»سرمايه اجتماعي، هويت و فرهنگ شهري در شهرهاي جديد «مجموعه كتاب شهرهاي جديد نام كتاب: سعيد معيدفر: گردآورنده و ويراستار علمي

ا... طاهرخـاني، مهنـدس همـت علـي حبيـب كارگروه تدوين كتـاب شـهرهاي جديـد (مهنـدس زير نظر: نژاد، دكتر غزال راهب، دكتر خليل حاجي پور، دكتر ميثم بصيرت، دكتر مهديه عابدي، اعظم ادهمـي ديبع

خامنه) 774 -ك شماره نشر:

به سفارش شركت مادر تخصصي عمران شهرهاي جديدمركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي ناشر: 1396اول نوبت چاپ:

نسخه 1000 تيراژ: وزيري :قطع

اداره انتشارات و چاپ مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي يتوگرافي، چاپ و صحافي:ل ريال 100000 قيمت: ISBN: 978-600-113-160-8 978-600-113- 160-8 شابك:

باشد. نگارندگان محترم ميهاي علمي بر عهده مسئوليت صحت ديدگاه .اثر براي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي محفوظ است چاپ و انتشاركلية حقوق

شهرك فرهنگيان، خيابان نارگل، خيابان شهيد علي 2نوري، روبروي فاز …: تهران، بزرگراه شيخ فضل اناشر نشاني 88384132دورنگار: 88255942-6تلفن: 13145-1696مروي، خيابان حكمت صندوق پستي:

http:// pub.bhrc.ac.irالكترونيكي: فروش pub@bhrc.ac.irپست الكترونيكي:

، گردآورنده، ويراستار-1335د،يعر، سدفيعم:سرشناسهسعيد گردآورنده و ويراستار علمي/ سرمايه اجتماعي، هويت و فرهنگ شهري در شهرهاي جديد : عنوان و نام پديدآور

سفارش به ؛ خاني... [ و ديگران]اهللا طاهرحبيب جديد كارگروه تدوين كتاب شهرهايزير نظر ؛ معيدفر شركت مادر تخصصي عمران شهرهاي جديد.

.1396،راه، مسكن و شهرسازيمركز تحقيقات :تهران : مشخصات نشر .،نمودار ،جدول مصور ص.159ر، : مشخصات ظاهري

؛ 774-ك، شماره نشر:سازيمركز تحقيقات راه، مسكن و شهر : فروست .5؛مجموعه كتابهاي شهرهاي جديد

978-600-113-160-8: شابك فيپا : وضعيت فهرستنويسي

نژاد، غزال راهب، علي عبدياهللا طاهرخاني، همتزيرنظر كارگروه تدوين كتاب شهرهاي جديد، حبيب : يادداشت خامنهپور، ميثم بصيرت، مهديه عابدي، اعظم ادهميخليل حاجي

اجتماعي، هويت و فرهنگ شهري در شهرهاي سرمايه «عنوان ديگر: مجموعه كتاب شهرهاي جديد : يادداشت »جديد

»سرمايه اجتماعي، هويت و فرهنگ شهري در شهرهاي جديد«مجموعه كتاب شهرهاي جديد : عنوان ديگر هاها و خطابهمقاله --ايران --شهرهاي جديد : موضوع New towns -- Iran -- Addresses, essays, lectures: موضوع هاها و خطابهمقاله --ايران --شناسي شهري جامعه : موضوع Sociology, Urban -- Iran -- Addresses, essays, lectures : موضوع هاها و خطابهمقاله --ايران --شهرنشيني : موضوع Urbanization -- Iran -- Addresses, essays, lectures: موضوع هاها و خطابهمقاله -- ايران --توسعه پايدار شهري : موضوع lectures ,essays Addresses -- * Iran- - Sustainable urban development,: موضوع

اهللا،طاهرخاني، حبيب : شناسه افزوده مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي : شناسه افزوده Road, Housing and Urban Development Research Center: شناسه افزوده كارگروه تدوين كتاب شهرهاي جديد. شركت مادر تخصصي عمران شهرهاي جديد : شناسه افزوده شركت مادر تخصصي عمران شهرهاي جديد: شناسه افزوده

169HT /57م6س4 1396 : رده بندي كنگره 7680955/307 : رده بندي ديويي

مل كتابشناس 4680990:شماره

سازی وزارت راه و دید ی ان ر ع

سازی وزارت راه و سازی ن و س قات راه،

mailto:info@bhrc.ac.irmailto:info@ntoir.gov.ir

فهرست مطالب

صفحه عنوان

ز ................................................................................................................................................................................... پیشگفتار

م ......................................................................................................................................................................................... مقدمه 1 ....... بُر شُهلی عبدالوهاب /جدید شهرهای اجتماعی سرمایه یتوسعه و بخشیهویت در فرهنگ نقش

15 ......................... جاجرمی ایمانی حسین/ جدید شهرهای در زندگی از رضایت و شهری زیست کیفیت

93 ...................... آبادینجف خاکی افشین/ هشتگرد جدید شهر اجتماعی پایداری در موجود هایچالش

93 .................. توحیدی هدی/ آن اجتماعی اثرات و منشأ بر تأکید با پرند جدید شهر در گزینیجدایی

33 ................................................................ زارعیان مریم/ جدید شهرهای در اجتماعی آنومی پتانسیل

119 .... امیرکافی سپیده/ پردیس جدید شهر ساکنین اجتماعی پیوندهای و روابط شناختیجامعه بررسی

یشهرها در کالبدی هایمؤلفه با ارتباط در سرقت بزه وقوع مکانی-فضایی الگوهای تحلیل و بررسی، جباری محمدکاظم، محمدی محمود، نسترن مهین/ شهر شاهین شهر عطار محله موردی نمونه: نوبنیاد

199 ................................................................................................................................................................... دیانی رضا

پیشگفتار

تشرک رسدمی نظر به آن اجرایی نامهآیین و جدید شهرهای ایجاد قانون ویژه به اول نگاه در شهرهای کالبدی عمران و یابیمکان به موظف صرفا جدید شهرهای عمران تخصصی مادر

زمال سوال این به پاسخ برای؟ است پذیرامکان چگونه شهر یك عمران و ایجاد اما. است جدید . شود تعریف شهر ابتدا است

:Merlin ،1973) داندمی آنها فعالیت محل و انسانها گروهیِ اسکان مکان را شهر مرلین مانند و هاخانواده، طبقات، اجتماعی هایسازمان، هاگروه، انسانها مکان را شهر توسلی(. 18

: 4778، توسلی) نیست هاساختمان تراکم مکان صرفا شهر است معتقد و کندمی تعریف آنها طبقاتی و گروهها -4: است مطرح اساسی جنبه سه به توجه با شهر مفهوم، تعاریف اکثر در(. 8

شیوه -7 است انسانی تمدن معرف که شهر قدمت و سابقه -8 کنندمی زندگی شهر در که دارای شهر نیز رمی نظر از(. 4: 4745، ربانی) است شهروندان فرهنگ از برگرفته که سکونت

، وبر ماکس نظر از(. Remy ،1992: 9) است پیشرفت و نوآوری با همراه فرهنگی انسجام و نظم هایچراغ، هاساختمان، هاخیابان، اجتماعی امکانات، انسانی افراد از ایمجموعه تنها نه، شهر شامل روانی ایمنطقه و قلمرو بلکه، است مدارس و هابیمارستان، نهادها، متروها، برق

شهر، واقع در. است احساسات و یافتهسازمان هاینگرش، کاربردی هایشیوه از ایمجموعه بازتاب شهر، انسانی ماهیت جنبه از. است انسانی ماهیت و کالبدی توامان جنبه دو دارای

،وبر) است خاص قوانین با همراه فضایی، فرهنگی منطقه یك در یافتهسازمان تفکرات، ادمو از ایمجموعه شامل طبیعی پدیده یك شهر گفت باید نهایی بندیجمع در(. 74: 4776

هافرهنگ، افراد تفکرات ظرفیت شامل انسانی پدیده یك و آن مانند و هاخیابان، هاساختمان .است آن مانند و زندگی الگوهای و

طپیشگفتار /

آن کالبدی ابعاد به توجه صرفا شهر یك عمران و ایجاد برای رسدمی نظر به وصف این با آن مانند و مدارس و ادارات و پارک و هاخیابان و هاساختمان ایجاد با و کندنمی کفایت بسیاری ساخت و طراحی در که اتفاقی. دهدنمی رخ آن کامل معنای در شهر نام به چیزی

ساز و ساخت از بزرگی هایمجموعه، هاییمکان در و است افتاده سازدولت جدید شهرهای از ققتح شهر پدیده دیگر بعد که حالی در. اندشده داده اسکان آن در هاییجمعیت و شده ایجاد جتماعیا و انسانی بعد به، متکثر هایجمعیت زیست از مکانهایی چنین در چقدر. است نیافته

سازهایی و ساخت نیز عناوین همین تحت است ممکن؟ است شده توجه شهر فرهنگی و. آن اصلی محتوای بدون هستند ظروفی نیز تاسیسات و هاساختمان این اما باشد شده ایجاد و یاجتماع هایسرمایه ضعف، بیگانگی، هویتیبی، شهر به کالبدی رویکرد چنین نتیجه

هب توجه نیازمند جدید شهرهای عمران برای وصف این با. هاستسکونتگاه این در فرهنگی التتعام، مدنی اجتماعات گیریشکل برای الزم هایفرصت ایجاد و شهر انسانی ماهیت و ابعاد

هایشکن و گفتگوها طریق از آن تبادل و فرهنگ یافتن جریان، ارتباطات گسترش، انسانی خالقیت و نوآوری، ساکن قومی مختلف هایگروه آیینی مراسم اجرای، اجتماعی و فرهنگی

.است شهر در تمدنی و فرهنگی رشد برای دیگر فرصت هر و مرانع شرکت فعالیتهای حوزه در تخصصی نشریات و کتب انتشار، امر این به عنایت با

جدید شهرکهای و شهرها زمینه در دانش انتقال و تولید حوزه در تواند می، جدید شهرهای شرکت در گرفته صورت بندی جمع اساس بر. باشند موثر خواسته این نمودن عملیاتی و

هداشت وجود مجموعه در این از پیش که تجاربی و سوابق به عنایت با و جدید شهرهای عمران کاربردی و نظری مقاالت مجموعه ماهیت با "جدید شهرهای کتب مجموعه" انتشار، است رنظ مد شهرسازی و مسکن، راه تحقیقات مرکز همکاری با شرکت فعالیتهای حوزه در موثر تهایفعالی حوزه در دانش ترویج و تولید، جدید شهرهای کتاب انتشار از هدف. است گرفته قرار

و تحلیل فرصت، جهانی تجارب از مندی بهره ضمن که است جدید شهرهای عمران شرکت .نماید فراهم را تجارب این کیفی ارتقاء و ایران جدید شهرهای تجارب نقد

تا است برآمده صدد در رویکردی چنین با جدید شهرهای عمران تخصصی مادر شرکت ،انسانی ابعاد تبیین برای شهری شناسیانسان و شناسیجامعه حوزه در اندیشمندان از

مدد شهری زندگی از ابعادی چنین به توجه فقد در جدید شهرهای مشکل و شهر اجتماعی . راستاست همین در است مقاله هفت شامل که رو پیش مجموعه. جوید

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ ی

دارپای توسعه و اجتماعی مطالعات بخش پژوهشگر برشهلی عبدالوهاب آقای اول مقاله در یتوسعه و بخشی هویت در فرهنگ نقش» درباره شهرسازی و مسکن، راه تحقیقات مرکز

جدید شهرهای، نویسنده نظر از. است گفته سخن «جدید شهرهای اجتماعی سرمایه، اجتماعی تعامالت»، «شهری هویت»، «تعلق احساس»، «جمعیت جذب» در جدی مشکالتی

سرمایه و هویت ضعفِ از نمودهایی نوعی به که دارند آن مانند و «اجتماعی هایآسیب» هایارزش و معانی به اتکاء با تواندمی که است عاملی «فرهنگ. »آنهاست اجتماعی، گانهبی و ناشناس هایانسان انبوه نیز و جدید شهرهای کارتوگرافیك فضای به اشمشترک

.بخشد ارتقاء راشان اجتماعی زندگی کیفیت و بخشیده هویت و معنا هموسس رئیس و تهران دانشگاه دانشیار جاجرمی ایمانی حسین دکتر آقای از دوم مقاله هرهایش در زندگی از رضایت و شهری زیست کیفیت» عنوان با اجتماعی تحقیقات و مطالعات

اند توانسته جدید شهرهای آیا که است کرده مطرح را پرسش این نویسنده. است «جدید احداث: است گفته پاسخ در؟ آورند فراهم خود ساکنان برای را مناسبی زیست کیفیت

با اوتمتف انسانی و سازمانی هایظرفیت به آنها در سکونت کیفیت تضمین و جدید شهرهای، مسکن به شهر تقلیل خطای و شهر جامعیت مساله از غفلت و دارد نیاز کنونی اداری نظام از رضایت و شهری زیست کیفیت برای جدی پیامدهای تواندمی نقل و حمل و کار محل

.باشد داشته زندگی زا اجتماعی علوم ارشد کارشناس و پژوهشگر آبادینجف خاکی افشین آقای از سوم مقاله .«است هشتگرد جدید شهر اجتماعی پایداری در موجود هایچالش» عنوان با تهران دانشگاه

ییک عنوان به جدید شهرهای در خصوصا، شهرها در سکونت به تمایل و ماندگاری او نظر به رسیدن اما. شودمی محسوب آنها اجتماعی پایداری و شهرها موفقیت هایشاخص مهمترین از با ینهاد و کالبدی، فرهنگی، اجتماعی اساسی بعد چهار تحقق مستلزم اجتماعی پایداری به

هرش اجتماعی وضعیت ارزیابی و تحلیل به سپس وی. شهرهاست این در آنها مناسب کارکرد . است پرداخته مذکور ابعاد از هریك در هشتگرد جدید

كپیشگفتار /

و تهران دانشگاه سیاسی اندیشه ارشد کارشناسی توحیدی هدی خانم از چهارم مقاله راتاث و منشأ بر تأکید با؛ پرند جدید شهر در گزینیجدایی» عنوان با اجتماعی پژوهشگر شهرهای از بسیاری در که است مسائلی جمله از گزینیجدایی او نظر از. است «آن اجتماعی

شده توجه آن به مساله عنوان به و پرداخته آن به شهری شناسیجامعه و دارد وجود جهان دینب. است شهری مختلف هایمکان در انسانی هایگروه تمرکز معنای به گزینیجدایی. است

خاصی اجتماعی هایگروه اسکان محل، شهری مختلف مناطق یا و نواحی، محالت که صورت نگیفره، اجتماعی، اقتصادی گوناگون نیروهای عملکرد نتیجه در مکانی جدایی این. شودمی

، یحتوض این با او. باشد داشته مخربی اجتماعی تبعات تواندمی و آیدمی وجود به سیاسی و .است داده قرار بررسی مورد آنرا تبعات و آثار و پرند جدید شهر در گزینیجدایی وضعیت

اتمطالع بخش پژوهشگر و شناسیجامعه دکتری زارعیان مریم دکتر خانم از پنجم مقاله ومیآن پتانسیل» عنوان با شهرسازی و مسکن، راه تحقیقات مرکز پایدار توسعه و اجتماعی مناطق از مهاجران را جدید شهرهای جمعیت او نظر از. است «جدید شهرهای در اجتماعی زمان رد. باشد اجتماعی هایآسیب بروز منشا سر تواندمی که دهندمی تشکیل کشور مختلف تطابق عدم و ارزشی، اخالقی هایاختالل، مکان یك در کوتاه زمانی مدت در مهاجران انباشت

نتیجه در. افتدمی مخاطره به اجتماعی حیات معمول تعادل و یافته بروز مجال، هنجارها در، آنومی پدیدة و بردمی بین از را موجود نظم و شودمی حادث جامعه در نابسامانی نیز، آن

مستعد را آنها که هست جدید شهرهای در ایویژه خصوصیات حال هر در. یابدمی بروز مجال هرهایش در ناهنجاری گیریشکل عوامل تحلیل با سپس نویسنده. کندمی آنومیك وضعیت

.کندمی ارائه اجتماعی هایآسیب کاهش و مهار برای را راهکارهایی، جدید گاهدانش شناسیجامعه ارشد کارشناس و پژوهشگر امیرکافی سپیده خانم از ششم مقاله

جدید شهر ساکنین اجتماعی پیوندهای و روابط شناختیجامعه بررسی» عنوان با تهران زا یکی عنوان به را پردیس ساکنین اجتماعی پیوندهای مقاله این در وی. است «پردیس یارتباط الگوهای: ارتباطی الگوی سه قالب در، شهر اجتماعی سرمایه اصلی و مهم هایشاخص

داده قرار تحلیل و مطالعه مورد پسران ارتباطی الگوهای و دختران ارتباطی الگوهای، زنان شهر دختران و زنان میان در اجتماعی پیوندهای تحکیم سر بر که را مشکالتی ویژهبه و است

.است کرده تبیین را دارد وجود پردیس

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ ل

، محمدی محمود دکتر، نسترن مهین دکتر آقایان و هاخانم مشترک کار هفتم مقاله شهرسازی گروه علمی هیئت اعضای اول نفر دو که است دیانی رضا و جباری محمدکاظم

ارشد کارشناسی و دکتری دانشجوی ترتیب به چهارم و سوم نفر و اصفهان هنر دانشگاه وانعن. هستند بهشتی شهید دانشگاه شهری ریزیبرنامه و اصفهان هنر دانشگاه شهرسازی

ستفادها با مقاله نویسندگان و است «شهر شاهین در جرم وقوع مکانی، فضایی الگوهای» مقاله خیزرمج نقاط پراکندگی، کاربری مولفه و فضایی، کالبدی و فرهنگی، اجتماعی هایمولفه از

هب اقدام سپس و کرده بررسی را شهر در امنیت احساس و سرقت با مرتبط هشتگانه جرایم .اندکرده شهر شاهین در زاجرم هایکانون فضایی تحلیل و شناسایی اب کهتوسعه شهری و اجتماعی علوم حوزه پژوهشگران و اساتید همکاری از تشکر ضمن

سعید دکتر آقای از، نمودند یاری کتاب این انتشار در را ما خود ارزشمند مقاالت ارسال عیاجتما مطالعات بخش رئیس و تهران دانشگاه شناسیجامعه گروهمحترم دانشیار معیدفر

ار مقاالت مجموعه این سردبیری که شهرسازی و مسکن، راه تحقیقات مرکز پایدار توسعه و .کنیممی قدردانی و تشکر گرفتند عهده به

نریمان محسن وزیر معاون

عامل مدیر و مدیره هیئت رئیس جدید شهرهای عمران شرکت

ویراستار مقدمه هاانسان هرچند یعنی. گیردمی اعتبار جامعه از امور همه، بشری جامعۀ یا هاانسان جهان در این با اما، خودشان فردی ویژة اهداف و غرائز، هاخواست، تمایالت با هستند فردی کدام هر

یعتطب برابر در که هایینقص دلیل به هاآن. اندنکرده زندگی منفرد صورت به گاههیچ، حال این و سرسخت طبیعت این برابر در را خودشان هایضعف و مشکالت اینکه برای و اندداشته جمعی هایهمکاری، سپس و عقل مداخلۀ با ابتدااند کرده تالش کنند برطرف دشوار جهان اندداشته هستی آغاز از هاانسان که است مهمی ابزار دو این. کشند بیرون آب از را خود گلیم

و اندشده تبدیل زمین کرة روی موجود قدرتمندترین به امروز ابزار دو این اساس بر و باطارت برقراری و زیستنجمعی نفسِ همین. درآورند خودشان تسخیر به را عالم اندتوانسته

به و زبان جمله از اجتماعی زندگی مظاهر از بسیاری پیدایش، دیگران با تعامل طریق از جتماعا یك تقویت به همگی که داشته دنبال به را هانگرش و هااندیشه، معارف افتادن گردش قریبات، بنابراین. است شده منتهی دارد نیاز خودش زیست برای انسان که لوازمی آن و پُرمایه

با داریم االن ما که زبانی. دارد را جمعی حیات این بوی و رنگ انسانی جامعۀ در چیز همه زیستهمی هاقرن سرزمین این در که بوده هاییآدم مشترک محصول، کنیممی صحبت آن یقطر از همدیگر با امروز و گذاشته اشتراک به، کرده تکمیل نیازهایشان با را آن دائماً، اند شدهمی تولید نه، نبوده هیچ اساسا جامعه این بدونِ زبان این. کنندمی برقرار ارتباط، زبان این

.است داشته کارکردی نه و رزط؛ باشد نخورده «اجتماع» نشان و انگ، بو و رنگ که نیست انسانی جهان در چیز هیچ

چیزی هر و خوردن غذا شیوة، ما سلوک، کردن زندگی شیوة، آرایش طرز، پوشیدن لباس اراعتب و اهمیت و اصالت که است واسطه این به و دارد اجتماعی رنگ بنگریم که را دیگری

انیانس منِ. ندارد اعتبار انسانی جامعۀ در چیزی هیچ اجتماعی رنگِ این بدونِ. است کرده پیدا

سمقدمه /

بر. امداشته نیاز اجتماعی مُهر چنین به، انگی چنین یك به اماولیه حوائج و نیازها رفع برای نظم باصطالح. دهیم انجام توانیمنمی کاری هر و شودمی مندقاعده ما رفتارهای، اساس این

پیوند همدیگر با اجتماعی هنجارهای و قراردادها توسط هاانسان و گرفته شکل ایقاعده و کرده پیدا اهمیت و شده برجسته اجتماعی هاینقش اساس بر چیز همه و اندکرده برقرار .است

آن شدنِگرفته نادیده، عبارتیبه یا جمعی هویت شدن مخدوش امروز شهرهای در اما آن به نسبت اهالی همۀ که بودیم ایمحله اهل ما از یك هر گذشته در. است یافته رواج

،کردندمی مسئولیت احساس هویتش احراز برای شدمی واردش ایغریبه اگر، بودند حساس لهمداخ نحویبه باید همه و کردندمی مساعی تشریك هم با همه شود انجام کاری بود قرار اگر

هویت که جایی اند.شده هویتبی ما شهرهای عمالً امروز که حالی در. کردندمی مشارکت و تمانساخ، خیابان، خانه یکسری به شهر و رفته بین از شهروندی هویت، رفته بین از ایمحله

تغییری هر شهری مدیر یك و است جمعی روح فاقد که شده تبدیل سبز فضایی اندک و که جمعی هایهویت، شهرها از بسیاری در، واقع در. کندمی ایجاد آن در خواهدمی دلش .است شده ساقط اعتبار از بودند افعال و رفتارها همه برای اعتبار مرکز

و سیاسی عوامل سایر، جنگ، اجتماعی و اقتصادی دالیل به جمعیتی هایجابجایی البته نای و باشد گذار تاثیر آنها کردنِ تاثیرکم و جمعی هایهویت روی تواندمی، مشابه مسائل شیراز، مشهد، تبریز، اصفهان مانند شهرهایی در اما. است تأمل قابل خودش جای در مسئله

دوران در شانجمعیت هرچند، اندداشته شهرنشینی دیرین هایسنت و تاریخی سوابق که هایجمعیت حدودی تا، شهرنشینی تاریخی هایبنیان همین ولی شده برابر چند معاصر انتقال شاهد زیادی حد تا شهرها نوع این در. است کرده مستحیل خود در را مهاجران جدید، نتیجه در. هستیم یکدیگر در آنها ادغام و مهاجران جمعیت به میزبان جامعۀ از هویت باقی و داشته وجود شهرها این در حدودی تا محلی هویت و شهرنشینی اصلی هایشاکله . است مانده

، وپان شهر این در که شودمی مالحظه بیافکنیم نظری اگر نیز قبل سال پنجاه تهران در الس چند و دویست از تنها و نداشته شهری سابقۀ خیلی تهران. است افتاده جالبی اتفاقات

کوتاه نسبتاً دوران همین در اما، است کرده پیدا اهمیت ایران در قاجار دورة با همزمان، پیش هر تهران در پیش سال پنجاه در. ایمکرده تجربه را شهرنشینی از گوناگونی اشکال ما نیز

ردندکمی زندگی یکدیگر با و داشته سکونت شهر از ایمنطقه یا محله در، مهاجران از دسته. اندبخشیده تداوم و نگاهداشته زنده منطقه یا محله آن در را مهاجرت مبدأ جمعی هایهویت و

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ ع

محلۀ، دارند را خودشان خاص حسینیۀ حتی که داریم را هاکاشانی محلۀ، زمان آن تهرانِ در ینهم به نیز محالت سایر و هاتبریزی محلۀ، هایزدی محله، هااصفهانی محلۀ، هاشهرستانکی

آن در که است تهرانی تقریبا پیش سال پنجاه، چهل تهرانِ پس. بودند موجود ترتیب ره. هستند کشور مختلف اقوام و ملل از مینیاتوری تقریبا که دارد وجود ایمحله هایهویت یك در متکثر هایهویت این که حال عین در، دارد ایجداگانه هویت یك تهران از بخشی . اندشده ادغام تهران شهر اسم به بزرگتری هویت

مساعدت با ایعده متاسفانه که بود این افتاد آن از پس هایسال در که اتفاقی این، آن نتیجۀ در که اقدامی. انداختند راه مسکن و زمین بازیبورس، شهری هایمدیریت

، شهر این بیرون در سودجویان. شدند ناپذیریجبران هایزیان دچار جمعی هایهویت و زمین قیمت و گرفتند اختیار در نامشروع هایشیوه به را داشت وجود که بایری هایزمین

وجم ایرسانه متعدد ابزارهای با و بردند باال، زدند جیب به که کالنی هایپول با را مسکن رجدیدت هاینسل شدند باعث عمالً و انداختند راه به وسازساخت و ملك، زمین فروش و خرید

. ندکن پیدا انتقال سازتازه مناطق این به کردندمی زندگی مختلف هایمحله در که افرادی سابق محالت جمعی هایهویت آن و داشتند شهرکی حالت که بودند مناطقی اینها، هاانیکاش محلۀ از تعدادی شهرک هر در مثال نتیجه در. کند پیدا استمرار آنها در توانستنمی

و هااصفهانی محلۀ از تعدادی، هاتبریزی محلۀ از تعدادی، هاشهرستانکی محلۀ از تعدادی گیهم نهایت در اما شدند زیستهم یکدیگر با همه مختلف مسکونی مناطق در هامحله دیگر

یتاهم ناشناختگی اساس بر افراد که است جایی هاشهرک این در. شدند هویتبی ساکنانی کار به کاری، باشید بیگانه، باشید ناشناخته که میزان همان به اینجا در شما. کنندمی پیدا

ستگیواب اساس بر اعتبار دیگر اینجا. هستید اعتبار دارای، باشید هویتبی و نداشته کسی .دباشی نداشته کسی کار به کاری شما که است این به اعتبار، شودنمی تعریف جمع به شما

به شما، ندارد خبر همسایه از همسایه. دارند وضعی چنین اغلب ما مسکونی هایشهرک، میردب تانهمسایگی در کسی اگر حتی. ندارید کسی کار به کاری، نشینشهرک یك عنوان

در دباشی نداشته کاری که است این به شما ارزش اینجا در. کندنمی پیدا ارتباطی شما به شهرها در هاییمکان تدریج به و عمالً بنابراین. گذردمی چه تانمحله در یا تانهمسایگی و انزوا احساس کامالً هامکان آن در افراد و بودند هویتبی که کرد پیدا اهمیت و گسترش .آیدمی حساب به اصلی عنصر غریبگی جاها این در. داشتند غریبگی هویت سازمانی هیچ. ندارد هویت چیز هیچ نباشد جامعه اگر که شد گفته سخن آغاز در از و فروپاشیده اشجمعی هایهویت آنقدر که کنیممی زندگی شهرهایی در متاسفانه. ندارد

فمقدمه /

ینتعی را شهر هویت اتومبیل و خیابان، ساختمان، خانه سری یك فقط که است رفته بین و حساس جمعی مولفۀ کدام به نسبت باید جدید هاینسل؟ کجاست شهری جامعۀ. کندمی

توانندنمی شهروندان؟ شویم جمع آن دور که مانده باقی جمعی هویت کدام؟ شوند مقید فالن دمتول یا متعلق من که است این منظورشان بگویند هم اگر «امجایی فالن من» بگویند هنگفر و هویت یك که هستم شهری به متعلق من که عنوان این به نه، هستم جغرافیا مکان دیوارة با باید ما فردی هویت. داشت نباید بیجا امیدواری وضعیتی چنین در. دارد ایویژه

.مآوری روی جمعی همکاری به مشکل این رفع برای تا کند برخورد مشکالت و مسائل سخت یافراط فردگرایی، بیگانگی، شهرها در اجتماعی سرمایه و هویت، جمعی روح فقد نتیجه

وقتی. است اجتماعی هایآسیب گسترش و خشونت رواج، منافع سر بر کشنده رقابت و به اتنه، نیستید گذاشتن هم سر کاله دنبال، ایدخانواده یك فعال عضو کنیدمی احساس

خالف گرا دانیدمی. باشید متعهد یکدیگر به و دهید انجام را وظایفتان که هستید این دنبال ،بپاشد هم از اششیرازه خانواده آن وقتی. پاشدمی هم از خانواده شیرازة، بیفتد اتفاق این

متعهد، کنیدمی اعتماد جمعی امر یك به همگی بنابراین. داشت نخواهد امنیت هیچکس ذتل زیستن هم کنار در و بودن هم با از اعضا که است سالم اجتماع یك آن نتیجۀ و هستید مسرشه به زنی یا مرد مثال، باشد کرده رخنه اعتمادیبی دلیلی هر به خانواده در اگر. میبرند این تدریج به. نیست خانواده آن شئونات مطابق که دهد انجام کارهایی یا و کند خیانت

غارت به خانواده آن اموال، شد خواهد خانواده دیگرِ ارکانِ به فساد ورود باعث اعتمادیبی. کند درازیدست آن به که یابدمی را جسارت و قدرت این کسی هر چون، رفت خواهد

. رفت خواهد فنا بادِ به خانواده آن اقتصادی و اجتماعی سرمایۀ و دارایی، نظم تمام بنابراین احساس اما کنند زندگی شهر این در افراد وقتی. دارد مصداق نیز شهر مورد در امر این

باشد حاکم اعتمادیبی نوعی و باشند نداشته شهر آن به تعلق احساس، نکنند بودن شهروند. کندمی پیدا راه شهری مراودات به فساد و شد خواهد خودش شخصی منافع درگیر کسی هر

اشتهنگذ احترام یکدیگر به عابر، روسواره، کارگر، رجوع ارباب، کارمند عنوان به معمولی افراد هب هم قدرتمندتر افراد. کنندنمی رعایت را شهری مقررات و کنندمی بخواهند که کاری هر و

مضایقه برآید دستشان از هرآنچه خود شخصی منافع جهت در شانتوان و موقعیت فراخور خوب شهر یك داشتن برای یکدیگر برابر در شهروندان اجتماعی هایمسئولیت. کرد نخواهند

کتمشار و است فعال گسیختگی این در خود سهم به کسی هر. شودمی سپرده فراموشی به ستمرم ارتباط و باشد داشته انسجام و هویت شهری جامعه که شرایطی در متقابال اما. کندمی

باشد برقرار عمومی فضاهای در و مدنی، شغلی، صنفی، محلی هایهویت در شهروندان میان

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ ص

خواهند شهر ارکان تقویت صدد در همه، یابد ارتقا شهر آن اجتماعی سرمایه طریق این از و اهداف به نیل برای است ممکن کسی هر، برود بین از تعاملی فضای این وقتی ولی. بود

امعۀج محصوالت از یکی هم فساد بنابراین. برساند شهری جامعه به آسیبی خودش شخصی .است گسیخته هم از

. ستا اقلیمی شرایط به نسبت بیگانگی و زداییفرهنگ ما امروز شهرهای در دیگر نکته اب متناسب و برخوردارند فراوانی تنوع از حیوانی اجتماعات با مقایسه در انسانی اجتماعات

جوداتیمو تنها انسانها، دیگر عبارت به. هستند رنگارنگ و متنوع، مختلف هایفرهنگ و اقلیم هایساخته و ابزارها حتی واند زده فرهنگ رنگ خود پیرامون امور تمام به که هستند عالم در

اجتماعات از فرهنگی گونه 8666 از بیش تاکنون اند.نگذاشته بهرهبی آن از نیز را خود دست. اردد وجود زندگی رنگارنگی از دیگری هاینمونه نیز گونه هر در و است شده کشف انسانی

، اخالقیات، قوانین، هنرها، باورها، هادانش، رسوم و آداب، لهجه یا زبان، فرهنگی گونه هر در ینبهتر حالعین در که شودمی دیده متفاوتی مسکن نوع حتی و ابزارها، معیشت نوع، عادات

. دارد اقلیم با را سازگاری ایهخانه از متفاوت دیدیممی هاییخانه شدیممی کشور شمالی مناطق وارد وقتی سابقا

مردم رسوم و آداب و فرهنگ با هاخانه این نیز منطقه هر در و کوهستانی و کویری مناطق و دین به مردم آن نگاه نوع در را هاخانه تفاوت شدمی حتی. بودند سازگار نیز منطقه آن

در هم و بیرونی شکل و رفته بکار مصالح در هم هاخانه. نمود مشاهده نیز آنان دینی درک ودخبه را مردم آن فرهنگ رنگ دیگر مکانهای سایر و آشپزخانه، نشیمن محل، اطاقها چینش است دهکر پیدا او بر تکنولوژی که تسلطی با امروز انسان اما اند.یافته تمایز هم از و گرفته

زیست محیط سازییکدست پروژه و نموده رها اقلیمی و فرهنگی اقتضائات از را خود دارد این از یکی و دارد رواج جدید شهرهای در ویژه به امر این متاسفانه. نمایدمی ترویج را انسانی

مهر مسکن پروژه، رسانده درجه اعال به را سازییکدست پروژه که، اخیر سالهای در اقدامات داشته یانسان متنوع اجتماعات از را تاثیر بیشترین باید و است فرهنگی عنصر یك مهر. است هک است تکنولوژیك عناصر از سرشار است شده نامیده مهر مسکن آن بر که آنچه اما. باشد تکثرم بسیار ملل و اقوام فرهنگ و زیستگاه تنوع از را بهره کمترین اما بهرهبی نگویم اگر

رسوم و آداب و فرهنگ به مهریبی این زنیمی سر که ایران کجای هر به. است برده ایرانی از رنظ صرف. بینیمی مهر مسکن پروژه در را اقلیمی شرایط با ستیز و ایرانی متنوع ملل

هریش مکانهای سایر از متفاوت رنگی با مشابه هیوالهایی، جا همه، فرهنگی و اقلیمی شرایط

قمقدمه /

ستمحیطزی و فرهنگ با بیگانگی از پر که شودمی دیده شهرنشینان اجتماع از فاصله با و .است این خود که یافته راه جدید شهرهای به زمان از مقطعی در مهر مسکن، دیگر سوی از

و هویتاند نتوانسته و بوده رو به رو فرهنگی و اجتماعی، هویتی مشکالت با هنوز شهرها، وضعیتی چنین در درست و کنند پیدا آن لوازم تمام با را خود شهری پایدار موقعیت

ابعض و فرهنگی و اجتماعی الزامات که خورده کلید جدید شهرهای در سازیدولتی هایپروژه بتناس بدون بزرگ پروژه این، واقع در و است نشده بینیپیش آنها برای محیطی زیست در، دجدی شهرهای هایگرفتاری ترتیب این به. است شده تعریف فرهنگی و اجتماعی، مکانی

هک است هاییگرفتاری از بیش مراتب به آن ساکنان و مهر مسکن شدن افزوده با حاضر حال هایقومیت و هاگروه از گوناگونی افراد چند هر. بودند مواجه آن با شهرها این گذشته در

اقتصادی فقر یعنی جنبه یك در آنها اما، اند شده ساکن مهر مسکن واحدهای در مختلف برای یهایمجتمع صورتبه انبوه مسکن یا قیمت ارزان مسکن، رویکرد این با. هستند مشترک تواندمی که است شده ساخته درآمدی پایین هایگروه به متعلق اقشار یا فقیر افراد سکونت .کند تقویت را جدید شهرهای در اجتماعی سرمایه ضعف و هویتیبی فرایند

در اکنونهم و افزایدمی جدید شهرهای هویتی مشکالت پیچیدگی بر که دیگری مساله تازگیبه که است افرادی خوردن برچسب، شودمی دیده جدید شهرهای مردم بین تعامالت

به، اندشده ساکن شهرها این در مهر مسکن واحدهای افتتاح نتیجه در اخیر هایسال طی و و تعلق احساس و هویت خودشان هنوز که شهرها این قبلی ساکنان اکنونهم که طوری و ودخ میان تفکیك و بندیمرز ایجاد با، ندارند را شهر ساکنان دیگر با الزم اجتماعی تعامل

حال در آنان به نسبت اجتماعی طرد نوعی و نامیده «مهری مسکن» را آنان، جدید ساکنان هاشهر این برای بزرگی تهدید نیز اجتماعی هایبرچسب گونه این رواج. است گیریشکل

زا را جدید ساکنان هستند تالش در جدید شهرهای قبلی ساکنان اینکه. شودمی محسوب بربرا چند مهر مسکن با جدید شهرهای مشکل متاسفانه دهدمی نشان کنند تفکیك خود داریپای باعث که منسجم فرهنگی و اجتماعی هایبنیان فقدان و هویتیبی این و است شده

.دارد وجود زیادی حد تا مهر مسکن در خصوصبه و جدید شهرهای در شودمی مکانی هک را عقالنیت و جامعه، زیستمحیط تعادل ایمنتوانسته ما رسدمی نظر به، حال هر در ناآرام و ناپایدار شهری، نتیجه در و کنیم حفظ است بوده ماننیاکان ارزشمند میراث نآ در کسی کمتر اما، داریم مدرن زندگی یك از کردهبزک صورتی اینکه ضمن. ایمساخته

ار بحران این که است دهه چند یافتهتوسعه کشورهای برخی البته. کندمی آرامش احساس

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ ر

ادایج پی در آنها. روندمی پیش عناصر این میان تعادل ایجاد سمت به دارند واند کرده درک هک شهری، باشد اساسی موضوع یك هم زیستمحیط آن در که شهری، هستند پایدار شهری

و مشارکت حس، انسانی اجتماعات اما، دارد وجود آن در جمعیت انباشتگی که حال عین در ابرابرین حد این تا که شهری. نرود بین از یکدیگر به نسبت شهروندان اجتماعی مسئولیت

مقاالت مجموعه. باشد نداده دست از را اشاجتماعی هایسرمایه و باشد نداشته وجود آن در موجود مشکالت عمیق شناخت ضمن و نموده واکاوی را هادغدغه این است درصدد رو پیش

شهری پایدار توسعه راستای در را آن از رفت برون راههای، جدید شهرهای ویژه به شهرها در .کند پیشنهاد

معیدفر سعید دکتر

تهران دانشگاه علمی تأهی

سرمایه یتوسعه و بخشیهویت در فرهنگ نقش جدید شهرهای اجتماعی

1 بُر شُهلی عبدالوهاب

چکیده اهاشتب هاینگرش از یکی اجتماعی فضای تولید با کالبدی فضای تولید پنداری همان این

مختلف کشورهای در آنها از زیادی تعداد شکست به منجر که است جدید شهرهای درخصوص در و یافته دستشان طراحی هنگام در مطرح اهداف به عمل در اندنتوانسته بطوریکه ،است شده

شهرهای مورد در معضل این. کنند عمل موفق، اجتماعی پویای زندگی ساختن و جمعیت جذب هرهاش از سنخ این. کندمی صدق، هستند مسکن یتوسعه سیاست از بخشی که، هم ایران جدید

، اجتماعی تعامالت»، «شهری هویت»، «تعلق احساس»، «جمعیت جذب» در جدی مشکالتی. آنهاست اجتماعی سرمایه و هویت ضعفِ از نمودهایی نوعی به که دارند... و «اجتماعی هایآسیب» فضای به اش مشترک هایارزش و معانی به اتکاء با تواندمی که است عاملی «فرهنگ»

و هبخشید هویت و معنا، بیگانه و ناشناس هایانسان انبوه نیز و جدید شهرهای کارتوگرافیك تولید( 4، نظری مباحث طرح از پس نوشتار این در. بخشد ارتقاء را شاناجتماعی زندگی کیفیت

از گیری بهره( 7 و مردمی فرهنگ نهادی بسترهای تولید( 8، شهر اینشانه زبان مبادله و، جدید شهرهای فرهنگی ریزیبرنامه برای مفهومی چارچوبی عنوان به، ایمنطقه هایفرهنگ یاجتماع سرمایه ارتقای و بخشی هویت به منجر تواندمی آنها شدن عملیاتی کهاند شده مطرح

. شود توسعه استراتژی یك یمثابه به، جدید شهرهای جدید شهرهای، فرهنگی ریزیبرنامه، اجتماعی سرمایه، هویت، فرهنگ :هاواژه کلید

پایدار توسعه و اجتماعی مطالعات بخش، شهرسازی و مسکن، راه تحقیقات مرکز پژوهشگر .4

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ 2

مقدمهبه منظور جلوگیری از رشد فراتر از ظرفیت بزرگترین ی اول شهرهای جدید که در درجه

ی مدرنیستی و شهرها و جذب جمعیت مازاد آنها، طراحی و اجرا شدند، برآمده از یك ایدهگی توان در بیابان، جامعه و زندمی که معتقد است با اتکاء به تکنولوژی و پولاند عقل گرایانه

ب بهتر از کالن شهرهای از قبل موجود است. اجتماعی را بنا نهاد که کیفیت اش به مراتاولیه پس از جنگ جهانی دوم و های شهرجدید، عنصر نوظهوری که به خصوص در سال»

از گیرد، با مدد گرفتنمی برای پاسخگویی به نیازهای فوری مسکن و بازسازی شهری شکلکند که با مفهوم یم نهضت نوگرایی و نوپردازی ناشی از آن، مفهومی جدید از شهر را مطرح

و الزامات ناشی ازها گیرد. شهر جدید در پاسخگویی به فوریتمی کهن شهری در تقابل قرارآنها با سرعتی حیرت آور سر از خاک برآورده و مبتکر نوعی جدید از روابط شهر با شهروند،

(.485: 4745)حبیبی، « شهروند با شهروند، و این دو با فضای شهری شده استگیری شهرهای جدید ایران هم بی ارتباط با افکار مدرنیستی و هژمونیك شدن شکل

های ی ایرانی شهری ظریف در خصوص تجربهتفکر فن ساالر در جامعه و دولت نیست. اما نکته، به دلیل ظهور 4276ی جدید تك تازی تفکر فن ساالری است که در غرب حداقل از دهه

یجدید اجتماعی که مطالبههای و نیز مطرح شدن جنبشو پیامدهای منفی اش ها کاستیمعنا، هویت و عدالت داشتند، به افول گرایید و از آن زمان به بعد، علوم اجتماعی حضوری

عمران و توسعه بطور عام و شهرسازی بطور خاص یافت. این وضعیت های جدی در پروژهرند بمی قسام مشکالت اجتماعی رنجمنجر به تولید شهرهای جدیدی شده است که از انواع و ا

البته اند.را از دست دادهشان ست در شهرهای جدید خیلی از کشورها موضوعیتهاکه مدتشهرهای جدید کشور، بخش بزرگی ریزیبرنامهدر کنار عقب ماندگیِ ادبیات نظری طراحی و

ژوازی مستغالت است از مشکالت اجتماعی آنها منتج از رانتی بودن اقتصاد و نیز جوالن بورکه عمالً امکانی برای در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی شهرسازی نگذاشته است و همه چیز به

کسب سود تقلیل یافته است.هرچند که در شهرهای جدید ایران، فضای فیزیکی حداقلی تحقق یافته است و

بی مایه بودن این هم منجر به ،اما غفلت از فرهنگاند سر از خاک برآوردههایی ساختمانبه شدت فقیر و غیرپویایی دارند. شان شده و هم فضای اجتماعیشان بناها و مالل انگیز بودن

دن اما در شکل دااند قابل توجه داشته یو کالبدی توفیقات شهرهای جدید در بعد ساختمانی-تکنوکراتیك، دولتجدی دارند. این سنخ از شهرها که محصولی هایی فضای اجتماعی چالش

9/ اجتماعی ... سرمایه یتوسعه و بخشیهویت در فرهنگ قشن

اد شان عمدتاً افرمانند که ساکنانمی عظیم انسانیهای ساخت و مهندسی محوراند به خوابگاهخاطر قابل داقلی به آنها پناه آورده و تعلقکه برای داشتن سرپناهی حاند هاییو خانواده

جدی هاییتوجهی نسبت به آنها ندارند. زندگی اجتماعی در شهرهای جدید کشور چالش اجتماعی در آنها مطرح است.های دارد و انواع و اقسام آسیب

ی هویت اجتماعی و نیز تواند در توسعهمی اندیشیدن در خصوص نقشی که فرهنگرسد؛ چون می سرمایه اجتماعی شهرهای جدید ایران داشته باشد، ضرورتی بنیادی به نظر

طبیعی و آمده از یك فرایند زایش و رشدکه نه براند نوظهوریهای این نوع از شهرها، پهنهی جهکه در دراند ساخت -شده و دولت ریزیبرنامهتدریجی، بلکه تولیدهایی تکنوکراتیك،

بودند. در واقع شکل گیری شهرهای هایی برای ساخت انبوه مسکن ایجاد مکاناول به دنبال عی است که شهرهای جدید جدید ایران تا حدود زیادی برآمده از همان منطق فکری و اجتما

پس از جنگ جهانی دوم به منظور پاسخ فوری به نیازهای تأمین مسکن، در اروپا ظهور کردند: تواند هم فضای کالبدی و معماری شهر را به گذشته می شود کهمی لذا فرهنگ آن عنصری

هر را ش پیوند زند، هم پیوندهایی را میان ساکنانش شکل دهد و هم نسبت میان شهروندان و تعریف کند.ی وجودی شهرهای جدید کشور ی مسکن، که فلسفهو فشار اجتماعی مسئلهها ضرورت

سکونت های است منجر به غفلت ساختاری از امر فرهنگ در آنها شده است. در این پهنه را شکل دهند کههایی تا مسکناند هم انباشته شده یگاهی، انبوهی از مصالح ساختمانی رو

ه به دور بی ریشه کهستند کالبدهایی بلکه یتی با اقلیم دارند و نه با فرهنگ جامعه؛ نه سنخ کندمی چیزی که چالش فرهنگی شهرهای جدید کشور را مضاعف اند.از متن زندگی شهری

تولید های عرصهترین محروم بودن آنها از فضاهای اشتغال و کار است که در جهان مدرن مهمکه در گذشته برای کارگران و هایی در واقع برخالف شهرک اند.ماعیفرهنگ و اعتماد اجت

شدند و محیط کار مشترک، ساکنان را در هم ادغاممی پرسنل مشاغل مشخصی ساخته مشترکی کارهای که نه در محیطاند نمود، در شهرهای جدید عمدتاً افرادی ساکن شدهمی وده اجتماعی میاناکه امکان تعامل و مراند کنند و نه فضاهای عمومی فرهنگی تولید شدهمی

مشترک شود.های آنها را فراهم کنند تا منجر به تولید معانی و ذهنیت

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ 4

فرهنگ، هویت و سرمایه اجتماعی یاجتماع یزندگ یكدئولوژیا ای یه ساحت فرهنگک یستیسکارتدوکس مارهای لیبرخالف تحل

و یفرهنگ یندهایاست، فرا یدیروابط تول یدهییه زاکنمودند ی میتلق 1«ییروبنا» یامر را و یاسی، سیاقتصاد یندهایه فراکبخشند می نیانسانها را تع ی، همانقدر زندگنمادیننه یو اجتماع یاسی، سیاقتصاد یندهاین، فراینند. عالوه بر اکمی را یارکن یچن یاجتماع

ینکرده و در آن سکه درون فرهنگ عمل ک، بلیكدئولوژیو ا یت فرهنگیرون از موقعیب (.87-80: 4740)هال، اند دهیگز

های یکی از دشوارترین مفاهیم در علوم انسانی و اجتماعی است و به گونه 2«فرهنگ»مربوط به فرهنگ، های هی(. در مباحث و نظر40: 4724شود )هال، می بسیار متفاوتی تعریف

هنگ رافر یمعناترین یمین و قدیوجود دارد. نخست یخیرد مختلف تاریکا رویف و یپنج تعرپرورش و مراقبت ین واژه به معنایپانزدهم جست. در آن زمان ا یسدههای توان در نوشتهمی

شانزدهم یفرهنگ در آغاز سده ین معنایوانات بود. دومیاز ح یا نگه داریاز محصوالت های اهان به حوزهیجانوران و گ یاز حوزه « پرورش»ن معنا، مفهوم یرد. در ایگمی لکش

یشهیر اندیهجدهم، تحت تاث یابد. در سده یمی از جمله ذهن انسان گسترشتری یانتزاع یتوسعه یویه اشاره به روند عامِ دنکرد یگمی لکف از فرهنگ شین تعری، سومیروشنگرچهارم، ینند. در معناکی میرب و اروپا آن را طت غیه همه جوامع با محورکدارد یاجتماع

یو معناها ، ارزشیز زندگیمتماهای وهیش یر انسانشناسان، فرهنگ به معنایتحت تاثف متأخر فرهنگ، یرود. و تعرمی ارکمختلف، بهای و گروه یخیتارهای ج در دورهیرا کمشتر

لت ف چهارم دالیداشته است، مانند تعر یبر علوم انسان ییر به سزایر تاثیاخهای ه در سالکد کیتا یف چهارم در نقطه یو ملت دارد؛ اما تفاوت آن با تعرها ان گروهیم کمشتر یبر معان

فرهنگ، به « یستیچ»ز بر کتمر ین فرهنگ به جایآن است و با عطف توجه به بعد نمادنوشتار، تعاریف چهارم نی(. در ا86-72: 4740، کاکپردازد )بامی «ندکمی ه فرهنگک یارک»

آن هستند، مدنظر است. تر و پنجم از فرهنگ، که تعاریف مدرندارد و این امکان را « معناهای مشترک»بنابراین، فرهنگ در معنای مدرن اش داللت بر

آورد که اعضای یك فرهنگ، رویدادهای پیرامون خود و جهان را به صورت همسانی می فراهماست. « 3یت اجتماعیهو»ین درک و فهم مشابهی از خود و جهان بنیان درک و فهم کنند. چن

1. super structural

2 . culture

3 . social identity

5/ اجتماعی ... سرمایه یتوسعه و بخشیهویت در فرهنگ قشن

چارد یه تعریف رکمطرح شده است، یت اجتماعیاز هو یف متعددیتعار یدر علوم اجتماعطه ه به واسهایی کوهی... به ش یت اجتماعیهو» رسد: می ن مقوله، مناسب به نظریز از اکیجنشوند می زیگر متمایدهای خود از افراد و جماعت یاجتماعدر روابط ها افراد و جماعتها آن

ان یان افراد، میشباهت و تفاوت مهای ز ساختن نظام مند نسبتیو متما یاشاره دارد و برقرارت، و یهو یایاست. شباهت و تفاوت با هم ... اصول پوها ان افراد و جماعتیو م ها،جماعت

(. بنابراین، فرهنگ آن عنصری است که 7: 4744ز،کی)جن« هستند یاجتماع ینه زندگک سازد.می محتوی و فرم هویت را

یدر علوم اجتماع یخیرد عمده تاریکرد دو رویگمی لکت چگونه شیه هوکنیدر مورد ا 2یرد گفتمانیکت و رویهو ی1انهیرد ذات گرایکب تقدم عبارتند از : رویه به ترتکوجود دارد

ای هتیاست، هو یكالسک یرد غالب در علوم اجتماعیکه روکانه، یرد ذات گرایکت. در رویهوه کشدند ی میتلق یو جوهر یعی، طبیذاتهای ت مقولهیت و جنسیهمچون قوم یاجتماع

رد یکن رویداشتند. در ا یست شناختیو ز یکیر ژنتییرقابل تغیثابث و غهای یژگیشه در ویربه برتر و یعیو بطور طب یسلسله مراتبای گونه، انسانها به یکیولوژیل وجود تصورات بیبدل

یکیولوژیو ب یست شناختیزای ه اصالتاً واژهک 3نژاد یشدند و اساساً واژه می میپست تقسر یر، تحت تاثیاخ یدارد. در علوم اجتماع 4تیقوم ینسبت به واژه تری عیاربرد وسکاست

و کشل فویهمچون م یفرانسو یران پساساختارگراکه متاثر از متفک« چرخش پسامدرن»رد یکآن رو یشود و به جامی نارگذاشتهک یلکت به یهو ی5انهیرد ذات گرایکل گرفت، روکش

نرا و آکشل فویامر م یه در ابتداکد، یرد جدیکن رویرد. در ایگمی ت مدنظر قراریهو 6یگفتمانت یوبودن ه یو ازل یعی، طبیبر ذات یستم مطرح کرد، تصور مبنیقرن ب 76و 06های در دهه

ها ه درون گفتمانکشود ی میتلقای برساختهی ت مقولهینار گذاشته شده و در عوض، هوکرد یکن روین، در ایرند. بنابرایگمی لکز در ظرف جامعه شینها رد و خود گفتمانیگمی لکش ساخته شده یخاص یاجتماع ینه یه در زمکشوند ی میتلقهایی دهیو ساختارها پدها تیهو»

( و فرهنگ سهمی جدی در 50: 4746)نش، « هستند یخاص یخیط تاریو وابسته به شرا محتوای آنها دارد.

1 . essentialism

2 . discursive

3 . race 4 . ethnic

5 . essentialism

6 . discursive

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ 6

ن یادیبن یتیفرهنگی از موقع 1، نمادهاییجمعهای تیند ساخته شدن هویدر فرااز یند: اوالً، نمادها احساسکمی انیمردم شناس ب 2وهنک یه آنتونی کبرخوردارند. همانطور

اند نینمادهایی خود سازه یو اجتماعات به خودها تیهو اً،یزند، ثانیانگمی را بر کتعلق مشتره ت بیهو یكرند و ثالثاً، تعلق به یگمی از آن بهره یز راهبردیو ن یه مردم به طور لفظک

زها داشته باشد و در یاز چ کیش فهم مشتریهایتیگر هم هویه شخص با دکآن است یمعنایی ن از آنجای(. عالوه بر ا446-474: 4744ز، کیت بورزد )جنکمشار کین مشتریقلمروی نماد

یبازند، مرزهامی رنگ یاسیو ادغام س ییزگراکدر اثر تمر یاجتماع-ییایجغراف یمرزها»ه کن روند یابند. ایی میشتریت بیاهم -ه در ذهن و قلب اعضاء وجود دارندک ییمرزها -نینماد

ذب ز جیو ن یند ملت سازیمنبعث از فرا یو اجتماع یفرهنگ یسان سازیکاست به یپاسختر شیبها ن، هرچه فشار بر اجتماعی. افزون برایالن شهرکز کدر مرا یرامونیو ادغام مناطق پ

نهیمادن یشتریند گردند، از آن سو مرزها با شدت بین فرایاز ا ییدگرگون شوند و جز تاباشد هکنی است یت منوط به ساحت نمادین، ساخته شدن هوی(. بنابرا447مان: )ه« شوند... می

ی چتری از همبستگی همگانی، همگان قادر باشند آن را بر چهره زنند و زیر سایه آن به مثابه رند.یپناه گهای دهد، یکی از بن مایهمی را شکل« هویت»به همان سان که محتوای « فرهنگ»

ا که شهروندان ب ایگستردهبیند؛ با تامین نظام نمادین می دارکرا هم ت« سرمایه اجتماعی»وص کنند تا در خصمی استفاده از آن نوعی زبان نسبتآ قابل فهم جهت گفتگو و مفاهمه پیدا

ست ا ایراستای نظریهاندیشیده و عمل کنند. چنین نگاهی به فرهنگ در شان منافع جمعیدر فلدمن و اساف؛ ،4227پاتنام )»کند: می اجتماعی مطرحدر مورد سرمایه 3که رابرت پاتنام

های از ارتباطای ( سرمایه اجتماعی را به عنوان مجموعه4746 ،یثان انیفیشربه نقل از: 4222« کندمی بیند که همکاری جهت کسب منافع متقابل را در اجتماع تقویتمی افقی بین افراد

(.48: 4746)شریفیان ثانی،

ایه اجتماعی در ایران امروزوضعیت سرمملی وزارت فرهنگ های در دفتر طرح 4746که در سال « هاپیمایش ملی ارزشها و نگرش»

را نشان« سرمایه اجتماعی»استان کشور انجام گرفت، سطح نازل 84و ارشاد اسالمی در

1 . symbols

2 . Anthony Cohen

3 . Robert Putnam

9/ اجتماعی ... سرمایه یتوسعه و بخشیهویت در فرهنگ قشن

دهد. هر چند در این پژوهش سنجش سرمایه اجتماعی بصورت مجزا نیامده است امامیو « اعتماد»، «آگاهی»کسب شده مرتبط با عناصر سرمایه اجتماعی همچون های داده

این پژوهش در متغیر های ، حکایت از پایین بودن آنها دارد. مثالً براساس داده«مشارکت»رج شدن از ی اجتماعی چون خانواده است که به محض خابهترین وضعیت در حوزه ،اعتماد-408: 4748ی، با افت اعتماد روبرو هستیم )تاجبخش و همکاران، ای هستهی خانوادهحیطه454.) در معاونت اجتماعی 4728که در سال « اجتماعی سرمایۀ تبیین و سنجش پیمایش»

ی ایران دهد که در جامعهمی وسط غالمرضا غفاری انجام گرفته است نشانتوزارت کشور اعتماد به خویشان و اقوام و نیز اعتماد به اعتماد خاص گرایانه )اعتماد به اعضای خانواده،

دوستان( خیلی زیاد اما اعتماد عام گرایانه )اعتماد به همسایگان و افراد غیرهمشهری( به شود که رابطه معکوسی میان اعتماد درون گروهی و می شدت پایین است. در واقع استنباط

ی است، دیگری بسیار ضعیف است فراگروهی وجود دارد، در حالیکه یکی از این دو بسیار قو (. 477: 4728)غفاری،

( و هم در پیمایش سنجش 4748ایرانیان )های و نگرشها بنابراین هم در پیمایش ارزشدر ایران وضعیت خوبی ندارد. در پیمایش اول، « اعتماد عمومی( »4728سرمایه اجتماعی )

کنید مردم تا چه حد قابل اعتماد می اعتماد عمومی در قالب این پرسش که به طور کلی فکردرصد پاسخ گویان قابل اعتماد بودن 4/84دهد می هستند، بررسی شده است. آمارها نشان

همین اند.درصد زیاد ارزیابی کرده 7/48درصد متوسط و فقط 2/50دیگران )مردم( را کم، به مردم را درصد پاسخگویان اعتماد 4/2پرسش در پیمایش دوم نیز مطرح شده است که

2/46درصد زیاد و 0/47درصد تا حدودی )متوسط(، 7/56درصد کم، 2/46خیلی کم، (. 480)همان: اند درصد خیلی زیاد عنوان داشته

تاکنون پیمایش مستقلی برای سنجش سرمایه اجتماعی در شهرهای جدید کشور انجام و اجتماعی شرایط ارتقایسند راهبردی و اجرایی »ی تدوین نگرفته است. اما درمطالعه

شناسی عمدتاً روش،که با استفاده از یك «شهرهای جدید پردیس، پرند و هشتگرد فرهنگیدر شرکت عمران شهرهای جدید صورت گرفته است، پایداری اجتماعی 4728کیفی در سال

کالبدی -شهرهای مورد مطالعه در پنج بعد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، نهادی و فضاییسرمایه های شاخص بعد اجتماعی تا حدود زیادی مرتبط باهای که مولفهاند سنجش شده اجتماعی اند:

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ 8

های پایداری اجتماعیابعاد و مولفه ابعاد هامولفه

همبستگی، تعلق، سرمایه اجتماعی، وجود ظرفیت توانمندسازی و بروز خالقیت، پایین بودن امنیت، رضایت و امید به زندگی، قشربندی، اختالط های اجتماعی، احساس میزان آسیب

آوری، متناسب بودن هرم سنی، بعد خانواراجتماعی، عدالت اجتماعی، تاب اجتماعی

فرهنگی سرمایه انسانی، سرمایه فرهنگی، سرمایه نمادین و هویت جمعیید، جدتنوع اقتصادی، مولد بودن اشتغال، دوام سکونت، آسایش ناشی از سکونت در شهر

وجود خدمات مورد نیاز اقتصادی

نهادی توانایی نهادی، دانش نهادی و یکپارچه بودن نهادها کالبدی -فضایی پذیری، معناداری، یکپارچگی و انسجام کالبدیدسترسی، سرزندگی، حس مکان، انعطاف

شهرهای جدید پرند و هشتگرد در انجام گرفته در این پژوهش، اساس تحلیل سواتبر

-تهدید( قرار دارند و شهر جدید پردیس در موقعیت رقابتی )ضعف-موقعیت تدافعی )ضعفاجتماعی موجود در شهر جدید هشتگرد مواردی های تهدیدترین فرصت(. به عنوان مثال، مهم

چون: مهاجر بودن ساکنان و پایین بودن مناسبات عاطفی و مفاهیم مشترک بین آنها، نبودن همچون نمادها، فضاهای خاطره انگیز، آرامستان و همچنین صدور عناصر هویت بخش مهم

ان رسهای مختلف خدماتشناسنامه به اسم شهر جدید، پایین بودن اعتماد مردم به دستگاه یا اند.و مدیریت شهری و فقدان تنوع در قشریندی و طبقات اجتماعی ساکن، مطرح شده

حساس طردشدگی، محرومیت و ناامنی مسائل اجتماعی شهرجدید پردیس مواردی چون: ابین ساکنان مسکن مهر، ضعف نهادهای مدنی، احساس عدم امنیت ساکنین شهر و ضعف

ها در جذب جمعیت به منظور گذران اوقات ها و تجاریفضاهای عمومی موجود اعم بوستانالعات ه مط)موسساند انگیز، عنوان شدههای خاطرهفراغت ساکنین و تبدیل نشدن آنها به مکان

حکایت از اجتماعی پژوهش فوق،های (. بنابراین، یافته88-75: 4728اجتماعی ایرانمهر، دار بودن سرمایه اجتماعی در سه شهری داردکه موضوع مورد مطالعه پژوهش بوده اند؛ معضل

دی واح ریزیبرنامهکه سایر شهرهای جدید کشور هم محصول رویکرد و نظام البته از آنجایی توان برآوردی از وضعیت اجتماعی آنها داشت. می ه اند،بود

فرهنگی شهرهای جدید ریزیبرنامهچارچوبی مفهومی برای با مشخص شدن نقش اساسی فرهنگ در ساخته شدن هویت و سرمایه اجتماعی، اینك

نانه بیتوانیم وارد بحث چیستی فرهنگ شهرهای جدید کشور جهت رسیدن به مدلی واقعمی

3/ اجتماعی ... سرمایه یتوسعه و بخشیهویت در فرهنگ قشن

فرهنگی مختص به این سنخ از شهرها، شویم. اولین پرسشی که در این ریزیرنامهببرای شود این است که این شهرها، با توجه به ساختار اجتماعی و اقتصادی که می راستا مطرح

توانند داشته باشند؟ پاسخ به چنین پرسشی در گام نخست مستلزم می دارند چه نوع فرهنگی چگونگی تولید آن است. فرهنگ و نیز تمرکز بیشتر بر خود معنای

است که در دل « مفهومی مشترکهای معناها و نقشه»قبل از این اشاره شدکه فرهنگ، زاده شده و با فراهم نمودن زبانی مشترک، امکان ها زندگی اجتماعی و کنش متقابل آدم

، به فرهنگکند. چنین نگاهی می شخصی مختلف را فراهمهای ارتباط و گفتگو میان جهانشاید باعث شود که آن امری بسیار یکدست در نظر آید. در حالی که در هر فرهنگی همیشه

ی هر موضوع و بیش از یك راه و روش برای تفسیر یا بازنمایی معناهای بسیار گوناگونی دربارهآن موضوع وجود دارد. همچنین فرهنگ، افزون بر احساسات، تعلقات و عالیق، مفاهیم و

قرار « در مغز و ذهن»از همه، معناهای فرهنگی فقط تر گیرد. مهممی ات را نیز در برتصورر گذارند و دمی در رفتارهای ما تاثیر ،بخشندمی ندارند، بلکه اعمال اجتماعی را نظم و سامان

ی(. در ادامه، عناصر کلی سیاست فرهنگ44: 4724نتیجه آثار واقعی عملی دارند )هال، شماریم تا نقشه مفهومی الزم می بر« رهیافت برساخت گرایانه»مبنای را بر شهرهای جدید

فرهنگی آنها فراهم گردد. ریزیبرنامهبرای و چیزها به ها رهیافت برساخت گرایانه قلمرو نمادین زندگی را که در چارچوب آن واژه

ی نه اینکه آنرا امر کندمی کنند، کانون خود زندگی اجتماعی تلقیمی عملها ی نشانهمنزلهدرجه دوم و صرفاً بازتاب زندگی اجتماعی بداند. قائل شدن نقش سازندگی معنا برای زبان و

لکه محصول ب دهدمی ست که آن را بازتابین یتیستم که تابع واقعیك سیی آن به مثابه یتلقساختارگرا دارد. زبان یداد و روابط همنشینی و جانشینی است، ریشه در زبان شناسقرار

م استستیقرن ب یشروی سوسور در ابتدایپ یآرا یهایساختارگرا، محصول روشنگر یشناس (.76: 4748)ضیمران،

شهرای تولید و مبادله زبان نشانههیم معانی و مفا ی مفهومی مشترک نیست، بلکه بیان و مبادلهفرهنگ، صرف داشتن نقشه

ی مفهومی شود. نقشهمی رکِ قابلِ فهم همگان، ممکنهم هست که از طریق زبان مشتهای واژه»مشترک باید به زبان مشترک تبدیل شود تا ما بتوانیم مفاهیم و تصوراتمان را با

متناظر و بیان کنیم. اصطالح کلی که ما « تصاویر دیداری»و « اصوات گفتاری»، «نوشتاری (.77: 4724است )هال، « نشانه»بریم می راصوات و تصاویر حامل معنا به کا ها،برای واژه

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ 11

دیوار »، «تابلوهای تبلیغاتی»، «طراحی معابر و میادین»، «معماری بنا و منظر» « مبلمان شهری»، «هاموسیقی»، «هامجسمه»، «هایادمان»، «دیواریهای نقاشی»، «هانوشته

ی ز سه زبان نوشتاری، گفتاردهند که متشکل امی شهر را تشکیلای زبان نشانههای عرصه و ...سازد؛ تا می و دیداری، است. این زبان، هم معانی و مفاهیم را بازنمایی کرده و هم آنها را

ی مفهومی مشترکی در شهر شکل گرفته و با بین االذهانی شدن اش، هویتی برای شهر نقشه ساخته شود و ارتباط معنایی میان ساکنان شکل گیرد.

ای، به شدت آشفته و تهی از هر گونه ، از منظر زبان نشانهکشور وضعیت شهرهای جدیدکیفیت بخشی به زندگی جدی معنایی در جهت فرهنگی کردن محیط شهری وهای نظام

ها نصب یادمان»، «جدی گرفتن معماری منظر»روزمره ساری و جاری در آنهاست. بنابراین، با و ها اجرای موسیقی در پارک»، «شهریفاخر در میادین و فضاهای عمومی های و مجسمه

دایر نمودن نمایشگاههای غیرمتمرکز کتاب و »، «هنریهای برپایی گالری»، «هاسالنهر و شای توان به زبان نشانهمی ... و« تئاتر سینما وهای ساخت سالن»، «محصوالت فرهنگی

ذهنیت مشترک ساکنان اش شکل داد.

مردمیتولید بسترهای نهادی فرهنگ ییفوکو کردیکند. رومی فوکو با طرح مفهوم گفتمان، بستری فراتر از زبان برای فرهنگ مطرح

سازند، بر قدرت مالزم می معنا را ممکن یریکه شکل گ یقواعد یبررس یجا به گفتمان، به یخیقدرت که بصورت تار منابع ن است که چگونهیکند و به دنبال درک امی در زبان تمرکز

سازند. به می زبان، قیطر از راتر گسترده یاجتماع ان نهاده شده اند، جهانی، بنیاعاجتم وشتر عالقه یرند، بیگمی ل گفتمان بکاریتحل یرا برا ییکرد فوکویکه رو یعنوان مثال، محققان

ود تا شمی ن، رسانه و دولت استفادهیمندند که ببینند چگونه زبان توسط پزشکان، والدن به گفتمان نوجوانان یه برانند. آنها همچنیع کرده و به حاشینوجوانان را مطهای دگاهید

، نگاهیان مسلط فرهنگیك جریهژمونهای ك فرم از مقاومت در مقابل گفتمانیبعنوان ق زبان، یراز ط ن موضوع که قدرت چگونهیبا تمرکز بر ا ییل گفتمان فوکویکنند. لذا، تحلمی (.Given ،8664 :847) ردیگمی را بر عهدهتری یانتقادکرد یشود، رومی 1یاتیعمل

گر در شهرهای جدید کشور هستیم باید در کنار اگر به دنبال فرهنگی پویا و زایش نهادهای رسمی فرهنگی که تولید کننده و مبلغ گفتمان رسمی اند، فضاها و نهادهای

1 . operationalized

11/ اجتماعی ... سرمایه یتوسعه و بخشیهویت در فرهنگ قشن

و تولید شوند که مردم معمولی بتوانند با حداقل قواعد و ریزیبرنامهدموکراتیك فرهنگی، معنا دهند. این فضاها و نهادهای شان فرهنگ خودشان را تولید کرده و به زندگی ها،محدودیت

، «فضاهای تجمع و گفتگو»، «مردمیهای فستیوال»تواند مواردی چون می فرهنگی، و مواردی از این قبیل باشند «ادبی هایانجمن»، «فکریهای پاتوق»، «هنریهای انجمن»

که در سیاستگذاری و مدیریت آنها مردم نقشی پررنگ داشته باشند. در فراهم نمودن بسترهای نهادی برای مشارکت مردم در تولید فرهنگ، ضروری است که ناهمگونی اجتماعی،

به اقشار و (، در نظر گرفته شود و400: 4724ی شهر است )سوندرز، مشخصهترین که مهم طبقات مختلف اجتماعی امکان کنشگری فرهنگی داده شود.

پذیرهای مردمی است که زیستگیری از فرهنگکالبدی و فیزیکی شهر فقط با بهرهفضای کند. در نبود فرهنگ و یا هژمونیك می شود و امکان شکل گرفتن تعلق فضایی را فراهممی

رانه گافزود و زندگی اجتماعی را سرکوب ن خواهدشدن فرهنگی یکدست، شهر بر مالل ساکناخواهد نمود. بنابراین، تنوع فرهنگی طبقات اجتماعی ساکن در شهرهای جدید را باید گرامی

ی فرهنگی داد تا از وجه تکنوکراتیك و فنی این داشت و به آنها امکان تولیدگری و عرضه افزوده شود. شانسنخ از شهرها کاسته شده و وجه اجتماعی و مردمی

ای منطقههای گیری از فرهنگبهرههای یکنواخت شدن فضای کالبدی شهرهای ایران، اعم از جدید یا کهن، یکی از بحران فرایند

ز همه اتر زدایی و گسست از زیست بوم، اقلیم و مهمتشهرسازی کشور است که منجر به هویو ها یابد که ایران تنوعی از اقلیممی ففرهنگ شده است. این معضل از آنجایی اهمیت مضاع

است که هر کدام از آنها عملکرد و زیبایی شناسی خاص خودشان را دارند. این ها فرهنگکند که شهرهای جدید نباید محیط کالبدی، اجتماعی می ی ایرانی ایجابی جامعهمشخصه

و فرهنگی یکسانی داشته باشند.یران به شدت متأثر از فرهنگ روستایی است و حتی از منظری دیگر، فرهنگ شهری در ا

که لوئیس تولید فرهنگ شهری دارند. همانطوری جدی درهای شهرهای قدیمی ایران چالشگوید سرسختی فرهنگ روستایی و تداوم حیات آن در شهر امری جدی است: می ویرث

زیرا رشد شهری زندگی قومی در شهرها وجود داشته باشد؛ های ممکن است هنوز شیوه»همان(. )« هنوز نتوانسته است الگوهای در گذشته مسلط روابط انسانی را کامالً از بین ببرد

توانند نقشی جدی در شکل دادن به حیات فرهنگی و ای میمنطقههای و سنتها لذا آیین هویت فرهنگی شهرهای جدید در مناطق مختلف کشور، داشته باشند.

... شهری فرهنگ و هویت، اجتماعی سرمایه/ 12

معماری »فرهنگی شهرهای جدید کشور، منوط به بهره گیری از ریزیبرنامهموفقیت ، «فرهنگ فولکلوریك»، «روش زندگی محلی»، «محلیهای آیین مناسك و»، «ایمنطقه

در خصوص شهرهای اند.جغرافیایی است که در آن بنا شده «ایزیبایی شناسی منطقه»ست بایمی ختلف کشور استاز مناطق مشان جدیدی که جایگاه ملی داشته و جمعیت پذیری

تلفیقی رفت که از عناصر فرهنگی مناطق مختلف کشور، الهام گرفته های به دنبال فرهنگ باشند.

سخن پایانیگیری هر چه ط به بهرهی سرمایه اجتماعی شهرهای جدید کشور منوهویت بخشی و توسعه

و دخیل نمودن مردم در و طراحی این سنخ از شهرها ریزیبرنامهبیشتر از خرد اجتماعی در آنهاست. اتخاذ چنین رویکردی منوط به گذر از پارادایم کالسیك توسعه و روی آوردن به

ی شهری پایدار است که به جای صرف تولید سود به تحقق کیفیت زندگی و پارادایم توسعهاعی میری فضای اجتپارادایمی هم، منوط به شکل گ اندیشد. چنین تغییرمی عدالت اجتماعی، است.« حق به شهر»کردن در جهت مطالبه

منابع ی مهران مهاجر، تهران: های فرهنگی جامعه مدرن، ترجمهصورت بندی ،(4740) ،باکاک، رابرت -

انتشارات آگه.)بررسی وضعیت «های اجتماعیسرمایه اجتماعی و سیاست» ،(4748) ،تاجبخش، کیان، و همکاران -

پژوهشی رفاه اجتماعی، سال سوم، ویژه نامه سیاست -سرمایه اجتماعی در ایران امروز، فصلنامه علمی .455-422اجتماعی: صص

ی تورج یاراحمدی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.، ترجمه«هویت اجتماعی» ،(4744) ،جنکیز، ریچارد -رای تکوین خاطره و حافظه شهری، در مجموعه ای بشهرجدید، آستانه ،(4745) ،حبیبی، محسن -

.485-454مقاالت هویت شهرهای جدید، تهران: شرکت عمران شهرهای جدید، صص ی محمود شارع پور، تهران: تیسا.، ترجمه«نظریه اجتماعی و مسئله شهری» ،(4724) ،سوندرز، پیتر -ارچوب نظری، فصلنامه علمی و سرمایه اجتماعی: مفاهیم اصلی و چ ،(4746) ،شریفیان ثانی، مریم -

.5-44: صص 8، شماره 4پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ، تهران: نشر قصه.«شناسی هنردرآمدی بر نشانه» ،(4748) ،ضیمران، محمد -، در مجموعه مقاالت گزارش وضعیت «اعتماد اجتماعی و امید به آینده» ،(4728) ،غفاری، غالمرضا -

اجتماعی کشور، جلد سوم، غالمرضا غفاری و محمدرضا جوادی یگانه، تهران: وزارت کشور، مرکز امور

19/ اجتماعی ... سرمایه یتوسعه و بخشیهویت در فرهنگ قشن

اجتماعی و فرهنگی، دبیرخانه شو