Yee r keÀnles nQ~ lee s [yeue e fJeosMee rotjebosMe yegef× Jeeues De®ís nQ~ otjebosMe yegef× DeLee&led nj heefjefmLeefle, nj yeele keÀesDeeefo­ceO­e­Devle leerveeW keÀeueeW mes peeveves Deewj osKeves Jeeues~ efpemekeÀes otmejs MeyoeWceW keÀnWies ef$ekeÀeueoMeea~ lees pees Yeer keÀe­e& keÀjW ef$ekeÀeueoMeea neskeÀj keÀjW~ SkeÀ keÀeueveneR osKeW~ leerveeW ner keÀeueeW keÀes peeveves, mecePeves Deewj mecePekeÀj ®eueves Jeeues~ FmekeÀeskeÀnles nQ otjebosMe yegef×, otjebosMeer ¢efä~ lees pees leerveeW keÀeue keÀes peevekeÀj keÀjles nQJees keÀYeer Yeer YeìkeWÀies veneR~ leerveeW keÀeueeW keÀes peevekeÀj keÀjves Jeeues meoe ner efJepe­eerneWies~ menpe efJepe­eer~ cesnvele kesÀ yeeo efJepe­eer veneR~ cesnvele keÀjkesÀ efJepe­e Òeehlenesleer nw lees cesnvele ceW DeeOee ceewpe lees Kelce nes peeleer nw~ Deewj pees menpe efJepe­enesleer nw GmeceW veMee, KegMeer, ceewpeömeye nesleer nw~ lees [yeue efJeosMeer ef$ekeÀeueoMeeanes? efkeÀ SkeÀoMeea nes? peuoer­peuoer ceW SkeÀ keÀeue osKekeÀj lees veneR keÀj uesles?ef$ekeÀeueoMeea DeLee&le mees®e­mecePe keÀj keÀe­e& keÀjves Jeeues~ peuoer­peuoer ceW efmeHe&ÀJele&ceeve osKekeÀj keÀj efue­ee lees OeesKee Kee uesles nQ~ uesefkeÀve ef$ekeÀeueoMeea yevekeÀjkeÀe­e& keÀjles lees meoe meHeÀuelee menpe efceueleer nw~ lees menpe meHeÀuelee Òeehle keÀjvesJeeues ef$ekeÀeueoMeea DeLee&led otjebosMeer yege f× Jeeues~ mecePee~

ceOegyeve efveJeemeer ö (yeeheoeoe ves Deeyet kesÀ efYevve­efYevve mLeeveeW hej mesJee ceWGheefmLele YeeF&­yeefnveeW mes neLe G"Jee­ee) osKees, heerme heeke&À Yeer keÀce veneR nw~ ueC[ve

mechetCe&lee ner meceerhelee keÀe DeeOeej nw~

97

Decese fjkeÀe meyekeÀes Yetue peelee nw~ pees heerme heeke&À osKeles nQ lees keÀe@heer keÀjves keÀerkeÀesefMeMe keÀjles nQ~ uesefkeÀve efkeÀleveer Yeer keÀe@heer keÀjW, ©neefve­ele keÀer PeuekeÀ lees DeeveneR mekeÀleer, h­eej keÀer PeuekeÀ lees Dee veneR mekeÀleer~ lees cesnvele keÀe HeÀue efceue jnenw~ cesnvele lees De®íer keÀer nw~ h­eej mes cesnvele keÀer nw vee~ efmeHe&À heeveer veneR efo­eenw uesefkeÀve h­eej keÀe heeveer efo­ee nw Fmeerefue­es Jee­egceC[ue v­eeje Deewj h­eeje nw~ Deewj%eeve mejesJej Jeeues Yeer yengle h­eej mes cesnvele keÀj jns nQ~ De®íer efjpeuì nw~ DeewjefveM®e­eyegef× meyemes vecyejJeve nQ~ efkeÀlevee Yeer keÀesF& peekeÀj efnueelee nwöveneR lew­eejnesiee, veneR lew­eej nesiee, efpelevee Jees vee keÀjles nQ Glevee ­es neB keÀjles nQ~ Fmeefue­esefveM®e­e keÀer efJepe­e nesleer nw~ lew­eej nesvee ner nw, yeehe keÀes Deevee ner nw~ Fmeefue­escegyeejkeÀ nes efveM®e­e keÀer~ De®íe~ leuenìer Jeeues Yeer ceewpe ceW Dee ie­es nQ, cesueeceveeves keÀer lew­eejer keÀj jns nQ~ De®íe nw, jewvekeÀ lees ®eeefn­es vee~ keÀesF& veJeervelee®eeefn­es vee~ Deesced Meeefvle YeJeve kesÀ neue ceW lees meoe yew"les ner nes~ uesefkeÀve veJeerveleeYeer ®eeefn­es vee~ Deewj efkeÀleveer DeelceeDeeW keÀe mebkeÀuhe hetje nes pee­esiee~ Gunves keÀcenes pee­eWies~ lees leuenìer ceW "erkeÀ lew­eejer nes jner nw? yeæ[er yeele lees veneR ueieleer?KegMeer ceW cegefMkeÀue Yeer menpe nes peeleer nw~ De®íe~ Deeyet efveJeemeer keÌ­ee keÀj jns nQ?men­eesie keÀe meeLe os jns nQ~ keÀYeer Yeer keÀesF& keÀe­e& neslee nw lees Deeyet efveJeemeer keÀe­e&keÀj uesles nQ~ De®íe nw, c­egefpe­ece Yeer De®íer mesJee keÀj jne nw, c­egefpe­ece Jeeuesye®®es Yeer cesnvele De®íer keÀjles nQ~ c­egefpe­ece lees ®euelee­efHeÀjlee SkeÀ mesJee keÀe mLeevenw~ Fme c­egefpe­ece ves Yeer efkeÀleves mesJeekesÀvê Keesues neWies~ efkeÀleveer DeelceeDeeW keÀer OejveerheefjJele&ve keÀj oer nw~ ­eneB keÀe ÒeYeeJe JeneB mLeeveeW hej Yeer keÀece ceW Deelee nw~ keÌ­eeWefkeÀ­eneB Deeves Jeeues ÖeÀer nesles nQ lees yegef× ÖeÀer nesves kesÀ keÀejCe ÒeYeeJe De®íe heæ[lee nwefHeÀj Jener JeneB keÀece ceW Deelee nw~ lees c­egefpe­ece keÀer mesJee Yeer keÀce veneR nw~ meYeermLeeveeW keÀer mesJee De®íer nw~ ­eneB (Deesced Meeefvle YeJeve ceW) Yeer pees ûeghe mecePeeles nQ,Jees Yeer De®íer mesJee nw~ lees meye peien mesJee menpe nesleer peeleer nw, ÒeYeeJe heæ[leepeelee nw~ De®íe nw~

De®íe, ceOegyeve Jeeues keÌ­ee keÀjWies? ceOegyeve Jeeues meoe ner Deheves keÀes DeeOee­jcetle& Deewj GoenjCecetle& mecePees~ meekeÀej keÀce& ceW ceOegyeve efveJeemeer GoenjCe nQ DeewjDeeOeejcetle& Yeer nQ~ keÌ­eeWefkeÀ pees Yeer ªneveer meeOeve ®eeefn­es Jees meye lees ceOegyeve mesner peeles nQ~ Fmeefue­es ceOegyeve Jeeues ­es veneR mecePeW efkeÀ nce ceOegyeve kesÀ keÀcejs ceW nQ

mechetCe&lee Üeje meceeefhle kesÀ mece­e keÀes meceerhe ueeDees~

98

­ee heeC[Je YeJeve kesÀ Devoj jnles nQ uesefkeÀve nj keÀce& ceW, nj mebkeÀuhe ceW, nj yeesueceW DeeOeejcetle& nes~ nj SkeÀ pees efJeMes<elee osKeles nQ keÀce& ceW, JeeCeer ceW, Jees ÒewefkeÌìkeÀueceOegyeve ceW ner osKeles nQ~ lees meoe nj mece­e DeeOeejcetle& Yeer nes Deewj GoenjCecetle&Yeer nes~ ®eens De®íe keÀjles nes lees Yeer GoenjCe yeveles nes Deewj efcekeÌme keÀjles nes leesYeer GoenjCe~ GoenjCe meYeer ceOegyeve keÀe ner osles nQ~ Fmeere fue­es Flevee efpeccesoejerkeÀe yeæ[e leepe ceOegyeve efveJeeefme­eeW keÀes heæ[e ngDee nw~ De®íeömebiece YeJeve kesÀ Lees æ[snQ uesefkeÀve mesJee yengle DeLekeÀ keÀjles nQ~ mebiece efveJeemeer Yeeieoewæ[ keÀe keÀece De®íe keÀjles nQ~

De®íe ö ne@e fmheìue keÀe keÌ­ee neue®eeue nw? ne@e fmheìue yengle De®íe nw efkeÀDe®íe nw? osKees ne@e fmheìue keÀer e fJeMes<elee keÌ­ee nw? Jewmes mees®eles nQ efkeÀ hesMesvìkeÀesF& veneR nes, Deewj ne@e fmheìue mees®eleer nw efkeÀ hesMesvì DeeJeW~ Deiej hesMesvì veneRDeeles lees Goeme nes peeles nQ~ hesMesvì keÀes hesMevme ceW ueeles nQ~ lees ne@efmheìue ceW efmeHe&Àhe sMesvì veneR uese fkeÀve hesMevme OeejCe keÀjves Jeeues hesMesvì Yeer Deeles nQ~ De®íe nw,meyemes p­eeoe ne@efmheìue keÀe HeÀe­eoe ye´eïeCeeW keÀes nw~ Scyeguesvme ceW yew"s Deewj hengB®eie­es~ De®íer ceoo nw~ SkeÀ lees ye´eïeCeeW keÀes ceoo nw Deewj otmeje pees ueesie mecePelesnQ efkeÀ ­es kegÀí veneR keÀjles nQ Jees mecePeles nQ efkeÀ neB ­es keÀjles nQ, yengle keÀjles nQ~ne@efmheìue ves mesJee yeæ{eF& vee~ `kegÀí veneR' keÀes `keÀjles nQ' ceW heefjJele&ve keÀj efue­ee~Ssmes nw vee~ De®íe nw, ne@efmheìue Jeeues Deiej HegÀme&le efceueleer nw lees cebmee mesJee yenglekeÀjes~ Gmemes HegÀme&le veneR efceuesieer~ De®íe~

®eeje W Dee sj ke sÀ meJe & e fveM®e­eye ge f× Þe sÿ Deelcee­e W, meoe e fvee fM®ele e fJepe­ee rDeelcee­eW, meoe efveefM®evle Deelcee­eW, meoe Þesÿ efJeefOe Üeje Je=ef× keÀjves kesÀ efveefceÊeyeveves Jeeueer efJeMes<e Deelcee­eW, meoe SkeÀ yeehe SkeÀ yeue SkeÀ Yejesmes ceW De®eue­De[esue jnves Jeeues meceerhe DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

oee fo­ee W me s:­ (oeoer pee r yeecye s Denceoeyeeo leLee peevekeÀe r oeoer he tvee mesJeehej ieF& Leer) ®ekeÌkeÀj ueieekeÀj DeeF&~ mevlegälee efoueeves Jeeueer mevlegä ceefCe­eeB nes~lees mevlegä ceefCe­eeB peneB Yeer pee­eWieer lees mevlegä keÀjWieer vee! ®eens leve JeeueeW keÀes,®eens ceve JeeueeW keÀes, oesveeW ÒekeÀej mes mevlegä keÀjles nQ~ Fmeere fue­es yeeheoeoe meoemevlegä ceefCe­eeB keÀnles nQ~ (meYeer keÀer ­eeo oer) De®íe nw~ ­eeo keÀe ìeskeÀje YejkeÀjDee­es nQ~ keÀoce ceW heoddce Yejs ngS nQ~ Fmeefue­es DeehekesÀ ®ekeÌkeÀj ueieeves mes DeveskeÀeW

ef$ekeÀeueoMeea yevekeÀj nj keÀce& keÀjes lees meHeÀuelee menpe efceueleer jnsieer~

99

kesÀ ®ekeÌkeÀj meceehle nes peeles nQ~ efpevekeÀes pees ®eeefn­es Jees efceue peelee nw~ Fmeefue­esDeveskeÀeW kesÀ J­eLe& ®ekeÌkeÀj Kelce nes peeles nQ~ Ssmes ner DevegYeJe neslee nw vee? oeefo­eeWceW meyekeÀe h­eej nw vee~ pees Yeer efveefceÊe nQ GvneW ceW h­eej nw~ (oeoer peevekeÀer) De®íenw, ¢æ{ efveM®e­e mes meye "erkeÀ nes peelee nw~ efkeÀleves Yeer keÀæ[s mebmkeÀej nes uesefkeÀvepeneB ¢æ{lee nw JeneB meye SkeÀoce ceesce kesÀ meceeve Kelce nes peeles nQ~

peieoerMe YeeF& mes ö Deye ke Ì­ee keÀjWie s veJee rvelee? (efJeMeeue Òee sûeece ceeFkeÀyeveeves keÀe) SkeÀ yeejer FkeÀùe meYeer keÀesves mes DeeJee]pe Dee­es lees yeguevo nes~ neB peer,neB peer keÀjles ®euees Deewj meyekeÀe neB peer nes ner peevee nw~ efJeosMe Jeeues osMe JeeueeWkeÀes keÀns neB peer Deewj osMe Jeeues efJeosMe JeeueeW keÀes keÀns neB peer~ lees peneB neB peernesiee JeneB ngDee ner he æ[e nw~

meeOeve yengle De®íe nw efmeHe&À yeeuekeÀ Deewj ceeefuekeÀ yevevee Dee pee­es~ mece­e hejyeeuekeÀ, mece­e hej ceeefuekeÀ~ meYeer keÀes yevevee Deelee nw? efkeÀ efpeme mece­e yeeuekeÀyevevee nw Gme mece­e ceeefuekeÀheve Dee peelee nw? lees yeeheoeoe osKeWies efkeÀ neB peer keÀehee" efkeÀmeves hekeÌkeÀe efkeÀ­ee nw? meYeer keÀjles nQ, Ssmeer keÀesF& yeele veneR nw uesefkeÀve keÀe­e&kesÀ ìeFce osKeWies~ De®íe!

(oeoer ®evêceCeer Fueeneyeeo kegÀcYe cesues ceW pee jner nQ) DeehekeÀes meerì yengleDe®íer efceueer nw, ®ekeÌkeÀj ueieeles jnes, ceewpe ceveeles jnes~ Deewj otmejeW keÀes Yeer ceewpeceW ueeles jnes~

De®íe, heeC[Je Deewj MeefkeÌle­eeB oesveeW keÀe mebie"ve De®íe nw~ MeefkeÌle kesÀ efyeveeheeC[Je veneR ®eueles, heeC[JeeW ke sÀ e fyevee Meefke Ìle­eeB veneR ®eue mekeÀlee R~ oesvee W keÀe rDeeJeM­ekeÀlee Deeefo mes Devle lekeÀ jner nw Deewj jnsieer~

De®íeöpees Yee r peneB mes Yee r Dee­es nes, meye De®ís les De®ís Yeei­eJeeve nes,Þesÿ nes, yeehe kesÀ h­eejs nes~ ®eens efJeosMe mes Dee­es nes, ®eens osMe mes Dee­es nes, njSkeÀ yeehe keÀe h­eeje nw~ meYeer yeehe keÀe Þe=bieej nes~ efyevee DeehekesÀ yeehe kegÀí veneR keÀjmekeÀlee~ Fmeefue­es yeeheoeoe Yeer keÀnles nQ henues ye®®es~ lees njskeÀ mecePelee nw efkeÀ ceQh­eeje nt B? SkeÀ ner yesno keÀe yeehe meyekeÀes h­eej os mekeÀlee nw~ Deelcee­eW veneR osmekeÀleer, yeehe os mekeÀlee nw~ keÌ­eeWefkeÀ yesno nw~ lees nj SkeÀ mecePelee nw ceQ yeehe keÀeh­eeje ntB~ veece uesJeW, veneR uesJeW uesefkeÀve h­eejs meye nQ~ De®íe!

¢æ{lee keÀæ[s mebmkeÀejeW keÀes Yeer ceesce keÀer lejn efheIeuee (Kelce keÀj) osleer nw~

10018.1.95

%eeve mejesJej GodIeeìve kesÀ MegYe cegntÊe& hejDeJ­ekeÌle yeeheoeoe kesÀ ceOegj ceneJeekeÌ­e

Òeele: 11.00 yepes

pe mvesn mechevve efoJeme hej mvesn kesÀ meeiej yeeheoeoe Deheves Deefle mvesner,mvesn ceW meceeS ngS ueJeueerve ye®®eeW mes efceueves DeeS nQ~ meyekesÀ mvesn kesÀ

ieerle yeeheoeoe megveles jns nQ Deewj megveles jnWies~ nj SkeÀ ye®®es keÀe mvesn yeeheoeoeosKe, yeehe Yeer ieerle ieeles nQ Jeen cesjs mvesner ye®®es Jeen! ye®®eeW ves Yeer Deepe kesÀmeceLe& efoJeme keÀes mesJee ceW meekeÀej efkeÀ­ee nw Deewj keÀjles jnWies~ ye´ïee yeehe Yeer ye®®eeWkesÀ iegCeieeve keÀjles nQ~ uesefkeÀve meekeÀej ªhe mes DeJ­ekeÌle ªhe ceW Deewj meceerhe Jee meeLekeÀe efJeMes<e DevegYeJe keÀje jns nQ~ keÌ­ee ye®®eeW keÀes Ssmes ueielee nw efkeÀ yeehe meeLe veneRnw? ueielee nw? meeLe pevce efue­ee nw, meeLe mesJeeOeejer meeLeer jns nQ Deewj Deeies YeermeeLe­meeLe nQ Deewj meeLe ®eueWies~ ye´ïee yeehe keÀes Yeer DekesÀuee De®íe veneR ueielee~Deehe ueesieeW keÀes ueielee nw DekesÀues nQ? meeLe nQ, meeLe jnWies, meeLe ®eueWies, meeLe­meeLe jep­e keÀjWies~ efMeJe yeehe keÀes Deejece oWies Deewj DeehekesÀ meeLe ye´ïee yeehe Yeerjep­e keÀjWie s~ Dehevee jep­e ­eeo nw vee? Deepe mesJeeOeejer nQ Dee wj keÀue jep­eDeefOekeÀejer nQ~ Dehevee jep­e meeceves efoKeeF& os jne nw vee? Deheves jep­e keÀe JeesmJeie& keÀe mLeeve, mJeie& keÀe efoJ­e Mejerj ªheer ®eesuee meyekesÀ meeceves mheä nw vee~ yemeOeejCe efkeÀ­ee efkeÀ efkeÀ­ee~ Ssmes DevegYeJe neslee nw vee? Dehevee YeefJe<­e mheä nw vee?Deepe Jele&ceeve nw Deewj keÀue YeefJe<­e Jele&ceeve nes pee­esieeöefveM®e­e nw vee? hekeÌkeÀeefveM®e­e nw?

meye hegjeves­hegjeves hekeÌkesÀ DeeS nQ vee~ yeeheoeoe keÀes Yeer, efJeMes<e ye´ïee yeehe keÀesYeer KegMeer nw efkeÀ mLeehevee kesÀ SkeÀ nQ Deeefo meeLeer jlve, pees meeceves yew"s nQ Deewjotmejs nQ mLeehevee keÀer Je=ef× kesÀ Þesÿ jlve~ lees Fme mebie"ve ceW ye´ïee yeehe oesveeW ÒekeÀejkesÀ jlveeW keÀes osKe ne|<ele nes jns nQ~ Deewj ye®®es Yeer efkeÀleves Gcebie­Glmeen mes, MejerjkeÀe Yeer, mewueJesMeve keÀe Yeer K­eeue ve keÀjles ngS "C[er­"C[er nJeeDeeW ceW heng B®eieS~ ­es "C[er nJeeSb Deehe ye®®eeW mes meueece keÀjves Deeleer nQ~ Jewmes Yeer osKees peye

D e e

101

jep­e leKle hej yew"les nQ lees heerís mes keÌ­ee neslee nw? ®ebJej Pegueeles nQ vee, lees Gmemes"C[er­"C[er nJeeSb lees nesleer nw~ lees ­es "C[er nJeeSb Yeer ®ebJej Pegueeves Deeleer nQ~keÌ­eeWefkeÀ Deehe meye Yeer Tb®es les Tb®eer efJeMes<e DeelceeSb nes~ veMee nw vee? lees Deepeye´ïee yeehe efJeMes<e Deheves pevce kesÀ meeLeer Deewj mesJee kesÀ meeLeer (mesJee kesÀ efveefceÊehenues jlve Deewj pevce kesÀ mece­e kesÀ henues jlve) oesveeW keÀes osKe­osKe ne|<ele nesles nQ~

De®íe, ­en neue Yee r jepe ojyeej ceee fHeÀkeÀ yevee­ee nw~ (%eeve mejesJej keÀeDee@[esìesefj­ece neue) jepe ojyeej ueieleer nw lees iewuejer ceW yew"les nQ, lees iewuejer JeeuesYeer De®ís ueie jns nQ~ (neue ceW meYeer YeeF& yew"s nQ, ceelee­eW meye yeenj yew"er nQ)De®íe Deepe lees ceeleeDeeW kesÀ l­eeie keÀe Yeei­e GvneW keÀes DeYeer efceue ner peeSiee~De®íer lejn mes lehem­ee keÀj ner jner nQ~ lehem­ee keÀe HeÀue efceue peeSiee~ "C[er­"C[er nJee Dee jner nw lees Oethe Yeer Dee jner nw~ De®íe~

%eeve mejesJej keÀnWies ­ee mvesn keÀe mejesJej keÀnWies? %eeve mejesJej ceW mvesn keÀemejesJej De®íe nw~ ­es %eeve mejesJej mesJee keÀe e fJeMes<e ueeFì neGme Deewj ceeFìneGme nw~ Fme Oejveer mes DeveskeÀ DeelceeDeeW kesÀ Yeei­e keÀe efmeleeje ®ecekesÀiee~ DeveskeÀDeelceeSb Deheves efyeígæ[s ngS yeehe mes efceueve cevee­eWieer~ DeveskeÀ DeelceeDeeW kesÀ og:Keotj keÀjves Jeeueer Oejveer nw~ mejesJej ceW Deeles ner megKe keÀer uenjeW ceW uenjeves keÀeDevegYeJe keÀjles jnWies~ Fme %eeve mejesJej Üeje leerve ÒekeÀej kesÀ ueesie, leerve ÒekeÀej keÀerÒeeefhle kesÀ DeefOekeÀejer yeveWiesökeÀesF& Jemex kesÀ DeefOekeÀejer, keÀesF& JejoeveeW kesÀ DeefOekeÀejerDeewj keÀesF& efmeHe&À ogDeeDeeW kesÀ DeefOekeÀejer~ lees leerve ÒekeÀej kesÀ Òeeefhle mechevve~ ­es ÞesÿmejesJej nw~ meeOeejCe DeelceeSb Dee­eWiee r Deewj ]HeÀefjMlee peerJeve keÀe DevegYeJe keÀjpee­eWieer~ meeLe­meeLe DeveskeÀ ye´eïeCe DeelceeSb lehem­ee kesÀ met#ce DevegYete fle­eeW ÜejeDeJ­ekeÌle heeuevee Deewj met#ce ­eesie kesÀ menpe DevegYeJe Deewj Òeeefhle­eeW keÀe ueeYe ueWieer~keÀF& ye´eïeCe DeelceeDeeW keÀer Þesÿ DeeMee­eW mJe Gvveefle keÀer hetCe& nesves keÀe meeOeve yengleÞe sÿ nw~ mLeeve lee s keÀe @ceve nw ue se fkeÀve e fmLee fle Þe sÿ Deve gYeJe keÀjeve s Jeeuee nw~efJeefOehetJe&keÀ %eeve kesÀ vee@uespe keÀes efJeMJe ceW Òel­e#e keÀjves keÀe mLeeve nw~ Deewj meyemeshenuee HeÀe­eoe lees yeehe Deewj ye®®eeW kesÀ efceueves keÀe nw~ osKees, [yeue mebK­ee ceW efceuelees jns nQ vee! ®eens yeenj yew"s nQ ­ee keÀneB Yeer jns nQ, [yeue mebK­ee lees nw vee~ leesmeyemes Òel­e#eHeÀue ye®®eeW keÀer mebK­ee [yeue efceueve cevee jner nw~ mecePee? SsmesmejesJej ceW, mejesJej yeveeves JeeueeW keÀes, men­eesie osves JeeueeW keÀes, mebkeÀuhe mes efnccele

peneB efnccele nw JeneB yeeheoeoe keÀer heoceiegCee ceoo nw~

102

efoueeves JeeueeW keÀes, mvesn kesÀ neLeeW mes mejesJej keÀes mechevve keÀjves Jeeues osMe efJeosMekesÀ ye®®eeW keÀes heoddceiegCee cegyeejkeÀ nes, cegyeejkeÀ nes~

­en henuee ner mLeeve nw efpemeceW íesìs ye®®eeW mes ueskeÀj pees Yeer ye´eïeCe nQ GvekesÀmen­eesie keÀe leve­ceve­Oeve ueiee nw~ leve mes Fbì veneR Yeer G"eF& nw uesefkeÀve leve mesDeheve s­Deheve s meee fLe­ee W keÀe s meeLee r yevee­ee nw, Gce bie e fouee­ee nw lee s Ssme s mve sn,men­eesie, MeefkeÌle keÀer yet Bo­yet Bo mes mepee ngDee mejesJej Þesÿ meHeÀuelee keÀe DevegYeJekeÀjelee jnsiee~ lees meYeer men­eesefie­eeW keÀes, keÀesves­keÀesves kesÀ efJeosMe, osMe JeeueeW keÀesDeewj efJeMes<e efpevneWves "C[er­"C[er nJeeDeeW ceW, yeeefjMe ceW Yeer efnccele veneR nejer nw,GvneW keÀe s e fJeMes<e cegyeejkeÀ nw, cegyeejkeÀ nw~ yeeheoeoe peeveles nQ ye®®eeW ve s Lee s æ[erlekeÀueerHeÀ lees G"eF& uesefkeÀve h­eej mes G"eF& nw~ ceesnyyele ceW cesnvele keÀe DevegYeJe veneRe fkeÀ­ee nw Dee wj peneB e fnccele nw Jene B yeeheoeoe keÀe r heod dceie gCee ceoo Yee r nw ne r~Fmeefue­es yeeheoeoe cemee]pe keÀjles jns nQ, keÀjles jnWies~ De®íe, ­eneB kesÀ Fbpeerefve­eme&neLe G"eDees~ mece­e hej mechevve keÀjves keÀer yengle­yengle cegyeejkeÀ nes~ DeehekeÀes yew"ves­eesi­e lees yevee keÀj os efo­ee vee! yeehe lees Dee ieS vee! Jee­eoe ner ­es Lee~ Deehe meyeYeer FvneW keÀes cegyeejkeÀ os jns nes vee! efpevneWves neue keÀes mepee­ee Jees keÀneB nw? ­escegvveer heeìea nw~ osKees, mvesn keÀe mejesJej nw vee lees keÀuekeÀÊee mes ­eneB HetÀue Dee ieS~(keÀuekeÀÊee mes yengle megvoj jbie­efyejbies HetÀue Dee­es nQ efpememes meejer mìspe mepeer ngF& nw)De®íe! Deehe meyekeÀes Yeer hengB®eves keÀer cegyeejkeÀ nw Deewj ceeleeDeeW keÀes heoddceiegCee cegyeejkeÀ nw~

(peeue efceðeer, e fpevneWve s neue ceW meeGC[ keÀe ÒeyevOe efkeÀ­ee nw) osKees DeiejFvekeÀer efnccele veneR nesleer lees Deehe cegjueer veneR megve mekeÀles Les~ meYeer cegjueer kesÀ heeríslees oerJeeves nQ vee~ cegjueer keÀe meeOeve meyemes Þesÿ nw~ efkeÀlevee De®íe ÒeyevOe efkeÀ­eenw~ Deejece mes megveves Dee jne nw~ yeenj Yeer megveeF& os jne nw~ ­es lees yengle De®íeÒeyevOe efkeÀ­ee nw~ pees Yeer mesJee kesÀ efveefceÊe nQ SkeÀ­SkeÀ ef[heeì&cesvì keÀe veece veneRuesle s nQ uese fkeÀve nj SkeÀ mecePes cegPes mvesn Deewj men­eesie keÀer cegyeejkeÀ~ De®íe,meyemes henueer cegyeejkeÀ efkeÀmekeÀes oW? oeoer keÀes~ (yeeheoeoe keÀes) yeeheoeoe lees osvesJeeuee nw vee~ yeeheoeoe meoe keÀnles nQ efkeÀ ye®®eeW keÀe vecyejJeve meJexvì nw lees yeehenw~ yeehe lees meoe mesJeeOeejer nw uesefkeÀve ye®®es Yeer mesJee ceW yeehe mes Yeer Deeies men­eesieernQ~ keÌ­ee SkeÀ­SkeÀ keÀe veece ueW uesefkeÀve efoue ceW SkeÀ­SkeÀ ye®®es keÀe veece ues jnsnQ Deewj ­eeo­h­eej os jns nQ~ meYeer ef[heeì&cesvì keÀes cegyeejkeÀ nw~ ueeFì kesÀ efyevee Yeer

ceesnyyele ceW jnves mes cesnvele keÀe DevegYeJe meceehle nes peelee nw~

103

keÀece veneR, ceeFkeÀ kesÀ efyevee Yeer keÀece veneR~ ueeFì, ceeFì, ceeFkeÀ meYeer keÀes cegyeejkeÀ~(ìer®eme& mes) Deehe ueesie veneR nesles lees mesvìme& veneR Kegueles~ SkeÀ­SkeÀ ves osKees

efkeÀleves mesvìme& Keesues nQ~ ­eneB mesJee keÀer jepeOeeveer Deewj JeneB jep­e keÀer jepeOeeveernesieer~ De®íe~ heeC[Je Yeer osKe jns nQ~ De®ís­De®ís heeC[Je Yeer heng B®e ie­es nQ~heeC[Je kesÀ efyevee Yeer ieefle veneR uesefkeÀve heeC[JeeW ves MeefkeÌle­eeW keÀes Deeies jKee nw~Deehe ueesieeW ves jKee nw efkeÀ yeehe ves jKee nw? HeÀeuees HeÀeoj efkeÀ­ee nw~ Jewmes DeehemeYeer Yeer yeehe kesÀ meceerhe yew"s nes~ Ssmes veneR mecePevee ­es ner nQ meceerhe~ uesefkeÀve peesmeeceves nQ Jees Deefle meceerhe nQ~

[yeue HeÀejsveme& Yeer DeeS nQ~ ­en Yeer keÀceeue keÀj jns nQ~ osMe­efJeosMe ceW Òel­e#ekeÀjves keÀer mesJee yengle De®íer keÀj jns nQ Deewj keÀjles jnWies~ De®íe! (efHeÀj yeeheoeoeves %eeve mejesJej keÀer efJeMeeue mìspe hej Keæ[s neskeÀj Fbpeerefve­eme& kesÀ meeLe ceesceyeÊeerpeueeF& leLee cegK­e ìer®eme& SJeb oeefo­eeW kesÀ meeLe kesÀkeÀ keÀeìer, efHeÀj cegK­e oeefo­eebyeeheoeoe kesÀ meeLe neue kesÀ yeenj huee]pee ceW DeeF&, peneB hej yeeheoeoe ves 2 n]peejmes Yeer DeefOekeÀ mebK­ee ceW yew"er ngF& ceeleeDeeW mes neLe efnueeles ngS cegueekeÀele keÀer leLeeOJe]pe HeÀnje­ee, lelheM®eeled pees ceneJeekeÌ­e G®®eejCe efkeÀ­es Jen Fme ÒekeÀej nQ):­

yeeheoeoe, Deehe meYeer ye®®eeW kesÀ efoue ceW pees yeehe kesÀ mvesn keÀe PeC[e uenjejne nw, GmekeÀes osKe ne|<ele nes jns nQ~ ­en mesJee kesÀ efueS nw Deewj yeehe ye®®eeW kesÀyeer®e ceW efoue ceW mvesn keÀe PeC[e nw~ lees pewmes ­en HeÌuewie mesjerceveer keÀjles nes leesTb®ee uenjeles nes vee, Ssmes ner meoe mvesn ceW Tb®es les Tb®ee uenjeles jnes~ ­en PeC[eYeer yeehe keÀes Òel­e#e keÀjves keÀe PeC[e nw~ ­en keÀheæ[s keÀe PeC[e nw uesefkeÀve Fme keÀheæ[skesÀ PeC[s ceW Deehe meyekeÀe DeeJee]pe mecee­ee ngDee nw efkeÀ ``yeehe Dee ie­es nQ~'' ­enerÒel­e#elee keÀe PeC[e DeYeer keÀesves­keÀesves ceW uenje­esiee~ Deewj Deehe meYeer Jen uenje­eengDee Òel­e#elee keÀe PeC[e osKeWies, megveWies, ne|<ele neWies~ lees Deepe %eeve mejesJej ceWnw, keÀue efJeMJe ceW ­en PeC[e uenje­esiee~ Deehe meYeer keÀe s lehem­ee keÀjveer he æ[erGmekeÀer cegyeejkeÀ uese fkeÀve yengle Deejece mes De®ís yew"s nes Deewj efpelevee DeehekeÀe sosKeves ceW Dee jne nw Glevee Devoj heerís JeeueeW keÀes veneR~ Deehe yeenj veneR Les uesefkeÀveefoue kesÀ Devoj Les~ meye yengle­yengle KegMevemeerye nes Fmeefue­es meoe KegMeer yeebìlesjnvee~ KegMe jnvee Deewj KegMeer yeebìles jnvee~

peneB ye´eïeCeeW kesÀ leve­ceve­Oeve keÀe men­eesie nw JeneB meHeÀuelee meeLe nw~

104 19.1.95

ye´ïee yeehe kesÀ keÀoce hej keÀoce jKeDee%eekeÀejer Deewj meJe¥Me l­eeieer yevees

pe yesno keÀe yeeheoeoe Deheves yesno kesÀ mesJee meeefLe­eeW keÀes osKe jns nQ~ oesÒekeÀej kesÀ meeLeer nQöSkeÀ nQ mvesn mecyevOe keÀe meeLe efveYeeves Jeeues Deewj otmejs

nQ mvesn, mecyevOe Deewj mesJee keÀe meeLe efveYeeves Jeeues~ oesveeW ÒekeÀej kesÀ meeefLe­eeW keÀesosKe jns nQ~ ®eens efJeMJe kesÀ ueemì keÀesves ceW Yeer nQ uesefkeÀve yeeheoeoe kesÀ meeceves nQ~yeeheoeoe Deewj ye®®eeW keÀe Jee­eoe nw efkeÀ keÀneB Yeer jnWies, peneB Yeer nQ uesefkeÀve meoemeeLe nQ~ ­es ye´eïeCe peerJeve Deeefo mes Devle lekeÀ yeehe Deewj ye®®eeW keÀe DeefJeveeMeermeeLe nw~ ®eens ye®®es meekeÀej ceW nQ Deewj yeeheoeoe DeekeÀej efvejekeÀej nQ uesefkeÀve DeueienQ keÌ­ee? veneR nw vee! lees otj nes ­ee meceerhe nes? ­es efoue keÀer meceerhelee meekeÀej ceWYee r meceerhelee DevegYeJe keÀjeleer nw~ ®eens e fkeÀmeer Yeer osMe ceW nQ uese fkeÀve efoue keÀermecee rhelee meeLe keÀe Deve gYeJe keÀjelee r nw~ Deueie nes vene R mekeÀle s, DemecYeJe nw~hejceelce Jee­eoe keÀYeer ìue veneR mekeÀlee~ hejceelce Jee­eoe YeeJeer yeve peelee nw leesYeeJeer ìeueer veneR ìues~ Fmeefue­es meoe meceerhe nQ, meoe meeLeer nQ Deewj meeLeer yeve neLeceW neLe, meeLe uesles ngS efkeÀleves ceewpe mes ®eue jns nQ~ ceewpe nw efkeÀ cesnvele nw? Leesæ[er­Leesæ[er cesnvele nw? peye keÀesF& yeele Dee peeleer nw lees yeehe efkeÀveejs nes peelee nw~ keÀesF&yeele keÀes veneR ueeDees lees yeehe veneR pee­esiee~ yeele yeehe keÀes efkeÀveejs keÀjleer nw~ pewmesyeer®e ceW keÀesF& heoe& Dee pee­es, lees heoe& Deeves mes efkeÀveeje nes peelee nw vee! lees ­es yeeleªheer heoe& yeer®e­yeer®e ceW Dee peelee nw~ uesefkeÀve ueeves Jeeuee keÀewve? heox keÀe keÀece nwDeevee Deewj DeehekeÀe keÀece keÌ­ee nw? nìevee ­ee Lees æ[e­Lees æ[e cepee uesvee? yeeheoeoeosKeles nQ, ye®®es keÀYeer­keÀYeer yeeleeW ceW yeæ[s cepes uesles nQ~

e fpememes h­eej neslee nw, h­eej keÀe r e fveMeevee r nw meeLe jnvee~ meeLe jnve s keÀeceleueye ­en veneR nw efkeÀ Deeyet ceW jnvee~ Deeyet ceW lees osKees DeYeer Leesæ[er Yeer mebK­eep­eeoe nw lees heeveer keÀer cege fMkeÀue nes ieF& nw vee! lees meekeÀej ceW meeLe jnvee veneRuesefkeÀve efoue mes meeLe efveYeevee~ Deiej efoue mes meeLe veneR efveYeeles lees ceOegyeve ceW neslesYeer otj nQ~ efJeosMe Deewj ueemì osMe ceW jnles Yeer efoue mes meceerhe nQ lees Jees meeLe

D e e

1 0 5

nQ~ Fmeerefue­es yeeheoeoe keÀes efoueejece keÀnles nQ, Mejerj jece veneR keÀnles~ lees efoueyeehe ceW nw vee? yeehe kesÀ efoue ceW DeehekeÀe efoue nw Deewj DeehekesÀ efoue ceW yeehe keÀeefoue nw~ lees efoue peeves Fme ©neveer meeLe keÀes~ DevegYeJeer nes vee? efkeÀ ­eneB mes pee­eWieslees keÀnWies otj nes ie­es? veneR~ meoe meeLe efveYeeveeö­en keÀesF& Yeer Deelcee, Deelcee mesveneR efveYee mekeÀleer~ SkeÀ ner hejce Deelcee DeelceeDeeW mes meeLe efveYee mekeÀlee nw~ Deewj­es hejceelce meeLe efveYeeves keÀe Yeei­e Deehe meYeer ye®®eeW keÀes ner nw vee?

(Deepe hetjs neue ceW meYeer YeeF&­yeefnveW heì hej yew"s ngS nQ) yengle De®íer meervenw~ yeeheoeoe keÀes Deepe keÀer meYee keÀe ¢M­e osKe keÀjkesÀ ­eeoieej ­eeo Dee jne nw~­eeoieej ceW ©ê ceeuee efoKeeles nQ, GmeceW efmeHe&À HesÀme efoKeeF& osles nQ, Mejerj veneRe foKeeF& osles~ lees ­eneB mes Yeer efmeHe&À HesÀme ner efoKeeF& os jns nQ, yeekeÀer kegÀí veneRefoKeeF& oslee~ lees ©ê ceeuee keÀe ­eeoieej efoKeeF& os jne nw~ SkeÀ kesÀ heerís SkeÀ yew"snQ vee lees Mejerj efíhe ie­es nQ, HesÀme efoKeeF& os jns nQ~

­es nw mvesn keÀe Òel­e#e mJeªhe ö ye´ïee yeehe mes meYeer keÀe mvesn nw leye lees Dee­esnes vee! Deewj keÀnueeles Yeer meYeer ye´ïeekegÀceej Deewj ye´ïeekegÀceejer nes, efMeJe kegÀceej,efMeJe kegÀceejer veneR keÀnles~ lees ye´ïee yeehe mes p­eeoe h­eej nw vee! Deewj ye´ïee yeehekeÀe Yeer meoe ye®®eeW mes h­eej nw~ leYeer lees DeJ­ekeÌle nesles Yeer DeJ­ekeÌle heeuevee keÀjjns nQ~ DeJ­ekeÌle heeuevee efceue jner nw vee? ­ee Deehe keÀnWies efkeÀ nceves ye´ïee yeeyeekeÀe DevegYeJe veneR efkeÀ­ee nw? ye´ïeekegÀceej­ye´ïeekegÀceejer keÀnueeles nes lees keÌ­ee efyeveeyeehe keÀer heeuevee kesÀ hewoe nes ie­es! Deiej ye´ïee yeehe keÀer heeuevee veneR nesleer lees DeepeefmeHe&À efvejekeÀej yeehe keÀer heeuevee mes ­e%e keÀer j®evee Deewj ­e%e keÀer Je=ef× veneR nesleer~[yeue HeÀe@jsveme& keÀes ye´ïee yeehe keÀer heeuevee efceueleer nw vee? (neB peer) osKees, HeÀe@jsveceW yeehe peelee nw, lees FefC[­ee ceW veneR keÀjlee nw keÌ­ee! lees Gunvee lees veneR osles efkeÀyeeyee nceves osKee ner veneR! meoe efceueles, meoe osKeles, meoe meeLe jnles nQ~ meekeÀejMejerj ceW, meekeÀej ªhe ceW lees meoe meeLe veneR os mekeÀles uesefkeÀve DeJ­ekeÌle ªhe ceWmeYeer keÀes meeLe os mekeÀles nQ~ peye ®eenes efceueve kesÀ ojJeepes Kegues ngS nQ~ DeJ­ekeÌleJeleve ceW veneR keÀnWies efkeÀ DeYeer peien veneR nw, DeYeer ìeFce veneR nw, veneR~ osn ceWosn kesÀ yebOeve nQ Deewj DeJ­ekeÌle ceW ve osn keÀe yebOeve nw, ve osn keÀe r oge fve­ee kesÀkeÀe­eoeW keÀe yebOeve nw~ ­eneB lees keÀe­eos jKeves heæ[les nQ veeöDeeies yew"es, heerís yew"es~DeYeer Yeer mece­e ÒeceeCe yengle­yengle­yengle Yeei­eJeeve nes! efHeÀj Yeer yew"ves keÀer peien

yeeleeW keÀe heoe& yeer®e ceW ve Dee­es lees yeehe kesÀ meeLe keÀe DevegYeJe neslee jnsiee~

106

lees efceueer nw vee! efHeÀj lees Keæ[s jnves keÀer Yeer peien cegefMkeÀue nesieer~ keÌ­eeWefkeÀ DeehemeYeer keÀes DeewjeW keÀes ®eebme osvee heæ[siee~ DeYeer lees Deehe ueesieeW keÀes ®eebme efceuee nw~pewmes DeYeer osKees ceOegyeve JeeueeW keÀes ®eebme osvee heæ[e vee! (meYeer ceOegyeve efveJeemeerleLee Deeyet efveJeemeer meYeer heeC[Je YeJeve ceW cegjueer megve jns nQ) ­es Yeer heefjJeej keÀeh­eej nw~

ye´ïee yeehe mes h­eej DeLee&led yeehe meceeve yevevee~ efvejekeÀej kesÀ meceeve yevevee, JeesLee s æ[s mece­e keÀe Deve gYeJe keÀjles nes~ uese fkeÀve ye ´eïeCe DeLee &le d meoe ye ´ïee meceeveye´ïee®eejer~ pees ye´ïee yeehe keÀe Dee®ejCe Jees ner meJe& ye´eïeCeeW keÀe Dee®ejCe DeLee&ledkeÀce&~ G®®eejCe Yeer ye´ïee yeehe meceeve nw, Dee®ejCe Yeer ye´ïee yeehe meceeve nw, efpemekeÀeskeÀnles nes HeÀeuees HeÀeoj~ lees ye´ïee yeehe kesÀ nj keÀoce hej keÀoce jKevee FmekeÀes keÀnepeelee nw HeÀeuees HeÀeoj~ lees ye´ïee yeehe ves yeehe kesÀ Þeercele hej henuee keÀoce keÌ­eeG"e­ee?

henuee keÀoce Dee%eekeÀejer yeves~ pees Dee%ee efceueer Gmeer Dee%ee keÀes Òel­e#e mJeªheceW uee­ee~ lees ®eskeÀ keÀjes efkeÀ Dee%eekeÀejer kesÀ henues keÀoce ceW HeÀeuees HeÀeoj nQ?Dece=leJesues mes ueskeÀj jele lekeÀ cevmee, Jee®ee, keÀce&Cee, mecyevOe, mecheke&À ceW pees Dee%eeefceueer ngF& nw Gmeer Dee%ee ÒeceeCe ®eueles nQ? efkeÀ keÀesF& Dee%ee heeueve nesleer nw DeewjkeÀesF& veneR nesleer nw? mebkeÀuhe Yeer Dee%ee ÒeceeCe nw, efkeÀ efcekeÌme nw? Deiej efcekeÌme nwlees HegÀue Dee%eekeÀejer nQ ­ee DeOetjs Dee%eekeÀejer? nj mece­e kesÀ mebkeÀuhe keÀer Dee%eemheä efceueer ngF& nw~ Dece=leJesues keÌ­ee mebkeÀuhe keÀjvee nw ­es Yeer mheä nw vee! lees HeÀeueeskeÀjles nes efkeÀ keÀYeer hejceOeece ceW ®eues peeles nes Deewj keÀYeer efveêeueeskeÀ ceW ®eues peelesnes? nj keÀce& ceW, nj mece­e keÀoce hej keÀoce nw? yeehe keÀe keÀoce SkeÀ Deewj ye®®eskeÀe keÀoce otmeje nes lees Gmes Dee%eekeÀejer veneR keÀnWies vee! ®eens hejceeLe& ceW, ®eensJ­eJenej ceW, oesveeW ceW pees pewmeer Dee%ee nw Jewmes Dee%ee keÀes heeueve keÀjveeöFmekeÀerhejmesvìs]pe ®eskeÀ keÀjes~ ®eskeÀ keÀjvee Deelee nw? lees henuee keÀoce Dee%eekeÀejer yeves,Fmeefue­es Dee%eekeÀejer keÀes meoe yeehe keÀer ogDeeSb mJele: efceueleer nQ Deewj meeLe­meeLeye´eïeCe heefjJeej keÀer Yeer ogDeeSb nQ~ lees ®eskeÀ keÀjes efkeÀ pees Yeer mebkeÀuhe efkeÀ­ee, ®eensmJe Òeefle, ®eens mesJee kesÀ Òeefle, ®eens mLetue keÀce& kesÀ Òeefle ­ee Dev­e DeelceeDeeW kesÀ ÒeefleGmeceW meyekeÀer ogDee­eW efceueer? keÌ­eeWefkeÀ Dee%eekeÀejer yeveves mes meJe& keÀer ogDee­eW efceueleernQ Deewj ­eefo ogDee­eW efceue jner nQ lees GmekeÀer efveMeeveer nw efkeÀ ogDeeDeeW kesÀ ÒeYeeJe

Dee%eekeÀejer ye®®es ner ogDeeDeeW kesÀ hee$e nQ~

1 0 7

mes efoue meoe mevlegä jnsieer, ceve mevlegä jnsiee~ yeenj keÀer mevlegälee veneR uesefkeÀveceve keÀer mevlegälee~ Deewj ceve keÀer mevlegälee ­eLeeLe& nw Jee efce­eeB efceù§ nQöFmekeÀere fveMeeveer, Deiej ­eLeeLe& jere fle mes ­eLeeLe& Dee%eekeÀejer nQ, ogDeeSb nQ lees meoe mJe­ebDeewj meJe& [yeue ueeFì jnWies~ Deiej [yeue ueeFì veneR jnles lees mecePees ceve keÀermevlegälee veneR~ yeehe keÀer Jee heefjJeej keÀer ogDeeSb Yeer veneR efceue jner nQ~ heefjJeej keÀerYeer ogDeeSb DeeJeM­ekeÀ nQ~ Ssmes veneR mecePees efkeÀ yeehe mes nceeje keÀveskeÌMeve nw, yeehekeÀer lees ogDeeSb nQ, heefjJeej mes veneR yevelee keÀesF& npee& veneR~ henues Yeer megvee­ee efkeÀceeuee ceW efmeHe&À ­egieue oevee veneR nw, Gmemes ceeuee veneR yeveleer~ lees ceeuee ceW Deeveenw FmeefueS hetje ue#­e jKees efkeÀ njskeÀ Deelcee cegPes osKekeÀj KegMe jns, osKe keÀjkesÀnukesÀ nes pee­eW, yeesPe Kelce nes peeS~ lees efoue keÀer mevlegälee Jee Dee%eekeÀejer keÀerogDeeSb mJe­eb keÀes Yeer ueeFì Deewj otmejs keÀes Yeer ueeFì yevee­eWieer~ Fmemes mecePees efkeÀDee%eekeÀejer keÀneB lekeÀ nQ? pewmes ye´ïee yeehe keÀes osKee nj SkeÀ íesìe­yeæ[e mevlegäneskeÀj KegMeer ceW vee®elee~ vee®eves kesÀ ìeFce lees nukesÀ neWies vee leYeer lees vee®eWies vee~®eens keÀe sF& cee sìe nw uese fkeÀve ceve mes nukeÀe nw lee s Yee r vee®elee nw Deewj heleuee nwuese fkeÀve Yeejer nw lees veneR vee®esiee~ lees yeesue Ssmes neW pees mJe­eb Yeer Deheves Deehemesmevlegä nes Deewj otmejs Yeer mevlegä jnW~ Ssmes veneR, nceeje lees YeeJe veneR Lee, nceejerlees YeeJevee veneR Leer, uesefkeÀve YeeJe Deewj YeeJevee hengB®eleer keÌ­eeW veneR? Deiej mener nwlees otmejs lekeÀ Jee­eye´sMevme keÌ­eeW veneR peelee nw? keÀesF& lees keÀejCe nesiee vee? lees ®eskeÀkeÀjes ogDeeDeeW kesÀ hee$e keÀneB lekeÀ yeves nQ?

efpelevee DeYeer yeehe Deewj ye´eïeCe DeelceeDeeW keÀer ogDeeDeeW kesÀ hee$e yeveWies Gleveener jep­e kesÀ hee$e yeveWies~ Deiej DeYeer ye´eïeCe heefjJeej keÀes mevlegä veneR keÀj mekeÀles,lees jep­e keÌ­ee ®euee­eWies! jep­e keÀes keÌ­ee mevlegä keÀjWies! keÌ­eeWefkeÀ ye´eïeCe Deelcee­eWDeehekeÀer je@­eue HewÀefceueer yeveWies lees pees HewÀefceueer keÀes mevlegä veneR keÀj mekeÀles Jees ÒepeekeÀes keÌ­ee keÀjWies? mebmkeÀej lees ­eneB Yejvee nw vee! efkeÀ JeneB ­eesie keÀjkesÀ YejWies! ­eneBner Yejvee nw~ Deiej Jele&ceeve ye´eïeCe hee fjJeej ceW keÀejCe keÀe e fveJeejCe veneR keÀjmekeÀles, keÀejCe­keÀejCe ner keÀnles jnles nQ, lees peneB keÀejCe nw JeneB efveJeejCe MeefkeÌleveneR nw~ Deiej heefjJeej ceW e fveJeejCe Meefke Ìle veneR lee s e fJeMJe kesÀ jep­e keÀes ke Ì­eeefveJeejCe keÀjWies! keÌ­eeWefkeÀ DeehekesÀ jep­e ceW nj Deelcee meoe efveJeejCe mJeªhe nw~ JeneBkeÀejCe neWies keÌ­ee? pewmes DeYeer jep­e meYee ceW keÀejCe yeleeles nQö­es keÀejCe nw, ­es

ogDeeDeeW keÀe ÒeYeeJe efoue keÀes meoe mevlegä jKelee nw~

108

keÀejCe nw, ­es keÀejCe nw...... JeneB Ssmes jep­e ojyeej nesieer keÌ­ee? JeneB lees efmeHe&ÀKegMe æKewje]HeÀle hetíWies~ efmeHe&À ojyeej veneR nw uesefkeÀve yengle De®íe efceueve nw~ leeskeÀejCe keÀnkeÀj Deheves keÀes ogDeeDeeW mes Jebef®ele veneR keÀjes~ ye´ïee yeehe ves keÀejCe keÀesefveJeejCe efkeÀ­ee Fmeerefue­es vecyejJeve ngDee~ yeeheoeoe kesÀ heeme meYeer kesÀ keÀejCeeW kesÀHeÀeFue ner FkeÀùs nesle s nQ~ meYee r ke sÀ HeÀeFue nQöefkeÀmekeÀe íesìe, e fkeÀmekeÀe ye æ[eHeÀeFue nw~ lees DeYeer Yeer HeÀeFueW jKeveer nw, HeÀeFue yeæ{eles jnvee nw ­ee efjHeÀeFve nesveenw? lees Deepe mes HeÀeFue meye Kelce keÀj oW? efHeÀj otmeje ve­ee HeÀeFue lees veneRjKevee heæ[siee~ Deiej ve­ee HeÀeFue jKee lees HeÀeFve heæ[siee~ mees®e uees! yeesueesöKelcekeÀjW efkeÀ Lees æ[e efove jKeW? efMeJe jeef$e lekeÀ jKeW! pees mecePeles nQ efMeJejeef$e lekeÀLees æ[er ceee|peve efceueveer ®eeefn­es, leye lekeÀ heg©<eeLe& keÀjkesÀ efjHeÀeFve nes pee­eWies, JeesneLe G"eDees~ De®íe nw, efnccele jKevee Yeer De®íer yeele nw~ uesefkeÀve efmeHe&À DeYeerefnccele veneR jKevee~ Ssmes lees veneR yeeheoeoe kesÀ meeceves Les lees efnccele Leer, veer®es Glejslees Leesæ[er efnccele keÀce nes ieF& Deewj Deheves osMeeW ceW ie­es lees Deewj keÀce nes ieF&~ keÀesF&yeele DeeF& lees Deewj keÀce nes ieF&~ Ssmes lees veneR keÀjWies? osKees peye keÀesF& Yeer keÀejCemeeceves Deelee nw Deewj keÀejCe kesÀ keÀejCe efnccele keÀce nesleer nw, keÀcepeesjer Deeleer nwDeewj peye Jees yeele meceehle nes peeleer nw lees Deheves Thej Mece& Deeleer nw vee! DehevesThej ner mebkeÀes®e neslee nw efkeÀ ­es De®íe veneR efkeÀ­ee, ­es De®íe veneR ngDee~ keÀjkesÀDeewj efHeÀj heM®eeleehed keÀjs...... ­es lees DeehekeÀer Òepee keÀe keÀece nw ­ee DeehekeÀe nw?heM®eeleehed Jeeues keÌ­ee jepee yeveWies? lees mees®ees mee#eer efmLeefle kesÀ eEmenemeve hej yew"peeDees Deewj Deheves DeehekeÀes ner pepe keÀjes~ Dehevee pepe yevevee, otmejs keÀe pepe veneRyevevee~ otmejs keÀe pepe yevevee meYeer keÀes Deelee nw, otmejs keÀe pepe yengle peuoer yevepeeles nQ Deewj Dehevee JekeÀerue yeve peeles nQ~ lees mee#eerheve kesÀ eEmenemeve hej DehevesDeehekeÀe efveCe&­e yengle De®íe nesiee~ eEmenemeve kesÀ veer®es jnkeÀj pepe keÀjles nes leesefveCe&­e De®íe veneR neslee~ meskeÀC[ ceW leKleveMeerve yeve peeDees~ ­es efmLeefle DeehekeÀeleKle nw~ ­eLeeLe& menpe efveCe&­e keÀe leKle ­es mee#eerheve keÀer efmLeefle nw~ mee#eer veneR neslesnQ lees otmejs keÀer yeele, otmejs keÀer ®eueve Jees p­eeoe meeceves Deeleer nw, Deheveer veneRDeeleer~ Deiej mee#eer neskeÀj osKeWies lees Deheveer Yeer ve]pej Dee­esieer, otmejs keÀer Yeer ve]pejDee­esieer~ efHeÀj pepecesvì pees nesieer Jees ­eLeeLe& nesieer, veneR lees ­eLeeLe& veneR nesleer~

pees ceve mes meoe mevlegä nw Jener [yeue ueeFì nw~

1 0 9

yeeheoeoe ves henues Yeer megvee­ee Lee efkeÀ [^ecee ceW pees Yeer yeeleW Deeleer nQ Gve yeeleeWceW yengle De®íe DekeÌue nw uesefkeÀve keÀYeer­keÀYeer ye´eïeCe ye®®eeW ceW DekeÌue Lees æ[e keÀcenes peelee nw~ yeele Deeleer nw Deewj ®eueer peeleer nw, uesefkeÀve ye´eïeCe ye®®es yeele keÀeshekeÀæ[keÀj yew"les nQ~ yeele ©keÀleer veneR, ®eueer peeleer nw uesefkeÀve mJe­eb yeele keÀes veneRíesæ[les~ lees yeeleeW ceW DekeÌue p­eeoe ngDee ­ee ye´eïeCeeW ceW? yeeleW DekeÌue Jeeueer ngF&vee! keÀF& ye®®es keÀnles nQ oes efove mes ­es yeele ®eue jner nw, oes IeCìs ­es yeele ®eueerDeewj oes IeCìs ceW ieBJee­ee efkeÀlevee? oes efove ceW ieBJee­ee efkeÀlevee? lees DekeÌue Jeeuesyevees~

lees henuee keÀoce Dee%eekeÀejer, otmeje keÀoce nw meJe¥Me l­eeieer~ henues Dee%eekeÀejerkeÀe r ogDeeSb e fceuee r Dee wj ogDeeDee W ke sÀ yeue me s meJe ¥Me l­eeiee r~ lee s l­eeie ce W Yee rvecyejJeve Si]peecheue ye´ïee yevee~ osn kesÀ mecyevOeeW keÀe l­eeie yeæ[er yeele veneR nw~uesefkeÀve osn kesÀ hegjeves mJeYeeJe­mebmkeÀej keÀe l­eeie peªjer nw~ mecyevOe keÀe l­eeie leesDeewj Oece& ceW Yeer keÀjles nQ uese fkeÀve mJeYeeJe­mebmkeÀej keÀe meJe& JebMe meefnle l­eeiekeÀjveeöFmekeÀes keÀne peelee nw meJe¥Me l­eeieer~ Deiej DebMe cee$e Yeer osn keÀe mJeYeeJe­mebmkeÀej jn peelee nw lees mece­e Òeefle mece­e Jees JebMe yeæ{lee jnlee nw Deewj Jees JebMeFlevee lespe neslee nw pewmes ueewefkeÀkeÀ heefjJeej ceW osKee nw vee yeæ[s yetæ{s yeæ[s Meerleue neWiesuesefkeÀve hees$es­Oees$es yengle lespe neWies~ lees Deiej keÀesF& JebMe Yeer hegjevee jne ngDee nw JeesYeer Guìer keÀceeue keÀjkesÀ efoKeelee nw~ Gme mece­e keÀer neuele yeeheoeoe osKeles nQefyeukegÀue Ssmes ueielee nw pewmes keÀesF& ogefve­ee ceW efoJeeuee efvekeÀeueles nQölees meskeÀC[ ceWueKeheefle mes keÀKeheefle yeve peeles nQ~ meejs Kepeeves meskeÀC[ ceW Kelce~ efHeÀj cesnvelekeÀjveer heæ[s vee~ Fmeefue­es meJe¥Me l­eeieer DeLee&led osn kesÀ mecyevOe Deewj osn kesÀ hegjevesmJeYeeJe­mebmkeÀej mes l­eeieer~ keÀYeer Yeer Deheveer DeJemLee keÀes ®eskeÀ keÀjes Deiej OeesKeeoslee nw lees keÀewve oslee nw? mJeYeeJe­mebmkeÀej vee! lees l­eeie keÀe Yeei­e meceehle keÀjvesJeeuee ­es mJeYeeJe­mebmkeÀej nQ~ Deewj yeeheoeoe lees ye´eïeCeeW kesÀ efue­es Deewj DeC[jueeFve keÀjles nQ efkeÀ l­eeie keÀe Yeer l­eeie keÀjes~ ``ceQ l­eeieer ntB''öFme DeefYeceeve keÀeYeer l­eeie~ FmekeÀes keÀne peelee nw l­eeie keÀe Yeer l­eeie~ ceQves efkeÀ­ee, menve efkeÀ­ee, ­esefkeÀ­ee, ­es efkeÀ­eeö­es keÀLee­eW veneR keÀjes~ Deiej efkeÀmeves menve Yeer efkeÀ­ee lees menve kesÀheerís MeefkeÌle nw~ efmeHe&À menve veneR nw, menve keÀjvee DeLee&led MeefkeÌle OeejCe keÀjvee,Fmeefue­es menve MeefkeÌle keÀnles nQ~ menve keÀjvee DeLee&led MeefkeÌle ªhe keÀes Òel­e#e ªhe

keÀejCe keÀe efveJeejCe keÀjes lees ogDeeDeeW kesÀ DeefOekeÀejer yeve pee­eWies~

110

efoKeevee~ lees De®íe ner ngDee vee~ keÌ­ee menve efkeÀ­ee? Deewj ner ueeYe ues efue­ee vee!Deewj efkeÀmekesÀ Òeefle menve efkeÀ­ee? yeehe kesÀ Dee%eekeÀejer yeveves kesÀ efue­es menve efkeÀ­ee,otmejs kesÀ efue­es veneR menve efkeÀ­ee~ yeehe keÀer Dee%ee ceeveer~ lees Dee%ee keÀer ogDeeSbefceuesieer vee! lees menve keÌ­ee efkeÀ­ee? ogDeeSb ueer vee! yeele keÀes meeceves jKeles nes leesmees®eles nes yengle menve efkeÀ­ee, keÀye lekeÀ menve keÀjWies, menve keÀjves keÀer Yeer keÀesF& nonesveer ®eeefn­es~ uesefkeÀve efpelevee yesno menve, Gleveer yesno keÀer ogDeeSb~ keÌ­eeWefkeÀ yeehekesÀ Dee%eekeÀejer yeve jns nQ~ yeehe ves keÀne nw menve keÀjes~ lees Dee%ee keÀes ceevevee KegMeerkeÀer yeele nw ­ee cepeyetjer keÀer yeele nw? cepeyetjer mes menve veneR keÀjes~ keÀF& menve keÀjlesYeer nQ Deewj keÀnles Yeer nQ efkeÀ cesjs pewmee keÀesF& menve veneR keÀjlee~ efHeÀj oeefo­eeW keÀesDeekeÀj yeleeles nQöDeehekeÀes veneR helee nceves efkeÀlevee menve efkeÀ­ee! uesefkeÀve vegkeÀmeevekeÌ­ee efkeÀ­ee! HeÀe­eoe ner FkeÀùe ngDee~

lees l­eeie keÀer heefjYee<ee mecePeer? osKees YeefkeÌle ceeie& ceW Yeer ­es efveMeeveer nw efkeÀpeye yeefue ®eæ{eles nQ lees Deiej yeefue keÀe yekeÀje ef®euueelee nw lees Jees Òemeeo veneRceevee peelee~ SkeÀ OekeÀ mes efyevee ef®euuee­es mJeene nes peelee nw lees Òemeeo nes peeleenw~ lees yeefue kesÀ yekeÀjs keÀes Yeer keÀnles nQ ef®euuee­es veneR~ Deewj Deehe keÀnles nQ menveefkeÀ­ee, menve efkeÀ­ee lees keÌ­ee ­es ef®euueevee veneR ngDee? ®eens ceve ceW, ®eens cegKe mesDeiej Leesæ[e Yeer ef®euueeles nQ lees Òemeeo veneR ngDee~ yeehe keÀes mJeerkeÀej veneR neslee nwlees ogDeeSb kewÀmes osiee? lees keÌ­ee keÀjWies, Lees æ[e­Lees æ[e Devoj ef®euuee­eWies? Lees æ[ekeÀesves ceW, yeeLeªce ceW, efíhekeÀj SkeÀ­oes Deebmet yene­eWies? Lees æ[er lees ígÆer efceueveer®eeefn­es! ceeleeDeeW keÀes ye®®es lebie keÀjW lees keÌ­ee keÀjWieer? Leesæ[e ceve ceW lees jes­eWieer?ceelee­eW ceve ceW jesleer nes? Lees æ[e­Lees æ[e jesleer nes! Deewj YeeF& keÌ­ee keÀjles nQ? JeesDeebKeeW mes veneR jesles nQ uesefkeÀve ¬eÀesOe keÀjkesÀ Devoj mes jes uesles nQ~ peesMe Deevee Yeerjesvee nw~ lees heeC[Je mesvee keÌ­ee mecePeleer nw? Leesæ[e jesves keÀer ígÆer ®eeefn­es? efpemekeÀesLees æ[er­Lees æ[er ígÆer ®eeefn­es Jees neLe G"eDees~ veneR ®eeefn­es? lees Deepe mes jesves keÀeHeÀeFue Yeer Kelce, efkeÀ efmeHe&À leeueer yepeekeÀj KegMe keÀj efo­ee? efHeÀj lees Deepe mesheesmì Yeer keÀce nes pee­esieer~ heesmì keÀe HeÀeueleg Ke®ee& %eeve mejesJej kesÀ efueS ye®epee­esiee, peye keÀesF& Ssmeer yeele Dee­es lees heesmì kesÀ hewmes YeC[ejer ceW [eue osvee~ %eevemejesJej ceW lees DeYeer Yeer ueievee nw vee~

mee#eerheve keÀer efmLeefle ner ­eLeeLe& efveCe&­e keÀe leKle nw~

1 1 1

%eeve mejesJej mes h­eej meYeer keÀe yengle De®íe nw~ %eeve mejesJej mes h­eej DeLee&ledmesJee mes h­eej~ mLeeve mes h­eej veneR nw uesefkeÀve mesJee kesÀ efveefceÊe mLeeve nw lees mesJeemes h­eej~ pees Yeer meYeer ­eneB yew"s nQ keÀesF& Ssmee nw efpemeves %eeve mejesJej ceW DeheveekeÀCeeoevee veneR [euee nw? efpevneWves [euee nw Jees neLe G"eDees~ meYeer ves efkeÀ­ee nw~ceOegyeve Jeeues, ne@efmheìue Jeeues, mesJeeOeejer meYeer [eueles nQ? lees meyekesÀ men­eesie mesosKees efkeÀlevee De®íe mesJee keÀe mLeeve yeve ie­ee~ meYeer keÀes De®íe ueiee vee, hemevoDee­ee? neB, jnves ceW Leesæ[er lekeÀueerHeÀ ngF& nw uesefkeÀve "erkeÀ nes pee­esiee~ efHeÀj otmejsyeejer Dee­eWies lees ceewpe cevee­eWies~ DeYeer lees keÀYeer iejce heeveer veneR, keÀYeer "C[e heeveerveneR~ ve­es cekeÀeve ceW neslee nw~ uesefkeÀve %eeve mejesJej ceW jnves Jeeues meYeer KegMe nQ?megvee­ee vee Deehe lees efHeÀj Yeer yengle­yengle­yengle Yeei­eJeeve nes~ YeefkeÌle ceeie& kesÀ cesuesceW lees efceÆer hej meesles nQ, ­eneB ieosuee, jpeeF& lees efceueer nw vee! lees meye De®ís mees­esngS nQ? ve­ee efyemleje nw, ve­ee cekeÀeve nw~ efHeÀj Yeer osKees FleveeW keÀes Deeves keÀe ®eebmelees efceuee nw vee! De®íe, oeefo­eeW keÀes %eeve mejesJej hemevo nw vee!

%eeve mejesJej ceW oes ue#­e nQ ö SkeÀ lee s e fJeMes<e mesJee, otmeje ye´eïeCeeW keÀeSMeuece~ lees oesveeW ue#­e kesÀ keÀejCe Fmeer efJeefOe mes yevee­ee nw~ ­eneB heeC[Je YeJeveceW efmeJeeS ye´eïeCeeW kesÀ SueeG veneR keÀjles uesefkeÀve JeneB DeveskeÀ mecheke&À Jeeues vepeoerkeÀmecyevOe ceW Dee­eWies~ pees veece nw F&MJejer­e efJeMJeefJeÐeeue­e, lees pees veece nw efJeÐeeue­eGme veece keÀes Yeer Òel­e#e keÀjWies~ lees [yeue mesJee nw vee? ­eneB ye´eïeCeeW kesÀ efnmeeyemes yevee ngDee nw Deewj JeneB e fJeMJe keÀer meJe& DeelceeDeeW kesÀ e fnmeeye mes~ Fmeefue­esDevlej nes ie­ee vee, ue#­e ceW Devlej nes ie­ee~ De®íe!

Deewj keÀoce efHeÀj heerís yelee­eWies~ uesefkeÀve ­es oesveeW keÀoce De®íer lejn mes ®eskeÀkeÀjvee Deewj ­eeo jKevee HeÀeFue meejs Kelce~ Yetue veneR peevee~ keÀewve mes HeÀeFue?keÀejCe kesÀ Deewj jesves kesÀ~ peesMe Yeer jesvee nw~ DeeJesMelee ceW Deevee ­es Yeer ceve keÀe jesveenw~ Jees mecePeles nQ nceves jes­ee Lees æ[sner~ uesefkeÀve ceve ceW lees yengle jes­ee~ lees oesveeWHeÀeFue Kelce! HeÀeFve veneR [euevee Deheves Thej, efjHeÀeFve yevevee~

ye´ïee yeehe Deheves Deeefo meeefLe­eeW keÀes osKe keÀjkesÀ KegMe nes jns nQ~ meeLeer nesvee? ìer®eme& meye meeLeer nes vee? heeC[Je Yeer Deeefo meeLeer nQ lees MeefkeÌle­eeB Yeer meeLeernQ~ jeFì nwC[ nQ Fmee fue­es ye ´ïee keÀe r Deve skeÀ Yegpee­eW e foKeeF& nQ~ Yegpee DeLee &le dmen­eesieer­meeLeer~ meYeer jeFì nwC[ nes vee? ­eneB uesHeÌì Yeer jeFì nes peelee nw~ uesHeÌì

l­eeie keÀe Yeei­e meceehle keÀjves Jeeuee hegjevee mJeYeeJe­mebmkeÀej nw~

112

keÀes uesHeÌì veneR keÀnWies, meJe& meeLeer keÀnWies~ De®íe! ®eejeW Deesj mes Dee­es nQ~SkeÀ nQ Yeejle keÀer mesJee kesÀ efveefceÊe meYeer ]peesve~ lees Yeejle kesÀ mesJeeOeejer ye®®eeW

keÀes yeeheoeoe mesJee keÀer cegyeejkeÀ Yeer osles nQ Deewj meeLe­meeLe meoe mehetle Deewj meyetleosves Jeeues ye®®eeW keÀes efJeMes<e efoJ­e iegCeeW keÀer pJesuejer efieHeÌì ceW os jns nQ~ mehetle keÀere fveMeeveer nw meyetle osvee DeLee&led Òel­e#e ÒeceeCe efoKeevee~ lees mehetle ye®®es Dehevee­Dehevee meyetle DeLee&led mesJee kesÀ HeÀue keÀe ÒeceeCe efoKee jns nQ Deewj Deeies Yeer efoKeelesjnWies~ FmekesÀ efue­es pees mehetle ye®®es nesles nQ GvneW keÀes yeeheoeoe, ceeB meoe yeef æ{­eeles yeef æ{­ee Þe= bieej keÀjles nQ, mepeeles nQ~ pees De®íe ye®®ee ueielee nw GmekeÀes meoeyeefæ{­ee ®eerpe osles nQ~ lees ­eneB lees meYeer SkeÀ­oes mes yeef æ{­ee nes~ FmeefueS yeeheoeoeSsmes mehetle Deewj meyetle osves Jeeues ye®®eeW keÀes efJeMes<e efoJ­e iegCeeW keÀer pJesuejer efieHeÌìceW os jns nQ~ lees ­es efieHeÌì mecYeeue kesÀ jKevee~ keÀeveeW ceW Yeer henvevee Deewj cemlekeÀhej Yeer henvevee, efmej hej leepe henvevee, Gleejvee veneR~ cee­ee keÀes ®eesjer keÀjves veneRosvee~ cee­ee keÀes Yeer helee heæ[ jne nw efkeÀ FvneW keÀes efieHeÌì efceue jner nw~ lees [yeueuee@keÀ nw vee? ­eeo Deewj mesJee oesveeW kesÀ yewuesvme ceW meoe jnvee DeLee&led [yeue uee@keÀueieevee~ lees meYeer kesÀ heeme [yeue uee@keÀ nw ­ee SkeÀ uee@keÀ nw SkeÀ {eruee nw? osKevee®eeyeer lees veneR Kees ieF& nw~ Deehe mecePees ®eeyeer yengle mecYeeue kesÀ jKeer nw uesefkeÀvepeye DeeJeM­ekeÀlee nes lees e foKeeF& ve os, Ssmes lees veneR? De®ís nQ!

(yeeheoeoe ve s meYee r ]pee s vme ke s À YeeF &­yee fnvee W me s me s neLe G"Jee­e s)efouueer ö ®eeyeer mecYeeue kesÀ jKevee~ cee­ee efyeuueer veneR Dee pee­es efouueer ceW!

efouueer Jeeues keÌ­ee keÀjWies? yeæ[s­yeæ[s ceeFkeÀ ueevee, íesìs veneR~ keÌ­eeWefkeÀ efouueer keÀeDeeJee]pe menpe ®eejeW Deesj HewÀuelee nw~ efouueer keÀer v­et ]pe FvìjvesMeveue v­et]pe nesleernw~ Fmeefue­es efouueer JeeueeW keÀes SkeÀ ceeFkeÀ veneR, ceeFkeÀ keÀe ûeghe ueevee nw~ PeC[euenjevee nw~ efouueer ceW jep­e keÀe PeC[e uenje­eWies lees jep­e kesÀ HeÌuewie kesÀ henuesmesJee keÀe HeÌuewie~ lees SkeÀ ceeFkeÀ veneR ueevee, PegC[ ueevee~ SkeÀ keÀe DeeJee]pe ®eejeWDeesj veneR HewÀuelee HewÀuelee~ mebie"ve ceW Deeles nQ lees meyekeÀer ve]pej peeleer nw~

he bpeeye, ne fj­eeCee, e fncee®eue, pecce t ö he bpeeye lee s n w ne r Me sj, Me sj ke s ÀDeeies efyeuueer keÌ­ee Dee­esieer! hebpeeye Mesj nw vee!

``ceQ l­eeieer ntB'' Fme DeefYeceeve keÀe l­eeie ner me®®ee l­eeie nw~

1 1 3

ye bieeue, e fyenej, Gæ[e rmee, ve sheeue, Deemeece ö ­e s hee b®e vee fo­ee B FkeÀùe r nQ~De®íe nw, heeb®eeW keÀe efceueve nw~ meyemes henues yebieeue ceW met­eexo­e neslee nw lees cee­eekeÀe DebOekeÀej lees Dee veneR mekeÀlee~ De®íe nw DeYeer Leesæ[er Deewj mebK­ee keÀes yeæ{eDees~keÀesF& Jeeefjme efvekeÀeuees, heeb®e ÒeosMe nQ, lees heeb®eeW ÒeosMeeW mes De®ís mes De®ís JeeefjmeeWkeÀe s mìs ]pe hej ueeDee s~ Deiej ie ghle nQ lee s mìs ]pe hej ueeDee s~ Deiej vene R nQ lee sefvekeÀeuees~ otmejs meer]peve ceW meyemes p­eeoe mebK­ee Fve heeb®e veefo­eeW keÀer nesveer ®eeefn­es~mecePee?

­et.heer., yeveejme ö ­et.heer. yeveejme keÌ­ee keÀjWies? YekeÌle lees p­eeoe ­et.heer. ceWnQ~ lees YekeÌleeW keÀe peuoer­peuoer keÀu­eeCe keÀjes, efye®eejs YeìkeÀles jnles nQ~ keÀYeer kegÀcYekesÀ cesues ceW, keÀYeer efkeÀmeer cesues ceW, keÀYeer ceefvojeW ceW lees keÀYeer keÀneB, YeìkeÀves JeeuesYekeÌleeW keÀes yeehe keÀe heefj®e­e oskeÀj ceOegyeve lekeÀ hengB®eeDees~ mecePee?

jepemLeeve ö jepemLeeve keÌ­ee keÀjsiee? jepeeDeeW keÀes efHeÀj mes jep­e­Yeei­e kesÀDeefOekeÀejer yeveeDees~ peye veece ner jepemLeeve nw lees efkeÀleves jepee­eW neWies~ Deye jepee­eWveneR nQ, uesefkeÀve jepee­eW yevee lees mekeÀles nes vee~ efkeÀleveer ogDee­eW oWies efkeÀ ncekeÀes efHeÀjmes jep­e DeefOekeÀejer yevee­ee! lees efnccele nw vee? jepemLeeve, Ssmee ûeghe lew­eej keÀjespees meejs jepee­eW, jep­e DeefOekeÀej keÀer KegMeer ceW ceOegyeve keÀer mìspe hej [ebme keÀjs~

yeecyes, cenejeä^ ö cenejeä^ keÀer Oejveer lees yengle De®íer nw, GmekeÀer cegyeejkeÀnw~ uesefkeÀve DeYeer yeecyes Jee cenejeä^ SkeÀ Jeeefjme keÌJeeefueìer keÀe ûeghe lew­eej keÀjes~pewmes Jees jepeeDeeW keÀe ûeghe uee­eWies lees cenejeä^ Jee yeecyes JeeefjmeeW keÀe ûeghe uee­es~ ueemekeÀles nQ? osKeWies otmejs meerpeve ceW JeeefjmeeW keÀe iegueomlee Dee­esiee~ De®íe~

iegpejele ö Jees lees ®egue hej Deewj efoue hej nw~ ®egue hej nw leYeer osKees jesìerDe®íer yeveeles nQ vee! lees efoue kesÀ ®egue hej nQ Deewj meeLe­meeLe efnccele keÀer cegyeejkeÀlees yeeheoeoe meoe ner iegpejele keÀes osles nQ~ iegpejele Jeeefjme yevee mekeÀlee nw~ iegpejeleceW Jeeefjme keÌJeeefueìer e fvekeÀue mekeÀleer nw~ pewmes yeecyes Jeeefjme keÌJeeefueìer keÀe ûegheyevee­eWies Deehe ceneJeeefjme keÀe ûeghe yeveeDees~ Oejveer De®íer nw~ DeYeer keÌJeeefvììer ceW

menve keÀjvee ner mJe­eb kesÀ MeefkeÌle ªhe keÀes Òel­e#e keÀjvee nw~

114

p­eeoe ueie ie­e s n Q, henue s­henue s ke gÀí Jeee fjme e fvekeÀue s, DeYee r ke ÌJeee fvììe r ce WkeÌJeeefueìer efíhe ieF& nQ~ veece uesles nQ lees efoKeeF& osles nQ, Fmeefue­es DeYeer efHeÀj mesJeeefjme keÌJeeefueìer efvekeÀeuees~ SkeÀ Jeeefjme n]peejeW keÌJeeefvììer kesÀ yejesyej nw~ mecePeeiegpejele keÌ­ee keÀjsiee? ceneJeeefjme uee­eWies, Jeve vecyej ueWies vee! meYeer vecyejJeveuesvee, ìt keÀesF& veneR uesvee~

leee fceuevee[g ö leee fceue Jeeue s keÀe wve­mee ûe ghe uee­e Wie s? leee fceue ce W mLe tuevee@uespeHegÀue keÌJeee fueìer yengle De®íer nw~ lees pees vee @uespe keÀer DeLee@e fjìer keÀnueeF&peeleer nw Ssmes DeLee@efjìer JeeueeW keÀe ûeghe lew­eej keÀjkesÀ ueevee~ efnccele nw vee? meejeûeghe vee@uespe kesÀ DeLee@efjìer Jeeues nes~ ­es Yeer íesìs­íesìs ceeFkeÀ nes peeles nQ~

keÀvee&ìkeÀ ö keÀvee&ìkeÀ Jeeues keÀewve­mee ûeghe uee­eWies? %eeve keÀe veeìkeÀ keÀjvesJeeues~ JeneB pees Yeer Oece& kesÀ efveefceÊe, Oece& Deelcee­eW mecyevOe­mecheke&À ceW nQ GvnW ye®®eeWkesÀ ªhe ceW ûeghe yeveekeÀj ueskeÀj Dee­eW~ Oece& veslee yevekeÀj veneR DeeJes, ®eeboer keÀer kegÀmeea®eeefn­es, Jees ®eeefn­es... veneR~ uesefkeÀve Oece& vesleeSb ye®®es yevekeÀj Dee­eW~ lees pewmes jep­eDeefOekeÀee fj­eeW Üeje veece yeeuee neslee nw Jewmes Oece& vesleeDeeW Üeje Yeer, ­es Yeer yeæ[sceeFkeÀ nQ, lees Ssmee ûeghe ueeDees~ SkeÀ Oece& Deelcee veneR ueevee, mebie"ve ceW ueevee~Oece& vesleeDeeW keÀes mecYeeue mekeWÀies efkeÀ Jees Deeheme ceW ner ueæ[Wies? veneR, YeeJevee JeeuesnQ, ®eens Oece & ve slee­e W Yee r nQ e fHeÀj Yee r ceeleeDee W ce W YeeJevee De®íer nw~ Fmee fue­e skeÀveeì&keÀ Jeeues Oece& vesleeDeeW keÀe veeìkeÀ efoKeevee~ De®íe!

DeevOe ´ ÒeosMe ö DeevOe ´e Jeeue s ke Ì­ee keÀjWie s? DeevOe ´e ce W Yee r De®ís­De®íshee s ]pee rMeve Jeeue s nQ Dee wj YeeJevee Jeeue s Yee r nQ Fmee fue­e s DeevOe ´e Jeeuee W keÀe s pee sDeepekeÀue kesÀ veeceerûeeceer iee­es ngS nQ Gve meYeer keÀes yeehe kesÀ Iej ceW heng B®eeDees~mecePee? osKeWies keÀewve Dehevee De®íe ûeghe ueelee nw? Deieues meer]peve ceW meye ûeghe­ûegheDee­eWies vee! osKeWies vecyejJeve, ìt, Le´er keÀewve nQ? leye lees Òel­e#elee nesieer vee! veneRlees kewÀmes nesieer?

peesMe ceW Deevee Yeer ceve keÀe jesvee nw ­ Deye jesves keÀe HeÀeFue Kelce keÀjes~

1 1 5

Fvoewj ö mebK­ee lees De®íer nw Fvoewj keÀer~ Fvoewj Jeeues keÌ­ee keÀjWies? FvoewjceW Yeer veeceerûeeceer De®ís nQ, efpemekeÀes mes" ueesie keÀnles nQ vee, lees mes" ueesie yenglenQ~ lees mes"eW keÀe ûeghe ueevee~ peye meYeer mes"eW keÀe ûeghe Dee­esiee lees efkeÀlevee De®íeueie siee~ keÀe sF& ìeshee r Jeeues, keÀe sF& heie æ[er Jeeues~ Fvoewj Jeeues ke Ì­ee mecePele s nQ?yeeheoeoe ves Fvoewj ceW Yespee ner nw mes"eW keÀer mesJee kesÀ efue­es~ uesefkeÀve DeYeer lekeÀ keÀesF&mes" veneR Dee­ee nw~ Deehe ueesieeW keÀes henues mes" kesÀ heeme Yespee vee~ uesefkeÀve Jees keÀneBDee­ee nw? efkeÀleves mes" Dee­es nQ? íesìs­íesìs efyepevesme Jeeues veneR, mes" ueesie~ leesSkeÀ mes" Dee­esiee lees GmekesÀ mesJeeOeejer efkeÀleves nesles nQ! lees efkeÀleves Dee pee­eWies?uesefkeÀve DeYeer meentkeÀej meentkeÀej veneR nw, ef®evlee kesÀ Iej nQ~ Fmeefue­es DeYeer mece­eyeoue jne nw~ DeYeer Jen meentkeÀejer keÀe veMee veneR nw~ Deheves ye®eves keÀe veMee nw~meentkeÀejer keÀe veneR~

Yeesheeue, Deeieje ö Deeieje ves lees DeYeer keÀece hetje veneR efkeÀ­ee nw~ leepecenuekesÀ meeLe %eeve kesÀ leepe keÀe mee#eelkeÀej nes, DeYeer Jees mees®e jns nQ~ DeYeer henuesDeeieje JeeueeW keÀes Jees ner keÀjvee nw~ mecePee! heerís ûeghe uee­eWies~ peye mLeeve yevepee­esiee lees FvìjvesMeveue ûeghe uee­eWies~

De®íe, Yeesheeue Jeeues keÌ­ee keÀjWies? JeneB íesìs­íesìs ceeFkeÀ yengle nQ~ S[efce­efvemì^er kesÀ ueesie yengle nQ~ lees íesìs­íesìs ceeFkeÀ kesÀ ûeghe Yeer DeeJee]pe HewÀuee mekeÀlesnQ~ JeneB Yeer Dee@e fHeÀmej keÌJeeefueìer De®íer nw~ lees De®ís­De®ís mesJee ceW men­eesieerDee @e fHeÀmeme& ûe ghe mecee rhe Deeve s Jeeues Deewj uee­eWie s, ueele s nQ uese fkeÀve Deewj mecee rheuee­eWies~ lees efkeÀleves ûeghe Dee­eWies? yengle ûeghe Dee­eWies vee~ Deewj meye JesjeFìer ûegheosKekeÀjkesÀ Deehe keÌ­ee keÀjWies? leeueer yepee­eWies~ Òel­e#elee keÀer leeueer yepeevee, ­esleeueer veneR~ lees meYeer KegMe nes vee? De®íe~

Fme ûeghe ceW yeerceej Dee­es ngS nQ? yeerceej pees Dee­es nQ Jen neLe G"e­eW~ keÀesF&veneR nw~ Fme mece­e meye levog©mle nQ, yeerceejer Yetue ieF&~ ne@efmheìue ceW hesMesvì Dee­esnQ? veneR Dee­es nQ~ lees ­es ûeghe De®íe ngDee vee hesMesvì keÀesF& veneR nw~ hesMevme ceW jnvesJeeues nQ Fmeefue­es hesMesvì veneR nQ~ De®íe~

­eeo Deewj mesJee oesveeW keÀe yewuesvme ner [yeue uee@keÀ nw~

116

[yeue e fJeosMee r ö [yeue e fJeose fMe­ee W keÀe s yeeheoeoe e foue me s ­eeo­h­eej ke sÀmeeLe­meeLe ogDeeDeeW keÀer efieHeÌì os jns nQ~ keÌ­eeWefkeÀ FvneW keÀer efnccele YeejleJeeefme­eeWmes Yeer p­eeoe nw~ keÀF& oerJeejW heej keÀj yeehe kesÀ yeves nQ~ Fmeefue­es yeeheoeoe meoeGcebie­Glmeen kesÀ hebKe oskeÀj Gæ[eles jnles nQ, Fme efnccele keÀer ogDeeDeeW kesÀ meeLemeYeer osMeeW kesÀ ye®®eeW keÀes efJeMes<e efieHeÌì os jns nQ Deewj ­ener efieHeÌì efueHeÌì keÀe keÀecekeÀjsieer~ cesnvele veneR keÀjveer heæ[s~ mecePee? DeYeer hebKeeW keÀer efieHeÌì keÀes meoe meeLejKevee~ ogDeeSb meoe meeLe jKevee~ De®íe nw, meye osMeeW mes Lees æ[s­Lees æ[s hengB®e peelesnQ ­ener yeeheoeoe keÀes osKe­osKe KegMeer nesleer nw~ kewÀmes Yeer mejkeÀcemìebMe nes uesefkeÀveefoue keÀer ogDeeSb mewueJesMeve yeve peeleer nQ Fmeefue­es heng B®e peeles nQ~ SkeÀ Yeer ûegheefJeosefMe­eeW kesÀ efyevee veneR ie­ee nw~ nj ûeghe ceW nQ, lees neefpej­veeefpej nes ie­es vee!

ceOe gyeve e f v eJeemee r , ne @ e fmheìue hee fjJeej ö (ceOe gyeve e f v eJeemee r , ne @ e fmheìueJeeues meye heeC[Je YeJeve ceW yew" cegjueer megve jns nQ) GvneW keÀe K­eeue Dee jne nw~ceOegyeve Jeeues lees nj jespe keÀer uee@ìjer uesves Jeeues nQ~ efkeÀleveer uee@ìjer efceueleer nw~cesnvele veneR keÀjveer heæ[leer nw, uee@ìjer Dee peeleer nw~ ®eens ceOegyeve ceW ­ee ne@efmheìueceW ­ee %eeve mejesJej ceW, veer®es­Thej pees Yeer nQ, jes]pe keÀer uee@ìjer efvekeÀueleer nw~ Deewjuee@ìjer mes ner ®eue jns nQ~ Deejece mes Kee heer jns nQ~ mesvìj JeeueeW keÀes efkeÀleveercesnvele keÀjveer heæ[leer nw YeC[ejer Yejves keÀer Deewj ceOegyeve JeeueeW keÀer YeC[ejer DeewjYeC[eje meoe Yejhetj nw~ ceOegyeve nw Ke®e& keÀjves Jeeues Deewj ceOegyeve ceW FkeÀùe keÀjvesJeeues mesvìj Jeeues nQ~ lees mesvìj Jeeues keÀceeG ye®®es nes~ lees keÀceeves keÀe veMee Dehevee,uee@ìjer keÀe veMee Dehevee~ lees meyekeÀes Dehevee­Dehevee Yeei­e efceuee ngDee nw~ efkeÀmeer keÀeYeei­e efkeÀmeer mes keÀce veneR~ keÌ­eeWefkeÀ Yeei­e efJeOeelee kesÀ Yeei­e keÀe YeC[eje Yejhetj nw~Fmeerefue­es meyekeÀe SkeÀ­oes mes p­eeoe Yeei­e nw~ efmeHe&À Dehevee­Dehevee nw uesefkeÀve nwSkeÀ­SkeÀ keÀe SkeÀ­oes mes yeef æ{­ee~ De®íe!

ìer®eme& ö ìer®eme& keÀe wve nQ? jeFì nwC[ nQ vee! jeFì nwC[ ke sÀ e fyevee keÀe sF&keÀece veneR neslee~ yeehe kesÀ keÀe­e& keÀes meHeÀue keÀjves Jeeues jeFì nwC[~ De®íe~

®eejeW Deesj kesÀ meJe& yeeheoeoe kesÀ mvesn keÀes Òel­e#e keÀjves Jeeues, HeÀeuees HeÀeojkeÀjve s Jeeue s Þe sÿ Deelcee­e W, meoe yeeheoeoe ke sÀ keÀoce hej keÀoce jKeve s Jeeue s

pees meoe ­eesie­egkeÌle nQ Jees men­eesie keÀe DevegYeJe keÀjles efJepe­eer yeve peeles nQ~

1 1 7

Dee%eekeÀejer Þesÿ Deelcee­eW, meoe ¢æ{ mebkeÀuhe Üeje ye´ïee yeehe meceeve meJe¥Me l­eeieerefJeMes<e Deelcee­eW, meoe mehetle yeve nj mece­e meyetle osves Jeeues meghee$e DeelceeDeeW keÀesyeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

oeefo­eeW mes ö meye menpe mechevve nes jne nw vee? KegMeer meye Yeguee osleer nw~KegMeer kesÀ Deeies Deewj kegÀí ueielee veneR~ lees ceOegyeve nw KegefMe­eeW keÀer Keeve~ KegMeerkesÀ keÀejCe meye menpe nes peelee nw~ ®eens Keevee efceues, veneR efceues uesefkeÀve KegMeer keÀerKegjekeÀ efceueleer jnleer nw~ (meYee keÀes osKeles ngS) meYeer yengle KegMe nes vee? efkeÀLeesæ[er­yengle keÀceer jn ieF&? veneR~ KegefMe­eeW keÀer Keeve hej Dee ie­es nes vee! kegÀí Yeernes uesefkeÀve mevlegälee keÀe Jejoeve efceuee ngDee nw~ lees mevlegälee keÀe HeÀue nw Òemevvelee~meye Òemevve jnles nQ~ veer®es­Thej Yeer nesiee efHeÀj Òemevve nes peeles nQ~ Deiej Òemevveef®eÊe Deelcee­eW osKeveer nes lees keÀneB osKeW? ceOegyeve ceW ­ee mesvìj hej Yeer? Òemevveef®eÊeosKevee nes lees ye´eïeCeeW keÀes osKees~ meoe mevlegä, meoe Òemevve ef®eÊe~ ef®eÊe ceW DeewjkegÀí nw keÌ­ee? Òemevvelee ner Òemevvelee~ Ssmes nw vee! meYeer Òemevveef®eÊe nQ efkeÀ ÒeMveef®eÊenQ? Ssmeer keÀesF& meYee nesieer pees meye cegmkeÀjeles jnW? Deewj melemebie ceW peeDees lees keÀesF&keÀe ®esnje kewÀmee nesiee, keÀesF& keÀe kewÀmee nesiee? Deewj ­eneB meyekesÀ ®esnjs osKees lees keÌ­eenQ? cegmkeÀjeles ngS~ ye´eïeCeeW kesÀ cegmkeÀeve keÀer efveMeeveer osJeleeDeeW kesÀ ef®e$e ceW YeerefoKeeles nQ~ Jees efkeÀmekesÀ ef®e$e nQ? DeehekesÀ nQ vee? efkeÀ yeæ[er oeefo­eeW kesÀ nQ? DeehekesÀcee fvoj nQ? keÀe wve­meer osJee r ­ee osJelee nes? ceeuetce nw? ieCesMe nes, nvetceeve nes,osefJe­eeB nes, keÌ­ee nes? keÀesF& Yeer osJeer­osJelee nes uesefkeÀve efoJ­eiegCeOeejer Deelcee osJeleenw~ efHeÀj keÀesF& nvetceeve keÀns ­ee ieCesMe keÀns ­ee osJeer keÀns, uesefkeÀve efoJ­eiegCeOeejerosJe Deelcee nes~

De®íe ö (oeefo­eeW mes) Deehe ueesieeW keÀes ceeuetce heæ[lee nw efkeÀ DeehekesÀ YekeÌleefkeÀme mece­e ÒeeLe&vee keÀjles nQ? efpeme mece­e YekeÌle hegkeÀejles nQ lees Deehe ueesieeW keÀesceeuetce heæ[lee nw? efkeÀ Dehevee r cemleer ceW cemle jnles nQ? efye®eejs YekeÌle Ssmes neref®euueeles nQ! HeÀerue neslee nw vee! YekeÌleeW kesÀ hegkeÀej keÀer HeÀereEueie peªj Deeleer nw~ leyelees MegYe YeeJevee, MegYe keÀecevee­eW osles nes vee! Jee­egceC[ue ceW Meeefvle keÌ­eeW HewÀueelesnes, ueeFì neGme, ceeFì neGme keÌ­ee W yeveles nes? meJe& YekeÌle Deelcee­eW ­ee Dev­eDeelcee­eW mevlegä, KegMe jns, Meevle jns~ (oeoer peevekeÀer mes) efJeMJe kesÀ ieesues hej

mesJee ceW meoe peer neefpej keÀjveeö­ener h­eej keÀe me®®ee meyetle nw~

118

Keæ[er nes vee! efkeÀ ueC[ve kesÀ ieesues hej Keæ[er nes? efJeMJe kesÀ ieesues hej nQ vee!ceOegyeve kesÀ ieesues hej veneR, efJeMJe kesÀ ieesues hej~ Deevee Deewj peevee lees ÒewefkeÌìme nw~DeYeer Deevee­peevee keÌ­ee ueielee nw? efJeosMe ueielee nw ­ee Iej ueielee nw? Iej mesneue ceW Dee­es ­ee neue mes Iej ceW Dee­es! De®íeöueC[ve JeeueeW keÀes Yeer e fJeMes<emesJee keÀer cegyeejkeÀ~ cegefMkeÀue keÀes menpe keÀjvee ­es SkeÀ De®íe Si]peecheue nw~ De®íenw keÀe sF& ve s leve mes, keÀe sF& ve s ceve mes, keÀe sF& ve s Oeve mes, meJe& ke sÀ men­eesie mes nermeHeÀuelee efceueer nw Deewj efceueleer ner jnsieer~ ueC[ve Yeer efJeosMe keÀe ueeFì neGmenw~ pewmes Yeejle kesÀ efue­es ceOegyeve ueeFì neGme nw lees ueC[ve Yeer ueeFì neGme nw~Fmeefue­es oesveeW oeefo­eeW mes yengle h­eej nw vee~ oesveeW keÀe yeehe mes h­eej Deewj yeehe keÀeFvneW mes h­eej Deewj meyekeÀe Yeer oeefo­eeW mes h­eej~ yengle h­eej nw vee! De®íe nw h­eejner efkeÀuee nw~ Deiej h­eej keÀe efkeÀuee veneR neslee lees ­e%e keÀer mLeehevee keÀe keÀe­e&efnuelee uesefkeÀve h­eej keÀe efkeÀuee DeefJeveeMeer DeKeC[ yeveekeÀj ®euee jne nw~ pees æ[erDe®íer nw~ h­eej jKees lees Ssmes h­eej jKees, h­eejs Yeer Deewj v­eejs Yeer~ De®íe!

(pJesue Dee@HeÀ ueeFì hegmlekeÀ keÀe efnvoer DevegJeeo (jlve ÒeYee ö oeoer ÒekeÀeMe­ceefCe) íheJee­ee ie­ee nw efpemekeÀe yeeheoeoe ves Deheves nmleeW mes DeveeJejCe efkeÀ­ee) peesYeer nes jne nw Jees mesJee keÀes Deewj Gæ[leer keÀuee ceW ues peeves keÀe meeOeve nw~ ­es YeermesJee keÀe meeOeve nw, Ssmes ner mesJeeDeeW keÀer Òel­e#elee nesles mesJee keÀjeves Jeeuee yeeheÒel­e#e nes pee­e siee~ meeOeve De®ís nQ ö Òel­e#elee ke sÀ e fue­e s~ De®íe ö Dee sce dMeeefvle~

mJeYeeJe F]peer Deewj hegª<eeLe& DeìsvMeve Jeeuee nes~

1 1 926.1.95

ye´ïee yeehe kesÀ Deewj oes keÀoce ö]HeÀjceeveyejoej­Je]HeÀeoej

pe yeeheoeoe ®eejeW Deesj kesÀ mvesner Deewj men­eesieer ye®®eeW keÀes Deewj MeefkeÌle­Meeuee r meceeve ye®®ee W keÀe s o sKe jns n Q~ mve sne r meYee r ye®®e s n Q ue s e f keÀve

MeefkeÌleMeeueer ­eLeeMeefkeÌle nQ~ mvesner ye®®eeW keÀes mvesn keÀe efjìve& heoddce iegCee mvesn Deewjmen­eesie Òeehle neslee nw~ MeefkeÌleMeeueer meceeve ye®®eeW keÀes meoe menpe efJepe­eer YeJe keÀeefjìve& efceuelee nw~ efceuelee meYeer keÀes nw~ mvesner ye®®es ­eLee MeefkeÌleMeeueer nesves kesÀkeÀejCe meoe menpe efJepe­e keÀe DevegYeJe veneR keÀj heeles~ keÀYeer menpe, keÀYeer cesnvele~yeeheoeoe mvesner ye®®eeW keÀes Yeer cesnvele keÀes menpe keÀjves keÀe men­eesie osles nQ keÌ­eeWefkeÀmve sne r Deelcee­eW men­ee siee r Yee r jnlee r ner nQ~ lee s men­ee sie ke sÀ e fjìve& ce W yeeheoeoemen­eesie peªj osles nQ uesefkeÀve ­eesie ­eLeeLe& ve nesves keÀejCe men­eesie efceueles Yeer ÒeeefhlekeÀe DevegYeJe veneR keÀj heeles~ ­eesie Üeje ner men­eesie keÀe DevegYeJe neslee nw DeewjMeefkeÌleMeeueer meceeve ye®®es meoe ­eesie­egkeÌle nQ Fmeefue­es men­eesie keÀe DevegYeJe keÀjlesmenpe efJepe­eer yeve peeles nQ~ uesefkeÀve yeehe keÀes oesveeW ner ye®®es h­eejs nQ~ h­eej Deewjmeoe efJepe­eer jnves keÀer MegYe ®eenvee meYeer ye®®eeW ceW jnleer nw uesefkeÀve MeefkeÌle keÀcenesves kesÀ keÀejCe mece­e hej Deewj meJe& MeefkeÌle­eeB keÀe­e& ceW veneR ueiee mekeÀles~ yeehe JemexkesÀ DeefOekeÀej ceW meJe& MeefkeÌle­eeW keÀe DeefOekeÀej meYeer ye®®eeW keÀes osles nQ~ DeefOekeÀej osvesceW yeeheoeoe Devlej veneR jKeles, meYeer keÀes mechetCe& DeefOekeÀejer yeveeles nQ uesefkeÀve uesvesceW vecyejJeej yeve peeles nQ~ yeeheoeoe efkeÀmekeÀes mhesMeue, efkeÀmekeÀes Deueie ìd­egMeve oslesnQ keÌ­ee? veneR osles~ heæ{eF& meyekeÀer SkeÀ nw, heeuevee meyekeÀer SkeÀ nw~ heeC[JeeW keÀesDeueie heeuevee nes, Meefke Ìle­eeW keÀe s Deueie nesöSsmes nw ke Ì­ee? meyekeÀe s SkeÀ pewmee rheeuevee Deewj heæ{eF& nw~ uesefkeÀve uesves ceW, efj]peuì ceW efkeÀlevee Devlej nes peelee nw!keÀneB Deä jlve Deewj keÀneB 16108 jlveöefkeÀlevee Devlej nw! ­en Devlej keÌ­eeWngDee? heæ{eF& Deewj heeuevee keÀes, JejoeveeW keÀes OeejCe keÀjvee Deewj keÀe­e& ceW ueieeveeöFmeceWDevlej nes peelee nw~ keÀF& ye®®es OeejCe Yeer keÀj uesles nQ uesefkeÀve mece­e ÒeceeCe keÀe­e&ceW ueieevee veneR Deelee nw~ yegef× lekeÀ yengle Yejhetj neWies uesefkeÀve keÀce& ceW Deeves ceW HeÀke&À

D e e

120

heæ[ peelee nw~ye´ïee yeehe vecyejJeve keÌ­eeW yevee? oes keÀoce henues megvee­es vee! leermejeömeoe

yeehe, efMe#ekeÀ Deewj meoddieg© kesÀ ]HeÀjceeveyejoej yeveW~ nj ]HeÀjceeve keÀes peer neef ]pejefkeÀ­ee~ yeehe keÀe ]HeÀjceeve nw meoe meJe& KepeeveeW kesÀ Jemex ceW mechevve yevevee Deewjyeveevee~ lees Òel­e#e osKee efkeÀ meJe& Kepeevesö%eeve, Meefke Ìle­eeB, iegCe, Þesÿ mece­e,Þesÿ mebkeÀuheeW keÀe Kepeevee henues efove mes ueskeÀj ueemì efove lekeÀ keÀe­e& ceW ueiee­ee~ueemì efove Yeer mece­e, mebkeÀuhe ye®®eeW Òeefle ueiee­ee~ %eeve keÀe Kepeevee, ­eeo keÀerMee fke Ìle Dee wj menveMee ruelee ke sÀ ie gCe keÀe mJeªheö­en meye Kepeeve s ueemì mece­elekeÀ, Mejerj keÀes Yeer Yetue mesJee ceW ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueieekeÀj efoKee­ee~ lees FmekeÀes keÀnepeelee nw ]HeÀjceeveyejoej vecyejJeve ye®®ee~ keÌ­eeWefkeÀ yeehe keÀe efJeMes<e ]HeÀjceeve ­ener nwefkeÀ ­eeo Deewj mesJee ceW meoe yeehe meceeve jnes~ lees Deeefo mes ueskeÀj Devle Ieæ[er lekeÀoesveeW ner ]HeÀjceeve ÒewefkeÌìkeÀue ceW osKee vee? mvesn keÀer efveMeeveer nw HeÀeuees keÀjvee~ lees®eskeÀ keÀjesöDeeefo mes Deye lekeÀ meJe& KepeeveeW keÀes mJe kesÀ meeLe­meeLe mesJee ceW ueiee­eenw? yeehe keÀe ]HeÀjceeve SkeÀ MJeeme Jee mebkeÀuhe, meskeÀC[ J­eLe& veneR iebJeevee nw~ leesmeejs efove ceW ­es ]HeÀjceeve ÒewefkeÌìkeÀue ceW uee­ee? Jee keÀYeer uee­ee, keÀYeer veneR uee­ee?Deiej keÀYeer­keÀYeer ]HeÀjceeveyejoej yeves Deewj keÀYeer veneR yeves lees e fkeÀme efuemì ceWpee­eWies? Deiej yeeheoeoe ]HeÀjceeveyejoej keÀer efuemì efvekeÀeues lees Deehe efkeÀme efuemìceW neWies? Deheves keÀes lees peeveles nes vee? keÌ­eeWefkeÀ Deehe meYeer meJe& KepeeveeW kesÀ ì^mìer,ceeefuekeÀ nes~ lees SkeÀ mebkeÀuhe Yeer efyevee yeehe kesÀ ]HeÀjceeve kesÀ ­et]pe veneR keÀj mekeÀlesnes~ ­ee mees®eles nes efkeÀ nce yeeuekeÀ mees ceeefuekeÀ nQ, FmeefueS J­eLe& iebJee­eW ­ee keÌ­eeYeer keÀjW, FmeceW yeehe keÀe keÌ­ee peelee nw! yeehe ves os efo­ee, DeYeer efnmeeye keÌ­eeW ueslesnQ? veneR~ Deehe jes]pe yeehe kesÀ Deeies keÀnles nes efkeÀ meye lesje nw, cesje veneR nw~ keÀnlesnes vee! efkeÀ ìeFce hej cesje Deewj ìeFce hej lesje! peye nceeje celeueye nes lees cesje,Jewme s le sje..... Ssmee r ®elegjeF& lee s veneR keÀjles nes? ye´ïee yeehe keÀe s osKeeöDeheveeDeejece keÀe mece­e Yeer efJe®eej meeiej cebLeve keÀj ye®®eeW kesÀ Òeefle ueiee­ee~ jeef$e YeerpeeiekeÀj ye®®eeW keÀes ­eesie keÀer MeefkeÌle osles jns~ ­es ®eefj$e lees megves nQ vee? ye´ïee keÀerkeÀneveer megveer nw vee? HeÀeuees HeÀeoj efkeÀ­ee efkeÀ efmeHe&À megve efue­ee? megvevee DeLee&ledkeÀjvee~

meeOevee yeerpe nw Deewj meeOeve GmekeÀe efJemleej~

1 2 1

lees leermeje keÀoce meoe peer neef]pej, meoe n]petj neef]pej Deewj veeef]pej~ keÀYeer ye´ïeeyeehe mes efMeJe yeehe Deueie veneR ngS, neef ]pej­veeef ]pej jns vee! ye®®es ves keÀne yeeyeeDeewj yeehe ves keÀne ceer"e ye®®ee~ lees ceve keÀer efmLeefle ceW meoe neef ]pej Deewj veeef ]pejDevegYeJe efkeÀ­ee~ mesJee ceW meoe peer neef]pej efkeÀ­ee~ ®eens jele nes, ®eens efove nes, mesJeekeÀe [e­ejskeÌMeve efceuee Deewj ÒewefkeÌìkeÀue efkeÀ­ee Deewj keÀce& ceW meoe neB peer efkeÀ­ee~ neBpeer keÀe hee" heæ{e­ee vee? lees Deehe keÌ­ee HeÀeuees keÀjles nes? keÀYeer neB peer, keÀYeer veepeer lees veneR keÀjles? lees h­eej keÀe meyetle efoKeeDees~ Ssmes veneR mees®ees efkeÀ efpeleveeyeeyee mes cesje h­eej nw Glevee Deewj efkeÀmekeÀe veneR~ cesjs e foue ceW osKe uees, keÌ­eeefoKeeTb, keÌ­ee megveeTb.... ye®®es Ssmes ieerle ieeles nQ~ uesefkeÀve meyetle efoKeeDees~ meyetlenw HeÀeuees HeÀeoj~ lees ®eskeÀ keÀjesöefmLeefle ceW, mesJee ceW, keÀce& DeLee&led mecyevOe­mecheke&ÀceW, (mecyevOe Deewj mecheke&À ceW Deevee ner keÀce& nw) leerveeW ceW meoe HeÀeuees HeÀeoj nQ?nj ]HeÀjceeve efmeHe&À yegef× lekeÀ jnlee nw ­ee keÀce& ceW Yeer Deelee nw? efj]peuì ceW osKeepeelee nw efkeÀ Deiej yegef× Deewj JeeCeer ceW 100 yeeleW jnleer nw lees keÀce& ceW 50 nQ~lees GvneW keÀes HeÀeuees HeÀeoj keÀnW? DeOetjer efj]peuì JeeueeW keÀes HeÀeuees HeÀeoj keÀer efuemìceW jKeW? Deehe keÌ­ee mecePeles nQ? Jes ]HeÀjceeveyejoej nQ? efkeÀ Deehe DeeOes ceW jepeernQ? Lee s æ[e­Lee s æ[e Devlej hemevo nw! Meg©­Meg© ceW ceeuee Yee r yeveele s Le s, iee su[ve­efmeuJej Yeer efuemì efvekeÀeueles Les~ lees DeYeer efHeÀj mes efuemì efvekeÀeueW? efkeÀ efmeuJej ceWveece osKekeÀj keÀe@hej yeve pee­eWies?

mece­e keÀer met®evee yeehe lees os ner jns nQ uesefkeÀve Òeke=Àefle Yeer os jner nw~ Òeke=ÀefleYeer ®ewuesvpe keÀj jner nw lees mece­e kesÀ ÒeceeCe Deehe ueesie DeewjeW keÀes Yeer met®evee oslesjnles nes~ Yee<eCeeW ceW meyekeÀes keÀnles nes efkeÀ mece­e Dee ie­ee nw, mece­e Dee ie­ee nw~lees Deheves keÀes Yeer keÀnles nes ­ee efmeHe&À otmejeW keÀes keÀnles nes? otmejeW keÀes keÀnvee leesmenpe neslee nw vee? lees mJe­eb Yeer ­es ®ewuesvpe mce=efle ceW ueeDees~ mece­e kesÀ ÒeceeCeDeheve s he g©<eeLe & keÀe r iee fle ke Ì­ee nw? yeeheoeoe SkeÀ yeele hej Devoj ne r DevojcegmkeÀjeles jnles nQ~ efkeÀme yeele hej cegmkeÀjeles nQ, peeveles nes? SkeÀ lejHeÀ cewpeeefjìerye®®es keÀYeer­keÀYeer SkeÀ meskeÀC[ ­es mees®eles nQ efkeÀ mece­e ÒeceeCe heg©<eeLe& ceW leerJe´leenesveer ®eeefn­es Deewj otmejs lejHeÀ peye cee­ee Dehevee ÒeYeeJe [eue osleer nw lees otmejsmeskeÀC[ ­es mees®eles nQ e fkeÀ ­en lees meye ®euelee ner nw, ­es lees cenejefLe­eeW mes Yeerhejcheje ®euee Deelee nw~ lees yeeheoeoe keÌ­ee keÀjWie s? iegmmee lee s veneR keÀjWie s vee!

yesno keÀer Jewjei­eJe=efÊe Üeje meeOevee kesÀ yeerpe keÀes Òel­e#e keÀjes~

122

cegmkeÀje­eWies~ Deewj FmekeÀe efJeMes<e keÀejCe nw efkeÀ mece­e Òeefle mece­e heg©<eeLe& keÀes yenglemenpe keÀj efo­ee nw, F]peer keÀj efue­ee nw~ mJeYeeJe keÀes F]peer veneR keÀjles, mJeYeeJe ceWìeFì nesles nQ Deewj heg©<eeLe& ceW F]peer nes peeles nQ~ efHeÀj mees®eles nQ menpe ­eesie nw vee!uese fkeÀve peerJeve ceW, heg©<eeLe& ceW F]peer jnveeöFmekeÀes menpe ­eesie veneR keÀne peelee~keÌ­eeWefkeÀ F]peer jnves mes MeefkeÌle­eeB cepe& nes peeleer nQ, Fcepe& veneR nesleer~ Deehe meYeerDeheves ye´eïeCe peerJeve kesÀ Deeefo keÀe mece­e ­eeo keÀjes~ Gme mece­e kewÀmee heg©<eeLe&jne? F]peer heg©<eeLe& jne ­ee DeìsvMeve Jeeuee heg©<eeLe& jne? DeìsvMeve Jeeuee jne,Gcebie­Glmeen Jeeuee jne Dee wj DeYee r Deueye sue sheve ke sÀ [veuehe ke sÀ lee fkeÀ­e s Dee wjefyemlejs efceue ie­es nQ~ meeOeveeW ves Deejece hemevo p­eeoe yevee efo­ee nw~ lees DehevesDeee fo ke sÀ he g©<eeLe &, Deee fo keÀe r me sJee Dee wj Deee fo ke sÀ Gce bie­Glmeen keÀe s ®e skeÀkeÀjesökeÌ­ee Lee? Deejece hemevo Les? (veneR) Deewj DeYeer Lees æ[e­Lees æ[e nQ? meeOevemesJee kesÀ Òeefle nQ, meeOeve mJe­eb keÀes Deejece hemevo yeveeves kesÀ efue­es veneR nQ~ lees DeYeer[veuehe keÀe leefkeÀ­ee Deewj efyemleje efvekeÀeuees~ heìjeefve­eeB yevees, heìjeves yevees~ Yeuesheuebie hej meesDees uese fkeÀve efmLeefle heìjeveer­heìjeves keÀer nes~ osKees, Deeefo mesJee kesÀmece­e ceW meeOeve veneR Les, uesefkeÀve meeOevee efkeÀleveer Þesÿ jner~ efpeme Deeefo keÀer meeOeveeves ­es meejer Je=ef× keÀer nw~ lees meeOevee kesÀ yeerpe keÀes efJemleej ceW efíhee veneR oes~ peyeefJemleej neslee nw lees yeerpe efíhe peelee nw~ lees meeOevee nw yeerpe, meeOeve nw efJemleej~lees meeOevee keÀe yeerpe efíheves veneR oes, DeYeer efHeÀj mes yeerpe keÀes Òel­e#e keÀjes~

yeeheoeoe ves Fme meer ]peve ceW keÀece efo­ee Lee uesefkeÀve efkeÀ­ee veneR~ ­eeo nw keÌ­eeefo­ee Lee? efkeÀ keÀeefhe­eeW ceW nw! keÀece efo­ee Lee efkeÀ yesno kesÀ Jewjei­e Je=efÊe hej mJe­ebmes Yeer ®e®ee& keÀjes Deewj Deeheme ceW Yeer ®e®ee& keÀjes Deewj ÒewefkeÌìkeÀue ceW Fme meeOevee kesÀyeerpe keÀes Òel­e#e keÀjes~ lees efkeÀ­ee? efkeÀ SkeÀ efove efmeHe&À ef[yesì keÀj ueer, Jeke&ÀMee@helees nes ieF& uesefkeÀve Jeke&À ceW veneR DeeF&~ lees Jele&ceeve mece­e kesÀ ÒeceeCe DeYeer DeheveermesJee Jee mesJee­mLeeveeW keÀer efove®e­ee& yesno kesÀ Jewjei­e Je=efÊe keÀer yeveeDees~ DeYeer DeejecekeÀer efove®e­ee& efcekeÌme nes ieF& nw~ ­es Deueyesueeheve Mejerj keÀer íesìer­íesìer yeerceeefj­eeWkesÀ Yeer yeneves yeveelee nw~ henues Yeer lees yeerceejer nesleer Leer vee, uesefkeÀve mesJee keÀe Gcebieyeerceejer keÀes cepe& keÀj oslee nw~ peye keÀesF& DeehekesÀ efoue hemevo mesJee nesleer nw leesyeerceejer ­eeo Deeleer nw? Deiej DeehekeÀes Fv®eepe& yenve keÀnsöveneR, DeehekeÀer leefye­ele"erkeÀ veneR nw, otmejs keÀes keÀjves oes, lees keÀjves oWies? Gme mece­e yegKeej Jee efmej oo&

mesJeeDeeW keÀe Gcebie íesìer­íesìer yeerceeefj­eeW keÀes cepe& keÀj oslee nw~

1 2 3

keÀneB ®euee peelee nw? Deewj peye mesJee keÀesF& hemevo veneR nesieer lees keÌ­ee nesiee? efmejoo& Yee r Dee pee­e siee lee s he sì oo& Yee r Dee pee­e siee~ me gvee­ee nw vee e fkeÀ Deiejyenevesyeepeer ceW yegKeej keÀnWieer lees ìer®ej keÀnsieer efkeÀ Lecee& ceerìj ueieeDees uesefkeÀve hesìoo& Deewj efmej oo& keÀe Lecee& ceerìj lees nw ner veneR~ cet[ "erkeÀ veneR nesiee Deewj keÀnWiesefkeÀ hesì oo& nw! lees ­es Deueyesuesheve kesÀ yeneves nQ~ yesno keÀer Jewjei­e Je=efÊe cepe& nesieF& nw Deewj yenevesyeepeer Fcepe& nes ieF& nw~

yeeheoeoe osKe jns Les efkeÀ meYeer ye®®es yengle mvesn mes ceOegyeve ceW hengB®e ie­es nQ~lees mvesn lees e foKee­ee, GmekeÀer cegyeejkeÀ nes~ yeeheoeoe keÀes Yeer ye®®eeW keÀer KegMeerosKekeÀj KegMeer nesleer nw uesefkeÀve Deeies keÌ­ee keÀjvee nw? efmeHe&À ceOegyeve lekeÀ hengB®eveenw ­ee mvesn keÀe meyetle efoKeeves kesÀ efue­es HeÀefjMles ªhe ceW Jeleve ceW hengB®evee nw? keÌ­eekeÀjvee nw? ceOegyeve ceW hengB®es GmekeÀer cegyeejkeÀ nw uesefkeÀve ]HeÀefjMlee yeve Jeleve ceW keÀyehengB®eWies? ®eueles­efHeÀjles Deehe meYeer keÀes ]HeÀefjMlee ner osKeW~ yeesue­®eeue, jnve­menvemeye ]HeÀe fjMleeW keÀe yeve pee­es~ Deewj ]HeÀe fjMles keÀe DeLe& ner nw [yeue ueeFì~ leesefove®e­ee& ceW ueeFì veneR yevevee nw uesefkeÀve mecyevOe­mecheke&À ceW, efmLeefle ceW ueeFì~ leesueeFì yevevee Deelee nw e fkeÀ yee sPe KeeR®elee nw? yeeheoeoe mvesn keÀe meyetle osKevee®eenles nQ Deewj peye mvesn keÀe meyetle oWies lees DeehekeÀes leeefue­eeB yepeeves keÀer peªjleveneR heæ[sieer uesefkeÀve cee­ee, He´keÀ=efle meye leeefue³­eeb yepee³­eWies~ cee­ee Yeer leeueer yepee­esieerö Jeen efJepe­eer Jeen, Òeke=Àefle Yeer leeueer yepee­esieer~ lees DeYeer kegÀí heefjJele&ve keÀjes~

Deepe Fme meer ]peve keÀe ueemì cesuee nw~ HeÀe@jsveme& keÀer meer ]peve Deueie nw uesefkeÀveFefC[­eve Òeesûeece kesÀ ÒeceeCe lees Deepe ueemì nw, cesues keÀer yeele Yeer Deueie nw~ Jeeslees ®etbieer ceW jKe efo­ee nw~ uesefkeÀve yeeheoeoe osKe jns Les efkeÀ meejs meer]peve ceW efceuevee,yenuevee, KegMeer ceveeveeö­es lees yengle De®íe, uese fkeÀve meyetle keÌ­ee nw! lees mesvìme&hej Jee ÒeJe=efÊe ceW jnles ngS Yeer Deheves ìeFce ìsyeue, efove®e­ee& keÀes heefjJele&ve keÀjes~Deewj heefjJele&ve keÌ­ee keÀjes? yeme, efmeHe&À HeÀeuees HeÀeoj~ ye´ïee yeehe ves keÌ­ee efkeÀ­ee?ye´ïee yeehe Deueyesues jns? meyetle nw veeöueemì efove lekeÀ Deejece efkeÀ­ee keÌ­ee? leesmvesn nw vee? efkeÀlevee mvesn nw? (ìt ce®e) Deewj meyetle efkeÀlevee nw? FmeceW ìt ce®e veneRkeÀne! lees DeYeer mJe­eb keÀes mvesn kesÀ meeLe MeefkeÌleMeeueer yeveeDees~ mJe­eb kesÀ heefjJele&veceW MeefkeÌleªhe yevees~ menpe ­eesieer, menpe ­eesieer keÀjkesÀ Deueyesueeheve veneR ueeDees~yeeheoeoe osKeles nQ efkeÀ mJe Òeefle, ®eens mesJee Òeefle, ®eens DeewjeW kesÀ mecyevOe­mecheke&À

yenevesyeepeer keÀes cepe& keÀjes Deewj yesno keÀer Jewjei­eJe=efÊe keÀes Fcepe& keÀjes~

124

Òeefle Deueyesueeheve p­eeoe Dee ie­ee nw~ Ssmes veneR mees®ees efkeÀ meye ®euelee nw~ SkeÀ­oes keÀes keÀe@heer veneR keÀjes, yeehe keÀes keÀe@heer keÀjes~ otmejeW keÀes osKeves keÀer Deeole Leesæ[erp­eeoe nes ieF& nw~ Deheve s keÀe s osKeves ce W Deueyesueeheve Dee ie­ee nw~ yeeheoeoe vesmegvee­ee Lee vee efkeÀ ve]peoerkeÀ keÀer ve]pej keÀcepeesj nes ieF& nw Deewj otj keÀer ve]pej lespenes ieF& nw~ lees DeYeer keÌ­ee keÀjWies? meer ]peve keÀe HeÀue keÌ­ee oWies? efkeÀ efmeHe&À yeeheDee­ee, efceuee, cevee­ee, cegjueer megveerö­es HeÀue nw? nj meerpeve keÀe HeÀue neslee nwvee? lees Fme meer]peve keÀe HeÀue yeeheoeoe keÀes keÌ­ee Yeesie ueiee­eWies? Yeesie ueieeles neslees HeÀue Yeer jKeles nes vee? Jees lees yeepeej ceW efceue peelee nw, keÀesF& yeæ[er yeele veneR~Deye Fme meer ]peve keÀe HeÀue keÌ­ee YeWì keÀjWie s ­ee Yee sie ueiee­eWie s? ueieevee nw ­eecegefMkeÀue nw? lees osKeWies efkeÀ vecyejJeve Yeesie keÀneB mes Deelee nw~ Jee­eoe lees yengleDe®íe keÀjkesÀ peeles nes, keÀYeer Yeer vee veneR keÀjles nes, neB ner keÀjles nes! KegMe keÀjosles nes~ uesefkeÀve DeYeer keÌ­ee keÀjWies? ìer®eme& vecyejJeve Yeesie ueiee­eWieer vee? meYeermesvìme& keÀe Yeesie osKeWies~ ÒeJe=efÊe Jeeues Yeer Yeesie lees ueieeles nes vee efkeÀ Kego ner Keepeeles nes? lees ­es veneR mees®evee efkeÀ efmeHe&À mesvìme& JeeueeW keÀe keÀece nw~ meYeer keÀe keÀecenw~ lees ]HeÀjceeveyejoej keÀe keÀoce ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueevee nw~

®eewLee keÀoce nw ö Je]HeÀeoej~ keÀYeer Yeer ceve mes, yegef× mes, mebkeÀuhe mes yeehe kesÀye sJe ]HeÀe veneR yevevee~ Je]HeÀeoej keÀe DeLe& ner nw meoe SkeÀ yeehe, otmeje ve keÀe sF&~mebkeÀuhe ceW Yeer osn, osn kesÀ mecyevOe, osn kesÀ heoeLe& Jee osnOeejer J­eefkeÌle DeekeÀe|<eleveneR keÀjW~ pewmes peye heefle­heeflve SkeÀ­oes kesÀ Je]HeÀeoej yeveles nQ lees mJehve ceW Yeer Deiejhej (otmejs) keÀer ­eeo Dee ieF& lees Je]HeÀeoej veneR keÀne peelee~ lees ye´ïee yeehe keÀesosKee, mebkeÀuhe Yeer otmejs kesÀ lejHeÀ veneR~ SkeÀ yeehe meye kegÀí nw, FmekeÀes keÀne peeleenw Je]HeÀeoej~ Deiej heoeLe& keÀer Yeer DeekeÀ<e&Ce nw, meeOeveeW keÀer Yeer DeekeÀ<e&Ce nw leesmeeOevee KeefC[le nes peeleer nw, Je]HeÀeoejer KeefC[le nes peeleer nw~ Deewj KeefC[le keÀYeerYeer mechevve, hetp­e veneR iee­ee peelee nw~ lees ®eskeÀ keÀjes efkeÀ mebkeÀuhe ceW Yeer keÀesF&DeekeÀ<e&Ce yesJeHeÀe lees veneR yevee osleer? Deiej ]peje Yeer efkeÀmeer kesÀ Òeefle efJeMes<e PegkeÀeJenw, Lees æ[e Yeer heme&veue PegkeÀeJe nw, ®eens iegCe kesÀ Thej, ®eens mesJee kesÀ Thej, ®eensDe®ís mebmkeÀejeW kesÀ Thej Yeer Deiej SkeÌmì^e ÒeYeeefJele nQ lees Je]HeÀeoej veneR keÀnepee­esiee~ meyekeÀer efJeMes<elee, yesno keÀer efJeMes<elee hej DeekeÀe|<ele nw, Jees otmejer yeelenw uesefkeÀve efkeÀmeer efJeMes<e J­eefkeÌle ­ee JewYeJe kesÀ Thej DeekeÀe|<ele nw lees Je]HeÀeoej keÀer

mecyevOe­mecheke&À Deewj efmLeefle ceW ueeFì yevees, efove®e­ee& ceW veneR~

1 2 5

efuemì ceW KeefC[le iee­ee pee­esiee~ lees ®eskeÀ keÀjes efkeÀ KeefC[le cete|le lees veneR nw?hetp­e nw? keÀneB SkeÌmì^e ueieeJe Je PegkeÀeJe lees veneR nw? mebkeÀuhe cee$e Yeer PegkeÀeJeveneR~ Jee®ee­keÀce&Cee keÀer lees yeele ner íesæ[es~ uesefkeÀve mebkeÀuhe cee$e Yeer nw lees KeefC[lekesÀ efuemì ceW Dee pee­eWies~ lees ®eskeÀ keÀjvee Deelee nw vee? De®íe~

Deye keÀesF& veJeervelee efoKeeDees~ ve­ee Je<e& lees Meg© nes ie­ee~ yeeheoeoe keÀes DeeefokeÀe yesno Jewjei­e meoe ­eeo Deelee nw~ Gmeer mece­e keÀe HeÀue Deehe ueesie nes~ Deiejyesno keÀer Jewjei­e Je=e fÊe veneR nesleer lees mLeehevee keÀer Je=e f× Fleveer veneR nes mekeÀleer~ye´ïee yeehe ves Devle lekeÀ yeæ[er Dee­eg nesles ngS Yeer, leve keÀe efnmeeye ®egkeÌlet keÀjles ngSYeer yesno kesÀ Jewjei­e keÀer efmLeefle Òel­e#e efoKeeF&~ meeOeveeW keÀes mJe Òeefle mJeerkeÀej veneRefkeÀ­ee~ mesJee kesÀ Òeefle Deueie ®eer]pe nw~ mJe Òeefle mJeerkeÀej keÀjvee Deewj mesJee Òeefle keÀe­e&ceW ueieeveeöDevlej lees peeveles nes vee? mJe Òeefle yesno keÀe Jewjei­e nes, mesJee ÒeeflemeeOeve keÀes keÀe­e& ceW ueieeDees~ uesefkeÀve meeOeve Deueyesueeheve veneR uee­es~ lees ­es HeÀeueesHeÀeoj keÀjvee ner nw vee efkeÀ pees Deewj Deeves nQ GvekeÀes keÀjvee nw? Deehe ueesieeW keÀeskeÀjvee nw~ De®íe!

ye®®eeW keÀes meoe keÌ­ee keÀne peelee nw? kegÀue oerhekeÀ~ lees ye´eïeCe kegÀue keÀe meoepeieceieelee ngDee oerhekeÀ nes vee? yeehe keÀer Þesÿ DeeMeeDeeW keÀe oerhekeÀ peieeves JeeueskegÀue oerhekeÀ~ Ssmes nes vee?

De®íe, Deepe ìer®eme& ves Deeies yew"ves keÀe ®eebme efue­ee nw ö lees efmeHe&À yew"veskesÀ ®eebme ceW KegMe veneR nes peevee~ FmeceW Yeer vecyejJeve ®eebme uesvee~ DeYeer Deeheme ceWSsmeer efove®e­ee& yeveeDees lees meye heefjJele&ve nes pee­esiee~ pees Dee­ee Jees efkeÀ­ee, pewmesDee­ee Jees e fkeÀ­ee, veneR, efove®e­ee& keÀes ìeFì keÀjes~ ­en De®íe nw vee efkeÀ menpe­eesieer kesÀ yepee­e cegefMkeÀue ­eesieer nes pee­eWies?

De®íe, Deepe meYeer ]peesve keÀes yeeheoeoe ­ener efJeMes<e Jejoeve Jee mesJee osles nQefkeÀ meoe yeehe keÀes HeÀeuees keÀjves ceW vecyejJeve yevees Deewj yeeheoeoe osKeWies efkeÀ keÀewve­mee mesvìj keÀewve­mes ]peesve ceW HeÀeuees HeÀeoj ceW vecyejJeve nQ~ Ssmes veneR mees®evee efkeÀ ceQlees vecyejJeve jne uesefkeÀve otmejs veneR jns, lees vecyejJeve keÀer ÒeeF]pe veneR efceuesieer~DeYeer efpeme ]peesve ceW pees vecyejJeve mesJeekesÀvê nesiee GmekeÀes yengle yeefæ{­ee ÒeeF]pe oWies~lees mesvìme& keÀes efj]peuì efoKeeveer nw~ mesvìj ceW Deeves Jeeues mìt[svì Yeer Dee peeles nQ~SkeÀ mesvìj meeLeer Deewj otmejs Deeves Jeeues mìt[svì oesveeW ner vecyejJeve neW~ lees efkeÀleves

menpe­eesieer keÀnkeÀj Deueyesueeheve veneR ueeDees MeefkeÌle ªhe yevees~

126

ìeFce ceW Fveece ueWies? efpelevee keÀnWies Glevee oWies~ Deiej oes meeue keÀnWies lees oesmeeue Yeer oWies~ yeesuees, oes meeue ®eeefn­es? SkeÀ meeue ®eeefn­es? efkeÀlevee ®eeefn­es? (6ceeme) De®íe ®euees 6 ceeme ner mener~ keÌ­eeWefkeÀ otmejer meer ]peve 6 ceeme kesÀ yeeo nernesveer nw~ lees henueer yeejer ceW yeeheoeoe efj]peuì JeeueeW keÀes efJeMes<e yengle De®íe jnveskeÀe ÒeyevOe oWies~ keg bÀpe YeJeve De®íe nw vee! SkeÀ keÀcejs ceW oes­oes meesvee~

ceOegyeve Jeeues lees Deesìs mees Depeg &ve nQ ner~ ceOegyeve keÀe Jee­eye´ sMeve meye lejHeÀHewÀuelee nw~ lees ceOegyeve Jeeues lees meoe ner peer neef]pej nQ~ neb peer keÀjves Jeeues nQ vee­ee Lees æ[e­Lees æ[e yeer®e ceW vee peer Yeer De®íe ueielee nw? yengle De®íer ÒeeF]pe oWies~e fyeukegÀue yesno keÀe r Je wjeiee r Deelcee Deve gYeJe nes, e fce­ee e fceùè veneR yevevee~ otmejsmeìeaefHeÀkesÀì oW efkeÀ neB ­es vecyejJeve nw~ leerve meìeaefHeÀkesÀì nQ vee, SkeÀ ceve hemevo,otmeje yeehe hemevo Deewj leermeje ueeskeÀ hemevo~ lees leerveeW meìeaefHeÀkesÀì pees ueWies GvekeÀesSkeÌmì^e jnves keÀe Yeer ÒeyevOe oWies, ye´ïee Yeespeve Yeer SkeÌmì^e keÀje­eWies~ meyemes henueslees efJepe­eer SveeGvme neWies, ­es efkeÀlevee yeef æ{­ee nesiee~ efJepe­eer jlveeW keÀer ceeuee yevepee­esieer~ meYeer vecyej ues mekeÀles nQ~ Ssmes veneR efmeHe&À ìer®eme&~ ÒeJe=efÊe JeeueeW keÀes Yeerìer®eme& meìeaefHeÀkesÀì oWieer lees vecyej efceueWies ­ee ­es mees®eles nes efkeÀ cesjer ìer®eme& leesoWieer veneR! Deiej Ssmeer keÀesF& yeele nes lees oeefo­eeW mes JesjerHeÀe­e keÀjevee~

meYeer ]peesve ves keÌ­ee mees®ee? meYeer vecyejJeve yeveWies! De®íe, Fvoewj vecyejJeveyevesiee! Yeesheeue Yeer vecyejJeve, 100 % ! Deewj Fvoewj 100 % mes Yeer 10-20vecyej p­eeoe! Deewj hebpeeye 1000% ! hebpeeye keÀes lees ®eej ueeKe keÀer ceeuee ueeveerLeer! hekeÌkeÀe nw vee! Yetue lees veneR ie­es! osKeWies ®eej ueeKe ceW mes Deieues meer]peve lekeÀSkeÀ ueeKe lees ueeDees~ hebpeeye Jeeues keÌ­ee keÀjWies? DeYeer hebpeeye kesÀ efveefceÊe (oeoer®evêceCeer) ceW %eeve mejesJej keÀe yeerpe heæ[ ie­ee nw, [yeue efpeccesoejer nes ieF& nw~ leeshebpeeye keÀer ìer®eme& keÀjWieer vee? neB peer lees yeesuees~ keÀjWieer? De®íe~ efouueer efkeÀleveevecyej uesiee r? meYeer vecyejJeve ueWie s! efouueer JeeueeW keÀe s keÀnvee ®eee fn­es S­Jeve~efouueer keÀes lees efveefceÊe yevevee ®eeefn­es vee? Deieueer yeej meYeer ]peesve keÀes [d­etìer oerLeer, ­eeo nw keÌ­ee keÀjvee nw? íesìs ceeFkeÀ veneR ueevee, yeæ[s­yeæ[s ceeFkeÀ mebie"ve ªheceW ueevee nw~ Fvoewj keÀes mes"eW keÀe PegC[ ueevee nw~ Yeesheeue keÀes, mebieef"le ªhe ceWueevee nw~ hebpeeye Ssmee mebie"ve uee­es pees efJeMJe ceW veece nes pee­es~ efkeÀmemes veecenesiee? pees yeæ[s les yeæ[s DeelebkeÀJeeoer nQ Jees Devleceg &Keer nes pee­eW~ lees ieJeve&ce svì

SkeÀ oes keÀes keÀe@heer keÀjves kesÀ yepeeS yeehe keÀes keÀe@heer keÀjes~

1 2 7

ye´ïeekegÀceejer ]pe keÀes Fveece oWieer~ veeceerûeeceer DeelebkeÀJeeoer pees Òeefme× nes, efpemekesÀefue­es Fveece cegkeÀjj nes~ keÀceeue lees Ssmeer keÀjes vee~ efceefvemìj lees Deeles ner jnles nQ~hebpeeye Jeeues keÀj mekeÀles nQ? efkeÀ DeelebkeÀJeeefo­eeW mes [jles nQ! osKeWies, keÀewve­meemesvìj efkeÀmekeÀes ueelee nw? keÀesF& veF& yeele keÀjkesÀ efoKeeDees, osKees SkeÀ [eketÀ Dee­eelees Yeer efkeÀleveer mee|Jeme nes ieF&~ uesefkeÀve GvneW keÀes [eketÀ mes ye´eïeCe yeveekeÀj ueeDees,Ssmes veneR ueevee~ ­eneB Dee­es Deewj yeenj peekeÀj Ssmeer keÀesF& eEnmee keÀe keÀece keÀjs leesye´ïeekegÀceeefj­eeW keÀe veece Yeer Kejeye~ Fmeefue­es heefjJele&ve keÀjkesÀ ueeDees~ De®íe~

Fmìve& keÌ­ee keÀjWies? vecyejJeve ueWies? vesheeue yeesuees~ vecyejJeve ueWies, hekeÌkeÀe?meeje Fmìve & ue siee ­ee ve sheeue ue siee? e fyenej Jeeue s ke Ì­ee keÀjWie s, vecyej ue Wie s?(yeeheoeoe ves Deueie­Deueie mìsì kesÀ YeeF&­yeefnveeW mes neLe G"Jee­ee) lees meYeer keÀewve­mee vecyej ueWies? HeÀmì& ­ee meskeÀC[? De®íe!

cenejeä^ keÌ­ee keÀjWies? ueeKe hejmesvì Fveece ueWies ­ee meew hejmesvì! efpelevee keÀjesGlevee Dehevee ner Jele&ceeve Deewj YeefJe<­e Þesÿ yeveeles nes~ De®íe~ iegpejele meyemesDeeies pee­esiee vee~ keÀvee&ìkeÀ keÀceeue keÀjkesÀ efoKee­esiee~ Oeceeue veneR keÀjvee~ peyemebK­ee p­eeoe nes peeleer nw vee lees Lees æ[er­Lees æ[er Oeceeue Yeer Meg© nesleer nw~ lees meoekeÀceeue keÀjkesÀ efoKeevee~ DeevOe´e efJeMJe keÀe meskeÀC[ ceW DebOekeÀej otj keÀj osiee~ henuesDehevee keÀjWies leYeer efJeMJe keÀe nesiee~ De®íe nw DeevOe´e Jeeues Yeer Gcebie­Glmeen ceWnQ~ lee s meoe Gcebie­Glmeen mes Deeie s ye æ{le s jnvee~ Dee wj leee fceue ke Ì­ee keÀjsiee?leeefceue leceesiegCe keÀes Kelce keÀj oes~ meye meleesÒeOeeve nes pee­eW~ kesÀjuee Deewj leeefceuenw íesìe uese fkeÀve keÀceeue keÀjves Jeeues nQ~ jepemLeeve Jeeues keÌ­ee keÀceeue keÀjWies?efjpeuì ceW Yeer meyemes jepee yeve peevee~ mecePee! jepee yevevee DeLee&led vecyej Deeiesuesvee~ jepemLeeve nw ner jep­e keÀe mLeeve~ lees efjpeuì ceW Yeer jepee keÀe Fveece uesvee~

­et.heer. Jeeues keÌ­ee keÀceeue keÀjWies? meYeer YeefkeÌle ceeie& kesÀ leerLeeX keÀes Deeyet leerLe&ceW mecee ueWies~ keÀceeue keÀjWies vee, keÀesF& Yeer leerLe& keÀjves pee­es lees keÀneB pee­es? DeeyetleerLe& ceW Dee­es, ceneve leerLe& ceW Dee­es~ lees meye leerLe& ceneve leerLe& ceW mecee pee­eW~Deeieje nw íesìe, uese fkeÀve yeeheoeoe ncesMee keÀnles nQ íesìe mees MegYeeve Deuuee leesDeeieje Jeeues Ssmeer keÀesF& keÀceeue keÀjkesÀ efoKeeDees~ nw íesìe uesefkeÀve keÀceeue yeæ[erkeÀjkesÀ efoKeeDees~

meeOeveeW keÀer DeekeÀ<e&Ce meeOevee keÀes KeefC[le keÀj osleer nw~

128

[yeue efJeosMeer ö [yeue efJeosMeer keÌ­ee keÀjWies? FefC[­ee mes Yeer [yeue keÀecekeÀjWies~ [yeue keÀceeue efoKee­eWies ö keÀewve­meer? pees meYeer DeekeÀe|<ele nes Yeejle ceWyeehe mes efceueves kesÀ efue­es~ Ssmeer efpe%eemee GvneW ceW Glhevve keÀjes pees meYeer Yeejle ceWDeekeÀe|<ele neskeÀjkesÀ Dee­es~ henues ceeFkeÀ uee­eWies vee~ efJeosMe kesÀ ceeFkeÀ Yeer yeguevoDeeJee]pe keÀjves Jeeues nQ~ Fmeefue­es efJeosMe kesÀ ceeFkeÀ DeveskeÀeW keÀes yeguevo DeeJee]pe mespeieeles jns nQ, peieeles jnWies~ efJeosMe ceW ner ye´ïeekegÀceejer]pe keÀes heerme ÒeeF]pe efceueer vee!lees ­es mesJee keÀe meyetle efoKee­ee Deewj efJeosMe ves yeehe keÀer efJeMes<e DeeMee hetCe& keÀer,pees cegK­e mLeeve hej (ueC[ve ceW keÀue 27 leejerKe keÀes JeneB kesÀ cegK­e mLeeve hejc­egefpe­ece keÀe GodIeeìve nw) DeveskeÀ DeelceeDeeW keÀes mevosMe efceuevee nw~ Deepe kesÀ efovemeYeer ye´eïeCe efJeMes<e mesJee kesÀ efveefceÊe yeve jns nQ~ Yeejle ceW Ssmes cesve mLeeve hej DeYeerlekeÀ veneR efkeÀ­ee nw~ ­es lees ieueer­ieueer ceW c­ege fpe­ece Keesue efo­ee nw uesefkeÀve cesvemLeeve hej c­ege fpe­ece nes, FmeceW vecyejJeve HeÀe@jsve ie­ee~ lees vecyejJeve JeeueeW keÀescegyeejkeÀ Yeer vecyejJeve~ De®íe!

®eejeW Deesj kesÀ mvesn keÀe meyetle osves Jeeues, nj ]HeÀjceeve keÀes mebkeÀuhe, yeesue DeewjkeÀce& ceW ueeves Jeeues, meoe mJe­eb keÀes yeehe meceeve efmecheue Deewj mescheue yeveeves Jeeues,ye´ïee yeehe kesÀ nj keÀoce hej keÀoce jKeves Jeeues Ssmes MeefkeÌleMeeueer yeehe meceeve yeveveskesÀ ¢æ{ mebkeÀuheOeejer meJe& ye®®eeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

oeoer peer mes ö yesefHeÀ¬eÀ yeeoMeen nw Fmeefue­es keÀe­e& menpe neslee nw~ pees mJe­ebmecee|hele efmLeefle ceW jnles nQ GvekeÀes meJe& keÀe men­eesie mJele: ner efceuelee nw~ men­eesieYeer GvekesÀ Deeies mecee|hele neslee nw~ Deewj efoue mes pees mecee|hele nQ lees men­eesie Yeerefoue mes meeceves Deelee nw~ peneB efoue keÀe mvesn nw lees men­eesie efceuelee nw~ mvesn veneRlees men­eesie veneR~ lees meyekeÀe men­eesie efoue mes nw vee? njskeÀ keÌ­ee mecePelee nw?nceeje keÀece nw ­ee oeefo­eeW keÀe keÀece nw? nceeje ceOegyeve nw ­ee ceOegyeve JeeueeW keÀeceOegyeve nw? lees yeehe Yeer keÀnles nQ henues Deehe~ De®íe, meYeer "erkeÀ nQ? Ssmes veneRmecePevee efmeHe&À oeefo­eeB Deeies peeleer nQ~ oeefo­eeW ceW Deehe meye mecee­es ngS nQ~ otjueielee nw ­ee meceerhe ueielee nw? meceerhe nQ vee~ ®eens heerís Jeeues Yeer nQ vee, ueemìkegÀmeea hej pees yew"s nQ, Jees Yeer meceerhe nQ~ meYeer meoe keÀneB jnles nes? efoue ceW jnles

mebkeÀuhe ceW Yeer efkeÀmeer osnOeejer lejHeÀ DeekeÀe|<ele nesvee DeLee&led yesJeHeÀeyevevee~

1 2 9

nes vee? efkeÀ HeÀe@jsve ceW jnles nes? hebpeeye ceW jnles nQ, yeecyes ceW jnles nQ, vewjesyeer ceWjnles nQ, keÀneB jnles nQ? meYeer efoue ceW nQ lees efoue keÀneB nw, otj nw, vepeoerkeÀ nw?lees meYeer efoue ceW nQ Fmeerefue­es otj veneR nw~ Deiej otj nesles nes lees yeehe keÀes efHeÀj{tb{keÀj ueevee heæ[lee nw~ Deiej ye®®es Iej kesÀ ojJeepes mes yeenj ®eues pee­eW lees keÌ­eekeÀjWies? GvekeÀes uesves pee­eWies vee? efkeÀ íesæ[ oWies? lees yeehe Yeer osKeles nQ efkeÀ ­es efouekesÀ ojJeepes mes yeenj ®eues ie­es nQ~ Deewj keÀeceeW ceW efye]peer nes peeles nes vee, lees Leesæ[eojJeepes mes yeenj efvekeÀue peeles nes~ efHeÀj yeehe keÀes yegueevee heæ[lee nw ­ee hekeÀæ[keÀjueevee heæ[lee nw~

De®íe, meYeer KegMe nw vee? keÀesF& keÀcheuesvì veneR efkeÀ JeneB peekeÀj keÀnWies efkeÀLeesæ[e­Leesæ[e ­es ngDee Lee~ Deehe mJe­eb Yeer mees®ees efkeÀ yeæ[s mebie"ve ceW Leesæ[e­yengle leesneslee ner nw~ efHeÀj Yeer kegÀcYe kesÀ cesues mes lees n]peej iegCee De®íe nw~ yeef æ{­ee ye´ïeeYeespeve lees efceuelee nw vee! Yeespeve ceW lees keÀesF& cegefMkeÀueele veneR ngF&? veeMlee veneRefceuee lees efkeÀmekeÀes YetKe lees veneR ueieer? De®íe~

yeehe keÀer Þesÿ DeeMeeDeeW keÀe oerhekeÀ peieeves Jeeues ner kegÀue oerhekeÀ nQ~

13026.2.95

mebiece­egie GlmeJe keÀe ­egie nw GlmeJe ceveeveeDeLee&led DeefJeveeMeer Gcebie­Glmeen ceW jnvee

pe ef$eosJe j®elee e f$ece te |le e fMeJe yeehe Deheve s ªnevee r [e­eceC[dme ke sÀ meeLe[e­eceC[ pegyeuee r Jee [e­eceC[ pe­evlee r ceveeve s Dee­e s nQ~ Fmee r e fJee f®e$e

pe­evleer keÀes [e­eceC[ pe­evleer keÀnles nes~ keÌ­eeWefkeÀ yeehe DeJeleefjle nesles ner nQ keÀewæ[ermeceeve DeelceeDeeW keÀes nerjs legu­e yeveeves~ ­ener SkeÀ JeC[jHegÀue pe­evleer nw pees meejskeÀuhe ceW, meejs efJeMJe ceW meyemes v­eejer Deewj h­eejer nw~ keÀesF& Yeer pe­evleer ceveeles nQlees DeelceeDeeW keÀer, osnOeeefj­eeW keÀer pe­evleer ceveeles nQ~ uesefkeÀve ­en efMeJe pe­evleerMejerjOeejer Deelcee keÀer veneR nw, efvejekeÀej efyevog ªhe keÀer pe­evleer nw~ efMeJe pe­evleerkeÀnves mes p­eesefleefyevog ªhe ner meeceves Deelee nw~ lees meejs keÀuhe ceW DeMejerjer hejceDeelcee keÀer pe­evleer veneR ceveeF& peeleer~ SkeÀ ner e f$ecete |le efMeJe yeehe keÀer e fJee f®e$epe­evleer nw, pees DeMejerjer nw~ Deewj ­ener SkeÀ efMeJe pe­evleer nw pees yeehe Deewj ye®®eeWkeÀer meeLe­meeLe pe­evleer nw~ Deepe efmeHe&À yeehe keÀer pe­evleer ceveeves Dee­es nes Jee ye´eïeCeDeelceeDeeW keÀer Yeer pe­evleer ceveeves Dee­es nes? meYeer keÀes yeleeles nes vee efkeÀ efMeJepe­evleer mees ef$ecete|le pe­evleer, ye´eïeCe pe­evleer, lees Fleveer DeelceeDeeW keÀer hejceelceeyeehe kesÀ meeLe­meeLe keÀer pe­evleerö­en efJeef®e$e nw vee~ ueewefkeÀkeÀ jerefle mes yeehe keÀe pevceefove Deewj ye®®es keÀe pevce efove SkeÀ veneR nesiee~ efove ®eens SkeÀ nes uesefkeÀve Je<e& ceWDevlej heæ[ pee­esiee~ lees Ssmeer efJeef®e$e pe­evleer, v­eejer Deewj h­eejer pe­evleer ceveeveskeÀneB­keÀneB mes hengB®e ie­es nes! efJeMJe kesÀ keÀesves­keÀesves mes efkeÀmeefueS Dee­es nes? Deheveerpe­evleer ceveeves ­ee yeehe keÀer? ­ee oesveeW keÀer? lees Deehe yeehe keÀes cegyeejkeÀ oWies ­eeyeehe DeehekeÀes oWies? Deehe yeehe keÀes keÀnles nes cegyeejkeÀ nes Deewj yeehe DeehekeÀes keÀnlesnQ heoddce­heoddce iegCee cegyeejkeÀ nes~ SkeÀ­SkeÀ ye´eïeCe Deelcee nerjs mes Yeer cetu­eJeevenes~ ­en mLetue nerje lees DeehekesÀ Deeies kegÀí Yeer veneR nw~ Fme ogefve­ee ceW nerjs keÀecetu­e nw Fmeefue­es nerjs­pewmee keÀne peelee nw~ uesefkeÀve DeehekesÀ cetu­e kesÀ Deeies nerjekeÌ­ee nw! kegÀí Yeer veneR~ ­ener nerjs lees DeehekesÀ cenueeW ceW, oerJeejeW ceW neWies~ nerjs mesYeer p­eeoe SkeÀ­SkeÀ ye´eïeCe Deelcee nes~ yeeheoeoe ®eejeW Deesj kesÀ ye®®eeW keÀes pees nerjs

D e e

1 3 1

mes Yeer Decetu­e nQ, meyekeÀes meeceves osKe jns nQ~ yeeheoeoe kesÀ Deeies efmeHe&À ceOegyeve keÀermeYee veneR nw uesefkeÀve efJeMJe kesÀ ®eejeW Deesj kesÀ ye´eïeCe ye®®eeW keÀer meYee nw~ meyekesÀefoue keÀer cegyeejkeÀ kesÀ mvesn Yejs ieerle keÀnes, yeesue keÀnes yeehe meceerhe mes megve jns nQ~efoue keÀe DeeJee]pe efoueejece kesÀ heeme henues heng B®elee nw~ lees yeeheoeoe osKe jns nQefkeÀ ye®®eeW kesÀ mesJee keÀe Òel­e#e ÒeceeCe ®eejeW Deesj mes ceOegyeve, yeehe kesÀ mJeerì nescelekeÀ hengB®e jne nw~ Jewmes Yeer efMeJe pe­evleer keÀes GlmeJe keÀnles nQ~ ­eLeeLe& jerefle mesGlmeJe Deehe ye´eïeCe ner ceveeles nes~ keÌ­eeWefkeÀ GlmeJe keÀe DeLe& ner nwömeJe& Glmeen­Gcebie ceW jnW~ lees Deehe pees Yeer yew"s nes, meYeer kesÀ efoue ceW Glmeen Deewj Gcebie efkeÀleveenw? DeefJeveeMeer nw ­ee Deepe kesÀ efue­es nw? DeefJeveeMeer nw vee? Fmeefue­es yeeheoeoeFme Þesÿ mebiece­egie keÀes GlmeJe keÀe ­egie keÀnles nQ~ nj efove DeehekesÀ efue­es Glmeenmechevve nw~ nj efove GlmeJe nw~

pee s iee­eve n w, Deehe uee sie ìe @ e f hekeÀ jKele s ne s `Deve skeÀlee ce W SkeÀlee' lee sÒewefkeÌìkeÀue ceW DeveskeÀ osMe, DeveskeÀ Yee<ee­eW, DeveskeÀ ªhe­jbie uesefkeÀve DeveskeÀlee ceW YeermeyekesÀ efoue ceW SkeÀlee nw vee! keÌ­eeWefkeÀ SkeÀ yeehe nw~ ®eens DecesefjkeÀe mes Dee­es nes,®eens DeÖeÀerkeÀe mes Dee­es nes uesefkeÀve efoue ceW SkeÀ yeehe nw~ SkeÀ Þeercele hej ®euevesJeeues nes~ lees yeeheoeoe keÀes De®íe ueielee nw efkeÀ DeveskeÀ Yee<eeDeeW ceW nesles ngS Yeerceve keÀe ieerle, ceve keÀer Yee<ee SkeÀ nw~ ®eens efkeÀmeer Yeer Yee<ee Jeeues nes, keÀeuee leepelees efceuee nw (meYeer ns[HeÀesve mes Deheveer­Deheveer Yee<ee ceW megve jns nQ), DeYeer ­enerkeÀeuee leepe yeouekeÀj ieesu[ve nes pee­esiee~ uesefkeÀve meyekesÀ ceve keÀer Yee<ee SkeÀ nwDeewj SkeÀ ner Meyo nw, `cesje yeeyee'~ meYeer Yee<ee Jeeues yeesuees `cesje yeeyee'~ neB, ­enSkeÀ ner nw~ lees DeveskeÀlee ceW SkeÀlee nw vee!

lees Glmeen ceW jnves Jeeues DeLee&led meoe GlmeJe ceveeves Jeeueer Þesÿ Deelcee­eW nes~keÀYeer Yeer Glmeen keÀce veneR nesvee ®eeefn­es~ henues Yeer megvee­ee Leeöye´eïeCe peerJeve keÀemeebme nw Gcebie­Glmeen~ Deiej meebme ®euee pee­es lees peerJeve meske sÀC[ ceW Kelce nespee­esieer vee! lees ye´eïeCe peerJeve ceW ­eefo Gcebie­Glmeen keÀe meebme veneR lees ye´eïeCepeerJeve veneR~ pees meoe Gcebie­Glmeen ceW nesiee, Jees ]HeÀuekeÀ mes keÀnsiee efkeÀ ye´eïeCe nQner Glmeen­Gcebie kesÀ efue­es~ Deewj efpemekeÀe Gcebie­Glmeen keÀce nes peelee nw GmekesÀyee sue ner yeoue peeles nQ~ Jees keÀnsieeönQ lees mener...., nesvee lees ®eee fn­es...., nespee­esiee.... lees ­es Yee<ee Deewj Gme Yee<ee ceW efkeÀlevee Devlej nw! GmekesÀ nj yeesue ceW

meeOeve mesJeeDeeW kesÀ efueS nQ, Deejecehemevo yeveves kesÀ efueS veneR~

132

`lees' peªj nesieeönesvee lees ®eeefn­es.... lees ­es pees `lees­lees' neslee nw vee, ­es Gcebie­Glmeen keÀe ÒesMej keÀce nesves mes ner Ssmes yeesue, keÀcepeesjer kesÀ yeesue efvekeÀueles nQ~ leesGcebie­Glmeen keÀYeer keÀce veneR nesvee ®eeefn­es~ Gcebie­Glmeen keÀce keÌ­eeW neslee nw?yeeheoeoe keÀnle s n Q meoe Jeen­Jeen keÀne s Dee wj keÀnle s n Q JneF&­JneF& (Why,Why)~ Deiej keÀesF& Yeer heefjefmLeefle ceW JneF& Meyo Dee peelee nw lees Gcebie­GlmeenkeÀe ÒesMej keÀce nes peelee nw~ yeeheoeoe ves Deieues meeue Yeer efJeMes<e [yeue HeÀejsveme&keÀes keÀne Lee efkeÀ JneF& Meyo keÀes ye´eïeCe ef[keÌMevejer ceW ®eWpe keÀjes, peye JneF& MeyoDee­es lees HeÌuee­e Meyo ­eeo jKees lees JneF& Kelce nes pee­esiee~ keÀesF& Yeer heefjefmLeefleíesìer Yeer peye yeæ[er ueieleer nw lees JneF& Meyo Deelee nwö­es keÌ­eeW, ­es keÌ­ee.... DeewjHeÌuee­e keÀj uees lees heefjefmLeefle keÌ­ee nesieer? íesìe­mee efKeueewvee~ lees peye Yeer JneF&Meyo ceve ceW DeeJes lees keÀnes ye´eïeCe ef[keÌMevejer ceW JneF& Meyo veneR nw, HeÌuee­e nw~keÌ­eeWefkeÀ JneF&­JneF&, ne­e­ne­e keÀje oslee nw~ yeeheoeoe keÀes nbmeer Yeer Deeleer nw, SkeÀlejHeÀ keÀnWie söveneR, nceejs pewmee Þesÿ Yeei­e efkeÀmekeÀe veneR nw~ DeYeer­DeYee r ­enkeÀnWies Deewj DeYeer­DeYeer Glmeen keÀce ngDee lees keÀnWiesöhelee veneR cesje Yeei­e ner Ssmeenw! cesjs Yeei­e ceW Flevee ner nw! lees ne­e­ne­e nes ie­ee vee! lees peye Yeer ne­e­ne­ekeÀe ve]peeje DeeJes lees Jeen­Jeen keÀj uees lees ve]peeje Yeer yeoue pee­esiee Deewj DeeheYeer yeoue pee­eWies~

[yeue efJeosMeer DeepekeÀue `hee@efpeefìJe eELeeEkeÀie' keÀe keÀesme& keÀjeles nes vee~ meYeerefJeosMe ceW efJeMes<e keÀesme& ­en keÀjeles nes? lees Deheves keÀes Yeer keÀjeles nes ­ee otmejeW keÀeskeÀjeles nes? efpeme mece­e keÀesF& Ssmeer heefjefmLeefle Dee pee­es lees Deheves keÀes ner mìt[sC[yeveekeÀj, Kego ner ìer®ej yeve keÀjkesÀ Deheves keÀes ­en keÀesme& keÀjeDees~ Deheves keÀes keÀjemekeÀles nes ­ee efmeHe&À otmejs keÀes keÀje mekeÀles nes? otmejs keÀes keÀjevee menpe nw~ peye ­enves®egjue efmLeefle nes pee­es efkeÀ nj J­eefkeÌle keÀes, yeele keÀes hee@efpeefìJe Je=efÊe mes osKees,megvees ­ee mees®ees lees kewÀmeer efmLeefle jnsieer? DeepekeÀue kesÀ meeFvme Üeje Yeer Ssmes meeOevee fvekeÀues nQ pee s j]HeÀ ceeue keÀe s Yee r yengle megvoj ªhe ce W yeoue osle s nQ~ osKee nwveeökeÌ­ee mes keÌ­ee yevee osles nQ! lees DeehekeÀer Je=e fÊe keÌ­ee Ssmee heefjJele&ve veneR keÀjmekeÀleer? DeeJes e fveiese fìJe ªhe ceW uese fkeÀve Deehe efveiese fìJe keÀes hee@e fpeefìJe Je=e fÊe mesyeoue oes~ Deiej nue®eue ce W Deele s nQ lee s GmekeÀe keÀejCe nwöefveie se fìJe me gvevee,mees®evee Jee yeesuevee ­ee keÀjvee~ ­es cee@[ue yeveeles nes veeöve mees®ees, ve osKees, ve

peneB efoue keÀe mvesn nw JeneB meyekeÀe men­eesie nw~

1 3 3

yeesuees, ve keÀjes~ meeFuesvme keÀer hee@Jej keÌ­ee efveiesefìJe keÀes hee@efpeefìJe ceW veneR yeouemekeÀlee r! DeehekeÀe ceve Dee wj ye ge f× Ssmee yeve pee­es pee s e fveie se fìJe ì®e veneR keÀjs,meskeÀC[ ceW heefjJele&ve nes pee­es~ Ssmes leerJe´ ieefle keÀer DevegYetefle keÀj mekeÀles nes? ceveDeewj yegef× Ssmee leerJe´ ieefle keÀe ­ev$e yeve pee­es~ yeve mekeÀlee nw efkeÀ ìeFce ueiesiee?efkeÀ efveiesefìJe yeele Dee­esieer lees keÀnWies efkeÀ Leesæ[e mees®eves lees oes, osKeW lees mener keÌ­eenw! efkeÌJekeÀ mheer[ mes heefjJele&ve nes pee­esöFmekeÀes keÀne peelee nw ye´eïeCe peerJeve keÀece]pee, ceew]pe~ Deiej peervee nw lees ceew]pe mes peer­eW~ mees®e­mees®ekeÀj peervee Jees peervee veneRnw~ Deehe ueesie DeewjeW keÀes keÀnles nes efkeÀ jepe­eesie peerves keÀer keÀuee nw~ lees Deehe ueesiejepe­eesieer peerJeve Jeeues nes vee! efkeÀ keÀnves Jeeues nes? peye jepe­eesie peerves keÀer keÀueenw lees jepe­eesefie­eeW keÀer keÀuee keÌ­ee nw? ­ener nw vee? lees GlmeJe ceveevee DeLee&led ceewpeceW jnvee~ ceve Yeer ceewpe ceW, leve Yeer ceewpe ceW, mecyevOe­mecheke&À Yeer ceewpe ceW~

keÀF& ye®®es keÀnles nQ Deheves jerefle mes lees "erkeÀ jnles nQ, Deheves ceewpe ceW jnles nQuesefkeÀve mecyevOe­mecheke&À ceW ceewpe ceW jnW, ­en keÀYeer­keÀYeer neslee nw~ uesefkeÀve mecyevOe­mecheke&À ner DeehekesÀ efmLeefle keÀe heshej nw~ ­eefo mìt[sCì keÀns Jewmes lees ceQ heeme efJeodDee@vej ntB uesefkeÀve heshej kesÀ ìeFce ceekeÌme& keÀce nes peeleer nw lees Ssmes keÀes keÌ­ee keÀnWies?lees Ssmes lees veneR nes vee! HegÀue heeme nesves Jeeues nes vee? yeeheoeoe ves megvee­ee nw efkeÀpees meoe yeehe kesÀ heeme jnles nQ Jees heeme nQ~ heeme veneR jnles lees heeme veneR nQ~ leesmeoe keÀneB jnles nes? otj jnles nes, heeme veneR jnles nes! [yeue efJeosefMe­eeW keÀes lees[yeue heeme nesvee ®eeefn­es vee! De®íe~

lees [yeue efJeosefMe­eeW ves Fme yeejer neF peche ueiee oer nw~ ceOegyeve ceW neF& pecheueieekeÀj heng B®e ie­es nQ~ (Fme yeej nj Je<e& mes p­eeoe mebK­ee ceW [yeue efJeosMeerceOegyeve hengB®es ngS nQ) De®íe, [yeue efJeosefMe­eeW keÀes Yeer keÀF­eeW keÀes heìjeveer yeveveskeÀe ®eebme lees De®íe efceuee nw~ heìjeveer yeveves ceW ce]pee nw efkeÀ veneR? Deehe ueesieeW keÀerlees Deìw®eer Fleveer nw pees Gme hej ner mees mekeÀles nQ~ keÌ­eeWefkeÀ SkeÀ yeæ[er ueeles nQ, SkeÀíesìer ueeles nQ, lee s íesìer keÀe s lee fkeÀ­ee yeveeDees~ peien ye®e pee­esiee r vee! De®íeueielee nw yeeheoeoe meerve osKeles nQ kewÀmes Yeejer­Yeejer Deìwef®e­eeB Iemeerì keÀj uee jnsnQ! De®íer meerve ueieleer nw vee! mebiece hej ­es cesnvele Yeer Lees æ[s mece­e keÀer nw efHeÀjlees Òeke=Àe fle Yeer DeehekeÀer oemeer nesieer lees oeefme­eeB Yeer yengle neWieer~ efHeÀj DeehekeÀesmeeceeve G"eves keÀer peªjle veneR~ DeYeer Dehevee jep­e mLeeheve nes jne nw, Fme mece­e

GlmeJe keÀe JeemleefJekeÀ DeLe& nwömeoe Gcebie­Glmeen ceW jnvee~

134

ieghle JesMe ceW nes, mesJeeOeejer nes efHeÀj jep­e DeefOekeÀejer yeveWies~ lees mesJeeOeeefj­eeW keÀeslees meye ÒekeÀej keÀer mesJee keÀjveer heæ[leer nw~ efpeleveer DeYeer leve, ceve, Oeve Deewj mecheke&Àmes mesJee keÀjles nes Glevee ner JeneB mesJeeOeejer efceueWies~ meyemes henues lees ­es Òeke=Àefle kesÀheeb®e ner lelJe DeehekesÀ mesJeeOeejer yeveWies~ Dehevee jep­e­Yeei­e mce=efle ceW nw vee! efkeÀlevesyeejer jep­e DeefOekeÀejer yeves nQ! Deveefievele yeej yeves nQ Deewj yeveles ner jnWies~ uesefkeÀvejep­e DeefOekeÀejer mes Yeer Deye keÀe mesJeeOeejer peerJeve Þesÿ nw~ keÌ­eeWefkeÀ DeYeer yeehe Deewjye®®eeW keÀe meeLe nw~ ®eens efkeÀmeer Yeer ÒekeÀej keÀer mesJee nw uesefkeÀve mesJee keÀe Òel­e#eHeÀueDeYee r e fceuelee nw~ yeehe keÀe mve sn, men­ee sie Dee wj yeehe Üeje e fceue s ngS Kepeeve sÒel­e#eHeÀue kesÀ ªhe ceW e fceueles nQ~ peye Yee r keÀe sF& e fJeMes<e mesJee keÀjles nes Deewj­egefkeÌle­egkeÌle mesJee keÀjles nes lees efkeÀleveer KegMeer nesleer nw! Gme mece­e kesÀ ®esnjs keÀe]HeÀesìes efvekeÀeuees lees kewÀmee neslee nw! lees SkeÀ lejHeÀ mesJee keÀjles nes, otmejs lejHeÀÒel­e#eHeÀue DeehekesÀ efue­es meoe lew­eej nw ner nw~ SkeÀ neLe mes mesJee keÀjes, otmejs neLemes HeÀue KeeDeesöSsmes DevegYeJe neslee nw? efkeÀ mesJee ceW yeæ[er cesnvele nw? mesJee ceWnue®eue nesleer nw ­ee veneR? keÀYeer­keÀYeer nesleer nw~ ­es nue®eue ner heefjhekeÌJe yeveeleernw, DevegYeJeer yeveeleer nw~ nue®eue ceW Fmeerefue­es Deeles nes pees efmeHe&À Jele&ceeve keÀes osKelesnes~ uesefkeÀve Jele&ceeve ceW efíhee ngDee YeefJe<­e pees nw Jees mheä veneR efoKeeF& oslee nw,Fmeefue­es nue®eue ceW Dee peeles nQ~ keÀesF& Yeer yeæ[s les yeæ[er vee]pegkeÀ heefjefmLeefle JeemleJece W Deeie s ke sÀ e fue­e s yengle ye æ[e hee" he æ{elee r nw, hee fje fmLee fle veneR nw uese fkeÀve JenDeehekeÀer ìer®ej nw~ Gme ve]pej mes osKees efkeÀ Fme heefjefmLeefle ves keÌ­ee hee" heæ{e­ee?FmekeÀes keÀne peelee nw efveiesefìJe keÀes hee@efpeefìJe ceW heefjJele&ve keÀjvee~ efmeHe&À heefjefmLeeflekeÀes osKeles nes lees Ieyeje peeles nes~ Deewj heefjefmLeefle cee­ee Üeje meoe ve­es­ve­es ªhemes Dee­esieer~ Jewmes ner veneR Dee­esieer, efpeme ªhe ceW Dee ®egkeÀer nw, Gme ªhe ceW veneRDee­esieer~ ve­es ªhe ceW Dee­esieer~ lees GmeceW Ieyeje peeles nQö­es lees veF& yeele nw, ­es leesneslee veneR nw, ­es lees nesvee veneR ®eeefn­es....~ uesefkeÀve mecePe uees efkeÀ cee­ee Devle lekeÀyengªhee r yeve yengªhe e foKee­e siee r~ cee­ee keÀe s yengªhee r yevevee yengle peuoer Dee wjDe®íe Deelee nw~ pewmes DeehekeÀer efmLeefle nesieer vee Jewmeer heefjefmLeefle yeveekeÀj Dee­esieer~Deepe ceevees Deehe Lees æ[e­mee Deueyesues peerJeve ceW nes lees cee­ee Yeer Gmeer DeueyesuesheefjefmLeefle kesÀ ªhe ceW Dee­esieer~ Deepe cet[ Leesæ[er Dee@HeÀ nw, pewmes nesveer ®eeefn­es JewmesveneR nw, lees cet[ Dee@HeÀ keÀer heefjefmLeefle kesÀ ªhe ceW ner Dee­esieer~ efHeÀj mees®eles nQ efkeÀ

ye´eïeCe peerJeve keÀe meebme Gcebie­Glmeen nw~

1 3 5

henues ner ceQ mees®e jner Leer efHeÀj ­es keÌ­ee ngDee? Fmeefue­es cee­ee keÀes osKeves kesÀ efue­es,peeveves kesÀ efue­es ef$ekeÀeueoMeea Deewj ef$eves$eer yevees~ Deeies, heerís, meeceves ef$eves$eer yevees~

Deehe meYeer e f$eves$ee r Deewj ef$ekeÀeueoMeea nes vee? [yeue HeÀe@jsveme& e f$ekeÀeueoMeeanQö­eme ­ee vees? meye yeesueesöneB peer ­ee vee peer~ (neB peer) Deheveer Yee<ee mes lees ­esDe®íe yeesueles nes~ meye KegMe nes? (neB peer) Fleves yeæ[s mebie"ve ceW ce]pee Dee jnenw? (neB peer) keÀesF&­keÀesF& ­en lees veneR mees®e jns nQ efkeÀ Deieues Je<e& jMe ceW veneRDee­eWies, Leesæ[e heerís Dee­eWies? mebie"ve keÀe ce]pee Yeer h­eeje nw~ Jewmes Deevee lees ÒeesûeeceÒeceeCe ne r, p­eeoe vene R Deevee ue se fkeÀve Deeole Ssmee r ne svee r ®eee fn­e s pee s meyece WS[pemì keÀj mekesÀ~ S[pemì keÀjves keÀer hee@Jej meoe efJepe­eer yevee osleer nw~ ye´ïeeyeehe keÀe s osKee lee s ye®®ee W me s ye®®ee yevekeÀj S[pemì nes peelee, ye æ[e W me s ye æ[eyevekeÀj S[pemì nes peelee~ ®eens yesiejer ueeFHeÀ, ®eens meeOeveeW keÀer ueeFHeÀ, oesveeW ceWS[pemì nesvee Deewj KegMeer­KegMeer mes nesvee, mees®ekeÀj veneR~ ­eneB og:Keer lees veneRnesles nes uesefkeÀve KegMeer kesÀ yepee­e Leesæ[e mees®e ceW heæ[ peeles nesö­es keÌ­ee ngDee, kewÀmesngDee....~ lees mees®eves Jeeues keÀes S[pemì nesves kesÀ cepes ceW kegÀí mece­e ueie peeleenw~ Deheves keÀes ®eskeÀ keÀjes efkeÀ kewÀmeer Yeer heefjefmLeefle nes, ®eens De®íer nes, ®eens efnueevesJeeueer nes uesefkeÀve nj mece­e, nj mejkeÀcemìebme kesÀ Devoj Deheves keÀes S[pemì keÀjmekeÀles nQ? [yeue HeÀe@jsveme& keÀes DekesÀueeheve Yeer De®íe ueielee nw Deewj keÀchewefve­eveYeer yengle De®ís ueieles nQ~ uesefkeÀve keÀcheveer ceW nes ­ee DekesÀues nes, oesveeW ceW S[pemìnesveeö­es nw ye´eïeCe peerJeve~ Ssmes veneR, mebie"ve nes Deewj ceeLee Yeejer nes pee­esöveneR,cegPes SkeÀevle ®eeefn­es, ­es Iecemeeve ceW veneR, cegPes DekesÀuee ®eeefn­es....~ ceve DekesÀueeDeLee&led yeenjcegKelee mes Devleceg &Ke ceW ®eues peeDees lees DekesÀueeheve nw~ keÀesF&­keÀesF&keÀnles nQ veeöDekesÀuee keÀceje ®eeefn­es, oes Yeer veneR ®eeefn­es~ DekesÀuee efceues lees Yeerceew ]pe mes meesDees Deewj ome kesÀ yeer®e ceW Yeer meesvee nes lees ceew ]pe mes meesDees~ HeÀe@jsveme&ome kesÀ yeer®e ceW mees mekeÀles nQ efkeÀ cegefMkeÀue nw? mees mekeÀles nQ? (neB peer) De®íe,DeYeer Deieues Je<e & 20-20 keÀes meguee­eWie s~ osKees mece­e yeouelee jnlee nw Deewjyeouelee jnsiee~ ogefve­ee keÀer neueleW vee]pegkeÀ nes jner nQ Deewj Yeer neWieer~ nesveer ner nw~DeYeer efmeHe&À SkeÀ mLeeve hej Deueie­Deueie nesleer nQ, DeeefKej ceW meye lejHeÀ FkeÀùernesieer~ lees vee]pegkeÀ mece­e lees Deevee ner nw~ mece­e vee]pegkeÀ nes uesefkeÀve DeehekeÀer ves®ejvee]pegkeÀ veneR nes~ keÀF­eeW keÀer ves®ej yengle vee]pegkeÀ nesleer nw vee, Lees æ[e­mee DeeJee]pe

meeFuesvme keÀer hee@Jej mes efveiesefìJe keÀes hee@efpeefìJe ceW heefjJele&ve keÀjes~

136

ngDee, Lees æ[e­mee kegÀí ngDee lees ef[mìye& nes ie­es~ FmekeÀes keÀnles nQ vee]pegkeÀ efmLeefle,veepegkeÀ ves®ej~ lees vee]pegkeÀ ves®ej veneR nes~ pewmee mece­e Jewmee Deheves keÀes S[pemì keÀjmekeÀes~ ­es DeY­eeme Deeies ®euekeÀj DeehekeÀes yengle keÀece ceW Dee­esiee~ keÌ­eeWefkeÀ neueleWmeoe SkeÀ pewmeer veneR jnveer nw~ Deewj HeÀeFveue heshej DeehekeÀe vee]pegkeÀ mece­e hej nesveenw~ Deejece kesÀ mece­e hej veneR nesvee nw~ veepegkeÀ mece­e hej nesvee nw~ lees efpelevee DeYeermes Deheves keÀes S[pemì keÀjves keÀer MeefkeÌle nesieer lees veepegkeÀ mece­e hej heeme efJeodDee@vej nes mekeWÀies~ heshej yengle ìeFce keÀe veneR nw, heshej lees yengle Lees æ[s mece­e keÀenw uese fkeÀve ®eejeW Deesj keÀer veepegkeÀ heefjefmLeefle­eeB, GvekesÀ yeer®e ceW heshej osvee nw~Fmeefue­es Deheves keÀes ves®ej ceW Yeer MeefkeÌleMeeueer yeveeDees~ keÌ­ee keÀjW, cesjer ves®ej ­es nw,cesjer Deeole ner Ssmee r nw, ­es veneR~ FmekeÀe s vee ]pegkeÀ ve s®ej keÀne peelee nw~ osKees,yeeheoeoe ves mLeehevee kesÀ Deeefo ceW meye DevegYeJe keÀje efue­ee~ peye Deeefo ngF& leesjepekegÀceej Deewj jepekegÀceeefj­eeW mes Yeer p­eeoe heeuevee, meeOeve, meye DevegYeJe keÀje­eeDeewj Deeies ®euekeÀj yesiejer ueeFHeÀ keÀe Yeer hetje DevegYeJe keÀje­ee~ lees efpevneWves oesveeWDevegYeJe efkeÀ­ee GvekeÀer Deeole yeve ieF&~ lees Deehe ueesieeW kesÀ Deeies lees Ssmee mece­eDee­ee veneR nw uesefkeÀve Deevee nw~ peneB Yeer jnles nes, meYeer efnueves nQ, meye DeeOeejìtìves nQ~ lees Ssmes ìeFce hej keÌ­ee ®eeefn­es? SkeÀ ner yeehe keÀe DeeOeej~ Deehe ueesielees yengle­yengle­yengle uekeÌkeÀer nes, pees Deeves keÀe mece­e DeehekeÀe menpe meeOeveeW keÀenw~ menpe meeOeveeW kesÀ meeLe­meeLe DeehekeÀe ye´eïeCe pevce nw~ uese fkeÀve meeOeve DeewjmeeOeveeömeeOeveeW keÀes osKeles meeOevee keÀes veneR Yetue peevee~ keÌ­eeWefkeÀ DeeefKej ceW meeOeveener keÀece ceW Deeveer nw~ mecePee?

yeeheoeoe KegMe nesles nQ efkeÀ [yeue HeÀe@jsveme& mevosMe osves ceW yengle De®íe heeì&yepee jns nQ~ mesvìme& Yeer De®ís Gcebie­Glmeen mes Keesue jns nQ~ lees yeeheoeoe DeepeDeehe meyekeÀes GlmeJe ceveeves keÀer cegyeejkeÀ Yeer os jns nQ Deewj meeLe­meeLe mesJee keÀer YeercegyeejkeÀ os jns nQ~ efmeHe&À Deewj DeC[jueeFve keÀje jns nQ efkeÀ mesJee Deewj mJe­efmLeefleoesveeW ceW leerJe´ ieefle nes~ mJe­efmLeefle Deewj mesJee oesveeW keÀe yewuesvme meoe mce=efle ceW jns~keÀYee r­keÀYee r yeeheoeoe megvele s nQ, osKeles Yee r nQ, peye keÀe sF& mesJee keÀe yengle ye æ[eYeeieoewæ[ keÀe keÀe­e& keÀjles nQ vee, lees keÀe­e& kesÀ Gcebie ceW keÀe­e& lees keÀj uesles nQ uesefkeÀvekeÀYeer­keÀYeer keÀesF& keÀnles nQömesJee ceW ie­es vee lees Deheveer efmLeefle Leesæ[er {erueer nes ieF&~Jees veneR nesvee ®eeefn­es~ yeme, DeYeer ­eesie ceW yew"s, mesJee veneR keÀjWies, ­eesie ceW ner

efoue keÀer meceerhelee meeLe keÀe DevegYeJe keÀjeleer nw~

1 3 7

yew"Wies! ­eesie Deewj mesJee FkeÀùe­FkeÀùe nesvee ®eeefn­es~yeeheoeoe Deehe meyekesÀ he$e mecee®eej heæ{les nQ! keÀF& ye®®es keÀnles nQ 6-6 hes ]pe

efueKee, GÊej lees Dee­ee ner veneR~ Fleves keÀe[& Yespes, GÊej lees Dee­ee veneR~ uesefkeÀveyeeheoeoe meYeer keÀes jsmeheeC[ peªj keÀjles nQ~ DeehekeÀes efueKeves keÀe mebkeÀuhe ®eueleenw Deewj yeehe kesÀ heeme JeneB hengB®e peelee nw~ uesefkeÀve De®íe keÀjles nes, efmeHe&À uecyeeveneR efueKees, Mee@ì& ceW efueKees~ keÌ­eeWefkeÀ efueKeves mes pees ceve ceW ®euelee jnlee nw JeesKelce nes peelee nw, nukeÀe nes peelee nw~ Fmeefue­es efueKees peªj uese fkeÀve Mee@ì& ceWefueKees~ Deehe meyekesÀ keÀe[& Jeiewjn keÀer meye SkeÌpeerefyeMeve Jeleve ceW Yeer ueieleer nw~(meYeer kesÀ keÀe[& mìspe hej yengle megvoj {bie mes mepeekeÀj jKes ie­es nQ) ­eneB YeerSkeÌpeere fyeMeve ueieeF& nw vee~ lees hengB®ee ­ee veneR hengB®ee, Ssmes veneR mees®ees~ hengB®eleener nw~ Deewj yeeheoeoe SkeÀ­SkeÀ kesÀ mecee®eej keÀes, ®eens mesJee keÀe, ®eens efmLeefle keÀe,osKeles nQ Deewj osKekeÀj MeefkeÌle­eeW keÀe Jee­eye´ sMeve osles nQ~ De®íe!

(yeeheoeoe ve s meYee r osMee W ke sÀ YeeF &­yee fnvee W me s Deueie­Deueie ûe ghe ce W neLeG"Jee­es)

meeGLe Deewj veeLe& DecesefjkeÀe neLe G"eDees~ DecesefjkeÀe keÌ­ee peueJee efoKee­esieer?keÀesF& veF& yeele keÀjWies vee! keÌ­ee keÀjWies? Deepe efMeJejeef$e keÀe PeC[e uenje­eWies vee leesÒel­e#elee keÀe PeC[e henues osKeW DecesefjkeÀe ceW uenjeles nQ ­ee DeeefÖeÀkeÀe ceW, ­ee YeejleceW? henues keÀneB uenje­esiee? DecesefjkeÀe ceW? ­et.Sve. keÀer efyeeEu[ie hej efMeJe yeeyeekeÀe PeC[e uenjevee~ pewme s Yeejle Jeeue s mecePele s nQ vee ueeue e fkeÀue s hej PeC[euenje­eWies lees meyekeÀer ve]pej nesieer vee, lees ­et.Sve. keÀer efyeeEu[ie hej PeC[e uenje­eWieslees meye keÌ­ee yeesueWies? Jevme ceesj, Jevme ceesj~ Jen Yeer efove Deevee ner nw~ Deewj ­etjeshekeÀneB PeC[e uenje­esiee? ueC[ve kesÀ cenue ceW~ pewmes JeneB keÀer hejs[ osKeves Deeles nQvee lees Ssmes Fme PeC[s keÀes osKeves DeeJes~ nesvee nw vee! Deewj ner DeehekeÀes Dee|pe­eeBkeÀjkesÀ ues pee­eWiesöDeeDees~ Lees æ[e­mee nue®eue nesves oes, GvneW keÀer nue®eue nesieer,Dehevee PeC[e uenje­eWies Deewj DeefÖeÀkeÀe keÀneB PeC[e uenje­esiee? DeefÖeÀkeÀe ceW peesveeceerûeeceer mLeeve nes JeneB PeC[e uenjevee~ DeYeer Gme efceuesì^er keÀer hejs[ efvekeÀeuelesnQ Deewj efHeÀj ye´ïeekegÀceeefj­eeW keÀer ­ee$ee efvekeÀues~ Dee@mì^se fue­ee Jeeues keÌ­ee keÀjWies?De®íe! Fme yeejer Dee@mì^sefue­ee keÀce Dee­ee nw~ veneR lees meyemes vecyej lees Dee@mì^sefue­eeuesles nQ~ Fme yeejer efkeÀmekeÀes p­eeoe ®eebme efo­ee nw? ­et.kesÀ. keÀes~ ­et.kesÀ. Jeeues yengle

ceve keÀes meoe ceew]pe ceW jKeveeö­ener peerJeve peerves keÀe keÀuee nw~

138

Dee­es nQ~ ­et.kesÀ. lees uekeÌkeÀer ngDee~ efMeJejeef$e keÀe ®eebme ­et.kesÀ. keÀes efceuee nw~ ­et.kesÀ.JeeueeW ves cesnvele Yeer De®íer keÀer nw~ ceuesefMe­ee keÀer mesJee Yeer De®íer Je=ef× keÀes ÒeehlekeÀj jner nw~ De®ís nQ~ ­et.kesÀ. lees nw ner HeÀeGC[sMeve Deewj DecesefjkeÀe nw mee|Jeme kesÀJe=ef× keÀer DeeJee]pe HewÀueeves keÀe yeæ[e ceeFkeÀ~ DecesefjkeÀe keÀer ­en efJeMes<elee nw~ DeewjDeefÖeÀkeÀe keÀer efJeMes<elee keÌ­ee nw? DeefÖeÀkeÀe JeeueeW keÀer keÀceeue nw pees ogefve­ee Ye­e ceWnw Deewj ­es efveYe&­e nQ~ jer­eue ceW M­eece mes megvoj yeveeves Jeeuee lees DeefÖeÀkeÀe nw vee!efveYe&­elee keÀer keÀceeue FvneW keÀer nw~ osKees, oes­oes yenveW jnleer nQ uese fkeÀve efveYe&­eneskeÀj jnleer nQ~ efnccele jKeles nQ vee lees yeehe keÀer ceoo nw~ DeefÖeÀkeÀe keÀer Yeer mesJeeDe®íer Je=ef× keÀes hee jner nw~ Jewmes efJeosMe ceW Yeer Fme mece­e meye lejHeÀ mesJee keÀeGcebie­Glmeen Deewj Je=e f× De®íer nw~ DeYeer lejerkeÀe, efJeefOe Dee ieF& nw~ Oejveer Yeeryeoueer nw Deewj efJeefOe Yeer Dee ieF& nw~ osKees meyemes heerís jefMe­ee Keguee nw, JeneB keÀerYeer mesJee osKees efkeÀleveer nw! jefMe­ee Jeeues Yeer Dee­es nQ vee! ­es lees SkeÀ ner lejHeÀye w"le s nQ~ FvneW keÀe r ­e ge fveìe r yengle De®íer nw, pene B SkeÀ pee­e siee vee Jene B meyepee­eWies~ De®íe nw, ueemì mees HeÀmì& nes jns nQ~ De®íer efjpeuì nw~ osKees, DeYeer leesmLeeve Yeer efceue jns nQ~ DeYeer ieJecexvì keÀes Deewj Dehevee yeveeles peeDees~ De®íe Gcebie­Glmeen nw~ Deewj Dee@mì^sefue­ee ceW yeeheoeoe keÀer yengle­yengle­yengle Þesÿ DeeMeeDeeW kesÀoerhekeÀ peie jns nQ~ Dee@mì^se fue­ee Ssmeer keÀceeue keÀjWies pees keÀesF& ves veneR keÀer~ keÌ­eeWkeÀceeue keÀjWies? keÀejCe yeleeDees? keÌ­eeWefkeÀ Dee@mì^sefue­ee ceW meye ÒekeÀej keÀer yegef× JeeuesnQ~ FvJesvìj Yeer nQ, keÀe­e& keÀes, huewve keÀes Òewe fkeÌìkeÀue ceW ueeves Jeeueer yege f× Yeer nw,Fmeefue­es Deeefo ceW Yeer Dee@mì^sefue­ee ves yengle Deheveer keÀceeue efoKeeF&~ DeYeer yeer®e ceWLee s æ[e huewve yevee jns Le s~ Dee wj Deeie s ®euekeÀj Òe we fke ÌìkeÀue ce W Deevee ner nw~ lee sDee@mì^sefue­ee keÀer lejHeÀ yeeheoeoe keÀer efJeMes<e Þesÿ mesJee kesÀ DeeMeeDeeW keÀer ve]pej nw~mecePee? Fme yeejer keÀce Dee­es nQ uese fkeÀve meYeer megveWies~ De®íe, pees [e­eueeie ceWDee­e s Le s Jee s neLe G"eDee s~ (Deeye t [e­eueeie ce W Dee­e s n gS ke gÀí ce snceeve Yee ryeeheoeoe keÀer cegjueer megve jns nQ) ­es Lees æ[er­meer Deelcee­eW ceneved Yeei­eJeeve nQ~ lees[e@­eueeie ceW Dee­es Deewj yengle De®ís Þesÿ ceeFkeÀ yevekeÀj pee jns nQ~ cewmesvpejyevekeÀj pee jns nQ~ meYeer kesÀ ceve ceW, meejs ûeghe kesÀ ceve ceW ­es Gcebie nw efkeÀ p­eeoemes p­eeoe ce wme spe oskeÀj Deve skeÀ DeelceeDee W keÀe s hee fj®e­e oW Dee wj mJee rì nesce ce WhengB®ee­es~ Ssmee Gcebie nw? efpevneWves neLe G"e­ee GvneW keÀes Gcebie nw? De®íe, meYeer

­egefkeÌle­egkeÌle mesJee keÀe Òel­e#eHeÀue nw KegMeer~

1 3 9

ves osKee nw keÀewve­meer Yeei­eJeeve Deelcee­eW nQ? jer­eue ceW lees FvneW keÀe yeLe& [s nesie­ee~ lees cewmesvpej yeveves kesÀ yeLe& [s keÀer cegyeejkeÀ~

De®íe, ­etjeshe keÌ­ee keÀjsiee? ­etjeshe Deheveer Deb®eueer ­et.kesÀ. ceW [euelee nw, Ssmes!uese fkeÀve De®íe nw, keÀesF& Yeer Ssmee efJeMes<e osMe jnvee veneR ®eeefn­es pees Guenvee osefkeÀ nceejs osMe ceW lees DeehekeÀe cewmespe hengB®ee ner veneR~ lees pees Yeer efJeMes<e osMe nw,hengB®evee lees keÀesves­keÀesves ceW nw, uesefkeÀve keÀesves­keÀesves ceW cewmespe peªj osvee~ GuenveeveneR megvevee he æ[s~ De®íe! cee @je re fMe­eme osMe ke sÀ e fnmeeye mes e fpelevee ner íesìe nwGlevee ner mesJee ceW yeæ[e nw~ cee@jere fMe­eme keÀer ­es e fJeMes<elee nw e fkeÀ DeeF&.hee r. Yeernesceueer nQ~ ®eens ÒeeFce efceefvemìj nw ­ee efceefvemìj nQ uesefkeÀve nesceueer ªhe mes efceuelesYeer nQ Deewj men­eesieer Yeer yeveles nQ~ ÞeeruebkeÀe Jeeues neLe G"eDees~ ­es Yee<ee kesÀ keÀejCeFkeÀùs yew"s nQ~ ÞeeruebkeÀe lees veece ner Þeer nw~ Þeer keÀe DeLe& ner ceneved nw~ lees ÞeeruebkeÀeceW peneB DeMeeefvle nw JeneB Meeefvle mLeeheve keÀjvee Deewj Meeefvle keÀe mevosMe osvee ­esefkeÀlevee Þesÿ keÀe­e& nw lees ÞeeruebkeÀe mevosMe osves keÀe Þeer­keÀe­e& keÀj jns nQ~ efceef[ueF&mì Yeer Dee­ee nw~ ogyeF& kesÀ Yeer Dee­es nQ~ nQ Lees æ[s uesefkeÀve ceneJeerj nQ~ De®íe nwÞeeruebkeÀe lees keÀuhe henues Yeer uebkeÀepeerle ye´eïeCe keÀnueeles nQ~ lees ÞeeruebkeÀe hej leesefJepe­e nesveer ner nw~ efceef[ue F&mì Yeer Oeerjs­Oeerjs Deeies yeæ{ jne nw~ keÌ­eeWefkeÀ ieghle ceWYeer ieghle JesMe OeejCe keÀjkesÀ mesJee keÀjveer heæ[leer nw vee lees [yeue mesJee keÀjves keÀercegyeejkeÀ~ efHeÀj Yeer yeeheoeoe cegyeejkeÀ osles nQ pees Jee­egceC[ue kewÀmee Yeer nes De®eue­De[esue­DeefJeveeMeer jlve nQ~ SkeÀ­SkeÀ jlve Decetu­e nQ~ Deewj peien mesJee keÀjveemenpe nw uesefkeÀve ­eneB mesJee [yeue ieghle ªhe ceW keÀjvee heæ[lee nw~ efHeÀj Yeer efncceleJeeues nQ~ efnccele íesæ[ves Jeeues veneR~ De®eue­De[esue Deelcee­eW nQ~ Fmeefue­es yeeheoeoeefncceleJeeve ye®®eeW keÀes heoddceiegCee ceoo keÀer cegyeejkeÀ osles nQ~ De®íe~ keÀjsefye­eve ceWHeÀeGC[sMeve lees De®íe heæ[e~ DeYeer efkeÀleves mesvìj nes ie­es keÀjsefye­eve ceW~ (10-12)efHeÀj Yeer efnccele De®íer jKeer nw~ YeefkeÌle kesÀ efJemleej ceW %eeveer let Deelcee yeveevee FmeceWe fnccele De®íer jKeer nw Deewj ye´eïeCe Yeer De®ís Je=e f× keÀes hee jns nQ~ Meg© mes peesDeeefo mes Dee­es nQ Jees yengle De®ís ®eue jns nQ~ p­eeoe nue®eue ceW veneR Dee­es nQ~­en Yeer De®íe efjkeÀe@[& nw~ keÀjsefye­eve Yeer keÀce veneR nw, keÀceeue keÀjves Jeeuee nw~De®íe! peneB ke sÀ Yee r nes, meYee r yeehe ke sÀ mecee rhe Dee wj e fmekeÀe rueOe s nes~ yeeheoeoeDece=leJesues ®eejeW Deesj kesÀ Decetu­e jlveeW keÀes osKe­osKe ne|<ele nesles nQ~ efpemekeÀes

cee­ee keÀes osKeves Jee peeveves kesÀ efueS ef$ekeÀeueoMeer Deewj ef$eves$eer yevees~

140

osKeles nQ meye SkeÀ­oes mes Deeies nQ~ keÌ­eeW? nj SkeÀ keÀer Deheveer­Deheveer efJeMes<elee nw~®eejeW Deesj kesÀ Decetu­e efJeMes<e jlveeW keÀe s, meoe nj efove Glmeen mes GlmeJe

ceveeves Jeeueer Þesÿ DeelceeDeeW keÀes, meoe mJe­efmLeefle Deewj mesJee kesÀ Gvveefle ceW yewuesvmejKeves Jeeueer yueweEmeie kesÀ DeefOekeÀejer DeelceeDeeW keÀes, meoe heefjefmLeefle keÀes menpe heejkeÀjves Jeeueer Ssmes De®eue, De[esue, ceneJeerj DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eejDeewj vecemles~

ìer®eme& mes ö ìer®eme& keÀes efJeMes<e yeeheoeoe cegyeejkeÀ os jns nQ~ keÌ­eeWefkeÀ nj Je<e&mesJee keÀer efj]peuì ceW ìer®eme& ves cesnvele De®íer keÀer nw~ Fmeefue­es Òel­e#eHeÀue yeehe keÀerogDeeSb nQ~ mecePee! ìer®eme& mes hetíves keÀer DeeJeM­ekeÀlee veneR nw efkeÀ KegMe nQ? KegMenQ Deewj KegMe yeveeves kesÀ efveefceÊe nQ~ lees pees DeewjeW keÀes KegMe yeveeles nQ Jees mJe­eb leespeªj neWies~ ìer®ej keÀe DeLe& ner De®eue­Decej~ lees Decej Yeer nQ Deewj De®eue Yeer nQ~Ssmes nw! efkeÀ keÀYeer­keÀYeer KegMeer Lees æ[er keÀce nesleer nw? veneR, nes ner veneR mekeÀleer~Flevee efveM®e­e nw~

oeoer peevekeÀer mes ö Òeke=Àe flepeerle nw vee! Òeke=Àe fle keÀe keÀece nw e fnueevee DeewjDeehekeÀe keÀece nw Òeke=Àe fle keÀes e fnueevee~ De®íe nw, h­eej mes jsmì veneR keÀjles leescepeyetjer mes keÀjeles nQ~ keÌ­ee nw, FvekeÀer mesJee mes yengle ceesnyyele nw~ Gcebie nw, keÀesF&jn veneR pee­es, keÀesF& jn veneR pee­es~ Ssmes nw vee! (yeeyee ves Deheves heeme efye"e­ee)meeLe jnleer nw vee lees meeLe ner efye"e­eWies~ De®íe nw, veF&­veF& FvJesvMeve efvekeÀuesieer~keÀesF& yeele veneR~ jsmì Yeer efceueleer nw lees keÀesF& ve­ee huewve yeveeves kesÀ efue­es~ Fmeefue­esDeehekeÀes keÀesF& ve­ee ceeue efceuesiee~ oeefo­eeW keÀes osKe keÀjkesÀ meYeer keÀes yengle KegMeernesleer nw vee~ meYeer keÀe mvesn Yeer mesJee keÀe Òel­e#eHeÀue nw~ lees meejs efove ceW efkeÀlevesHeÀue efceueles nQ! pees Yeer osKeles nQ Jees efkeÀme ve]pej mes osKeles nQ? meyekesÀ efoue mesJeen oeoer Jeen, Jeen oeoer Jeen efvekeÀuelee nw~ ­es Yeer mesJee keÀe HeÀue nw~ efpeleveepees mvesn mes, efvemJeeLe& mesJee keÀjles nQ GvekeÀes Òel­e#eHeÀue meoe ner efceuelee nw DeewjmeJe& mes efceuelee nw~ meyekesÀ efoue mes efvekeÀuelee nwönceejer oeoer, ­ee keÀnWies efkeÀ ­esuevove keÀe r oeoer nw, ­e s ceOe gyeve keÀe r oeoer nw? meyekeÀe r oee fo­ee B nw~ pee s e fJeMJeDeefOekeÀejer yeveles nQ GmekeÀes DeYeer mes meJe&, GmeceW Yeer efJeMes<e ye´eïeCe Dehevee ceeveWies~De®íe, "erkeÀ nw? meye yengle De®íe! Kejeye lees nesvee ner veneR nw~ DeYeer e fmeHe&Àyeer®e­yeer®e ceW Lees æ[er jsmì ues uees, yeekeÀer De®íe nw~ Gcebie­Glmeen jKeves mes DeewjeW

mece­e Yeue veepegkeÀ nes uesefkeÀve DeehekeÀer ves®ej veepegkeÀ ve nes~

1 4 1

keÀe Yeer Gcebie­Glmeen yeæ{lee jnlee nw~ efmeHe&À Gæ[ves Jeeues veneR nes uese fkeÀve Gæ[evesJeeues nes~ mehleen ceW DeeOee efove ­ee SkeÀ efove jsmì keÀe jKees efHeÀj DeehekeÀe Mejerjyengle ceoo osiee~ kegÀí mece­e DeYeer jsmì ®eeefn­es~ Fleves jeFì nwC[ lew­eej ngS nQ,meYeer osMeeW ceW jeFì nwC[ nQ~ lees jeFì nwC[ keÀes keÀjves oes~ efmeHe&À yewkeÀ yeesve jnes~hegjeves­hegjeves Deeefo jlve Yeer yengle Dee­es nQ~ 20 meeue Jeeues neLe G"eDees~ peeshenueer yeej Dee­es nQ Jees neLe G"eDees~ HeÀmì& ìeFce JeeueeW keÀes efJeMes<e cegyeejkeÀ nw~De®ís­De®ís Dee­es nQ~ DeYeer Decej YeJe kesÀ Jejoeve keÀes meoe meeLe jKevee~ DeescedMeeefvle~

(ye®®eeW ves yeeheoeoe kesÀ meeLe efMeJe pe­evleer ceveeF&, ieerle iee­es, ceesceyeefÊe­eebpeueeF&, kesÀkeÀ keÀeìer~ yeeheoeoe ves mìspe hej Keæ[s neskeÀj Deheves nmleeW mes PeC[euenje­ee Deewj meyekeÀes yeOeeF­eeB oer)

Fme PeC[s keÀes uenjeves kesÀ henues meyekesÀ efoueeW ceW pees mvesn keÀe PeC[e uenjejns nQ Jen osKe­osKe ne|<ele nes jns nQ~ henues meyekesÀ efoueeW ceW mvesn keÀe, mesJee keÀePeC[e nw efHeÀj ­en efveMeeveer nw Deehe meyekeÀer~ meyekesÀ KegMevegce: ®esnjs meejs efJeMJeceW KegefMe­eeB uenje jns nQ~ KegefMe­eeW kesÀ Jee­eye´sMeve ®eejeW Deesj efJeMJe ceW pee jns nQ~Ssmes ner meoe KegefMe­eeW kesÀ Jee­eye´sMeve osles jnvee Deewj yeehe keÀe ÒewefkeÌìkeÀue Òel­e#eleekeÀe PeC[e uenjeles jnvee~ De®íe~

S[@pesmì nesves keÀer MeefkeÌle veepegkeÀ mece­e hej heeme efJeo Deeve@j yevee osieer~

1427.3.95

``ye´eïeCe DeLee&led Oece& meÊee DeewjmJejep­e meÊee keÀer DeefOekeÀejer Deelcee''

pe yeeheoeoe ®eejeW Deesj kesÀ ye®®eeW ceW oes efJeMes<e meÊee keÀes osKe jns nQ~ Jeesoes meÊee­eW nQ SkeÀ Oece& meÊee Deewj otmejer mJejep­e meÊee~ ye´eïeCe peerJeve keÀer

efJeMes<eleeö­es oesveeW meÊee­eW nj SkeÀ keÀes Òeehle nesleer nQ~ Oece& meÊee DeLee&led mel­elee,hee fJe$elee ke sÀ OeejCee mJeªhe Dee wj mJejep­e meÊee DeLee &le d Dee fOekeÀeje r yeve meJe &keÀcexe fvê­eeW keÀes Deheves DeefOekeÀej mes Dee@[&j ceW ®eueevee~ mJejep­e DeefOekeÀejer JeemJejep­e kesÀ meÊeeOeejer efkeÀmeer Yeer heefjefmLeefle, Òeke=Àefle Deewj cee­ee kesÀ meJe& mJeªheeW ceWDeOeerve veneR yeveWies, DeefOekeÀejer jnWies~ nj ye´eïeCe Deelcee keÀes yeeheoeoe ves ­es oesveeWner meÊee­eW Òeehle keÀjeF& nw vee? meYeer ceW ­es oesveeW meÊee­eW nQ efkeÀ DeYeer hetjer veneR DeeF&nQ? DeYeer keÀer oesveeW meÊee­eW Òeehle keÀjves Jeeues ner YeefJe<­e ceW Oece& Deewj jep­e meÊeekesÀ DeefOekeÀejer yeveles nQ~ oesveeW ner meÊee­eW OeejCe keÀer nQ? Dehevee ef®e$e osKee nw?[yeue efJeosefMe­eeW keÀe ef®e$e nw ­ee DeewjeW keÀe ef®e$e nw? lees Gme ef®e$e ceW oesveeW meÊeeDeeWkeÀer efveMeeveer osKeer nw? Oece& meÊee keÀer efveMeeveer nwöueeFì keÀe leepe Deewj jep­e meÊeekeÀer efveMeeveer nw jlve peef æ[le leepe~ lees Ssmee Dehevee ef®e$e osKee nw? lees oesveeW meÊeeOeejCe Fme mece­e keÀjles nes~ pees DeeOeekeÀuhe oesveeW ner meÊee­eW Deehe meyekesÀ, SkeÀ kesÀneLe ceW nQ~ Üehej mes osKees lees Oece& meÊee Deueie nes ieF& Deewj jep­e meÊee Deueienes ieF&~ Fmeerefue­es Oece& efheleeDeeW keÀes Deevee heæ[e~ lees Oece& efhelee Deewj jepee oesveeWDeueie­Deueie jns~ uesefkeÀve DeehekesÀ jep­e ceW Deueie neWies keÌ­ee? nj SkeÀ kesÀ heemeoesveeW meÊee­eW FkeÀùer nesleer nQ Fmeefue­es DeKeC[ efvee|JeIve jep­e ®euelee nw~ lees njSkeÀ ceW ­es oesveeW ner meÊee­eW osKe jns Les efkeÀ nj SkeÀ ves efkeÀleveer Deheves ceW OeejCekeÀer nw? keÀneB lekeÀ DeefOekeÀejer yeves nQ? keÌ­ee meoe DeefOekeÀejer jnles nQ ­ee keÀYeerDeOeerve, keÀYeer DeefOekeÀejer? DeYeer­DeYeer DeefOekeÀejer nQ Deewj DeYeer­DeYeer DeOeerve nespee­es lees De®íe ueiesiee? efkeÀ meoe DeefOekeÀejer De®íe nw? meoe DeefOekeÀej ®eeefn­es­ee Leesæ[s ìeFce kesÀ efue­es ®euesiee? peye mJe­eb yeehe DeefOekeÀej os jne nw, osves Jeeueeos jne nw Deewj uesves Jeeues pees nQ GvekeÀes keÌ­ee keÀjvee ®eeefn­es? uesvee menpe nw ­ee

D e e

1 4 3

osvee menpe nw? uesves ceW lees keÀesF& cegefMkeÀue veneR nw vee? osves ces mees®ee peelee nwöoW,veneR oW, Lees æ[e oW, p­eeoe oW. . . . uesefkeÀve uesves ceW lees meye keÀnWiesöefpelevee efceuesGlevee ues ueW~ lees uesves ceW vecyejJeve nes ­ee vecyej ìt nes? FmeceW lees vecyej oes keÀesF&veneR yevelee Deewj peye osvee heæ[lee nw lees. . . . osves ceW Yeer vecyejJeve nes efkeÀ mees®eveeheæ[lee nw, efnccele jKeveer heæ[leer nw! JeemleJe ceW osKees efkeÀ osles keÌ­ee nes? ye´eïeCepeerJeve ceW osvee nw ­ee uesvee nw? Deiej osves Jeeueer ®eerpe mes uesves Jeeueer ®eerpe Þesÿnw lees uesvee ngDee ­ee osvee ngDee? osvee heæ[siee, osvee nwö­es mees®eles nes lees Yeejer neslesne s~ ue svee nw, lee s meoe KegMe jnWie s, e fnccele ce W jnWie s~ osve s ce W mee s®ele s ne s osveecegefMkeÀue nw uesefkeÀve henues uesles nes efHeÀj osles lees kegÀí Yeer veneR nes~ DeehekesÀ heemekegÀí nw pees yeehe keÀes oWies? oer lees De®íer ®eer]pe peeleer nw ­ee Kejeye ®eerpe? lees keÌ­eeDe®íe nw DeehekesÀ heemeöleve De®íe nw? ceve De®íe nw? Oeve De®íe nw? yeskeÀejnw~ oJeeF­eeW kesÀ OekeÌkesÀ mes Mejerj ®euee jns nes~ lees OekeÌkesÀ Jeeueer ieeæ[er De®íer nesleernw keÌ­ee! lees ye´eïeCe peerJeve ceW uesvee ner uesvee nw~ Deewj yeehe lees cegmkeÀjeles nQ efkeÀye®®es yeehe mes Yeer ®elegj nQ~ henues uesles nQ efHeÀj osves keÀe mees®eles nQ~ nesefMe­eej nesvee! De®íe nw, ye®®es nese fMe­eej nesle s nQ lee s yeehe keÀe s De®íe ueielee nw uese fkeÀve®eueles­®eueles ­eefo [ue nes peeles nQ lees De®íe veneR ueielee nw~ keÀYeer­keÀYeer ye®®eeWkeÀer MekeÌue (HesÀme) Ssmes ueieleer nw efkeÀ helee veneR keÌ­ee nes ie­ee! pewmes Mejerj ceW®eueles­®eueles Ketve keÀce nes peelee nw lee s keÀcepeesj nes peeles nQ vee, HesÀme mes YeerkeÀcepeesjer ve]pej Deeleer nw~ lees ­eneB Yeer KegMeer keÀer, MeefkeÌle­eeW keÀer keÀceer nes peeleer nwvee lees ®esnje Ssmee nes peelee nw pewmes. . . . , meye peeveles nQ, meYeer DevegYeJeer nQ~SkeÀ lejHeÀ keÀnles nes efkeÀ KegefMe­eeW keÀer Keeve efceueer nw Deewj Jees Yeer DeefJeveeMeer efHeÀjkeÀce kewÀmes nes peeleer nw? lees yeehe kesÀ heeme DeehekesÀ meejs efove kesÀ ceve kesÀ cet[ Deewjcet[ ÒeceeCe pees HesÀme yeouelee nw Jees meejs efove kesÀ ef®e$e JeneB nesles nQ~ Deehe lees ef®e$eeWkeÀe c­egef ]pe­ece yeveeles nes vee, yeehe kesÀ heeme DeehekesÀ ef®e$eeW keÀe c­egef ]pe­ece neslee nw~lees meoe ­en ­eeo jKees e fkeÀ ceQ ye´eïeCe Deelcee jep­e meÊee Deewj Oece& meÊee keÀerDeefOekeÀejer Deelcee ntB~ ­en mce=efle keÀe efveM®e­e nw lees veMee nw, efveM®e­e keÀce lees veMeeYeer keÀce~ lees ®eskeÀ keÀjesö­es meÊee­eW meoe meeLe jnleer nQ Jee keÀYeer Kees peeleer nQ, keÀYeerDee peeleer nQ?

otmejs kesÀ efJe®eejeW keÀes Deheves efJe®eejeW mes efceueeveeö­ener nw efjiee[& osvee~

144

De®íeöDeepe [yeue e fJeosMee r ce wpeee fjìe r nQ~ yeeheoeoe e fJeMe s<e [yeue e fJeos­efMe­eeW mes hetíles nQ efkeÀ meejs efove ceW Deheves DeefOekeÀej kesÀ meerì hej mesì jnles nes ­eeDehemesì yengle peuoer nesles nes? efkeÀ Dehemesì nesveeö­es heemì keÀer yeele nw, DeYeerveneR nesle s~ heemì nes ie­ee vee! DeYee r lee s veneR nesle s nes vee! DeYee r vee @ue speHe gÀue,hee@JejHegÀue yeve ie­es~ Ssmes lees veneR efkeÀ íesìer­meer yeele ceW Dehemesì nes peeDees, ®esnjeyeoue pee­es, cet[ yeoue pee­es! Ssmee keÀYeer­keÀYeer neslee nw? keÀYeer­keÀYeer Dehemesìnesles nes? De®íe! pees mecePeles nQ efkeÀ Dehemesì nesvee keÌ­ee neslee nw Jen Yeer Yetueie­ee nw, Ssme s Mee fke ÌleMeeuee r Deelcee­e W pee s keÀYee r Deheme sì vene R ne sle s nQ Jee s neLeG"eDees~ me®e lees yeesue jns nes GmekeÀer cegyeejkeÀ~ DeYeer Fme meerpeve ceW kegÀí leesceOe gyeve ce W íes æ[keÀj pee­eWie s ­ee ke gÀí ueskeÀj pee­eWie s? cewpeee fjìer ve s ceOe gyeve ce WefMeJejeef$e ceveeF& nw vee! lees efpemekeÀe yeLe& [s neslee nw GmekeÀes efieHeÌì osles nes vee~ leesyeehe keÀes keÌ­ee efieHeÌì oer? ­es Dehemesì nesvee ­ener efieHeÌì os oesöveneR neWies~ efnccelenw? De®íe, neLe G"eDees Deewj ìer.Jeer. ceW meyekesÀ neLe efvekeÀeuees~ mees®e­mecePekeÀjhekeÌkesÀ neLe G"evee~ osKees meYeer kesÀ neLe keÀe HeÀesìes efvekeÀeuee~ osKevee DeYeer HeÀesìese fvekeÀue ie­ee nw~ yeeheoeoe keÀes Jees ®esnje De®íe veneR ueielee~ yeeheoeoe nj SkeÀye®®es keÀes meoe efKeuee ngDee ©neveer iegueeye osKevee ®eenles nQ~ cegjPee­ee ngDee veneR,efKeuee ngDee~ efpememes h­eej neslee nw vee lees GmekeÀes pees De®íe ueielee nw Jener efkeÀ­eepeelee nw! [yeue HeÀejsveme& lees yeehe mes yengle h­eej keÀjles nQ~ lees pees yeehe keÀes De®íeueielee nw Jener DeehekeÀes De®íe ueielee nw vee! DeYeer efkeÀmeer keÀe Yeer Ssmee mecee®eejveneR Dee­es efkeÀ keÌ­ee keÀjW, yeele ner Ssmeer Leer, Fmeerefue­es Dehemesì nes ie­es! Deiej yeeleDehemesì keÀer Deeleer Yeer nw lees Deehe Dehemesì efmLeefle ceW veneR DeeDees~ pewmes PetueePetueles nes vee, lees Jees yengle veer®es­Thej neslee nw, yengle veer®es nes, yengle Thej nesDeewj yengle HeÀemì nes lees Mejerj keÀes Dehemesì keÀjsiee vee~ uesefkeÀve Deehe Dehemesì neslesne s ke Ì­ee? keÌ­ee W veneR nesle s nes? Kesue mecePele s nes lee s Dehemesì nesve s ke sÀ yepee­eceveesjbpeve mecePeles nes~ keÀejCe keÌ­ee ngDee? Kesue nw~ Ssmes Deiej keÀesF& Dehemesì keÀjveskeÀer yeeleW Dee­es Yeer, Dee­eWieer peªj, efpevneWves neLe G"e­ee GvneW kesÀ heeme Deewj yeæ[erDehemesì keÀjves Jeeueer yeeleW Dee­eWieer~ keÌ­eeWefkeÀ cee­ee Yeer cegjueer megve jner nw~ uesefkeÀveGmekeÀes SkeÀ Kesue mecePees~ IeyejeDees veneR~ De®íe, Pegueeleer nw, Petueves oes~ uesefkeÀveceve Ieyeje­es veneR~ vee@uespeHegÀue, hee@JejHegÀue yeve peeDees~ Gme meerì keÀes íesæ[es veneR~

Jejoeve keÀer MeefkeÌle heefjefmLeefle ªheer Deeie keÀes Yeer heeveer yevee osleer nw~

1 4 5

Deiej SkeÀ­oes yeej Yeer cee­ee ves osKee efkeÀ ­es Dehemesì nesves Jeeues veneR nQ lees KegoDehemesì nes pee­esieer, DeehekeÀes veneR keÀjsieer~ yeele keÀer uesve osve Yeues keÀjes, keÀesF& Yeeryeele Deeleer nw lees vee@uespeHegÀue nesves kesÀ keÀejCe mecePeles lees nes veeö­es "erkeÀ nw, ­esveneR "erkeÀ nw, ­es nesveer ®eeefn­es, ­es veneR nesveer ®eeefn­es.... uesefkeÀve yeele keÀer uesve­osve yeele kesÀ jerefle mes keÀjes, Dehemesì ªhe mes veneR keÀjes~ SkeÀ lejHeÀ yeesueles pee­eWies,otmejs lejHeÀ iebiee­pecegvee yeneles jnWies~ ®eens ceve ceW yeneDees, ®eens DeebKe mes yeneDees,oesveeW ner "erkeÀ veneR nw~ lees efieHeÌì osves kesÀ efue­es lew­eej nes? mees®e efue­ee efkeÀ Ssmesner neB keÀj efue­ee?

yeeheoeoe yengle menpe MeyoeW ceW ­egefkeÌle yelee jns nQ efkeÀ peye Yeer keÀesF& heefjefmLeefle­ee Òeke=Àefle nue®eue kesÀ ªhe ceW Dee­es lees oes Meyo ­eeo jKees, efJeefOe nwö­ee vee@ì(Not) keÀjes ­ee [e@ì (Dot) ueieeDees~ vee@ì ­ee [e@ì~ Deiej keÀesF& yeele jebie nwlees ­ener mees®ees vee@ì ceevee veneR keÀjvee nw~ ve mees®evee nw, ve keÀjvee nw, ve yeesueveenw~ Dee wj [e @ì ueiee oe s lee s vee @ì ne s ne r pee­e siee~ mee s®ee s vee @ì, ueieeDee s [e @ì~efHeÀefveMe~ [e@ì (efyevoer) ueieeves ceW efkeÀlevee ìeFce ueielee nw? meskeÀC[ mes Yeer keÀce~uesefkeÀve neslee keÌ­ee nw? mecePeles nes efkeÀ ­en veneR keÀjvee nw, "erkeÀ veneR nw uesefkeÀve[e@ì ueieevee veneR Deelee nw~ vee@uespeHegÀue lees yeve ie­es uesefkeÀve efmeHe&À vee@uespeHegÀue veneR®eeefn­es, vee@uespe kesÀ meeLe hee@JejHegÀue Yeer ®eefn­es~ lees hee@JejHegÀue efmLeefle keÀer keÀcepeesjernw Fmeerefue­es [e@ì veneR ueiee mekeÀles nes~ Deewj efpemes [e@ì ueieevee Dee­esiee Jees yeehekeÀes Yeer veneR Yetuesiee, yeehe Yeer [e@ì (efyevoer) nw~ Deehe Yeer lees [e@ì nes~ lees meYeer­eeo Dee pee­esiee~ HegÀue mìe@he~ keÌJes®eve ceeke&À ( ? ), DeeM®e­e& keÀer cee$ee ( ! ) ­eekeÀe@cee ( , ) ­es veneR oes, HegÀue mìe@he ( . )~ HegÀue mìe@he keÀer cee$ee F]peer nw vee~ Deewjmeye lees cege fMkeÀue nw~ Deewj meyemes cege fMkeÀue nw keÌJesM®eve ceeke&À~ Jees ueieeves yenglepeuoer Deelee nw~ megvee­ee nw vee efkeÀ JneF& (Why) Meyo Dee­es lees keÌ­ee keÀjes?HeÌuee­e~ Thej Gæ[ peeDees~ JneF& veneR HeÌuee­e~ HeÌuee­e keÀjvee Deelee nw?

Jewmes [yeue HeÀejsveme& ceW De®ís­De®ís jlve efvekeÀues nQ~ yeeheoeoe Ssmes jlveeW keÀesosKe ne|<ele nesles nQ~ meeLe­meeLe Ssmes jlve pees yengle Decetu­e nQ, Ssmes Decetu­e jlveeWceW Deiej yengle ]peje­mee Yeer keÀneB oe]ie efoKeeF& oslee nw lees Decetu­e jlve kesÀ DeeiesJees oe]ie De®íe veneR ueielee~ neslee íesìe­mee oe]ie nw uesefkeÀve keÀnWies lees oe]ie vee!lees peye Decetu­e jlve yeve ie­es nes lees yeekeÀer íesìe­mee oe]ie keÌ­eeW jKee nw? De®íe

mvesn Ssmee ®egcyekeÀ nw pees iueeefve keÀjves Jeeues keÀes Yeer meceerhe ues Deelee nw~

146

ueielee nw keÌ­ee? ­es lees veneR mees®eles nes efkeÀ ®evêcee ceW Yeer keÀeuee efoKeeF& oslee nwFmeerefue­es De®íe nw! [yeue efJeosMeer mescheue yevekeÀj efoKeeDees~ ]peje Yeer keÀesF& keÀceerveneR~ Jewmes oe]ie keÀe keÀejCe keÌ­ee neslee nw? ®eenles veneR nes efkeÀ oe]ie ueies uesefkeÀveueie peelee nw~ keÌ­eeW ueie peelee nw? cetue keÀejCe peeveles nes? peeveves ceW lees nesefMe­eejnes~ peeveles Yeer nes Deewj peye Deeheme ceW Jeke&ÀMee@he keÀjles nes lees yeeheoeoe Jeke&ÀMee@hekesÀ Yeer HeÀesìes osKeles nQ, keÀejCe yengle efvekeÀeueles nesö­es keÀejCe nw, ­es keÀejCe nw....Deewj De®íer­De®íer yeeleW Jeke&ÀMee@he ceW efvekeÀeueles nes uesefkeÀve Jeke&À ceW veneR ueeles nes~yee@[er keÀe@vmesmevesme kesÀ yengle met#ce ªhe yeveles peeles nQ~ DeYeer ceesìs­ceesìs ªhe ceWyee@[er keÀevmesme veneR Deelee uesefkeÀve met#ce Deewj je@­eue ªhe ceW Deelee nw~ yegef× yengleDe®íer ®eueeles nes, peye De®íer­De®íer yeeleW mees®eles nes lees yeeheoeoe KegMe nesles nQuesefkeÀve De®íer yeeleW mees®eles­keÀjles efHeÀj Lees æ[e Yeer Deiej keÀesF& S[erMeve­keÀjskeÌMevekeÀjles nQ lees ceQ­heve Dee peelee nw~ pewmes KegMeer mes Deheves efJe®eej osles nes Ssmes otmejskesÀ efJe®eej Yeer KegMeer mes uees~ IeyejeDees veneRö­es kewÀmes nesiee, ­es keÌ­ee efkeÀ­ee, ­es leesnes veneR mekeÀlee, ­es lees ®eue veneR mekeÀlee....~ otmejs keÀer je­e, otmejs keÀer yeele keÀesYee r Flevee ner e fjiee[& oes e fpelevee Dehevee r yeele keÀe s e fjiee[& osle s nes~ efJe®eej osveeDeueie ®eerpe nw, DeehekeÀes GvekesÀ efJe®eej Deiej "erkeÀ veneR Yeer ueieles nQ lees GmekesÀFHesÀke Ìì ceW Deevee, DeJemLee veer®es­Thej nes pee­es lees ­es mesJee, mesJee veneR neslee r~S[pemì keÀjvee, otmejeW kesÀ efJe®eej keÀes Yeer Deheves efJe®eejeW kesÀ ceeefHeÀkeÀ mees®evee­mecePeveeö­en nw otmejs kesÀ efJe®eejeW keÀes efjiee[& osvee~ pewmes mecePeles nes vee efkeÀ ceQves­en mees®ee ­ee efJe®eej efvekeÀeuee, efJe®eej efkeÀ­ee, keÀece efkeÀ­ee, lees cesjs efJe®eejeW keÀecenlJe nesvee ®eeefn­es, otmejeW keÀes efjiee@[& osvee ®eeefn­es, Ssmes otmejs keÀe efJe®eej YeerDeheves efJe®eejeW mes efceueevee, Jees efceueevee veneR Deelee nw, otmejs kesÀ efJe®eej keÀes otmejeWkesÀ efJe®eej mecePeles nes~ keÌ­eeWefkeÀ DeYeer Deehe [yeue efJeosMeer Yeer mesJee kesÀ #es$e ceW huewveyeveeves ceW De®íer Òeesûesme keÀj jns nes Deewj Deeies Yeer nesveer nw~ uesefkeÀve S[pemìcesvìkeÀer efJeMes<elee keÀes ­et ]pe keÀjes~ Deiej keÀesF& Yeer ye®®ee Deeies yeæ{lee nw lees yeeheoeoekeÀes KegMeer nesleer nw~ Ssmes veneR mecePeles efkeÀ ­es keÌ­eeW Deeies yeæ{s! pees yeæ{lee nw Jeesyengle De®íe~ lees [yeue efJeosefMe­eeW kesÀ efue­es yeeheoeoe keÀes mvesn lees nw ner uesefkeÀvemesJee kesÀ huewve Jee ÒewefkeÌìkeÀue mesJee kesÀ efue­es pees keÀjles nes, keÀj jns nes, GmekesÀ efue­esyengle­yengle efjiee[& nw~

peneB Meeefvle keÀer MeefkeÌle nw JeneB mevlegälee nw~

1 4 7

yeeheoeoe ves henues Yeer megvee­ee nw efkeÀ Deiej Deehe [yeue efJeosMeer veneR nesles leesyeehe keÀe SkeÀ ìeFìue ÒewefkeÌìkeÀue ceW efme× veneR neslee~ keÀewve­mee? efJeMJe keÀu­ee­CekeÀejer~ lees DeYeer osKees efJeMJe kesÀ ®eejeW Deesj yeehe keÀe cewmespe os jns nes vee! Fmemeer ]peve ceW ®eejeW Deesj kesÀ Dee­es nQ vee! ìesìue efkeÀleves osMeeW kesÀ Dee­es nQ? (58)yeekeÀer efkeÀleves cegK­e osMe jns nQ? (125) íesìs­íesìs osMe lees yengle neWies, uesefkeÀvecegK­e osMe 125 jns ngS nQ! lees DeYeer [yeue efJeosefMe­eeW keÀes lees yengle keÀece keÀjveeheæ[siee! Yeejle ceW Yeer keÀjvee nw lees efJeosMe ceW Yeer keÀjvee nw, oesveeW peien keÀjvee nw~yeeheoeoe ves henues Yeer keÀne nw efkeÀ mesJee keÀer mechetCe& meHeÀuelee keÀer efveMeeveer ­es nwefkeÀ keÀesF& Yeer lejHeÀ keÀer Deelcee Guenvee veneR os efkeÀ nceejs lejHeÀ lees cewmespe hengB®eener veneR~ cewmespe hengB®ee­ee Deewj megveles ngS keÀesF& ves Dehevee Yeei­e veneR yevee­ee leesDeehekesÀ Òeefle Guenvee veneR ngDee, Jen Gve Deelcee kesÀ Òeefle ngDee~ uesefkeÀve DeehekesÀÒeefle keÀesF& Guenvee veneR jn pee­es~ peye keÀnles ner nQ efkeÀ ceemìj efJeMJe keÀu­eeCe­keÀejer nQ lees efJeMJe kesÀ ®eejeW Deesj cewmes]pe lees hengB®evee ®eeefn­es~ Yeejle ceW Yeer hengB®evee®eeefn­es lees efJeosMe ceW Yeer hengB®evee ®eeefnS~ efpeme mece­e DeehekeÀe efJepe­e keÀe PeC[euenjelee ne s Gme mece­e ­ee fo keÀe sF & Deelcee DeekeÀj ­en Guenvee os lee s De®íeueiesiee? SkeÀ lejHeÀ Deehe PeC[e uenje jns nQ Deewj otmejs lejHeÀ ueesie Guenvee osjns nQ lees De®íe ueiesiee? veneR ueiesiee vee! [yeue efJeosefMe­eeW keÀer efnccele De®íernw, yeehe mes h­eej lees nw ner uesefkeÀve mesJee mes Yeer h­eej De®íe nw~ oesveeW mes h­eej keÀemeìeae fHeÀkesÀì De®íe nw~ DeYeer keÀewve­mee meìeae fHeÀkesÀì uesvee nw? efpeleves mesJeeOeejer,Gleve s ne r Mee fke ÌleOeeje r~ lee s Mee fke ÌlemJeªhe yeve ie­e sö­en meìe ae fHeÀke sÀì uesvee nw~yeeheoeoe osKeles nQöcewpeeefjìer yeehe mes Deewj mesJee mes h­eej ceW heeme nQ~

DeYeer pees Fme meer]peve ceW henueer yeej Dee­es nQ Jees neLe G"eDees~ ìesìue efkeÀlevesnQ? 600 henueer yeej Dee­es nQ~ Deehe yengle uekeÌkeÀer nes~ keÌ­eeWefkeÀ DeehekeÀes mesJee kesÀefue­es ceee|peve yengle De®íer efceueer nw~ DeYeer meJee meew mLeeve jns ngS nQ Deewj Deehe600 nes lees 2-2, 3-3 efceuekeÀj Yeer keÀjes lees hetje nes pee­esiee~ DeehekesÀ efue­es mesJeekeÀe efvecev$eCe henues mes ner lew­eej nw~ yengle De®íer Òeesûesme keÀer nw~ 600 Fme meer]peveceW ve­es Dee ie­es lees mesJee keÀer nw leye lees Dee­es nQ vee! lees efkeÀleveer cegyeejkeÀ nw!heoddceeheoddce cegyeejkeÀ~

Meeefvle keÀer MeefkeÌle ner cevmee mesJee keÀe menpe meeOeve nw~

148

(yeeheoeoe ves ef[^ue keÀjeF&)SkeÀ meskeÀC[ ceW [e@ì ueiee mekeÀles nes? DeYeer­DeYeer keÀce& ceW Deewj DeYeer­DeYeer

keÀce& mes v­eejs, keÀce& kesÀ mecyevOe mes v­eejs nes mekeÀles nes? ­en SkeÌmejmeeF]pe Deeleernw? efkeÀmeer Yeer keÀce& ceW yengle efye]peer nes, ceve­yegef× keÀce& kesÀ mecyevOe ceW ueieer ngF& nw,yevOeve ceW veneR, mecyevOe ceW, uesefkeÀve [e­ejskeÌMeve efceuesöHegÀue mìe@he~ lees HegÀue mìe@heueiee mekeÀles nes efkeÀ keÀce& kesÀ mebkeÀuhe ®eueles jnWies? ­en keÀjvee nw, ­en veneR keÀjveenw, ­en Ssmes nw, ­en Jewmes nw....~ lees ­en ÒewefkeÌìme SkeÀ meskeÀC[ kesÀ efue­es Yeer keÀjesuesefkeÀve DeY­eeme keÀjles peeDees, keÌ­eeWefkeÀ Deefvlece meìeaefHeÀkesÀì SkeÀ meskeÀC[ kesÀ HegÀuemìe@he ueieeves hej ner efceuevee nw~ meskeÀC[ ceW efJemleej keÀes mecee ues, meej mJeªhe yevepee­es~ lees ­en ÒewefkeÌìme peye Yeer ®eebme efceues, keÀj mekeÀles nes lees keÀjles jnes~ Ssmesvene R, ­ee sie ce W ye w"Wie s lee s He gÀue mìe@he ueie siee~ nue®eue ce W He gÀue mìe@he~ Flevee rhee@JejHegÀue ye´ skeÀ nw? efkeÀ ye´ skeÀ ueiee­eWies ­eneB Deewj "njsieer JeneB! Deewj mece­e hejHegÀue mìe@he ueies, mece­e yeerle peeves kesÀ yeeo HegÀue mìe@he ueiee­ee lees Gmemes HeÀe­eoeveneR nw~ mees®ee Deewj ngDee~ mees®eles ner veneR jnes e fkeÀ ceQ Mejerj veneR Deelcee nt B,Deelcee ntB, cesjs keÀes HegÀue mìe@he ueieevee nw Deewj kegÀí veneR mees®evee nw, ­en mees®elesYeer ìeFce ueie pee­esiee~ ­es meskeÀC[ keÀe HegÀue mìe@he veneR ngDee~ ­es DeY­eeme mJe­ebner keÀjes~ keÀesF& keÀes keÀjeves keÀer DeeJeM­ekeÀlee veneR nw~ keÌ­eeWefkeÀ ve­es ®eens hegjeves, meYeer­en efJee fOe lees peeveles nQ vee! lees DeY­eeme yengle keÀeue keÀe ®eee fn­es~ Gme mece­emecePeesöveneR, ceQ HegÀue mìe@he ueiee otBieer! veneR ueiesiee, ­en henues mes ner mecePevee~Gme mece­e, mece­e Deve gmeej keÀj ue Wie s! vene R, ne siee ne r vene R~ yengle keÀeue keÀeDeY­eeme keÀece ceW Dee­esiee~ keÌ­eeWe fkeÀ keÀveskeÌMeve nw~ ­eneB yenglekeÀeue keÀe DeY­eemeyenglekeÀeue keÀe jep­e­Yeei­e Òeehle keÀje­esiee~ Deiej DeuhekeÀeue keÀe DeY­eeme nw leesÒeeefhle Yeer DeuhekeÀeue keÀer nesieer~ lees ­es DeY­eeme meejs efove ceW peye Yeer ®eebme efceueskeÀjles jnes~ SkeÀ meskeÀC[ ceW kegÀí efyeieæ[lee veneR nw~ efHeÀj keÀece keÀjvee Meg© keÀj oes~uesefkeÀve nue®eue ceW HegÀue mìe@he ueielee nw ­ee veneRö­es ®eskeÀ keÀjes~ keÀce& kesÀ mecyevOeceW Deevee Deewj keÀce& kesÀ yevOeve ceW Deevee FmeceW Yeer HeÀke&À nw~ Deiej keÀce& kesÀ yevOeveceW Deeles nQ lees keÀce& DeehekeÀes KeeR®esiee, HegÀue mìe@he veneR ueieeves osiee~ Deewj v­eejs­h­eejs neskeÀj efkeÀmeer Yeer keÀce& kesÀ mecyevOe ceW nes lees meskeÀC[ ceW HegÀue mìe@he ueiesiee~keÌ­eeWefkeÀ yevOeve veneR nw~ yevOeve Yeer KeeR®elee nw Deewj mecyevOe Yeer KeeR®elee nw uesefkeÀve

men­eesie keÀer MeefkeÌle DemecYeJe yeele keÀes Yeer mecYeJe yevee osleer nw~

1 4 9

v­eejs neskeÀj mecyevOe ceW Deeveeö­en DeC[jueeFve keÀjvee~ Fmeer DeY­eeme Jeeues nerheeme efJeod Dee@vej neWies~ ­es ueemì keÀcee&leerle DeJemLee nw~ efyeukegÀue v­eejs neskeÀj,DeefOekeÀejer neskeÀj keÀce& ceW Dee­eW, yevOeve kesÀ JeMe veneR~

lees ®eskeÀ keÀjes keÀce& keÀjles­keÀjles keÀce& kesÀ yevOeve ceW lees veneR Dee peeles? yenglev­eeje Deewj h­eeje ®eeefn­es~ mecePee keÌ­ee DeY­eeme ®eeefn­es? cegefMkeÀue lees veneR ueieleenw vee? efkeÀ Lees æ[e­Lees æ[e cege fMkeÀue ueielee nw? keÀcexe fvê­eeW ke sÀ ceee fuekeÀ nes vee?jepe­eesieer Deheves keÀes keÀnueeles nes, efkeÀmekesÀ jepee nes? DecesefjkeÀe kesÀ, DeeefÖeÀkeÀe kesÀ!keÀcexefvê­eeW kesÀ jepee nes vee! Deewj jepee yevOeve ceW Dee ie­ee lees jepee jne? meYeerkeÀe ìeFìue lees yengle De®íe nw~ meye jepe­eesieer nQ~ lees jepe­eesieer nes ­ee Òepee­eesieernes? keÀYeer Òepee­eesieer, keÀYeer jepe­eesieer? lees [yeue efJeosMeer meYeer heeme efJeod Dee@vejneWies? yeeheoeoe keÀes lees yengle KegMeer nesieerö­eefo meye efJeosMeer heeme efJeod Dee@vejnes pee­eW~ Lees æ[e­mee cege fMkeÀue nw efkeÀ menpe nw? De®íe~ cege fMkeÀue Meyo DeehekesÀef[keÌMevejer mes efvekeÀue ie­ee nw~ ­es ye´eïeCe peerJeve Yeer SkeÀ ef[keÌMevejer nw~ lees ye´eïeCepeerJeve kesÀ ef[keÌMevejer ceW cege fMkeÀue Meyo nw ner veneR efkeÀ keÀYeer keÀYeer Gæ[keÀj Deepeelee nw?

efkeÀleves Jejoeve efceueles nQ! DeYeer lekeÀ efuemì Yeer efvekeÀeuees lees efkeÀleves Jejoeveefceues nQ! yengle efceues nQ vee! jes]pe Jejoeve efceuelee nw~ YeefkeÌle ceeie& ceW YekeÌle keÀes ­eefoSkeÀ Jejoeve Yeer e fceue peelee nw lees Jees keÌ­ee mes keÌ­ee yeve peelee nw! Deewj DeeheefkeÀleves uekeÌkeÀer nes pees YeieJeeve jes]pe Jejoeve osles nQ~ heeuevee ner JejoeveeW mes nes jnernw~ lees Jejoeve ­eeo jnlee nw? ­ee megveves kesÀ ìeFce ­eeo jnlee nw? SkeÀ nw ­eeojnvee Deewj otmeje nw Jejoeve keÀes keÀece ceW ueieevee~ Jejoeve Ssmeer ®eer]pe nw pees kewÀmeerYeer heefjefmLeefle nes uesefkeÀve Jejoeve keÀer MeefkeÌle heefjefmLeefle keÀes Deeie mes heeveer yevee osleernw~ Flevee Meerleue yevee osleer nw~ efmeHe&À ­et]pe keÀjves keÀer efJeefOe Deeveer ®eeefn­es~ Deewjotmejer yeele, mece­e hej keÀece ceW ueieeDees~ DeeOee mece­e yeerle pee­es, heerís nesMe ceWDee­es! veneR~ lees Jejoeve keÀes ­et]pe keÀjvee Deelee nw? keÀjles nes ­ee megve­megvekeÀj KegMenesles nes? [e­ejer ceW lees yengle Jejoeve Yej ie­es nQ, yegkeÀ Yeer yeve ie­ee nw~ DeueceejerceW yegkeÀ lees jKee ner nw uesefkeÀve mece­e hej keÀe­e& ceW ueieeDees~ Deewj efpelevee keÀe­e& ceWueieeles pee­eWies Glevee Jejoeve Deewj yeæ{lee pee­esiee~ Jejoeve keÀe efJeMeeue ªhe DeewjDevegYeJe ceW Deelee pee­esiee~ De®íe!

men­eesie keÀer MeefkeÌle mesHeÌìer keÀe efkeÀuee nw~

150

henues meYee r keÀe s Deueie­Deueie [e­ejske ÌMeve e fo­e s nQ~ Fme mee r ]peve ke sÀ yeeoefJeMes<e meYeer keÀes efYevve­efYevve MeefkeÌle­eeB Deheves ceW 100% Yejveer nQ~ pees Yeer MeefkeÌleDehevee mekeÀles nes Gme SkeÀ MeefkeÌle keÀes ue#­e yeveeDees efkeÀ Fme Je<e& nceW efJeMes<e FmeMeefkeÌle keÀes mJeªhe ceW ueevee ner nw~

DecesefjkeÀe keÀewve­meer MeefkeÌle Dehevee­esiee? MeefkeÌle­eeW keÀe lees helee nw vee? keÀewve­meer MeefkeÌle hemevo nw? (Love) mvesn keÀer MeefkeÌle meeceves jKeWies, ue#­e jKeWies!De®íe, mvesn keÀer MeefkeÌle mes DecesefjkeÀe Jeeues keÌ­ee keÀjWies? mvesn Ssmeer MeefkeÌle nw peesDe%eeve ceW iee­ee ngDee nw efkeÀ mvesn helLej keÀes Yeer heeveer keÀj oslee nw~ lees Deehe keÌ­eekeÀjWies? cee­ee efkeÀleves Yeer 100 efnceeue­e efpelevee heneæ[ yevekeÀj Dee­es uesefkeÀve Gmeheneæ[ keÀe s Yee r heevee r yevee os~ yevee mekeÀle s ne s e fkeÀ cee­ee ye æ[er hee @JejHe gÀue nw?DecesefjkeÀe Jeeues yeesueesöDeehe hee@JejHegÀue nes ­ee cee­ee? lees SkeÀ cee­ee kesÀ heneæ[ keÀesheeveer yevee osvee Deewj otmeje keÀesF& kegÀí Yeer os uesefkeÀve Deehe ªneveer mvesn osvee~ yee@[erkeÀe mvesn veneR osvee, ©neveer mvesn osvee~ keÀesF& DeehekeÀer iueeefve keÀjs uesefkeÀve Deehe mvesnosvee~ Deewj mvesn keÀer MeefkeÌle SkeÀ ®egcyekeÀ nw, pewmes ®egcyekeÀ otj keÀes ve]peoerkeÀ keÀjleenw vee! lees mvesn keÀer MeefkeÌle mes, pees yeehe mes otj nQ GvneW keÀes meceerhe ueevee DeewjDeeheme ceW mvesn keÀer uesve­osve keÀjvee~ Ssmee keÀesF& yeesue veneR efvekeÀues pees mvesn keÀeveneR nw~ keÀesF& kewÀmee Yeer nes uesefkeÀve DeehekesÀ yeesue ceW mvesn keÀer MeefkeÌle nes~ De®íe!

DeefÖeÀkeÀe Jeeues keÀewve­meer MeefkeÌle Dehevee­eWies? (Peace) FvneW keÀes Meeefvle keÀerMeefkeÌle hemevo nw keÌ­eeWe fkeÀ DeefÖeÀkeÀe ceW Iecemeeve yengle neslee nw vee lees Meeefvle keÀerMeefkeÌle hemevo nw~ lees Meeefvle keÀer MeefkeÌle keÀer efveMeeveer nwöpeneB Meeefvle nesieer, JeneBmeoe mevlegä neWies~ keÌ­eeWe fkeÀ DeMeevle keÀjleer nw Demevlegälee~ peneB mevlegälee nesieerJeneB Meeefvle nesieer Deewj peneB Meeefvle nesieer JeneB mevlegälee nesieer~ Deewj Meeefvle keÀerMeefkeÌle Jeeuee meoe ner KegMe efce]pee]pe nesiee~ efpeleveer Meeefvle Gleveer KegMeer GmekesÀ®esnjs mes, ®eueve mes DevegYeJe nesieer~ lees Meeefvle keÀer MeefkeÌle keÀer efveMeeveer efoKeevee~meowJe meyekeÀe ®esnje ne|<ele nes~ kewÀmeer Yeer heefjefmLeefle nes uese fkeÀve KegMeer keÀes veneRíesæ[s~ Deheveer Òeeheìea nw vee~ lees Òeeheìea keÀes keÀesF& íesæ[lee nw keÌ­ee? lees Meeefvle keÀerMeefkeÌle keÀer efveMeeveer nwömeoe KegMe jnvee Deewj KegMeer yeebìvee~ Meeefvle keÀer MeefkeÌlemes menpe cebmee mesJee keÀj mekeÀles nQ~ efpelevee Meevle jnles nQ Gleveer cebmee mesJee yeæ[erMeefkeÌleMeeueer nesieer~ lees DeefÖeÀkeÀe Jeeues Ssmes Meeefvle kesÀ MeefkeÌle keÀe mJeªhe yeve Fme

yesno keÀer ¢efä, Je=efÊe ner ­egefveìer keÀe DeeOeej nw~

1 5 1

Je<e& keÀe Fveece uesvee~ meYeer Fveece ueWies vee! De®íe! efj]peuì Deeleer jnsieer~ njskeÀmesvìj kesÀ nj mìt[svì keÀer efj]peuì Deeleer jnsieer~ efHeÀj pees vecyej Deeies uesiee, leervevecyej keÀes Fveece oWies~ yeekeÀer meskeÀC[ vecyej oWies~ lees Meevle jnvee nw, nue®eue ceWveneR Deevee~ kegÀí Yeer nes pee­es, Meevle~ lees DeehekeÀer Meeefvle nue®eue JeeueeW keÀes YeerMeevle keÀj mekeÀleer nw~ Ssmes hee@JejHegÀue Jee­eye´sMeve HewÀueevee~ ­en mesJee JeeCeer mes veneRnes mekeÀleer uesefkeÀve cebmee mes nes mekeÀleer nw~ De®íe!

Dee@mì^sefue­ee Jeeues keÀewve­meer MeefkeÌle Dehevee­eWies? (men­eesie) ­es lees yengle De®íeryeele megveeF&~ Dee@mì^sefue­ee keÀes mesJee ceW men­eesieer yevevee ner ®eeefn­es~ keÌ­eeWefkeÀ men­eesiemes DemecYeJe yeele Yeer mecYeJe nes peeleer nw~ keÀef"ve yeele menpe nes peeleer nw~ Deewjmen­eesie keÀer MeefkeÌle mes SkeÀ­oes ceW efnccele, Gcebie, Guueeme yengle yeæ{e mekeÀles nes~men­eesie keÀer MeefkeÌle Dee@mì^sefue­ee kesÀ keÀesF& Yeer mesvìj keÀer ye´eïeCe Deelcee keÀes keÀcepeesjkeÀjves veneR osieer~ men­eesie keÀer MeefkeÌle SkeÀ mesHeÌìer keÀe efkeÀuee nw~ efkeÀuee kewÀmes yeveleenw? F&ìeW kesÀ men­eesie mes efkeÀuee yevelee nw, mesHeÌìer keÀe meeOeve yevelee nw~ lees men­eesiekeÀe r Meefke Ìle mes cepeyetle efkeÀuee Yeer yevee­eWie s Deewj DemecYeJe yeele mecYeJe keÀjkesÀefoKee­eWies~ pees men­eesieer nesles nQ, men­eesie osles nQ GmekeÀes men­eesie efceuelee Yeer yenglenw~ F®íe ve nesles ngS Yeer ®eejeW Deesj mes men­eesie osves Jeeues keÀes men­eesie efceueleenw~ keÀjkesÀ osKevee~ De®íe~

SefMe­ee Jeeues ke Ì­ee keÀjWie s? keÀe wve­mee r Mee fke Ìle Dehevee­eWie s? (S[pemìcesvì)yengle yeef æ{­ee yeele yeleeF&~ S[pemìcesvì keÀer MeefkeÌle keÀes Dehevee­ee lees yengle menpemechetCe& yeve pee­eWies~ keÌ­eeWe fkeÀ cee­ee keÀe ojJeepee ner nwö®eens Deheves ceW S[pemìveneR nesles, ®eens mesJee ceW, ®eens mecyevOe­mecheke&À ceW~ S[pemì nesves keÀer keÀuee keÀesue#­e yevee efo­ee lees meyemes henuee vecyej mechetCe& SefMe­ee Jeeues yeveWies~ ­en MeefkeÌleFlevee r heeJejHe gÀue nw~ ke Ì­ee We fkeÀ e fpemece W S[pemì ne sve s keÀe r Mee fke Ìle ne siee r Gmece WmenveMeefkeÌle, Devleceg &Kelee meye GmekesÀ yeeue ye®®es yeve pee­eWies~ lees SefMe­ee JeeueeWves ceoj keÀes ®egve efue­ee nw~ meye Dee pee­eWies~ uesefkeÀve Fme ue#­e keÀes ÒewefkeÌìkeÀue ceWueeves kesÀ efue­es SkeÀ yeele meoe ­eeo jKevee efkeÀ henues Deheveer S[pemìcesvì osKevee,otmejs keÀer veneR~ cegPes henues S[pemì nesvee nw~ mesJee ceW henues Deehe nesvee ®eeefn­es,otmeje W keÀe s meeLee r yeveeDee s, men­ee siee r yeveeDee s, Deeie s ye æ{eDee s, e fnccele ye æ{eDee s~uesefkeÀve S[pemì henues cesjs keÀes nesvee nw, otmejs Deehe ner nes pee­eWies~ Deiej otmejs

cevmee Je=efÊe meoe De®íer hee@JejHegÀue yeveeDees lees Kejeye Yeer De®íe nes pee­esiee~

152

keÀes osKee lees mJe­eb Yeer veneR neWies, otmeje Yeer veneR nesiee~ pees Deesìs mees Depeg&ve, ceQDepeg&ve ntB~ otmeje Depeg&ve yeves lees ceQ Yeer Depeg&ve yevetB! veneR, pees Deesìs mees Depeg&ve~ JewmesYeer SefMe­ee ceW efYevve­efYevve Jewje­eìer nesves kesÀ keÀejCe mesJee ceW Yeer huewve S[pemìkeÀjves heæ[les nQ~ Jesje­eìer Oece& Jeeues Yeer SefMe­ee ceW Deeles nQ~ ®eeFvee, peeheeve meyeDeelee nw vee~ lees yeew× Oece& Jeeues, ®eeFveer ]pe meyekeÀes S[pemì keÀjvee heæ[lee nw vee~GvneW keÀer cele v­eejer~ ef¬eÀefM®e­evme efHeÀj Yeer GvneW mes ve]peoerkeÀ nQ, iee@[ HeÀeoj keÀeslee s ceevele s nQ~ lee s yengle De®íe ue#­e jKee nw Fmemes mJe­eb ce W Yee r S[pemì nespee­e Wie s, me sJee ce W Yee r S[pemì nes pee­e Wie s Dee wj otmeje W me s Yee r ne s pee­e Wie s~ lee sFveS[Jeebme cegyeejkeÀ nes~ De®íe~

­etjeshe keÌ­ee keÀjsiee? ­etjeshe ceW ­et.kesÀ. Yeer Dee ie­ee~ ­etjeshe keÀewve­meer MeefkeÌle keÀesDehevee­esiee? (­egefveìer) lees ­etjeshe meYeer KeC[eW keÀes efceueekeÀj SkeÀ KeC[ yevee osiee,Ssmes keÀjsiee! keÌ­eeWefkeÀ YeefJe<­e ceW lees ­es Deueie­Deueie KeC[ nesves ner veneR nQ~ SkeÀner nesiee~ lees ­etjeshe Jeeues ­egefveìer mes efYevvelee keÀes Kelce keÀjkesÀ efJeMJe ceW Yeer SkeÀOece&, SkeÀ jep­e, SkeÀ KeC[ yeveeves keÀe Flevee yeæ[e keÀe­e& keÀjWies!

Jewmes lees ­etjeshe ceW ­egefveìer keÀe mlecYe lees nw ner~ henues mes ner mlecYe nw~ keÀewvenw mlecYe? (oeoer) Deehe veneR~ (oeoer lees meyekeÀer nw) uesefkeÀve HeÀeGC[sMeve ­et.kesÀ. ceW[euee nw~ pees mlecYe neslee nw Jees ®eejeW Deesj kesÀ efue­es neslee nw, Gmeer mLeeve kesÀ efue­esveneR neslee~ lees ®eejeW lejHeÀ ®eens DecesefjkeÀe nw, ®eens DeefÖeÀkeÀe nw ...... uesefkeÀve SkeÀnwö­ener efJeMes<elee nw~ Ssmes veneR efkeÀ DeefÖeÀkeÀe keÀes keÌ­ee keÀjvee, Jees peeves, veneR~FmekeÀes keÀne peelee nw ­egefveìer keÀe mlecYe~ lees SkeÀ oeoer veneR, meeje ­etjeshe ­egefveìerkeÀe mlecYe nw~ ­es lees SkeÀ­SkeÀ SkeÌpewchegue nQ~ uesefkeÀve SkeÌpewchegue keÀes osKekeÀj efmeHe&ÀKegMe nesvee neslee nw ­ee yevevee neslee nw? oeoer keÀes osKekeÀj yengle De®íer, yengleDe®íer keÀnkeÀj KegMe nesles nes ­ee mJe­eb Yeer yeveles nes? keÌ­ee keÀjles nes? ueC[ve keÀerìer®eme& yeleeDees~ efmeHe&À osKekeÀj KegMe nesles nes ­ee yeveles Yeer nes~ ­egefveìer keÀe DeLe& nernw yesno keÀer Je=e fÊe, yesno keÀer ¢efä, leYeer ­ege fveìer nesleer nw~ Deiej yesno keÀer ¢efäDeewj Je=efÊe veneR lees ­egefveìer veneR nes mekeÀleer~ lees ­et.kesÀ. Deewj ­etjeshe yesno keÀer ¢efäJeeues nQ vee! yengle Dee­es nQ~ Fleves meye yesno keÀer Je=efÊe, ¢efä Jeeues yeve pee­eWies leesDehevee jep­e Dee­ee efkeÀ Dee­ee~ keÌ­eeWefkeÀ Je=efÊe mes Jee­egceC[ue yevesiee Deewj Jee­egce­C[ue yevesiee lees ÒewefkeÌìkeÀue ceW Yeer nesiee~ ­etjeshe JeeueeW ves ­egefveìer keÀes hemevo efkeÀ­ee

De®íe­De®íe mees®eves mes De®íe nes ner peelee nw~

1 5 3

nw, yengle yeæ[er efpeccesoejer nw~ lees ­en efpeccesoejer G"eves kesÀ efue­es lew­eej nes? nw?neB ­ee vee yeesuees~ neB peer "erkeÀ yeesuee~ yeehe Fbe fiueMe yeesues lees Yeer Deehe neB peeryeesuees~ neB peer De®íe ueielee nw~ yengle De®íer yeele G"eF&~ efHeÀj lees HeÀe@jsve ceW henuesmJeie& Dee­esiee ­ee Yeejle ceW Dee­esiee? keÀneB Dee­esiee? De®íer e fnccele jKeer nw~efnccele ye®®eeW keÀer Deewj ceoo yeehe keÀer nw ner nw~ ­es Jejoeve nw~ mecePee? keÀjles YeernQ, ue#eCe nQ Yeer, ue#­e nw Yeer, efmeHe&À GmekeÀes DeC[jueeFve keÀjvee~

De®íe, jefMe­ee Jeeues neLe G"eDees~ osKees jefMe­ee JeeueeW keÀe s osKekeÀj meyeKegMe nesles nQ keÌ­eeW KegMe nesles nQ? keÌ­eeWefkeÀ yengle h­eemes Les~ h­eemes keÀes Deiej Dece=leefceue pee­es lees efkeÀleves KegMe nes peeles nQ~ lees GvekeÀer KegMeer DeehekeÀes Yeer KegMe keÀjleernw~ peye Yeer jefMe­ee keÀe veece Deelee nw lees leeefue­eeB peªj yepeeles nQ~ lees jefMe­eeJeeues Fleves efmekeÀerueOes nesömecePee! meyekeÀe h­eej nw efkeÀ ­es hetje ner SkeÀ Lee DeyeDeveskeÀlee ceW Dee ie­ee uese fkeÀve Deye efHeÀj mes SkeÀ jep­e ceW, mele­egiee r jep­e kesÀDeefOekeÀejer yeveWies~

lees jefMe­ee Jeeues keÀewve­mee ue#­e yevee­eWies, keÀewve meer MeefkeÌle uee­eWies? (menve­MeefkeÌle) DeehekeÀer ìer®ej keÀn jner nw menveMeefkeÌle~ hemevo nw? Jewmes lees menveMeefkeÌleceW ­es heeme nQ~ menve keÀjvee lees FvneW keÀes yengle Deelee nw~ keÀesF& Yeer heefjefmLeefle Deeleernw lees menveMeefkeÌle ceW heeme nes peeles nQ~ efHeÀj Yeer DeC[jueeFve ueieevee~ menveMeefkeÌlekesÀ mebmkeÀej nQ~ DeYeer lekeÀ yevOeve ceW jnves ceW menveMeefkeÌle keÀe heeì& De®íe yepee­eenw~ DeYee r Deheve s keÀe s Þe sÿ yeveeve s ke sÀ yee r®e ceW pee s Yee r keÀe sF& e fJeIve Dee­es GmeceWmenveMeeruelee keÀe r Mee fke Ìle mes vecyej Deeie s uesvee~ ­en Meefke Ìle Deheveevee DeehekeÀe scegefMkeÀue veneR nesiee, menpe nesiee~ Fmeerefue­es vecyej ues uesvee~ keÀewve­mee vecyej ueWies?henuee vecyej ueWies ­ee heeb®eJee? meYeer keÀes KegMeer nesieer henuee vecyej uesvee~ DeehevecyejJeve uesvee lees pewmes DeYeer leeefue­eeB yepeeF& vee Ssmes yengle yengle leeefue­eeB yepesieer,yeeheoeoe Yeer leee fue­eeB yepee­eWie s~ De®íe nw, ueemì keÀes HeÀemì peevee ner nw~ peesíe sìe ye®®ee ne slee nw vee Jee s meyekeÀe uee[uee ne slee nw, h­eeje ne slee nw~ Dee wjkeÌJeeefueìer Yeer De®íer efvekeÀueer nw~ SkeÌpewchegue yeveves Jeeues nQ~ cewpeeefjìer KegMe jnlesnQ, keÀYeer­keÀYeer keÀesF& ìsvMeve ceW Deeles neWies yeekeÀer cewpeeefjìer KegMe jnles nQ~ jefMe­eeceW ye´eïeCeeW kesÀ heeme ìsvMeve nw? keÀYeer ìsvMeve ceW Deeles nes? keÀYeer­keÀYeer Deeles nes?DeYeer veneR Deevee~ DeYeer ìsvMeve ÖeÀer~ ieerle Yeer h­eej mes ieeles nQ~ meye ®eerpeeW keÀe

mesJeeOeejer yeve efve:mJeeLe& mesJee keÀjes lees mesJee keÀe cesJee efceuevee ner nw~

154

Gcebie nw~ mJelev$e nes ie­es nQ vee~ lees Gcebie­Glmeen ceW vee®eles jnles nQ~ De®íe!DeYeer peye Lees æ[er­meer Òel­e#elee nesieer vee efkeÀ SkeÀ ner yeehe nw, Jener Deuueen

nw, Jener F&MJej nw~ Leesæ[e­mee Òel­e#elee keÀe PeC[e uenje­esiee lees kewÀmes Yeer osMe nes,kewÀmes Yeer Oece& nes, ®eens cegefmuece osMe nes efHeÀj Yeer Deuueen keÀes lees ceeveles nQ vee~lees Jees efove Yeer Dee­esiee pees meye keÀnWies efkeÀ SkeÀ nQ, SkeÀ nQ, ­ener nQ, ­ener nQ, FmePeC[s kesÀ veer®es meYeer Dee­eWies~ DeYeer Leesæ[er­meer Òel­e#elee nesves oes~ DeYeer keÀnles nQ ­esYeer nQ~ ­ener nQ, veneR keÀnles nQ~ ­es Yeer nQ~ DeYeer `Yeer' efvekeÀue pee­es, `­es ner nQ'~FmekeÀes keÀne peelee nw Òel­e#elee keÀe PeC[e uenjevee~ peye ­es PeC[e uenje­eWies leesmeye SkeÀ PeC[s ke s À vee r®e s Dee­e Wie s~ meye SkeÀ PeC[s ke s À vee r®e s SkeÀ ne r MeyoyeesueWiesöDeesced Meeefvle~ (yeeyee yeesueWies) yeeyee lees yeesueWies ner~ De®íe FvekeÀes `cesjeyeeyee' Meyo De®íe ueielee nw~

(ne@mìue keÀer kegÀceeefj­eeW mes) De®íe nw, ne@mìue keÀer efjpeuì leye keÀnWies peyeefpeleves ne@mìue ceW nQ Fleves ìer®eme& yevekeÀj efvekeÀues~ leye keÀnWies ne@mìue vecyejJeve nw~Ssmes veneR, oes lees efvekeÀueer nQ, ®eej ®eueer ieF&~ efpeleves ne@mìue ceW Dee­es, kegÀceejeryevekeÀj Dee­es Deewj ìer®ej yevekeÀj efvekeÀues leye keÀnWies ne@mìue keÀer efjpeuì meyemesDeeies~ lees Fleveer efnccele nw efkeÀ cee­ee Dee­esieer lees keÀnWies keÌ­ee keÀjW! yeeheoeoe leesKegMe nesles nQ keÌ­eeWe fkeÀ osKees mLeehevee keÀe HeÀeGC[sMeve ner Deesced efveJeeme ceW íesìer­íesìer kegÀceeefj­eeW mes Megª ngDee~ lees yeeheoeoe keÀes Yeer henues mLeehevee ceW keÌ­ee hemevoDee­ee? íesìs ye®®es ner hemevo Dee­es vee~ Deepe Jees íesìs ner efJeMJe keÀu­eeCekeÀejeryeve ie­es~ lees Deehe Yeer Ssmes ner yevevee~ ­es De®íe nw, mesHeÀ lees jns ngS nQ vee~ cee­eekesÀ ÒeYeeJe mes ye®es ngS nQ~

De®íe, heesuesC[ Jeeues keÌ­ee keÀjWies? heesuesC[ JeeueeW ves Yeer efnccele De®íer jKeernw~ mejkeÀcemìebMe osMe kesÀ kewÀmes Yeer nQ uesefkeÀve efnccele jKe ye´eïeCe heefjJeej keÀes Deeiesyeæ{eves ceW meHeÀue nw Deewj nesles jnWies~ heesuesC[ keÀer ìer®ej keÀneB nw? (ì^ebmeuesMeve keÀjjner nw) De®íer nw~ efpeleveer Yeer ìer®ej nQ uesefkeÀve ­en HeÀeGC[sMeve nw~ ®eens efpeleveerYeer nue®eue ngF& Kego De®eue jner lees mesJee Yeer ngF&~ mesJee keÀer cegyeejkeÀ nw~ efnccelepees Yeer jKeles nQ GvekeÀes ceoo peªj efceueleer nw~ efnccele ceW efnuevee veneR ®eefn­es~helee veneR keÌ­ee nesiee! helee veneRöDee­ee, Deewj ie­ee, Kelce! De®íe nesvee nw, DeewjDe®ís les De®íe nesvee nw~ De®íe­De®íe mees®eves mes De®íe nes ner peelee nw~ keÌ­eeWefkeÀ

ye´eïeCe Jen nw pees Megef× Deewj efJeefOe hetJe&keÀ nj keÀe­e& keÀjs~

1 5 5

DeehekeÀer De®íer Je=e fÊe Jee­egceC[ue keÀes heefjJele&ve keÀj osieer~ Deiej keÌ­eeW­keÌ­ee ceWpee­eWie söSsmee nw, Ssmee nw lee s keÀYee r hee fjJele &ve veneR nesiee~ De®íe­De®íe keÀnlespeeDee s lee s De®ís yeve pee­e Wie s~ Dehevee r ce bmee Je =e fÊe meoe De®ís keÀe r, hee @JejHe gÀueyeveeDees lees Kejeye Yeer De®íe nes pee­esiee~ yeehe ves Deehe meye ye®®eeW ceW Kejeye nw,Kejeye nwö­es Je=efÊe jKeer? pewmes Yeer nes, pees Yeer nes yeehe ves De®íe mecePee vee! leesmeYeer De®ís yeve ie­es vee! keÀe sF& Kejeye nQ? meye De®ís nQ~ lees De®íe, De®íe,De®íe.... keÀesF& yeele Yeer keÀjlee nw lees keÀnes De®íe peer, yengle De®íe, lees De®íenes pee­esiee~ veneR, legce keÌ­eeW yeesueles nes, keÌ­ee yeesueles nes.... ueæ[eF& veneR keÀjes~ ­enyeesueves ceW Yeer De®íe veneR ueiee Deewj De®íe peer, ­en keÀnvee De®íe ueiee vee~ leesDe®íe peer yeesueles jnes, De®íe yeveeles ®euees~ DeehekeÀes ner lees De®íe yevevee nw veeDeewj keÀesF& Deeves nQ keÌ­ee? FmeceW meYeer henues ceQ, DeefYeceeve Jeeueer ceQ veneR, Meg×ceQ~ De®íe!

®eejeW Deesj kesÀ Oece& meÊee kesÀ DeefOekeÀejer Deelcee­eW, meoe mJejep­e meÊee kesÀDeefOekeÀejer Deelcee­eW, meoe [yeue meÊeeOeejer [yeue leepeOeejer Þesÿ Deelcee­eW, meoemeJe& MeefkeÌle­eeW Üeje MeefkeÌle mJeªhe keÀe Òel­e#e mJeªhe efoKeeves Jeeues MeefkeÌleMeeueerDeelcee­eW, meoe ue#­e keÀes ue#eCe kesÀ ªhe ceW efoKeeves Jeeues, DevegYeJe keÀjeves JeeuesMeefkeÌleMeeueer ceneJeerj, De®eue­De[esue DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewjvecemles~

oeefo­eeW mes ö (oeoer peer SJeb oeoer peevekeÀer ves yeeyee keÀes YeekeÀer henveer) meYeerkeÀes efceue ie­ee vee! mevlegä nes ie­es vee! yengle me­eeves nes, mecePeoej nes~ meYeer DeheveskeÀes mìspe hej osKe jns nes efkeÀ veer®es osKe jns nes? keÀneB nes? mìspe hej nes vee~ ­enmeeje neue ner mìspe nw~ meye meceerhe nes, meeLe nes~ mìspe hej Deevee ceevee meeLe ceWDeevee, heeme ceW Deevee~ Deehe lees meoe ner heeme nes~ Deueie nes ner veneR mekeÀles~ keÀesF&Deueie keÀjs lees Deueie neWies? efkeÀ GmekeÀes Deueie keÀj oWies? GmekeÀes Yeiee oWies?uesefkeÀve mJe­eb meoe meeLe jnWies~ meeLe nQ, meeLe jnWies Deewj meeLe ®eueWies~ (meeLe ceW®ekeÌkeÀj ueiee­eWies) ®ekeÌkeÀj lees ueieeles ner nQ meeLe ceW~ ®ekeÌkeÀj ueieeves keÀe mees®e jnernw~ 84 keÀe ®ekeÌkeÀj lees hetje nes ie­ee~ DeYeer lees Iej ®euevee nw~ Iej pee­eWies ­ee meerOesner jep­e ceW pee­eWies? Iej peevee nw efkeÀ jep­e keÀjvee nw? Iej peevee nw vee! lees meeLe

meJe& Òeeefhle­eeW mes mechevve Deelcee keÀer efveMeeveer nw mevlegälee~

156

nQ ner~ yeeheoeoe keÀes DekesÀueeheve De®íe veneR ueielee~ Deehe ueesieeW keÀes keÀYeer­keÀYeerDekesÀueeheve De®íe ueielee nw! DekesÀues veneR yew"les, mesJee keÀjles jnles nQ~ (oeoer peeriegpejele leLee iegupeej oeoer yeecyes ®ekeÌkeÀj hej pee jner nQ) ®ekeÌkeÀj ueieevee nw lees®ekeÌkeÀj hej lees pee­eWies~ efyevee ®ekeÌkeÀj kesÀ ®e¬eÀJeleea jepee veneR yeveWies~ Deehe ueesieeW keÀesYeer ®ekeÌkeÀj ueieevee De®íe ueielee nw vee~ peye keÀesF& efvecev$eCe efceuelee nw lees efkeÀleveerKegMeer nesleer nw~ De®íe nw, ®ekeÌkeÀj ueieevee DeLee&led Deheves DevegYeJeer cetle& ceW DeewjceekeÌme& yeæ{evee~ pecee neslee peelee nw~ uesefkeÀve Ssmes veneR mees®evee efkeÀ ncekeÀes ®ekeÌkeÀjkeÀe efvecev$eCe veneR efceuee lees Mee­eo ceQ De®íer veneR ntB~ ­es veneR mees®evee~ keÀesF& cegKemes Yee<eCe keÀjles, keÀesF& ceve mes keÀjles~ efmeHe&À Yee<eCe keÀjvee mesJee veneR nw~ ­es Yeer SkeÀefJeefOe nw~ uesefkeÀve ®eens cevmee keÀjes, ®eens Jee®ee keÀjes, ®eens keÀce&Cee keÀjes, mecyevOe­mecheke&À mes keÀjes, ®eejeW ner kesÀ ceekeÌme& 100 nQ~ 100 meYeer keÀer ceekeÌme& nw~ keÀce&CeeJeeues keÀes 50 efceuesiee, Yee<eCe Jeeues keÀes 100 efceuesiee, Ssmee veneR nw~ keÀesF& Yeer mesJeekeÀjes uese fkeÀve mesJeeOeejer yeve mesJee keÀjes, efveëmJeeLe& mesJee keÀjes lees mesJee keÀe cesJeeefceuee ngDee ner nw~ Ssmes mecePeles nes vee? ­ee yeæ[er­yeæ[er keÀevÖesÀvme ceW Yee<eCe keÀjveener mesJee nw? Jees lees SkeÀ­oes ner pee­eWies vee, Fleves ueeKeeW kesÀ ueeKe ®eues pee­eW leesYee<eCe kewÀmes nesiee~ megveeves Jeeues 3 ueeKe Deewj megveves Jeeues 100 Jees kewÀmes nesiee!lees Ssmes keÀYeer Yeer veneR mecePevee efkeÀ cesjs keÀes mesJee keÀe ®eebme veneR efceuee lees ceQ mesJeekesÀ ­eesi­e veneR ntB~ keÀYeer Yeer efoueefMekeÀmle veneR nesvee~ yeeheoeoe kesÀ heeme meye efjkeÀe@[&nesles nQ~ ®eebme efceuee, veneR efceuee, uesefkeÀve cebmee keÀe ®eebme ues efue­ee lees Jees ®ekeÌkeÀjueieekeÀj Yee<eCe keÀjkesÀ DeeF&, Deeheves cebmee mesJee efkeÀ­ee lees ceekeÌme& DeehekeÀes Jewmes nerefceueWies~ Fmeerefue­es keÀYeer ­en efHeÀ¬eÀ veneR keÀjvee efkeÀ cesje lees Yeei­e ner Ssmee nw~ veneR,yengle yeæ[e Yeei­e nw~ mevlegä jnvee, ®eens keÀce&Cee nes, ®eens Jee®ee nes, ®eens cebmeene s, mevle gä jnvee Fmece W ceeke Ìme & e fceuevee r nw~ Yee<eCe ce W ie­e s Demevle gä nes ie­e s,efKeìefKeì nes ieF&, Kelce, ceekeÌme& SkeÀ Yeer veneR~ Deehe Iej yew"s yengle De®íer efmLeefleceW jns lees DeehekeÀes 100 ceekeÌme& efceuesieer~ lees efnmeeye hetje nw~ efnmeeye ceW Thej­veer®esveneR nesiee, DeehekeÀes HegÀue ceekeÌme& efceueWieer~ keÀesF& Yeer mesJee keÀjes uesefkeÀve me®®es efouemes~ ceQ Deewj cesjeheve veneR~ mesJee YeeJe~ cew­heve keÀe YeeJe veneR~ Deiej mesJeeYeeJe nw leesDeehekeÀes HeÀue henues efceuesiee~ ®eens meoe jesìer hekeÀeles nes, keÀesF& npee& veneR~ lees Yeer100 ceekeÌme& efceuesieer~ me®®eer efoue mes keÀjles nQ vee, lees jesìer yeveeles ngS Deehe pees

ªneveer Meeve ceW jnes lees keÀYeer Yeer DeefYeceeve keÀer HeÀereEueie veneR Dee­esieer~

1 5 7

yeue Yejle s n Q Jene r Yee<eCe Jeeuee W keÀe s keÀece ce W Deelee nw~ mecePee! Fmee r e fue­e sefoueefMekeÀmle veneR nesvee, cesje veece keÀYeer Yeer keÀesF& keÀevÖesÀvme ceW veneR Dee­ee, cesjeveece ner keÀesF& veneR ueslee, Mee­eo ceQ heerís ntB....~ veneR, mevlegä jnes, mevlegälee nermeHeÀuelee keÀe meeOeve nw~ keÀneB Yeer jnes, mevlegä jnes~ "erkeÀ nw vee efkeÀ keÀYeer­keÀYeermees®eles nes efkeÀ cenejLeer lees ­ener yeveWies~ nce lees cenejLeer kesÀ efuemì ceW Dee veneRmekeÀles~ veneR, henues cenejLeer vecyejJeve Deehe nes~ yeehe keÀer efuemì ceW cenejLeer Deehenes~ mecePee! lees keÀYeer Ssmee­Ssmee HesÀme veneR keÀjvee~ yeeheoeoe yengle HesÀme osKeles nQ,keÀYeer Ssmee, keÀYeer Ssmee! veneR, meoe cegmkeÀjeles jnes~ De®íe, meYeer "erkeÀ nw?

(cegvveer yenve ves yeeheoeoe kesÀ meeceves HeÀue keÀer Leeueer mepeekeÀj jKeer) DeehekeÀercete|le keÀer Yeer efJeefOehetJe&keÀ hetpee nesieer~ De®íe nw efJeefOe hetJe&keÀ yeveevee, jKeveeö­enYeer SkeÀ efJeMes<elee nw~ ­en Yeer Deevee ®eeefn­es~ Ssmes veneR, pewmee Dee­ee Jewmes Yeesieueiee efo­ee~ DeeOee keÀ®®ee, DeeOee hekeÌkeÀe ueiee efo­ee keÀYeer yeveeves keÀer megmleer ngF&lees SkeÀ HeÀue ner jKe efo­ee~ ([yeue efJeosefMe­eeW keÀes osKeles ngS) ­en LekeÀ peeles nQvee, [yeue keÀece keÀjles nQ, ueewefkeÀkeÀ keÀece Yeer keÀjles nQ, mesvìj Yeer mecYeeueles nQ,Dehevee heg©<eeLe& Yeer keÀjles nQ Fmeefue­es LekeÀ peeles nQ~ Ssmes ®eueevee veneR~ SkeÀ ®eer]pener h­eej mes yeveeDees~ leerve veneR yeveeDees uesefkeÀve SkeÀ Yeer h­eej mes yeveeDees~ Ssmes veneRefkeÀ ye´ s[ lees yevee ngDee nw ye´ s[ keÀe ner Yeesie ueiee oesö®eueevee veneR~ efpeleveer efJeefOeGleveer efmeef×~ Deiej efJeefOehetJe&keÀ keÀjles nQ lees efmeef× Yeer efceueleer nw~ ye´eïeCe keÀe DeLe&ne r nwönj keÀe­e & ce W Ske Ì­e gj sì, Mege f×he tJe &keÀ~ Mege f× Yee r ne s, e fJee fOe Yee r ne söoesvee W®eeefn­es~ De®íe~ Deesced Meeefvle~

pees DeefYeceeve keÀes Meeve mecePe uesles, Jen efvecee&ve veneR jn mekeÀles~

15816.3.95

meJe& Òeeefhle mechevve Deelcee keÀer efveMeeveer ömevlegälee Deewj Òemevvelee

pe meJe& Òeeefhle­eeB keÀjeves Jeeues yeeheoeoe Deheves ®eejeW Deesj kesÀ Òeeefhle mechevveye®®eeW keÀes osKe jns nQ~ meJe& Òeeefhle­eeW kesÀ oelee mechevve Deewj mechetCe& yeehe kesÀ

ye®®es nQ lees nj SkeÀ ye®®es keÀes yeehe ves meJe& Òeee fhle­eeW keÀe Jemee& e fo­ee nw~ SsmesveneRöefkeÀmekeÀes 10 efo­ee nes, efkeÀmekeÀes 20 efo­ee nes~ meYeer ye®®eeW keÀes meJe& Òeeefhle­eeWkeÀe DeefOekeÀej efo­ee nw~ meYeer ye®®es HegÀue Jemex kesÀ DeefOekeÀejer nQ~ lees yeeheoeoe osKejns nQ efkeÀ nj SkeÀ DeefOekeÀejer ye®®eeW ves Deheves ceW Òeeefhle­eeW keÀe DeefOekeÀej efkeÀleveeÒeehle efkeÀ­ee nw? yeehe ves meJe& efo­ee nw~ yeehe keÀes meJe& MeefkeÌleceeved Jee mechevve meeiejkeÀnles nQ~ uesefkeÀve ye®®eeW ves Gve Òeeefhle­eeW keÀes keÀneB lekeÀ Dehevee yevee­ee nw? yeehe keÀeefo­ee ngDee Jemee& peye Dehevee yevee uesles nQ lees efpelevee Dehevee yeveeles nQ Glevee veMeeDeewj KegMeer jnleer nwöcesje Ke]peevee nw~ efo­ee yeehe ves uesefkeÀve Deheves ceW OeejCe keÀjDehevee yevee efue­ee~ lees keÌ­ee osKee? efkeÀ Dehevee yeveeves ceW vecyejJeej nes ie­es nQ~ yeeheves vecyej veneR yevee­es nQ uesefkeÀve Deheves­Deheves OeejCee keÀer ­eLee­MeefkeÌle ves vecyejJeejyevee efo­ee nw~ mechetCe& DeefOekeÀej Jee meJe& Òeee fhle­eeW mes mechevve Deelcee pees meoeDece=leJesues mes jele lekeÀ Òeeefhle­eeW kesÀ veMes Jee DevegYeJe ceW jnleer nw, GvekeÀer efveMeeveerkeÌ­ee nesieer? Òeeefhle­eeW keÀer efveMeeveer nw mevlegälee~ Jees meoe mevlegäceefCe yeve otmejeW keÀesYee r mevle gälee keÀe r PeuekeÀ keÀe Jee­eye ´ sMeve He wÀueele s jnles nQ~ GvekeÀe ®esnje meoeÒemevveef®eÊe efoKeeF& osiee~ Òemevveef®eÊe DeLee&led meJe& ÒeMveef®eÊe mes v­eeje~ keÀesF& ÒeMveveneR nesiee, Òemevve nesiee~ keÌ­eeW, keÌ­ee, kewÀmesö­en meye meceehle~ lees Ssmes Òemevveef®eÊeyeves nes? efkeÀ DeYeer Yeer keÀYeer­keÀYeer keÀesF& ÒeMve G"lee nw efkeÀ ­es keÌ­ee nw, ­es keÌ­eeWnw, ­es kewÀmes nesiee, keÀye nesiee? ­es ÒeMve ®eens ceve ceW, ®eens otmejeW mes G"lee nw?ÒeMveef®eÊe nes ­ee Òemevveef®eÊe nes? ­ee keÀYeer ÒeMveef®eÊe, keÀYeer Òemevveef®eÊe? keÌ­ee nw?Jewmes iee­eve nwöDeÒeehle veneR keÀesF& Jemleg ye´eïeCeeW kesÀ Kepeeves ceW~ ­es efkeÀmekeÀe, efkeÀveye´eïeCeeW keÀe iee­eve nw? DeehekeÀe nw ­ee otmejs Deeves Jeeues nQ? Deehe ner nes! lees peyekeÀesF& DeÒeeefhle nesleer nw vee, DeÒeeefhle Demevlegälee keÀe keÀejCe nw~ Dehevee DevegYeJe

D e e

1 5 9

osKeesökeÀYeer Yeer ceve Demevlegä neslee nw lees keÀejCe keÌ­ee neslee nw? keÀesF& ve keÀesF&DeÒeeefhle keÀe DevegYeJe keÀjles nes leye Demevlegälee nesleer nw~ iee­eve lees nw DeÒeehle veneRkeÀesF& Jemleg~ ­es Deye keÀe iee­eve nw ­ee efJeveeMe kesÀ mece­e keÀe? efJeveeMe kesÀ mece­emechevve nes pee­eWies efkeÀ DeYeer nesvee nw? pees mecePeles nQ efkeÀ nce meoe Òemevveef®eÊejnles nQ, keÀYeer Yeer e fkeÀmeer Yeer yeele ceW, ®eens Deheves mecyevOe ceW, ®eens otmejeW kesÀmecyevOe ce W Yee r ÒeMve veneR G"lee, meoe mevle gä jnles nQöSsmee r mevle gä Deelcee­e WefkeÀleveer neWieer? yengle nQ! De®íe, pees mecePeles nQ meoe Òemevve jnles nQ, ®eens cee­eee fkeÀlevee Yee r e fnuee­es, uese fkeÀve nce veneR e fnuele s, cee­ee keÀe s e fnuee osle s nQ, cee­eevecemkeÀej keÀjleer nw, nce veneR efnueles nQ, nce Debieo nQ, cee­ee nej peeleer uese fkeÀvence efJepe­eer nQ, pees Ssmes nQ Jees neLe G"eDees, meoe Meyo ­eeo jKevee, keÀYeer­keÀYeerJeeues veneR~ yengle Lee s æ[s nQ, keÀe sìes ceW keÀe sF& nQ! keÌJe sM®eveceeke &À G"lee lee s nw vee~keÌJesM®eveceeke&À ef[keÌMevejer mes efvekeÀue pee­es~ nue®eue Yeer ve nes~ keÀch­egìj ®eueeles neslees GmeceW Deelee nw vee? lees DeehekesÀ yegef× ªheer keÀch­egìj ceW meoe HegÀuemìe@he keÀercee$ee Dee­es~ keÌJesM®eve ceeke&À, DeeM®e­e& keÀer cee$ee Kelce~ FmekeÀes keÀne peelee nw meoeÒemevveef®eÊe~ Ssmee Òemevveef®eÊe DeewjeW keÀe Yeer keÌJesM®eve ceeke&À Kelce keÀj oslee nw~ veneRlees mJe­eb ceW Deiej keÌJesM®eve ceeke&À nw lees keÀesF& Yeer yeele megveWies, osKeWies, keÀnWiesöneB,­es lees nesvee veneR ®eeefn­es, uesefkeÀve neslee nw, ceQ Yeer mecePeleer ntB, nesvee veneR ®eeefn­es,efcekeÌme nes pee­eWies~ GmekesÀ ÒeMve keÀes Deewj DeC[jueeFve keÀj oWies~ ìskeÀe lees os efo­eeveeöefkeÀ neB, ­es "erkeÀ veneR nw uesefkeÀve neslee nw....~ lees Òemevveef®eÊe GmekeÀes veneR efkeÀ­eeuesefkeÀve Deewj ner ÒeMve keÀes yeæ{e efue­ee~ S[erMeve nes ieF&~ Jewmes SkeÀ keÀe keÌJesM®eveLee, DeYeer oes keÀe nes ie­ee, oes mes ®eej keÀe nes pee­esiee~ lees Òemevveef®eÊe Jee­eye´sMevekesÀ yepee­e ÒeMveef®eÊe keÀe Jee­eye´ sMeve peuoer HewÀuelee nw~ neB! Ssmee nw.... meeLe osefo­ee~ DeeM®e­e& keÀer cee$ee Dee ieF& veeöneB! lees HegÀuemìe@he lees veneR ngDee vee~ ®eensDeheves Òeefle Yeerö­es cesjs mes nesvee veneR ®eeefn­es, ­es cesjs keÀes efceuevee ®eeefn­es, ­es otmejskeÀes veneR nesvee ®eeefn­es, lees ­es ®eeefn­es­®eeefn­es ÒeMveef®eÊe yevee osleer nw, Òemevveef®eÊeveneR~ lees meYeer keÀe ue#­e keÌ­ee nw? mevlegä, Òemevveef®eÊe~

efpemekeÀe Òemevveef®eÊe neslee nw GmekesÀ ceve­yegef× kesÀ J­eLe& keÀer ieefle HeÀemì veneRnesieer~ meoe efvece&ue, efvecee&ve~ efvecee&ve nesves kesÀ keÀejCe meYeer keÀes Deheves Òemevveef®eÊe keÀeríe­ee ceW Meerleuelee oWies~ kewÀmee Yeer Deeie meceeve peuee ngDee, yengle iejce efoceeie

mece­e keÀer met®evee nwömeceeve yevees mechevve yevees~

160

keÀe ne s ue se fkeÀve Òemevvee f®eÊe ke sÀ Jee­eye ´ sMeve keÀe r íe­ee ce W Mee rleue ne s pee­e siee~keÀcepeesjer keÌ­ee Deeleer nw? Jewmes "erkeÀ ®eueles nes, Deheves jerefle mes De®ís ®eueles nesuese fkeÀve peye mecyevOe­mecheke&À ceW Deeles nes lees otmejs keÀer keÀce]peesjer osKeles­megveles,JeCe&ve keÀjles ÒeYeeJe ceW Dee peeles nes~ efHeÀj keÀnles nes efkeÀ Fmeves efkeÀ­ee vee, Fmeerefue­escesjs mes Yeer nes ie­ee~ Fmeves keÀne, leYeer ceQves keÀne~ Gmeves 50 yeejer keÀne, ceQves SkeÀyeeje r keÀne~ e fHeÀj yeehe ke sÀ Deeie s Yee r yengle cee r"e r­cee r"e r yeele W jKele s nQ, keÀnle snQöyeeyee Deehe mecePees vee Flevee menve keÀneB lekeÀ keÀjWies! efHeÀj Yeer heg©<eeLeea nQ vee,lees Leesæ[e lees Dee­esiee vee! yeehe keÀes Yeer mecePeeves ueieles nQ~ ­eneB pees efveefceÊe nQ GvneWkeÀes yengle keÀLee­eW megveeles nQ~ Ssmee Lee vee, Ssmee Lee vee, Ssmee Lee vee.... Ssmes­SsmeskeÀer ceeuee peheles nQ~ yeeheoeoe meoe ner FMeeje osles nQ efkeÀ Ssmeer yeeleW oes De#ej ceWJeCe&ve keÀjes~ uecyee JeCe&ve veneR keÀjes~ keÌ­eeWefkeÀ ­es J­eLe& yeeleW yengle ®eìheìer nesleer nQ~ce]pesoej ueieleer nQ, pewmes Keeves ceW Yeer KeÆer­ceer"er ®eerpe nes lees De®íer ueiesieer vee,Deewj HeÀerkeÀer, meeoer nes lees keÀnWies ­es lees Keeles ner jnles nQ~ lees J­eLe& yeeleW, J­eLe&ef®evleve megvevee, yeesuevee Deewj keÀjvee FmeceW ®eueles­®eueles Fvì^smì yeæ{ peelee nw~ efHeÀjmees®eles nQöceQ lees veneR ®eenleer Leer uesefkeÀve Gmeves megvee­ee vee lees ceQves keÀne efkeÀ De®íeGmekeÀe megve ueW, efoue Keeueer keÀj oW~ GmekeÀer lees efoue Keeueer ngF& Deewj Dehevee efoueYej efue­ee~ Jees Lees æ[e­Lees æ[e efoue ceW Yejles­Yejles efHeÀj mebmkeÀej yeve peelee nw Deewjpeye mebmkeÀej yeve peelee nw lee s cenmetme ner veneR neslee e fkeÀ ­es jeBie nw~ ­es J­eLe&mebmkeÀej yegef× kesÀ efveCe&­e keÀes Kelce keÀj oslee nw~ Fmeefue­es meyemes menpe meoe mevlegäjnves keÀe r e fJee fOe nwömeoe Deheve s meeceve s keÀe sF& ve keÀe sF& e fJeMes<e Òeee fhle keÀe s jKees~keÌ­eeWefkeÀ Òeeefhle Yetueleer veneR nw~ %eeve keÀer hee@Fvìdme Yetue mekeÀleer nQ uesefkeÀve keÀesF& YeerÒeeefhle Yetueleer veneR nw~ yeehe mes keÌ­ee­keÌ­ee efceuee, efkeÀlevee efceuee nw, Jesje­eìer hemevoDeelee r n w vee! SkeÀ pe wmee hemevo vene R ne slee~ lee s Deehe Deheve s Òeee f hle­ee W keÀe sosKeesö%eeve kesÀ Kepeeves keÀer Òeeefhle efkeÀleveer nw, ­eesie mes MeefkeÌle­eeW keÀer Òeeefhle efkeÀleveernw, efoJ­eiegCeeW keÀer Òeeefhle­eeB efkeÀleveer nQ, Òewe fke ÌìkeÀue veMes ceW, KegMeer ceW jnves keÀerÒeeefhle­eeB efkeÀleveer nQ? yengle efuemì nw vee! henues Yeer megvee­ee Lee efkeÀ keÀYeer keÀesF&,keÀYeer keÀesF& iegCe keÀer Òeeefhle keÀes meeceves jKeles ngS mevlegä jnes~ keÌ­eeWefkeÀ SkeÀ iegCe YeerDehevee­ee lees pewmes efJekeÀejeW keÀe Deeheme ceW yengle ienje mecyevOe nw, Deiej yeenj kesÀªhe ceW Fcepe& jerefle mes ¬eÀesOe nw uesefkeÀve DeevleefjkeÀ ®eskeÀ keÀjes lees ¬eÀesOe kesÀ meeLe

efkeÀmeer Yeer efJeefOe mes J­eLe& keÀes meceehle keÀj meceLe& keÀes Fcepe& keÀjes~

1 6 1

ueesYe, DenbkeÀej neslee ner nw~ ­es meye Deeheme ceW meeLeer nQ~ keÀesF& Fcepe& ªhe ceW neslesnQ, keÀesF& cepe& ªhe ceW nesles nQ~ lees iegCe Yeer pees nQ GvneW keÀe Yeer Deeheme ceW mecyevOenw~ Fcepe& SkeÀ iegCe keÀes jKees uesefkeÀve otmejs iegCe Yeer GvekesÀ meeLe ner cepe& ªhe ceWnesles nQ~ lees jespe keÀesF& ve keÀesF& Òeeefhle mJeªhe keÀe DevegYeJe DeJeM­e keÀjes~ DeiejÒeeefhle Fcepe& ªhe ceW nesieer lees Òeeefhle kesÀ Deeies DeÒeeefhle Kelce nes pee­esieer Deewj meoemevlegä jnWies~ Jewmes Yeer osKees, ogefve­ee ceW Yeer cegK­e Òeeefhle meYeer keÌ­ee ®eenles nQ?

nj SkeÀ ®eenlee nw efkeÀ Dehevee veece De®íe nes, otmeje ceeve Deewj leermeje Meeve~veece­ceeve­Meeveö­es Òeehle keÀjvee ®eenles nQ~ Deehe Yeer keÌ­ee ®eenles nes? Deehe Yeer lees­ener ®eenles nes vee! no keÀe veneR, yesno keÀe~ lees ogefve­ee Jeeues lees no kesÀ veece kesÀe fheíeæ[e r oe w æ[le s nQ Dee wj DeehekeÀe veece e fJeMJe ce W e fpelevee Tb®ee nw Glevee Dee wjefkeÀmekeÀe nw? lees Deehe Deheves veece keÀes osKees~ meyemes veece keÀer efJeMes<elee ­es nw efkeÀDeehekeÀe veece keÀewve pehelee nw? mJe­eb YeieJeeve DeehekeÀe veece pehelee nw! lees Fmemesyeæ[e veece keÌ­ee nesiee! DeehekesÀ veece mes DeYeer ueemì pevce ceW Yeer DeveskeÀ Deelcee­eWDehevee Mejerj efveJee&n ®euee jner nQ~ Deehe ye´eïeCe nes vee, lees ye´eïeCeeW kesÀ veece mesDeepe Yeer veeceOeejer ye´eïeCe efkeÀlevee keÀcee jns nQ! DeYeer lekeÀ veeceOeejer ye´eïeCe YeerefkeÀlevee Tb®es iee­es peeles nQ! lees DeehekesÀ veece keÀer efkeÀleveer ceefncee nw! Flevee Þesÿveece DeehekeÀe nes ie­ee, Fmeerefue­es no kesÀ veece kesÀ heerís veneR peeDees~ cesje veece leeskeÀYeer efkeÀmeer ceW uesles ner veneR nQ, cesje veece meoe heerís ner jnlee nw, mesJee ceQ keÀjleerntB veece otmejs keÀe nes peelee nw...., lees no kesÀ veece kesÀ heerís veneR peeDees~ yeehe kesÀefoue ceW DeehekeÀe veece meoe ner Þesÿ nw~ peye yeehe kesÀ efoue ceW veece nes ie­ee leeskeÀesF& mesJee ceW ­ee keÀesF& Òeesûeece ceW ­ee keÀesF& Yeer yeeleeW ceW DeehekeÀe veece veneR Yeer Dee­eelees keÌ­ee npee&, yeehe kesÀ heeme lees nw vee! pewmes Yeefke Ìle ceeie& ceW nvegceeve keÀe ef®e$eefoKeeles nQ vee lees GmekesÀ efoue ceW keÌ­ee Lee? jece Lee~ Deewj yeehe kesÀ efoue ceW keÌ­eenw? (ye®®es) lees ye®®eeW ceW Deehe nes ­ee veneR nes? lees meYeer keÀe veece nw! osKee nw,hekeÌkeÀe? keÀYeer efceme nes ie­ee nes lees! Deehe meYeer keÀe veece nw! lees Deewj veece kesÀ heerískeÌ­eeW heæ[les nes? keÌ­eeWefkeÀ cewpeeefjìer ­ener veece­ceeve­Meeve efiejelee Yeer nw Deewj ­enerveece­ceeve­Meeve veMee Yeer ®eæ{elee nw~ lees Òeeefhle kesÀ ªhe ceW osKees~ Deiej ceeveeW keÀesF&keÀejCe mes DeehekeÀe veece ieghle nw Deewj Deehe mecePeles nes efkeÀ cesje veece nesvee ®eeefn­es,­eLeeLe& nw efHeÀj Yeer Deiej efkeÀmeer Deelcee mes efnmeeye­efkeÀleeye kesÀ keÀejCe ­ee GmekesÀ

Þesÿ keÀceex keÀe Keelee yeæ{eDees lees efJekeÀceex keÀe Keelee meceehle nes pee­esiee~

162

mebmkeÀej kesÀ keÀejCe DeehekeÀe veece veneR neslee nw, Deehe jeFì nes, Jees jebie nw efHeÀj YeerGmekeÀe veece neslee nw, DeehekeÀe veneR, lees efJepe­e ceeuee ceW DeehekeÀe veece efveefM®ele nw~Fmee re fue­e s FmekeÀe r Yee r hejJeen veneR keÀje s~ Fme ªhe ce W cee­ee p­eeoe Deelee r nw~Fmeefue­es DeYeer ieueleer mes veece efceme nes Yeer ie­ee, keÀesF& npee& veneR uesefkeÀve efJepe­eceeuee ceW DeehekeÀe veece efceme veneR nes mekeÀlee~ henues DeehekeÀe veece nesiee~ lees Dehevesveece keÀer ceefncee ­eeo jKees efkeÀ cesje veece yeehe kesÀ efoue hej nw, efJepe­e ceeuee ceWnw, Devle lekeÀ cesje veece mesJee keÀj jne nw~

Deewj DeehekeÀe ceeve efkeÀlevee nw? YeieJeeve ves Yeer DeehekeÀes Deheves mes Deeies jKeenw! henues ye®®es~ lees mJe­eb yeehe ves ceeve os efo­ee~ efkeÀlevee DeehekeÀe ceeve nw, GmekeÀeÒegHeÀ osKees efkeÀ DeehekesÀ peæ[ ef®e$eeW keÀe Yeer ueemì pevce lekeÀ efkeÀlevee ceeve nw! ®eenspeeves, veneR peeves uesefkeÀve keÀesF& Yeer osJeer­osJelee keÀe ef®e$e nesiee lees efkeÀleves ceeve mesGmekeÀes osKeles nQ! meyemes Þesÿ ceeve Deye lekeÀ DeehekesÀ ef®e$eeW keÀe Yeer nw~ ­es ÒegHeÀ nw~peye DeehekesÀ ef®e$e ner Fleves ceeveveer­e, hetpeveer­e nQ lees efpemekeÀe ceeve jKee peelee nwGmekeÀes hetpeveer­e ceevee peelee nw~ ncesMee keÀnles nQ veeö­en nceejs hetpeveer­e nQ, hetp­enQ~ lees ÒewefkeÌìkeÀue ÒegHeÀ nw efkeÀ DeehekesÀ ef®e$eeW keÀe Yeer ceeve nw lees ®ewlev­e ceW nQ leyeYeer ef®e$eeW keÀe ceeve nw~ Deiej ®ewlev­e ceW ceeve veneR neslee lees ef®e$eeW keÀes kewÀmes efceuelee?yeehe lees meoe keÀnles nQöhenues ye®®es~ ye®®es [yeue hetpes peeles nQ, yeehe eEmeieue~ leesDeehekeÀe ceeve yeehe mes p­eeoe ngDee vee! Flevee Þesÿ ceeve efceue ie­ee! lees peye YeerkeÀesF& no kesÀ ceeve keÀer yeele Dee­es lees mees®evee efkeÀ DeelceeDeeW keÀe ceeve keÌ­ee keÀjsieepeye hejce Deelcee keÀe ceeve efceue ie­ee~ Ssmes veneR mees®eesöefkeÀ nce Flevee kegÀí keÀjlesnQ efHeÀj Yeer ceeve veneR osles, hetíles ner veneR nQ! ­es mees®evee J­eLe& nw~ keÌ­eeWefkeÀ efpeleveeDeehe no kesÀ ceeve kesÀ heerís oewæ[ ueiee­eWies vee lees ­es no keÀer keÀesF& Yeer ®eer]pe hejíeF&kesÀ meceeve nw~ hejíeF& kesÀ heerís heæ[ves mes keÀYeer hejíeF& efceueleer nw efkeÀ Deewj Deeiesyeæ{leer peeleer nw? lees ­es no keÀe ceeve, no keÀe veeceö­es hejíeF& nw~ ­es cee­ee kesÀOethe ceW efoKeeF& osleer nw uesefkeÀve nw kegÀí Yeer veneR~ lees veece Yeer DeehekeÀes efceue ie­ee,ceeve Yeer DeehekeÀes efceuee ngDee nw Deewj Meeve efkeÀlevee nw! Deheves SkeÀ­SkeÀ Meeve keÀes­eeo keÀjes Deewj efkeÀmeves Meeve ceW efye"e­ee? yeehe ves efye"e­ee~ yeehe kesÀ efoueleKleve­Meerve nQ~ meyemes yeæ[s les yeæ[er Meeve jep­e heo nw vee! lees DeehekeÀes leKle­leepe efceueie­ee nw vee! pees hejce Deelcee kesÀ leKleveMeerve nQ Fmemes yeæ[er Meeve keÌ­ee nw!

yeehe kesÀ mebie keÀe jbie ueieeDees lees yegjeF&­eeb mJele:peue pee­eWieer~

1 6 3

keÀYeer­keÀYeer efveCe&­e keÀjves ceW SkeÀ íesìer­meer ieueleer keÀj osles nes~ pees jer­eueMeeve nw, ©neveer Meeve nw Jees keÀYeer Yeer DeefYeceeve keÀer HeÀereEueie veneR osiee~ lees keÀYeer­keÀYeer keÌ­ee keÀjles nes? neslee DeefYeceeve nw uesefkeÀve mecePeles nes efkeÀ ­es Meeve lees DeheveejKevee ®eeefn­es, Flevee Meeve lees jKevee ®eeefn­es vee, Meeve ceW jnvee De®íe neslee nw,uesefkeÀve Meeve nw ­ee DeefYeceeve nw, GmekeÀes De®íer lejn mes ®eskeÀ keÀjes~ keÀYeer­keÀYeerDeefYeceeve keÀes Meeve mecePe uesles nQ Deewj efHeÀj efvecee&ve veneR nesles nQ~ Deehe Deheves MeevekeÀes jer­eue mecePeles nes uesefkeÀve otmejs mecePeles nQ efkeÀ ­es DeefYeceeve nw lees Lees æ[e YeerkegÀí keÀn oWies lees DeehekeÀes Deheceeve ueiesiee~ DeefYeceeve Jeeues keÀes Deheceeve yenglepeuoer HeÀerue nesiee~ Lees æ[e Yeer e fkeÀmeves nbmeer ceW Yeer kegÀí keÀn efo­ee lees Deheceeveueiesiee~ ­es DeefYeceeve keÀe r e fveMeevee r nw~ mees®eWie söveneR, ceQ lee s Ssmee nt B veneR, SsmesLeesæ[sner keÀnvee ®eeefn­es~ lees efveCe&­e "erkeÀ keÀjes~ Gme mece­e efveCe&­e ceW keÀceer keÀj ueslesnes~ ­eLeeLe& kesÀ yepee­e efcekeÌme neslee nw Deewj Deehe GmekeÀes ­eLeeLe& mecePe uesles nes~ leeskeÀnves ceW Deelee nw efkeÀ ­es nQ yengle De®ís uesefkeÀve yeesue®eeue, G"vee, yew"vee pees nwvee Jees DeefYeceeve keÀe ueielee nw~ ­es Yeer efkeÀmeer ves keÀne lees Deheceeve keÀer HeÀereEueie Deepee­esieer~ lees mJeceeve Deewj DeefYeceeve kesÀ Devlej keÀes Yeer ®eskeÀ keÀjes~ mJeceeve efkeÀleveeyeæ[e nw, Meeve efkeÀleveer yeæ[er nw, Gme yesno kesÀ veece, ceeve Deewj Meeve keÀes meoe Fcepe&jKees~ cepe& veneR, Fcepe& keÀjes~ pewmes ­eeo ceW keÀYeer­keÀYeer Deueyesueeheve Dee peelee nwlees keÀnles nQ nce nQ ner yeehe kesÀ, ­eeo keÌ­ee keÀjW....~ uesefkeÀve Fcepe& mebkeÀuhe mes ÒeeefhlekeÀe DevegYeJe neslee nw~ Ssmes ner nj OeejCee ceW Deueì& jnes, Deueyesues veneR yevee s~ke Ì­ee We fkeÀ mece­e mecee rhe Dee jne nw Deewj mece­e mecee rhe ke Ì­ee met®evee os jne nw?meceeve yevees, mechevve yevees~ lees mece­e keÀer ®ewuesvpe keÀes osKees~ DeehekeÀes keÀesF& YeerDeÒeee fhle veneR nw~ Dee wj ke Ì­ee Òeee fhle neslee r nw? Deiej mLetue jere fle mes osKee s lee slevog©mleer ®eeefn­es, mecheefÊe ®eeefn­es, mecyevOe ®eeefn­esö­ener Òeeefhle ceW ®eeefn­es vee~lees DeehekeÀer Deelcee efkeÀleveer levog©mle nw? Deelcee ceW uees yue[ ÒesMej, neF& yue[ÒesMej neslee nw keÌ­ee? veneR, meoe levog©mle~ keÌ­eeWefkeÀ Dece=leJesues nj jespe yeeheoeoemeoe levog©mle YeJe keÀe Jejoeve oslee nw~ Mejerj keÀe lees efnmeeye­efkeÀleeye nw uesefkeÀveDeelcee meoe levog©mle~ Deelcee keÀes keÀesF& yeerceejer veneR nw~ lees Deelcee keÀer levog©mleernw vee? efkeÀ keÀYeer­keÀYeer yeerceej heæ[ peeles nes?

DeheefJe$elee keÀes peueevee ner me®®eer nesueer ceveevee nw~

164

[yeue efJeosMeer yeerceej heæ[les nQ? efkeÀ Lees æ[e­Lees æ[e jsmì keÀj uesles nQ? [yeueefJeosMeer DeLee&led [yeue nsuoer~ Deewj Ssmes [yeue nsuoer keÀes osKe keÀjkesÀ yeerceej Yeernsuoer nes pee­esiee~ lees levog©mleer keÀer Òeeefhle DeehekeÀes efkeÀleveer yeæ[er nw~ Deewj mecyevOeceW osKees, ogefve­ee JeeueeW keÀes lees keÀesF& mecyevOe nesiee, keÀesF& veneR nesiee~ nesiee lees keÀYeerJees mecyevOe Kelce Yeer nes pee­esiee, uesefkeÀve DeehekesÀ meJe& mecyevOe SkeÀ yeehe mes nQ~keÀesF& mecyevOe keÀer keÀceer nw keÌ­ee? efkeÀ efmeHe&À yeehe nw, ÖewÀC[ veneR nwöSsmes lees veneRmecePeles vee! meJe& mecyevOe yeehe mes nQ~ efkeÀmeer Yeer mecyevOe mes yeehe keÀes ­eeo keÀjes leesyeehe meoe Jen mecyevOe efveYeeves kesÀ efue­es neef]pej nw~ yeehe keÀes keÌ­ee osjer ueieleer nw!SkeÀ ner mece­e hej meyemes mecyevOe efveYee mekeÀles nQ~ Ssmes veneR, ceQ lees ÖewÀC[ keÀemecyevOe ®eenleer Leer uesefkeÀve yeeyee otmejs ceW efye]peer Lee! Ssmes lees veneR mecePeles vee?efpeme meskeÀC[ efpeme mecyevOe mes ­eeo keÀjesöGme mecyevOe ceW yeehe keÀnles nQ ns yeeuekeÀmees ceeefuekeÀ, peer neefpej~ ceeefuekeÀ yegueeJes Deewj hengB®es veneR, ­es kewÀmes nes mekeÀlee nw!lees mecyevOe ceW Yeer osKeesömeJe& mecyevOe keÀer Òeeefhle nw? ­en DevegYeJe nw efkeÀ efmeHe&Àmegvee nw?

peye Yeer Deheveer DeJemLee Devegmeej efyevoer veneR ­eeo DeeJes, efyevoer met#ce nw vee,DeehekeÀer efmLeefle ­ee DeJemLee keÀce]peesj nw, mLetue ceW nw lees met#ce efyevoer ­eeo keÀjlesYee r ­eeo vene R Dee­e siee r, lee s Ssme s ìeFce hej ­e g× vene R keÀje sövene R, e fyevoe r ne svee r®eee fn­es, e fyevoer DeeJes, e fyevoer DeeJes....~ Òeee fhle ­eeo keÀjes, mecyevOe ­eeo keÀjes,meekeÀej efceueve ­eeo keÀjes, Dehevee efYevve­efYevve efJeef®e$e DevegYeJe ­eeo keÀjes~ Jees leesmenpe nw vee~ efkeÀmeer keÀes Yeer Yee<eCe keÀjves veneR Dee­es Deewj mecePes efkeÀ ceQ lees Yee<eCekeÀjves Jeeueer yevee r veneR~ meyemes De®ís les De®íe Yee<eCe nwöDevegYeJe megveevee~ ­esmeYeer keÀes Deelee nw ­ee veneR? FmekesÀ efue­es lew­eejer ®eeefn­es keÌ­ee? keÀewve­meer hee@Fvìyeesuet B, keÀewve­meer veneR? DevegYeJe kesÀ ªhe mes yeesuees lees osKees vecyejJeve nes pee­eWies~Deheves efYevve­efYevve DevegYeJe pees efkeÀ­es nQ Jees yeebìles peeDees lees yeæ{lee pee­esiee~ meYeerkeÀes Yee<eCe keÀjvee Deelee nw, heeb®e Je<e& kesÀ ye®®es keÀes Yeer Deelee nw~ lees ­eg× ceW mece­eveneR ieBJeeDees~ veneR, ­ener nesvee ®eeefn­es, veneR~ efkeÀmeer Yeer efJeefOe mes J­eLe& keÀes meceehlekeÀjes Deewj meceLe& keÀes Fcepe& keÀjes~ ­eg× keÀjles­keÀjles keÌ­ee neslee nw? keÀcepeesjer kesÀmebmkeÀej heæ[ peeles nQ~ efHeÀj mees®eles efkeÀ cesjs mes lees neslee ner veneR nw, yeeyee keÀnlesnQ efJekeÀce& efJeveeMe keÀjes, cesjs mes lees neslee veneR nw~ efJekeÀce& efJeveeMe veneR neslee lees

meoe KegMe jnvee Deewj KegMeer yeebìveeö­ener meyemes yeæ[e Meeve nw~

1 6 5

megkeÀce& lees yeveeDees vee, J­eLe& ceW ìeFce veneR iebJeeDees~ lees efpelevee­efpelevee Þesÿ keÀceeXkeÀe Keelee yeæ{lee pee­esiee lees Yeer efJekeÀceeX keÀe Keelee Kelce neslee pee­esiee~ Fmeerefue­esmece­e keÀes veneR ieBJeeDees~ meyemes yeæ[s les yeæ[e cetu­e nw mece­e keÀe~ keÌ­eeWefkeÀ Fme mece­ekeÀe iee­eve nwöDeye veneR lees keÀye veneR~ SkeÀ­SkeÀ meskeÀC[öDeye veneR lees keÀye veneR~®eueles­efHeÀjles, jemles ®eueles oes yeeleW megve ueer, oes yeeleW keÀj ueerö­es Yeer mece­e peeleenw~ Deewj efpelevee mece­e ieBJeeles nQ vee lees J­eLe& kesÀ mebmkeÀej hekeÌkesÀ nesles peeles nQ~ keÀesF&uecyeer yeele keÀjs lees GmekeÀes Mee@ì& keÀjes~ megvee­ee veeöJ­eLe& yeele keÀe JeCe&ve yengleuecyee neslee nw~ lees J­eLe& keÀes ye®eeDees~ mecePeves ceW Ssmes neslee nwöceQves lees kegÀí veneRe fkeÀ­ee, ve megvee, ve yeesuee uese fkeÀve ®eueles­®eueles oes Meyo Gmeves yeesuee, oes MeyoGmemes yeesuee Deewj J­eLe& keÀe Keelee pecee nes peelee nw~ megveves mes Yeer J­eLe& pecee nesleenw~ Deiej keÀesF& J­eLe& megveeles Yeer nQ lees GmekeÀes Yeer Mee@ì& keÀjes, GmekeÀes efmeKeeDees~ ­ennw Meg× mesJee, jnce keÀjvee~ jnceefoue nes vee!

De®íe, Deepe nesueer ceveeves Dee­es nes~ lees nesueer lees Deehe yeve ie­es nes, DeYeerkeÌ­ee nesueer cevee­eWies? nesueer yeve ie­es nQ, nesueer nbme nes vee! ­es nesueer DeelceeDeeWkeÀer meYee efkeÀleveer v­eejer Deewj h­eejer ueieleer nw~ nesueer keÀer efJeMes<elee nw ner jbie ueieeveskeÀer~ Deehe meYeer keÀes lees ©neveer jbie ueie ie­ee~ hekeÌkeÀe ueie ie­ee vee efkeÀ Leesæ[er cee­eekeÀer Oethe ceW jbie Gæ[ pee­esiee~ veneR Gæ[siee! ogefve­ee Jeeues lees SkeÀ efove kesÀ efue­esceveesjbpeve keÀjles nQ Deewj DeehekeÀe meoe ner ceveesjbpeve nw~ ceve vee®elee­Kesuelee jnleenw~ JeemleJe ceW meye GlmeJe DeehekesÀ peerJeve keÀe ­eeoieej nQ~ nesueer keÀer efJeMes<elee jbieueieevee, nesueer peueevee Deewj efHeÀj cebieue efceueve ceveevee~ peye yeehe kesÀ mebie kesÀ jbieceW jbie ie­es, meyemes yeæ[s les yeæ[e, De®ís les De®íe jbie nw meoe yeehe keÀe mebie~ leesmeoe mebie nw vee~ lees meoe ner nesueer nw~ keÌ­eeWefkeÀ mebie keÀe jbie meoe ner nw~ Deewj peyeyeehe kesÀ meeLe jnles nes, mebie jnles nes lees yegjeF­eeB lees mJele: ner peue peeleer nQ~DeheefJe$elee keÀes peueevee ­es nesueer peueevee nw~ Deewj peye jbie ceW jbie peeles nQ, yegjeF­eeBpeue peeleer nQ lees keÌ­ee neslee nw? cebieue efceueve~ meoe SkeÀ­oes mes efceueles nes leesMegYe YeeJevee meyekesÀ Òeefle jKeles nes, lees ­es MegYe YeeJevee mes efceueveeö­es nw cebieueefceueve~ meoe ner MegYe nw~ lees cebieue efceueve MegYe efceueve nw~ ®eens kewÀmeer Yeer Deelceenes uesefkeÀve Deehe MegYe YeeJevee mes GvekeÀes Yeer heefjJele&ve keÀj osles nes~ lees meoe cebieueefceueve yeehe mes Yeer Deewj Deheves ceW Yeer ceveeles ner jnles nes~ Jees nesueer nw vegkeÀmeeve keÀer

%eeve, iegCe Deewj OeejCee ceW efmevOet yevees, mce=efle ceW efyevot yevees~

166

Deewj DeehekeÀe r ne suee r nw HeÀe­eos keÀe r~ JeneB e fkeÀlevee ve gkeÀmeeve neslee nw! jbie keÀevegkeÀmeeve, mece­e keÀe vegkeÀmeeve, keÀheæ[eW keÀe Yeer vegkeÀmeeve~ Deewj DeehekeÀe nw pecee keÀjveskeÀe~ nesueer ceveevee De®íe ueielee nw, jbie [euevee De®íe ueielee nw? osJeleeDeeW kesÀmeceeve Lees æ[e­yengle megnspe keÀjvee Jees nw efove keÀes cenlJe osvee~ yeekeÀer p­eeoe jbieueieevee lees ogefve­ee pewmes nes peeles nQ~ meoe nesueerSmì yeveves keÀer nesueer keÀer cegyeejkeÀ~Jees lees efJeMes<e GlmeJe hej ceer"e cegKe keÀjles nQ Deewj Deehe lees nj ieg©Jeej keÀes ceer"ecegKe keÀjles nes~ Yeesie ceer"e yeveeles nes vee? ­ee ceer"e veneR yeveeles, vecekeÀerve jKe oslesnes! [yeue HeÀe@jsveme& yeveeles nQ? efkeÀ ye´ s[ keÀe Yeesie ueiee osles nes? megvee­ee Lee veeefkeÀ ­es Yeer efJeefOe nw~ lees efJeefOe keÀes Deheveeves mes KegMeer nesleer nw~ pewmes keÀesF& Deheveeh­eeje Dee peelee nw lees keÌ­ee keÀjles nes? h­eej mes GmekesÀ efue­es yeveeles nes vee~ yeehemes h­eej nw lees oes ®eer ]pe Yeue veneR yeveeDees, SkeÀ ner ®eerpe yeveeDees uesefkeÀve yeveeDeesh­eej mes Deewj efJeefOehetJe&keÀ~ Ssmes veneR, Dee@efHeÀme keÀe ìeFce nes ie­ee Deewj iewme hejnuegDee yeve jne nw, ìeFce veneR nw lees ­ener ueiee oes~ (meYeer nBme jns nQ) De®íeveneR ueielee nw vee Fmeerefue­es nBmeer Deeleer nw~ yeeheoeoe lees DeehekesÀ h­eej keÀe HeÀueYeer h­eej mes ner mJeerkeÀej keÀjles nQ uesefkeÀve pees mìt[sCì Deeles nQ Jees Deheves­DehevesmLeeve hej Fleveer ®eerpeW lees veneR yevee mekeÀles Fmeerefue­es yeehe ye®®eeW kesÀ Òeefle Yeer ­esefve­ece jKeles nQ~ keÀce mes keÀce nj ieg©Jeej GvneW keÀes Jesje­eìer efceueveer ®eeefn­es~ leesyeehe Yeer Kee ueWies, ye®®es Yeer Kee ueWies~

cesnvele lees yengle keÀjles nes uese fkeÀve cegnyyele mes cesnvele keÀjles nes lees cesnvelecegnyyele ceW yeoue peeleer nw~ Jewmes lees [yeue efJeosMeer mJe­eb Yeer Keevee yeveeves kesÀ efue­esìeFce veneR nesves kesÀ keÀejCe pewmes Deelee nw Jewmes ®eueles jnles nQ~ [yeue efJeosefMe­eeWkeÀe ye´ïee Yeespeve Yeer yengle F]peer nw~ FefC[­ee keÀe ye´ïee Yeespeve Deewj [yeue efJeosMeceW ye´ïee YeespeveöefkeÀlevee HeÀke&À neslee nw! pees FefC[­eve yenveW nQ Jees lees keÀjles neWies~uesefkeÀve peneB efmeHe&À [yeue efJeosMeer nQ GvneW keÀe ye´ïee Yeespeve lees jes]pe nes mekeÀlee nw~De®íe nw~ leefye­ele kesÀ efue­es Yeer "erkeÀ nw Deewj menpe Yeer nw~ uesefkeÀve ieg©Jeej keÀeskegÀí ve kegÀí yeveevee~

De®íe, meye lejHeÀ mes Dee­es nQ~ [yeue efJeosefMe­eeW ves Yeer jsme De®íer keÀer nw~meye "erkeÀ jns ngS nes? heuebie e fceuee nw ­ee heìjevee r, heìjeCes yeve s nQ? meyekeÀe sKeefì­ee efceueer nw efkeÀ keÀesF& heì ceW Yeer meesles nQ? meyekeÀes Keefì­ee efceueleer nw~ ­en

hejer#ee kesÀ mece­e Òeefle%ee ­eeo Dee­es leye Òel­e#elee nesieer~

1 6 7

DeehekeÀer efJeMes<e Keeeflejer nw~ heì ceW mees lees mekeÀles nes vee ­ee veneR? efkeÀ keÀcej ceWoo& heæ[siee? pees efceues GmeceW mevlegä jnes~ Deiej Keefì­ee efceueleer nw lees Yeer "erkeÀ,Deiej Oejveer efceueleer nw lees Yeer "erkeÀ~ Deeole meye heæ[veer ®eeefn­es~ De®íe!

ye´ee f ]peue:­ p­eeoe ûeghe Dee­ee nw Fmeere fue­es KegMeer nw~ yengle De®íe~ (HeÀmì&ìeFce Jeeues p­eeoe nQ) De®íe nw Je=ef× nesvee ­es lees [^ecee keÀer vetbOe nw~ ­es lees yeæ{siee~mebK­ee yeæ{vee ­es mesJee keÀer Je=ef× keÀer efveMeeveer nw~ lees De®íe nw yeeheoeoe KegMe nQefkeÀ meYeer lejHeÀ mes cewpeeefjìer osKee ie­ee efkeÀ ®eejeW Deesj kesÀ ûeghme yeæ{ keÀjkesÀ ner Dee­esnQ~ pees Deieues meeue keÀer mebK­ee nw Deewj Fme meeue keÀer mebK­ee ceW keÀeHeÀer HeÀke&À nw~peye ceOegyeve lekeÀ Fleves p­eeoe hengB®e ie­es nQ lees JeneB Yeer lees neWies vee~ lees De®íenw, mesJee kesÀ Je=ef× keÀer meYeer keÀes cegyeejkeÀ~ De®íe, ye´epeerue Jeeues keÌ­ee keÀjWies? keÀewve­mee veMee jKeWies? (Gcebie­Glmeen) yengle p­eeoe Gcebie nw~ lees meoe Gcebie­Glmeen ceWjnvee DeLee&led Deheves Þesÿ Meeve Jee mJeceeve ceW jnvee~ lees meyemes yeæ[er Meeve nw efkeÀmeoe KegMe jnves Jeeues Deewj otmejeW keÀes KegMeer yeebìves Jeeues oelee kesÀ ye®®es nQ~ meoeosves Jeeues nQ, uesves Jeeues veneR~ yeehe mes lees efyevee ceebies Yeer efceuelee ner jnlee nw~ yeehemes efceuelee nw Deewj ye®®eeW keÀes yeebìvee nw lees meoe KegMeer kesÀ Kepeeves keÀes yeebìves Jeeuesceneoeveer~ ­es nw ye´epeerue JeeueeW kesÀ efue­es efJeMes<e Jejoeve~

meeGLe DecesefjkeÀe:­ GmeceW keÀewve nw neLe G"eDees~ (heeb®e osMe nQ) lees heeb®e nerosMe efkeÀme ìeFìue keÀes ­eeo keÀjWies? ìeFìue lees yengle nQ vee~ nj jes ]pe keÀesF& vekeÀesF& efJeMes<e Meeve keÀe ìeFìue efceuelee nw~ lees ­es heeb®e ner efceue keÀjkesÀ keÌ­ee ìeFìue­eeo jKeWies? (mevlegäceefCe) De®íeöceefCe keÀneB nesleer nw? leepe ceW nesleer nw vee~ leesmeyemes Tb®es mLeeve hej ceefCe ®ecekeÀleer nw~ lees ­es heeb®e ner meoe Tb®eer efmLeefle ceW efmLelejnves Jeeues mevlegäceefCe yeve Deheveer mevlegälee keÀer ueeFì ®eejeW Deesj HewÀuee­eWies~ leesmeoe mevlegä ceefCe YeJe~ ­es De®íe nw~ otj nesles Yeer meceerhe nQ~ osMe otj nw uesefkeÀveefoue mes vepeoerkeÀ nQ~ mecePee? De®íe!

pece&veer:­ pece&veer JeeueeW keÀes DeYeer keÀesF& veF& keÀceeue keÀjkesÀ efoKeeveer nw~ peesmeYeer ves efkeÀ­ee nw Jees lees efkeÀ­ee uesefkeÀve pece&veer Jeeues veJeervelee keÌ­ee keÀjWies? neLe

mce=efle keÀe efmJe®e Deeve nes lees cet[ Dee@HeÀ nes veneR mekeÀleer~

168

G"eDees pees mecePeles nQ veJeervelee keÀjkesÀ efoKee­eWies~ ­es lees yengle nQ~ SkeÀ­SkeÀ keÀerDebie gueer mes veJeervelee keÀe heneæ[ lees G"e ngDee ner nw~ G"siee veneR, G"e ngDee nernw~ meYeer De®ís nQ, Gcebie­Glmeen nw, DeYeer efmeHe&À ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueevee nw~ efoue ceWnw uese fkeÀve e foue ke sÀ Gcebie­Glmeen keÀe s yeenj ceW ueevee nw~ Ssmee r keÀceeue keÀjkesÀefoKeeDees, pees efkeÀmeer ves Ssmeer Deelcee­eW lew­eej veneR keÀer nes uese fkeÀve pece&veer SsmeerDeelcee­eW lew­eej keÀjW pees meye leeueer yepee­eWöJeen pece&veer, Jeen! Jewmes lees pece&veer keÀerceoo DeYeer Yeer De®íer efceue jner nw~ De®íer cesnvele keÀj jns nQ~ ­eneB ne@e fmheìueceW efkeÀleveer ceoo keÀj jns nQ~ ne@efmheìue ceW lees ceoo keÀer nw GmekeÀer cegyeejkeÀ nes~DeYeer Ssmee De®íe mesJeekesÀvê Keesuees, pees Gme mesJee mLeeve kesÀ Ssmes Jee­eye´ sMeve neWefpememes nj SkeÀ keÀes veJeervelee keÀe DevegYeJe nes~ pewmes ®egcyekeÀ otj mes ner KeeR®elee nwSsmes mesJeemLeeve keÀer DeelceeDeeW kesÀ Jee­eye´ sMeve meYeer keÀes DeekeÀe|<ele keÀjW~ efnccele nwvee! mesJeekesÀvê Keesueves keÀer je­e hemevo nw? pece&veer Jeeues efHeÀj mes neLe G"eDees~efnccele nw? ­es efnccele keÀe neLe nw ­ee Jewmes! yeeheoeoe osKe jns nQ efkeÀ Deelcee­eWDe®íer nQ~ pees keÀjvee ®eenW Jees keÀj mekeÀleer nQ uesefkeÀve DeYeer lekeÀ ieghle jns, DeYeerÒel­e#e nes pee­eWies~ lees meYeer ye´eïeCeeW keÀer yeeheoeoe meefnle pece&veer JeeueeW keÀes ogDeeSbnQ~ efkeÀleveer ogDeeSb efceue ieF&! "erkeÀ nw vee! peye meye ye´eïeCeeW keÀer, yeeheoeoe keÀere fJeMes<e ve]pej pece&veer hej heæ[er lees keÌ­ee nesiee? keÀceeue nesieer~ lees meoe meJe& keÀesogDeeSb osles ngS mJe­eb keÀes Yeer yeehe keÀer ogJeeDeeW mes Yejhetj Deelcee DevegYeJe keÀjlesjnvee~ mecePee? pece&veer keÀe megve keÀjkesÀ Deehe meYeer keÀes Yeer KegMeer nes jner nw vee~osKees efkeÀleveer KegMeer nw, meyekesÀ ®esnjs cegmkeÀje jns nQ~ De®íe!

kewÀve s[e:­ kewÀve s[e Jeeues ke Ì­ee keÀjWie s? kewÀve s[e keÀe mLeeve lee s yengle yeæ[e nw,GmeceW veJeervelee keÌ­ee yeveeF& nw? mesJeekesÀvê lees meYeer nQ uesefkeÀve veJeervelee keÌ­ee yeveeF&nw? kewÀves[e JeeueeW keÀes pewmes mLeeve nw Gmeer Devegmeej keÀesF& ve keÀesF& veJeervelee keÀjes,c­egefpe­ece keÀe@ceve veneR, pees DeYeer lekeÀ nes ®egkeÀe nw Jen keÀe@ceve nes ie­ee, DeYeer DeewjFvJesvMeve keÀj Ssmee yeveeDees pewmes ueewefkeÀkeÀ efnmì^er ceW JeC[me& iee­es peeles nQ vee Ssmeske wÀve s[e keÀe mLeeve JeC[me& ceW iee­ee pee­es~ nes mekeÀlee nw? Deiej neB nw lees neLeG"eDees~ Leesæ[s nQ uesefkeÀve meeLe ceW Deewj Yeer lees nQ vee~ lees Ssmeer keÀesF& keÀceeue keÀjkesÀefoKeeDees Deewj meoe mJe­eb keÀes yeehe kesÀ Fvmìåcesvì mecePekeÀj keÀjes~ yeehe keÀjeJevenej

yegef× Jee efmLeefle ­eefo keÀcepeesj nw lees GmekeÀe keÀejCe nw J­eLe& mebkeÀuhe~

1 6 9

nw, keÀjeJevenej keÀe r mce=e fle mes e fvee fceÊe yeve keÀe­e& keÀjves Jeeueer Deelcee­eW nQ~ leeskeÀjeJevenej kesÀ Üeje nj keÀe­e& menpe nes peelee nw~ mecePee? yengle De®ís FvmìåcesvìnQ~ De®íe!

cewefkeÌmekeÀes:­ cewefkeÌmekeÀeW JeeueeW keÀer Yeer keÀceeue nw~ JeneB kesÀ ceveer keÀer neuele leesKejeye nw uese fkeÀve cewe fke ÌmekeÀe s ke sÀ ye´eïeCeeW keÀe r neuele meyemes De®íer nw~ yese fHeÀ¬eÀyeeoMeen nQ~ osMe keÀer neuele lees nesveer ner nw uesefkeÀve Jees keÀefue­egie keÀer neuele nwDeewj Deehe meYeer mebiece­egie hej yew"s nes~ Fmeerefue­es cewefkeÌmekeÀes Jeeues mee#eer ¢äe yevenj ¢M­e keÀes osKeves Jeeues nQ~ nue®eue ceW Deeves Jeeues veneR, uesefkeÀve mee#eerheve keÀermeerì hej ¢äe yeve Kesue osKe jns nQ Deewj Kesue ceW ne|<ele nes jns nQ~ veer®es­Thejnesves kesÀ ÒeYeeJe mes v­eejs Deewj h­eejs~ De®íe nw, osMe keÀer neuele ueesieeW keÀes efnueeleernw lees peye efnueles nQ vee lees Deewj ner efmÒe®egDeefueìer keÀer lejHeÀ DeìsvMeve peelee nw~Jewjei­e keÀer Oejveer lew­eej nesleer nw Deewj efpeleveer Jewjei­e keÀer Oejveer lew­eej nesleer nwGlevee yeerpe HeÀue peuoer oslee nw~ lees cewefkeÌmekeÀes keÀes DeYeer Deewj mesJee keÀe ®eebme nw~yeæ{es Deewj yeæ{eDees~ yeekeÀer efveM®e­eyege f× De®ís­De®ís ye®®es meoe yeehe kesÀ meecevesnQ Deewj meoe jnWies~ mecePee?

keÀjse fye­eve:­ ie­eevee, e fì^vee r[e[, megje rveece, yeejyes[es ]pe. . . . meYee r lejHeÀmesJee keÀe De®íe ®eebme nw Deewj ®eebme jnsiee~ lees keÀjsefye­eve pees nQ Jees ®eebme uesves JeeuesefJeMes<e ®eebmeuej nQ~ ®eebme De®íe uesles jnles nQ~ Deewj efpelevee ®eebme uesles nQ GleveeDeheves keÀes Yeer KegMeer nesleer nw Deewj otmejeW keÀes Yeer KegMeer nesleer nw~ Oejveer keÀes De®íeheefjJele&ve efkeÀ­ee nw~ henues YeefkeÌle keÀer keÀ"esj Oejveer Leer, DeYeer heefjJele&ve neskeÀj %eevemegveves keÀer efpe%eemee Jeeues yeves~ lees YeefkeÌle kesÀ Thej peerle Òeehle keÀj ueer vee, efJepe­eeryeve ie­es~ De®íer e fjpeuì nw, yeeheoeoe KegMe nQ~ mecePee! ®ee bmeuej nQ~ De®íe,efkeÀleves veece ueWies, meYeer keÀes ­eeo­h­eej lees efceuelee ner nw yeekeÀer meYeer kesÀ efue­es, ®eensyeæ[s Menj nQ, ®eens íesìs nQ, íesìs Deewj efmekeÀerueOes nQ keÌ­eeWe fkeÀ peneB íesìs nesles nQJeneB Keee flejer neslee r nw Dee wj yengle nesle s nQ lee s yeì peelee nw~ pewme s osKee s [yeueefJeosMeer Lees æ[s Les lees heme&veue efceueles Les Deewj yeæ{ ie­es nQ lees yeì ie­ee~ Deewj íesìsme gYeeve Deuueen nQ~ meYee r keÀe s yeeheoeoe osKele s n Q, Ssme s vene R mecePevee e fmeHe &À

J­eLe& mebkeÀuheeW keÀer efveMeeveeröceve Goeme Deewj KegMeer iee­eye~

170

DecesefjkeÀe DeefÖeÀkeÀe osKeles nQ~ meYeer peien ®ekeÌkeÀj ueieeles nQ~ henues íesìeW keÀes h­eejkeÀjles nQ efHeÀj yeæ[eW keÀes~ lees meYeer kesÀ efue­es ­ener efJeMes<e Jejoeve nw efkeÀ efyevog DeewjefmevOeg, efpelevee ner efyevog nw Glevee ner efmevOeg yevees~ %eeve, iegCe Deewj MeefkeÌle­eeW keÀerOeejCee ceW efmevOeg yevees Deewj mce=efle ceW efyevog yevees~ efyevog yevees, efyevog keÀes ­eeo keÀjesDeewj efyevog ueieeles ®euees~ lees efyevog mce=efle mJeªhe Deewj OeejCee ceW efmevOeg mJeªhe~­ener ue#­e meye jKeles ®euees~ DeYeer efkeÀmeer Yeer ÒekeÀej keÀe Jesmì Kelce keÀjes~ nj keÀce&yesmì~ nj meskeÀC[ yesmì nes, yeesue Yeer yesmì nes, mecyevOe­mecheke&À meye yesmì nes~efpelevee yesmì keÀjles pee­eWies lees Jesmì mJele: ner Kelce nes pee­esiee~ DeYeer Jesmì keÀeKeelee kegÀí efoKeeF& oslee nw, lees yeeheoeoe keÀes De®íe veneR ueielee nw~ DeehekesÀ meejsefove keÀer efove®e­ee& ®eskeÀ keÀjles nQ, JeneB ®eejeW Deesj meyekeÀer ìer.Jeer. ueieer ngF& nw~SkeÀ­SkeÀ ye®®es keÀer ìer.Jeer. nw, lees efoKeeF& lees oslee nw vee efkeÀ ­es Jesmì keÀj jne nw­ee yesmì keÀj jne nw~ SkeÀ meskeÀC[ ceW osKe uesles nQ~ lees DeYeer Yeer Jesmì keÀe KeeleekegÀí yesmì mes p­eeoe ueielee nw~ lees yeeheoeoe keÀes Jesmì osKekeÀj De®íe ueiesiee?lees Fme Je<e& ceW ­en Òeefle%ee keÀjes efkeÀ Jesmì Kelce keÀjWies, yesmì yeveWies~ efkeÀleveer Yeerhejer#ee Dee­es uesefkeÀve hejer#ee hejer#ee nw, Òeefle%ee Òeefle%ee nw~ hejer#ee Dee­es, Òeefle%ee­eeo keÀjes~ Deewj peye meye yesmì yeve pee­eWies leye ner Òel­e#elee keÀe PeC[e uenje­eWies~DeehekesÀ efue­es ©keÀe ngDee nw~ Ssmes ner heoe& Kegue pee­es Deewj Deehe lew­eej nes jns neslees De®íe ueiesiee! Fmeerefue­es heoe& yevo nw~ keÀesF& ceve keÀes "erkeÀ keÀj jne nw, keÀesF&leve keÀes "erkeÀ keÀj jne nw, keÀesF& mJeYeeJe keÀes, keÀesF& mebmkeÀej keÀes Deewj heoe& Keguepee­es lees "erkeÀ ueiesiee! Fmeerefue­es peuoer­peuoer lew­eej nes peeDees~ [e­eceC[ pegyeueerceveeves keÀer lew­eejer keÀj jns nes vee~ lees meye yesoe]ie [e­eceC[ yeve pee­eW~ [e­eceC[pegyeueer keÀe lees ­es DeLe& nw vee~ ceveeDees [e­eceC[ pegyeueer Deewj jns HeÌuees (Flaw;oe]ie) Jeeues [e­eceC[, lees De®íe ueiesiee! Fmeerefue­es Fme Je<e& ceW lew­eej nes peeDees~ìer.Jeer. Kegues lees meye yesmì, yesmì, yesmì nes~ Jesmì keÀe veece efveMeeve ner efoKeeF& veosJes~ nes mekeÀlee nw? efkeÀ nesvee ner nw? yeeheoeoe ves lees peeveyetPe keÀj keÀne efkeÀ nesmekeÀlee nw~ Deehe peJeeye oesönesvee ner nw~ De®íe~

®eejeW Deesj kesÀ meoe meJe& Òeeefhle mJeªhe Deelcee­eW, meoe mevlegä, meoe Òemevve­e f®eÊe jnve s Jeeuee r Þe sÿ Deelcee­e W, meoe mJe­e b keÀe s Þe sÿ veece, ceeve, Meeve ke sÀDeefOekeÀejer Deve gYeJe keÀjves Jeeuee r mecee rhe Deelcee­eW, meoe meJe& keÀe s mevlegälee ke sÀ

ye´ïee yeehe meceeve FkeÀe@veeceer keÀe DeJeleej yevees~

1 7 1

Jee­eye´ sMeve keÀe r ueeFì­ceeFì osve s Jeeues Òemevvee f®eÊe DeelceeDeeW keÀe s yeeheoeoe keÀe­eeo­h­eej Deewj vecemles~

(yeeheoeoe kesÀ meeLe peye oeefo­eeb mìspe hej yew"eR lees meYeer HeÀesìes efvekeÀeue jnsnQ) keÌ­ee keÀjWies Fleves HeÀesìes? [yeue efJeosMeer HeÀesìes yengle efvekeÀeueles nQ~ Deehe meyekeÀnles nes efoue ceW yeeyee nw lees HeÀesìes keÌ­eeW efvekeÀeueles nes? efoue ceW lees nw vee~ ­esYee r SkeÀ cevee sj bpeve nw~ DeYee r [yeue e fJeosMee r Yee r heke Ìke sÀ nes ie­e s~ henues peuoeref[mìye& nesles Les, DeYeer keÀce nesles nQ~ HeÀke&À Dee ie­ee vee~ De®ís nQ, heefjJele&ve De®íeefkeÀ­ee nw~ DeYeer cet[ Dee@HeÀ keÀjles nes? cet[ Dee@HeÀ nesleer nw? veneR~ DeehekesÀ yegef× keÀemJeer®e Dee@ve nw lees cet[ Dee@HeÀ veneR nesieer~ peye efmJe®e Dee@HeÀ nes peelee nw vee lees cet[Dee@HeÀ nesleer nw~ lees DeehekeÀe lees Dee@ìescese fìkeÀ efmJe®e nw vee! efkeÀ HeÌ­eg ]pe neslee nw?efpemekeÀe HeÌ­eg]pe neslee nw Jees keÀvHeÌ­eg]pe neslee nw~ DeYeer HeÀke&À nw~ DeYeer Deewj Yeer HeÌuee­ekeÀjles­keÀjles pees yeehe ®eenles nQ Jees efoKee­eWies~ uesefkeÀve yeeheoeoe keÀe veece Òel­e#ekeÀjves ceW Deehe meYeer efJeMes<e efveefceÊe Deelcee­eW nes~

Denceoeyeeo (me gKe­Meee f vle YeJeve ) ke s À YeeF &­yenvee W me s :­ De®ís n Q ,mesJee Yeer De®íer keÀjles nQ~ meyekeÀes mevlegä keÀjvee ­ener yeæ[s les yeæ[er mesJee keÀj jnsnes~ ®eens meer ]peve ceW veneR Dee­es nes uese fkeÀve yeeheoeoe meoe ner ­eeo keÀjles nQ~ leesmegKe­Meeefvle YeJeve Jeeues meoe megKe­Meeefvle ceW jnves Jeeues nQ~ DeMeeefvle keÀe veece­efveMeeve veneR~ Deewj yeeheoeoe kesÀ heeme meHeÀuelee keÀer efj]peuì nw Fmeefue­es cegyeejkeÀnes, cegyeejkeÀ nes~

leuenìe r ce W ye eheoeoe ke s À keÀe­e &¬ eÀce ke s À e fue­e s Dee­e s me sJ e eOee e fj­ee W k e s ÀÒeefleöDe®íe nw, iegpejele mesJee keÀer efpeccesoejer G"eves ceW vecyej Deeies uesles nQ~ meejeiegpejele ner mebie"ve ceW mesJee kesÀ efveefceÊe yevee nw~ pees efveefceÊe yeveles nQ GvneW keÀese fJeMes<e SkeÀ keÀoce hej heoce ie gCee men­ee sie e fceuelee nw~ Fmee re fue­e s e fnccele Yee rDe®íer jKeer nw, cesnvele Yeer De®íer keÀj jns nQ~ Òeke=Àefle Lees æ[e efnueeleer nw uesefkeÀve­es De®eue nQ~ De®íe nw, SkeÀ mebie"ve keÀe r Mee fke Ìle, otmejer e fnccele nw lee s keÀe­e&meHeÀue ngDee ner heæ[e nw~

mebkeÀuhe J­eLe& nQ lees otmejs meye Kepeeves Yeer J­eLe& nes peeles nQ~

172

e fveJe zj YeeF& ve s yeeheoeoe keÀe s ie gueomlee Ye Wì e fkeÀ­eeöDe®íe, %eeve meje sJejkeÀe keÌ­ee nes jne nw? DeYeer yeekeÀer pees jne ngDee keÀece nw GmeceW DeYeer efkeÀmeer Yeer{bie mes keÀce Ke®ee& yeeuee veMeerve keÀjkesÀ efoKeeDees~

Deehe meYeer %eeve mejesJej osKe keÀjkesÀ KegMe nesles nes vee? %eeve mejesJej efkeÀmevesyevee­ee? (yeeyee ves) Deehe meyeves~ Deiej Deehe meyekeÀer Debiegueer veneR nesleer lees %eevemejesJej keÀe heneæ[ kewÀmes G"lee! yevee lees De®íe nw~ efHeÀj Yeer efpemeves pees efkeÀ­ee nwJees yengle De®íe efkeÀ­ee nw Deewj Deeies Yeer De®ís les De®íe keÀjles ner jnWies~ "erkeÀnw vee! meYeer ves %eeve mejesJej ceW Debiegueer ueieeF& nw ­ee efkeÀmeer ves veneR Yeer ueieeF& nw?pees Yeer meYeer yew"s nes, meYeer ves Deheveer Debiegueer ueieeF& nw vee ? De®íe~

mebkeÀuheeW keÀes ye®eeDees lees mece­e, yeesue meye mJele:ye®e pee­eWies~

1 7 325.3.95

ye´eïeCe peerJeve keÀe meyemes Þesÿ KepeeveemebkeÀuhe keÀe Kepeevee

pe yeeheoeoe ®eejeW Deesj kesÀ ye®®eeW kesÀ KepeeveeW kesÀ Keeles osKe jns Les~ nj SkeÀye®®es keÀes Kepeeves yengle efceues nQ Deewj DeefJeveeMeer Deveefievele Kepeeves efceues

nQ~ efmeHe&À Fme pevce kesÀ efue­es veneR uesefkeÀve DeveskeÀ pevceeW keÀer iewjsvìer nw~ Deye Yeer meeLenQ Deewj Deeies Yeer meeLe jnWies~ lees Deepe efJeMes<e pees meyemes Þesÿ Kepeevee nw DeewjmeJe& KepeeveeW keÀe efJeMes<e DeeOeej nw Jees ner efJeMes<e osKe jns Les efkeÀ meyekesÀ Keeles ceWpecee efkeÀlevee nw? efceuee Deveefievele nw uesefkeÀve pecee efkeÀlevee nw? lees meyemes ÞesÿKepeevee mebkeÀuhe keÀe Kepeevee nw Deewj Deehe meyekeÀe Þesÿ mebkeÀuhe ner ye´eïeCe peerJevekeÀe DeeOeej nw~ mebkeÀuhe keÀe Kepeevee yengle MeefkeÌleMeeueer nw~ mebkeÀuhe Üeje meskeÀC[mes Yee r keÀce mece­e ce W hejceOeece lekeÀ heng B®e mekeÀle s ne s~ me bkeÀuhe Mee fke Ìle SkeÀDee@ìescesefìkeÀ je@kesÀì mes Yeer leerJe´ ieefle Jeeuee je@kesÀì nw~ peneB ®eenes JeneB hengB®e mekeÀlesnes~ ®eens yew"s nes, ®eens keÀesF& keÀce& keÀj jns nes uesefkeÀve mebkeÀuhe kesÀ Kepeeves mes JeeMeefkeÌle mes efpeme Deelcee kesÀ heeme hengB®evee ®eenes GmekesÀ meceerhe Deheves keÀes DevegYeJekeÀj mekeÀles nes~ efpeme mLeeve hej hengB®evee ®eenes JeneB hengB®e mekeÀles nes~ efpeme efmLeeflekeÀes Deheveevee ®eenes, ®eens Þesÿ nes, KegMeer keÀer nes, ®eens J­eLe& nes, keÀcepeesjer keÀernes, meskeÀC[ kesÀ mebkeÀuhe mes Dehevee mekeÀles nes~ mebkeÀuhe efkeÀ­eeöceQ Þesÿ ye´eïeCeDeelcee nt B lees Þesÿ efmLeefle Deewj Þesÿ DevegYete fle nesieer Deewj mebkeÀuhe efkeÀ­ee ceQ leeskeÀcepeesj Deelcee ntB, cesjs ceW keÀesF& MeefkeÌle veneR nw, lees meskeÀC[ kesÀ mebkeÀuhe mes KegMeeriee­eye nes pee­esieer~ hejsMeeveer kesÀ ef®evn efmLeefle ceW DevegYeJe neWies~ uesefkeÀve oesveeW efmLeeflekeÀe DeeOeej mebkeÀuhe nw~ ­eeo ceW Yeer yew"les nes lees mebkeÀuhe kesÀ DeeOeej mes ner efmLeefleyeveeles nes~ ceQ efyevog nt B, ceQ HeÀefjMlee nt B... ­en efmLeefle mebkeÀuhe mes ner yeveer~ leesmebkeÀuhe efkeÀlevee MeefkeÌleMeeueer nw!

%eeve keÀe DeeOeej Yeer mebkeÀuhe ner nw~ ceQ Deelcee ntB, Mejerj veneR ntBö­es mebkeÀuhekeÀjles nes~ meeje efove ceve­yegef× keÀes Meg× mebkeÀuhe osles nes Jee ceveve ceW Meg× mebkeÀuhekeÀjles nes lees ceveve MeefkeÌle keÀe DeeOeej Yeer mebkeÀuhe MeefkeÌle nw~ OeejCee keÀjles nes,

D e e

174

ceve­yege f× keÀes mebkeÀuhe osles nes e fkeÀ Deepe cegPes menveMeefke Ìle OeejCe keÀjveer nw leesOeejCee keÀe Yeer DeeOeej mebkeÀuhe nw~ mesJee keÀjles nes, huewve yeveeles nes lees Yeer Meg×mebkeÀuhe ner ®eueles nQ vee! Meg× mebkeÀuhe Üeje ner huewve yevelee nw~ DevegYeJe nw vee!lees ye´eïeCe peerJeve keÀe efJeMes<e Þesÿ Kepeevee nw mebkeÀuhe keÀe Kepeevee~ Deiej DeehemebkeÀuhe kesÀ Kepeeves keÀes meHeÀue keÀjles nes lees DeehekeÀer efmLeefle, keÀce& meeje efove yengleDe®íe jnlee nw Deewj mebkeÀuhe kesÀ Kepeeves keÀes J­eLe& ieBJeeles nes lees efj]peuì keÌ­eenesleer? pees efmLeefle ®eenles nes Jees veneR nesleer~ Deewj Deehe meye peeveles nes efkeÀ J­eLe&mebkeÀuhe yegef× keÀes Yeer keÀcepeesj keÀjles nQ Deewj efmLeefle keÀes Yeer keÀcepeesj keÀjles nQ~efpevekeÀe J­eLe& ®euelee nw GvekeÀer yegef× keÀcepeesj nesleer nw, keÀvHeÌ­eg]pe[ nesleer nw~ efveCe&­e"erkeÀ veneR nesiee~ meoe cet bPee ngDee nesiee~ keÌ­ee keÀªB, keÌ­ee ve keÀªB, mheä efveCe&­eveneR nesiee~ Deewj J­eLe& mebkeÀuhe keÀer ieefle yengle HeÀemì nesleer nw~ J­eLe& mebkeÀuhe keÀelees meyekeÀes DevegYeJe nesiee~ efJekeÀuhe veneR, J­eLe& keÀe DevegYeJe meYeer keÀes nw~ lees HeÀemìieefle nesves kesÀ keÀejCe GmekeÀes keÀvì^esue veneR keÀj heeles nQ~ keÀvì^esue Kelce nes peelee nw~hejsMeeveer ­ee KegMeer iee­eye nesvee ­ee ceve Goeme jnvee, Deheves peerJeve mes ce]pee veneRDeeveeö­es J­eLe& mebkeÀuhe keÀer efveMeeefve­eeB nQ~ keÀF­eeW keÀes ceeuetce ner veneR heæ[lee efkeÀcesjer efmLeefle Ssmeer ngF& ner keÌ­eeW? Jees ceesìer­ceesìer yeeleW osKeles nQ efkeÀ keÀesF& efJekeÀce& leesefkeÀ­ee ner veneR, keÀesF& ieueleer lees keÀer veneR efHeÀj Yeer KegMeer keÀce keÌ­eeW, Goemeer keÌ­eeW,keÌ­eeW veneR Deepe peerJeve ceW ce]pee Dee jne nw! ceve veneR ueie jne nw~ keÀejCe? efJekeÀce&keÀes osKeles, efJekeÀuhe keÀes osKeles, yeæ[er ieueefle­eeW keÀes ®eskeÀ keÀjles uesefkeÀve ­es met#ceieueleer J­eLe& Kepeeves ieBJeeves keÀer nesleer nw~ peªj Jesmì keÀe, J­eLe& ieBJeeves keÀe Keeleeyeæ{e ngDee nw~ pewmes Meejere fjkeÀ jesie henues yeæ[e ªhe veneR neslee, íesìe ªhe nesleenw uesefkeÀve íesìs mes yeæ{les­yeæ{les yeæ[e ªhe nes peelee nw Deewj yeæ[e ªhe efoKeeF& osleenw, íesìe ªhe efoKeeF& veneR oslee nw, Jewmes ­es J­eLe& keÀe Keelee, ieBJeeves keÀe Keeleeyeæ{lee peelee, yeæ{lee peelee~ heehe keÀe Keelee Deueie nw, ­es Kepeeves ieBJeeves keÀe Keeleenw~ heehe lees mheä efoKeeF& oslee nw lees cenmetme keÀj uesles nes efkeÀ Deepe ­es efkeÀ­ee veeFmeerefue­es KegMeer iegce nes ieF&~ uesefkeÀve J­eLe& ieBJeeves keÀe Keelee, GmekeÀer ®eseEkeÀie keÀcenesleer nw~ Deewj Deehe mecePeles nes efkeÀ ®euees, Deepe keÀe efove Yeer yeerle ie­ee, De®íengDee, keÀesF& Ssmeer ieueleer veneR keÀer, uesefkeÀve ­es ®eskeÀ efkeÀ­ee efkeÀ Deheves mebkeÀuhe kesÀÞesÿ Kepeeves keÀes pecee efkeÀ­ee ­ee J­eLe& ieBJee­ee? ­eefo pecee veneR nesiee lees ieBJeeves

yeerpe keÀes "erkeÀ keÀj oes lees Pee[ Deehesner "erkeÀ nes pee­esiee~

1 7 5

keÀe Keelee nesiee vee! Devoj mecePe ceW Deelee nw efkeÀ yengle kegÀí keÀj jns nQ, uesefkeÀveKeelee ®eskeÀ keÀjesöefkeÀ Deepe keÌ­ee­keÌ­ee Kepeevee pecee efkeÀ­ee? ®eskeÀ keÀjvee Deeleenw? Dehevee ®eskeÀj yeves nes ­ee otmejs keÀe ®eskeÀj yeves nes? keÌ­eeWefkeÀ Deheves keÀes Devojmes osKevee neslee nw, otmejs keÀes yeenj mes osKevee neslee nw, Jees menpe nes peelee nw~lees yeeheoeoe osKe jns Les efkeÀ pees efJeMes<e Þesÿ mebkeÀuheeW keÀe Kepeevee nw Jen J­eLe&yengle peelee nw~ helee ner veneR heæ[lee nw efkeÀ J­eLe& ie­ee ­ee meceLe& nw?

ye´ïee yeehe keÀes FkeÀe@vee@ceer keÀe DeJeleej keÀnles nQ~ Deehe meYeer keÀewve nes? DeeheYeer ceemìj nes ­ee veneR? FkeÀe@vee@ceer veneR Deeleer nw? Ke®e& keÀjvee Deelee nw! Jewmes[yeue HeÀe@jsveme& keÀes ueewe fkeÀkeÀ peerJeve kesÀ efnmeeye mes pecee keÀe Keelee yeveevee keÀceDeelee nw~ Kee­ee Deewj Ke®ee&, Kelce~ yeQkeÀ yewuesvme keÀce jKeles nQ~ uesefkeÀve FmeceW leesFkeÀe@vee@ceer keÀe DeJeleej yevevee heæ[siee~ lees yeeheoeoe osKe jns Les efkeÀ efpelevee efceueenw, efpelevee mebkeÀuhe keÀe Þesÿ Kepeevee pecee nesvee ®eeefn­es Glevee veneR nw, J­eLe& keÀeefnmeeye p­eeoe osKee~ Deiej mebkeÀuhe J­eLe& ngDee lees Deewj Kepeeves J­eLe& mJele: nernes peeles nQ~ mebkeÀuhe J­eLe& lees keÀce& Deewj yeesue keÌ­ee nesiee? J­eLe& ner nesiee vee!HeÀeGC[sMeve nw mebkeÀuhe~ lees mebkeÀuhe keÀes ®eskeÀ keÀjes~ nukeÀe veneR íesæ[es~ "erkeÀ nw,efmeHe&À oes efceveì ner lees ngDee, p­eeoe veneR ngDee.... uesefkeÀve oes efceveì ceW Deehe ®eskeÀkeÀjes efkeÀ efkeÀleves mebkeÀuhe ®eueles nQ? J­eLe& mebkeÀuhe lees lespe nesles nQ vee! SkeÀ meskeÀC[ceW Deeyet mes DecesefjkeÀe hengB®e pee­eWies~ Jewmes hengB®eves ceW efkeÀleves IeCìs ueieles nQ! leesFleveer HeÀemì ieefle nw, Gme ieefle kesÀ ÒeceeCe ®eskeÀ keÀjes, Deheves mebkeÀuhe MeefkeÌle keÀerye®ele keÀjes Deewj efHeÀj jeef$e keÀes ®eskeÀ keÀjes~ Deiej DeìsvMeve os keÀjkesÀ keÀesF& Yeer ®eer]pekeÀer ye®ele keÀjles nQ lees ®eens ye®ele Leesæ[er nes uesefkeÀve ye®ele keÀer KegMeer SkeÌmì^e nesleernw~ Deiej 10 heeGC[ ­ee [e@uej Ke®e& nesvee nw Deewj Deeheves SkeÀ heeGC[ ­ee [e@uejye®ee efue­ee lees SkeÀ heeGC[ keÀer yeæ[er KegMeer nesieer efkeÀ ye®eekeÀj Dee­es nQ~ lees Dehevesme bkeÀuhee W ke sÀ Thej keÀvì^e se Eueie hee @Jej jKees~ ­es veneR keÀnesö®eenles lee s veneR Le s,mecePeles lees nQ uesefkeÀve keÌ­ee keÀjW nes peelee nw....~ keÀewve keÀnlee nw nes peelee nw?ceeefuekeÀ ­ee iegueece? ceeefuekeÀ kesÀ lees keÀvì^esue ceW nesles nQ vee~ Deiej ceeefuekeÀ keÀes YeerkeÀesF& OeesKee os os lees Jees ceeefuekeÀ nw keÌ­ee? lees ­es ®eskeÀ keÀjesökeÀvì^eseEueie hee@Jej nw?SkeÀ lees ye®ele keÀjes, Jesmì kesÀ yepee­e yesmì kesÀ Keeles ceW pecee keÀjes Deewj otmeje Deiejye®ele veneR keÀj mekeÀles nes lees J­eLe& keÀes meceLe& mebkeÀuheeW ceW heefjJele&ve keÀjes~ ­eefo

jer­eue [e­eceC[ yevekeÀj Deheves Jee­eye´sMeve keÀer ®ecekeÀ efJeMJe ceW HewÀueeDees~

176

keÀvì^esue veneR nes mekeÀlee nw lees heefjJele&ve lees keÀj mekeÀles nes vee? GmekeÀer jHeÌleej keÀespeuoer mes ®eWpe keÀjvee~ veneR lees Deeole heæ[ peeleer nw~ SkeÀ IeCìs keÀes Yeer ®eskeÀ keÀjeslees SkeÀ IeCìs ceW Yeer osKeWies efkeÀ 5-10 efceveì Yeer pees Jesmì mebkeÀuhe pee jns Les, Jen5 efceveì Yeer Jesmì mes yesmì ceW pecee nes ie­es lees 12 IeCìs ceW 5-5 efceveì Yeer efkeÀlevesnes pee­eWies? Deewj KegMeer efkeÀleveer nesieer? Deewj efpelevee Þesÿ mebkeÀuheeW keÀe Keeleepecee nesiee lees mece­e hej pecee keÀe Keelee keÀece ceW Dee­esiee~ veneR lees pewmes mLetue OeveceW Deiej pecee veneR neslee lees mece­e hej OeesKee Kee uesles nQ~ Ssmes ­eneB Yeer peye keÀesF&yeæ[er hejer#ee Dee peeleer nw lees ceve Deewj yegef× Keeueer­Keeueer ueieleer nw, MeefkeÌle veneRueieleer nw~ lees keÌ­ee keÀjvee nw? pecee keÀjvee meerKees~ Deieues Je<e& Deiej osKeW leesmeyekesÀ Þesÿ mebkeÀuheeW keÀe Keelee Yejhetj nes~ Keeueer­Keeueer veneR nes~ ­ener ÞesÿmebkeÀuheeW keÀe Kepeevee Þesÿ ÒeeueyOe keÀe DeeOeej yevesiee~ lees pecee keÀjvee Deelee nw?jepe­eesieer DeLee&led ®eskeÀ keÀjvee Yeer Deelee Deewj pecee keÀjvee Yeer Deelee~ efpemekeÀe Keeleepecee nesiee GmekeÀe r ®eueve Deewj ®esnje meoe ner Yejhetj efoKeeF& osiee~ Ssmes veneR,Deepe osKee s lee s ®e snje ye æ[e ®ecekeÀ jne nw Dee wj keÀue osKee s lee s Goemee r keÀe ruenjöSsmee veneR nesiee~ meejs efove ceW ®eskeÀ keÀjes lees DeehekesÀ hees ]pe efkeÀleves yeouelesnQ? keÀYeer ®eskeÀ efkeÀ­ee nw? yengle hees]pe yeoueles nQ~ yeeheoeoe lees meyekesÀ hees]pe osKelesnQ vee! keÀYeer­keÀYeer osKeles nQ efkeÀ keÀF& ye®®es keÀce& keÀjves ceW Flevee ìeFce veneR ueieelesuesefkeÀve efkeÀ­es ngS keÀce& kesÀ heM®eeleehed ceW ìeFce yengle ieBJeeles nQ~ efHeÀj keÀnles nQ leervee fove nes ie­es, KegMeer ie gce nes ieF& nw~ keÌ­ee W KegMeer ie gce ngF&, keÀneB ieF&, keÀe wve uesie­ee? Kepeevee lees DeehekeÀe nw uesefkeÀve ues keÀewve ie­ee? heM®eeleehed keÀjvee De®íer®eer ]pe nw, keÌ­eeWefkeÀ heM®eeleehed heefjJele&ve keÀjelee nw uesefkeÀve GmeceW p­eeoe ìeFce veneRueieeDees~ heM®eeleehed keÀe jesvee keÀjWies lees meeje mehleen jesles jnWies~ heM®eeleehed efkeÀ­ee,yengle De®íeöuese fkeÀve heM®eeleehed keÀjvee Deewj Òeeefhle keÀer KegMeer ueevee~ Deeies kesÀefue­es meskeÀC[ ceW efveCe&­e keÀjes efkeÀ ­es keÀjvee nw ­ee ­es veneR keÀjvee nw~ henues megvee­eenw veeövee@ì Deewj [e@ì ­es oesveeW Meyo ­eeo jKees~ vee@ì mees®ee Deewj [e@ì ueiee­ee~®eej IeCìe jesles jns, ®euees heeveer veneR Dee­ee, Devoj jesles jns~ DeeOee IeCìe heeveeryene­ee Deewj ®eej IeCìe ceve mes jes­ee lees Flevee heM®eeleehed veneR keÀjes~ ­en yenglenw~ heM®eeleehed keÀer Yeer keÀesF& no jKees~

SkeÀ kesÀ Devle ceW Kees peevee DeLee&led SkeÀevleJeemeer yevevee~

1 7 7

yeeheoeoe keÀes [yeue HeÀe@jsveme& keÀer SkeÀ efJeMes<elee yengle De®íer ueieleer nw, jesveeveneR De®íe ueielee uese fkeÀve SkeÀ efJeMes<elee De®íer ueieleer nw~ keÀewve meer? me®®eerefoue hej meensye jepeer~ me®e yeleeves ceW [jWies veneR, efíhee­eWies veneR~ lees me®®eer efouenw FmekesÀ keÀejCe yeehe kesÀ [yeue h­eej kesÀ Yeer hee$e nes~ lees me®®eer efoue jKeer, meensyekeÀes lees je]peer keÀj efue­ee uesefkeÀve heefjJele&ve Yeer efHeÀj Flevee peuoer keÀjvee ®eeefn­es~GmekeÀes yeej­yeej Deheves Devoj ceW JeCe&ve veneR keÀjesö­es nes ie­ee, ­es nes ie­ee....~nes ie­ee, efHeÀefveMe~ Deeies kesÀ efue­es DeìsvMeve~ uese fkeÀve keÀYeer­keÀYeer DeìsvMeve kesÀyepee­e ìsvMeve keÀj uesles nes, Jees veneR keÀjvee nw~ yeæ[s les yeæ[e peefmìme yevees~ ­eneBYeer ®eerHeÀ peefmìme nesles nQ vee, Deehe lees ®eerHeÀ peefmìme kesÀ Yeer ®eerHeÀ nes~ Deheves Òeeflepeuoer mes peuoer peefmìme keÀjesöjeBie, jeF&ì~ jeBie nw lees vee@ì Deewj [e@ì~ Ssmee veneRneslee lees Ssmes neslee, Ssmes veneR keÀjles lees Ssmee neslee.... ­es ieBJeeves keÀe Keelee peceekeÀjles nQ~ keÀceeF& Kelce nes peeleer, pecee keÀe Keelee Kelce neslee~ mees®ees uesefkeÀve J­eLe&veneR~ Deewj ye®eekeÀj efoKeeDeesöSkeÀ IeCìs mes Flevee ye®ee­ee, ­es efjpeuì efoKeeDeesefkeÀ J­eLe& ®eeuet ngDee uesefkeÀve nceves ®eWpe efkeÀ­ee Deewj pecee efkeÀ­ee~ Jesmì keÀes ye®eeDees~­es ye®ele keÀe Keelee yengle KegMeer efouee­esiee~

Fme Je<e& yeeheoeoe meYeer kesÀ ye®ele keÀe Keelee Yejhetj osKevee ®eenles nQ~ keÀjmekeÀles nes vee? lees DeYeer HeÀemì ieefle mes keÀjvee~ keÌ­eeWefkeÀ ìeFce Yeer lees HeÀemì peejne nw vee! efHeÀj osKeWiesöFmeceW vecyejJeve keÀewve peelee nw? ye®ele keÀe Keelee efkeÀmekeÀemeyemes p­eeoe neslee nw? ye®ele kesÀ Keeles ceW vecyejJeej keÀewve­keÀewve nesles nQ, Jees efuemìefvekeÀeueWies~ Deewj Deiej Deeheves mebkeÀuhe keÀes keÀvì^esue efkeÀ­ee lees DeewjeW keÀes keÀvì^esuekeÀjves keÀer cesnvele veneR keÀjveer heæ[sieer~ keÀF& keÀnles nQ yeesuevee veneR ®eenles nQ uesefkeÀvehelee veneR cegKe mes efvekeÀue ie­ee~ uesefkeÀve peye yeesue efvekeÀuelee nw ­ee keÀce& Yeer nesleenw lees henues lees mebkeÀuhe Deelee nw~ Deiej efkeÀmemes ¬eÀesOe Yeer keÀjvee nw lees henuesmebkeÀuhe ceW huewve yevelee nwöSsmes keÀ©Biee, Ssmes yeesuet Biee, ­es keÌ­ee mecePelee nw....huewve ®euelee nw~ efHeÀj mece­e keÀes Yeer GmeceW ­et]pe keÀjles nQ~ mece­e osKeles jnWies keÀyeDeelee nw, keÀewve Deelee nw....~ lees mebkeÀuhe kesÀ Kepeeves kesÀ heerís mece­e keÀe KepeeveeYeer Jesmì peelee nw~ mecyevOe nw~ lees mebkeÀuhe keÀes ye®eeves mes mece­e keÀes, yeesue keÀesye®eevee mJele: ner nes pee­esiee~

mebkeÀuheeW keÀer SkeÀeûelee Þesÿ heefjJele&ve ceW HeÀemì ieefle ues Deeleer nw~

178

DeYeer [e­eceC[ pegyeueer ceveeves kesÀ huewve yevee jns nes vee~ lees [e­eceC[ pegyeueerceW yeeheoeoe SkeÀ ye®®eeW keÀe ¢M­e osKevee ®eenles nQ~ pewmes oerheeJeueer nesleer nw vee­ee keÀe sF & Yee r Ssmee ye æ[e GlmeJe ne slee nw lee s peien­peien hej ueeFì peiee r ngF &efoKeeF& osleer nw~ osKee nw vee? Deehe meyekesÀ osMeeW ceW yeæ[e efove lees neslee nesiee, leesefkeÀleves yeuye ­ee kegÀí Yeer ®eer]pe peieceieeleer nw, ­eneB osKees lees peieceiee jns nQ, JeneBosKees lees peieceiee jns nQ~ Ssmes [e­eceC[ pegyeueer ceW ­es jer­eue ©neveer [e­eceC[peien­peien hej Ssmes ®ecekeÀles ngS efoKeeF& oW pees meye DevegYeJe keÀjW efkeÀ ­es keÀewve­meer ®ecekeÀ nw~ [e­eceC[ lees ®ecekeÀlee nw vee~ ®eens efceÆer ceW Yeer efíheeDees lees Deheveer®ecekeÀ veneR ieBJee­esiee~ lees peneB Yeer, efpeme Yeer osMe ceW, efpeme Yeer mLeeve hej jnlesne s lee s meYee r keÀe s Deve gYeJe nes e fkeÀ ­es peieceieelee ngDee [e­eceC[ nw~ GvneW keÀe sJee­eye´ sMeve Dee­es~ pewmes ueeFì keÀneB Yeer peieer ngF& nesleer nw, De®íer mepeeJeì nesleernw lees Deehe ®eenes, veneR ®eenes uesefkeÀve DeehekeÀer ¢efä keÀes DeekeÀe|<ele peªj keÀjsieer~efkeÀleves [e­eceC[ nQ Deewj meejs Jeu[& ceW HewÀues ngS nQ~ lees meejs Jeu[& kesÀ Devojpeieceieele s ngS [e­eceC[ Dehevee r ®ecekeÀ e foKee­e Wölee s ke Ì­ee ¢M­e nesiee! De®íeueiesiee vee! FmekeÀe ]HeÀesìes yeeheoeoe efvekeÀeueWies~ keÌ­eeWefkeÀ Deehe lees meye peien­peienpee veneR mekeÀles, yeeheoeoe lees pee mekeÀles nQ~ ­es kewÀceje ueskeÀj keÀneB pee­eWies! lees Ssmes®ecekeÀles ngS [e­eceC[dme keÀe ¢M­e efJeMJe ceW efoKeeF& os~ DeejcYe lees nes pee­es efkeÀkegÀí ®ecelkeÀej nw~ henues `kegÀí nw' lekeÀ hengB®eWies, efHeÀj ueemì ceW keÀnWies `meye kegÀí­es nQ'~ lees GmekeÀe DeeOeej nwö­es mebkeÀuhe keÀe Keelee pecee keÀjvee~ íesìer­íesìer yeeleceW heg©<eeLe& keÀjkesÀ LekeÀes veneR~ F&<­ee& Kelce veneR nesleer nw, Leesæ[e­mee ¬eÀesOe DeYeer YeerDee peelee nw, yeesue efvekeÀue peelee nwöSkeÀ­SkeÀ yeele ceW cesnvele veneR keÀjes~ yeerpekeÀes "erkeÀ keÀj oes lees Peeæ[ Deehesner "erkeÀ nes pee­esiee~ Fve meyekeÀe yeerpe lees mebkeÀuhener nw vee~ mebkeÀuhe Þesÿ lees meye Þesÿ ngDee ner heæ[e nw~ cesnvele keÀjves keÀer peªjlener veneR nw~ veneR lees cegefMkeÀue ueielee nw veeöFlevee DeYeer keÀjvee nw! 10 meeue nesie­es, 20 meeue nes ie­es, 40 meeue, 50 meeue nes ie­es, lees Yeer ­en keÀcepeesjer veneRieF&.... Deiej HeÀeGC[sMeve keÀes ®eskeÀ efkeÀ­ee lees 4 meskeÀC[ Yeer veneR ueieves ®eeefn­es~efHeÀj osKees DeehekeÀer cebmee mesJee efkeÀleveer HeÀemì nesleer nw! DeYeer cevmee MeefkeÌle Jesmìpeeleer nw, keÀece ceW veneR ueieleer Deewj peye ye®ele nesieer lees keÀece ceW ueiesieer vee~ efHeÀjcesnvele keÀjves keÀer Yeer peªjle veneR nw~ ®eueles­efHeÀjles ueeFì neGme, ceeFì neGme

heefJe$elee keÀer Mecee ®eejeW Deesj peueeDees lees yeehe keÀes menpe osKe mekeWÀies~

1 7 9

DevegYeJe neWie s~ ueeFì neGme SkeÀ­SkeÀ kesÀ heeme peekeÀj veneR keÀnlee, otj mes nerFMeeje keÀjlee nwöjemlee ­e s nw~ lee s Deehe meYee r ®ecekeÀle s ngS [e­eceC[ ueeFìneGme, ceeFì neGme nes pee­eWies lees efJeMJe ceW DebOekeÀej jnsiee keÌ­ee? ­es hemevo nw­ee efmeHe&À [e­eceC[ pegyeueer kesÀ Òeesûeece keÀjWies Deewj [e­eceC[ pegyeueer hetjer nes ieF&~Ssmes lees veneR! henues mJe, efHeÀj efJeMJe~ osKees DeYeer Yeer Deehe ueesieeW keÀe keÀnvee Deewjotmejs yeæ[s­yeæ[s ceC[uesMJej Yeer keÀnles nQ uesefkeÀve Deehe ueesieeW kesÀ keÀnves keÀe ÒeYeeJeheæ[lee nw, efoue mes ueielee nw keÌ­eeWefkeÀ Deehe keÀjkesÀ efHeÀj keÀnles nes~ Jees efmeHe&À keÀnlesnQ, keÀjles veneR nQ~ lees meYeer keÀes HeÀke&À ueielee nw vee~ lees pees mJe­eb keÀjkesÀ Deewj efHeÀjkeÀnlee nw GmekeÀe ÒeYeeJe Deueie neslee nw~ ­eneB Yeer keÀnles nes vee efkeÀ pees HeÀueeveeryenve ­ee YeeF& keÀnlee nw GmekeÀe efoue ceW ueielee nw Deewj keÀesF&­keÀesF& keÀe efmeHe&À Yee<eCemegve efue­ee, "erkeÀ nw~ lees HeÀke&À keÌ­ee nw? efmeHe&À keÀnvee Deewj keÀjkesÀ keÀnvee, GmekeÀeJeeCeer hej mJele: ner ÒeYeeJe nes peelee nw~ lees [e­eceC[ lees meYeer nes vee efkeÀ keÀesF&efmeuJej nw, keÀesF& ieesu[ nw, keÀesF& [e­eceC[ nw? [e­eceC[ lees nes ner efmeHe&À Lees æ[er®ecekeÀ efoKeeF& os~ yeeheoeoe keÀes Yeer KegMeer nesleer nw efkeÀ yeehe kesÀ Kepeeves ceW efkeÀleves[e­eceC[ nQ Dee wj SkeÀ­SkeÀ [e­eceC[ e fkeÀlevee Je wu­e gSyeue n w~ Fleve s ©nevee r[e­eceC[ keÀneB e fceueWie s, e fceueWie s e fkeÀmeer ke sÀ heeme? meejs Decese fjkeÀe, DeefÖeÀkeÀe ceW{tB{keÀj DeeDees, efceueWies? Deewj ­eneB osKeesöefkeÀleves jer­eue [e­eceC[ yeehe keÀes efceuesnQ~ uesefkeÀve Ssmes yevevee pees Jee­eye´ sMeve keÀer ®ecekeÀ HewÀues~ Ssmes veneR, Deheves DeeheceWKegMe jnes efkeÀ ceQ lees [e­eceC[ ntB~ pees me®®ee [e­eceC[ neslee nw GmekeÀer ®ecekeÀ keÀyeefíhe mekeÀleer nw! efkeÀlevee Yeer Ssmes­Ssmes keÀjkesÀ efoKeeDees lees Yeer ®ecekeÀ efoKeeF& osieer~DeepekeÀue lee s yeenj kesÀ pee s jer­eue [e­eceC[ keÀnles nQ vee Jee s jer­eue veneR nQ~DeehekesÀ mJeie& kesÀ [e­eceC[ jer­eue nQ, GmekesÀ Deeies lees ­es kegÀí Yeer veneR nQ~ leesjer­eue [e­eceC[ keÀer efveMeeveer nw efkeÀ GmekeÀer ®ecekeÀ HewÀuesieer~ pewmes ­es ueeFì peueleernw lees HewÀueleer nw vee! efpeleveer hee@JejHegÀue Glevee HewÀueleer nw~ lees Jee­eye´sMeve Üeje Deehejer­eue [e­eceC[ keÀer ®ecekeÀ HewÀues~ pewmes osKees ceOegyeve ceW peye yeehe kesÀ keÀcejs ceWpeeles nes lees efJeMes<e DevegYeJe neslee nw vee~ ®eens peeves, ve peeves, efveM®e­e nes ­ee veneRnes uese fkeÀve meeFuesvme kesÀ Jee­eye´ sMeve lees ueieles nQ vee! lees DeehekesÀ meeefLe­eeW keÀesJee­eye´sMeve Dee­es efkeÀ neB ­es lees ®ecekeÀ jns nQ~ Ssmes veneR keÀns efkeÀ ­es lees Jewmes kesÀ Jewmesner nQ~ henues meeefLe­eeW keÀes Jee­eye´ sMeve Dee­eWies lees otj lekeÀ Yeer pee­eWies~

mel­elee keÀer efJeMes<elee mes [e­eceC[ keÀer ®ecekeÀ keÀes yeæ{eDees~

180

heefjJele&ve MeefkeÌle De®íer nw vee ­ee keÀce nw? efpemekeÀes heefjJele&ve keÀjvee nw leesìeFce veneR ueielee nw, efkeÀ mees®eles nesökeÀjWies, osKeWies! keÀjvee ner nw, ®eens keÀesF& keÀjs­ee ve keÀjs, cegPes keÀjvee nw~ yenevesyeepeer meyekeÀes yengle De®íer Deeleer nw~ Ssmee keÀesF&veneR nesiee efpemekeÀes yenevesyeepeer veneR Deeleer nes~ nese fMe­eej nQ~ yeneves keÌ­ee yevee­­eWiesöSsmes ngDee leye Ssmee ngDee, Fmeves efkeÀ­ee leye ngDee, Jewmes ceQ "erkeÀ nt B, Fmeves®eueles ngS ®eesì ceej oer lees e fiej ieF&, ®eesì veneR ueieleer lees veneR efiejles uese fkeÀveGmeves ®eesì ceej oer~ Deehe Deheves keÀes keÌ­eeW veneR ye®ee mekeÀles! ®eesì ueieeves Jeeues keÀekeÀece nw ®eesì ueieevee, DeehekeÀe keÀece nw Deheves keÀes ye®eevee ­ee ­es yenevee yeveevee efkeÀFmeves ®eesì ueieeF& lees efiej ie­es~ ye®eeJe keÀjvee Dehevee keÀece nw ­ee otmeje keÀjsiee?lees ­es Yeer yeneves nQ~ ­es "erkeÀ nes pee­esiee vee lees osKevee....~ yengle De®íer ceer"er­ceer"er yeeleW megveeles nesökeÀue mes ­es nes pee­esiee vee lees leerJe´ heg©<eeLeea yeve pee­eWies~keÀue efHeÀj otmejer yeele Dee peeleer nw lees keÀnles nQ hejmeeW nes pee­esiee~ lees yeneves veneRueieeDees~ Gæ[leer keÀuee keÀer yeepeer ceW vecyej uees~ yenevesyeepeer ceW vecyej veneR uees~DeehekesÀ meeLeer, men­eesieer yengle DevOekeÀej ceW nes, ®eejeW Deesj DebOekeÀej nes lees Deehe­es veneR keÀn mekeÀles efkeÀ DebOekeÀej nw vee Fmeefue­es ceQ jesMeveer veneR os mekeÀlee~ DebOekeÀejkesÀ efue­es ner lees Deehe jesMeveer nes vee! DebOekeÀej Lee Fmeerefue­es "eskeÀj Kee ueer! keÀneBie­es ueeFì neGme! Deheves keÀes Yeer ueeFì veneR os mekeÀles! lees Je<e& yeerlelee pee jnenw~ DeYeer mebkeÀuhe ceW meeOeejCe mebkeÀuhe veneR keÀjes, Òeefle%ee keÀjes~ Mejerj pee­es uesefkeÀveÒeefle%ee veneR pee­es~ efkeÀlevee Yeer menve keÀjvee heæ[s, heefjJele&ve keÀjvee heæ[s uese fkeÀveÒeefle%ee veneR lees æ[es~ FmekeÀes keÀne peelee nw ¢æ{ mebkeÀuhe~ mees®eles yengle De®íe nes,yeeheoeoe Yeer KegMe nes peeles nQ~ ­es keÀjWies, ­es keÀjWies, ­es veneR keÀjWiesöKegMe lees keÀjosles nes uese fkeÀve FmeceW ¢æ{lee Üeje meoe Meyo S[ keÀjes~ Lees æ[e mece­e lees ÒeYeeJeefoKeeles nes~ GmekesÀ efue­es pewmes henues megvee­ee vee efkeÀ Deheves keÀes meoe FkeÀe@vee@ceer keÀeDeJeleej mecePees~ meeLe­meeLe FkeÀe@vee@ceer, SkeÀveeceer Deewj SkeÀevleJeemeer~ p­eeoe yeesueceW veneR DeeDees~ SkeÀevleJeemeer yevees~ osKee peelee nw pees yeesue ceW meeje efove Deeles nQGvekesÀ mebkeÀuhe, mece­e meye Kepeeves p­eeoe Jesmì nesles nQ~ SkeÀevleJeemeer keÀe [yeueDeLe& nw~ efmeHe&À yeenj keÀer SkeÀevle veneR uesefkeÀve SkeÀ kesÀ Devle ceW Kees peevee, SkeÀevle~veneR lees efmeHe&À yeenj keÀer SkeÀevle nesieer lees yeesj nes pee­eWies, keÀnWiesöhelee veneR efovekewÀmes yeerlesiee! uesefkeÀve SkeÀ yeehe kesÀ Devle ceW Kees peeDees~ pewmes meeiej kesÀ leues ceW ®eues

menejsoelee yeehe keÀes Òel­e#e keÀj meyekeÀes efkeÀveejs ueieeDees~

1 8 1

peeles nQ lees efkeÀlevee Kepeevee efceuelee nw~ Devle ceW ®eues peeDees DeLee&led yeehe mes peesÒeeefhle­eeB nQ GmeceW Kees peeDees~ efmeHe&À Thej­Thej keÀer uenjeW ceW veneR uenjeDees, DevleceW ®eues peeDees, Kees peeDees~ efHeÀj osKees efkeÀlevee cepee Deelee nw~ lees meJe& KepeeveeWceW FkeÀe@vee@ceer keÀjes, Deewj SkeÀ yeehe otmeje ve keÀesF&, FmekeÀes keÀnles nQ SkeÀveeceer~ SsmesefmLeefle ceW jnves Jeeues Deheves meJe& KepeeveeW keÀes pecee keÀj mekeWÀies, veneR lees pecee veneRneslee nw~ lees FkeÀe@vee@ceer keÀjvee peeveles nes vee? De®íe!

efpememes p­eeoe h­eej neslee nw lees h­eej keÀer efveMeeveer nesleer nw Deheves mes Yeer Deeiesyeæ{evee~ lees yeeheoeoe Yeer ­ener ®eenles nQ efkeÀ nj ye®®ee cesjs mes Yeer Deeies nes~ ­enerh­eej keÀer efveMeeveer nw~ keÀesF& ceW keÀesF& keÀceer veneR jns~ meye mechetCe& Deewj mechevve neW~Deiej mechevve nQ lees mechetCe& neWies~ lees [yeue efJeosefMe­eeW mes lees [yeue h­eej nw vee!keÌ­eeWe fkeÀ mLeehevee kesÀ heeì& ceW Deehe [yeue efJeose fMe­eeW keÀer efJeMes<e SkeÀ MeesYee nw~mLeehevee kesÀ heeì& keÀe efJeMes<e Þe= bieej nes~ DeYeer osKeWies efkeÀ pecee kesÀ Keeles ceW DeYeere fJeosMe vecyejJeve ueslee nw ­ee Yeejle Jeeues vecyejJeve uesle s nQ? ke Ì­ee We fkeÀ [yeueefJeose fMe­eeW ceW ve s®ejue mebmkeÀej nQ e fpeme ueeFve ceW Yeer pee­eWie s lee s lee rJe ´ iee fle mespee­eWies, efiejWies lees Yeer leerJe´, ®eæ{Wies lees Yeer leerJe´~ lees Fme mebmkeÀej keÀes DeYeer peceekesÀ Keeles ceW leerJe´ ieefle mes ueieeDees~ íesìs­íesìs pees mLeeve nQ vee Jees vecyej Deewj Deeiesuesvee~ De®íe~

DeeefÖeÀkeÀe:­ DeefÖeÀkeÀe Jeeues keÌ­ee keÀjWies? yeeheoeoe keÀes Decese fjkeÀe, DeefÖeÀkeÀeyeesuevee yengle De®íe ueielee nw~ lees DeefÖeÀkeÀe Jeeues keÌ­ee keÀceeue keÀjWies? keÀewve­meevecyej ueWie s? meejs Dee fÖeÀkeÀe ce W peieceie nes pee­eWie s~ [e­eceC[dme ®eceke WÀie s! lee sme bkeÀuhe keÀje s e fkeÀ Fme Je<e & e fJeMe s<e ¢æ{lee keÀe r e fJeMe s<elee keÀe s nj me bkeÀuhe ce WÒewefkeÌìkeÀue ceW uee­eWies~ lees DeefÖeÀkeÀe DeLee&led ¢æ{lee keÀer efJeMes<elee~ hemevo nw? keÀjveeheæ[siee~ Ssmes veneR, hemevo lees nw....~ uesefkeÀve yeehe keÀes Yeer hemevo Dee pee­esiee vee!lees DeefÖeÀkeÀe Jeeues Fme efJeMes<elee keÀes meoe meeceves jKevee~ ®eens meeGLe nw, ®eens keÀesF&Yeer nw, uesefkeÀve ¢æ{lee keÀes veneR íes æ[vee~

DecesjerkeÀe:­ DecesefjkeÀe Jeeues keÀewve­meer efJeMes<elee keÀes Dehevee­eWies? (heefjJe&levekeÀjWies) yengle De®íe, FmeceW S[erMeve keÀjveeöHeÀemì ieefle keÀe heefjJele&ve~ keÀesF& Yeer

ce­ee&oe kesÀ Devoj ®euevee ceevee ce­ee&oe hegª<eesÊece yevevee~

182

mebkeÀuhe ceW SkeÀeûelee keÀer efJeMes<elee Þesÿ heefjJele&ve ceW HeÀemì ieefle uee­esieer~ DecesefjkeÀeceW yeenj keÀe ìsvMeve yengle nw vee lees efpelevee yeenj keÀe ìsvMeve nw Glevee Deehe ueesieSkeÀeûe, ìsvMeve ÖeÀer~ SkeÀeûelee keÀer efJeMes<elee mes HeÀemì ieefle keÀe heefjJele&ve, "erkeÀ nwvee! DecesefjkeÀe JeeueeW keÀes hemevo nw! yeeheoeoe kesÀ heeme lees meyekesÀ HeÀesìes nQ~ osKeWiesDeYeer SkeÀeûe jnles nQ ­ee meejs efove ceW hees ]pe yeoueles nQ~ yeeheoeoe keÀes Yeer efveM®e­enw efkeÀ nesvee lees FvneW keÀes ner nw~ nesvee ner nw~ ­es SkeÀeûelee keÀer efJeMes<elee meoe meeLejKevee~ De®íe!

­et.ke sÀ., ­etje she:­ ­et.ke sÀ., ­etje she Jeeues ke Ì­ee keÀjWie s? Jee­eye ´ sMeve me s me sJeekeÀjWie s~ Je wme s ueC[ve lee s ueeFì neGme nw ne r~ lee s ­e tje she me s ueeFì keÀne B lekeÀpee­esieer? efJeMJe lekeÀ ­ee efmeHe&À ­etjeshe lekeÀ? efJeMJe lekeÀ pee­esieer, De®íe! lees FmeefJeMes<elee keÀes Deewj Òewe fkeÌìkeÀue ceW ueeves kesÀ efue­es meoe ­en mce=e fle ceW jKevee efkeÀ``meHeÀuelee pevce efme× DeefOekeÀej nw~'' meHeÀue keÀjvee DeLee&led meHeÀuelee heevee~ leesmeHeÀuelee keÀer MeefkeÌle nw? nw ner meHeÀuelee, nesieer ­ee veneR nesieer, veneR~ lees meHeÀueleekesÀ e fveM®e­e keÀer e fJeMes<elee meoe meeLe jKees~ meye peien nesvee lees nw ner uese fkeÀvee fnccele jKekeÀjkesÀ ceoo kesÀ hee$e yeve, meHeÀuelee ke sÀ pevce e fme× DeefOekeÀej keÀe sDevegYeJe keÀjles jnWies~ nesvee ner nw~ "erkeÀ nw vee! DeefÖeÀkeÀe, DecesefjkeÀe, meye "erkeÀ nw~De®íe!

Dee@mì^ se fue­ee:­ Dee@mì^ se fue­ee ke Ì­ee keÀjsiee? (FkeÀe @vee @cee r keÀe DeJeleej yeve Wie s)De®íe, Deemì^sefue­ee DeJeleej yeve pee­esiee~ yengle De®íe nw~ Dee@mì^sefue­ee ceW pees YeerDee­eWies lees Dee@mì^se fue­ee keÀer Yetefce DeJeleejeW keÀer Yetefce ueiesieer~ peye SkeÀ DeJeleejFlevee keÀceeue keÀjkesÀ e foKeelee nw lees Dee@mì^ se fue­ee ceW Fleves DeJeleej nQ lees ke Ì­eekeÀceeue efoKee­eWies! De®íer yeele nw, FmekesÀ efue­es pees efJeMes<elee OeejCe keÀjveer nw Jeesnw efoJ­elee~ efpelevee­efpelevee efoJ­elee keÀer MeefkeÌle ­ee efJeMes<elee nj mebkeÀuhe ceW uee­eWieslee s menpe ner DeJeleej Yete fce yeve pee­esiee r~ Dee@mì^ se fue­ee keÀe veece ner yeoueer nespee­esieeöDeJeleej Yetefce~ Fleves DeJeleej Dee ie­es! Fleveer meejer ef¬eÀefM®e­eve ef[vee­­emìer kesÀ efue­es SkeÀ ¬eÀeFmì DeJeleej Dee­ee~ ­eneB lees efkeÀleves DeJeleej neWies leesDeJeleej Yetefce yeve pee­esieer~ Dee@mìsefue­ee keÀe YeefJe<­e yengle Tb®ee nw~ Dee@mì^sefue­ee kesÀ

keÀe­eos ceW HeÀe­eoe nw~

1 8 3

meYeer jlve meoe yeeheoeoe kesÀ meeceves Deeles nQ~ yeer®e­yeer®e ceW Lees æ[er DeebKe efce®eewveerkeÀe Kesue Kesueles nQ~ Kesue De®íe ueielee nw, uesefkeÀve Kesue Kelce, lees keÌ­ee nesiee?meHeÀuelee~ lees meoe efoJ­elee ner DeJeleej keÀer efJeMes<elee nw~ efoJ­elee keÀer efJeMes<elee mesFme mebkeÀuhe keÀes mJeªhe ceW uee­eWies~ ueevee ner nw~ De®íe!

SefMe­ee:­ peeheeve JeeueeW ves lees hejer#ee heeme keÀj efue­ee vee~ peeheeve Jeeues YeerDee­es nQ~ neLe G"eDees~ lees SefMe­ee Jeeues keÌ­ee keÀjWies? (SkeÀevleJeemeer yeveWies, yeeyeekeÀes Òel­e#e keÀjWies) Òel­e#elee keÀe met­e& SefMe­ee mes ÒekeÀì nesiee, yengle De®íe mebkeÀuhenw~ lees SefMe­ee Jeeues Òel­e#elee keÀe PeC[e JeneB mes henues uenje­eWies~ De®íer yeele,íesìs megYeeve Deuueen nesles nQ vee~ osKees efkeÀleveer De®íer efnccele jKeeröSefMe­ee mesÒel­e#elee nesieer~ DeehekesÀ cegbn ceW iegueeye peecegve~ yengle De®íe mebkeÀuhe efue­ee nw~ leesFme mebkeÀuhe keÀes menpe hetCe& keÀjves kesÀ efue­es henues heefJe$elee keÀer Mecee ®eejeW Deesjpeueeveer heæ[s~ pewmes Jees Mecee ues keÀjkesÀ ®ekeÌkeÀj ueieeles nQ vee lees DeehekeÀes heefJe$eleekeÀer Mecee ®eejeW Deesj SefMe­ee ceW peieceieeveer heæ[sieer leYeer meye yeehe keÀes osKe mekeWÀies,hen®eeve mekeWÀies~ lees heefJe$elee keÀer Mecee meoe Þesÿ les Þesÿ peueleer jns~ ]peje Yeernue®eue ceW veneR Dee­es, De®eue~ efpeleveer De®eue heefJe$elee keÀer Mecee nesiee r Gleveemenpe meYeer yeehe keÀes hen®eeve mekeWÀies Deewj heefJe$elee keÀer pe­epe­ekeÀej nesieer~ mecePee!De®íe!

cee@efjefMeme:­ cee@efjefMe­eme Yeer íesìe nw uesefkeÀve keÀceeue keÀjlee nw~ lees cee@efjefMe­­eme Jeeues keÌ­ee keÀjWies? cee@efjefMe­eme keÀer ®ecekeÀ Fleveer nesieer pees peuoer Yeejle ceWhengB®eWieer~ vepeoerkeÀ nw vee~ lees cee@efjefMe­eme keÀer ®ecekeÀ Yeejle kesÀ kegÀcYekeÀjCe keÀes peieeosieer vee~ keÀesF& veneR peeielee nw lees ueeFì peueekeÀj GmekeÀes peiee osles nQ vee~ leesceee fjefMe­eme Jeeues henues meoe SkeÀjme ®ecekeÀ kesÀ e fueS mel­elee keÀer Meefke Ìle keÀePeC[e uenjeDees~ yeehe mel­e nw, %eeve mel­e nw, Deelcee Yeer mel­e nw Deewj ye´eïeCepeerJeve Yeer mel­e nw~ lees mel­elee keÀe PeC[e henues uenjevee heæ[siee leye Fme mel­eleekeÀer efJeMes<elee mes ®ecekeÀ yeæ{sieer Deewj Yeejle keÌ­ee, meejs efJeMJe lekeÀ HewÀuesieer~ "erkeÀnw vee!

efoueleKle keÀes íesæ[ meeOeejCe mebkeÀuhe keÀjvee DeLee&led Oejveer ceW heebJe jKevee~

184

jefMe­ee:­ jefMe­ee Jeeues Yeer jsme lees keÀj jns nQ~ jefMe­ee Jeeues neLe G"eDees~Jees FkeÀùs ner yew"les nQ~ FvneW keÀe Deeheme ceW yengle h­eej nw~ SkeÀ pee­esiee vee, leesmeejer ueeFve pee­esieer~ mebie"ve keÀer MeefkeÌle keÀer Òewe fke Ììme FvneW keÀer De®íer nw~ leesjefMe­ee Jeeues keÌ­ee keÀceeue efoKee­eWies? (De[esuelee keÀer MeefkeÌle OeejCe keÀjWies) efHeÀjlees meejer jefMe­ee keÀes efkeÀveeje efceue pee­esiee~ yengle De®íe nw~ lees meejs efJeMJe ceWme®®ee meneje keÀewveö­en PeC[e uenje­eWies~ keÌ­eeWe fkeÀ menejs lees mece­e Òeefle mece­eyengle Dee­es nQ uesefkeÀve menejs ves efkeÀveejs ceW veneR hengB®ee­ee nw~ lees me®®ee meneje keÀewvenw efpememes efkeÀveeje efceuevee ner nw, efveefM®ele nw~ lees pees meneje mJe­eb efue­ee nw Gmemenejsoelee yeehe keÀes Òel­e#e keÀjkesÀ meyekeÀes efkeÀveejs ueiee­eWies~ De®íer yeele nw~ leesmenejs oelee keÀewveö­en PeC[e uenjevee~

e fcee f[ue F&mì:­ e fcee f[ue F&mì Jeeue s ke Ì­ee keÀjWie s? (DemecYeJe keÀe s mecYeJekeÀjWies, jeä^heefle keÀes uee­eWies) lees efJeosMe keÀe henuee jeä^heefle ­ener Dee­esiee~ efnccelelees De®íer jKeer~ DeYeer henues DemecYeJe mes mecYeJe ­es keÀjes efkeÀ Kegues ªhe mes mesvìjKegue pee­es~ nw lees mecYeJe vee! uesefkeÀve DemecYeJe keÀes mecYeJe keÀjves Jeeues ­egefkeÌle­­egkeÌle, ­egefkeÌle kesÀ efyevee Yeer cegefkeÌle veneR nesveer nw~ Fmeerefue­es ­egefkeÌle­egkeÌle Ssmee Òe­elvekeÀjes pees meYeer DeeJee]pe efvekeÀeueW efkeÀ Deuueen Dee ie­ee~ efnccele De®íer jKeer nw~Deewj efnccele JeeueeW keÀes ceoo lees yeehe keÀer nw~ Fmeefue­es ­egefkeÌle mes Deeies yeæ{les ®euees~­egefkeÌle keÀes veneR íesæ[vee~ peekeÀj ÒeYeeleHesÀjer efvekeÀeue ueesöSsmes veneR keÀjvee~ DeYeer leesieghle nw vee~ heeC[JeeW kesÀ efueS Òeefme× nw efkeÀ heje­es jep­e ceW ieghle ceW jn keÀe­e&efkeÀ­ee~ lees DeYeer ieghle keÀe heeì& Oeerjs­Oeerjs Keguelee pee jne nw~

lees meye KegMe nes? %eeve mejesJej hemevo nw~ hemevo nw, ­es lees veneR mees®eles nesefkeÀ ceOegyeve ceW meerì Keeueer nes lees Dee pee­eW~ Deieues Je<e& [yeue efJeosefMe­eeW keÀes %eevemejesJej ner oWies~ "erkeÀ nw? hemevo nw? (oeefo­eeB Yeer jnWieer) DeehekesÀ meeLe oeefo­eeBYeer jnWieer~ yeeheoeoe lees Dee mekeÀles nQ uesefkeÀve neue ner íesìe yevee­ee nw~ neB keÀesF&­egefkeÌle mes neue keÀes yeæ[e keÀjes, keÀce mes keÀce 3 n]peej lees yew" mekeWÀ~ keÀesF& FvJesvMevekeÀjes~ yeeheoeoe lees leuenìer ceW Yeer Dee jns nQ~ neue megvoj yengle yevee­ee nw uesefkeÀveefmeHe&À íesìe yevee efo­ee~ osKees oeefo­eeB Deiej JeneB jnW lees [yeue efJeosMeer ceOegyeveJeeues, ceOegyeve keÀer ìesìue meele Yegpee­eW nQ, meYeer JeneB yew" lees mekeWÀ, cegjueer lees megve

hejceelce yeehe kesÀ ye®®es nes lees yegef× ªheer heebJe meoe leKleveMeerve neW~

1 8 5

mekeWÀ~ DeYeer efkeÀleves yew" mekeÀles nQ? (16-17 meew) 16-17 meew lees [yeue efJeosMeernes peeles nQ~ keÀe sF& FvJesvMeve keÀjes, yeeheoeoe Dee­eWie s~ (ueC[ve ceW Yee r yeeheoeoeDee­eWie s?) DeYeer ueC[ve keÀe ìve& hee rís nw~ henues ueC[ve ceW yeeheoeoe Dee­eW lee sFleveer efìkeÀì keÀìJee­eWies? efkeÀleves ®eeì&j keÀjWies? pecyees huesve keÀjWies, Jees Yeer efkeÀleves?Fleves meejs FkeÀùs keÀjkesÀ efoKeeDees, ceOegyeve yeveekeÀj efoKeeDees~ ­eneB FefC[­ee ceWDeeles nQ lees oesveeW (osMe­efJeosMe) nesles nQ~ Fmeerefue­es keÀne vee efkeÀ GmeceW Leesæ[e ìeFceheæ[e nw~ S­ej FefC[­ee kesÀ pees meejs ef[heeì&cesvì nQ vee GvekeÀes Deehe meceeve yeveeDeeslees meye efìkeÀì ÖeÀer osJeW~ DeeefKej lees Deehe ueesieeW kesÀ ner meye keÀece ceW Deevee nw~Lees æ[e PeC[e uenjeDees lees meye Kego ner Dee@HeÀj keÀjWies~ De®íe!

(Deepe yeeheoeoe keÀes %eeve mejesJej ceW Deeves keÀer ShueerkesÀMeve oer ieF& Leer uesefkeÀveyeeheoeoe ceOegyeve ceW ner Dee­es)

ceOe gyeve e fveJeee fme­ee W Òee fle:­ e fJeMe s<e ceOe gyeve ke sÀ keÀejCe ne r yeeheoeoe ­ene BDee­es nQ~ keÌ­eeWefkeÀ ceOegyeve JeeueeW ves Deheves leve­ceve mes, mecyevOe­mecheke&À mes DeLekeÀmesJee keÀer nw~ mesJee ceW ceOegyeveJeeefme­eeW keÀes yengle De®ís vecyej efceueles nQ~ uesefkeÀvepewmes mesJee keÀer meypeskeÌì ceW De®ís ceeke&À nQ Ssmes [e­eceC[ pegyeueer ceW ceOegyeveJeemeer%eeve­­eesie­OeejCee Fve leerve meypeskeÌì ceW Yeer efJeMes<e vecyej uesJeW~ pewmes mesJee kesÀ ieerlemeye ieeles nQ, meeje efJeMJe ceOegyeve efveJeee fme­eeW keÀer mesJee kesÀ ieerle ieelee nw, SsmesOeejCee ceW Deewj meypeskeÌì ceW vecyej nQ, uesefkeÀve Deewj p­eeoe uesJeW~ cebpetj nw? ceOegyeveJeeues neLe G"eDees~ ceOegyeve JeeueeW keÀe KepeeveeW kesÀ ye®ele keÀe Keelee vecyejJeve nes~nesvee nw~ yeekeÀer De®ís Yeei­eJeeve Deelcee­eW nQ~ ceOegyeve efveJeemeer yevevee Yeer SkeÌmì^eYeei­e keÀe ces[ue nw~ keÌ­eeW? jnves keÀer efmeHe&À yeele veneR nw~ uesefkeÀve DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ®eebme ceOegyeve ceW efceueles nQ~ lees ceOegyeveJeemeer yevevee DeLee&led DeveskeÀ ieesu[ve ®eebmeuesvee~ Fmeerefue­es yeeheoeoe ceOegyeve efveJeeefme­eeW keÀe Yeei­e osKe ne|<ele nesles nQöJeenYeei­eJeeve, Jeen!

ne@e fmheìue:­ ne@e fmheìue Yeer Je=e f× keÀj jner nw Deewj efpelevee­efpelevee efoue mesmesJee keÀjles nQ, leve mes mesJee meYeer keÀjles nQ uesefkeÀve ­eneB efoue mes mesJee keÀjvee DeLee&ledefoue keÀer ogDee­eW osvee~ lees pees efoue mes mesJee keÀjles nQ Jees yeeheoeoe kesÀ efoue hej

DevegYetefle ve nesveeö­eg× keÀer mìspe nw, ­eesieer yevees ­ees×s veneR~

186

vecyej Deeies jnles nQ~ jnles lees meYeer nQ uesefkeÀve vecyej Deeies Deewj heerís lees nesiee vee!lees efoue mes mesJee keÀjves Jeeues ne@efmheìue efveJeeefme­eeW keÀes meoe ner vecyej Deeies uesveenw~ yeæ{ jns nQ, yeæ{les jnWies~ keÌ­eeWefkeÀ DeeJeM­ekeÀlee Yeer yeæ{veer nw~ lees ceOegyeve keÀer,ceeGCì Deeyet keÀer ne@efmheìue meyekesÀ efueS Deewj Deemeheeme JeeueeW kesÀ efueS Yeer SkeÀmeneje DevegYeJe nesieer efkeÀ Deiej meneje efceuevee nw lees ­eneR efceuevee nw~ leve Deewjceve oesveeW keÀe~ lees ceOegyeve keÀer ne@efmheìue Yeer DeveskeÀ DeelceeDeeW kesÀ leve Deewj cevekeÀe meneje nw Deewj yeveleer jnsieer~ Fmeefue­es mesJee keÀer cegyeejkeÀ nw~ uesefkeÀve Deewj YeercegyeejkeÀ uesves kesÀ efue­es huewve yeveeles ®euees~ mecePee? De®íe, pees Yeer nQ leuenìerJeeues nQ, c­egefpe­ece Jeeues nQ, Deeyet efveJeemeer nQ, heermeheeke&À Jeeues, mebiece YeJeve Jeeues,Ssmes Deewj Yeer nQ, osKees ceOegyeve keÀer Yegpee­eW efkeÀleveer nw? DeYeer meele Yegpee­eW nQ, ­espees %eeve mejesJej nw Dee"JeeR Yegpee nw~ lees ceOegyeve Deä Yegpee nes ie­ee~ lees DeäYegpeeDeeW keÀes efJeMes<e ­eeo­h­eej~

Yeejle lees nw ner, DeYeer Yeejle keÀe cesuee ueievee nw~ yeeheoeoe keÀes Yeejle nerhemevo Dee­ee, ueC[ve keÀe efjì^erì neGme veneR~ peye jsmì keÀjWies vee lees hejceOeece kesÀe fjì^e rì neGme ceW pee­eWie s~ lee s YeejleJeee fme­ee W mes e fJeMes<e yeehe keÀe h­eej nw DeewjYeejleJeeefme­eeW keÀes Yeer efJeMes<e vee]pe nw, veMee nw efkeÀ mJeie& Yeer efJeMes<e lees Yeejle neryevesiee Deewj yeveeves Jeeuee yeehe Yeer Yeejle ceW ner Deeles nQ~ Deewj mìesjer Yeer efJeMes<e leesDeee fo mes Devle lekeÀ Yeejle keÀe r nw~ lee s Yeejle Dee fJeveeMee r KeC[ nw~ Fmee re fue­esYeejleJeemeer meyemes vecyejJeve DeKeC[, De®eue, De[esue efmLeefle Jeeues yeveves ner nQ~De®íe~

(ìer®eme& ì^ se Eveie keÀe Òeesûeece ®eue jne nw) Òeesûeece De®íe ®euee? Òeesûeece leesDe®íe jne Deewj Òee sûe sme keÌ­ee jner? keÌ­ee We fkeÀ ìer®eme& e fvee fceÊe nQ~ Deiej efvee fceÊeìer®eme& meoe MeefkeÌleMeeueer nQ lees Deeves Jeeues Yeer menpe MeefkeÌleMeeueer yeveles nQ~ Deiejìer®eme & nue®eue ce W Deelee r nQ, lee s ®eens keÀe sF & osKes, veneR osKes, me gve s, veneR me gve s,uesefkeÀve ìer®eme& keÀe Jee­eye´sMeve Dee@ìescesefìkeÀ peelee nw~ Deehe osKeWies pewmeer ìer®ej nesieerJewmeer efJeMes<elee mìt[svì ceW Yeer nesieer~ Deiej keÀesF& jceCeerkeÀ ìer®ej nw lees mìt[svì YeerjceCeerkeÀ neWies, Deiej ìer®ej Dee@e fHeÀMeue nw lees mìt[svì Yeer DeeefHeÀMeue neWies, ­eesiekeÀe r Fvì^ smì p­eeoe nw lee s mìt[svì Yeer Ssmes neWie s, Deiej keÀu®ejue Òee sûeece keÀjvesJeeueer nw lees mìt[svì Yeer Ssmes neWies~ lees ìer®eme& efJeMes<e DeeOeej nw~ lees ìer®eme& kesÀ

neB peer keÀj men­eesie keÀe neLe yeæ{evee DeLee&led ogDeeDeeW keÀer ceeuee­eW henvevee~

1 8 7

HeÀer®eme& keÀece keÀjles nQ~ yeesues, veneR yeesues, uesefkeÀve GmekesÀ HeÀer®eme& yeesueles nQ, efíhevene R mekeÀle s~ lee s ìe r®eme & keÀe s mecePevee nw e fkeÀ nce HeÀeGv[sMeve nQ, e fvee fceÊe nQ~HeÀeGC[sMeve Jewmes lees yeeheoeoe nw uesefkeÀve mesJee Òeefle efveefceÊe nQ~ lees efveefceÊe YeeJe,keÀjvekeÀjeJevenej keÀer mce=e fleö­es ìer®eme& keÀes meoe ner menpe Deeies yeæ{eleer nw~ leesìer®eme& ceevee efmeHe&À cegKe mes mesJee keÀjves Jeeues veneR, ìer®eme& DeLee&led Deheves HeÀer®eme&mes Yeer mesJee keÀjW~ Ssmes efoJ­e HeÀer®eme&, cegmkeÀjeles ngS HeÀer®eme&, De®eue­De[esue kesÀHeÀer®eme& Jees mesJee keÀjles nQ~ lees efmeHe&À ­es veneR osKeesökeÀesme& lees De®íe keÀje efue­ee,mehleen keÀesme& Yeer keÀje efue­ee, hee@efpeefìJe keÀe Yeer keÀje efue­ee Deewj Yeer meejs hee" heæ{eefue­es uesefkeÀve HeÀer®eme& mes mesJee keÀer? HeÀer®eme& mes mesJee DeLee&led ÒewefkeÌìkeÀue ueeFHeÀ ceWyeue osvee~ lees ÒewefkeÌìkeÀue ueeFHeÀ keÀe yeue efo­ee ­ee efmeHe&À hee" heæ{e­ee? lees [yeuemesJeeOeejer yevevee DeLee&led vecyejJeve ìer®ej yevevee~

De®íe, pees Yeer peneB mes Dee­es nes, meyekeÀes yengle­yengle Deeves keÀer cegyeejkeÀ nesDeewj ­eeo­h­eej~ keÌ­eeWefkeÀ meYeer keÀes ceeuetce nw efkeÀ [yeue efJeosefMe­eeW keÀer Fme Je<e& keÀermeer ]peve keÀe ­es ueemì ®eebme nw~ lees meYeer ves Deheves he$e Deewj keÀe[& Yeer Yespes nQ~yeeheoeoe kesÀ heeme lees JeneB ueeFve ueieer ngF& nw, DeekeÀj osKevee~ lees pees Yeer keÀe[&­ee ­eeo­h­eej Yespeles nQ, Deheves DeJemLee kesÀ yeejs ceW mecee®eej osles nQ, megvee­ee veeefkeÀ [yeue efJeosMeer efíheeles veneR nQ, íesìer­meer yeele Yeer nesieer vee lees me®e megvee oWies,efíheeles veneR nQ~ lees me®®eer efoue keÀer efJeMes<elee nw~ Fmeerefue­es he$eeW ceW Yeer mecee®eejyengle osles nQ~ mesJee keÀe Yeer osles nQ, DeJemLee keÀe Yeer osles nQ, KegMeer keÀe Yeer osles nQDeewj efHeÀj ûeereEìime kesÀ keÀe[& Yeer yengle Yespeles nQ~ yeeheoeoe kesÀ heeme meyekeÀer ûeereEìimeyeæ[s efoue ceW mecee peeleer nw~ efpevneWves Yeer Deheves efJeMes<e veece mes keÀe[& Yespes nQ ­eehe$e Yespes nQ ­ee mevosMe Yespes nQ, pees Deeles nQ Jees Yeer mevosMe ueskeÀj Deeles nQönceejskeÌueeme JeeueeW ves yengle­yengle ­eeo oer nw, lees efpevneWves mevosMe Yespee nw Gve meYeer keÀesyeeheoeoe Deeves Jeeues [e­eceC[ pegyeueer keÀer e fJeMes<e [e­eceC[ yeveves keÀer S[JeebmecegyeejkeÀ os jns nQ~

®eejeW Dee sj ke sÀ ©nevee r me®®es [e­eceC[ DeelceeDee W keÀe s, meoe FkeÀe @vee @cee r ke sÀDeJeleej efJeMes<e DeelceeDeeW keÀes, meoe SkeÀveeceer, SkeÀevleefÒe­e efJeMes<e DeelceeDeeW keÀesDeheves Jee­eye´sMeve Je=efÊe keÀer ®ecekeÀ mes efJeMJe ceW ÒekeÀeMe HewÀueeves Jeeues ®ecekeÀleer ngF&DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

v­eejs Deewj DeefOekeÀejer neskeÀj keÀce& ceW Deeveeö­ener yevOevecegkeÌle efmLeefle nw~

188

oeefo­eeW mes ö meye keÀe­e& meHeÀue ngS ner heæ[s nQ~ meHeÀuelee mJeªhe Deelcee­eWefveefceÊe nes~ Deehe meYeer efveefceÊe Deelcee­eW keÀewve­mes efmeleejs nes? meHeÀuelee kesÀ efmeleejsnes vee! ­es meeje mebie"ve meHeÀuelee kesÀ efmeleejs nQ~ ­en meeje mebie"ve ye´eïeCe heefjJeejkesÀ leeje ceC[ue ceW meHeÀuelee kesÀ efmeleejs ®ecekeÀles ngS nQ~

(yeeheoeoe ves oeoer peer keÀes Deheves heeme efye"e­ee) meye DeehekeÀes osKekeÀj KegMenesles nQ~ ceer"er­ceer"er F&<­ee& lees veneR nesleer, nce Yeer yew"W! h­eej nw, F&<­ee& veneR nw~lees h­eej De®íe ueielee nw vee! keÌ­eeWefkeÀ Deehe meyekesÀ Deeies meekeÀej ceW mescheue lees­ener nQ vee lees mescheue keÀes osKe keÀjkesÀ meewoe keÀjvee menpe neslee nw~ yeeheoeoe ­esveneR mecePeles nQ efkeÀ ­es 10-12 yew"s nQ, yeeheoeoe meYeer kesÀ meeLe nQ~ efveefceÊe ­es nQuesefkeÀve Deehe meYeer meeLe nes~ meeLe keÀe Jee­eoe Devle lekeÀ nw Deewj meeLe ner ®eueWies~vee r®e s ye w" s ne s ­ee Thej ye w" s ne s, Dee wj ne r meeceve s ye w" s ne s~ De®íe nw [yeueefJeosefMe­eeW ves Yeer [yeue efJeosefMe­eeW keÀer mesJee De®íer keÀer~ pees efveefceÊe yeves nQ GvneWvesDe®íer mesJee keÀer~ lees Ssmee yevee­ee nw pees keÀYeer keÀesF& jes­esiee veneR? ceve ceW Yeer veneR!efkeÀ efíhekeÀj yeeLe©ce ceW jeskeÀj Dee­eWies? jesvee yevo nes ie­ee vee! peye hejer#ee Deeleernw vee efHeÀj osKees Lees æ[e­mee ®esnje yeouelee nw~ efHeÀj Yeer yengle De®ís nes~ Lees æ[e­Lees æ[e jesles nes, Kesue efoKeeles nes efHeÀj Yeer De®ís nes~ yeehe keÀes hen®eeve efue­eeö­eskeÀceeue keÀce veneR keÀer! [e­eceC[ lees nQ Deewj Yeer pees kegÀí keÀceer nes Jen mechevvekeÀjveer nw~ [e­eceC[ pegyeueer ceveeves keÀe DeLe& efmeHe&À ­es veneR nw efkeÀ efmeHe&À Òeesûeece keÀjefue­es~ [e­eceC[ yeve [e­eceC[ yeveves keÀe cewmespe osvee nw~ Deheves Òel­e#e ÒeceeCe mesmesJee keÀjveeö­es nw [e­eceC[ pegyeueer~ veneR lees otmejs keÀes [e­eceC[ yevee­ee DeewjmJe­eb [e­eceC[ vecyejJeve veneR lees osKeves Jeeues keÌ­ee keÀnWies? De®íe~

e fJ eo sMe ce gK­e ìe r®eme & ye eheoeoe ke s À meeceve s DeeF & le e s ye eheoeoe ve s meYee rme s h e tíe:­

­es lees veneR mees®eles nes efkeÀ FefC[­eve keÀes ner yeguee­ee peelee nw~ keÀYeer ­es mees®elesnes efkeÀ FefC[­eve yenveeW keÀes ner keÌ­eeW Deeies efkeÀ­ee ie­ee nw? mebkeÀuhe Deelee nw? veneRDeelee? Leesæ[e­Leesæ[e! osKees, DeehekesÀ heeuevee kesÀ efue­es Yeejle mes ner Yespevee heæ[e vee~Deewj Yeejle mes Dee­es leye Deehe Deeies Dee­es~ Jewmes efJeosMe mes Yeer pees efJeMes<e ìer®eme&efvekeÀueer nQ Jees Yeer yengle De®íer efvekeÀueer nQ, Deewj De®íer mesJee keÀj jner nQ~ Ssmes

cee­ee kesÀ PecesueeW mes Ieyejeves kesÀ yepeeS hejceelce cesues keÀer ceewpe ceveeles jnes~

1 8 9

veneR nw pees mìspe hej nQ Jees yeeheoeoe kesÀ meeceves nQ~ ®eens veer®es yew"s nQ ®eens DehevesmLeeve hej yew"s nQ uese fkeÀve yeeheoeoe kesÀ meeLe nQ~ FvneW kesÀ meeLeer Deehe meYeer nes~Deiej Deehe Deheveer Yee<ee mes mesJee veneR keÀjles lees Je=ef× Yeer veneR nesleer~ Fleves mesvìme&veneR Kegue mekeÀles Les~ ­en lees efieveleer Jeeues nQ~ Fleves mesJeekesÀvê pees Keesues nQ JeesefkeÀmeves Keesues nQ? Deehe ueesieeW ves ner lees efveefceÊe yevekeÀj Keesues nQ, Fmeerefue­es efveefceÊeDeewj Lees æ[s ner yew" mekeÀles nQ lees meschegue Lees æ[eW keÀes efye"e­ee peelee nw, uesefkeÀve nesDeehe meYeer~ mecePee! yeeheoeoe ves osKee nw efkeÀ efpeme Yeer lejHeÀ FefC[­eve efmemìj veneRnQ lees ceebieveer keÀjles nQ FefC[­eve oes~ De®íe, lees meYeer ves De®íer mesJee keÀer nw FmekeÀercegyeejkeÀ~ De®íe mecYeeueles nQ~ Fmeerefue­es DeYeer kesÀmesme keÀce nesles nQ~ henues nesles Les~DeYee r mecYeue ie­e s n Q Dee wj mecYeeue ue sle s n Q~ oe svee W ne r yeele s n Q~ e fJeo sMe ke sÀmesJeeOeeefj­eeW keÀer Yeer yengle De®íer ceeuee nw~ pewmes oeefo­eeW ceW h­eej nw lees efveefceÊeyeveves Jeeueer DeelceeDeeW ceW Yeer h­eej nw~ De®íe, meye KegMe nw vee? lees yeeheoeoe YeermeYeer ye®®eeW kesÀ efue­es ieerle ieeles nQöJeen ye®®es Jeen! De®íe~

h­eesefjìer ner meyemes yeæ[er heme&veeefueìer nw~

19031-3-95

hejceelce efceueve cesues keÀer meewieele öleepe, leKle Deewj efleuekeÀ

pe yesno keÀe yeehe yesno ceW meYeer ye®®eeW keÀes osKe jns nQ~ yesno keÀe yeehe nwDeewj Deehe meYeer Yeer yesno kesÀ ceeefuekeÀ mees yeeuekeÀ nes~ yeeheoeoe meYeer mvesner

men­eesieer ye®®eeW keÀes osKe ne|<ele nes jns nQ Deewj ye®®es yeehe keÀes osKekeÀj ne|<ele nesjns nQ~ yeehe keÀes p­eeoe KegMeer nw Jee ye®®eeW keÀes p­eeoe KegMeer nwökeÌ­ee keÀnWies?oesveeW keÀes! FmekeÀes keÀne peelee nw hejceelce efceueve cesuee~ cesues lees yengle nesles ner nQuesefkeÀve hejceelce efceueve cesuee SkeÀ ner mebiece­egie hej neslee nw~ meejs keÀuhe ceW veneRnes mekeÀlee nw~ Deye nes jne nw Deewj nesiee~ Deehe meyekeÀes Yeer cesuee De®íe ueie jnenw vee! yeeheoeoe lees ye®®eeW kesÀ Yeei­e keÀes osKe ne|<ele nesles nQ Deewj efoue ceW ieerleieeles nQöJeen ye®®es Jeen! pees Yeei­e mJehve ceW Yeer ve Lee, mebkeÀuhe ceW Yeer veneR LeeuesefkeÀve Deye meekeÀej ceW Þesÿ Yeei­e DevegYeJe keÀj jns nQ~ nj SkeÀ kesÀ cemlekeÀ hejÞesÿ Yeei­e keÀer uekeÀerj ®ecekeÀ jner nw~ meYeer ®ecekeÀles ngS efmeleejs nes vee? Dehevee­es Þesÿ Yeei­e mce=efle ceW jnlee nw vee! keÌ­eeW Þesÿ Yeei­e nw? keÌ­eeWefkeÀ Yeei­e efJeOeeleeÜeje Deehe Yeei­eJeeve DeelceeDeeW keÀe e foJ­e ye´eïeCe pevce ngDee nw~ yeehe keÀe s Yee rYeei­e efJeOeelee keÀnles nQ Deewj ye´ïee keÀes Yeer Yeei­e efJeOeelee keÀnles nQ~ Deewj DeehemeyekeÀe pevce yeeheoeoe Üeje ngDee nw~ lees e fpemekeÀe yeehe mJe­eb Yeei­e efJeOeelee nwGmekeÀe Yeei­e e fkeÀlevee Þe sÿ ne siee! hejceelce e fceueve cevee jns ne s vee! ([yeueHeÀe@jsveme& mes) ­es Yeer cevee jns nQ! yesno kesÀ cesues ceW Deiej [yeue efJeosMeer veneR nesleslees yesno keÀe veneR keÀne peelee~ lees Deehe ueesieeW keÀe Yeer efJeMes<e heeì& nw, pees yeeheDee wj meJe & ye®®es osKe­osKe ne|<ele nesle s nQ~ Yeei­e e fJeOeelee Üeje pevce nesveeö­esmeyemes vecyejJeve Yeei­e nw~ meeLe­meeLe meejs keÀuhe ceW efkeÀmeer Yeer pevce ceW SkeÀ nerhejceelcee yeehe Yeer yeves, efMe#ekeÀ Yeer yeves, meleieg© Yeer yeves Deewj meJe& mecyevOe Yeere fveYee­esöSsmee mele­egie mes keÀefue­egie lekeÀ efkeÀmekeÀes Yeei­e efceuee nw? Deewj DeYeerDeehekeÀe s e fceuee nw! DeYee r Deehe e fveM®e­e Dee wj veMe s me s keÀnle s ne s e fkeÀ nceejeheeuevenej hejce Deelcee nw~ ogefve­ee Jeeues keÀnves cee$e keÀnles nQ efkeÀ hejceelcee ner heeue

D e e

1 9 1

jne nw uesefkeÀve Deehe ÒewefkeÌìkeÀue DevegYeJe mes keÀnles nes efkeÀ hejceelcee yeehe nw Deewjyeehe ner heeuevenej nw, heeuevee keÀj jns nQ! veMee nw vee ­ee Lees æ[e­Lees æ[e Yetue peelesnes? ®eueles­®eueles Deheves Þesÿ Yeei­e keÀes meeOeejCe mecePe uesles nes, nw Þesÿ uesefkeÀvemecePe meeOeejCe uesles nes~ FmeefueS pees veMee Deewj KegMeer keÀer PeuekeÀ meoe nesvee r®eeefn­es, Jen veneR jnleer~ Jewmes SkeÀ meskeÀC[ Yeer Yetue veneR mekeÀles uesefkeÀve keÀe@cevemecePe uesles nes efkeÀ yeehe efceue ie­ee, nceeje nes ie­ee, nce Yeer yeehe kesÀ nes ie­es.......peye nceeje nw lees veMee (]HeÀKegj) nesvee ®eeefn­es vee? uesefkeÀve keÀYeer Tb®ee lees keÀYeerceO­ece, keÀYeer meeOeejCe nes peelee nw~ mees®ees, nceeje yeehe hejce Deelcee nw! Deewj efHeÀjefMe#ekeÀ [e­ejskeÌì hejce Deelcee nw! keÌ­ee efMe#ee oer? DeehekeÀes keÌ­ee yevee efo­ee?ef$eves$ee r, ef$ekeÀeueoMeea, ef$eueeskeÀerveeLe~ Ssmeer keÀesF& heæ{eF& heæ{lee nw! DeYeer lekeÀ ­ese f[ûeer megveer nw? pepe yewe fjmìj, [e@keÌìj, Fbpeere fve­ej ­es lees meye ef[ûeer ]pe osKeer nQuesefkeÀve ef$eueeskeÀerveeLe, ef$ekeÀeueoMeea, ef$eves$eer, vee@uespeHegÀue....Ssmeer ef[ûeer osKeer nw?Üehej mes keÀefue­egie lekeÀ efkeÀmekeÀes efceueer nw? DeehekeÀes efceueer Leer? Deeheves Yeer lees 63pevce efue­es nQ~ lees ve efkeÀmekeÀes efceueer nw, ve efceueveer nw~ Ssmee efMe#ekeÀ nceeje nw~meeFbme Jeeues meeFbme keÀer efkeÀleveer Yeer ­eespevee keÀjW lees Yeer ef$eueeskeÀ lekeÀ veneR hengB®emekeÀles~ leerveeW ueeskeÀeW keÀe vee@uespe Òeehle nes veneR mekeÀlee~ Deewj DeeheceW lees 5 Je<e& keÀeye®®ee Yeer leerve ueeskeÀeW keÀer vee@uespe oslee nw! Jees Yeer ]HeÀuekeÀ mes keÀnsieeöneB, met#ceJeleve nw, cetue Jeleve nw~ lees hejce Deelcee efMe#ekeÀ Yeer nw~ Þesÿ efMe#ee mes ­es ef[ûeerlees Òeehle keÀjeF& uesefkeÀve ogefve­ee ceW meyemes yeæ[s les yeæ[e heo jep­e heo neslee nw~ leesheæ{eF& mes heo Yeer efceuelee nw vee! lees DeehekeÀes jepee yevee­ee nw? DeYeer jepee nes ­eeyevevee nw? nes jepee Deewj yew"s heì ceW nes! hekeÌkeÀe cekeÀeve Yeer veneR, ìsvì ceW yew"s nes!lees osKees Þesÿ ceW Þesÿ heo jepe­heo nw~ DeYeer Yeer mJejep­e DeefOekeÀejer nes DeewjYeefJe<­e ceW Yeer efJeMJe jep­e DeefOekeÀejer yevevee ner nw~ ­es hekeÌkeÀe nw vee? efkeÀmekeÀesjep­e keÀjvee nw? Deehe jep­e keÀjWies efkeÀ DeehekesÀ Thej keÀesF& jepee jep­e keÀjsiee?veneR~ ­es meye Fleves jepee yeve pee­eWies! Fleves meye jep­e keÀjWies! Òepee Yeer lew­eej keÀernw ­ee Deheves Thej ner jep­e keÀjWies? lees Dehevee Yeei­e osKeesöhejce Deelcee cesjeefMe#ekeÀ nw, jep­e heo osves Jeeuee~ Deewj efHeÀj meleieg© yeve..... ieg© keÌ­ee keÀjles nQ?cev$e osles nQ vee~ lees meleieg© ves keÌ­ee cev$e efo­ee? ceveceveeYeJe~ meleieg© Üeje cenecev$eYeer efceuee Deewj meJe& Jejoeve Yeer efceues~ efkeÀleves Jejoeve efceues nQ? JejoeveeW keÀer efuemì

yenglekeÀeue keÀe DeY­eeme ner yenglekeÀeue keÀe jep­e Yeei­e efoueelee nw~

192

osKees efkeÀleveer uecyeer nw! jes]pe Jejoeve efceuelee nw vee! efkeÀleves mece­e mes efceue jns nQ!Fleves Jejoeve keÀesF& Yeer HeÀeueesDej keÀes keÀesF& ieg© os ner veneR mekeÀles~ Ssmee meleieg© peesjes ]pe Jejoeve os, Ssmee osKee? DeYeer veMee nw vee! (neB peer) yengle De®íe~ meoejKevee~ Ssmes veneR, ­eneB mes yeme ceW peeDees lees veMee Glejvee Meg© nes pee­es~ meoeyeæ{lee jns~

yeeheoeoe meYeer ye®®eeW keÀes meoe ner nj meypeskeÌì ceW vecyejJeve osKevee ®eenles nQ~lees vecyejJeve nes efkeÀ DeYeer yevevee nw? veMes mes keÀnes efkeÀ nce veneR neWies lees keÀewvenesiee! efJeose fMe­eeW keÀes [yeue veMee nw vee! De®íe nw~ yeehe Yeer KegMe nesles nQ efkeÀSkeÀ­SkeÀ cesje ye®®ee jepee ye®®ee nw~ Òepee veneR nw~ Òepee lees heerís Deeves Jeeueer nw~Deehe lees efHeÀj Yeer uekeÌkeÀer nes pees Flevee Yeer efceueves keÀe ®eebme efceuee nw~ ìsvì ceW jnveeheæ[e lees keÌ­ee ngDee~ efceÆer hej lees veneR mees jns nes vee, ieosues hej mees jns nes~ ye´ïeeYeespeve lees De®íe efceuelee nw vee? efceÆer Jeeuee lees veneR efceuelee? h­eej mes Keelesnes vee? Leesæ[e yengle lees neslee ner nw, nesvee ner nw~ keÌ­eeW? cee­ee Deewj ÒeYeg keÀe KesuemeeLe­meeLe ®eue jne nw~ Deiej hejceelcee Üeje cesuee ngDee lees cee­ee Yeer Pecesueepeªj keÀjleer nw~ DeehekeÀe keÀece nw cesuee keÀjvee, GmekeÀe keÀece nw Pecesuee keÀjvee~ leesPecesuee Yeer ngDee Deewj cesuee Yeer ngDee~ (efkeÀmeer ves keÀne DeebOeer ®eueer) keÀesF& yeeleveneR~ DeehekesÀ heg©<eeLe& keÀer DeebOeer nw Deewj ­es nJee keÀer DeebOeer nw~ Ieyejeles lees veneRne s vee e fkeÀ ke Ì­ee nes ie­ee? veneR, Dee bOee r Dee­es ­ee yejmeele Dee­es, e fkeÀlevee r Yee rnue®eue nes uesefkeÀve DeehekeÀe ceve De®eue nw vee? ceelee­eW Ieyeje lees veneR ieF&, ìsvìGæ[ ie­ee, keÌ­ee keÀjW? Lees æ[e­Lees æ[e Ieyeje­es, keÌ­ee nesiee, leefye­ele De®íer jnsieer,veneR jnsieer? kegÀí Yeer nes YeefkeÌle mes lees OekeÌkesÀ Deewj cesnvele keÀce ner nw vee~ YeefkeÌlekesÀ OekeÌkesÀ lees veneR Keeles nes vee, cepes ceW jnles nes vee! lees ­es cesuee De®íe ueiee ­eePecesuee osKekeÀj Ieyeje ie­es? veneR, keÀesF& veneR Ieyeje­es? SkeÀ­oes lees Ieyeje­es neWies?cepee Dee jne nw? Deewj Yeer oes efove jKeW? De®íe~ yeeheoeoe Yeer cee­ee keÀe PecesueeosKe ®ekeÌkeÀj ueieeles jnles nQ~ Kesue osKeles nQöye®®es keÌ­ee keÀjles nQ Deewj cee­ee keÌ­eekeÀjleer nw?

yeeheoeoe keÀes ye®®eeW keÀe mvesn osKe KegMeer nw~ mvesn ves cesuee j®ee­ee nw~ yeehekeÀe Yeer mvesn nw lees ye®®eeW keÀe Yeer mvesn nw, oesveeW efceue ie­es lees keÌ­ee nes ie­ee?cesuee~ ¢M­e Yeer efkeÀlevee De®íe ueie jne nw~ Ssmee keÀYeer mees®ee LeeöFlevee yeæ[e

peneB meceLeea nw JeneB cee­ee Dee veneR mekeÀleer nw~

1 9 3

heefjJeej efceuesiee Deewj Flevee heefjJeej efkeÀmekeÀes nesiee? DeehekesÀ Iej efkeÀleves nQ? (SkeÀnw) Deewj DeehekesÀ mesJee kesÀ mLeeve efkeÀleves nQ? (DeveskeÀ nQ) lees GmekeÀes Yeer lees yeeyeekeÀe Iej keÀnles nes vee! lees yeeyee keÀe Iej DeehekeÀe Iej nw~ ogefve­ee keÀnleer nw Iejyeejíes æ[les nQ Deewj Deeheves efkeÀleves Iej yevee­es nQ! efieveleer veneR keÀj mekeÀles nes, ­eeojKevee heæ[lee nw~ lees ­es íesæ[vee veneR nw, yeveevee nw~ Deewj heefjJeej keÀes íesæ[e nw ­eehee fjJeej Flevee ye æ[e yevee­ee nw pee s e fceuevee ner ce ge fMkeÀue neslee nw~ meejs ye ´eïeCeefpeleves Yeer peneB Yeer nQ, SkeÀ mLeeve hej efceue mekeÀles nQ? cegefMkeÀue nesiee vee~ keÌ­eesefkeÀotmejs keÀe jep­e nw vee, Dehevee jep­e lees veneR nw~ uese fkeÀve yeehe efceuee, yesno keÀeheefjJeej efceuee~ lees yesno keÀes ­eeo keÀjves mes yesno keÀer KegMeer, yesno keÀe veMee nesiee~Deiej no ceW mecePeles nQöceQ lees HeÀueeves osMe ceW nt B, HeÀueeves osMe keÀe nt B, HeÀueeves]peesve keÀe ntB lees no nesleer nw uesefkeÀve ­es lees efveefceÊe cee$e efveMeeveer kesÀ efue­es keÀnlesnQö­es HeÀueevee ]peesve, ­es HeÀueevee mLeeve~ yeekeÀer Deheves keÀes yesno keÀe mecePeles nes vee~efve­ece Yeer jKeves heæ[les nQ~ keÀF& Ssmes Yeer mees®eles nQ efkeÀ ­es keÌ­ee yewpe ueieeDees leYeerKeevee efceuesiee~ DeehekeÀes Keeves hej lebie keÀjles nQ vee? uesefkeÀve ­es keÀjvee ner heæ[leenw~ keÌ­eeWefkeÀ keÀe­eos ceW HeÀe­eos nQ~ ­es yebOeve veneR nw uesefkeÀve efJeIveeW mes efveye&vOeve yeveeveskeÀe meeOeve nw~ ­es keÌ­ee veF& yeele efvekeÀeueerö­es veneR mees®evee~ mebkeÀuhe lees yeehe kesÀheeme heng B®eles nQ vee~ uese fkeÀve ce­ee&oe heg©<eesÊece Deehe ner nes vee~ ­ee efmeHe&À yeæ[eroeefo­eeb ce­ee&oe heg©<eesÊece nQ, Deehe ÖeÀer nes? ce­ee&oe heg©<eesÊece DeLee&led ce­ee&oe kesÀDevoj jnves Jeeues, ®eueves Jeeues~ neB peer keÀe hee" hekeÌkeÀe nw vee? De®íe! Deewj peyekeÀesF& yeele nes peeleer nw lees neB peer neslee nw ­ee vee peer Yeer neslee nw? peye keÀesF& Ssmeeryeele keÀjles nQ lees neB peer kesÀ yeoues efHeÀj vee peer ceW Fleves hekeÌkesÀ nes peeles nQ pees yeeheYee r keÀns lee s Yee r veneR megve Wie s~ pewme s mLeehevee ce W peye íesìs­íesìs ye®®es Dee­es lee syeeheoeoe GvneW keÀes hee" hekeÌkeÀe keÀjeves kesÀ efue­es ncesMee keÀnles jns efkeÀ vee keÀjveeceevee veeefmlekeÀ, neB keÀjvee ceevee DeeefmlekeÀ~ lees Deehe meye keÀewve nes? DeeefmlekeÀ nes~veeefmlekeÀ lees veneR nes vee! keÀYeer­keÀYeer yeve peeles nes~ Kesue keÀjles nQ! cee­ee kesÀ Yeervee@uespeHegÀue nes ie­es! keÌ­eeWefkeÀ cee­ee Yeer vee@uespeHegÀue nw~ efiejeves ceW cee­ee vee@uespeHegÀuenw Deewj Gæ[ves ceW Deehe vee@uespeHegÀue nes~ lees cee­ee Yeer osKeleer nw efkeÀ FmekeÀer Gæ[eveLeesæ[er veer®es­Thej nes ieF& nw lees osKe keÀjkesÀ Jeej keÀjleer nw~ Deewj Deehe vee@uespeHegÀuenesves kesÀ keÀejCe peeve peeles nes, lees nej veneR Keeles nes uesefkeÀve efJepe­e keÀe nej ieues

cee­ee keÀe keÀece nw Deevee Deewj DeehekeÀe keÀece nw cee­eepeerle yevevee~

194

ceW heæ[e~ meyekesÀ ieues ceW efJepe­e keÀer ceeuee nw ­ee keÀYeer­keÀYeer Gleej osles nes? De®íe~heerís Jeeues ceewpe ceW nes? ­en Yeer ceOegyeve keÀer ner Sefj­ee ngF& vee, lees efmeJeeS

ceOegyeve kesÀ Deewj keÀneB Flevee yeæ[e cesuee nes mekeÀlee nw? veneR nes mekeÀlee vee~ leesceOegyeve nw yesno keÀe Iej~ ­eneB meye yesno nw Deewj Deewj peien efHeÀj Yeer meye osKeveeheæ[lee nw Deewj ­eneB mebkeÀuhe efkeÀ­ee Deewj nes ie­ee~ lees meYeer Deheves Yeei­e Üejehejceelce ce sue s ce W heng B®e ie­e s~ pee s henues yeeje r Fme keÀuhe ce W Dee­e s nQ Jee s neLeG"eDees~ (keÀjerye 13-14 npeej YeeF& yeefnveeW keÀer meYee nw, GmeceW yengle mes ve­esYeeF&­yeefnveW nQ) De®íe nw, ìer.Jeer. ceW osKe jns nes~ ­es Yeer osKees cewpeeefjìer meeFvmekesÀ meeOeve DeYeer­DeYeer efvekeÀues nQ~ kegÀí Je<e& henues ­es meeFvme kesÀ meeOeve Yeer veneR Les~uesefkeÀve efkeÀmekesÀ efue­es efvekeÀues nQ? DeehekesÀ efue­es~ yeeheoeoe Yeer meeFvme Jeeues ye®®eeWkeÀes cegyeejkeÀ osles nQ~ keÌ­eeWefkeÀ yeehe kesÀ ye®®es Gmemes megKe lees ues jns nQ vee~ lees efkeÀleveeDe®íe ueie jne nw~ uese fkeÀve yeeheoeoe Deye keÌ­ee ®eenles nQ? mLeehevee ngS efkeÀlevesJe<e& nes ie­es? [e­eceC[ pegyeueer ceveeves keÀer lew­eejer keÀj jns nes~ lees yeeheoeoe vesDeYeer meYeer ye®®eeW keÀes jepee ye®®es keÀne vee, meye jepee nQ~ jepee leKle veMeerve nesleenw vee? jep­e keÀer efveMeeveer leepe, leKle Deewj efleuekeÀ neslee nw~ lees yeeheoeoe FmeJe<e& ceW ®eens ve­es nes, ®eens hegjevesöDeiej ve­es Yeer nes lees meceeefhle keÀe mece­e lees ve­eeWkesÀ efue­es Yeer meceerhe nw lees hegjeveeW kesÀ efue­es Yeer meceerhe nw~ Ssmes veneR mecePevee efkeÀnceejs keÀes Yeer 60 Je<e& Mee­eo efceueves nQ~ veneR, DeehekeÀes ceskeÀhe keÀjvee nw~ Deiejueemì Dee­es nes lees HeÀemì peevee nw~ uesefkeÀve mechevve nesves keÀe, meceeefhle keÀe mece­emeyekeÀe SkeÀ ne r nw Fmee fue­e s ®eens ve­e s ne s ­ee he gjeve s ne s ue se fkeÀve ce Q mJejep­eDeefOekeÀejer Deelcee ntBömeoe mce=efle keÀe efleuekeÀ ueiee ngDee ner nw~ keÀYeer efceì pee­es,keÀYeer ueiee ngDee nes......~ veneR, jep­e DeefOekeÀejer DeLee&led efleuekeÀOeejeröFme mce=eflekeÀe efleuekeÀ DeefJeveeMeer jns, meeOeejCe veneR~ ceQ efleuekeÀOeejer ntB, ceQ efJeMJe keÀu­eeCekesÀ efpeccesJeejer keÀe leepeOeejer nt B~ efkeÀlevee yeæ[e efJeMJe nw Deewj Deehe meYeer efJeMJekeÀu­eeCekeÀejer nes~ DekesÀuee yeehe veneR nw~ yeehe kesÀ meeLeer Deehe meYeer nes~ lees efJeMJekeÀu­eeCe keÀer efpeccesJeejer kesÀ leepeOeejer Deewj meoe yeehe kesÀ efoueleKleveMeerve~ veer®esveneR Deevee~ meoe leKleveMeerve~ Jewmes Yeer osKees pees yengle h­eejs nesles nQ, uee[ues ye®®esnesles nQ lees ceeB­yeehe GvekeÀes efceÆer ceW peeves veneR osles, Oejveer hej heebJe jKeves veneR osles~lees Deehe efkeÀleves uee[ues nes! uee[ues nes ­ee Deewj Deeves Jeeues nQ? Deehe nes~ lees

Deheveer ªneveer heme&veeefueìer keÀes mce=efle ceW jKees lees cee­eepeerle yeve pee­eWies~

1 9 5

leKle keÀes íes æ[ keÀjkesÀ meeOeejCe mJeªhe, meeOeejCe mebkeÀuhe.... Fme efceÆer ceW ­eeOejveer ceW heebJe veneR jKees~ yegef× ªheer heebJe meoe leKleveMeerve nes~ hejceelce yeehe kesÀye®®es nes~ cenelcee, Oecee&lcee kesÀ veneR nes, hejce Deelcee kesÀ nes~ DeYeer lees meye veMesceW "erkeÀ nes, Jees lees efoKeeF& os jne nw uese fkeÀve meoe jnsiee vee? efkeÀ Lees æ[e­Lees æ[ejnsiee efHeÀj ­eg× keÀjWies, efHeÀj efJepe­e Òeehle keÀjWiesöSsmes lees veneR? ye´eïeCe nes ­ee#eef$e­e nes? ye´eïeCe nes~ #eef$e­e veneR nes, ­eg× veneR keÀjles nes? efkeÀ keÀYeer ye´eïeCe yevepeeles nes, keÀYeer #eef$e­e yeve peeles nes? Deiej cee­ee mes ­eg× keÀjveer heæ[leer nw lees#eef$e­e ngS~ ye´eïeCe ceevee efJepe­eer Deewj #eef$e­e ceevee ­eg× keÀjves Jeeues~ yeeheoeoe keÀeslees keÀYeer­keÀYeer ye®®eeW hej yengle jnce Deelee nw, yew"les ­eesie ceW nQ Deewj keÀjles ­eg×nQ! keÀnWies SkeÀ IeCìs ­eesie ueiee­ee uesefkeÀve SkeÀ IeCìs ceW ­eg× efkeÀlevee mece­e ®eueerDeewj ­eesie efkeÀlevee mece­e jne? Deiej efkeÀmeer Yeer keÀejCe mes DevegYetefle veneR nesleer nwlee s DeJeM­e ner ­eg× keÀer mìspe nw~ yeeheoeoe keÀnles nQö­eesiee r ye®®es nQ Deewj yevepeele s nQ ­ee s×s ye®®es! keÀye lekeÀ ­eg× keÀjWie s? Devle lekeÀ ­eg× keÀjWie s! ígÆer osoWöYeues ­eg× keÀjes~ ígÆer ®eeefnS? veneR ®eeefn­es? efHeÀj keÀjles keÌ­eeW nes? keÀcepeesjnes peeles nes lees cee­ee Flevee DeOeerve yevee osleer nw pees ®eenles veneR nes uesefkeÀve keÀjuesles nes~ pewmes keÀesF&­keÀesF& meJexvì yengle Yeesues nesles nQ lees ceeefuekeÀ Gmes DeOeerve yeveeuesles nQ, meJexvì pees veneR keÀj mekeÀlee GmekesÀ efueS Yeer ceeefuekeÀ keÀnlee nw keÀjes, veneRlees veewkeÀjer keÌ­eeW keÀjles nes~ cee­ee Yeer Ssmes keÀjleer nw, Deehe ®eenles veneR nes uesefkeÀvekeÀcepeesj nesves kesÀ keÀejCe cee­ee kesÀ DeOeerve yevevee heæ[lee nw~ lees Gme mece­e ­eesieer nes­ee ­ees×s nes? ­eesieer lees veneR keÀnWies vee? lees yeeheoeoe ­ener ®eenles nQ efkeÀ nj SkeÀye®®ee ­eesieer ye®®ee nes, ­eg× Jeeuee veneR~ yeeheoeoe keÀes ye®®eeW kesÀ ­eg× keÀer cesnveleDe®íer veneR ueieleer~ hejceelce ye®®es lees meoe ceewpe ceW jnves Jeeues nQ, cepes ceW jnvesJeeues nQ, ­eg× keÀer cesnvele Jeeues veneR~ lees keÌ­ee yeveWies? ­eesieer ye®®es ­ee ­ees×s ye®®es?­eesieer yeveWies ­ee Lees æ[e­Lees æ[e ­eg× keÀjvee De®íe nw? keÀnves ceW lees neB­neB keÀjles nesDeewj peye keÀjles nes lees Gme mece­e HeÀesìes efvekeÀuelee nw~ lees Fme Je<e& meYeer keÀe ®eeì&nesömeoe jep­e DeefOekeÀejer~ DeOeervelee meceehle~ 63 pevce lees DeOeerve jns vee, DeYeerSkeÀ pevce DeefOekeÀejer yeveves keÀe efceuee nw, GmeceW Yeer DeOeerve jnWies keÌ­ee? DeOeerveyeveves keÀe SkeÀ pevce Deewj SkeÌmì^e os oW, ce]pee ues uees~ veneR ®eeefn­es! DeefOekeÀej leesefceuee nw efmeHe&À DeefOekeÀej keÀes mecYeeuees~ Deueyesues veneR yevees, keÀcepeesj veneR yevees~

heefJe$elee keÀer efveMeeveer nwömJe®ílee Deewj mel­elee~

196

keÀnves ceW osKees keÌ­ee keÀnles nes efkeÀ ceQ ceemìj meJe&MeefkeÌleceeve ntB~ keÀesF& keÀnlee nw ceQceemìj keÀcepeesj ntB? uesefkeÀve yeveles keÌ­ee nes? ceemìj meJe&MeefkeÌleceeve Deewj keÀcepeesj!lees De®íe ueielee nw? megvevee Yeer De®íe veneR ueielee!

lees Fme Je<e& keÀer efjpeuì ceW keÌ­ee keÀjWies? DeYeer lees [e­eceC[ pegyeueer ceveeves keÀerle w­eeje r keÀj jns nes vee! Deehe Yee r cevee­e Wie s ­ee e fpevekeÀe s 60 Je<e & ngDee nw Jee scevee­eWies? keÌ­eeWefkeÀ ­es mLeehevee keÀer [e­eceC[ pegyeueer nw~ lees mLeehevee ceW Deehe meYeernes ­ee veneR? keÌ­eesefkeÀ DeYeer lees efcekeÌme Dee­es nQ, keÀesF& lees oes­®eej Je<e& kesÀ nQ, keÀesF&oes­®eej ceeme kesÀ Yeer nQ, uesefkeÀve [e­eceC[ pegyeueer meYeer keÀer nw keÌ­eeWefkeÀ mLeehevee keÀer[e­eceC[ pegyeuee r nw~ lee s Oe tceOeece mes cevee­e Wie s vee! ceveeve s keÀe DeLe & ke Ì­ee nw?keÀevÖesÀvme keÀjvee, Òeesûeece keÀjvee efkeÀ yevevee? ceveevee DeLee&led yevevee Deewj yeveevee~efmeHe&À ceveevee veneR, yevevee~ osKees Deehe meYeer Fme meer]peve kesÀ meceeefhle ceW Yeesie [euevesJeeueer Deelcee­eW nes~ lees efkeÀlevee De®íe ®eebme efceuee nw~ lees cesuee De®íe ueiee?DeYeer Deehe meyeke sÀ Guenves lee s he tjs nes ie­es vee! ®ee bme veneR e fceuelee, ®ee bme veneRefceueleeö­es Guenvee lees hetje ngDee vee~ osKees, ye®®eeW kesÀ h­eej ceW peneB ye®®es JeneBDeevee heæ[e~ keÌ­eeWefkeÀ yeehe peeveles nQ efkeÀ DeeOee keÀuhe ye®®eeW ves ­eeo efkeÀ­eeöDeeDees­DeeDees~ yeehe lees Deheves mece­e hej Dee­es, DeehekesÀ ef®euueeves hej veneR Dee­es uesefkeÀvemegveles lees nQ vee~ lees Deeheves DeeOeekeÀuhe keÀne DeeDees­DeeDees Deewj yeehe ves DeYeer keÀnecesues ceW DeeDees­DeeDees~ meYeer KegMe nes? meye levog©mle Yeer nes ­ee yeerceej Yeer keÀesF&ìsvì ceW mees­ee ngDee nw~ Deehe lees ­eneB yew"s ngS nQ Deewj DeehekesÀ meeLeer? keÀesF& veneR~Fmemes efme× nw meye Fleves levog©mle nQ ceevee ye´ïee Yeespeve yengle De®íe efceuee nw~DeYeer lees efHeÀj Yeer osKees veer®es meesves keÀe ÒeyevOe efceuee nw Deeies ®euekeÀj efJeveeMe kesÀmece­e nes mekeÀlee nw yeebneW keÀes ner leefkeÀ­ee yeveevee heæ[s~ efceÆer hej Deejece mes meespee­eWies, Deiej helLej­kebÀkeÀæ[ ueieWies lees meeHeÀ keÀj ueWies, efkeÀveejs keÀj ueWies~ DeYeer leesyeeheoeoe ves osKee, yeeheoeoe ves ®ekeÌkeÀj ueiee­ee nw, yengle De®íe ÒeyevOe efkeÀ­ee nwDeewj GmeceW Yeer iegpejele JeeueeW keÀes heoddce iegCee cegyeejkeÀ~ yengle De®íe efkeÀ­ee nw~efoue mes cesnvele keÀer nw~ lees efpevneWves efoue mes cesnvele keÀer nw GvekeÀes yeeheoeoe cesnvelekeÀer heoddce iegCee ceesnyyele os jns nQ~ neLe G"eDees efpevneWves mesJee ceW efveefceÊe yevekeÀjmesJee keÀer nw? iegpejele JeeueeW ves keÀer nw vee! iegpejele Jeeues neLe G"eDees~ yengleDe®íer keÀe r nw~ osKee s heleuee r­heleuee r je sìe r lee s e fceuelee r nQ~ peuee r ngF & lee s vene R

J­eLe& yeeleeW ceW mece­e Deewj mebkeÀuhe ie@Jeeveeö­en Yeer DeheefJe$elee nw~

1 9 7

efceueleer? yeeheoeoe ves efj]peuì megveer nw efkeÀ ye´ïee Yeespeve yengle De®íe yevelee nw~DeY­eeme lees nes ie­ee vee heì ceW meesves keÀe! De®íe nw, ieceea keÀer meer ]peve ceW Deiejìsvì Yeer Gæ[ ie­ee lees nJee kesÀ efueS íle Keeueer nes ieF& vee~ ves®ejue efKeæ[efkeÀ­eeByeve ieF&~ uese fkeÀve otmejs ûeghe keÀes Ssmee veneR e fceuesiee, GvekesÀ efue­es ÒeyevOe De®íekeÀjWie s~ Dee wj ceOe gyeve Jeeuee W ve s, e fpevne Wve s yengle De®íe men­ee sie e fo­ee Jee s neLeG"eDees~ cesnvele De®íer keÀer~ (oeoer ves keÀer) oeoer lees efveefceÊe nw vee~ oeoer keÀes meejsefove ceW efkeÀleveer ceeuee­eW heæ[leer nQ! ogDeeDeeW keÀer ceeuee­eW SkeÀ kesÀ heerís SkeÀ heæ[leernQ pees Gleejveer Yeer veneR heæ[leer~ HetÀueeW keÀer 10 ceeuee Deiej ieues ceW heæ[ ieF& leesieuee ner LekeÀ pee­esiee Deewj ­es ogDeeDeeW keÀer ceeuee efkeÀleveer nukeÀer Deewj efkeÀleveerh­eejer nw! pees mesJee keÀjles nQ, Jewmes lees meYeer ves men­eesie efo­ee nw, efyevee men­eesie kesÀkeÀesF& keÀe­e& veneR neslee~ meyekeÀes neB peer keÀjvee ner nw, keÀjes, ­es men­eesie keÀe neLeyeæ{e­ee leYeer ­es keÀe­e& ngDee~ Deiej oes­®eej Yeer men­eesieer vee vee keÀjles lees cesuee veneRnes mekeÀlee~ uese fkeÀve ceOegyeve JeeueeW ve s, ®eens leuenìer JeeueeW ve s, ®eens ne@e fmheìueJeeueeW ves Jee ®eejeW Deesj kesÀ osMe JeeueeW ves, %eeve mejesJej JeeueeW ves Yeer ceoo keÀer nw~yeefuenejer %eeve mejesJej keÀer, pees DeehekeÀes Yeespeve De®íe efceuee~ (%eeve mejesJej keÀemìerce efmemìce leLee yeæ[s yele&ve Deeefo cesues ceW ­et]pe nes jns nQ) keÌ­eeWefkeÀ Deehe meyeves%eeve mejesJej yevee­ee nw vee, lees pees yeerpe [euee GmekeÀe HeÀue Kee jns nQ~ Òel­e#eHeÀuenw vee, lees Òel­e#eHeÀue efceuee nw Deewj yevee Yeer h­eej mes jns nQ~ ]peje Yeer LekeÀeJeìkesÀ ef®evn ®esnjs hej veneR nQ~ keÀceeue lees ­es nw vee! keÀece keÀjs Deewj h­eej mes keÀjW~IegìkesÀ KeekeÀj keÀece keÀjs lees Jees keÀece, keÀece veneR nw~ lees cesues ceW peye peeles nQ veelees keÀesF& ve keÀesF& ®eer ]pe efveMeeveer peªj ues peeles nQ~ Fme hejceelce cesues mes keÌ­eeefveMeeveer ues pee­eWies? leepe, leKle Deewj DeefJeveeMeer efleuekeÀ keÀer efveMeeveer meYeer meeLeceW ues peevee~ Ssmes veneR keÀjvee efkeÀ leerve ®eer ]peeW ceW mes SkeÀ ®eer ]pe jn ieF& oes meeLe®eueer~ ­eneR lees veneR íesæ[keÀj pee­eWies? ues peevee Deelee nw? SveeGvme keÀjles nQ veemeer ]peve ceW, uee@mì Òeeheìea jes ]pe FkeÀùer nesleer nw, lees Ssmes veneR íes æ[keÀj peevee~ ceQye ´eïeCe Deelcee nt B, cew meJe&Þe sÿ Yeei­eJeeve Deelcee nt BöFme efveM®e­e Deewj veMes ceWmeoe ner jnvee~ ­en efmeHe&À yege f× ceW veneR nes uesefkeÀve ®eueve Deewj ®esnjs ceW efoKeeF&os, pees Yeer DeehekesÀ mecheke&À ceW Dee­es Jees DevegYeJe keÀjs efkeÀ ­es meeOeejCe veneR nQ uesefkeÀvev­eejs nQ~ Deewj DeueewefkeÀkeÀ v­eejeheve ner lees h­eeje ueielee nw vee! lees v­eeje yevevee

DeMejerjer yeveves kesÀ DeY­eeme mes mece­e keÀer meceeefhle keÀe Jee­eye´sMeve Dee­esiee~

198

Deelee nw?Yeejle kesÀ ®eejeW lejHeÀ mes hengB®es nQ~ meye lejHeÀ mes Dee­es nQ ­ee keÀesF& jn ie­ee

nw? meYeer ]peesve Dee ie­es nQ~ lees pewmes Deeves ceW SJejjs[er neskeÀj hengB®e ie­es, Ssmes nerDeiej yeeheoeoe Dee@[&j keÀjs efkeÀ DeYeer SkeÀ meskeÀC[ ceW Jeeheme Iej peeves keÀer lew­eejerkeÀjes lees keÀj mekeÀles nes? efkeÀ ­eeo Dee­esiee ìsueerHeÀesve keÀj oW efkeÀ nce pee jns nQ,ÒeJe=efÊe Jeeues ­eeo keÀjWies? Ssmeer ÒewefkeÌìme keÀjesöSkeÀ meskeÀC[ ceW Deelcee Mejerj mes hejsnesves kesÀ efue­es SJejjs[er yeve pee­es~ keÌ­eeWefkeÀ meyekeÀe Jee­eoe nwömeeLe ®eueWies~ Jee­eoenw, e fkeÀ vene R? yeehe ®euee pee­e s Dee wj nce osKele s jnW! vene R, meeLe jnWie s, meeLe®eueWies~ lees ®eueves kesÀ efue­es lew­eejer Yeer ®eeefn­es vee! keÀesF& ieesu[ve, efmeuJej, keÀe@hejkeÀer met#ce jefmme­eeB lees veneR nQ, pees Deehe Gæ[ves keÀer keÀese fMeMe keÀjes Deewj jmmeerDeehekeÀes veer®es ues Dee­es? lees ®eskeÀ keÀjes Deewj DeY­eeme keÀjes efkeÀ meskeÀC[ ceW DeMejerjeryeve mekeÀles nQ? DeMejerjer keÀe DeLe& nw efkeÀ Mejerj keÀer keÀesF& Yeer DeekeÀ<e&Ce Deelcee keÀesDeheve s lejHeÀ DeekeÀe |<ele veneR keÀjs~ ®eens e fpevoe Yee r nQ, uese fkeÀve pewme s pee rle s pee rcejpeerJee~ Jewmes Deehe meyekeÀe Dehevee Mejerj lees nw ner veneR~ cesje Mejerj keÀnWies ­ee yeehekeÀer Deceevele nw? peye nw ner yeehe keÀer Deceevele lees DeMejerjer yevevee keÌ­ee cegefMkeÀuenw? cegefMkeÀue nw ­ee menpe nw? (menpe nw) keÀnves ceW lees menpe nw~ ­eg× veneR keÀjveerheæ[s efkeÀ veneR, ceQ Deelcee ntB, ceQ Deelcee ntB......~ ­eg× ceW ner SkeÀ meskeÀC[ hetje nespee­esiee lees keÀneB hengB®eWies! yeehe ves keÀne Deewj efkeÀ­ee~ Deiej ]peje Yeer mees®eeöSsmeeveneR Jewmee, DeYeer lee s Lee s æ[e ìeFce ®eeefn­es, Flevee DeY­eeme lees ngDee veneR nw, nespee­esiee...... mees®ee Deewj ie­ee~ keÀneB ie­ee? $eslee ceW ie­ee~ neB peer efkeÀ­ee lees ye´ïeeyeehe kesÀ meeLeer yeveWies~ De®íe~

ìe r®eme & me s:­ ìe r®eme & meye Deeie s ye w"e r n Q , ne s e fMe­eej n Q~ yen gle De®íe~yeeheoeoe efveefceÊe yeve mesJee keÀjves keÀer cegyeejkeÀ osles nQ~ efHeÀj Yeer osKees heg©<eeLe& keÀjkesÀmeYeer keÀes ­ee$ee lees keÀjeF& nw~

kegÀceejeW mes:­ kegÀceej keÌ­ee keÀjWies? kegÀceej meoe ner efJeMJe ceW keÀesF& ve keÀesF&heefjJele&ve kesÀ efue­es SJejjs[er jnles nQ~ keÀesF& Yeer ¬eÀeefvle kesÀ efveefceÊe kegÀceej yeveles nQ~lees ­es nw Meeefvle keÀer ¬eÀeefvle~ lees meYeer kegÀceej meoe ­en ­eeo jKees efkeÀ nceeje nj

Deheveer ®eueve Deewj ®esnjs mes heefJe$elee keÀer Þesÿlee keÀe DevegYeJe keÀjeDees~

1 9 9

keÀce& heefjJele&ve keÀjves kesÀ efveefceÊe nw~ lees kegÀceej DeLee&led efJeMJe heefjJele&keÀ~ Ssmes nw vee?efmeHe&À leeefue­eeB lees veneR yepee jns nes~ De®ís­De®ís kegÀceej nQ~ osKees, yeeheoeoe meoekeÀnles nQ efkeÀ mesJeekesÀvê mesJee ceW Deeies vecyej hej pee­eW, GmekesÀ efueS kegÀceej Yeerpeªj ®eeefn­es~ peneB kegÀceej veneR neWies JeneB mesJee kesÀ huewve keÀce yeveWies~ lees Ssmesefvee|JeIve mesJeeOeejer kegÀceej~ efKeìefKeì keÀjves Jeeues veneR yevevee~ efvee|JeIve mesJeeOeejerkegÀceej~ kegÀceej ner mesJee keÀer MeesYee nQ Fmeerefue­es yeeheoeoe keÀes kegÀceej h­eejs ueieles nQ~De®íe nw~ Fme Je<e& lees meYeer keÀes efvee|JeIve nesvee ner nw, DeehekesÀ heeme keÀesF& efJeIveeWkesÀ he$e veneR Dee­eWiesö­es nes ie­ee, ­es nes ie­ee......~ kegÀceejeW keÀes cee­ee Yeer yengleh­eej keÀjleer nw~ cee­ee Yeer mecePeleer nw cesje yeveW, Fmeerefue­es [yeue DeìsvMeve~ cee­eekesÀ veneR yevevee~

kegÀceeefj­eeW mes:­ kegÀceeefj­eeB keÌ­ee keÀjWieer? kegÀceeefj­eeW keÀe lees yengle­yengle yeæ[eYeei­e nw~ kegÀceej 25 Je<e& keÀe nesiee uesefkeÀve GvekeÀes keÀesF& oeoe veneR keÀnsiee, uesefkeÀvekegÀceeefj­eeW keÀes oeoer keÀnWies, oeroer keÀnWies~ kegÀceeefj­eeB Deiej ìer®ej yeve peeleer nQ leesoeoer, oeroer keÀe ìeFìue efceue peelee nw~ oeroer keÀnves Jeeues lees yengle De®ís nQ Deewjyeveves Jeeues Yeer De®ís nQ~ uesefkeÀve oeroer ceevee yeæ[er~ lees oeroer yevevee DeLee&led yeæ[sefoue mes mJe keÀe heg©<eeLe& Deewj DeewjeW keÀes heg©<eeLe& keÀjevee~ efmeHe&À oeroer veece mes veneRKegMe nes peevee~ keÀece Yeer keÀjvee nw~ kegÀceej Deewj kegÀceeefj­eeW mes osKee peelee nw efkeÀcee­ee keÀe kegÀí SkeÌmì^e h­eej nw~ uesefkeÀve ­es h­eej veneR nw, OeesKee nw~ henues cee­eeyengle h­eej keÀjleer nw uesefkeÀve mecee­ee ngDee OeesKee neslee nw~ DeYeer keÀesF& kegÀceej DeewjkegÀceejer keÀer cee­ee kesÀ Òeefle efjheesì& veneR Deeveer ®eeefn­es~ DeYeer efjheesì& Deeleer nw~ keÀF&Kesue keÀjles nQ kegÀceej Yeer, kegÀceeefj­eeB Yeer~ DeYeer Kesue veneR keÀjvee~ DeYeer efJeMJeheefjJele&keÀ yeve, meYeer SkeÀ­oes kesÀ men­eesieer yeve Deeies Gæ[vee~ "erkeÀ nw vee~

ÒeJe=e fÊe JeeueeW mes:­ ÒeJe=e fÊe Jeeues keÌ­ee keÀjWies? ÒeJe=e fÊe Jeeues meoe ­es Jejoeve­eeo jKevee efkeÀ nce efJeMJe kesÀ Mees kesÀme ceW yengle yeef æ{­ee vecyejJeve Mees heerme nQ~efpelevee Deehe Mees heerme DeLee&led mescheue yeef æ{­ee neWies lees yeehe mes meewoe keÀjves Jeeuesyengle Dee­eWies~ mescheue keÀes osKekeÀjkesÀ mJe­eb Yeer Kejerooej yeve pee­eWies~ ÒeJe=efÊe JeeuesDehevee yengle De®íe heeì& yepee jns nQ~ Deiej ÒeJe=efÊe Jeeues veneR nesles lees DeYeer lekeÀ

Devleceg&Kelee mes cegKe keÀes yevo keÀj oes lees ¬eÀesOe meceehle nes pee­esiee~

200

Yeer yeeheoeoe keÀes ieeefue­eeB Keeveer heæ[leer~ osKees henues efkeÀleveer ieeueer KeeF&~ uesefkeÀveDeehe ÒeJe=efÊe JeeueeW keÀe mescheue osKekeÀj efnccele Deeleer nw~ lees ÒeJe=efÊe JeeueeW keÀer YeerDeheveer efJeMes<elee nw uese fkeÀve ÒeJe=e fÊe keÀe DeLe& keÌ­ee nw? hej Je=e fÊe ceW jnves Jeeues~ÒeJe=efÊe keÀe DeLe& ­es veneR nwöcesje hees$ee, cesje Oeew$ee~ veneR, hej Je=efÊe ceW jnves Jeeues~uesefkeÀve neslee keÌ­ee nw? yeeheoeoe keÀnles nQ v­eejs Deewj h­eejs jnes, lees h­eejs yeveWiesuesefkeÀve v­eejs yevekeÀj h­eejs veneR yeveles~ ­es ieueleer keÀjles nQ~ h­eejs lees yeve peeles nQuesefkeÀve v­eejeheve Yetue peelee nw~ lees h­eejs Yeer Deewj v­eejs Yeerö­es ÒeJe=efÊe JeeueeW keÀesDeelee nw vee! h­eejs Deewj v­eejs jnves ceW nesefMe­eej nQ vee? DeYeer ­es veneR efueKeveeefkeÀ cee­ee Dee ieF& keÌ­ee keÀjW? cee­ee keÀes ncesMee kesÀ efueS Yeiee efo­eeöSsmee he$eefueKevee~ he$e efueKeves keÀer Yeer peªjle veneR, yeeyee kesÀ heeme hengB®elee nw~ efueKeles nQlee s 4-4 he spe he$e e fueKeles nQ, FkeÀe @vee @cee r Kelce~ Ke®ee & lee s neslee nw vee, Ke®ee &efkeÀmekeÀe ngDee? DeehekeÀe ngDee ­ee yeehe keÀe ngDee? lees HeÀeuelet Ke®ee& efkeÀ­ee vee DeewjefHeÀj heæ{ves Jeeues keÀe efkeÀlevee HeÀeuelet ìeFce peelee nw~ De#ej Yeer keÌ­ee efueKeles nQkeÀesF& F&mì ceW peelee nw, keÀesF& Jesmì ceW peelee nw~ oes MeyoeW ceW efueKees, ef[ìsue ceWveneR efueKees~ KegMeKeyejer kesÀ he$e keÀYeer Yeer uecyes veneR nesles~ Guìs meguìs mecee®eejkeÀe he$e ®eej hes]pe keÀe nesiee~ lees DeYeer KegMeKeyejer kesÀ he$e Deeves nQ vee efkeÀ uecyes­®eew æ[s Deeves nQ? keÀesF& efkeÀlevee Yeer DeehekesÀ heeme Ssmes­Ssmes he$e ­ee mecee®eej megvee­eslee s DeehekeÀe s ke Ì­ee keÀjvee nw? De®eue­De[esue~ Jesmì heshej yee @ke Ìme ceW [eue oes~Fvìjsmì veneR ueesö­es keÌ­ee neslee nw, ­es keÌ­ee ngDee......~ veneR, keÀnves Jeeues keÀnjns nQ~ Deehe lees yeehe keÀe keÀne ngDee megve jns nes, efkeÀ DeewjeW keÀe Yeer megvevee nw? keÌ­eeJee­eoe nw? Deehe mes ner megveWies efkeÀ DeewjeW mes Yeer Leesæ[e­Leesæ[e megveWies? keÀesF& kegÀí YeerkeÀns, keÀesF& keÀnsönce yeehe nQ, keÀesF& keÀns nce ­es nQ...... keÀnves oes, ceewpe ceveeves oes~Deehe yeehe kesÀ nQ Deewj yeehe kesÀ jnvee nw~ cebpetj nw vee efkeÀ Lees æ[e­Lees æ[e ce]pee uesveenw? yeehe kesÀ ÒeYeeJe ceW jnves Jeeues efkeÀmeer Yeer Deelcee kesÀ ÒeYeeJe ceW veneR Dee mekeÀles~­es Yeer De®íe yeesueles nQömegve efue­ee lees keÌ­ee ngDee! uesefkeÀve yeehe ves keÌ­ee keÀne nw?SkeÀ mes megvees, SkeÀ keÀe ner megvees~ lees ­es hemevo nw vee efkeÀ Leesæ[e­Leesæ[e jecee­eCe keÀerkeÀLee, ceneYeejle keÀer keÀLee megvevee De®íe nw? yeer®e­yeer®e ceW Lees æ[e ceveesjbpeve leesnesvee ®eeefn­es! veneR, Deehe Deheveer ceew ]pe ceW jnes~ Deiej Deewj kegÀí Yeer keÀjles nQ leesGvekeÀes Yeer ceewpe keÀjves oes, MegYe YeeJevee oes~ Deehe mesHeÀ jnes~ mesHeÀ jnvee Deelee nw

]peerjeW yeehe kesÀ meeLe jnves Jeeues ner nerjes heeì&Oeejer nQ~

2 0 1

efkeÀ Lees æ[e meskeÀ Dee peelee nw? meskeÀ Yeer veneR Dee­es~ meoe mesHeÀ jnvee~De®íe, meYeer keÀes Jejoeve efceue ie­es~ efkeÀlevee hejceelce h­eej nw~ ieerle ieeles nes

veeöFlevee h­eej keÀjsiee keÀe wve? hejceelce h­eej keÀe sF& Dee wj os ner veneR mekeÀlee~DemecYeJe nw~ lees DeeMee­eW meye hetjer ngF&? peye lekeÀ peervee nw leye lekeÀ efceueles jnveenw~ keÀYeer Yeer cee­ee kesÀ Pecesues mes Ieyejevee veneR~ DeeDees, nce Yeer efJepe­eer nQ~ Deewjner ®ewuesvpe keÀjesöDeeDees, keÀesF& npee& veneR~ DeehekeÀe Pecesuee nw lees nceeje cesuee nw~

De®íe, %eeve mejesJej ceW Flevee cesuee nes mekeÀlee nw? (nes mekeÀlee nw) yeeheoeoekeÀes efoKeevee, keÀneB keÀjWies? De®íe nw, %eeve mejesJej SkeÀ efJeMJe kesÀ efue­es meschegueyevee nw~ DeeefKej lees Smeuece yevevee ner nw~ DeYeer osKe efue­ee vee, peye Yeer keÀesF& yeeleveer®es­Thej nes lees Dee peevee~ mLeeve lees osKe efue­ee vee? %eeve mejesJej ceW meye lejHeÀkesÀ ceeFkeÌme keÀe cesuee nesiee~ meye lejHeÀ kesÀ ceeFkeÀ Deeves nQ vee? ­es ye´eïeCeeW keÀe cesueeDeewj Jees nw ®eejeW Deesj kesÀ ceeFkeÌme keÀe cesuee~ keÌ­eeWefkeÀ %eeve mejesJej meYeer kesÀ yetbo­yet bo mes mejesJej yevee nw Deewj meYeer ves efoue Jee peeve mes efmekeÀ Je Òesce mes yet bo­yet bo[eueer nw~ Fmeerefue­es Deehe meyekesÀ men­eesie keÀe mescheue %eeve mejesJej nw~ ­eneB leuenìerJeeueeW ves Yeer lehem­ee yengle mece­e mes keÀer, GvneW keÀer Yeer lehem­ee hetjer ngF&~

meJe & lejHeÀ ke sÀ osMe­e fJeosMe ke sÀ meJe & me t#ce mJeªhe me s ¢M­e osKeve s Jeeuee rDeelcee­eW, ®eejeW Deesj kesÀ meoe Þesÿ heeuevee ceW heueves Jeeueer, Þesÿ heæ{eF& mes jep­eheo heeves Jeeueer Deelcee­eW, meoddieg© Üeje meJe& Jejoeve Òeehle keÀjves Jeeueer Deelcee­eW,meoe cee­eepeerle efJepe­eer jlve, meoe ­eg× keÀes íesæ[ jepe­eesieer efmLeefle ceW efmLele jnvesJeeueer meJe&Þesÿ DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

De®íe, [yeue e fJeo se fMe­ee W keÀe s Yee r ce suee De®íe ueiee? Deehe uee sie Ssme smees­eWies, ìsvì ceW mees­eWies efkeÀ veeRo veneR Dee­esieer? meesves kesÀ efue­es lew­eej nQ? ­es leesle w­eej nQ Deehe veneR me gueele s ne s~ yengle yeneogj nQ, SJejjs[er nQ~ Deiej [veueheefceuesiee lees Yeer "erkeÀ, peceerve efceuesieer lees Yeer "erkeÀ~ De®íe, [yeue efJeosMeer Yeer Fmemeer ]peve ceW De®ís Gcebie­Glmeen Jeeues osKes~ Je=ef× Yeer osKeer, mebK­ee ceW Yeer Je=ef× nwlees efmLeefle ceW Yeer Je=ef× nw~ DeYeer ye®eheve keÀe Kesue meceehle nes ie­ee, DeYeer yeæ[s nesie­es~ De®íe, meye "erkeÀ nw? cesuee hemevo Dee­ee? Ssmes lees veneR mees®elesö­es PecesueekeÌ­ee nw? veneR, yengle De®íe~ pees [^ecee ceW neslee nw Jees De®íe nw Deewj De®ís lesDe®íe jnsiee~

DeYeer keÀe Òel­e#eHeÀue Deelcee keÀes Gæ[leer keÀuee keÀe yeue oslee nw~

2026-4-95

h­eesefjìer keÀer ªneveer heme&veeefueìer keÀermce=efle mJeªhe Üeje cee­eepeerle yevees

pe mvesn kesÀ meeiej yeeheoeoe ®eejeW Deesj kesÀ meJe& mvesner ye®®eeW keÀes osKe jnsnQ~ nj SkeÀ mvesner ye®®eeW kesÀ cetjle ceW ©neveer heme&veeefueìer keÀer PeuekeÀ osKe

jns n Q~ yeenj ke sÀ ªhe ce W lee s meeOeejCe heme &veee fueìe r Jeeue s n Q ue s e f keÀve ©nevee rheme&veeefueìer ceW meyemes vecyejJeve nQ~ ogefve­ee ceW DeveskeÀ ÒekeÀej keÀer heme&veeefueìer]pe ieeF&peeleer nQ~ Mejerj keÀer Yeer heme&veeefueìer, keÀesF& efJeMes<elee keÀer Yeer heme&veeefueìer Deewj keÀesF&e fJeMes<e heespeerMeve keÀer Yeer heme&veeefueìer, uese fkeÀve Deehe meyekesÀ ®esnjs hej, ®eueve ceWkeÀewve­meer heme&veeefueìer nw? h­eesefjìer keÀer heme&veeefueìer~ h­eesefjìer ner heme&veeefueìer nw~efpelevee­efpelevee pees h­eesj nQ Gleveer GvekeÀer heme&veeefueìer ve efmeHe&À efoKeeF& osleer nwuesefkeÀve DevegYeJe nesleer nw~ meYeer Deheves ©neveer heme&veeefueìer keÀes DevegYeJe keÀjles nes?Deehe pewmeer heme&veeefueìer mele­egie mes Deye lekeÀ keÀesF& keÀer nw? meejs keÀuhe ceW ®ekeÌkeÀjueieeDees lees Deehe pewmeer heme&veee fueìer nw? veneR nw vee! lees DeehekeÀes Deheves ©neveerheme &veee fueìer keÀe veMee nw! Deveee fo keÀeue ce W lee s hejceOeece ce W Yee r Deehe e fJeMes<eDeelceeDeeW keÀer heme&veeefueìer meyemes Tb®eer nw~ ®eens Deelcee­eW meye ®ecekeÀleer ngF& p­eeseflen Q ue se fkeÀve Deehe ©nevee r heme &veee fueìe r Jeeuee r DeelceeDee W keÀe r ®ecekeÀ Dev­e meyeDeelceeDeeW mes v­eejer Deewj h­eejer nw~ Deheves Deveeefo keÀeue keÀer heme&veeefueìer keÀes mce=efleceW ueeDees~ DeeF& mce=e fle ceW? osKe jns nes? yeeheoeoe kesÀ meeLe­meeLe kewÀmes ©neveerheme&veeefueìer ceW efoKeeF& os jns nQ~ Deheves DeehekeÀes osKe mekeÀles nes? lees ®eues peeDeesDeveeefo keÀeue ceW~ efkeÀleves ìeFce ceW pee mekeÀles nes? peeves ceW efkeÀlevee ìeFce ueiesiee?meskeÀC[ mes keÀce vee! efkeÀ SkeÀ efove, SkeÀ IeCìe ®eeefn­es? meskeÀC[ mes Yeer keÀce peneB®eenes JeneB hengB®e mekeÀles nes~ lees Deveeefo keÀeue keÀer Deheveer heme&veeefueìer osKe ueer?DeYeer Deveeefo keÀeue mes Deeefo keÀeue ceW Dee peeDees~ Dee ie­es ­ee DeYeer ®eue jns nes?heng B®e ie­e s? lee s Deveee fo keÀeue me s Deee fo keÀeue ce W Dehevee r ©nevee r heme &veee fueìe rosKeesöefkeÀleveer Þesÿ heme&veeefueìer nw! leve keÀer Yeer lees ceve keÀer Yeer lees Oeve keÀer YeerDeewj mecyevOe keÀer Yeer~ meye ÒekeÀej keÀer heme&veeefueìer efkeÀleveer Þesÿ nw! lees Deeefo keÀeuekeÀer heme&veeefueìer osKe jns nes? efkeÀleves megvoj ueieles nes, efkeÀleves mepes ngS nes, efkeÀleves

D e e

2 0 3

megKe, Meeefvle, Òesce, Deevevo mJeªhe nes lees Deeefo keÀeue ceW Yeer Deheveer heme&veeefueìerkeÀes osKees~ mheä efoKeeF& osleer nw Jee 5 n]peej Je<e& nes ie­es lees Leesæ[e mheä veneR nw?meYeer keÀes mheä nw? nesefMe­eej nes meYeer~ lees Deeefo keÀeue Yeer Dehevee osKe efue­ee~DeYeer DeeDees ceO­e keÀeue ceW lees ceO­e keÀeue ceW Yeer DeehekeÀer heme&veeefueìer keÌ­ee jner?DeehekesÀ peæ[ ef®e$e efkeÀleves efJeefOehetJe&keÀ hetpes Deewj iee­es peeles nQ~ ®eens efkeÀleves YeerOecee&lcee, cenelcee, veslee­eW heme&veee fueìer Jeeues iee­es peeles nQ uese fkeÀve DeehekesÀ peæ[ef®e$eeW keÀer heme&veeefueìer kesÀ Deeies GvekeÀer heme&veeefueìer kegÀí Yeer veneR nw~ pewmes DeehemeyekeÀer hetpee nesleer nw Jewmes keÀesF& cenelcee ­ee veslee keÀer, Oece& Deelcee keÀer efJeefOehetJe&keÀhetpee nesleer nw? keÀYeer osKeer nw? DeehekesÀ peæ[ ef®e$eeW pewmes Þe=bieej efkeÀmekeÀe neslee nw?lees ceO­e keÀeue ceW Yeer Deehe DeelceeDeeW kesÀ h­eesefjìer keÀer heme&veeefueìer keÀer efJeMes<eleeefkeÀleveer Þesÿ nw! Dehevee ef®e$e osKee? DeehekeÀer hetpee nesleer nw efkeÀ veneR? efmeHe&À yeæ[s­yeæ[eW keÀer nesleer nw, nceejer veneR! [yeue efJeosefMe­eeW kesÀ ceefvoj nQ? osKee nw, GmeceWDeehekeÀe ef®e$e nw? efkeÀ megvee nw lees keÀnles nes efkeÀ neB neWies! mce=efle ceW nw? lees ceO­ekeÀeue Yeer DeehekeÀe Deefle Þesÿ nw Deewj Deye ueemì pevce ceW pees cejpeerJee ye´eïeCepevce nw GmekeÀer heme&veeefueìer osKees efkeÀleveer yeæ[er nw! iee­eve efkeÀlevee nwökeÀesF& YeerÞesÿ keÀe­e& Deye lekeÀ Yeer DeehekesÀ veeceOeejer ye´eïeCe ner keÀjles nQ~ ®eens ye´eïeCe DeYeerye´eïeCe jns veneR nQ uese fkeÀve veece kesÀ lees ye´eïeCe nw vee! DeehekesÀ veece mes DeehekeÀerheme&veeefueìer kesÀ keÀejCe Jees Yeer Þesÿ iee­es peeles nQ~ lees ye´eïeCe pevce keÀer heme&veeefueìere fkeÀlevee r Þe sÿ nw! Deee fo keÀeue, Deveee fo keÀeue, ceO­e keÀeue Dee wj Deye DevlekeÀeueömeejs keÀuhe ceW DeehekeÀer heme&veeefueìer meoe ner ceneved jner nw~

ueewefkeÀkeÀ heme&veeefueìer JeeueeW keÀe Deiej veece Yeer Deelee nw lees keÀesF& efJeMes<e yegkeÀceW GvneW keÀe veece Deelee nwöHeÀueeves­HeÀueeves nQ~ uesefkeÀve DeehekeÀe veece efkeÀmeceW Deeleenw? meeOeejCe yegkeÀ ceW veneR Deelee nw, MeeðeeW ceW Deelee nw~ pees Yeer Deeefo keÀeue mesMeeðe yeves GmeceW efkeÀmekesÀ ®eefj$e nQ? efkeÀmekeÀe iee­eve nw? efkeÀmekeÀer keÀneefve­eeB nQ?lees ueewefkeÀkeÀ heme&veeefueìer JeeueeW keÀe iee­eve efJeMes<e yegkeÀ ceW neslee nw Deewj DeehekeÀeiee­eve MeeðeeW ceW neslee nw Deewj MeeðeeW keÀes efkeÀlevee efjiee[& osles nQ~ yeæ[s efJeefOehetJe&keÀMeeðe keÀes mecYeeueles nQ, GmekeÀes Yeer yeæ[s hetp­e kesÀ ªhe ceW osKeles nQ~ pees me®®esYekeÌle nQ Jees Meeðe keÀes efJeefOehetJe&keÀ jKeles Yeer nQ Deewj heæ{les Yeer nQ~ Ssmes efjJeepeerefkeÀleeyeeW kesÀ ceeefHeÀkeÀ veneR jKeles~ lees Deheveer heefJe$elee keÀer heme&veeefueìer keÀes meoe nerFcepe& ªhe ceW mce=efle ceW jKees~ peeveles nQ.... ­ee nQ lees nce ner.... Ssmes cepe& veneR~

mebie"ve ceW Gcebie­Glmeen Deewj Þesÿ mebkeÀuhe mes meHeÀuelee ngF& heæ[er nw~

204

mce=efle mJeªhe ceW jKees~ efpemekesÀ yegef× ceW ­es Fcepe& ªhe ceW mce=efle jnleer nw lees mce=eflener meceLeea keÀe DeeOeej nw~ Deewj peneB meceLeea nw JeneB cee­ee Dee mekeÀleer nw? meceLe&Deelcee kesÀ heeme cee­ee keÀe Deevee DemecYeJe nw~ cesnvele keÀjves keÀer DeeJeM­ekeÀlee nerveneR nw~ cee­ee keÀe keÀece nw Deevee uesefkeÀve DeehekeÀe keÀece DeYeer mece­e ÒeceeCe YeieeveeveneR nw~ cee­ee DeeF& Deewj Yeiee­ee~ veneR, DeehekeÀe keÀece nw meoe cee­eepeerle jnvee~lees cee­eepeerle nes Jee cee­ee keÀes yeej­yeej Yeieeves Jeeues nes? DeYeer Yeieevee heæ[lee nw,Lees æ[e­Lees æ[e Jees oMe&ve osves kesÀ efue­es Dee peeleer nw! veneR vee! [yeue HeÀejsveme& vescee­ee keÀes meoe kesÀ efueS Yeiee efo­ee? ­ee Yeieeles ner jnles nQ? keÌ­ee neue nw? cee­eemeoe kesÀ efueS Yeeie ieF&? DeYeer veneR Dee­esieer vee? efkeÀ Lees æ[e­Lees æ[e Dee­es, keÀesF&npee& veneR? efHeÀj Yeer DeeOee keÀuhe keÀer oesmleer nw, ÖewÀC[ nw vee! GmekeÀes Ssmes ner íesæ[oWies, DeeJes ner veneR! megvee­ee vee efkeÀ mece­e meceehle nesves kesÀ henues yengle keÀeue keÀecee­eepeerle yeveves keÀe DeY­eeme ®eeefn­es~ Devle ceW veneR nes mekesÀiee~ Deiej Devle ceWcee­eepeerle yeveves keÀe heg©<eeLe& Yeer keÀjWies lees keÌ­ee neue nesiee? yeeheoeoe leesles keÀerkeÀneveer megveeles nQ vee efkeÀ leesles keÀes keÀne veuekesÀ hej veneR yew"vee, hej veuekesÀ hejyew"keÀj ner yeesue jne Lee~ Ssmes ner Devle keÀeue ceW Deiej yengle keÀeue keÀe DeY­eemeveneR nesiee lees ceve ceW mees®eles jnWies efkeÀ ceQ Deelcee ntB, ceQ Deelcee ntB, uesefkeÀve cee­eekeÀe ÒeYeeJe Yeer neslee jnsiee, Deewj keÀese fMeMe Yeer keÀjWies ceQ Deelcee ntB, ceQ Deelcee ntBuese fkeÀve nesiee ner veneR~ Fmeere fue­es keÌ­ee keÀjvee nw? DeYeer mes cee­eepeerle yeveves keÀeDeY­eeme keÀjes~ Deewj GmekeÀe menpe meeOeve nw Deheves ©neveer heme&veeefueìer keÀes mce=eflemJeªhe ce W jKee s~ heme &veee fueìe r Jeeue s keÀe r e fveMeevee r ke Ì­ee ne slee r n w? pee s Tb®ee rheme&veeefueìer Jeeues nesles nQ GmekeÀer keÀneB Yeer, efkeÀmeer ceW Yeer DeebKe veneR pee­esieer~ ­esSsmee nw, ­es Ssmee nw, ­es Ssmee keÀjlee, ­es Ssmes keÀjleer, ceQ keÌ­eeW veneR keÀ©B, ceQ keÌ­eeWveneR keÀj mekeÀleer ntB/keÀj mekeÀlee ntB..... otmejs kesÀ Òeeefhle ceW DeebKe veneR pee­esieer~ke Ì­ee W? ©nevee r heme&veee fueìer Jeeuee meJe& Òeee fhle­ee W mes mechevve nw~ mJeYeeJe ceW Yee rmechevve, mebmkeÀej ceW Yeer mechevve Deewj mecyevOe­mecheke&À ceW Yeer mechevve, Yejhetj~ JeeskeÀYeer Deheves Òeeefhle­eeW kesÀ YeC[ej ceW keÀesF& DeÒeeefhle DevegYeJe ner veneR keÀjsiee~ keÌ­eeW?©neveer heme&veeefueìer kesÀ keÀejCe Jees meoe ner ceve mes Yejhetj nesves kesÀ keÀejCe mevlegäjnlee nw~ DeebKe otmejs keÀer Òeeefhle ceW leye peeleer nw peye Deheves ceW DeÒeeefhle DevegYeJekeÀjles nes~ lees keÀesF& DeÒeeefhle nw keÌ­ee? ieerle keÌ­ee ieeles nesöDeÒeehle veneR keÀesF& Jemlegye´eïeCeeW kesÀ Kepeeves ceW~ ­es ieerle cegKe mes veneR, ceve mes ieeles nes vee? pees ieeles nQ

mesJee keÀe Yeei­e Òeehle nesvee ner meyemes yeæ[e Yeei­e nw~

2 0 5

Jees neLe G"eDees~ De®íe, [yeue efJeosMeer Yeer iee rle ieeles nes? De®íe!yeeheoeoe Deepe ®eejeW Deesj kesÀ ye®®eeW keÀer h­eesefjìer keÀer heme&veeefueìer ®eskeÀ keÀj jns

Les~ h­eese fjìer keÀer hee fjYee<ee keÀes Yeer De®íer lejn mes peeveles nes~ h­eese fjìer e fmeHe&Àye´ïe®e­e& Je´le veneR, ye´ïe®e­e& Je´le ceW lees DeepekeÀue kesÀ mejkeÀcemìebme Devegmeej keÀF&De%eeveer Yeer jnles nQ~ %eeve mes veneR uesefkeÀve neueeleeW keÀes osKekeÀj~ keÀF& YekeÌle Yeer jnlesnQ~ Jees keÀesF& yeæ[er yeele veneR nw~ uesefkeÀve h­eesefjìer keÀes meejs efove ceW ®eskeÀ keÀjesöheefJe­$elee keÀer efveMeeveer nw mJe®ílee, mel­elee~ Deiej meejs efove ceW ®eens G"ves ceW, ®eensyew"ves ceW, ®eens yeesueves ceW, ®eens mesJee keÀjves ceW, ®eens mLetue mesJee keÀer Jee met#ce mesJeekeÀer uesefkeÀve Deiej efJeefOehetJe&keÀ veneR keÀer, efJeefOe ceW Yeer Deiej ]peje­mee Devlej jn ie­eelees Jees Yeer mJe®ílee DeLee&led heefJe$elee veneR~ J­eLe& mebkeÀuhe Yeer DeheefJe$elee nw~ keÌ­eeW?Deehe mees®eWies efkeÀ nceves heehe lees efkeÀ­ee ner veneR, efkeÀmekeÀes og:Ke lees efo­ee ner veneRuese fkeÀve Deiej J­eLe& ®euee, mece­e ie­ee, mebkeÀuhe ie­ee, mevlegälee ieF& lees DeehekesÀheefJe$elee keÀer HeÀeFveue mìspe kesÀ ef[ûeer ceW HeÀke&À heæ[ pee­esiee~ 16 keÀuee veneR yevemekeWÀies~ 15 keÀuee, 14 keÀuee, meeæ{s hevên keÀuee...... vecyejJeej nes pee­esiee~ leesDeheefJe$elee efmeHe&À efkeÀmekeÀes og:Ke osvee ­ee heehe keÀce& keÀjvee veneR nw uesefkeÀve mJe­eb ceWmel­elee, mJe®ílee efJeefOehetJe&keÀ Deiej DevegYeJe keÀjles nes lees heefJe$e nes~ efvekeÀue ie­ee,yee suevee vene R Lee ue se fkeÀve yee sue e fue­ee, lee s FmekeÀe s ke Ì­ee keÀnWie s? ceee fuekeÀ nQ?Fmeerefue­es Dece=leJesues mes ueskeÀj jele lekeÀ Deheves mebkeÀuhe, yeesue, keÀce&, mesJeeömeyekeÀes®eskeÀ keÀjes~ ceesìs ªhe mes veneR ®eskeÀ keÀjes~ Deiej ceesìs ªhe mes ®eskeÀ keÀjWies lees osKees®evêJebMeer keÀe s cee sìer e fveMeevee r lee rj­keÀceeve efo­ee nw Deewj met­e&Je bMeer keÀe s e fkeÀlevee ríesìer­meer cegjueer os oer nw~ cegjueer efkeÀleveer nukeÀer nw! Deewj leerj keÀceeve efkeÀleveecesnvele keÀe nw~ henues lees efveMeevee ueieeles jnes, otmeje yeesPe G"eles jnes! Deewj cegjueerosKeesövee®ees, ieeDees, nbmees, Kesuees~ lees Fmeere fue­es ceesìs­ceesìs ªhe ve heg©<eeLe& keÀejKees, ve ®eseEkeÀie keÀe jKees~ DeYeer cenerve yegef× yevees~ keÌ­eeWefkeÀ mece­e meceehle De®eevekeÀnesvee nw, yeleekeÀj veneR nesvee nw~ yeeheoeoe ves lees henues ner keÀn efo­ee nw efkeÀ keÀesF&Guenvee veneR osveeöyeeyee, Deeheves yelee­ee keÌ­eeW veneR? yeehe keÀYeer Yeer ìeFce keÀe@vmesmevene R yevee­e siee~ DeYee r he tje [e­eceC[ yevevee nw vee! ­e s Jee­eoe e fkeÀ­ee nw vee?[e­eceC[ pegyeueer ceveeveer nw ­ee [e­eceC[ yevevee nw? keÌ­ee keÀjvee nw? yevevee Yeernw Deewj ceveevee Yeer nw~ oesveeW meeLe­meeLe keÀjvee nw~ lees yeeheoeoe Deieues Je<e& ceW ®eskeÀkeÀjWiesöJee­eoe efveYee­ee ­ee efmeHe&À cegKe ceer"e efkeÀ­ee? lees keÀewve nes? efmeHe&À yeesueves

ogDeeDeeW keÀe ÒeYeeJe efoue keÀes meoe mevlegä jKelee nw~

206

Jeeues nes ­ee efveYeeves Jeeues nes? De®íe! osKees, ìer.Jeer. ceW Deehe meyekeÀe HeÀesìes Deejne nw, e fHeÀj yeoue veneR peeveeöceQ Lee ner veneR, ce Qve s veneR keÀne Lee! yevevee lee sDe®íe nw vee, lees pees De®íer yeele nw GmekeÀes peuoer keÀjvee ®eeefn­es ­ee osjer mes?peuoer keÀjvee ®eeefn­es vee!

meskeÀC[ ceW SJejjs[er yeve mekeÀles nes? meskeÀC[ ceW DeMejerjer yeve mekeÀles nes? efkeÀ­eg× keÀjveer heæ[sieer efkeÀ veneR, ceQ Mejerj veneR ntB, ceQ Mejerj veneR ntB..... Ssmes lees veneRvee! mees®ee Deewj ngDee~ mees®evee Deewj efmLele nesvee~ (yeeheoeoe ves kegÀí efceveìeW lekeÀef[^ue keÀjeF&) De®íe ueielee nw vee! lees meejs efove ceW yeer®e­yeer®e ceW ­es DeY­eeme keÀjes~efkeÀleves Yeer efye]peer nes uese fkeÀve yeer®e­yeer®e ceW SkeÀ meskeÀC[ Yeer DeMejerjer nesves keÀeDeY­eeme DeJeM­e keÀjes~ FmekesÀ efue­es keÀesF& veneR keÀn mekeÀleeöceQ efye]peer nt B~ SkeÀmeskeÀC[ efvekeÀeuevee ner nw, DeY­eeme keÀjvee ner nw~ Deiej efkeÀmeer mes yeeleW Yeer keÀj jnsnes, e fkeÀmeke sÀ meeLe keÀe­e& keÀj jns nes, lee s GvneW keÀe s Yee r SkeÀ meskeÀC[ ­es e f[^uekeÀjeDees, keÌ­eeWefkeÀ mece­e ÒeceeCe ­es DeMejerjerheve keÀe DevegYeJe, ­en DeY­eeme efpemekeÀesp­eeoe nesiee Jees vecyej Deeies ues uesiee~ keÌ­eeWefkeÀ megvee­ee efkeÀ mece­e meceehle De®eevekeÀnesvee nw~ DeMejerjer nesves keÀe DeY­eeme nesiee lees HeÀewjve ner mece­e keÀer meceeefhle keÀeJee­eye´ sMeve Dee­esiee~ Fmeefue­es DeYeer mes DeY­eeme yeæ{eDees~ Ssmes veneR, Deieues meeueceW [e­eceC[ pegyeueer nw lees Deye veneR keÀjvee nw, heerís keÀjvee nw~ efpelevee yengle keÀeueS[ keÀjWies Glevee jep­e­Yeei­e kesÀ Òeeefhle ceW Yeer vecyej Deeies ueWies~ Deiej yeer®e­yeer®eceW ­en DeY­eeme keÀjWies lees mJele: ner MeefkeÌleMeeueer efmLeefle menpe DevegYeJe keÀjWies~ ­esíesìer­íesìer yeeleeW ceW pees heg©<eeLe& keÀjvee heæ[lee nw Jees meye menpe meceehle nes pee­esiee~

De®íe meYeer KegMeje]peer nQ ner ­ee hetívee heæ[siee? ceelee­eW KegMe nes? yengleDe®íe~ osKees, keÀneB­keÀneB mes cesues ceW hengB®e ie­es nes~ De®íe ®eebme efceuee vee, veneRlees [sì keÀe Fvle]peej keÀjles jnles nQönceeje vecyej keÀye Dee­esiee, nceeje vecyej keÀyeDee­esiee? DeYeer lees Keguee efvecev$eCe Lee vee! meye "erkeÀ De®íer lejn mes jn jns nes?yesno DevegYeJe nes jne nw vee? efkeÀ Lees æ[er­Lees æ[er lekeÀueerHeÀ nw? yegpegie& ceeleeDeeW keÀeslekeÀueerHeÀ veneR ngF& nw? ueeFve ceW ueiees leye ner Keevee efceuesiee! ueeFve ceW ueieves ceWLekeÀeJeì veneR ne slee r? ce ]pee Deelee nw? Flevee ye æ[e hee fjJeej keÀye e fceue siee! lee sheefjJeej keÀes osKekeÀj ne|<ele nesles nQ vee! YeefkeÌle ceeie& kesÀ cesues mes lees De®íe cesueenw vee? Deewj oes efove yeæ{e oW efkeÀ yeme keÀe Ke®ee& nesiee? Iej veneR ­eeo Dee­esiee?veewkeÀjer veneR ­eeo Dee­esieer? ­es Yeer kegÀí veJeervelee nesveer ®eeefn­es vee lees ­es cesuee Yeer

pees ceve mes meoe mevlegä nw Jener [yeue ueeFì nw~

2 0 7

SkeÀ veJeervelee ngF&~ veJeervelee keÀe DevegYeJe keÀj efue­ee~ DeYeer efHeÀj hegjeveer yeeleW Leesæ[snernesieer, veF& yeeleW nesieer vee! veF& yeele hemevo Deeleer nw ­ee hegjeveer? veF& yeele De®íerueieleer nw vee! De®íe~

kegÀceeefj­eeW mes ökegÀceeefj­eeB keÌ­ee keÀceeue keÀjWieer! kegÀceeefj­eeB ìer®ej yeveWiee r?kegÀceee fj­eeB meYeer Deheve s ®esnjs mes, ®eueve mes, hee fJe$elee keÀe r hee fjYee<ee keÀe Yee<eCekeÀjWieer~ cegKe mes Yee<eCe lees meYeer keÀjles nQ uesefkeÀve DeehekesÀ mecyevOe ceW pees Yeer meecevesDee­es Jees ®esnjs Deewj ®eueve mes DevegYeJe keÀjs efkeÀ heefJe$elee keÀer Þesÿlee keÌ­ee nw? keÀYeerYeer keÀesF& kegÀceejer efkeÀmekesÀ Yeer meeceves pee­es lees meeOeejCe kegÀceejer veneR efoKeeF& os~heefJe$elee keÀer osJeer DevegYeJe nes~ osKees Meg©­Meg© ceW peye lehem­ee kesÀ yeeo mesJee hejefvekeÀues lees Deehe meyekeÀes efkeÀme ªhe ceW osKeles Les? osefJe­eeB mecePeles Les vee! GvneW keÀesmeeOeejCe mJeªhe veneR efoKeeF& oslee Lee, osJeer ªhe efoKeeF& oslee Lee~ osefJe­eeB DeeF&nQ, kegÀceeefj­eeB veneR~ lees nj kegÀceejer Deheves keÀes osJeer mJeªhe DevegYeJe keÀjs Deewj otmejeWkeÀes Yeer DevegYeJe keÀje­es~ osJeer ªhe kesÀ Thej keÀYeer Yeer keÀesF& keÀer J­eLe& ve]pej veneR peemekeÀleer~ DeewjeW keÀes Yeer ye®ee ueWies Deewj mJe­eb Yeer ye®e pee­eWies~ Ssmes veneR keÀn mekeÀlesefkeÀ FmekeÀer yegjer ¢efä Leer vee, ceQ lees heefJe$e ntB uesefkeÀve otmejs keÀer yegjer ¢efä Leer~ DeiejDeehekeÀer hee@JejHegÀue heefJe$e ¢efä nw lees pewmes met­e& DevOekeÀej keÀes jnves veneR oslee,meceehle nes peelee nw, DevOekeÀej jesMeveer ceW yeoue peelee nw, Jewmes ner DeehekeÀer heefJe$e¢efä, osJeer mJeªhe Deemegjer mebmkeÀej keÀes meceehle keÀj osieer~ lees kegÀceeefj­eeB keÌ­ee nQ?heefJe$e osefJe­eeB~ lees kegÀceeefj­eeB Ssmes mecePeleer nQ? neB keÀnles nes lees neLe G"eDees,Deiej vee lees neLe veneR G"eDees~ heefJe$e kegÀceeefj­eeB nQ~

kegÀceej:­ kegÀceej Yeer heefJe$e osJe nQ~ Ssmes veneR, ­es lees heefJe$e osefJe­eeB nes ieF&!kegÀceej Yeer heefJe$e osJe nQ~ efkeÀmeer Yeer lejHeÀ, DeheefJe$e ¢efä keÀer yeele lees íesæ[es uesefkeÀvemJehve cee$e Yeer DeheefJe$e Je=e fÊe veneR pee mekeÀleer~ kegÀceej neLe G"eDees~ kegÀceej Yeeryengle nQ~ lees kegÀceej keÀewve nes? heefJe$e osJe~ osJe Deelcee ntB~ ceQ HeÀueevee ntB, veneR~ osJeDeelcee ntB, heefJe$e Deelcee ntB~

ceeleeDeeW mes ö ceelee­eW yengle nQ~ ceelee­eW keÌ­ee keÀceeue keÀjWieer? keÀceeue keÀjveenw vee? lees ceelee­eW meoe F&MJejer­e mvesn mes meYeer keÀes De%eeve keÀer veeRo mes peieeDees~pewmes íesìs ye®®eeW keÀes G"eleer nes veeöG"es, lew­eej nes, mketÀue ceW peeDees, lees Ssmespeiele ceelee­eW yeve De%eeve kesÀ veeRo ceW mees­es ngS ye®®eeW keÀes G"eDees~ DeelceeDeeW keÀespeieeDee s, ke Ì­ee We fkeÀ peiele ceelee nes~ pewme s Deheve s keÀe s no keÀe r ceelee mecePeve s me s

men­eesie keÀer MeefkeÌle mesHeÌìer keÀe efkeÀuee nw~

208

efpeccesJeejer mecePeleer nes vee~ pees Yeer ye®®eW neWies, 8 nes efkeÀ 6, uesefkeÀve efpeccesJeejermecePeleer nes vee Ssmes yesno keÀer peiele ceelee­eW yeve ye®®eeW (DeelceeDeeW) hej jncekeÀjes~ ye®®ee ceevee yeehe keÀe ye®®ee~ keÀF& Ssmes Yeer keÀneefve­eeB megveles nQ, keÀnles nQ yegjer¢efä veneR nw uesefkeÀve FmekeÀes ceeB mecePeles nQ~ uesefkeÀve ceeB efmeJeeS ye´ïee yeehe kesÀ DeewjkeÀe sF & Deelcee nes veneR mekeÀlee r~ lee s Dehevee ye®®ee veneR yeveevee, yeehe keÀe ye®®eeyeveevee~ lees ceelee­eW lew­eej nQ? keÀjveer nw mesJee? De®íe, neLe efnuee jner nQ~ keÀF&ye®®es Kesue yengle keÀjles nQ, meejs efove ceW keÀneB ve keÀneB, keÀesF& ve keÀesF& ve­ee Kesuepeªj neslee nw~ Deewj yeeleW Yeer yeæ[er De®íer yeveeles nQ~ Ssmeer veF&­veF& De®íer yeeleWyeveeles nQ pees ve MeeðeeW ceW nQ ve cegjueer ceW nQ, lees DeYeer ­es ye®eheve kesÀ Kesue keÀyelekeÀ keÀjWies? ­es ye®eheve kesÀ Kesue nQ~ pewmes iegef æ[­ee yeveeles Yeer nQ, GvekeÀes yeæ[e YeerkeÀjles nQ, heefjJeej Jeeues Yeer yevee osles nQ, efHeÀj Kelce keÀj osles nQ~ lees yeeleW yeveevesJeeues Yeer Ssmes keÀjles nQöyeele keÀes henues pevce osles nQ, efHeÀj GmekeÀes efJemleej keÀjlesnQ, efHeÀj GmeceW vecekeÀ­efce®eea [euekeÀj, cemeeuee [euekeÀj yengle ìsmìer keÀjles nQ, efHeÀjSkeÀ­oes keÀes efKeueeles nQ~ DeYeer Deehe meyekeÀe ye®eheve nw ­ee JeeveÒemLe nw? JeeveÒemLelekeÀ hengB®e ie­es nes vee? DeYeer lees JeeCeer mes hejs peeves keÀe mece­e nw~ lees JeeveÒemLeefmLeefle Jeeues ye®eheve kesÀ Kesue veneR keÀjles uesefkeÀve keÀceeue keÀjles nQ~ peye Kesue ceWueie peeles nQ vee lees ­es Kesue keÌ­ee keÀj jne ntBö­es cenmetme Yeer keÀce keÀjles nQ~ KesueceW Fleves cemle nes peeles nQ~ lees DeYeer JeeveÒemLe efmLeefle keÀe DevegYeJe keÀjes DeewjkeÀjeDees~ ye®eheve kesÀ Kesue Kesue efue­es, yengle Kesues~

De®íe, DeYeer Fme Je<e& kesÀ meer]peve keÀe mece­e meceehle nes jne nw~ lees yeeheoeoekeÀes SkeÀ mebkeÀuhe nw~ ye´ïe®e­e& Je´le lees meYeer ves yengle menpe OeejCe efkeÀ­ee uesefkeÀveDeieues Je<e& meer]peve ceW Jener Dee­eW pees ¬eÀesOe veneR keÀjs~ ­es nes mekeÀlee nw efkeÀ HesÀue nespee­eWies? yeesueWies lees me®e vee~ lees Dee@ìescese fìkeÀueer meer ]peve keÀce nes pee­esieer~ SsmeekeÀjW? HeÀe@ce& ceW efmeHe&À ye´ïe®e­e& Je´le keÀe veneR efueKevee, efkeÀ 6 ceeme mes ­ee 6 Je<e& mesye´ïe®e­e& ceW jns, uesefkeÀve ¬eÀesOe efkeÀleves mece­e mes veneR efkeÀ­ee? ¬eÀesOe hej keÀæ[er ve]pejjKevee~ ke Ì­ee mecePele s nQ? hemevo nw? heeC[Jee W keÀe s hemevo nw? osKee s veece lee sDeeGì ne s pee­e sieeöke Ì­ee W vene R mee r ]peve ce W Dee­e s! lee s ceelee­e W yee suee s, ìe r®eme &yeesueesökeÀjW? neB peer yeesuees~ ìer®eme& keÀes Yeer Deeves keÀes veneR efceuesiee! keÀesF& Yeer nesiee,®eens cenejLeer nes, ®eens h­eeoe nes, ®eens Iees æ[s meJeej nesöceOegyeve Jeeues keÀnWies ncelees ceOegyeve ceW neWies, uese fkeÀve GvneW keÀes meeceves veneR efye"e­eWies~ ìer.Jeer. ceW peekeÀj

2 0 9

osKeW, megves~ ­es Fvmeuì lees nw vee~ efkeÀmeefue­es meeceves veneR Dee­es! lees ceOegyeve JeeueeWkeÀes hekeÌkeÀe kebÀieve yeebOevee heæ[siee~ henues ceOegyeve Jeeues neB keÀjles nQ? henues ceOegyevekeÀjsiee~ Ssmes veneR, otmejs keÀnW efkeÀ henues ceOegyeve keÀes lees osKees, ­es De®íe veneR~De®íe, meYeer lew­eej nes? pees mees®es efkeÀ veneR, yengle cege fMkeÀue nw lees Jees Keæ[s nespeeDees~ keÌ­eeWefkeÀ heerís JeeueeW keÀe neLe efoKeeF& veneR oslee~ keÀnWies efkeÀ nceves lees neLeG"e­ee ner veneR Lee~ lees oeefo­eeB yeleeDeesökeÀjW? De®íe! osKees, meYeer neB­neB keÀjjns nes efHeÀj keÀue mes mees®evee Meg© veneR keÀjvee efkeÀ ­es keÌ­ee nes ie­ee! Devleceg &Keleemes cegKe keÀes yevo keÀj osvee~ cegKe Keguesiee leye lees ¬eÀesOe nesiee vee~ lees Fme meer]peveceW ¬eÀesOe­cegkeÌle DeelceeDeeW keÀe cesuee nesiee~ hemevo nw vee? De®íe efHeÀj Yeer yeeheoeoemecePeles nQ efkeÀ keÀF­eeW kesÀ mebmkeÀej yengle hekeÌkesÀ nQ, efjJeepeer yeesue Yeer yeesueWies leesueielee Ssmes nw pewmes ¬eÀesOe keÀjles nQ~ yeesue Ssmee nw, Deeole heæ[ ieF& nw~ Fmeerefue­esDeYeer peye lekeÀ meer]peve Meg© nes leye lekeÀ kesÀ efue­es Deiej keÀYeer ieueleer mes ¬eÀesOe nesYeer ie­ee vee lees leerve yeejer ceeHeÀ keÀjWies~ leerve yeej ígÆer nw~ (meYeer ves leeefue­eebyepeeF&) De®íe leerve yeej ígefÆ­eeB ®eeefn­es leYeer leeefue­eeB yepeeF&~ yeeheoeoe ves leesì^e­eue keÀe r, He sÀue nes ie­es~ keÀnes, nce keÀjke sÀ e foKee­eWie s, e fJepe­e Òeehle keÀjke sÀe foKee­e Wie s, ­e s yee suee s~ ke gÀí lee s veJee rvelee ne svee r ®eee fn­e s vee! Jene r HeÀe @ce & Deele snQöKeevee Kee­ee, veneR Kee­ee? ye´ïe®e­e& ceW jns, veneR jns? DeYeer HeÀe@ce& ®eWpe keÀjWies~veJeervelee hemevo nw vee? ìer®eme& keÀes Yeer efve­ece ceW jnvee heæ[siee~ ìer®eme& keÀes efj­ee­eleveneR keÀjWies~ mìt[svìdme keÀes leerve yeej lees ìer®eme& keÀes oes yeej~

heeC[JeeW mes ö heeC[Je keÌ­ee keÀceeue keÀjkesÀ efoKee­eWie s? heeC[Je iee­es peelesnQ ö efJepe­eer heeC[Je~ keÀesF& Yeer heeC[Je veece ueWies lees heeC[JeeW keÀer oes yeeleW meecevesDeelee r nQ SkeÀ yeehe ke sÀ meeLee r Deewj otmeje heeC[Je DeLee &le d e fJepe­eer, lee s pee s Yee rheeC[Je nQ Jees meYeer ­es mebkeÀuhe keÀjes efkeÀ efkeÀmeer Yeer yeele ceW nej veneR Keeveer nw~ meoeefJepe­eer~ Deewj efveM®e­e jKees efJepe­eer ceeuee ceW cegPe heeC[Je keÀe ner heeì& nw~ efJepe­eerjlve ntB~ meoe Dece=leJesues Deheves cemlekeÀ hej efJepe­e keÀe efleuekeÀ jespe efjÖesÀMe keÀjesDeewj Dece=leJesues mes ueskeÀj Deheves cemlekeÀ hej efJepe­e keÀe efleuekeÀ Fcepe& ªhe ceWosKees~ Ssmes veneR, ceQ lees ntB ner~ veneR...~ Deiej ntB lees meejs efove ceW efJepe­e Òeehle keÀer­ee veneR keÀerö­es ®eskeÀ keÀjes~ lees heeC[Je DeLee&led efJepe­eer~

ìer®eme& mes ö ìer®eme& keÌ­ee keÀjWieer? ìer®eme& ves cesnvele lees keÀer, yemeW Yej­Yej keÀjueeF&~ lees ìer®eme& keÌ­ee keÀceeue keÀjWieer? ìer®eme& keÀes efJeMes<e ­es ue#­e jKevee nw efkeÀ

210

meoe nj heefjefmLeefle ceW, heefjefmLeefle yeoues uesefkeÀve efmLeefle veneR yeoues~ efmLeefle meoeKepeeveeW mes mechevve nes Deewj mevlegä jns~ heefjefmLeefle Dee­esieer Deewj ®eueer pee­esieer~uese fkeÀve heefjefmLeefle keÀer keÌ­ee MeefkeÌle nw pees DeehekeÀer mevlegälee keÀes ues pee­es~ leesheefjefmLeefle keÀe Kesue Yeues osKees uesefkeÀve mee#eerheve, mevlegälee keÀer meerì hej yew"keÀjosKee s~ lee s ìe r®eme & DeLee &le d meoe mechevve Dee wj mevle gä~ ìe r®eme & keÀe ìeFìue nwmevlegäceefCe­eeB~ Ssmes nQ vee? meoe mevlegäceefCe~

ceOe gyeve e fveJeee fme­ee W me s ö ceOe gyeve Jeeue s ke Ì­ee keÀjWie s? ceOe gyeve Jeeuee W keÀe syeeheoeoe mesJee keÀer cegyeejkeÀ meoe efoue mes heod dceiegCee osles nQ, Deye Yeer os jns nQ~Deye ceOegyeve JeeueeW keÀes Deeies keÌ­ee keÀjvee nw? efJeMes<e ­es hee" hekeÌkeÀe keÀjvee nw efkeÀceOegyeve efveJeemeer nj keÀce& ceW, nj mebkeÀuhe ceW efJeMes<e nerjes heeì&Oeejer nQ~ ceOegyeve keÀermìspe hej veneR, uese fkeÀve efJeMJe keÀer mìspe hej mebkeÀuhe, yeesue Deewj keÀce& ceW nerjesheeì&Oeejer~ lees nerjes SkeÌìj kesÀ Thej ve ®eenles Yeer meyekeÀer ve]pej nesleer nw Deewj nerjesSkeÌìj Leesæ[e Yeer veer®es Thej keÀjlee nw lees nenekeÀej nes peelee nw~ Deewj De®íe keÀjleenw lees Jeen­Jeen nes peeleer nw~ lees ceOegyeve Jeeues ]peerjes kesÀ meeLe jnves Jeeues meoe nerjesheeì& yepeeves Jeeues~ ceOegyeve ceW meye Dee ie­es, ne@efmheìue Yeer Dee ieF& lees %eeve mejesJejYeer Dee ie­ee, leuenìer Yeer Dee ieF&, meye Dee ie­es, pees Yeer Dee" Yegpee­eW nQ meyeDee ie­es~ mecePee? ceOegyeve efveJeemeer veece megvekeÀj meye efkeÀlevee DeehekeÀes h­eej keÀjlesnQ, keÀneB Yeer ®eues peeDees, keÀneB mes Dee­es nQ? ceOegyeve Jeeues nQ~ pewmes ceOegyeve Jeeueeyeeyee ceMentj nw Ssmes ceOegyeve Jeeues Yeer ceMentj nQ~ Ssmes mecePeles nes vee! De®íe nw,veMee lees nw ceOegyeve JeeueeW keÀes~

De®íe, cesuee efvee |JeIve nes ie­ee? keÀue lees ®euee®eueer keÀe cesuee Meg© nesiee~efceueve keÀe cesuee meceehle nes ie­ee, DeYeer ®euee®eueer keÀe cesuee nesiee~ osKees, keÌ­eeveneR Deehe keÀj mekeÀles nes! pees ®eens Jees keÀj mekeÀles nes! osKe efue­ee vee! pees megvekeÀjkesÀ mecePeles Les helee veneR keÌ­ee nesiee, kewÀmes nesiee....? Deewj DeYeer keÌ­ee keÀnles nQ?­es lees kegÀí Yeer veneR nw~ DeYeer ­es keÀe@ceve nes ie­ee vee! efkeÀ iegpejele JeeueeW keÀes yenglecesnvele ueieer? cesnvele keÀjveer heæ[er? veneR, De®íe ueiee~ ÒeeF]pe efceueves ­eesi­e keÀe­e&efkeÀ­ee nw~ yeeheoeoe efoue kesÀ ­eeo­h­eej keÀer ÒeeF]pe iegpejele keÀes os jns nQ~ De®íe,FmeceW pees ceelee­eW meJesjs mes ueskeÀj jesìer yeveeleer nQ, neLe LekeÀ peeles neWies, lees yeehe­oeoe oesveeW Ssmes mesJeeOeejer ceeleeDeeW kesÀ yeeneW keÀer cemee]pe keÀj jns nQ~ jesìer yeveevesJeeues Keæ[s nes peeDees~ neB, yengle leeueer yepeeDees~ meypeer keÀeìves Jeeues Yeer nQ~ meypeer

mel­elee keÀer efJeMes<elee mes [e­eceC[ keÀer ®ecekeÀ keÀes yeæ{eDees~

2 1 1

keÀeìves Jeeues G"es~ meyemes cegefMkeÀue keÀece pees nw Jees nw ieceea ceW Flevee mece­e iewmekesÀ Deeies "njkeÀj jesìer hekeÀevee~ lees cegyeejkeÀ nes, cegyeejkeÀ~ Keeves Jeeues veneR nesles lees­es keÌ­ee keÀjles! osKees Keeves JeeueeW mes ner lees jewvekeÀ nw~ pewmes ceefvojeW ceW IeCìs yepelesnQ vee, pees peelee nw IeCìs yepeelee nw lees Fme cesues ceW yele&veeW kesÀ IeCìs yepeles jnlesnQ~ De®íer meerve nesleer nw, peye yele&ve OegueeF& keÀjles nQ vee lees yengle IeCìs yepeles nQyele&veeW kesÀ~ lees keÀceeue lees Keeves JeeueeW keÀer nw vee!

ceOegyeve JeeueeW ves Yeer yengle cesnvele keÀer~ iegpejele keÀes Yeer men­eesie osves Jeeues leesceOegyeve Jeeues nQ~ yengle men­eesie efo­ee nw vee~ cesuee efvee|JeIve meceehle nes pee­esöFme¢æ{ mebkeÀuhe mes yengle efkeÀ­ee nw~ ceOegyeve JeeueeW ves men­eesie efo­ee nw vee ­ee lebieefkeÀ­ee nw? ceOegyeve Jeeues lebie veneR keÀjles, meyekeÀes KegMe keÀjles nQ~

yeeheoeoe lees ìer. Jeer. ceW osKeles nQ vee, lees ­es osKee efkeÀ keÀesF& keÀer MekeÌue kesÀhees ]pe Fme yeejer p­eeoe yeoueer veneR ngS nQ~ cewpeeefjìer "erkeÀ jns nQ, KegMeer KegMeermes mesJee keÀer nw~ Deiej Leesæ[e yengle ngDee Yeer nw lees menve MeefkeÌle, meceeves keÀer MeefkeÌleDe®íer ­et ]pe keÀer nw Fmeefue­es cegyeejkeÀ nw~ De®íe, ieceea ueieer? efkeÀ helee ner veneRheæ[e, Deehe yeeheoeoe kesÀ ­eeo keÀer uenjeW ceW uenje jns Les~ ìsvì ceW meesles nes ­eeyeeheoeoe keÀer ieesoer ceW meesles nes? ìsvì ceW lees veneR vee! ìsvì Gæ[ pee­es lees Yeer keÀesF&npee& veneR, ieesoer lees nw vee! uesefkeÀve henues Leesæ[e [je­ee DeYeer Òeke=Àefle Yeer mecePe ieF&­es nìves Jeeues veneR nQ~ Deiej íle Gæ[ pee­esieer lees otmejer íle Dee pee­esieer~

De®íe, [yeue efJeosMeer keÌ­ee keÀjWies? DeYeer Leesæ[s nes, efmekeÀerueOes nes~ lees [yeueefJeosMeer meoe Deheves ®esnjs keÀes, metjle keÀes ®euelee efHeÀjlee c­egef]pe­ece yevee­eWies~ DeehekesÀve­eveeW keÀes keÀesF& osKes lees ve­eveeW Üeje ne|<ele ©neveer DeekeÀe|<ele cetle& keÀe ef®e$e osKes~meeOeejCe ve­eve veneR osKes~ efoJ­e ve­eve~ efpeve efoJ­e ve­eveeW ceW meoe yeehe efyevogefoKeeF& os~ lees DeehekesÀ ve­eve ®euelee­efHeÀjlee c­egefpe­ece yeve pee­eW~ DeehekeÀe cemlekeÀDeelce mee#eelkeÀej keÀje­es~ DeehekesÀ DeeW" meJe& keÀes cegmkeÀjevee efmeKee oW~ Ssmes ®eejeWDeesj ®ewlev­e c­egefpe­ece Deheveer mesJee keÀjles jnW~ keÀjves Jeeues nes vee? De®íe nw~Gcebie­Glmeen lees De®íe nw ner Deewj meoe Gcebie­Glmeen ceW Deeies yeæ{les jnWies~

[yeue efJeosefMe­eeW keÀes cesues ceW efceueves ceW ce]pee Dee­ee? efmeHe&À efJeosMe keÀer meer]pevelees osKeles ner jnles nes uesefkeÀve Flevee heefjJeej lees osKeles veneR nes lees [yeue HeÀe­eoenes ie­ee~ yeeheoeoe mes efceuevee nes ie­ee Deewj heefjJeej mes Yeer efceuevee nes ie­ee~ leesuekeÌkeÀer nes~ De®íe, HeÀe@jsve kesÀ keÀesF& Yeer mesvìme& hej jnves Jeeues ìer®eme& neLe G"eDees~

DeheefJe$elee keÀes peueevee ner me®®eer nesueer ceveevee nw~

212

pees Yeer ®eejeW Deesj mesJee ceW efveefceÊe jnles nQ Gve meyekeÀes yeeheoeoe Þesÿ mesJee kesÀYeei­eJeeve mecePeles nQ~ mesJee keÀe Yeei­e Òeehle nesvee ­es yengle yeæ[e Yeei­e nw~ mesJeeceW Òel­e#eHeÀue Òeehle nesves keÀe DevegYeJe yengle menpe neslee nw~ DeYeer­DeYeer mesJee keÀerDeewj DeYeer­DeYeer efmLeefle ceW Deeies yeæ{les jns~ Deiej efve:mJeeLe& mesJee keÀer lees mesJee keÀeHeÀue efceuelee nw~ mJeeLe& keÀe HeÀue veneR efceuelee nw~ uesefkeÀve Deehe meYeer mesJeeOeejer nes~Fmeefue­es mesJee keÀe HeÀue DeJeM­e efceuelee nw~ YeefJe<­e lees kegÀí veneR nw, DeYeer keÀeÒel­e#eHeÀue Deelcee keÀes Gæ[leer keÀuee keÀe yeue oslee nw~ Fmeefue­es yeeheoeoe efveefceÊemesJeeOeeefj­eeW keÀes osKe KegMe nesles nQ~ lees Þesÿ Yeei­eJeeve Deelcee­eW nQ Deewj meoeDeheves Þesÿ Yeei­e Üeje DeveskeÀeW kesÀ Yeei­e keÀes peieeles jnWies~ De®ís nQ, DeLekeÀ mesJeekeÀjles nQ~ yeeheoeoe kesÀ heeme meyekeÀe efjkeÀe@[& nw~ Ssmes veneR, yeeheoeoe kesÀ heeme lees ncepeeles ner veneR, Deeles ner veneR, helee ner veneR.... ­es lees veneR mees®eles~ pees ieghle nQ Jeesmeoe ve­eveeW ceW nQ~ ieghle veneR jn mekeÀles nes, yeehe kesÀ Deeies Òel­e#e nes~ ®eens veecenes, veneR nes, meeceve s DeeDees, veneR DeeDees, uese fkeÀve meeceve s ke sÀ yepee­e ve­evee s ce Wmecee­es nes~ mecePee?

®eejeW Deesj kesÀ meJe& ©neveer h­eese fjìer keÀer heme&veeefueìer Jeeues efJeMes<e DeelceeDeeWkeÀe s, meoe Deee fo me s Devle lekeÀ heme &veee fueìe r keÀe r PeuekeÀ e foKeeve s Jeeuee r Þe sÿDeelcee­eW, meoe heefJe$elee, mJe®ílee, mel­elee kesÀ MeefkeÌle mes mJe keÀes Deewj efJeMJe keÀesheefjJele&ve keÀjves Jeeues efJeMJe heefjJele&keÀ Deelcee­eW, meoe efveefceÊe YeeJe mes mesJeeOeejeryeve Òel­e#eHeÀue DevegYeJe keÀjves Jeeues DevegYeJeer DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ­eeo­h­eej Deewj vecemles~

oeefo­eeW mes ö De®íe jne cesuee? keÀesF& lekeÀueerHeÀ lees veneR ngF& vee? meyekesÀMegYe mebkeÀuhe Deewj Gcebie­Glmeen kesÀ mebkeÀuhe mes meHeÀuelee nw ner nw~ ­en mebie"ve keÀemebkeÀuhe Ssmes neslee nw pees DemeHeÀuelee keÀes efceìe oslee nw~ pewmes efkeÀuee neslee nw veelees efkeÀuee keÀcepeesj leye neslee nw peye SkeÀ Yeer F&ì efnueleer nw~ Deewj meye F&ìs cepeyetlenQ lees efkeÀuee keÀYeer efnue veneR mekeÀlee~ efJepe­e nw~ lees ­es Yeer mebie"ve mes Gcebie­GlmeenDeewj Þesÿ mebkeÀuhe mes, men­eesie mes meHeÀuelee ngF& heæ[er nw~ De®íe ueiee Deewj mece­eÒeefle mece­e Deewj DevegYeJe keÀjles peeles nQ~ henues keÌJesM®eve G"lee Lee nesiee? uesefkeÀvepees mees®ees GmeceW meHeÀuelee nw ner~ lees meHeÀuelee cetle& keÀe Jejoeve mebie"ve keÀer MeefkeÌlekeÀe s e fceuelee nw~ yeeheoeoe meoe ie g[cee @e \veie, ie g[veeFì keÀjle s nQ~ De®íe [yeueefJeosMe Gæ[ jne nw vee~ De®íe nw~

meeOevee yeerpe nw Deewj meeOeve GmekeÀe efJemleej~