BIZKAIKOHITZAURTEKARIA2020

MARISOL RAMIREZ / FOKU

Otsailean amildutako Zaldibarko zabortegiaren kudeaketanirregulartasunak agertu dira bEpaileek argitu beharko dute hildakobi langileen eta ingurumenaren aurkako deliturik egon den b 2-3

Argitu gabe jarraitzen du

KulturaDurangokoPlateruena kafe antzokiaren

azken urtea izan da

14PandemiaDatu ofizialenarabera, COVID-19ak 1.500 batbizkaitar hil ditu martxotik abendura

6Ostirala

2020ko abenduaren 18aXI. urtea472. zenbakia

www.bizkaia.hitza.eusbizkaia@hitza.eus

Bizkaiko Hitzak oporrak hartuko ditu

datozen bi asteetan. Hurrengo zenbakia

urtarrilaren 8an argitaratuko da, eta astero

izango da eskuragarri Lea-Artibaiko, Mutrikuko

eta Busturialdeko Hitzarekin eta BERRIArekin.

%

2 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18aUrtekaria

Zaldibarko zabortegia

Natalia Salazar Orbe

AP-8aren errepide mozketa gisa

zabaldu zen albistea hasieran.

Otsailaren 6a zen, eta Zaldibarko

Eitzagako zabortegiaren zati han-

di bat maldan behera errepidera

erori zela jakin zen arratsaldean.

Auto ilara izugarriak sortu ziren,

baina geroago jakin ziren ilara

haiek baino askoz ere soka luzea-

goa ekarriko zuten ezbeharraren

xehetasunak eta argi-ilunak. On-

doriorik larriena izan zen bi langi-

le hil zirela. Zabor tona guztien

azpian harrapatuta geratu ziren

Alberto Sololuze eta Joaquin Bel-

tran langileen gorpuak. Sololuze-

rena aurkitu zuten. Beltranenak

bertan jarraitzen du oraindik. Sa-

minaz gain, zaborren kudeaketa

ereduari buruzko eztabaida za-

baldu zuen istripuak. Erantzuki-

zunak ere argitu gabe daudela sa-

latu dute Zaldibar Argitu plata-

formako kideek. Hasierako

informazio nahasiak apurka-

apurka argituz joan baziren ere,

oraindik, argi-ilun ugari daude

arduren eta erantzukizunen in-

guruan.

LUIZIA

bbb Otsailak 6

Osteguna zen, otsailaren 6a.

16:00ak inguruan gertatu zen lui-

zia. Verter Recycling enpresak

kudeatzen zuen zabortegiaren

zati handi bat Bilbo eta Donostia

lotzen dituen AP-8 autobidera

erori zen, eta bidea itxita egon zen

hainbat egunez.

Berehala jakin zen zaborrek bi

langile harrapatu zituztela az-

pian. Ezbeharra gertatu zen une-

an, baskula parean lanean ari zi-

ren biak. Haien izenak ezagun

bihurtu dira jada: Alberto Sololu-

ze markinarra eta Joaquin Beltran

zallarra. Berehala hasi zituzten

langileak aurkitzeko lanak.

AMIANTOA

bbb Otsailak 7

Segituan piztu ziren alarmak: Al-

berto Sololuze eta Joaquin Beltran

bilatzeko lanak eten egin behar

izan zituzten, amiantoa aurkitu

zutelako. Ostiral goizaldea zen.

Osalanek eman zuen lanak etete-

ko agindua, jausitako zaborretan

amiantoa aurkitu zuenean.

Bestalde, desagertuta jarraitzen

zuten langileen senideek kexa

agertu zuten. Batetik, inor ez zela-

ko eurengana joan eta gertatzen

ari zenaren berri eman. Bestetik,

uste zutelako ez zirela nahikoa

ahalegin egiten ari bilaketa lane-

tan.

IRREGULARTASUNAK

bbb Otsailak 8

Zabortegiaren kudeaketan eta

kontrolean zenbait itzal agerian

utzi zituen ezbeharrak. Hondaki-

nen artean amiantoa zegoela jaki-

na zen arren —Eusko Jaurlaritzak

horretarako baimena emana

zuen—, lehen orduetan bilaketa

lanetan ari zirenek ez zuten inola-

ko babes neurririk erabili.

Geroago jakin zen iaz Eusko

Jaurlaritzak hondakin ez-arris-

kutsuen ikuskatze bat egin zuela

Zaldibarko zabortegian. Ekolo-

gistak Martxan taldeak azaldu

zuen Jaurlaritzak irregulartasu-

nak atzeman zituela, eta txostena

ireki ziola enpresari.

Jaurlaritzak zabortegiari ha-

mahiru hektareako eremurako

baimena eman arren, jasotako In-

gurumen Baimen Bateratuak

hektarea bakarrera mugatzen

zion hondakinak isurtzeko ere-

mua. Baimena argia zen: «Zabor-

tegia ustiatuko da bermatuz euri

urek zuzenki eragin dezaketen

gehieneko eremua ez izateko

10.000 metro koadro baino

gehiago». BERRIA egunkariak

sektoreko iturrietatik jakin zue-

nez, ordea, askoz ere eremu han-

diagoa hartzen zuen zabortegia-

ren estali gabeko inguruak. Geo-

euskadi lokalizatzailearen azken

irudiek erakusten zuten gutxie-

nez lau hektareako eremua zuela

itxi gabe, luizia gertatu zenean.

Eremu hori euriaren eraginpean

zegoen beraz. Kontuan izan be-

har da zabortegiak erabiltzen

hasten direnean azpitik isolatu

behar direla eta betetzen direne-

an, goitik estali, erabat zigilatuz.

Zaldibarkoan ez zen horrelakorik

atzematen.

Otsailaren 13an, Eusko Jaurla-

ritzak zigor txosten bat ireki zion

Verter Recycling enpresari, au-

rreko urtean atzemandako irre-

gulartasunengatik. Josu Erkoreka

orduko Jaurlaritzako bozeramai-

leak esan zuen egoera «bat-bate-

koa» izan zela, «aurrez igarri ezi-

nekoa; enpresak informazioa

izan baldin bazuen gertatzen ari

zenaz, ez zion gobernuari jakina-

razi». Hala ere, Ingurumen Saila-

ren txosten baten arabera, Verte-

rrek eta Jaurlaritzak berak 2015az

geroztik zekiten zabortegian lu-

rren mugimendua gertatzen ari

zela, enpresak urtero igortzen

baitzion txostena.

Hondakin ez-arriskutsuentza-

ko zabortegia izan arren, amian-

toa hartzeko baimena zuen. Gai-

nera, BERRIAk jakin ahal izan zue-

nez, amiantoa beste hondakin

batzuekin nahastuta zegoen.

Ekologistak Martxan elkarteko

kide Javi Vazquezen esanetan,

«horrek erakusten du Bizkaiko

zabortegietan oro har dagoen

kontrol falta erabatekoa».

ATXILOKETAK

bbb Uztailak 21

Uztailean ezustea izan zen. Er-

tzaintzak zabortegiko buruak

Utzikeriak

amilarazita

Zaldibarko zabortegiko luizian langile bi hil ziren: AlbertoSololuze eta Joaquin Beltran b Irregulartasunak azaleratudira, eta hondakinen kudeaketaren eztabaida indartu da

Indusketa makinak

Zaldibarko zabortegian,

urrian. MARISOL RAMIREZ / FOKU

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18a Urtekaria

Zaldibarko zabortegia

atxilotu zituen: Jose Ignacio Bari-

naga jabea, Arrate Bilbao kudea-

tzailea eta Juan Etxebarria inge-

niaria. Epaileak kautelazko neu-

rriekin aske utzi zituen,

behin-behinean, handik bi egu-

netara. Hiru atxilotuek uko egin

zioten deklaratzeari, epailearen

aurrera agertu baino ordubete le-

henago helarazi zietelako atesta-

tu luzea abokatuei, eta ez zutela-

ko izan aztertzeko astirik. Zerga-

tik atxilotu zituzten ere oso argi ez

zekitela adierazi zuten.

SOLOLUZEREN GORPUA

bbb Abuztuak 16

Luizia gertatu zenetik sei hilabete

eta hamahiru egunera aurkitu

zuten Alberto Sololuzeren gor-

pua. Abuztuaren 16an topatu zu-

ten lehen giza arrastoa: berna he-

zur bat, oihal batez estalita. Luizia

gertatu zen unean langilea zego-

en leku horretan bertan zegoen

hezurra, baina 23 metro egin be-

har izan zituzten behera, eta 250

metro kubo zabor mugitu.

DNA probek hiru egunen bu-

ruan ebatzi zuten aurkitutako

gorpuzkiak Sololuzerenak zirela.

Nahia Sololuze alabak Urola Kos-

tako Hitza-n azaldu zuen

«poza» eta «tristura» ekarri ziz-

kiela aurkikuntzak, aita jada za-

bor artean ez zegoela jakitea asko

zela eurentzat. Atseden hori bera

nahi dute Beltranen senideek ere.

N. S. O.

Zaldibarko zabortegia amildu eta

astebetera hasi ziren lanean Du-

rangoko epaitegian gertatutakoa

ikertu eta argitzeko asmotan. Ba-

lizko bi delitu ikertzeari ekin zio-

ten, eta, hasieran, epaile banak

hartu zuen horietako bakoitzaren

ardura: langileen eta pertsonen

kontrako deliturik ba ote den

ikertzen hasi zen Durangoko Le-

hen Instrukzio Aretoa. Inguru-

menaren kontrako deliturik ba

ote den ikertzeari ekin zion, be-

rriz, Durangoko Bigarren Ins-

trukzio Aretoak.

Kasua bi ataletan eta bi areto-

tan zatitzeak zenbait bikoizketa

eragin zituen. Besteak beste, le-

kuko batzuek bi epaileren aurre-

an deklaratu behar izan zuten.

Familien abokatuek eskatu zuten

bi kasuak bateratzeko eta epaitegi

bakarrean ikertzeko. Azkenean,

abuztu erdi aldeaz geroztik, pieza

bakarrean ikertzen ari dira bi au-

ziak. Lehen Instrukzio epaitegiak

hartu du ikerketa bere gain.

Ertzaintzaren instrukzioaAuzitegien ikerketari buruz in-

formazio gutxi zabaldu da. Ekai-

nean jakin zen Ertzaintzak buka-

tu zituela epaitegiak agindutako

instrukzioak, eta «kriminalitate

zantzuak» sumatu zituela zabor-

tegiaren kudeaketan. Orduz ge-

roztik, hedabideen eta lekukoen

bidez jakin da zabortegian gerta-

tzen ziren irregulartasun gehie-

nen berri.

Verter Recycling oso abiadura

azkarrean hazi zen. 2022rako ix-

tekoak ziren, nahiz eta 2046ra

arte jarduteko baimena zuen.

Gero eta zabor gehiago hartzen

zuen, gainera: azken bi urteetan,

ordura arteko zabor guztien %43

hartu zituen. Milioi erdi tona za-

bor baino gehiago esan nahi du

horrek.

Bestalde, irregulartasun ugari

gertatzen zirela zabaldu zuten le-

kukoek eta zenbait komunikabi-

deren ikerketek. Besteak beste,

amiantoa nahasten zutela beste-

lako hondakinekin, eta baimen-

du gabeko lur eremuak erabiltzen

zituztela. Kamioilari batek

BERRIAri kontatu zion «inork nahi

ez zituen hondakinak» hartzen

zituztela Verter Recyclingen, ba-

tere bereizi gabe, askotan.

Herritarrek «ahots propioa»Eitzagako zabortegiaren auzian

akusazio partikularra aurkeztuko

dute Zaldibar Argitu taldeak eta

Eskubide Sozialen Gutunak. Bi

eragileek uste dute garrantzitsua

dela herritarrek «ahots propioa»

izatea auzibidean.

Zaldibar Argitu taldeak urrian

salatu zuen, oraindik zabortegia-

ren kudeaketa «negargarria» ze-

la. Haien esanetan, erantzukizu-

na duten erakundeak «eskuak

garbitu nahian» ari dira. Hori

ikusita, erabaki zuten auzibidean

akusazio gisa aurkeztea. Bi eragi-

leek dirua biltzeko kanpaina abia-

tu uzten prozesuaren gastuak or-

daintzeko. Eskubide Sozialen Gu-

tunaren ustez, Zaldibarko ezbe-

harra egiturazko arazo baten isla

da, eta «kontsumo, ekoizpen eta

hondakinen kudeaketa eredua

aldatu beharra dago».

Bestalde, Europako Batzordeak

urtea bukatu aurretik jakinarazi-

ko du Zaldibarko auziari buruz

egiten ari den ikerketaren emai-

tza. Zabortegiaren kudeaketan

gabezia handiak egon zitezkeela

iritzita, ohartarazi zuen ardura

zuten erakundeak atzeman, zain-

du eta, behar baldin bazen, zigor-

tu egin behar zituztela.

Oraindik ez dute argituDurangoko epaitegiak ebatziko du bi langileen eta ingurumenarenkontrako deliturik egon den b Akusazio partikularra ere aurkeztuko da

Ekainean Eibarren (Gipuzkoa) egindako protesta. J. C. R / FOKU

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18aUrtekaria

Iritzia

RTRANPEROA

Patxo Telleria

Balantzea

Kostatuta harrapatu

dut azken pertsonaia.

Joder, edo ekosistema

alu honetan gero eta

jende interesgarri gutxiago dago,

edo ni zaharregia naiz tranpero

ibiltzeko. Joan naiz erredakziora

pertsonaiaren larrua saltzera, eta

ez didate, ba, esan ehiza kobratu

nahi badut, urteko balantzea ere

egin behar dudala, urte bukaera-

ko ale berezi baterako…

Tranperoa naiz, ez tertulianoa.

Pikutara balantzea, ez nago

hausnarketak egiteko. Bi asteko

zorra daukat pentsioan, eta, gaur

kitatzen ez badut, kalera botako

nau ugazabak. Nahi badute, bes-

te pertsonaia bat ekarriko diet.

Bestela, doazela pikutara.

Ez daukat astirik tranpa

berriak ipintzen hasteko, beraz,

topiko ergeletara joko dut zuze-

nean. Jantoki sozial batera joan-

go naiz, krisiak gogorren zigor-

tutako jendeagana eta bla, bla,

bla… Jendea txolindu egiten da

Gabonetan istorio melengekin;

badakizue, Dickens, hator hator

mutil etxera, eta maratoi solida-

rioak.

Eguerdia da, eta jantokia gai-

nezka. Primeran. Bestalde, amo-

rrua. Joder, barruan odol tanta

bakar bat geratzen zaigun bitar-

tean, norberak bilatu behar du

ahora zer eraman, eta ez beste

inoren zopa babuaren eskean

joan. Horrela ikusten dut nik,

pentsa nitaz nahi duzuena.

Hasi naiz, ba, galdezka, eta

erantzun zakarrak baino ez ditut

jaso. Sartzeko nire aferetan, pi-

kutara joateko. Ostia, otzanak zi-

ruditen, sena galtzen ari naiz ala

zer arraio. Dirua premia gorriaz

behar dudala pentsatzeak ere ez

dit lagundu, tiroa egiteko pultsu

barea behar da eta.

Otsoa artaldean bezala sartu

naiz, zabuka, baldar, eta ,kontu-

ratu orduko, bakarrik nengoen

jantokian, ehiza guztia alde egin-

da. Komunera joan naiz etsita.

Neure burua ikusi dut ispiluan,

aspaldiko partez. Zahartu naiz,

arraio, ez nau harritzen ehizarik

egin ez izanak.

Irten eta andre bat hurbildu

zait, jantokian boluntario dabilen

sasimoja horietako bat, eta mese-

dez plater bero bat hartu gabe ez

joateko. Bereak eta bost esatera

nindoan, baina mahaigaineko

porrusalda beroaren lurrunak

ahoa itxi dit. Ogian bustita hartu

dut, tutik esan gabe. Ondoren,

solomoa xerra. Eta sagar bat. Bes-

te bat eskaini dit biderako. Ez diot

ezetz esan.

Jende hori gauean ere etorriko

al den galdetu diot. «Ze jende?»,

berak. «Eskale horiek», nik. Ea

afaltzera ere badatozen. Bazka-

riak baino ez omen dituztela

eskaintzen, esan dit berak, ea

zergatik galdetzen nuen. Ez

nuen azalpenak ematen hasteko

gogorik, eta ez diot erantzun.

Kalera irten naiz, jantokiaren

inguruan alproja horietakoren

bat harrapatzekotan. Ez da nire

eguna. Ez dakit zenbat denbora

eman dudan inguruotan zelatan,

baina leher eginda banku batean

eseri naizenerako jada gaua zen.

Euria ere hasi da. Ez naiz mugi-

tu. Haserre nago. Eskale alfer

puta horiek, lanik egin nahi ez,

eta, gainera, zutabe ziztrin bate-

an ere agertzeko ezgauza.

Kabroiak.

Itzal bat sentitu dut ondoan.

Gora begira eta eguerdiko

andrea zen, lehengo irribarre

lelo berdinarekin. Gauean hotza

egingo duela, eta ez dakit nongo

aterpera joateko. Txartela sartu

dit poltsikoan. Oraingoan ez naiz

mutu geratu. Biraoka hasi

natzaio, eta izututa alde egin du.

Besterik ez nuen behar.

Pentsiorako bidean jarri naiz.

Euria bortzitu egin da. Orduan

gogoratu naiz gaur kazarik gabe

noala eta ez didatela gelan sar-

tzen utziko. Akaso amore eman

eta urteko balantze babu hura

egin beharko nuke, kobratu ahal

izateko, baina, joder, zertaz hitz

egingo dut, ba. Poltsikotik

andreak utzitako txartela hartu

dut. Ez dago urrun. Gau batega-

tik, aguantatu ahal izango dut

jendilajea. Alfer alaenak.

Arrigorriaga euskaldunago baten alde

RNAHINONDIK

Maite Berriozabal Berrizbeitia

Agur

Zelan zauden galdetzea

ateratzen zait, baina ez

dizut galdetuko. Imaji-

natzen dut ez zaudela

zure onenean, ez dira hilabete

errazak izan, eta, amaieratik hur-

bil egon arren, zaila egingo zaizu-

la orain artekoa ahaztea. Egunero

akordatu naiz zutaz. Batzuetan

erraietatik maite izan zaitut eta,

bestetan, barru-barrutik gorroto.

Gehien behar nuenean kendu di-

dazu arnasa, eta inoiz zugandik

esperoko ez nituenak egin dizki-

dazu gutxien espero nuenean.

Nire esku zeudenak ere inoren

esku utzi dituzu eta babesgabe

sentitu naiz.

Hasieran pentsatu nuen den-

bora behar zenuela, bolada txar

bat baino ez zela. Laster ohartu

nintzen ezetz. Gauzak aldatu

egiten direla ulertu nuen, baina

asko kostatu zait hori onartzea.

Itsu-itsuan hasi nuen bidea

zurekin, eta laster hasi ziren

gauzak korapilatzen. Zuk ez

zenidan kontrakorik agindu,

baina nik orain artean legez

jarraituko genuela espero nuen.

Esango didazu une txarrez soilik

akordatzen naizela, eta arrazoi

duzu. Izan ditugu momentu

onak ere; hori ere egia da.

Elkar ulertzen hastekoak gine-

nean, bazoaz, ez zara bueltatuko.

Egia esan barru-barruan pozez

agurtuko zaitut. Hamabi hilabe-

te izan dira, egun bakar bat ere

ahaztu gabe. Urte hasieran ez

nuen imajinatu ere egingo nola

amaituko genuen. Etxe barruko

egun itoetan balkoietan konde-

natu gintuzun esperantzara.

Elkarrengandik distantziatu nahi

ez genuen arren, derrigorrezko

distantzia soziala ezarri zenigun.

Ezagutzen genuen munduaren

hauskortasuna ukiarazi zenigun.

Sudur zuloak inbaditu dizki-

guzu eztarria urratzeraino. Bizi-

tzeko behar dugun izotzak

urtzen jarraitu du. Interneten

biziarazi gintuzun. Inor ez da ile-

gala edo black lives matter lako

lemak beharrezko izan dira

beste urtebetez. Zabortegiko lui-

ziak agerian utzi du estali nahi

izan dena. Egoerak muturrera

eraman gintuenean, berriz ere,

kulturaren garrantzia muturren

aurrean jarri zenigun. Matxis-

moak eraildako emakumeen

berri zenbakiz eman digute, lan

istripuz edo koronabirusez hil-

dakoekin egin duten bezala.

Zenbatu ezin diren galerak izan

dituzte gure inguruetako nego-

zio txikiek. Unibertsitate bizitza

eta parranda utopiara kondena-

tu dituzu. Mundua alda geneza-

keela pentsarazi zenigun.

Munduak gu alda gintzakeela

bagenekien, eta zuk berretsi.

Politikarien esanei adi egon gara,

balkoietako polizien mutazioei

begira. Zure zulo beltzen erakar-

pen indarraren kontra, lagunak

ikusi ditut maitemintzen, maite-

arekin elkartzeko plan burutsue-

nak diseinatzen. Geure buruak

eta ingurukoenak nekatu arte

aritu gara egin daitekeenaz, egin

beharko litzatekeenaz, uste

genuenaz, pentsatzea nahi genu-

keenaz, ezer ez jakiteaz, iritzia

aldatzeaz… Bizikleta estatiko bat

izan zara. Pedalei gogor eragin

diegun arren, zuk ez duzu aurre-

ra egin, baina guk aurrera egin

dugu ahal izan dugun moduan.

Erakutsi diguzu geratzeak eta

bakartzeak dakarren bakeaz

gozatzen eta konturatu gara zen-

bat behar dugun elkar. Agur,

lagun. Agur, 2020. Ezin esan eto-

rri bezala zoazenik. Guk gurpil

txiki batzuk jarriko dizkiogu

bizikleta estatikoari, izango da

nork bultzatu.

Elkar ulertzenhastekoak ginenean,

bazoaz, ez zarabueltatuko. Egia esanbarru-barruan pozez

agurtuko zaitut

Ibai Maruri Bilbao

Azken urteetan, ez atzera ez au-rrera egon da prozesua. Bainaaurten, urte hasieran, Galdakao-ko Udaleko osoko bilkurak pausogarrantzitsua eman zuen Usanso-lo Bizkaiko 113. herri bihurtzekobidean. Begiak malkotan zituzte-la hartu zuten hainbat usansolo-tarrek erabakia: urtarrilaren 29anegindako bilkuran, oniritziaeman zioten batzorde mistoa era-tzeari. Udal gobernua osatzen du-ten alderdiek ez ezik, EAJk ere ba-bestu zuen, betidanik uzkur har-tu badu ere desanexioa. PSE-EEizan zen aurka bozkatu zuen ba-karra. Usansolo Herria platafor-mako zinegotzi Agustin Aizpurupozik mintzatu da: «Guretzat,adrenalina txutebat izan da; ha-sierako bultzada izan da hau. Ezdago atzera-bueltarik».Gero, COVID-19aren pande-

mia iritsi zen, eta hainbat hilabe-tez berriro ere etenaldia izan duprozesuak. Baina azaroan iritsizen beste pauso garrantzitsua:urtarrilean onartutako batzordemistoak lehen bilera egin zuenhilaren 11n. Lan jakin bat izangodu batzordeak: Usansolorensegregazioari buruz BizkaikoForu Aldundian aurkeztu beha-rreko azken txostena egitea. Agirihorretan, Usansoloren eta Galda-kaoren arteko banaketak ekarri-ko lituzkeen eragin ekonomiko,juridiko eta praktikoak jaso

behar dira, zehatz. Lan horiekarlo bakoitzean adituak diren tal-deek egin ditzaten, kontratazioakmartxan jartzea izango dabatzordearen lehen lana. Lauhilabete ditu txosten hori egiteko.Honela osatuta dago batzordea:

Galdakaoren ordezkari gisa aritu-

ko dira alkatea, udaleko idazkarinagusia eta, udal hauteskundeenemaitzei jarraikiz, EH Bilduko etaEAJko ordezkari bana. Usansolo-ren ordezkaritza ere hauteskun-deetako emaitzen araberakoa da:Usansolo Herriak bi ordezkariditu, eta bat EAJk. Horiez gain,

Bizkaiko Foru Aldundiko bi tek-nikari arituko dira batzordean.Iñigo Hernando alkatea izango dabatzordeko presidentea.Galdakaoko Udalak osatutako

egutegiaren arabera, desanexioa-ri buruzko galdeketa 2021eko az-ken hiruhilekoan izango da.

Desanexiorako lehen pausoakUsansoloren desanexioa gidatuko duen batzorde mistoa beharrean dabil azarotik, Galdakaon

Batzorde mistoko kideetako batzuk lehen bilerara sartu aurretik, azaroaren 11n, Galdakaoko udaletxean. BIZKAIKO HITZA

Gabon hauetan:Gurean erosi,bizi Galdakao.

kalitatea

elkarzaintzakomu

nitate

a

jasangarritasuna konpr

omisoa

segurtasuna

Babestu komunitatea, elkarzaintza, jasangarritasuna, segurtasuna eta kalitatea. Hartu konpromisoa.

Alonsotegikobeste alkate ohibat auzipetuta

ALONSOTEGI b Barakaldokoinstrukzio epaileak abendua-ren hasieran sinatu zuen JoseLuis Erezuma alkate ohia(EAJ) auzipetzeko autoa. Di-rua desbideratzea egotzitaepaituko duten hirugarrenalkate ohia da herrian.

EAJrekin haserre,independenteada orain alkatea

MUNDAKA b Mikel BilbaoMundakako alkateak alkate-ordeak kargugabetu zituenirailean. Zerrendan dagoenarren, ez da EAJkoa, eta desa-dostasunak izan dituzte ha-sieratik. EAJk zentsura mo-zioa aurkeztu nahi izan zuen.

Sopelan ez dubabesik izanzentsura mozioak

SOPELA b Azaroan, Sopelakoalkatearen aurkako zentsuramozioa aurkeztu zuen DenokBaterako zinegotzi bakarrak.Oposizioko talde nagusiak,EH Bilduk, ez zuen babestu,eta Josu Landaluze jeltzaleakjarraituko du alkate.

Iurretako alkateasalatu dute,jazarpenagatik

IURRETA b Iurretako udalidazkariak Iurretako alkateIñaki Totorikaguena etaikuskatzailea salatu zituenazaroan, laneko jazarpenaegotzita. Idazkaria karguga-betu dute Batzar Nagusiek.

5BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18a Urtekaria

Udal politika

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18aUrtekaria COVID-19a

HERRIZ HERRI, ABENDUAREN 10ERA ARTE

HERRIA POPULAZIOA KUTSATUAK TASA 100.000KO HILDAKOAK

Abadiño 7.695 298 3.872,6 4

Abanto 9.476 408 4.305,6 8

Ajangiz 453 17 3.752,8 0

Alonsotegi 2852 92 3.225,8 1

Amoroto 375 8 2.133,3 0

Arakaldo 96 2 2.083,3 0

Arantzazu 377 10 2.652,5 0

Areatza 1.215 46 3.786 0

Arrankudiaga 789 24 3.041,8 0

Arratzu 373 4 1.072,3 0

Arrieta 566 10 1.766,8 0

Arrigorriaga 11.882 493 4.149,1 12

Arteaga 722 18 2.493,1 0

Artzentales 692 26 3.757,2 1

Atxondo 1.414 54 3.819 1

Aulesti 665 55 8.270,7 3

Bakio 2.639 79 2.993,6 5

Balmaseda 7.595 324 4.266 20

Barakaldo 98.497 4.972 5.047,9 137

Barrika 1.528 75 4.908,4 4

Basauri 40.711 1.867 4.586 87

Bedia 1.054 34 3.225,8 1

Berango 7.230 277 3.831,3 0

Bermeo 16.880 482 2.855,5 18

Berriatua 1.251 104 8.313,3 0

Berriz 4.701 225 4.786,2 8

Bilbo 343.430 19.166 5.580,8 578

Busturia 1.607 79 4.916 6

Derio 6.472 247 3.816,4 2

Dima 1.431 32 2.236,2 1

Durango 29.436 1.409 4.786,7 23

Ea 821 14 1.705,2 0

Elantxobe 362 20 5.524,9 0

Elorrio 7.441 247 3.319,4 6

Erandio 24.297 1.308 5.383,4 31

Ereño 264 4 1.515,2 0

Ermua 16.039 1.194 7.444,4 33

Errigoiti 484 19 3.925,6 0

Etxebarri 11.338 467 4.118,9 9

Etxebarria 751 55 7.323,6 1

Forua 916 30 3.275,1 0

Fruiz 543 21 3.867,4 0

Galdakao 29.389 1.222 4.158 43

Galdames 836 24 2.870,8 0

Gamiz-Fika 1.374 62 4.512,4 1

Garai 259 2 772,2 0

Gatika 1.648 61 3.701,5 1

Gautegiz Arteaga 854 26 3.044,5 1

Gernika-Lumo 16.725 617 3.689,1 5

Getxo 77.088 3.275 4.248,4 77

Gizaburuaga 210 5 2.381 0

Gordexola 1.724 72 4.176,3 2

Gorliz 5.825 206 3.536,5 4

Gueñes 6.564 277 4.220 7

Ibarrangelu 625 20 3.200 0

Igorre 4.163 136 3.266,9 0

HERRIA POPULAZIOA KUTSATUAK TASA 100.000KO HILDAKOAK

Ispaster 741 12 1.619,4 0

Iurreta 3.689 184 4.987,8 5

Izurtza 289 9 3.114,2 0

Jatabe 928 37 3.987,1 0

Karrantza 2.806 154 5.488,2 7

Kortezubi 437 15 3.432,5 2

Lanestosa 276 6 2.173,9 0

Larrabetzu 2.053 81 3.945,4 0

Laukiz 1.165 55 4.721 1

Leioa 31.188 1.286 4.123,4 27

Lekeitio 7.246 299 4.126,4 4

Lemoa 3.610 122 3.379,5 2

Lemoiz 1.238 46 3.715,7 1

Lezama 2.383 90 3.776,8 0

Loiu 2.355 161 6.836,5 18

Mallabia 1.174 41 3.492,3 0

Mañaria 516 21 4.069,8 0

Markina-Xemein 4.964 314 6.325,5 3

Mendata 408 11 2.696,1 0

Mendexa 485 12 2.474,2 1

Meñaka 713 37 5.189,3 0

Morga 391 9 2.301,8 0

Mundaka 1.844 84 4.555,3 6

Mungia 17.349 799 4.605,5 16

Munitibar 457 36 7.877,5 3

Murueta 304 12 3.947,4 0

Muskiz 7.456 308 4130,9 7

Muxika 1.482 66 4.453,4 1

Nabarniz 242 9 3.719 0

Ondarroa 8.590 365 4.249,1 8

Orozko 2.613 55 2.104,9 3

Ortuella 8.350 335 4.012 3

Otxandio 1.337 54 4.060,6 2

Plentzia 4.363 171 3.919,3 3

Portugalete 46.191 1.848 4.000,8 33

Santurtzi 45.690 2.122 4.622,5 52

Sestao 27.146 1.301 4.792,6 50

Sondika 4.489 171 3.809,3 4

Sopela 12.947 572 4.418 10

Sopuerta 2.468 166 6726,1 13

Sukarrieta 336 4 1.190,5 0

Trapagaran 11.875 530 4.463,2 12

Turtzioz 512 24 4.687,5 0

Ubide 177 9 5.955,3 0

Ugao 4.114 254 6,174 3

Urduliz 4.274 160 3.726,1 3

Urduña 4.274 124 2.901,3 1

Zaldibar 3.056 146 4.777,5 2

Zalla 8.438 315 3.733,1 4

Zamudio 3.274 147 4.489,9 2

Zaratamo 1.631 47 2.881,7 1

Zeanuri 12.58 29 2.305,2 0

Zeberio 1.065 49 4.600,9 0

Zierbena 1.493 50 3.349 0

Ziortza-Bolibar 451 14 3.104,2 0

Zornotza 19.119 838 4.383,1 22

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

Martxoaren7an deituz i g u t e n[Jaurlari-tzako] Osa-sun Saile-

tik, esateko kasu positibo bi zeu-dela herriko erretiratuen etxebatera sarri joaten zirenen arte-an»; hala gogoratu du Asier Ira-gorri Basauriko alkateak zelan ja-kin zuen gaitza herrira iritsi zela.SARS-CoV-2 birusaren Bizkaikolehen agerraldia eurenean izanzen. Martxoaren erdialderako he-rrialde historiko osoan zabaldutazegoen. Hilaren 14an eman zuenEspainiako Gobernuak maiatzeraarte iraun zuen konfinamenduagindua. Pandemiaren lehen kolpe har-

tan, Basauri bereziki zigortu zuengaitzak. Lehen asteetan, Bizkaiankutsatze berri gehien zituen he-rria izan zen, hiriburuaren atze-tik. «Erretiratuen elkarteetarasartu zen birusa, oraindik gure ar-tean zegoela jakin aurretik. Jen-deak sintomak izan arren, bizi-modu normala egiten zuen, inork

ez zekielako zer zuten. Uste duthorregatik zabaldu zela hainbesteeta hain erraz gurean».Basauriko alkatea ohartarazi

zutenerako herriko lagun bi hilziren COVID-19ak jota. Hil ondo-ren jakin zen gaitza izan zutela.Izan ere, Kareaga auzokoa izanzen Euskal Herrian hildako lehenkutsatua: 82 urteko gizona Galda-kaoko ospitalean zendu zen mar-txoaren 5ean. Egun batzuetara hilzen haren emaztea ere. Harrezke-ro, Eusko Jaurlaritzako OsasunSailak egindako zenbaketarenarabera, 1.500 bizkaitar inguru hildira pandemia honetan. Estatisti-ka horretatik kanpo geratu diraBizkaian hil diren gizon eta andreasko, lehen hilabeteetan PCRprobak eta diagnostikoa egitekoizan ziren zailtasunen ondorioz.Kasurako, joan den astean INEEspainiako Estatistika Institu-tuak emandako datuen arabera,soilik martxotik maiatzera 948bizkaitar hil ziren COVID-19arenondorioz. Horrek erakusten du1.500eko kopuru hori ez delainondik ere erreala.Bizkaian 49.169 herritarrek

eman dute positibo PCR probanedo antigenoen proban, aben-duaren 10era arte. Gehien gehie-

Basauriko alkateak martxoaren 7an jakin zuen basauriar bat SARS-CoV-2akkutsatuta zegoela. Ordurako, herriko adineko senar-emazte bikote bat COVID-19ak jota hil zen. Harrezkero, ehunka bizkaitar hil dira, eta 49.169 batherritarrek eman dute positibo Bizkaian egindako PCR eta antigeno probetan.

1.500etik gora hil ditu

Konfinamenduari eskerpandemiaren bilakaerabideratzea lortu arren,udako oporraldiakaldrebestu egin zuen

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18a Urtekaria

COVID-19a

Zahar etxeak. Eskaintzen den arretaauzitan ipini du birusak

Zaurgarrienak are zaurga-rriago bilakatu ditu pan-demiak. Hori horrela, jo-

an den martxoan, neurri zorro-tzagoak hartu behar zituztelapentsatu zuten Gernika-LumokoKaltzada adinekoen egoitzakolangileek: hamabost egunez kon-finatu ziren, egoiliarrekin batera.Martxoaren 31tik apirilaren 14ra,47 langile adinekoekin batera biziziren. Bizkaiko Hitza-k horietakobatzuekin hitz egin zuen. Eraba-kiaren arrazoiak azaldu zituzten:«Birusa egoitzan sartzea eragotzinahi genuen. Egunero sartu etairtenda, birusa barrura sartzekoarrisku handiagoa zegoela pen-tsatu genuen». Izan ere, adine-koen egoitzak gogor kolpatu dituSARS-CoV-2 koronabirusak. Le-hen olatudeitutakoan, martxotikekainaren 30era, 352 egoiliar hilziren. Ordutik aste honen hasie-rara, beste 111. Bizkaian ofizialkihil direnen herena inguru izandira egoitzetako egoiliarrak. Izanere, gaitzak jotako egoiliarren%31 inguru hil dira. Martxotikhona ia 2.500 egoiliarrek pasatudute gaixotasuna.Martxoaren 5ean osatu zuen

Bizkaiko Foru Aldundiak COVID-19ari aurre egiteko egoi-tzetan ezarri beharreko protoko-

loa. Martxoaren 13an eman zutenPCR proban positibo egoitzetakolehen bi beharginek. Martxoaren14an, egoitzetara bisitak egitekodebekua ezarri zen. Eta orduaniritsi zen egoiliarrentzako biga-rren gaitza: isolamenduak era-gindako bakardadea eta tristura.Senideen borroka nagusia bila-katu zen bisita egiteko eskubidea. Beharginek, berriz, lanerako

baliabide falta salatu dute eten-gabe pandemia hasi zenetik. Ba-tez ere, Birjinetxe zentroan dabil-tzan beharginen babes faltazohartarazi zuten sindikatuek. Di-putazioak egoitza hartako egoi-liarrak beste batzuetara eroan zi-tuen, eta hura positibo ematenzuten adinekoak isolatzeko ego-kitu zuen. Bertan zegoen birusa.Ekainetik uztailera hainbat as-

tez kutsaturik gabe egon zirenarren, uztail bukaeran berriroitzuli zen birusa egoitzetara. Etaharrezkero, hainbat agerraldiizan dira. Osasun larrialdiak be-rriro ere mahai gainean ipini duadinekoei eskaintzen zaien arre-ta; eztabaida pil-pilean dago. Di-putazioak eredua aldatzeko kon-promisoa hartu du: zentro txikia-goetan oinarritu gura du.Pentsiodunak eta sindikatuakmobilizazioetan dabiltza.

Gernika-Lumoko Kaltzada egoitza, apirilaren 16an. MARISOL RAMIREZ / FOKU

Elkartasuna. Boluntarioen sareak,kalteberenak laguntzeko

Martxoaren 14an sartuzen indarrean Espai-niako Gobernuak eza-

rritako etxeratze agindua.Hurrengo hamabost egunetan,ezingo zen kalera atera, ez bazenlehen mailako premiak asetzeko—erosketak egin edo medikuare-nera joan, kasurako— edo beha-rrera joateko. Azkenean, maia-

tzera arte luzatu zen konfina-mendua. Pedro Sanchez Espai-niako Gobernuko presidenteakagerraldia egin eta biharamune-an izan zuten lehen bilera, Bilbo-ko Zazpikaleetan. BizkaikoHitza-ri kontatu zioten apirile-an: «Larrialdi egoeraz ohartuginenean, eta auzoko GrebaKomitean elkartzen ginen nor-

banako zein auzoko eragileenmarkoaz baliatuz, sarea antola-tzen hasi ginen. Badakigu ezingarela geratu soilik sistema kapi-talistak utzitako hutsuneetanpartxeak jartzean, zaintza lankoiunturaletan. Baina hortikabiatuta hasi zen gure bidea,larrialdi egoeran sortutako beha-rrei erantzuna emateko auzoasanblada batera deituz». Halasortu zen Bilboko Alde Zaharre-ko elkartasun Sarea. Aldi berean,Bizkaiko auzo eta herrietanantzeko sare gehiago sortzenhasi ziren.Umeak zaintzeko eta eroske-

tak egiteko laguntza eskaintzen

zuten hasieran. Baina, apurka-apurka, konfinamenduak era-gindako premiak ere haziz joanziren. Auzoko beste eragilebatzuekin elkarlanean, etxebizi-tza, lan baldintzak, merkataritzaeta hezkuntza ere jorratzen ibiliziren. «Eskubideak urratu diz-kietenen deiak jaso ditugu, lane-tik bota dituztelako edo lanekobaldintzak salatzeko». Gernika-Lumoko Zaintza Sareak kontatuzion Bizkaiko Hitza-ri eureneaneskaerek izan zuten bilakaerakkezka eragiten ziela: «Hasieran,babes materialaren eskaera zela-ko nagusi, baina orain, eroske-tak eta oinarrizko beharrizaneneskaerak gora egin du. Adibidez,larrialdi egoeran zegoen familiabati janaria, arropa eta oinetako-ak eman behar izan dizkiogu».Herri mugimenduaz gain, Biz-

kaiko Foru Aldundiak BizkaiaGara boluntario sarea sortu zuenmartxoaren 15ean. Eusko Jaurla-ritzak, berriz, Guztion Arteanprograma. Bi egitasmo horieiesker, ehunka boluntario gehia-go gerturatu ziren Bilboko Eliz-barrutiko Caritasera eta BizkaikoGurutze Gorrira. Caritasek apar-teko lana egin zuen bakarrik iso-latuta geratu ziren adinekoei etamendekoei lagun egiten.

Gernika-Lumoko Zaintza Sarekoak elikagaiak banatzeko prestatzen, apirilaren 17an. BIZKAIKO HITZA

nak bigarren olatudeituriko aldihonetan kutsatu dira: martxotikuztail bukaerara, 8.745 positibozenbatu ziren; gainontzeko ia40.000k azken lau hilabeteetakokutsatzeak dira. Halere, udabe-rriko datuak eta gerokoak ez diraerabat alderagarriak, hasierakohilabeteetan oso test gutxi egin zi-relako, eta soilik gaitza gaiztotutaospitaleratzen zirenei egiten ziz-kietelako probak. Udatik hona,positibo eman duten guztien ger-tukoen artean gaixo gehiagorenbila ibili da Osakidetza; baita sin-tomarik ez dutenen kasuetan ere.Eta kutsatze kopuru handiak izandituzten herrietan test masiboakegin dira.

Udan, hobetzetik okertzeraKonfinamenduari esker pande-miaren bilakaera bideratzea lortuzen arren, udako oporraldiak de-na aldrebestu zuen. Uztail bukae-ran hasi ziren lehen agerraldiak:Bilboko Bolueta auzoko dantzale-ku bat, Erandioko jatetxe bat, Al-gortako (Getxo) eta Galdakaokotaberna bana... Abuztu bukaeran,Gernika-Lumok eman zuen le-hen ezusteko handia: Andra Marieta San Roke jaiak ospatu ohi di-tuen egunetan, gau giroko taber-netan egindako parrandek doze-naka kutsatu eragin zituzten. On-doren ospatu beharreko jaietanneurriak gehiago zorroztu ziren.Dena den, aisialdia ez da izanarrisku eremu bakarra. Lantokie-tan ere egon dira kutsatzeak:hainbat fabrika, supermerkatueta dendatan positiboak egonarren, salatu dute gainontzekolangileei ez zaizkiela probak egin.Irailean, ikasturtea hastearekin

batera, eskoletan ipini zen arreta.Kezka zegoen. Ikasturtea hasibezperan, Mungiako Bentadesikastetxea ez irekitzea erabaki zu-ten, zenbait langilek positiboeman zutelako. Bi egunera, Zaldi-barko eskola publikoa itxi zuten.Ez da berriro hain neurri gogorrikhartu behar izan, ikasgela batzue-tako ikasle guztiak etxera bidalidiren arren.Udazkenean, intzidentzia me-

tatua neurtzen hasi zen OsasunSaila, hamabost egunean 100.000biztanleko zenbat kutsatu egondiren zenbatzen. 500 kutsatutikgorako herriak zona gorri izenda-tzen ditu. Lehena Durango izanzen, Bizkaian, urri erdialdera.Apurka, gehiago batu ziren, etaurriaren 28an, herrialde osoko in-tzidentzia metatuak 500 kutsa-tuen langa gainditu zuen. Azaro-aren 28ra arte ez du jaistea lortu.Abendua hobetze bidean hasi ba-zen ere, azken astean datuak ez-korrak izan dira berriz.

Indarkeria matxista. Biktima eta erasotzailea,elkarrekin konfinatuta

Udaberriko etxeratze agin-

dua bukatu zenean eman

zituzten datuak. Bikote-

kideak eraso egin dien emaku-

meen kasuei dagokienez, mar-

txoan 160 zenbatu zituen Ertzain-

tzak Bizkaian —180, berriz, iazko

martxoan—. Eta 129 apirilean; iaz

baino 42 gutxiago. Maiatzean,

konfinamendua arintzen hasi

zen, eta aurreko hilabeteek ezku-

tuan gorde zutena agerian geratu

zen: ekainean, %31 hazi ziren ge-

nero indarkeriagatik ipinitako sa-

laketak herrialde historikoan:

iazko ekainean 231 izan ziren, eta

aurtengoan, 303. Bereziki etxe

barruan gertatutako indarkeria

salaketek izan zuten gorakada:

%43,48 hazi ziren ekainean; %60,

uztailean. Datuek argi erakusten

dute: erasotzaileek eta biktimek

elkarrekin igaro zuten konfina-

mendua etxean isolatuta.

«Martxoan, apirilean eta

maiatzean, andreek ahal izan zu-

ten moduan eutsi zioten etxean

bizi zuten egoera gogorrari. Kale-

ra irten ahal izan direnean, sala-

keta jartzeko ausardia izan dute.

Uste dut konfinamenduak gau-

zak aldatu dituela kasu asko-

tan», esan zuen Teresa Laespada

Bizkaiko Enplegu, Inklusio eta

Berdintasun diputatuak, datuak

emateko egin zuen agerraldian.

Hala ere, emakume askok pan-

demia aurretik baino zailtasun

handiagoak dituzte erasotzailea

salatzeko. «Oso kezkatuta gaude

emakumeek pandemiaren ondo-

rioz duten egoera ekonomiko, la-

boral eta sozialagatik. Langabezia

eta pobrezia datu dramatikoak

ditugu. Zoritxarrez, hori da joera,

eta hori ez da batere lagungarria

indarkeria matxista pairatzen

duten emakumeentzat», oharta-

razi du Argitan Barakaldoko

emakumeentzako aholku etxeko

Mireia Saizek. Haren ustez, da-

tuek berresten dute euren salake-

ta: osasun krisia talde zaurgarrie-

nak gogorrago kaltetzen dituen

krisi sozial eta ekonomiko ere

bihurtu dela. «Andre askok bizi

dituzten prekaritatearen eta po-

breziaren ondorioz, gehienek

ezin dute ihes egin sufritzen du-

ten indarkeria egoeratik. Ez dute

aukerarik euren kabuz bizirik

irauteko, eta baliabide faltak in-

darkeria jasatera kondenatzen

ditu».

Mugimendu feministak uste

du indarkeriari aurre egiteko zer-

bitzu publikoak indartu behar di-

rela, eta esan du pandemiak age-

rian utzi dituela azken urteetako

murrizketen ondorioak. Hori al-

darrikatu dute Azaroaren 25ean.

Mugimendu feministaren ikurra, Bilboko balkoi batean, martxoan, konfinamenduan. MARISOL RAMIREZ / FOKU

8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18aUrtekaria COVID-19a

Etxebizitza. Diru sarrerarik ezalokairua ordaintzeko

Konfinamendu garaian,

etxeek inoiz baino ga-

rrantzi handiagoa hartu

zuten. Baina egoera hori bera alo-

kairuak edo hipotekak ordain-

tzeko oztopo bilakatu zen milaka

familiarentzat. Etxetik irten gabe,

aldi baterako erregulazioan edo

langabezian, diru sarrerak falta

zituzten.

Akab Askatasun Kolektibora-

ko Abokatuak kolektiboko kidea

da Aratz Estonba. Bizkaiko Hi-

tza-rekin egin zuen berba apiri-

lean, eta esan zuen bi kezka na-

gusi zituela: batetik, alarma egoe-

rak sortu zuen ezegonkortasun

egoera aipatu zuen; herritarrek

ez zekiten zer eskubide dituzten.

Espainiako Gobernuak etxegabe-

tzeak eten zituen sei hilabetez.

Bestetik, alarma egoeraren ondo-

ren etorri den egoera sozioeko-

nomikoak ere kezkatzen du:

«Zeintzuk izango dira lan baldin-

tzak? Aldi baterako erregulazio-

Andre bat balkoitik begira, Bilbo Zaharrean, martxoan. MARISOL RAMIREZ / FOKU

Ekonomia. Ostalariak eta dendariaklarri, eta industria, krisian

Bizkaidendak Bizkaiko

hogei herritako merkata-

rien elkarteen federazioa

da. «Gurera deitu duten merka-

tarien %15 euren herriko udal

gizarte zerbitzuetara bideratu

ditugu, ikusi dugulako hil hone-

tan ez dutela jateko dirurik izan-

go», ohartarazi zuen Jose

Andres Cebrecos presidenteak

apirilean. Oinarrizko zerbitzua

eskaintzen dutenak baino ez

ziren egon irekita konfinamen-

duan: elikadura dendak, boti-

kak, informatikarienak... Jate-

koa etxera eroaten duten jatetxe

batzuk ere bai; tabernak, itxita.

Diru sarreren faltan, zaila da

gastuak ordaintzea. Alokairuari

aurre egin ezinik, hainbat nego-

zio betiko zarratu dituzte.

COVID-19aren pandemiak

eragindako krisi sozioekonomi-

koaren ikur bilakatu dira. Udan

zabaldu zuten negozioa berriro,

segurtasun eta higiene neurrie-

kin. Baina aldian-aldian baldin-

tzak aldatuz joan dira, han eta

hemen izan diren birusaren age-

rraldi berriekin batera; zarratze-

ko hurrengo agindua noiz iritsi-

ko beldurrez ibili dira. Bost aste

egin berri dituzte ateak itxita.

Diotenez, ez da errentagarria

ezarri dizkieten baldintza horie-

tan zabaltzea. Diru laguntza

zuzenak eskatu dizkiete erakun-

de publikoei. Azken hilabeteetan

dozenaka protesta egin dituzte.

Tabernak zarratuta egon dire-

nean, dendetan ere salmentek

behera egin dute. Merkatari

elkarteen arabera, ostalaritzak

sortzen duen sozializazioa behar

dute erosleak erakartzeko. Jaur-

laritzak, foru aldundiak, udalek,

eskualdeetako garapen elkarteek

eta merkatari elkarteek bonu

kanpainak egin dituzte. Diputa-

zioak joan den astean abiatu

zuen azkena, 100.000 bonure-

kin; egun bakarrean saldu zituz-

ten guztiak. Merkataritzan urte

ona janari dendek izan dute.

Horren erakusle Mercabilbaok

emandako datuak: 2020an, mar-

kak hautsi dituzte fruitu eta

barazki salmentan.

Kaleratzeak fabriketanIndustria ez dabil hobeto. Aurre-

tik ere eztulak jota zegoen auto-

en merkatua, eta pandemiarekin

erabat gaixotu da. Mugikortasu-

nari ipinitako mugen ondorioz,

hegazkin gehienak lurrean

daude geldi, eta aeronautika

sektorea martxa hartu ezinik

dabil. Udatik hona, Bizkaian

hainbat izan dira bi arlo horietan

lan erregulazio espedienteak eta

langileen kaleratzeak iragarri

dituzten enpresak.

ITP Aero multinazionalak 121

behargin kaleratuko ditu Zamu-

dion duen plantatik. Taldeko

PBC Precision Casting Bilbao

enpresak, berriz, Barakaldon eta

Sestaon dituen planetan dihar-

duten 510 langileetatik 13 kalera-

tuko ditu. Autogintza arloko

Gestampek Zamudion dituen

GTS eta Matriceria Deusto itxiko

ditu: 232 lanpostu galduko dira.

Sidenorrek aldi baterako lan

erregulazio txostena ezarri du.

Azken berri txarra Igorretik

iritsi zen, azaroan: Kelvion mul-

tinazionalak herrian duen planta

zarratu eta 73 behargin kaleratu-

ko ditu. Eskualdea kezkatuta

dago, azken urteetan hainbat

lantegi galdu dituztelako. Bilbo-

ko portuko zamaketariak 57

egunez greban egon dira; aben-

duaren 5ean utzi zuten, berriz

negoziatzen hasteko. Urrian %35

tona gutxiago mugitu ziren por-

tuan, grebagatik; apiriletik urri-

ra, %13 gutxiago, pandemiagatik.

Bilboko Zazpikaleetako Zazpi Bide taberna behin betiko itxita, azaroan, jabeak alokairua ordaintzeko izan dituen arazoengatik. ARITZ LOIOLA / FOKU

9BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18a Urtekaria

COVID-19a

ak lana erregulatzeko txosten bi-

lakatuko dira ondoren?».

Testuinguru horretan sortu

zen udaberrian Bilboko Maizte-

rren Sindikatua. Berez, aurretik

ere bazebiltzan taldea sortzeko

lanean, baina konfinamenduak

eragindako arazoek bizkortu

egin zuten prozesua. Miguel Viri-

zuela kideak azaldu zion Bizkai-

ko Hitza-ri zein den euren as-

moa. Lehenik eta behin, maizte-

rrei dituzten eskubide eta

aukerak jakinarazi nahi dizkiete.

«Alokairua arautzen duen lege-

dia maiz aldatzen ari da. Dekre-

tuen eta aginduen inguruko

hausnarketa politiko bat egiten

dugu. Aldi berean, laguntza eko-

nomikoak lortzeko zer-nolako

baldintzak bete behar diren ba-

dakigu; beraz, orain aholkulari

lanetan ari gara, larrialdi egoeran

daudenei aurrera egiten lagun-

tzeko».

Aurrera begira, bestelako hel-

buruak dituzte: «Arazo horiek

kolektibizatzea eta subjektibota-

sun politiko bat denon artean

eraikitzen hastea da asmoa. Hala

ere, orain gure betebeharra da

jendeak etxea ez galtzea, eta ho-

rretarako egin behar duguna da

legedia ikasi eta diru laguntzak

eskuratzen lagundu».

Etxerik ez etxeratzekoEhunka herritar etxe barik ha-

rrapatu zituen etxeratze agin-

duak. Udalek kiroldegiak presta-

tu zituzten etxegabeen konfina-

mendurako. Bizkaiko Elizak ere

hainbat babestu zituen. Orduan

ohartu ziren erakundeen zenba-

ketek ziotena baino dezente etxe-

gabe gehiago zeudela. Konfina-

mendua bukatu zenean, erakun-

de publikoek Lehen Urratsa

egitasmoa ipini zuten martxan,

etxegabeen gizarteratzea susta-

tzeko. Bestebiko Joseba Gayak

«txalotzekoa» zela esan zuen,

baina «epe laburrerako erantzu-

na» iritzi zion. Gizarte babesera-

ko sareak «askoz indartsuagoa»

izan behar duela esan zuen.

1

3

2

54

6

10BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2020ko abenduaren 18aUrtekaria

Urtea iruditan

10. orria

1Bizitza duinagoaren alde.Ur-

tarrilaren 30ean greba orokorra

egin zen, Eskubide Sozialen Gutu-

nak deituta. MARISOL RAMIREZ / FOKU

2 Itxiera.Urtarril bukaeran zarra-

tu zuten Getxoko Aquariuma, eta

bost langile lan barik geratu ziren.

ECUADOR ETXEA

3Abiadura. Irailaren 22tik, Bilbon

ezin daiteke orduko 30 kilometro-

ko abiadura gainditu. L. J. / FOKU

4Zulatuta.Urrian zulatu zen Se-

beretxeko tunela, Bilbo hegoalde-

ko saihesbidea AP-68arekin lotze-

ko obretan. BIZKAIKO FORU ALDUNDIA

5Bertsolaritza.2021era atzeratu

dute Bizkaiko Bertsolari Txapelke-

ta; haren ordez, Kopla Barik zikloa

egin da. ANDONI CANELLADA / FOKU

6Lanak.14 urtez etenda egon

ondoren, neguan berrekin zieten

AHTaren lanei Atxondon, Abadiñ-

on eta Elorrion. E. PORTILLO/ FOKU

11. orria

1Sarean.Erosketak onlineegin

dira Durangoko Azokan. J. F. / FOKU

2Garai baten ikurra.1980an

egindako Lemoiz gelditumurala

ikusgai ipini dute Bilboko Arte

Ederren Museoan. M. R. / FOKU

3 Jairik ez.Pandemiagatik, eki-

taldi xume batekin ospatu behar

izan zuten Ibilaldia, Elorrion, urria-

ren 18an. 2021ekoa Sopelako An-

der Deunak antolatuko du. IBILALDIA

4Trena aldarri.Renferi tren zer-

bitzua hobetzeko eskatu diote En-

karterrin eta Bilbo aldean.

BIZKAIKO HITZA

5Hauteskundeak.Eusko Lege-

biltzarrerako bozak egin ziren uz-

tailaren 12an. Bizkaian 12 jarleku

lortu zituen EAJk (+1), 6 EH Bilduk

(+1), 3 PSE-EEk (=) eta bina Pode-

mosek (-1) eta PP-Ciudadanos ko-

alizioak (-1). ARITZ LOIOLA / FOKU

1

3

4

5

2

11BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2020ko abenduaren 18a Urtekaria

Urtea iruditan

Peru Azpillaga Diez

Zer arnasten du

pertsonak? No-

lakoa da herrita-

rren biriketara

heltzen den ai-

rearen kalita-

tea? Kutsatua egon liteke? Galde-

ra eta kezka horiek herritar asko-

ren haserrea piztu dute aurten

Bizkaian, kutsadura berriek as-

tinduta. Enpresa batzuen isurien

kontrako salaketak egin dituzte

plataforma batzuek, eta beti sus-

mo bera agertu dute: legea urratu

dutela. Muskizko Petronorren

koke planta, Gueñes eta Zalla ar-

tean biomasa erretzen ari den

Glefaran enpresaren jarduna,

Erandion Befesa enpresak egin-

dako isurketak eta Durangaldean

Tecnaliaren ikerketak atzeman-

dako bentzeno kantitate altuak

izan dira 2020an zeresan gehien

eman duten kutsadura kasuak.

KOKE PLANTA, LEGEZ KANPO

Meatzaldea Bizirik elkarteak ha-

mar urte baino gehiago darama-

tza Petronorrek 2013an Muskizko

findegian eraiki zuen oke planta-

ren eraikuntza legez kanpokoa

dela ohartarazten. Mugimenduak

nabarmendu du 2009tik ari direla

salatzen plantaren baimen falta

—2013an ireki zuten—. «Eusko

Jaurlaritzak ez du gaia aintzat

hartu —planta eraikitzea baimen-

du zuen ezinbesteko baldintza

hori bete gabe—, ezta Espainiako

Trantsizio Ekologikorako Minis-

terioak berak ere, hamabi urtean

ez baititu aintzat hartu gure infor-

mazio eskaerak, salaketak eta bi-

lera eskaerak», esan dute elkar-

teko kideek. Gogoarazi dute Es-

painiako Kosta Agintaritzak ez

zuela koke planta eraikitzeko bai-

menik eman, eta hori ezinbeste-

koa dela kostaldeko lur eremu

publiko batean eraiki behar de-

nean. «Baimen hori gabe, eta da-

gokion zigor espedientearekin,

eraitsi egin behar da, edo jarduera

bertan behera utzi».

Espainiako Auzitegi Naziona-

lak, azaroan, laugarren aldiz es-

katu dio Espainiako Trantsizio

Ekologikorako Ministerioari era-

bakitzeko Petronorri zigor espe-

dientea ireki edo ez, eta datozen

egunetan jakingo da azken ho-

Hainbat fabrika eta enpresak kutsadura handia sortzen duteBizkaian, eta horietako batzuek herritarren haserrea piztu dute, legea urratu eta osasuna arriskuan jartzendutelakoan, Petronorrek, Glefaranek eta Befesak tartean.Iurreta inguruan airearen kalitateak sortu du ezinegona.

Pozoia arnastekokezka larrian

Petronorrek Muskizen

duen findegia, artxiboko

irudi batean.

LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18a12 Urtekaria

Ingurumena

13Urtekaria

Ingurumena

rren erabakia zein den. Herrita-

rrek orain arte bizi behar izan du-

ten egoera gaitzetsi du taldeak.

Haien hitzetan, «justifikatu ezi-

na» da kostaldeko lur eremu pu-

blikoa babestu behar luketenek

bizilagunak «behartzea» hama-

bi urteko auziak jasatera. «Eta

horiek igaro eta gero ere, ez dituz-

te epaileen aginduak betetzen».

ZORABIOAK ERANDION

Erandioko Auzotarrok elkarteak

EAEko Arartekora eta Ingurumen

Fiskaltzara jo zuen urrian, Asua

auzoko Befesa Aluminio eta San-

groniz auzoko Befesa Oxido Zinc

enpresek egiten dituzten isurke-

tak salatzeko. Industria hondaki-

nak birziklatzen dituzte bi planta

horietan. Bereziki, Erandiogoiko-

ko bizilagunek eta, oro har, udale-

rri osokoek eta inguruetako he-

rrietakoek dagoeneko sei urte da-

ramatzate egoera erakunde pu-

blikoen aurrean salatzen.

«Erantzun eta konponbide fal-

tak nazkatuta», elkarteak aireko

partikulak neurtzeko gailu bat es-

katu, eta neurketak egin zituen.

Asuako merkataritza gune bate-

ko aparkalekuan zeudela, elkar-

teko kide bi zorabiatu egin ziren.

Azalpena neurgailuak eman ziela

kontatu zuten: PM 2,5 partikulen

kopurua metro kuboko 600etik

gorakoa zen, eta PM 10 partikule-

na, metro kuboko 800etik gora-

koa. Alegia, baimendutakoa bai-

no hamabost edo hogei aldiz han-

diagoak diren kopuruak.

Horretaz gain, Erandio inguru-

ko fabrikek erreketara isurketak

egiten dituztela ere aipatu zuten.

Ondorioz, inguruetako bizilagu-

nek eztarriko lakarra, buruko mi-

nak eta usain txarrak pairatzen

dituztela nabarmendu zuten.

GLEFARAN PLANTA EZBAIAN

Gueñes Bizia plataforman bildu-

tako herritarrek Gueñes eta Zalla

artean biomasa erretzen ari den

Glefaran enpresaren jardunari

buruzko «eztabaida publikoa-

ren» beharra jarri dute mahaia-

ren gainean. Hori lortzeko, Gorka

Llantadak Gueñesko kultur etxe-

ko gela bat okupatu zuen otsaile-

an, eta astebeteko gose greba

egin: «Zallako eta Gueñesko al-

kate eta zinegotziekin izan ditu-

gun bileretan ez digute argudio-

rik eman; beraz, nahi dugu jen-

daurrean azaltzea zer dagoen

haien titularren atzean. Guk kon-

fiantza dugu gure argudioetan»,

adierazi zuen.

Biomasa plantak isurtzen duen

kutsaduraren inguruan kezka

handia dago bi herri horietan.

Glefaran enpresak 2016ko urta-

rrilean jarri zuen martxan, Past-

guren paper fabrikak erabiltzen

zituen instalazio berberetan. Iza-

tez, Pastgurenen ingurumen bai-

men bateratua berritu zion Eusko

Jaurlaritzak Glefarani, bi plantek

antzeko jarduera izango zutela-

koan. Baina, Glefaranek, pelletak

eta paper pasta egingo zuela za-

baldu bazen ere, jarduera bakarra

du egun: basoko biomasa erre-

tzen du, energia sortzeko. Plata-

formak salatutakoaren arabera,

egurra erraustean isurtzen diren

gaiak oso toxikoak dira. Enkarte-

rrin bisitan egondako zientzialari

batzuek ere hala uste dute, plan-

tak eragindako kutsadurak hain-

bat gaitz sor ditzakeela azaldu bai-

tzuten. Urtarrilaren 25ean, Zalla-

tik plantara egindako manifesta-

zioan 3.500 lagun elkartu ziren,

Gure osasunaren alde lelopean.

BENTZENOA DURANGALDEAN

Arnasten zuten airearen kalitate-

ak kezkatuta, Durangairea plata-

forma sortu zuten hainbat herri-

tarrek 2017an. Durangaldeko

zenbait udalerritan aireak «usain

txarrak» eta «intoxikazio zan-

tzuak» zekartzala salatu, eta

ikertu beharreko fenomeno bat

zela aldarrikatzen zuten. Duran-

goko Udalak airearen kalitateari

buruzko txosten bat eskatu zion

Tecnaliari, eta aurten argitaratu

da, joan den urrian, airean ben-

tzeno partikula arriskutsuak zeu-

dela ondorioztatuz.

Durangairea plataformak azal-

du duenez, azterketak «argi eta

garbi» frogatu du ezarritako

arauen mugak gainditzen dituz-

ten elementu minbizi-eragileak

isuri direla zenbaitetan. Isuri ho-

riek, gainera, Iurreta inguruan

sortzen direla dio txostenak, eta

plataformak ikerketa bat egiteko

eskatu dio Jaurlaritzari, baita

«beharrezko neurriak» hartzeko

ere: «Arduradun politikoek neu-

rriak hartu behar dituzte; guztion

osasuna dago jokoan. Benetan zer

gertatzen ari den ikertu eta horri

aterabide bat emateko garaia

da».

Glefaranen kontrako manifestazioa, urtarrilaren 25ean, Zallan. ARITZ LOIOLA / FOKU

Natalia Salazar Orbe

Urtea amaitzearekin

batera itxiko ditu

ateak Durangoko

Plateruena kafe

antzokiak. Iraila-

ren bukaeran iritsi zen albistea.

Hemezortzi urteren ondoren,

proiektuak ezin izan dio eutsi le-

henagotik ere zuen egoera ekono-

miko eskasari. Markel Sanchez

Zelaia kafe antzokiko zuzendari-

tzako kideak azaldu zuen behe-

raldiaren bilakaera: «Ezagutu

dugun Plateruena hasieratik eta

orain arte oso antzekoa izan da.

Jatetxe bat izan du, taberna bat,

eta kultur programazioak egin

izan dira. Eredu horrek agortze

zantzu batzuk erakutsi ditu azke-

neko urteetan. Kontsumo ere-

duak aldatu egin dira. Eta gero,

COVID-19ak sortutako egoera

dela eta, handi geratu zaizkigu

dauzkagun ostalaritza ekipamen-

duak».

Zilar Hautsak zikloaren bidez

esango diote agur antzokiari.

Anarik, Hertzainak taldeko Garik

eta Josuk eta Zea Mayseko Aiorak

eta Pitik, besteak beste, kontzer-

tuak emango dituzte. Umeentza-

ko saioak ere izango dira. Aben-

duaren 27tik aurrera izango dira

saioak, eta txartelak eskuratzeko

azken aukera gaur da, 12:00etatik

14:00etara.

Itxieraren albisteak erreakzio

sorta sortu zuen. Euskal kulturari

eragingo dion kaltea nabarmen-

du zuten askok. Beste askok, ber-

tan izandako bizipenak ekarri zi-

tuzten gogora. Euskal Herrian

Euskaraz taldeak elkarretaratzea

egin zuen. Salatu zuten erakunde

publikoek ez dutela gunea behar

beste babestu.

2004an sortu zuten1980ko hamarkadako azken ur-

tera egin behar da atzera Plate-

ruenaren hastapenak aurkitzeko.

1989an jaio zen Berbaro euskara

elkartea, Durangon. Hark bultza-

tuta iritsiko zen Plateruena, ha-

mabost urte geroago: 2004an.

Sanchezek azaldu du euskara ai-

sialdi gunean sustatzeko asmoz

taberna bat ireki zutela herrian

lehenik, 1994an: «Durangon eus-

kal kulturgintza landuko zuen es-

pazio bat sortu gura genuen; eus-

kal kulturgintzarentzat arnasgu-

ne bat bilakatu gura horretatik

Durangori era horretako espazio

bat ematea zen asmoa».

Kontzertuak egiten zituzten

bertan, baita hitzaldiak, antzerki

saioak eta erakusketak ere.

1995eko abenduaren 15ean, Bil-

boko Kafe Antzokia ireki zuten,

eta Durangon ere antzoki bat za-

baltzeko ideia ekarri zien horrek.

Landako gunea eraikitzen zebil-

tzan ordurako, eta proiektuak os-

talaritza gune bat ere aurreikus-

ten zuen. Hiltegi zaharraren erai-

kina berritzea erabaki, 900

bazkideko kooperatiba bat osatu,

eta orduan hasi zen martxan Pla-

teruena, 2004ko urriaren 28an.

Orduz geroztik egin duen ibil-

bidea ezaguna da. Zabalik dara-

matzan urte guztietan proiektuak

bide berari jarraitu diola azaldu

du Ihintza Orbegozo Igartua Pla-

teruenako kulturgintzako ardu-

radunak: «Durangon kultur egi-

taraua dagoen leku bakarreneta-

koa da. Programazio zabala

eskaintzen du. Beti landu izan

dugu herritarren parte hartzea,

eta lortu dugu Durangoko eragile,

elkarte eta norbanako askok

haiena sentitzea espazio hau.

Hori guztia euskaraz egin dugu.

Beste kultura eta hizkuntza ba-

tzuk baztertu gabe, baina, batez

ere, euskaratik euskarara landu

dugu».

Udala, elkarlanerako prestBide horri ekingo dion beste egi-

tasmo bat abiatu ahal izateko

itxaropenik ez dutela galdu na-

barmendu du Sanchezek: «Nahiz

eta Plateruena kooperatiba dese-

gin, haren sorreran egon ziren

pertsonen, elkarteen eta orain

arte proiektuan ibili garen taldea-

ren asmoa da hemendik atera li-

tekeen proiektu berri batean par-

te hartzea. Orain arte egon den

proiektuak aro bat itxi du, bai,

baina euskal kultura sustatuko

duen Durangoko beste proiektu

batean parte hartzeko asmoa

daukagu. Gure asmoa argi utzi

nahi dugu: etorkizun hurbil bate-

an proiektu hau martxan jartzea,

oraingoaren haritik».

Durangoko Udala elkarlanera-

ko prest azaldu da. Hausnarketa

prozesu bat jarriko du martxan,

etorkizunean Plateruenaz gozatu

ahal izateko bideak aztertzeko.

Plateruenaren eraikina udala-

rena da, eta hemezortzi urterako

lizitazioa eman zion antzokiari

—datorren otsailean bukatuko da

epea—. Eraikina egokitzeko milioi

eta erdi euro inbertitu behar izan

zituzten. Jaurlaritzak 120.000

euro eman zizkien. Udalak ez

zuen egin ekarpenik. Kooperati-

ba osatu zuten kideek egin behar

izan zioten aurre zor hari. Berba-

rok zuen taberna salduta lortu zu-

ten diruaren herena; herritarren

ekarpenei esker, beste heren bat.

Gainerako 500.000 euroak or-

daintzeko, zorpetu egin zen

proiektua. Zor horren zamak ito

ditu urteotan.

Irail bukaeran jakin zen Durangoko Plateruena kafe antzokiak ateak itxi behar dituela.Azken agurra emateko, ekitaldiak egingo dituzte datozen egunetan.

Plateruena agur esaten ari da

Plateruena Kafe Antzokiaren kanpoaldea, urriko irudi batean. MARISOL RAMIREZ / FOKU

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18aUrtekariaKultura

Peru Azpillaga Diez

Bizkaiko Hitza-k otsailean eman

zuen Lointek Gernika saskibaloi

taldearen garai goxoaren berri;

historian saskiratzeko prest zego-

en taldea. Garai horretan, inoizko

denboraldirik onena egiten ari

zen Mario Lopez entrenatzailea-

ren taldea, eta, ordukoan bai, ga-

raipen handi bat eskuratzearekin

amesten zuten. Gernikako joka-

lariek era paregabean borobildu

zuten denboraldiko lehenengo

fasea: Hungarian Eurokopako fi-

nal-zortzirenak jokatzeko sailka-

pena ziurtatu ostean, Espainiako

Ligako bigarren postuari eutsi

zioten, Valentziari luzapenean

gailenduta.

«Momentu zoragarria da hau;

emozionatuta gaude, pozarren»,

nabarmendu zuen orduan Amaia

Lezamiz Lointek Gernika Biz-

kaiako zuzendaritzako kideak.

«Talde txikia gara, eta beldurra

beti dago hor; ikusi beharko da

noraino heltzeko gai garen, baina

egindakoaz harro gaude». Oso

talde «sendoa» osatu dutela azal-

du zuen Lezamizek, «izarrik ga-

bekoa»: «Aldagelan ikusten da

ez dagoela egorik. Talde izaera

handia dugu, eta hor dago gakoa:

denek bat egin dute, eta elkarre-

kin egiten dute lan».

Hain zuzen ere, gernikarrek

Valentzia gainditu behar zuten

berriro ere Eurokopako hurrengo

fasean aurrera egin ahal izateko,

baina, etxeko joaneko partida

galdu ostean, gernikarrak ez zi-

ren gai izan Valentzian emaitza

iraultzeko. Europako lehiaketatik

kanpo geratu ziren. Bestelakoa

izan zen norgehiagoka Espainia-

ko Kopako finalerdietan: orduko

horretan bai, Lointek Gernika

suertatu zen garaile, eta finala jo-

katzeko sailkatu zen. Ligako tal-

derik indartsuena izan zuen au-

rrean: Perfumerias Avenida. Ma-

losteko taldea gogor saiatu zen

bere lehen garaipen handia esku-

ratzen, baina, berriro ere, ezin

izan zuten saria etxeratu.

Azkenean, hirugarren postuan

bukatu zuten osasun larrialdiak

baldintzatutako 2019-2020ko

denboraldia. Taldeak inoiz lortu-

tako posturik onena eskuratu

zuen, beraz, baina ez zuen lortu

garaipen handiak lortzetik bana-

tzen duen murrua eraisterik.

Inoiz baino hurbilago dago tal-

dea, baina jauzi handia emateko

zain da oraindik. 2020-2021eko

denboraldian, beraz, azken urte-

an eskapatu zitzaien garaipen

handi hori eskuratzen saiatuko

dira. Fitxaketa sasoian aldaketa

batzuk egin dituzten arren, talde-

aren oinarri sendoa mantentzea

lortu du Lointek Gernikak.

Denboraldi hasieran zalantzati

abiatu baziren ere, etxean men-

deraezin jardun ostean, taulan

gora egitea lortu dute pixkanaka.

Etxeko garaipenei kanpoan lor-

tutakoak gehituta, laugarren pos-

tuan sailkatuta amaitu dute Es-

painiako Ligako lehen itzulia, az-

ken jardunaldian Ciudad de la

Laguna Tenerife garaitu ostean.

Postu horrekin, Espainiako Kopa

lehiatzeko serieburu izango dira.

«Lehen itzulia konplikatua izan

da, eta sailkapenean laugarren

amaitzeko helburua lortu dugu.

Azken hilabete eta erdian, taldea

asko hobetu da. Azken lau parti-

detan joko oso ona egin dugu»,

azpimarratu du Mario Lopez en-

trenatzaileak.

Denboraldi honetan ere Euro-

kopan arituko dira. Osasun la-

rrialdiaren ondorioz, formatu be-

rria izango du txapelketak aur-

ten. Urtarrilaren 17tik 23ra izango

da multzokako sailkapen fasea,

eta oraindik zehaztu gabe dagoen

«burbuila egoitza batean» joka-

tuko dira multzoko norgehiagoka

guztiak —sei izatetik hiru izatera

igaroko dira—.

Maloste, gotorlekuGernika-Lumoko Maloste kirol-

degia da Lointek Gernika taldea-

ren bilakaeraren irudi bizia: pro-

baleku bat zen lehen, eta

Eurokopako kantxa da

orain. Harmailak lepo,

Espainiako Lehen Maila-

ko saskibaloi ligako are-

torik zaratatsuenetariko

bat da, partidetako momentu zai-

lenetan «estutu» egiten duten

horietakoa, Juana Molina jokala-

riaren hitzetan. «Oso txikia da;

giro aparta du, eta asko anima-

tzen dute. Aurkari gisa gorroto di-

tuzun horietako bat da, baina, zu-

re etxea denean, gozamen hutsa

da». Azken hilabeteetan harmai-

lak hutsik aritu dira jokalariak;

etxean indartsu jarraitu arren, su-

matuko zuten zaleen falta.

Garaipen handien murruabota nahian dabil LointekGernika saskibaloi taldeaGernika-Lumoko taldeak inoizko emaitzarik onenak lortu ditu 2019-2020kodenboraldian bGertu, baina sari handirik eskuratu ezinik geratu dira

Eurokopako final-zortzirenetako partida, otsailean, Gernika-Lumon. A. L. / FOKU

Aurtengo denboraldian ereLointek Gernikakoak garaipenbila dabiltza Espainiako Kopaneta Eurokopan

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko abenduaren 18a Urtekaria

Kirola

sBIDELAGUNAK

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2020ko abenduaren 18a

Zuzendaria: Ibai Maruri Bilbao. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus bbizkaia@hitza.eus

Lurralde bakoitzeko elkarteak

bere ezaugarri bereziak dituela

esan du. Esaterako, Arabakoek

kutxatxoetan sartzen diren jaio-

tza txikiak egiten dituzte, euren

erakusketa Gasteizko fraide ko-

mentu bateko klaustroan egiten

delako. «Ez dute lekurik handiak

egiteko, eta, kide berriak doazkie-

nean, halako jaiotza txikiak egi-

ten irakasten diete». Beste toki

batzuetan, elkarteko kide guztien

artean jaiotza erraldoi bakarra

egiten dute. Bizkaikoek, kide ba-

ten edo biren artean, handi bat.

Erakusketa nagusirako hamasei

egiten dituzte urtero. «Kide bat

edo bi arduratzen dira diseinuaz

eta lanik handiena egiteaz. Gero,

denok laguntzen diogu elkarri».

Horregatik ez dituzte sinatzen.

Jaiotzetako bakoitzak bi urteko

iraupena du, nolabait esateko.

Izan ere, urtero jaiotzaren erdia

inguru berregiten dute. «Aurre-

ko urteko elementu batzuk apro-

betxatzen ditugu. Jende askok

ordu luzeetan egindako lanaren

emaitza dira. Ezin duzu urte bere-

an zaborretara bota. Krudela da».

Gaur egun, poliespana erabiltzen

dute egiturak sortzeko. Baina, ga-

rai batean, igeltsuarekin egiten

zuten. Uresandik gurago du igel-

tsua, baina aitortu du poliespa-

nak asko erraztu diela jaiotzak

sortzea. Askoz arinagoa da, eta

moldatzeko errazagoa.

Elkartearen helburua jaiotze-

kiko zaletasuna sustatzea da. Eta

lortzen dutela uste dute. «Esango

nuke azken urteetan berriro in-

dar itzela hartzen ari direla. Guk

lehiaketa antolatzen dugu urtero,

eta gero eta familia, ostalari, den-

dari eta eskola gehiagok hartzen

dute parte. Ikusgarria da zelako

obrak egiten dituzten».

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

Abendua iristean,

ezagunek esaten

diete lan gehien

duten urteko sa-

soia izango dela

elkartekoentzat. Baina ez da hala:

«Guk oporrak hartzen ditugu

abenduan», esan du Bizkaiko Be-

lenzaleen Elkarteko presidente

Jesus Uresandik. «Errege eguna

pasatuta hasiko gara aurtengo

jaiotzak desmuntatzen. Gero,

kalterik duten begiratu eta loka-

lean gordeko ditugu. Otsailean

diseinatuko dugu Jesu Kristoren

jaiotza irudikatzeko beste era bat;

eta egin, martxoan». Haientzat ia

urte osoan dira Gabonak.

Jaiotzetako figuren urteroko

azoka egin zen joan den astean,

Bilboko Areatzako pasealekuan.

Hiriburuko eta Bizkaiko beste he-

rri batzuetako hainbat museo,

eliza, denda, taberna eta plazatan

makina bat daude muntatuta,

nahi duenak ikusteko. Errege

egunera arte egongo dira. Bizkai-

ko Belenzaleen Elkartekoek egi-

nak dira, esate baterako, Bilboko

Aste Santuko Pausuen Museoan

daudenak, Itsasmuseumekoa,

Euskal Museokoa eta Gernika-

Lumoko Udalak Santa Luzia ba-

selizan ipini duena. «08:00etan

hasi eta 14:00etarako muntatua

izaten ditugu. Azken batean, au-

rretik egindako piezak elkarri lo-

tzea eta txukuntzea da lana. Baina

jaiotza bera osatzeak hainbat hi-

labetetako beharra eskatzen du».

Esaterako, Itsasmuseumen dago-

enarekin ekainean hasi ziren, eta

urrirako prest izan zuten.

Aurten, COVID-19aren pande-

mia dela eta, denbora gutxiago

izan dute. Erakusketak

ere apalagoak egin dituz-

te. Berbarako, Aste San-

tuko Pausuen Museoan,

ohikoen ordez, hiruzpa-

lau txikiagoak ipini di-

tuzte. «Segurtasun neurriak ere

ezarri behar izan dira. Abendu

normal batean, 25.000 eta 30.000

lagun artean igarotzen ziren han-

dik. Aurten oso ezberdina da: aldi

berean sei lagun baino gehiago

ezin dira egon barruan».

Klaustroari egokitutaUresandik azaldu duenez, Biz-

kaian egiten diren jaiotzek badute

berezitasun bat. Elkartea 1958an

sortu zen, Bilboko San Anton eli-

zan, parrokoaren ekimenez.

«Hango fededun komunitatean

jaiotzak egin zale ziren hainbat la-

gun zeuden», gogoratu du. 62 ur-

teotako abenduetan, hainbat to-

kitan atondu dituzte erakuske-

tak. Urte gehien Bilboko Santiago

katedraleko klaustro gotikoan

igaro dituzte. Eta hark baldintza-

tu zuen elkarteko jaiotzen egitu-

ra. «Klaustroko hormetan ten-

pluari eusten dioten zutabeak

daude, hiru metrorik hiru metro-

ra. Zutabe arteko espazio hori

erabiltzen genuen jaiotzak jartze-

ko. Horregatik, 2,5 metroko zaba-

lera eta 1,5 eta 2 metro arteko sa-

konera dute guk egindakoek».

Joan den otsailean hasi ziren Bizkaiko Belenzaleen Elkartekokideak abendu honetan han eta hemen ipini dituzten jaiotzakdiseinatzen. 1962an sortu zen taldea, Bilboko San Anton elizan,herrialdean jaiotzekiko zaletasuna sustatzeko asmoz.

Gabonak urte osoan

Bilboko Aste Santuko Pausuen Museoan dagoen tamana naturaleko jaiotza, joan den eguaztenean. ARITZ LOIOLA / FOKU

Uresandi, ume bat besoetan duela, herenegun, jaiotzak ikusten. A. LOIOLA / FOKU

Urtetik urtera parte hartzailegehiago ditu familia, denda,taberna eta ikastetxeentzatantolatzen duten txapelketak