CATVLLVS

MEB YAYINLARI

TÜRK KLASKLER

MLLÎETM BAKANLII YAYINLARI: 2139BLM VE KÜLTÜR ESERLER DZS : 450

Türk Klasikleri : 30

Kitabn adMEVLb -VESLET - ÜN NECAT

Yayn kodu90.34.Y.0002.825

ISBN 975.11.0456.4

Bask yl1990

Bask adedi20.000

Dizgi, bask, cilt

MLLÎ ETM BASIMEV

Yaymlar Dairesi Bakanh'nm13.7.1990 tarih ve 5711 sayl yazlar ile

üçüncü defa 20.000 adet baslmtr.

CATVLLVS

Türk Klasikleri

MEVLD(VESÎLET-ÜN-NECÂT)

Süleyman Çelebi

HazrlayanFARUK K. TMURTA

stanbul, 1990

ÇNDEKLER

ÖNSÖZ/I - XVI

VESILET ÜN - NECAT (Eski ve asl metin)/l-83

1.

Dua/3-4

Münâcût/ib

2.

Eseri nazm eden çin dua isteme ve

kitaptan dolay özür dilemo/9-10

3.

Alemin yaratlmas sebebinin beyân/3-20

Muhammed Rûhunun yaratlmasnn beyân/12-1G

Âdem’in yaratlmasnn ve Muhammed Nûrununsoyundan intikalinin açklanmas/ 16-18

Fasl/18-20

4.

Peygamberin velâdeti/21-36

Peygamberin övülmesi/28-25

Mustafâ'nn doumu srasnda meydanaçkan eylerin beyân/25-27

Kaside-i Meliha/21-82

F081/S1-S2

Fasl/88-85

Peygamberi Övme/85-86

5.

Peygamberin mucizelerinin beyân/37-42

6.

Peygamberin Mi'râe hakknda/43-49

Peygamberin hicreti/J/9

7.

Muhammed Mustafa’nn ba’z vasflan/50-60

Fasl/58-55

Nedâmet/56-57Nasihat/58

Fasi/59-60

8. Peygamberin vefât hakkmda/61-78

Muhammed Mustafâ'nn hastalnn beyûn/62-64

Peygamberin emri/6^-68

Peygamberi övme/68-71

Peygamberin vefatnn anlatilmas/71-78

Peygamberin amcasnn üri/73-74

Fasl/71r78

9. Kitabn sonu hakknda /79-85

MEVLD (Yeni ve deik metin)/81-Ut1

1. Münâcât/89-90

2. Yazana dua/91

Hereyden önce Peygamber Nûrununyaratlmas/92-95

Peygamber Nûrunun ntikali teselsülü/9^-95

3.

Peygamberin doumu/96-104Merhaba/99-101

• Fasl/102-101t

Fasl/lOU

4

.

Peygamberlerin mucizeleri/105-107

5.

Mi’râc/108-120

Refref’in belirmesi/115-119

Dua/119-120

7. Peygamberin ahlâk/121-122

8. Peygamberin vefât/123-138

Fal/181-188

9.

Kitabn sonu/139-141

SÖZLÜK/143-170BiBLîYOGRAFYA/111-178

ÖN SÖZ

Süleyman Çelebi tarafndan yazlan ve asl ad Vesilet-ün-

t Necat (Kurtulup yolu vesilesi) olan Mevlid, Türk ‘-edebiyatnn

dînî konuda en beenilen, en sevilen ve en çok okunan ese-

* ridir. Peygamberimiz Hz. Muhammed’e karg duyulan derin

•evgi ve saygnn çok samimî, çok temiz ve çok güzel ifadesi

olan 'bu müstesna eser, asrlar boyunca hes mümin Türküngönlünde engin heyecan meydana getirmi, daima vecidle ve

zevkle dinlenmi ve okunmutur. Edebiyatmzda hiç bir eser

Süleyman Çelebi'nin bu aheseri kadar millete mal olmu de-

ildir. Bugün de bu esiz ve ölmez esere kar rabet ve alâka

hiç eksilmeden devam etmektedir. Bunun sebebi Mevlid’in

Türk ruhunu da en iyi ekilde aks ettiren, her türlü müba-

lâadan ve sunîlikten uzak sade, saf ve samimî bir duyguyla

ve dille yazlm olmasdr. Türk halk bunda, Hz. Peygam-bere duyduu balln ve sevginin tam bir ifadesini bul-

mutur.Mevlid bu derece sevilip beenildii hâlde, onun yazan

hakknda etrafl bilgiye sahip olmadmz gibi, kendisinin do

tam ve doru bir metni henüz ele geçmi deildir.

SÜLEYMAN ÇELEB

Süleyman Çelebi'nin hayat hakknda fazla bir bilgiden

mahrum bulunuyoruz. Eski kaynaklarn bu hususta verdikleri

malûmat az ve umumiyetle kark ve yanltr. Tezkire sahibi.

Latîfî, onu vaz Paa'nn olu ve âir Atâî’nin büyük kar-

dei olarak göstermektedir ki, arada zaman fark bulunduuiçin doru deildir. Esasen bu husus, baka kaynaklarla teyidi

edilmemektedir. Gelibolulu Ali Künh-ül-Ahbâr’da, Süleyman

Çelebi'nin ana tarafndan eyh Mahmud’un torunu olduunukaydetmektedir. Sultan Osman'n kayn babas eyh Ede-Bâlî*~

II ÖNSÖZ

nin olu olduu ve- Orhaa Gazi ile silâh arkadal yaptTvayet - edilen eyh Mahmud, ilim sahasnda da kudretli bir

kimse olduu için znik medresesinde müderrislik vazifesinde

bulunmutur. Divan sahibi olmamakla beraber, iirle de u-raan Mahmud Paa, Orhan Gazi'nin olu Süleyman Paa'nnRumeli'ye geçiini tebrik etmek için yazd duâ-nâmede su

beyti söylemitir:

Velayet gösterüp halka suya seccade salmsnYakasn Rumeli'nin dest-i takva ile almsn.

Baz kaynaklarn kaydettiine göre, Mahmud Paa'nnolu vezir Ahmed Paa, Süleyman Çelebi'nin babasdr* Fakat,

bu husus kesin deildir, Süleyman Çelebi'nin babasnn kim

olduu sarih olarak bilinmemektedir.

Süleyman Çelebi'nin ne zaman doduu belli deildir.

Mevlid'i 1409 - 1410 (h. 812) ylnda yazd vakit, altmaltm be ya civarnda olduu düünülürse 1346 - 1351

(h. 747 - 752) yllar arasnda doduu tahmin edilebilir. Buyllar Orhan Gazi'nin hükümdarlk devresine rastlamaktadr.

<1326 - 1359).

Düzenli bir tahsil gördüü ve zamann ilimlerini iyice

örendii anlalan Süleyman Çelebi, Gelibolu'lu Ali ve ÂkÇelebi’nin eserlerindeki kayda göre. Yldrm Bâyezid Hân’ndivan imamlnda bulunmutur. Latifi, Buharal eyh EmirSultan'a intisap ettiini ve onun halifelerinden olduunu bil-

dirmektedir. Âk Çelebi ayrca, Süleyman Çelebi'nin Yld-rm Bâyezid zamannda tamamlanan (h. 802 - m. 1399- 1400)

Ulu Camie imam tayin edildiini kaydediyor.

Süleyman Çelebi'nin adndaki “Çelebi" kelimesi, kendi-

sinin bilgin bir zat olmas dolaysyla kullanlmtr. O devirde

"Çelebi" lakab ehzâdelere, mevlevî tarikat büyüklerine ve

bilgin, kâmil, fâzl kimselere veriliyordu. Süleyman Çelebi

için yakn zamanlarda Süleyman Dede de denmitir. Bazaratrclar onun mevlevî olduunu söylüyor iseler de, bu

hususta herhangi bir delil ve vesika mevcut deildir.

Süleyman Çelebi'nin ne zaman vefat ettii de kesin ola-

rak bilinmemektedir. Bursal M. Tahir bunu, "râhat- ervâh'

tamlamasnn ebced hesabyla karl olan h. 825/m. 1422

ÖNSÖZ 111

olarak göstermektedir. Eski kaynaklarca teyid edilmemekle

beraber» bu tarih doru olarak kabul edilebilir.

Süleyman Çelebi’nin mezar Bursa da Çekirge yolu üze-

rinde Eski Kaplca yaknnda Yourtlu Baba zaviyesi önün-

deki srt üzerindedir. Eski mezar yerinde son zamanlarda

abide eklinde güzel bir türbe yaplmtr.

Evliya Çelebi Seyâhatnâmesi’nde Bursa’da Yldrm HanCamii yaknnda büyük bir maara içerisinde cesedi gömül-

meyp yüzlerce yldanberi ter ü taze kalan ve ayrca Eski Kap-

lca civarnda mezar bulunan Sarmsakç - zade Süleyman

Efendi nin Mevlid manzumesini yazan Süleyman Çelebi olduuyazlmakta ise de, doru deildir. Evliya Çelebi Süleyman

adn tayan bu iki ahsiyeti biribirine kartrmtr.

MEVLD

Süleyman Çelebi’nin Vesilet-ün-Necât’ Türkçede kendi

nev’inde yazlan ilk eserdir. Daha sonra bu yolda bir hayli

eser meydana getirilmi ise de, hiç biri onunki kadar beeni*

lip sevilmemi» öhret kazanmamtr.

Mevlid'in Arapçada mimli masdar, zaman ismi ve yer

ismi olarak üç mânâs vardr. Bu üç mânâ, yani domak”"‘doum zaman” ve “doum yeri” Türkçede de kullanlmtr.Fakat, dilimizde mevlid denince umumiyetle Peygamberimiz

Hz. Muhammed’in doumu ve bunu anlatan eser anlalr.

Baz kimselerin mevlid kelimesini ”mevlût” veya ”mevlûd”

eklinde telâffuz etmeleri doru deildir; çünkü mevlûd “yeni

doan” demektir.

Hazreti Peygamber’in hayat, ahlâk ve gazalar hakkn-da bata lbnü Hiâm (ölm. m. 834) olmak üzere bir çok Arapmüelliflerinin “Sîret” yahut “Siyer” ad verilen eseri bulun-

makla beraber, mevlid’ler biraz deiik mahiyette kitaplardr.

Mevlid tarzndaki eserlerde Nûr-u Muhammedi’nin yaratl,öbür peygamberlerden geçerek Hz. Muhammed’e gelii, Hz-

Peygamber’in doumu, doumundan önceki ve sonraki ola-

anüstü haller anlatlmaktadr. Adnda Mevlid olan ilk eser

hadis ve fkh bilgini, tarihçi Ebu’l-Cevz (ölm. m. 1200) tara-

fndan yazlmtr. (Mevlid-ün-NebS veya El-Arûs).

IV ÖNSÖZ

Mevlidler Hz. Peygamberin doum günü dolaysyla ya-

plan enlik ve merasimlerde okunmak maksadyle yazlmtr.Tarih içinde slâm âleminde ilk defa Msr'da Fâtmîler dev-

rinde (m. 9 1 0 - 1171) Hz. Peygamberin doum gününü kut-

lamak için tören yapld tesbit edilmektedir. Hz. Peygamberçendi zamannda böyle bir enlik yaptrmad gibi, ondan

sonra Dört Halife, Emevler ve Abbasler zamannda da bu

ekilde merasimler yaplmamtr. Fâtmîler devrinden günü-

müze mevlid konusunda herhangi bir eser gelmemitir.

slam dünyasnda çok parlak ve ihtiaml enliklerle

resmî “mevlid törenleri" Erbil Atabeklerinden Muzafferüddin

Gökbörü (ölm. m. 1232 devrinde yaplmtr. Salâhüddin-i

Eyyûbî’nin enitesi olan ve son derece dindar, hayrsever iyi bir

•devlet adam olan Muzafferüddin Gökbörü’nün çok büyük

masraflarla tertip ettirdii bu mevlid enlikleri, derin akisler

meydana getirmi ve bir çok müelliflerce bütün müslüman ül-

keler için bir balangç kabul edilmitir. Bu devirde hadis bil-

gini lbnü Dihye (ölm. m. 1235) geni öhret kazanan Mevlid’

-

ini yazmtr. Kitab-üt-Tenvr fi mevlid-is-Sirâc-il-münir (Par-

lak mealenin doumu hakknda aydnlatma kitab) veya

Et-Tenvr fi mevlid-il-Beîr ve’n-Nezîr (Korkutucu ve müjdele-

yicinin doumu hakknda aydnlatma) adn tayan ve ancak

bir iki parças bugüne gelen bu kitap, öhreti dolaysyle son

zamanlara kadar mevlid konusunda ilk eser saylmtr.

Süleyman Çelebi'ye kadar daha bir çok arapça Mevlid

yazlmtr. Bunlar arasnda Muhyiddîn-i Arabî (ölm. m. 1240).

EI-Bekrî (ölm. m. 1295) ve bn-üI-Cezerî (ölm. m. 1350 -

1429) nin eserleri zikredilebilir. ran edebiyatnda mevlid

yazlmamtr.

Mevlid9in yazl sebebi:

Süleyman Çelebi Vesîlet-ün-Necât9 Hz. Peygamberin di-

er peygamberlerden üstün olduunu isbat etmek üzere yaz-

mtr. Müellifin buna lüzum görmesine Bursa’da bir vaizin

Peygamberimizin öbür peygamberlerden fark olmadn ilen

aüren cahilce sözleri sebep olmutur. Latifi Tezkiresi’nde ge-

ni ekilde anlatlan hâdise udur:

ONSöZ V

Bursa'da bir vâiz camide va'z ettii srada “Diz or.ua

(Allahn) peygamberlerinden hiç birini öbürlerinin aratmdan0

ayrmayz hepsine inanrz./* (Lâ nüferriku beyne ahadin mirv

rüsülihi. Bakara Sûresi» 285) âyetini tefsir ederken, peygamber-

ler arasnda hiçbir fark olmadn kendisinin bu âyet gere-

ince Hazreti Muhammed i sa Peygamberden üstün görmediin»

söyler. Cemaat arasnda bulunan Allahn Resulünün* gerçek

âk ve sadklarndan, bilgili ve dinî gayret sahibi bir Arapbuna itiraz eder. Kuvvetli ve kesin deliller ortaya koyarak bu

âyete verilen mânânn yanl olduunu söyler ve der kir

“Hey nadan ve cahil, sen tefsir ilminde yayasn. Peygamberler

arasnda fark yoktur demekten murad, resullük ve nebilik

bakmndandr. Yoksa mertebe ve fazilet bakmndan deil-

Eer her bakmdan olsayd. “O peygamberlerin kimmi kimine

üstün ettik*9

(Tilke’r - rüsülü faddalnâ ba’dehüm alâ ba'din.

Bakara, 253) âyetinin mânas nasl uygun düerdi)**

Fakat, ehir halk vâiz tarafn tutar. Bunun üzerine bu

zat Arap vilâyetlerine, Halep ve Msr*a giderek kendi görü-

ünün lehinde alt kere fetva getirirse de, vâiz sözünde srar

eder. Ancak yedincisinde vaizi yenmek mümkün olur.

te Süleyman Çelebi, Mevlid'i bu hadise dolaysyle yaz-

mtr. Vaizin sözlerinden müteessir olarak

Ölmeyüp lsâ göe bulduu yol

Ümmetinden olmak içün idi ol

beytini ~bedâhaten** söylemi, buna Hz. Peygamberin öteki

peygamberlere üstünlüünü göstermek için hemen u beyit-

leri eklemitir:

Dahi hem Mûsâ elindeki asâ

Old anun izzetine ejdehâ

Çok temenni kldlar Hak*dan bular

Kim Muhammed ümmetinden olalar

Gerçi kim bunlar dahi mürsel - durur

Lâkin Ahmed efdal ü ekmel - durur

Zira efdalla ol elyak - durur

Am eyle bilmeyen ahmak - durur

VI ÖNSÖZ

Büyük küçük herkes bu beyitleri pek çok beendii için Sü-

leyman Çelebi, zevklenmi ve tam bir Mevlid meydana getir-

mitir.

Latifi Tezkiresi'nde kaydedilen bu rivayetin gerçek olup

olmad belli deildir. Hadise gerçek olmasa bile» SüleymanÇelebi'nin eserini. Hz. Peygamberin öbi’r peygamberlerden

üstün olduunu göstermek maksadyle yazd muhakkaktr.

Bütün eserde bu husus açk ekilde görülmektedir.

Süleyman Çelebi'nin Mevld’i yazmasndaki ikinci gaye,

-ehl-i sünnet akidesini ykmak isteyenlerin ve batindik propa-

gandas yapanlarn tesirini azaltmak, hatta ortadan kaldrmak-

tr. Osmanl imparatorluunun zayf saylabilecek bir devrin-

de (Fetret’ten yeni çkt bir srada) siyasi, fikri, dinî her

türlü cereyanlarn kaynat ve etraf kartrd bir zaman-

da Süleyman Çelebi, ehl-i sünnet tarafn tutmu ve devletin

yklmasn önlemekte yardmc olmutur.

Süleyman Çelebi, itikad meselelerinde ve dier husus-

larda hep ehl-i sünnet görüünü ortaya koymu ve eserinde

batan sona ehl-i sünnet akidesinin müdafaasn yapmtr.

Mevlid’in ad, yazl tarihi:

Eskiden beri ve bugün Mevlid olarak tannan ve öhret

bulan eserin asl ad Vesilet-ün-Necat (Kurtulu yolu, sebebi)

dir. Müellif bunu kitabn sonunda u beyitle açklamaktadr.

bu kân- ehd ki îrindür dadBil Veslet-ün-Necât old ad.

Vesîlet-ün-Necat h. 812 /m. 1409-1410 ylnda yazl-

mtr. Bu hususta herhangi bir tereddüt yoktur. Eserin son

bölümünde u beyit bulunmaktadr:

Hem sekiz yüz on ikide târihi

Bursa'da old tamam bu iy ahi

Mevlid yazld vakit, Süleyman Çelebi muhtemelen Uluca-

mi’de imamlk yapyordu.

ÖNSÖZ VII

Mevlid’in çekli, vezni:

Arcpça mensur bir dua ile balayan Mevlid, mesnevi

eklinde yazlmtr. Yalnz doum bölümünün ikinci faslnn

son ksm ve üçüncü fasl kaside eklindedir. Ayrca doumbölümünün sonuna 1 0 beyittik bir medhiye eklenmitir.

Mevlid'in vezni remel bahrinden “Fâilâtün fâtlâtün fâi-

lün*’ dür. Medhiyenin vezni “MeFûlü fâilâtü mefâilü fâilün dür.

Süleyman Çelebi aruz veznini devrine göre oldukça baarlkullanmtr. Bununla beraber türkçe kelimelerde ksa vokalleri

uzatmay (imâle'yi) ve arapça, farça kelimelerde uzun vo-

kalleri ksa okuma (zihaf) önleyememitir.

Dili, Üslûbu:

Mevlid XV. asr Eski Anadolu Türkçesiyle yazlmtr.Devrinin telaffuz ve gramer hususiyetlerini tamaktadr. Bu

gün gerek Mevlid okunurken» gerek eserin basma nüshala-

rnda bu hususiyetlere çok defa uyulmamakta» ya deitiril*

mekte veya yanl söylenmektedir.

Süleyman Çelebi açk» sade bir dil kullanmtr. Çada-larnn eserlerine göre» arapça» farsça kelimelere ve hususiyle

tamlamalara daha az yer vermitir. Bu, eserin halk için, genikütle için yazlmasndan ileri gelmitir.

Süleyman Çelebi’nin üslûbu da sade ve külfetsizdir. Sü-

se, yapmaca kaplmadan, mübalâaya dümeden samimiyetle

duygu» heyecan ve düüncelerini anlatmtr. Mevlid'in yüz

yllar boyunca bu kadar beenilip sevilmesi, dil ve anlatm-daki bu açklk» samimilik ve sadelikten ileri gelmitir.

Mevlid’in bölümleri:

Vesîlet-ün-Necât dokuz bölümden meydana gelmitir.

“Bahir” de denilen bu bölümler unlardr: Münâcât» yazar

için dua ve kitaptan dolay özür dileme. Âlemin yaratlmas

sebebi — Muhammed Ruhunun yaratlmas— Muhammednurunun intikali. Velâdet, Peygamberin mucizeleri, Mi*rac,

Peygamberin vasflar. Peygamberin vefat. Kitabn sonu. Herbölüm kendi arasnda ayrca fasllara ayrlmtr.

VIII ÖNSÖZ

Elimizdeki mevlid nüshalarnda bu bölümlerin hepsi mev-cut deildir. Münâcât ve dua d§nda sadece velâdeti ihtiva

eden nüshalar bulunduu gibi, velâdet ile beraber mi rac da

içine alan nüshalar vardr. Basma nüshalarda ise, umumiyetle

vefat bölümü bulunmamaktadr. Bu, Mevlid merasimlerinde

vefat bahrinin okunmamasndan ileri gelmi olmaldr.

Eserin baz bölümlerinin çkartlmas suretiyle ksaltl-

mas yannda, bir de baz fasllarn okunmamas veya bölüm

ve fasllardan baz beyitlerin darda braklmas eklinde ya-

plm seçme mahiyetinde ihtisarlar da görülmektedir. Bununaksi de vâki olmutur, yani bölüm ve fasllara beyit!*! de ek-

lenmitir. Bu meseleye mevlid metinlerinin durumunu belir-

tirken tekrar dokunacaz.

Baz Mevlid nüshalarnda ise, eserin sonuna vefât- veysfc

ahvâl-i Fâtma, Hikâyet-i Cemel (Deve Hikâyesi), tJkâe hi-

kâyesi, Geyik Hikâyesi gibi çeitli hikâyeler eklenmitir. Ba-

zan “kitabn sonu** bölümünden de önceye alnmasna ramenbu hikâyelerin Süleyman Çelebi'nin eseri ile bir ilgisi yoktur.

Mevlid merasimlerinde bölümler arasnda Kur an, lâhi»

naat veya dua okunduu mâlumdur. Baz basma Mevlid nüs-

halarna bu dua ve medhiyeler de konmutur.Ksaltma ve ilâveler dolaysyle Mevlid’in çeitli hacim-

lerde metinleri tesbit edilebilmektedir. Bunlar arasnda 10-15*

sayfadan 100 sayfaya kadar olanlar dikkati çekmektedir.

Böylece 100 - 125 beyitlik Mevlid nüshas yannda 1000 be-

yittik nüshalar da yer almaktadr. Basmalarda da metin

150 - 400 beyit arasnda deimektedir. Asl Mevlid metni

bunlarn hiç birisinin hacminde deildir. 730 beyit kadardr.

Mevlid*in müellif elinden çkm veya müellif zamannayakn bir yazma nüshas elde bulunmad için, eserin hac-

minde böyle bir deiiklik olmu ve bu durum ortaya çkm-tr.

Mevlid*e ilâve edilen beyit ve fasllar içerisinde onunla

kaynam ve halkn benimsemi olduu parçalar da vardr.

Velâdet bölümündeki “Merhabâ** fasl böyle bir parçadr. Sonzamanlarda yaplan aratrmalar “Merhabâ” faslnn SüleymanÇelebi’ye ait olmadn ve esere sonradan ilâve edildiini mey-dana koymutur»

“Merhaba” Fasl:

Mevlid üzerinde krk yla yaklaan bir zamandan beri

yaplan ilmi aratrmalar, eserin bugün söylenene göre bir

layli deiik eski bir ekli olduunu ve bunun içinde Velâdet

bahrinde “Kaside-i Meliha** balkl bir (asl bulunduunu ve

orada “Merhabâ** ksmnn yer almadn göstermitir. lkzamanlarda bunun kime ait olduu noktas üzerinde durulma-

mtr. Ahmet Aymutlu, 1946 ylnda hazrlad mezuniyet

tezinde. Merhaba ksmnn baka bir aire ait bir Mevlid içinde

bulunduunu ilk defa iaret etmitir. Daha sonraki aratrc-lar bu airin adnn Ahned olduunu tesbit etmilerdir.

Gerçekten de Süleyman Çelebi*den 6 1 yl sanra eserini

yazm olan ve bugün dört yazma nüshas elimizde bulunan

Ahmed'in Mevlid’inde bir **Merhabâ** fasl bulunmaktadr.

IMüshasna göre 8-11 beyit olan bu fasl, Süleyman Çelebi*-

ninkinin tamamiyle ayn deildir. 9-10 beyit kadar olan Sü-

leyman Çelebi’nin Mevlidindeki “Merhaba** faslnn u be-

yitleri Ahmed'in eserinde yoktur:

Merhaba iy âli sultân merhaba

Merhabâ iy kân- irfân merhaba

Merhaba iy srr- Türkân merhabâ

Merhabâ iy derde dermân merhabâ

Merhabâ iy kurret-ül-ayn-i Halil

Merhabâ iy Hâs- mahbûb-1 Celîl

Ayrca Mevlidin sahih ve asl nüshalar kabul edilen

yazmalarn ikisinde (biri h. 993 te istinsah edilmitir)^ “Ka~

«îde-i Meliha"’ içinde de 6 beyitlik bir “Merhabâ** ksmnnbulunmas, Süleyman Çelebi’nin de böyle bir “Merhabâ’* be-

yitleri yazdn, bunun sonradan Ahmed tarafndan genile-

tildiini ve daha sonra Mevlidin yeni ekline bunlarn aynen

alndn akla getirmektedir. Ahmed’in Süleyman Çelebi*den

çok sonra Mevlidini yazmas ve eserde yer yer Süleyman

Çelebi*den alnm beyitlerin görülmesi, bu ihtimali kuvvet-

lendiren delillerdir. Bu görüümüz, Merhabâ fasln çok seven

X ÖNSÖZ

ve bunun baka bir aire ait olmasna gönlü raz olmayan

halkmzn temayülüne de uygun düecektir sanyorum.

Meviîd’in kaynaklan:

Süleyman Çelebi, eserini yazarken belli bal siyer ki-

taplarn, bu arada lbnü Hiâm ile Ebu’I-Hasan Bekri nin eser-

lerim ve bunlardan biribirini tamamlar ekilde seçmeler ya-

parak Türkçeye çeviren Erzurum'lu Mustafa Darîr’in mensur

Siyer’ini (1378 - 1388 arasnda yazlmtr) mutlaka görmüolmaldr.

Süleyman Çelebi üzerinde Darîr’in kuvvetli tesiri olmu-tur. Süleyman Çelebi konu bakmndan ondan çok faydalan-d gibi, Siyer’de bulunan ve velâdeti anlatan kaside eklin-

deki manzumeye “Kasîde- Melihâ ,f adyla bir nazire yazmtr.Süleyman Çelebi'nin üzerinde Âk Paa’nm da tesirleri

görülür. Aratrclar, Mevlid’deki baz beyitlerin Garîbnâme’-

deki baz beyitlere çok benzediini ortaya koymulardr. Fa-

kat bunlarn says fazla deildir.

Süleyman Çelebi'nin baz eserlerden faydalanmas, ÂKPaa'nn beyitlerine benzer beyitler söylemesi ve hususiyle

Darîr’in bir kasidesine nazire meydana getirmi olmas, onun

eserinin deerini azaltmaz. Baka milletlerin edebiyatnda oldu-

u gibi, bizim eski edebiyatmzda da benzer eserler yazmakâdet idi. Ayn konu, hatta ayn vezin ve ekillerle muhtelif

kimseler tarafndan ilenebiliyordu. Mühim olan ifade edi»

yani söyleyi ve anlattaki, duygulardaki orijinallik idi.

Süleyman Çelebi faydaland ve tesirinde kald kimse-

lerin çok üstüne çkm bir sanatkârdr. Öbürlerinin eserleri

çoktan unutulduu, daha sonra yazlanlar da bugün yaama-d halde, Mevlid’in hâlâ ellerden ve dillerden dümeyiionun bir aheser olduunu isbat etmektedir.

Süleyman Çelebi’nin tesiri ve öhreti:

Süleyman Çelebi'nin kendisinden sonra mevlid yazan a-irler üzerinde büyük ölçüde tesirleri olmutur. Mevlid yazan

her air, mutlaka onun tesirinde kalm, eserini onunkinden

ilham alarak, onunkine benzeterek vücuda getirmitir. Bu eser-

ÖNSÖZ XI

lerin hiç biri Vesîlet-ün-Necât’a bir nazire olmaktan ileri gi-

dememitir.

Türk airleri içerisinde pek çok kimse mevlid yazmtr.Latifi Tezkiresi'nde daha XVI. asrda bunun yüz kadar oldu-

u kaydedilmitir. Daha sonra da mevlid yazlm olmakla

beraber, bugün elde bulunan mevlidlerin says otuz civarn-

dadr. (Bu konuda deerli bir doktora tezi hazrlam olan

Necla Pckolcay, mevlidlerin saysn! yirmi dokuz olarak gös-

termitir. Daha sonra bulunan bir kaç eser de ilâve edilince

say otuzun üstüne çkmaktadr).Mevlid yazan airler arasnda, XV. asrn ikinci yarsnda

yaam Hamdi (Akemsüddin olu Hamdullah) istisna edilir-

se, birinci dereceye yakn ve öhretli bir kimse bulunmamak-

tadr. Büyük airler, Süleyman Çelebi*nin eserine duyduklar

sayg ve takdir duygularndan olsa gerek, bu vadide eser ver-

memilerdir.

Süleyman Çelebi ve Mevlid’i, bütün Türk illerine yaylanve yüzyllar boyunca hiç eksilmeyen bir üne kavumutur.Bugün de bu öhret ve bu itibar devam etmektedir.

Süleyman Çelebi'nin Mevlid’i baka dillere de çevrilmitir.

Eserin Arapça, Arnavutça. Bonakça. Rumca, Çerkesçe, ve

ngilizce (manzum, F. Lyman MacCallum tarafndan) ter-

cümeleri bulunmaktadr. Aynca Süleyman Çelebi'nin tesiriyle

bir Kürtçe Mevlid de yazlmtr.Süleyman Çelebi'nin Mevlid’i kitaptan kraat edilmek

suretiyle deil, güzel sesli hafzlarn makamla okumalaryla

halk ruhunda yer tutmu ve geni kütleler arasna yaylm-tr.

Mevlid Merasimleri:

Aslnda Hz. Peygamberin doum yldönümünü kutlamak

için yazlan Mevlid, çeitli vesilelerle okutulmutur. Bata Hz.

Peygamberin doum yldönümü. Kadir, Mi’râc, Regaib, ve

Berat geceleri olmak üzere ehitlerin ve din büyüklerinin ruh-

larn taziz, ölüm, doum, evlenme, hac farizasn eda etme,

ev sahibi olma, bir memuriyete tayin, adaklar mevlid okutul-

mas için sebeb tekil etmektedir. Baz müesseselerin kuruluu

veya açl dolaysyla da mevlid okutulmaktadr.

ÖNSÖZ

"Kandil gecesi" denilen mübarek geceler dolaysyla

okutulan mevlidler kendi tarihlerinde (belli zamanlarda),

ölüm vesileleriyle okutulan mevlidler ise yl dönümlerine veya

cuma günlerine rastlatlr. Vefat sebebiyle okutulacak mevlid

için, ya ölünün topraa verildii gece veya krknc yahut elli

ikinci gece seçilir. Doumlarda umumiyetle doumun haftas

tercih edilir.

Mevlid (Hz. Peygamberin doumu). Regaib, Mi'rac, Be-

rat, ve Kadir geceleri sebebiyle ve baz büyüklerin ruhunu taziz

maksadyla yaplan mevlid merasimleri umumîdir, bütün halka

âmildir. Bunun dndakiler hususî mahiyettedir; fertlere,

ailelere ve küçük bir çevreye mahsustur.

Hz. Peygamberin doum yl dönümü dolaysyla mevlid

okutulmas ve enlikler tertip edilmesi bir ara baz ülkelerde

resmî bir hüviyet kazanmt. Bugün de Msr'da ve Maripmemleketlerinde Hz. Peygamberdin doum günü resmî bir

bayram olarak kutlanmaktadr. Bizde de 1910 yllarnda Hz.

Muhammed’in doum günü, dinî ve millî bir gün olarak resmi

bir bayram haline gelmiti. Daha önce Sultan II. Mahmudzamannda Mekke'de resmen mevlid töreni tertib ediliyordu»

Bugün Mevlid gecesi ve öbür mübarek gecelerde memleket

ölçüsünde mevlid merasimleri olmakla beraber, resmî mahi-

yette herhangi bir tören yaplmamaktadr.

Mevlid 9in Okunuu:

Mevlid hususî ekilde ve baz âdetlere uyularak okun-

maktadr. Mevlid toplantlarnda (cemiyetlerinde) önce Kur*-

an- Kerîm kraat edilir. Sonra Mevlid bahirleri sra ile ve

muayyen musiki makamlarna uygun ekilde okunur. Herbahirden sonra Kur’an- Kerîm tilâvet edilir. Baz bahirler

arasnda lâhî ve kasidelere de yer verilir. Mevlid'in vefat bö-

lümü okunmaz.

Mevlid toplantsnda erbet veya eker datlmas ve

gül suyu serpilmesi âdettir. Anadolu'nun baz yerlerinde hel-

va, kuru üzüm ve çörek cinsinden baz eyler de datlmak-tadr.

Mevlid okunurken "Velâdet" bahrinde Peygamberimizin

doduunu bildiren beyit okunurken ayaa kalklr ve ara

Önsöz XU1

duas yaplr. Mevlid'in sonunda da asl dua yaplarak Cenûb-Hakk'n mafiretine snlr, fatiha okunarak merasim sona

erdirilir.

Mevlid'in deeri:

Dini edebiyatmzn en tannm, en sevilen ve öhreti

hiç bir zaman eksilmeyen eseri Mevlidedir. Onun kadar bee-nilmi ve okunmu baka bir eser yoktur. Yukarda da belirt-

tiimiz gibi, dilinin açk, sade, külfetsiz oluu, bu hususta bü-

yük rol oynamtr. Üslubundaki ve anlatndaki samimilik,

yapmacktan uzak olu eserin tesirini ve baarsn arttrmtr.Mevlid dil ve üslûp bakmndan olduu kadar edebi yön-

den de yüksek deer tamaktadr. Eserin mükemmel bir ya-

ps ve kuruluu vardr. Her bölüm konuya uygun bir girile

balamakta ve güzel bir ekilde ilenmektedir. Bölümler ara

smda tam bir insicam mevcuttur. Mübalâadan kaçmld gi-

bi, söz de lüzumsuz yere uzatlmamtr. Edebi sanatlardan

Türk halk edebiyatnda çok kullanlan "cinas” a fazla yer

verilmitir.

Mevlid yalnz halk tabakalar arasnda deil, aydn züm-

relerde de hayranlk uyandrmtr. Bütün milletin takdirini,

sayg ve itibarn kazanan nâdir eserlerdendir.

Tezkire sahibi Lâtifi, Mevlid için unlar söylemektedir:

"Bu fakr ü hakir dahi yüz aded efdali mevlid kitab gör-

düm. Ve fakat iltifatla her birini gözden geçürdüm. Her bi-

rinde bu sûz u hâleti ve bu evk ü harâreti görmedüm. Veiem bu mertebede birisi makbul ve mehur olmad vs

beyn-en-nâs biri itibar ü itihar bulmad.*9

Gelibolulu Ali ise Künh-ül-Ahbâr'da öyle demektedir:

“"Nice mevlid-ün-Nebiyy-i manzum dahi var iken birisi ne ele

«lnur ve ne kimsenün gözine dokunur. Gûyâ ki. ta’lim-i Rûh-i

jKudsî ile söylenmidür.99

Ziya Paa ise. hayranln öyle ifade etmektedir:

Dört yüz seneden beri efâzl

Bir söz demedi ana mümâsil

Bilmem ne sühandr ol sühanlar

Aüfte olur hep iitenler

XIV ÖNSÖZ

Mehmed Akif'in bu konudaki gömüü udur:

Yetiilmez ki: Süleyman Dede yükseklerde.

Mevlid Metinleri:

Mevlid’in, ilim çevresince “asl metin** olarak kabul edi-

len eski ekli ile, bugün okunan ekli arasnda bir hayli fark

vardr. Bugün okunan Mevlid, öbürünün yars kadar, hatta

daha ksadr. Her bölümde giri mahiyetinde olan ksm ç-

karld gibi, umumiyetle bölümler ihtisar edilmitir. Bunakarlk, baka müelliflere ait mevlidlerden bugün okunanmetne yer yer baz beyitler alnm bulunmaktadr. Bu ek-liyle bugünkü Mevlid, ksaltlm ve karma bir metin duru-

mundadr.Mevlid metinleri arasnda fark bulunmas bugünün me-

selesi deildir. En eski nüshalar arasnda da fark vardr. Da-ha açk ve kesin olarak söylemek gerekirse Mevlid'in eskiden

beri iki ayr “version”u bulunmaktadr. Mevlid’in bu iki de-

iik metni arasndaki ayrlk ve deiiklik “Velâdet” bölü-

münden itibaren balamaktadr, daha önceki bölümlerde bifark yoktur. “Velâdet” bölümünün ikinci faslnn sonund*

aol metinde bir kaside bulunmakta, deiik metinde ise, do-

um yine mesnevi eklindeki bir faslla anlatlmakta ve bu

arada “Merhabâ” fasl yer almaktadr. Daha sonra gelen.

“Mucizeler”, ”Mi*râc”, “Peygamberin baz vasflan” ve “Ve-

fat-* bölümlerinde asl metin ile öteki metin, arada baz beyit-

ler ayn olmakla beraber, tamamiyle baka denecek ekilde

deiiktir. “Türkçe Mevlid Metinleri” üzerinde doktora yap-m olan Neclâ Pekolcay, Mevlid’in deiik metninde bulunan

baz beyitlerin Sinanolu, Ebü’I-hayr, âhidî, Muhibbi ve e-hidi gibi ahslarn yazdklar mevlidlerde de mevcut oldu-

unu göstermitir. Mamafih, bu eserlerde Mevlid’in asl met-

ninden alnm beyitler de görülmektedir. Bu durum Süley-

man Çelebi’nin eserinden öbür mevlidlere aktarmalar yapl-

dn ortaya koyduu gibi, Mevlid’in deiik metnine bakamüelliflerin yeni mevlidlerinden beenilen beyitler alndm,da meydana çkarmaktadr. Bugün okunulan Mevlid. Süley-

man Çelebi’nin eserinin asl metni deil, deiik metnin k-

ÖNSÖZ XV

sahilmi eklidir. Bu metin

defa baslmtr.ve yeni harflerle müteaddit:

Mevlid neirleri:

Mevlid'in asl metni lmî esaslara uygun olarak srasyla

Ahmet Aymutlu, Necla Pekolcay ve Ahmet Ate tarafndan

hazrlanm ve birincisi ile üçüncüsü kitap halinde yaymlan-

mtr. Bu neirler himmet ve gayret mahsulü olmakla beraber»,

eserin tam ve mükemmel bir metni ortaya çkarlm deildir.

Nüsha farklarnn tenkidi yaplrken yanlla düüldüü gibi,

baz beyitlerin metne alnp alnmamasnda da isabetli hare-

ket edilmemitir. Bu neirlerde eserin bölümleri de kesin ve*

açk olarak belirtilememitir. Bazsnda her balk ayr bir

bölüm gibi telâkki edilip numaralanmtr. Bu metinlerde» Eski-.

Anadolu Türkçesi hususiyetlerine dc tam olarak uyulamam».yer yer kelimeler yanl telâffuzla tesbit edilmitir. Bazen ke-

limelerin mânay bozacak ekilde yanl okunduu da görül-

mektedir. Meselâ ‘"Gaflet uykusuna talup uy’mad*’ msral-

ndaki talup kelimesi “tâlib olmad*' eklinde tesbit edil-

mitir. “Çünkü tekbir itdi vü el balad. / Döymedi çözdi elini'

alad" beytindeki “dayanamad» tahammül edemedi** mâna-sna gelen “döymedi" kelimesi “duymad", “tuymad*' ve “dut-

mad” ekillerinde okunmutur. “Hâtrum imdi igen ho oldu

ho" msranda “pek, çok, ziyade*’ demek olan “igen** keli-

mesi “iken” eklinde yazlmtr. Yanl okumaa baka bir

örnek de “budur hâli cihânun bilünüz. / Ger sizün var ise

aki u bilünüz** beytindeki ikinci bilünüz kelimesidir» bu “bil-

günüz" olarak okunmutur. “bu hân- ehd ki »îrindür

dad / Bil Veslet-ün-Necât old ad** beytindeki “tad" demekolan “dad" mânay alt üst edecek ekilde “didi" olarak okun-

mutur. Çarma edat **iy" bu neirlerin bazsnda “ey” ba-

zsnda “î" olarak tesbit edilmitir. Halbuki ekin vezne göre

“iy" ve “i" olmak üzere iki ekli bulunmaktadr. Bu mahi-

yetteki yanllarn says az deildir- Bu neirlerde ayrca bu-

günkü metin ile bir ilgi de kurulmamtr.Bütün bunlar Mevlid metninin yeni bir nerinin hazr-

lanmasn gerektirmekteydi. Daha önce yaplan neirlerde!*

de faydalanmak ve tekrar birçok yazmalar görmek suretiyle*.

XVI ÖNSÖZ

•eskiden beri üzerinde çaltmz Mevlidin “Bin Teme! Eser**

yaynlarnda aranlan art ve vasflara uygun yeni bit metnini

hazrladk. Böylece en sahih bir nüsha meydana getirdiimizi

«anyoruz. Önce Mevlidin asl metnini verdik. Sonra deiikolan ikinci metnini de vermei uygun gördük. Yalnz* “Ve-

lâdet** bölümüne kadar iki metin ayn olduu için* ikinci me-

tinin bugün okunan muhtasar eklini aldk **Mi*râc** bölü-

münde de buna uyduk. Daha sonraki bölümleri deiik meti-

nin en eski yazma nüshasndan nakl ettik. Bu suretle Mevlid*in

•eski ve asl metni ile bugün yaayan ikinci ve yeni ekli ara-

snda bir irtibat ve münasebet kurulmu oldu.

Bizim hazrladmz metin* ilmi bir neir deil* fakat il-

me dayanan bir neirdir. Nüsha farklarn ve tenkidleri gös-

termei gerekli bulmadk. Eserde geçen âyet ve hadisler ile

tamlamalar sayfa altlarna* açklamal sözlük kitabn sonuna

kondu.

Bu neirle Mevlidin imdilik mümkün olan en sahih bir

metnini vermi bulunuyoruz. Süleyman Çelebi eseri için

Dahi her kime k*irie bu kitâb

Klmaya bize hatâsyçün itâb

•âiri gibi bunun eksüi çok

Olmaya bir beyti kim eksüi yok

demiti. Biz de büyük airin tevazu ile söyledii bu sözleri,

kendi çalmamz için bir gerçek olarak tekrarlyoruz. Mev-

lidin yazlnn 560. yldönümünde, müellifinin aziz hatra-

sn* .bütün milletin duygularna tercüman olduumuza inana-

rak* sayg ve minnetle anarz..

Fatih* Mays 1970

Prof. Dr. Faruk K. Timurta

VESILET - ÜN -NECAT

(Eski ve asl metin)

tj «• ••• •• t • 1 *ttlYevla m eski ve asl metni

hazrlanmtr

:

u nüshalara dayanlarak

Yazmalar:

1. Ayasofya Kütüphanesi, 3485, istinsah tarihi h. 916.

2. Fatih Ktp., 5430/1. ist. tar. h. 967.

3. Nuruosmaniye Ktp., >902. ist. tar. h. 981.

4. Topkap Saray Müzesi Ktp. - Emanet Hâzinesi 1611»

ist. tar. h. 993.

5. Millet Ktp.. manzum 1357, fera kayd h. 1000.

<6. Süleymaniye Ktp.. bala? I I I (Selimaa Ktp.. yeniler

1632). st. tar. h. 1131.

Tenkidli Metinler:

1 • Ahmed Aymutlu. Süleyman Çelebi ve Mevlid-i erif, s-

tanbul 1958 (Daha önce mezuniyet tezi olarak 1946).

2. Necla Pekolcay, Türkçe Mevlid Metinleri II: Süleyman

Çelebi Mevlidi metni, doktora tezi. st. 1950.

3. Ahmet Ate, Süleyman Çelebi - Ves3etü’n-necât, Ankara1954.

Not:

Metin verilirken u esaslara uyulmutur:

1. Balklar arapça olduu hâlde, tarafmzdan Türk-

çeye çevrilmitir; arapçalar gösterilmemitir.

2. Beyitler arasnda geçen âyet ve hadisler türkçeye

çevrilerek alnm, arapça asllar sayfa altna not olarak

konmutur.3. Aruz vezni gereince ses dümesini göstermek ve

iki kelimenin bir arada olunacan belirtmek üzere araya

kavis iareti konmutur.4. Birleik isim ve sfatlarda, kelimeler arasna çizgi

konmutur.5. Arapça tamlamalarda harfi tarif, kelimeler daha

açk olarak görünsün diye, iki çizgi arasna alnmtr.

BU, PEYGAMBERN - ONA SELÂMOLSUN - MEVLD KTABIDIR

DUA*

Bismillâhi’r- Rahmâni’r- Rahim

Muhammed’i bütün varln sebebi, bütür*

yaratlmlarn en ereflisi, bütün domu olanla-

rn en azizi yapan, en büyük efaatle ve efaat ha-

vuzu ile onu peygamberlerden üstün klan, veanm yükseltmek ve hasetçi eytann burnunuyere sürtmek için adn kendi ad ile yanyanagetiren Allah’a hamdlar olsun. Muhammed. Al-

lah katnda sevilir, istenilir ve öülür. Rahman,olan Allah’n melekleri onun için ensâr yardm-c ve askerlerdir. Aaç, toprak ve kayalar onasöz söylemitir. Onu sevenler dünyada ve âhi-

rette makbuldür ve sevilir, ona düman olan Al-

lah kapsndan kovulur ve geri çevrilir. Bizi, ant-

larn yerine getiren Muhammed’in ümmeti yap-t için Allah’a hamd ederiz.

Tek, ortaksz ve benzersiz olup, zat uza-

tlm olan zamandan ve hudutlandrlm müh-letten mukaddes ve münezzeh olan Allah’tan

baka bir ilâh bulunmadna ehadet ederim. O,bir ve herkesin kendisine muhtaç olduu, tappyöneldii Allah’tr. O, deerli, balayc ve kul-

larn sevicidir.

1 Bu metin aslnda Arapça'dr» Türkçe'ye çevrilmitir-

4 M E V L 1 D

iyi ahlâk ve cömertlik meziyetlerini ortaya

çkaran, vâd edilmi kyamet gününde, her taraf-

ta efaati kabul edilir bir efaatçi olan Muham-med’in Allah’n kulu, elçisi, sevgilisi ve dostu

olduuna ehadet ederim. Allah ona ve bitünmes’utlardan daha saadetli olan ailesi ve ashab-

na, hair ve ebediyyet makamlarnn belli olmasgününe kadar, devaml olarak çok çok selât veselâm etsin.

münâcAt

Allah adn zikr idelüm evvelâ

Vâcib oldur cümle ide her kula

Allah adn her kim ol evvel anaHer ii âsân ide Allah ana

Allah ad olsa her iün öni

Hergiz ebter olmaya anun som

Peygamber a. s. buyurdu: “Allah ad ile

balamam olan her ehemmiyetli i güdük ve netice-

siz kalr9.9*

Her nefesde Allah adn di müdamAllah adyla olur her i tamâm

1 Kale’n-Nebiyyü aleyhr«-aeGm: **Küllü

lem yübde* bi'smillahi fehüve ebter/* (üpheli

emrin z-b&lin

M E V L 1 D

5 Bir gez Allah die k ile lisân

Dökülür cümle güneh misl-i hazân8

Ism-i pâkin

4

pâk olur zikr eyleyen

Her murâda iriür Allah diyen

Ik ile gel imdi Allah eydelümDerd ile göz ya’la âh idelüm

Ola kim rahmet kla ol pâdiâhOl Kerîm ü ol Rahîm ü ol lâh

Âlim ü Al’âm ü Gaffâr-üz-zünûbB

Sâni u Tevvâb ü Settâr-ül-uyûb6

1 0 Dâim ü Deyyân ü Muhsî vü ekûrVâhib-ül-ihsân

7

Ganî Fettâh- nûr8

Sâdk-ul-kavl9 ü Azîm ü Zü'l-celâl

Kâsim-ür-nzk10 u Mukîm ü Lâyezâl

3 Mîsl-i hazân: sonbahar (yapra) gibi

4 Ism-i pâk: temiz ad

fi Gaffâr-üz-zünûb: günahlar batlayan, aff eden

(Allah)

6 Settâr-ül-uyûb: ayplan» kusurlan örten» gizleyen

(Allah)

7 Vâhib-ül-ihsân: ihsan veren, batlayan (Allah)

8 Fettâh- nûr: nur veren» kullarnn kapal itlerini nûr

ile açan, nurlandran.

• Sâdk-ul-kavl: doru sözlü

1# Kâsim-ür-rzk: nzk datan, rzklan bölen.

M E V L 1 D<S

Kadir ü Kahhâr u Kayyûm u Kadir

Fâtir ü Hallâk u Rezzâk u Habîr

Bârr ü Bari’ ü Berr ü hem Bedî’

Dârr ü Nâfi’ ü Basîr ü hem Semi’

Hayy ü Hannân ü Hakem Hakk u HakimHafz u Hâzr Habîb ü hem Halim

9 5 Mü’min ü Muhsin Muin ü MüsteânMâlik ü Mennân ü Sultân-i cihân 11

Câmi ü Cebbâr ü Mübdi’ ü Mu’îdVâris ü Vehhâb ü Rezzâk u Mecîd

Hâdi vü Sübhân ü Rahmân-ür-Rahîm12

Mâni’ u Mu’tî Kaviyy ü hem Kadîm

Hâfid ü Râfi’ Çelil ü hem Cemi 7

Kâbiz u Bâsit Vekil ü hem Kefil

Evvel ü Âhir Aliyy ü hem AlîmZâhir u Bâtn Metin ü hem Mukîm

20 Vâhid ü Vâcid Vedûd u hem GafurVâlî vü Mâcid Veliyy ü hem ekûr

11 Sultân- cihan: cihann, varlklarn hükümdar, padi-

ah.

12 Rahmân-ür-Rahîm: merhamet eden, acyan, esirge-

men, koruyan, yarlgayan (Allah)

M E V t I D 7

Halik u Rezzâk Musavvir hem HamîdVâsi’ u Burhan Reîd ü hem ehîd

Bâis ü Muhyî Mümît ü Nair ol

Mun’im u Munî vü Nazr Nasr ol

Hem JVlu’izz ü hem Müzill ü hem RaufÂdil ü Muksit Mukît u hem Atûf

Ol-durur Allâhü Kuddus-üs-selâms

Rabb-i Bakî14 lâ-yemûtü lâ-yenâm

25 Ol-durur hem pâdiâh-i bî-zevâl16

Bî-ebîh ü bî-nazîr ü bî-misâl

Birdür ol birliine ek yok-durur

Gerçi yanl söyleyenler çok-durur

Van yok yogi var iden ol-durur

Dünyada her olan ol oldurur

Cümle âlem yo iken ol var idi

Yaradlmdan ganî cebbar idi

13 Kuddus-üs-selâm: gelip geçici (fâni) olmayan, pek

vnukaddea ve mübarek (Allah)

14 Rabb-i Bakî: yok olmayan, daimî, ebedî olan; kâina*

tn sahibi, efendisi; mahlûklar besleyen, terbiye eden (Allah)

13 Pâdiâh- bî-zevâl: sona ermesi, yok olmas, mahvolmas bulunmayan; fâni ve geçici olmayan sultan, hüküm*dar (Allah)

8 M E V L 1 D

Var iken ol yo idi ins ü melekAr u fer ü ay güne hem nüh felek

30 Sun’ ile bunlan ol var eyledi

Birliine cümle ikrar eyledi

Kudretin izhâr idüp hem ol Celîl

Birliine bunlan kld delil

Bari ne hacet klavuz sözi çok

Birdür ol kim andan artuk Tann yok

Hare dek ger dinilürse bu kelâmNice har ola bu olmaya tamam

Ger dilersiz bulasz oddan necât

Ik ile derd ile eydün es-salât

ESER NAZM EDEN ÇN DUA STEME VE KTAPTANDOLAYI ÖZÜR DLEME

35 ly azizler üde balaruz söze

Bir vasiyyet kluruz illâ size

Ol vasiyyet kim direm her kim tuta

Misk gibi kokus canlarda tüte

Hak Teâlâ rahmet eyleye anaKim beni ol bir dua ile ana

Her ki diler bu duada bulmaFatiha ihsan ide ben kulma

Allah ana dâima lutf ileyeKim sevâbn okyup balaya

*40 Ol kii dünyadan îmânla göçe

Kim bana bundan duâ klup geçe

Dahi her kime ki ire bu Kitâb

Klmaya bize hatâsiyçün itâb

Lûtf ide ma*zûr tuta eksükliin

Dimeye hiç kimseye eksükliin

10 M E V L t O

âiri gibi bunun eksüi çokOlmaya bir beyti kim eksüi yok

Ger nazar klsalar eksük sözine

Uramayalar bir eksüksüzine

45 Gerçi tâmm u naks kâmil bilür

Kâmil jlan cümleyi kâmil bilür

Anlarun kim eksüi çok iinünEksüin gözler olur her kiinün

Her kii kim ola ol eksüksüz er

Klmaz ol hiç kimse aybna nazar

Lûtf idüp aybn setr idün bununHem bu olur ii her lûtf ssnun

Eksüüme kldum u ben’itirâf

Her kim ehl-i lutf16

ola kla muâf

50 Lîk her yerde ki ola ihtilâl

Lûtf idüp islâh ide ehl-i kemâl 17

Ger dilersiz bulasz oddan necât

lk ile derd ile eydün es-salât

16 Ehl-i lûtf: lûtf sahibi, iyi ve güzellikle muameledebulunan.

17 Ehl-i kemâl: noksanszlk, olgunluk, bilgi ve fazi-

let sahibi; tam, eksiksiz.

ÂLEMN YARATILMASI SEBEBNN BEYÂNI

Evvel anduk an kim evveldür ol

Evveline bulmad hiç akl yol

Evvelün ol evvelidür bî-gümânÂhirin hem âhiridür câvidân

Her tasavvurdan münezzeh Hakdur ol

Âlem üzre hâkim-i mutlakdur” ol

55 Gerçi müstani - durur bunlardan ol

Ana hiç ass ziyan yok az u bol

Gerçi yokdan bunlar var eyledi

Kudretin bunlarda izhâr eyledi

Bu cihan olmasa hiç noksan yokOlsa dahi nesnesi w artmaz az u çok

Bir kez “ol” dimek ile old cihan

Olma dirse girü yok olur hemân

Yir ü gök içre dahi her ne ki var

Old Hak emri ile tutd karar

® Hâkim-i mutlak: her *eye mutlak suretle hükm eden»

fAllah).

M E V L 1 D

Cümle mahlûkât anun emrindedürCümle zerrât anun ile zindedür

Her ne kim var aikâre vü nihân

Yir ü gök ü ar u fer ü ins ü can

Çünk* bunlar bir iaretle olur

Bunlar olmaz ise nesi eksilür

Bunlar olmasa yine ol ol idi

Her neye kim “ol” didi ol old

Pes bu varlkdan aceb maksûd neIk ile dinle iri maksûdma

MUHAMMET)- ona selâm olsun - RÜHUNUNYARATILMASININ BEYÂNI

65 Çünki Hak evvelliin bildün ayanDinle imdi klayn sun’n beyân

Hak Teâlâ ne yaratd evvelâ

Cümle mahlukdan kim ol evvel ola

Hem sebeb olmu ola bu varlaIk ile dinleyeniw iy Hak yarla

Mustafâ ruhini evvel kld var

Sevdi an ol Kerîm ü Kirdgâr

Peygamber - ona salât ve selâm olsun- didi

:

“Ulu Allah'n ilk yaratt ey rûhumdur.”19

19 Kale*n-Nebiyyü aleyh/s-selâm: **EweIü mi halaka'lla-

hü teâlâ ruhi/* (Sahih olmayan hadislerdendir.)

Al fi V L 1 D

Nice bin yl terbiyet kld anaAnla ibu sözleri batgl tana

70 Mustafa’y kendüye kld habîb

Cümle derdlülere ol old tabîb

Her ne dürlü kim saadet var-durur

Yahi huy u görklü âdet var-durur

Hak ana virdi mükemmel eyledi

Yaradlmdan mufaddal eyledi

Ger Muhammed olmaya idi ayanOlmaysard zemin ü âsmân

Andan old her nihân ü aikâr

Arda ferde yirde gökde ne ki var

75 Ger Muhammed olmasa idi i yâr

Olmaz idi ay u gün leyi ü nehâr

Ger Muhammed gelmeseydi âleme

Tâc- izzet20 inmez idi Âdem’e

Hem vesile olduy’çün ol Resûl

Âdem’in Hak tevbesin kld kabûl

Nûh anun’çün garkdan buld necât

Dahi domadan göründi mu’cizât

Tâc- izzet: deerlilik, yücelik, eref tac

14 M E V L t D

ölmeyüp Isa göe buldu yol

Ümmetinden olma içün idi ol

80 Dahi hem Mûsâ elindeki asâ

Old anun izzetine ejdehâ

Ceddi olduy’çün anun ol Halil

Nân cennet kld ana ol Çelil

Cümle anun dostluna adnaBunca izzet old ol ecdadna

Çok temenni kldlar Hak’dan bular

Kim Muhammed ümmetinden olalar

Ta bularun arta izz ü hürmeti

Dahi yirek ola Hakk’a kurbeti

85 Pes bilün kim gelmedi hem gelmeyeMustafâ gibi kimesne dünyeye

Ulu Allah dedi: “Doanlarn en güzeli Mus-

tafa'dr21.”

Enbiyânun eksüz ol sultândur

Cümlesinün can içre cândur

Gerçi kim anlar dahi mürsel-dnrur

Likin Ahmed efdal ü ekmel-durur

31 Kâle’llahü teâlâ: "Ahaenü mevlûdin Mustafâ

hih olmayan hadis-i kudsi)

(Sa-

M E V L 1 D 15

Zîra efdalla ol elyak-durur

An öyle bilmeyen ahmak-durur

Hep anun ile iridi devlete

Anun ile batd âlem rahmete

90 Anun içün old bu varlk kamuAy u yldz yir ü gök uçmak tamu

Ulu ve mübarek Allah dedi: “Se/ olmasay-

dn, felekleri yaratmazdm ”22

Anun ile irdi brahim Hak’aAnun ile geldi âlem revnaka

Hem anunla told âlem cümle nûrAnun içün old cennât içre hûr

Anun içün indi Kur’ân- mübîn28

Anun içün geldi Cibrîl-i emin-4

Anun ile vardlar ton yolHalk- âlem25 ger nebi vü ger velî

95 Kimse ansuz ton yol varmadKimse ansuz Hak yoln baarmad

21 Kcmâ kale’llahü tebâreke ve teâlâ: “Lev lake lc mkhalaktü’l-eflâk" (Hadîs-i kudsi, sahih deildir.)

23 Kur*ân- mübîn: iyi ile kötüyü, doru ile yanly*,

hayr ile erri bildiren Kur’ân.24 Cibrîl-i emin: kendisine güvenilen, emniyet edilen»

üphelenilmeyen Cebrail25 Halk- âlem: cihan halk, insanlar

16 M E V L 1 D

Her kim ana irdi irdi Tanr yaTanr dîdânn gördi bî-riyâ

Ol-durur maksûd- cümle cüz’ ü kül26

Muktedâ-y âlem27ü âh- rüsül

28

Pes Muhammed’dür bu varla sebeb

Cehd idüp anun rzâsn kl taleb

er’ini tut ümmeti ol ümmetiTa nasîb ola sana Hak rahmeti

100 Her kim ana gerçek ümmet olmadLâcerem Hak rahmetini bulmad

Ol ne kim emr itdi ise an tut

Kim anun buyruu - durur câna kut

Hare dek ger dinilürse bu kelâm

Nice har ola bu olmaya temâm

Ger dilersiz bulasz oddan necât

Ik ile derd ile eydün es-salât

ADEM’N - ona telam okun - YARATILMASININ VEMUHAMMED - ona »elam olsun - NURUNUN SOYUN-

DAN NTKALNN AÇIKLANMASI

Hak Teâlâ çünki kendi diledi

Pâdiahhn bu âlem biledi

26 Maksûd- cümle cüz’ü kül : cümle parça ve bütü-

nün istedii, gayesi.

27 Muktedâ-y âlem: âlemin kendisine uyduu.28 âh- rüsül: peygamberlerin ah, sultam.

M E V L I D 1?

105 Zât- pâki29 gizlü gene idi nihân

Diledi kim kla ol genci ayan

Ulu ve mübarek Allah dedi: “Gizli bir ha -

zine idim, bilinmek istedim de yaratlmlar ya-

rattm”*0

Gizlü gencin halka izhâr eyledi

Nice dürlü nesneyi var eyledi

Geldi sûret âlemine Mustafâ

Anun ile buld âlem ho safâ

Bildünüz mi ol Muhammed ne imiDahi bunda gelmedin kanda imi

Sûretâ gerçi Muhammed son idi

lle ma’nâda kamudan ön idi

1 1 0 Ma’nada çünki mukaddemdür Resul

Hem hakîkatda odur asl- usûl 31

Bunca varla sebeb hem ol imiÂlem ol oldu içün olm

Sûretâ dahi iit iy pâk-din

Eydeyin önden sona nicey’düin

29 Zât- pak: temiz varlk30 Kâle’llahü tebâreke ve teâlâ: “Küntü kenzen mahfiy-

yen fe-ahbebtü en u’refe fe-halaktü'l-halka" (Hadis- i kuds«,

sahih deildir.

)

31 Asl- usûl : asllarn asl

F. 2

18 M E V L I D

Eydeyin ki nice tod ol erif

Ol erif ü ol latif ü ol zarif

Asln cümle beyân eyleyeyin

Âdem’e dein ayan eyleyeyin

1 1 5 Hem bilesiz tâ irince Ahmed’eKimler ata old vü kimler dede

Dcib ol nur nice nakl itdüüniKimlere gelüp kime gitdüüni

Tâ bilesiz mevlidi asl ile

Hem dahi Peygamber’ün asln bile

Tutun imdi can kulan bu söze

Tâ beyân idem bu sözi ho size

FASL

Hak Teâlâ çün yaratd Âdem'i

Kld Âdem’le müzeyyen âlemi

120 Âdem’e kld feritehler sücûd

Hem ana çok kld ol lûtf ss cûd

Mustafâ nûnn alnna kodBil Habîb’üm nûndr bu nur didi

Kld ol nûr anun alnnda karâr

Kald anun ile nice rüzgâr

M E V L 1 D

Sonra Havva alnna nakl itdi bil

Turd anda dahi nice ay u yl

ît tod ana nakl itdi buurAnun alnnda tecellî kld nûr

125 Anas rahmine düdi çün AnûNûr ana nakl itdi anda turd ho

Çün Anû’un ol Kaynan tod yâr

Nûr- Ahmed32 anda old aikâr

Vard Mehlâyil’e ol nûr- Resul33

Sonra Yârid alnna kld nüzul

Çünki Uhnûh’a iridi nûr yine

Geçdi andan Mütevelah alnna

Lemk ü Nûh u Sâm hem Erfahed’eVard Âbir Fâli’a hem iy dede

130 Er u Sârû u Nahûr’a geldi çünVard Târah alnna todu gün

rdi brahim’e smail’e hemSöz uzanur ger kalann dir isem

Bunlara irince u kldum beyânBâksin anlayasm bundan hemân

Her ki âkldür sözümi anlar ol

Akl ol dahi sözümi anlar ol

82 Nûr- Ahmed: Ahmed’in (Hz. Peygamberdin)88 Nur- Resûl: Hz. Peygamberdin nuru.

nuru.

20 MEVLD

Söz uzun maksûd klalum beyânTâ bu ma’nâlar size ola ayân

135 Cümle-i aslâb u erhâmdan34 o nûrCilve vü cevlân ile kld ubûr

bu resm ile müselsel muttaslTâ olnca Mustafâ’ya müntekl

öyle vard irdi ol nûr aslnariince tâ Muhammed alnna

Geldi cün ol Rahmeten li’l-âlemîn36

Vard nûr anda karâr itdi hemîn

Andan artuk kimseye nakl itmedi

Çünki yirin buld ayruk gitmedi

140 Hare dek ger dinilürse bu kelâm

Nice har ola bu olmaya temâm

Ger dilersiz bulasz oddan necât

Din3G mütahhar ravzasna es-salât

34 Cümle-i aslâb ü erhâmdan: bütün ana ve baba tara-

fndan akrabalar, akrabalklar

S5 Rahmeten li’I-âlemîn: âlemlere rahmet olan, âlemler

için rahmet olan; âlemlere rahmet için, âlemlere rahmet ola-

rak (Hz. Peygamber hakknda bir lakap ve sfat olan bu söz

“Enbiyâ Sûresi“nin 107. âyetinden alnmtr. Ve mâ erseinâ-

ke illâ rahmeten li’l-âlemin “Biz seni âlemler için ancak rah-

met olarak gönderdik") •

30 Din: deyiniz

PEYGAMBERN VELÂDET

Âmine Hatun Mahammmed anesi

K’ol sadefden old ol dür dânesi

Çünki Abdullah’dan old hâmile

Vakt iridi hafta vü eyyam ile

Hem Muhammed gelmesi old yaknÇok alâmetler belürdi gelmedin

145 ol kitablar içre söylenen haber

Zâhir old vü göründi serteser

Halk- âlem37 gözleriyle gördiler

Görmeyenlere haberler virdiler

Amine Hâtûn göziyle gördüinOl gicede nice lutfa irdüin

Râviler virdi haberler hem bize

Biz dahi yazduk u eydürüz size

Dinlenüz kim binde birin diyelümTûtiler gibi ekerler yiyelüm

37 Halk- âlem: cihan halk, insanlar

M E V L I D22

150 Dînümüz mülkini âbâd idelüm

idenler cann âd idelüm

Ik ile her kim ki dinlerse bunAçla gönünde rahmet güleni

Hem hidâyet bülbüli anda öte

Hem saadet servi cannda bite

Mustafâ'mn cânibinden bî-gümân

rie bûy- efâat38 her zamân

Kim ki dinlerse bu sözi k-laLâcerem Tanr ana rahmet kla

155 Mustafâ’nun Mevlidi’dür bu kelâmSanmanuz bun kelâm- her avâm39

zzetini key saknun bu sözünDevletünüze sebebdür bu sizün

Mevlid’ine her k’anun izzet klaMustafâ’dan ol dahi izzet bula

Hem efî’ ola ana ol MustafâOla derdine efâat ifâ

Ger dilersiz bulasz oddan necât

lk ile derd ile eydün es-salât

88 Bûy- efaat: efaat kokusu89 Kelâm- her avâm: halktan birinin sözü»

•özü» her hangi bir kimsenin sözü

herkesin

PEYGAMBERN - ona selâm olsun - ÖVÜLMES

160 Girü gönül msnna kldum sefer

Baladum anda nice teng-i eker40

Açalum ol ekkerün tengini uYimedin cânun safalar bula ho

öyle lezzetlü ekerdür bu ekerKim bunun katnda ekker bir hacer

Bu meânî ekkerin ger yiyesiz

Dünyada ekker bu imi diyesiz

Tûtiye ekker yimek öredeynBülbüle bu sözi ta’lîm ideyin

165 Ol unutsun ekkerini bu sözin

kisi de bu sözi klsun güzîn

Mustafâ’nun Mevlidi’ni oksunDâima sermest oluban aksun

Âk isen key kulak tut dinlegil

Ne dir isem ma’nasn anlagl

Zira kim dîn direi Muhammed’ünMevlididür bilünüz ol Ahmed’ün

Âr ola her kim bun dinlemeyeMa’nasm düünüp anlamaya

*0 Tcng-i eker: eker dengi, yükü

24 M E V L 1 D

170 iit imdi nice tod ol resûl

Ol özi cümle usullerden usûl

Ol sözi îrîn ü ol cismi an

Enbiyâ vü evliyânun serveri

Ol sirâc ü ol beîr ü ol nezîr/''Vl «A •• 1 1 •• A •• I •• A(Jl imam u ol humam u ol munr

Ol kerîm ü ol kelîm ü ol halîm

Ol efi’ ü ol muti’ ü ol selîm

Ol melîh-ül-vech 41 ü ol kalbi safa

Murtazâ vü Müctebâ vü Mustafâ

1 75 Âmir ü nâhî karîb ü hem mücîb

Hâfz u vâiz ekûr u hem rakîb

Hâdi vü mehdî vü muhtâr ü halîl

Oldur ol kim sevdi yaratd Celîl

Ol habîb ü ol hasîb ü ol nesîb

Ol münîb ü ol tabîb ü ol hatîb

Oldur ol Tâhâ vü Yâsin ü EmînOldur ol hem rahmeten li’l-âlemîn

Hem Muhammed dahi Mahmûd oldur ol

Cümle mahlûk içre maksûd oldur ol

«1 Melîh-ül-vech: güzel Yüzlü

M E v L I D

180 Oldur ol halk içre Hakk’un sevdüü• A 1/ »A »1

Daima Kur an da anup ogdug

Bu SÜLEYMAN nice medh itsün anÇünki meddâhdur anun ol Ganî

Ol ki meddah anun Allah ola

Var kyâs eyle ki ol ne âh ola

Hare dek ger dinilirse bu kelâmNice har ola bu olmaya temâm

Ger dilersiz bulasz oddan necât

ile ile derd ile eydün es-salât

MUSTAFA’NIN - Ona selâm okun - DOUMUSIRASINDA MEYDANA ÇIKAN EYLERN

BEYÂNI

185 Ol gice kim tod ol hayr-ül-beer42

Anas anda neler gördi neler

Her ne kim göründi ise gözine

Hem dahi vâki’ olan Özine

Ol rebî’-ül-evvel ay nicesi

On ikinci gice isneyn gicesi

Todun bildürdi ol halka temâmNe didüin iid imdi iy hümâm

42 Hayr-ül-beçer: insanlarn (en) hayrls, iyisi

M E V L 1 D

Didi gördüm ol habîbün anesi

Bir aceb nur kim güne pervanesi

190 Berk urup çkd evümden nâgehânGöklere irdi vü nûr old cihan

indi göklerden melekler saff u saf

Ka be gibi kldlar evüm tavaf

Hem hava üzre döendi bir döekAd Sündüs döeyen an melek

Üç alem dahi dikildi üç yire

Her birisi eydeyim nire nire

Marib ü mankda ikisi anunBiri damnda dikildi Kâ’be’nün

195 Bildüm anlardan ki ol halkun yeiKim yakn oldu cihâna gelmei

Çünki bu iler bana oldu yaknBen evümde otururken yalnuzn

Yarlup dîvâr çkd nâgehânUç bile huri bana old ayân

Çevre yanuma gelüp oturdlar

Mustafâ’y birbirine mutlar

rdi huriler bölük bölük buurYüzleri nûnndan evüm told nûr

M E V L 1 D

200 Didiler olun gibi hiçbir oulYaradlal cihan gelmi deül

Bu senün olun gibi kadri cemîl4*

Bir anaya virmemidür ol Celîl

Ulu devlet buldun iy dildâr sen

Tosardur senden ol hulk hasen

Bu gelen ilm-i ledün44 sultândur

Bu gelen tevhîd ü irfan kândur

Bu gelen kna devr ider felek

Yüzine mütâkdur ins ü melek

205 Bu gice ol gicedür kim ol erifNûn ile âlemi eyler latif

Bu gice dünyây ol cennet klurBu gice eyâya Hak rahmet klur

KASÎDE- MELHA

idün dahi acâib kudreti

Kudret-i Hak’dan45 tutun hem ibreti

48 Bu alt beyit, Mevlid’in aslî saylan nüshalarnda bu-

lunmamaktadr. Fakat, “Kasîde-i Meliha” ile olan aradaki

mânâca boluu ve kesintiyi doldurmak üzere, h. 912/m.1514 ylnda istinsah edilen en eski bir yazmadan ve dier

yazmalardan alnarak buraya eklendi.44 llm-i ledün: Allah’n srlarna ait ilim, gayb ilmi

45 Kudret-i Hak: Allah’n kudreti, gücü

28 M E V L I D

Hak Teâlâ emr kld ol gice

Hep yaradlm klalar zîneti

Didiler Rdvan’a tiz turma dur

Ho bezen hûr u kusûr- cenneti46

210 Kim bu gice ol Habîb-i Hak 47 gelür

Hem yaar halk üzre Hakk’un rahmeti

Ehl-i cennet48 huri vü glmân kamuSaçularla klsun ana rabeti

Tann’dan Cibril’e emr old ki yapTamu kapusn götür heybeti

Hem vuhû ile tuyûra kl haber

Bu gice gözden götürsün gafleti

Âmine eydür çü vakt irdi tamâmKim vücûda gele ol Hak vehbeti

215 Susadum su diledüm içmeklieVirdiler bir kf ki tolu erbeti

Kardan a idi vü hem souk idi

Dahi irindi ekerden lezzeti

Sonra gark old vücûdum nûr ile

Bürüdi beni o nûrun ismeti

46 Kusûr- cennet: cennet kasrlar, kökleri47 Habîb-î Hak: Allah'n sevgilisi, dostu (Hz. Mu-

hammed)48 Ehl-i cennet: cennettekiler, cennette olanlar

M E V L 1 D 29

Geldi bir ak ku kanadyla benimArkam sad kuvvetle kat

Tod o: sâatde ol âh- rüsül49

Kim anunla buld âlem izzeti90

49 âh- rüsul: peygamberlerin ah, sultam50 Bu beyitten sonra bâz yazmalarda "Merhaba” ksm

gelmektedir. Meselâ h. 993/m. 1585 tarihinde yazlm bir

nüshada (Topkap Saray Müzesi. Emanet Hâzinesi Ktp. 1611)

u beyitler bulunmaktadr:

Cümle huri vü melek idüp sadâ

Zemzemeyle didiler kim merhabâ

Merhaba iy bülbül-i bâ- cemâl

Merhabâ iy ânâ-y Zü’l-celâl

Merhabâ iy âsi ümmet melcei

Merhabâ iy çâresüzler mencei

Merhabâ iy âh- hurd-i HudâMerhabâ iy Hakdan olmayan cüdâ

Merhabâ iy cân- bâk merhabâMerhabâ uâka sâki merhabâ

Merhabâ iy andelb-i bâ- elest

evkun ile old âlem cümle mest

Merhabâ iy rahmeten li'l-âlemin

Merhabâ olan efî’-ül-müznibin

Baka bir yazmada (Selimaa Ktp., Cedid 1632, bugünSüleymaniye Ktp. Yazma balar 111) bu “Merhabâ" beyit-

leri deiiktir ve öylece balamaktadr:

Cümle zerrât- cihân itdi sadâ

Zemzemeyle didiler kim merhabâ

30 M E V L 1 D

220 Görmedi ar vü kan su anasÇekmedi bir zerre andan zahmeti

Yir ü gök gulgule told serteser

Geldi ol nur gitdi âlem zulmeti

Söze geldi vah ü tayr ü ta aaçSözleri cümle Muhammed midhati

Didiler birbirine kim budur ol

Makdemi meymûn mübarek tal’ati

Budur ol sultân ki âlemde müdâmGünde be gez urulsar nevbeti

225 Budur ol kim geliser Hak’dan bunaTâc-i izzet

51birle levlâk hil’ati

Budur ol kim buna kim olsa karîb

Bî-gümân ol Hakk’a bulur kurbeti

Budur ol kim bu Nebiyy-i Hakk52 iken

Dahi olmamd Âdem hilkati

Budur ol kim enbiyâ Hak’dan kamuDilediler kim olalar ümmeti

Budur ol dürr-i yetim53 kim dünyadaBulmad hiç kimse buna kymeti

61 Tâc- izzet: deerlilik, yücelik, eref tac62 Nebiyy-i Hakk: Allah'n peygamberi03 Dürr-i yetîm: sedeften tek olarak çkan, büyük isi

inci (Hz- Muhammed)

M E V L 1 D 3H

230 Bun seven bulsar anda yannRahmeti vü rif’ati vü re’ feti

FASL

Xün kadem basd cihâna ol Beîrlemün artd beâet behceti

Mekke ehri nûr ile told kamuNûra gark old eri vü avreti

Âmine çün gördi bu heybetleri

Gitdi kendüden tükendi kuvveti

Çünki ol kendüzine geldi girü

Gördi gitmi hûriler cem’iyyeti

235 Mustafâ’y görmedi evinde hemAn hayrân kld ol hasreti

Eyle sand ald gitdi hûriler

Anasnn dahi artd hayreti

Nâgehân bakd vü gördi ÂmineEv bucanda o nîgû-sîreti

öyle Beytullah’a karu Mustafâ

Yüz yire urm u klm secdeti

Secdede ba götürmi barmanSöylenür hem Hakk’a bulm vusletî

32 M £ V L 1 D

240 Kundayla sürmelemiler gözin

Göbei kesilmi olm sünneti

Tozn saçmlar u bir ak sufa

Tolamlar ol vücûd rahmeti

Diledi ala eline anasGöre kim n’old o sâhib-devleti

Saklanuz diyü havadan bir nida

Geldi kim tutd cihan heybeti

Tann emr itdi virildi hem anaEnbiyânun cümle hûy u hasleti

245 Hem dinildi üç gün an gizlenüz

Virmesün hîç âdem ana zahmeti

Bir bölük dahi kavim geldi vü tîz

Aluban gitdiler ol meh-sûreti

llten ol demde getürdi hem girü

Bilmedi hiç kimse neydi hikmeti

Hürmetini bun sanman siz hemînBunca dahi yüz bin ola hürmeti

Hare dek ger dinilürse bu kelâmNice har ola bu olmaya temâm

250 Ger dilersiz bulasz oddan necât

Ik ile derd ile eydün es-salât

M E V L 1 D 33

FASL

Yidi kat gök ehli cümle geldiler

Ahmed’i görüp ziyaret kldlar

Yirde vü gökde feriteh kalmadKim Muhammed yüzini ol görmedi

Hem sekiz uçmak içinde hûr- în64

Görmee geldi o âhun manzarn

Her biri elinde bir nurdan tabak

Kim yaratm sun’ birle an Hak

255 çleri tolu cevahir anlarun

Bana saçu içün Peygamber’ün

Gelüben cümle saçu saçd ana

Ay yüzin görüp bular kald tana

Saçu saçup çün ziyaret itdiler

Hûri vü Rdvan melekler gitdiler

Yaradlmdan kime k*old nasîb

Anlara dahi göründi ol Habîb

Hem bular dahi ziyaret kldlar

Ol Resûl-i Hak66 bu-durur bildiler

ö* Hur -1 în: iri ve güzel gözlü huriler

55 Resûl-i Hak: Allah'n peygamberi, elçisi

F. 5

260 Çün cihâna geldi ol ah- cihan66

Zahir old anda çok dürlü nian

Ol gice hep putlar old se-nigûnCanna eytân’n uruld düün

Told küffârun içi vü ta gamUrd her biri bana ta hem

Hem kilîsâlar dahi ykld çokKald altnda keiler old yok

Tâk- Kisrâ57 öyle çatlad katK’iidenün gitdi akl u takati

265 Sâve bahri yire geçdi serteser

Kimse anda bulmad sudan eser

Ol mecûsîler od kim var idi

Nice yllar idi kim yanar idi

Ana taparlar idi ol kavm-i ûmBR

Hîç olup ol od söyündi sanki mûm

Bunclayn dahi nice dürlü var

Anlan ger dirsevüz key söz uzar

66 âh- cihan: cihann padiah, hükümdar67 Tâk-i Kisrâ: ran Sâsânî hükümdarlarnn Medâyin'de

bulunan saray68 Kavm-i : uursuz kavim

M E VL : D

Bildi âlem halk tod MustafâCümle âlem told nûr ile safâ

270 Ulalu balad ol sâhib-kemâl

Ay vü gün buld cemâlinden cemâl

Çünki ol âh irdi ondört yamaKamu halk and içer old bana

Ulu kiçi hep kamu ehl-i Arab59

Cümle andan buldlar ilm ü edeb

Görmediler ana benzer âdemiHulk ile tutd cemî-i âlemi00

Mu'cizât zâhir olu baladCümle dilde söylenür old ad

275 Mevlidinden çün biraz klduk beyânMu’cizâtndan dahi iit i cân

Tâ kyâmet ger dinilse bu kelâmBin kyâmet ola bu olmaz temâm

Ger dilersiz bulasz oddan necat

Ik ile derd ile eydün es-salât

PEYGAMBER’! - Allah ona salât ve selâm etsin - ÖVME

Tutd cihân serteser envâr- Mustafâ61

Çün kim belürdi dünyada âsâr- Mustafâ

50

«0

«1

nurlar

Ehl-i Arab: Araplar

Cemî-i âlem : âlemin tamam, bütün âlem

Envâr- Mustafâ: Mustafa’nn (Hz. Peygamber’in)

36 M E V L I D

Uruld canda nevbet-i er’-i Muhammedi*"Told cenan cinânna ezhâr- Mustafâ

280 Tevhîd servi ravza-i îmânda bitdi hoAkdi çü ayn-i hikmet-i esrâr- Mustafâ*' 4

Hak güleninde ötdi girü vahy bülbüli

Rahmet güliyle told bu gülzâr- Mustafâ

Old meâm- akl u dil ü cân04 mu’attar uAçld çünki nâfe-i güftâr-i Mustafâ05

Kalmad kadr u kymeti dürr ü cevâhirün

Dürler çü saçd la*l-i dürer-bâr- Mustafâ00

Bâzâr- küfr ü kibr ü dalâlet harâb olup

Hem ho bezendi er’ ile bâzâr- Mustafâ

285 Dînün çerâ yand vü yand kamu odaKüffâr- ehl-i irk67 ü hep ayâr- Mustafâ

Gerçi ki yok-durur bu SÜLEYMÂN’da hoamel

Lîkin anun ümidi dahi vâr Mustafâ

Sen Mustafâ’y cân ile tekrâr eyle kimNûr arturur gönüllere tekrâr- Mustafâ

62 Nevbet-i er’-i Muhammedi: Hz. Muhammed'in eri-

atnn davul borusu ( bando - muzikas)63 Ayn-i hikmet-i esrâr- Mustafâ: Mustafa'nn srlar-

nn hikmet pnar64 Meâm- ak! u dil ü cân: can, gönül ve akln koku

alma yeri (burnu)65 Nâfe-i güftâr- Mustafâ: Mustafa’nn sözlerinin miski69 La’l-i dürer-bâr- Mustafâ: Mustafa'nn inciler saçan

(la'l gibi) duda67 Küffâr- ehl-i irk: Allah'a ortak koan kâfirler

PEYGAMBERDN - Allah ona salât ve selâm etsin»

MUCZELERNN BEYÂNI

Bu gönül deryas girü kld cûCevheri cû ile tara sald u

Çün nesîm-i k08irdi urd mevc

Ol meânî dürri çkd fevc fevc

290 Ger buna gönül göziyle bakasnCan kulana bu dürri takasn

Ya’ni dürr-i mu’cizât- Mustafâ"

Kim virür can ü dile zevk u safa

Eydeyim ger k ile dinler isen

Ik ile dinleyesin key er isen

Mu’cizâtn dinlenüz evk ile hoTâ ki akl u cân kla cû u hurû

Gerçi cümle nûr idi ol pak zât

ille her uzvnda vard mu cizât

68 Nesm-i k: ak rüzgâr

C9 Dürr-i mu’cizât- Mustafâ: Mustafa’nn mu’cizelerînio

M E V L 1 D38

295 Hak an ayruk nebiye virmedi

Hiç biri ol irdüine irmedi

Evvelâ ol kim mübarek cisminünGölgesi dümezdi yire resminün

Nûr idi badan ayaa gödesiBu ayândur nurun olmaz gölgesi

Gölge zulmetden düer hod her yire

Nurdan gölgeyi göz kanda göre

eksüz ol hod bir musavver nûr idi

An görmezdi ular kim kûr idi

300 Hem mübarek ba üzre her zamanBir para bulut olurd sâyebân

Her nire varsa bile varurd ol

Ba üzre dâima tururd ol

An kullukç komd ana HakAhmed’i Hak nice saklar yahi bak

Ol mübârek gözlerinde mu’cize

Nicedür ol dahi eydelüm size

Nice kim öninde görürdi ayânEyle ardndan görürdi ol hemân

305 idün hem ol mübârek bumnunMu’cize nicedür anda hem görün

M E V L i D

Vahy içün indükde Cibrîl-i emînGökden ayrlduu sâatde hemîn

Cebrail’ün kokusn alurd ol

Vahy içün indüini bilürdi ol

Bil mübarek sem’inün dahi nedür

it anda mu cize hem nicedür

Ho iidürdi rakdan öyle kimlidür idi yakndan ol hakim

310 Uyanuk iken nice iitse ol

Eyle iidürdi uyurken Resul

Depredicek tudan ol mâhveDeprenürdi gökde hem kurs- güne70

Incü dileri uamdan gice

ne düse bulmurd iy hoca

Dilinün bu kim kelere sord ol

Didi ben kimem didi sensin Resul

Sadr nûnndan karanu giceler

Yolda yürürdi yiitler kocalar

315 Hem nübüvvet mühri wanun zahrndad,

Halk ol mühr ile Hakk’a ündedi

T0 Kurs- güne: güne yuvarla, dairesi

40 M F V L I D

Tokncak saçna bâd- sabâ71

Mük ü anberden tolar idi hava

Derlese güller olurd her deri

Ho dererlerdi derinden gülleri

Dümana saçd eliyle topraKûr old cümle ol kâfir ya

On iki bin kâfir old münhezimKimi kûr old kimisi mün’adim

320 Çün iâret kld ol mahbûb- Hak72

Barma ile ay old iki ak

Dima olurd hem dürr-i sernîn™

Cem’ iderdi an Ümm-ül-mü’minîn74

Çün Hirâ tana basd ol kadem

Ta deprendi kadem basdu dem

Didi ol taa ki iy ta sâkin ol

Sâkin old tutd anun emrin ol

Beiin üridi gökden indi ay

Gözleriyle gördiler yoksul u bây

71 Bâd- sabâ: hafif ve lâtif rüzgâr

72 Mahbûb- Hak: Alîâhin sevgilisi

73 Dürr-i semin: kymetli inci

74 Ümm-ül-mü'minîn: iman edenlerin annesi (Hz. Pey-

gamberin zevceleri ve kz Fâtma)

r E V L D 41

325 Barnandan çemeler aktd hemIçdi andan cümle-i hayl ü haem75

Aulu bimi kuz_ana söyledi

Yime benden yâ Resul-Allah76didi

Auluyam bana au katdlar

Ol münafklar sana mekr itdiler

Dikdi hurmay hem ol âh- cihan

Dikdüi saat yimi virdi hemân

Söyledi avcnda taa geldi taTa deülsen ka gel sen dahi ta

330 Hem aaçlar krldlar ana sücûd

Oldlar haklna cümle ühûd

Çün ikâyet kld ssndan deve

Mustafâ’dan old derdine deva

Nice gözsüzleri gözlü kld ol

Nice sözsüzleri sözlü kld ol

Kurd u ku ta aaç ana söyledi

Hâk resulsin yâ Nebiyy-Allah77 didi

70 Cümle-i hayl ü haçem: bütün ordu ve atllar, ma-

iyetindekiler ve atllarn hepsi

76 Yâ Resul-Allah: Ey Allah’n elçisi, peygamberi, ha-

bercisi

77 Yâ Nebiyy-Allah: ey Allah'n peygamberi

M E V L 1 D42

Mu’cizâtna anun yok hiç hadHadd ü addin bilmez anun hîç ahad

335 Mu’cizâtndan didük birkaç kelâmMi’râcmdan dahi dinle iy hümâm

Ol Muhammed mu’cizât hakk'çünKamumuza rahmet it yarnki gün

Hare dek ger dinilürse bu kelâmNice har ola bu olmaya temâm

Ger dilersiz bulasz oddan necât

Ik ile derd ile eydün es-salât

6

PEYGAMBER'N - Ona selâm olsun - Ml’RÂCIHAKKINDA

Akl tâvûs^ açd girü perr ü bâl

Tâ ki cevlân ile göstere cemâl

340 Fikr sahrâs içine girdi uCan 8emen-zânnda cilve urd ho

Urd manâ perrini birbirine

Tâ ki nak u reng-i fikret78 görine

Tald dil bahrine hem gavvâs-vâr

Buld anda nice dürr-i âhvâr7C

Ald k bâzârna geldi anAna âk müteri gelsün kan

mdi ol dür dürclerini açalumSize mi’râc dürlerinden saçalum

345 Cân kulan ger tutar isen banaMustafâ mi*râcn eydem sana

18 Reng- fikret î düünce rengi

T9 Dürr-i âhvâr: padiahlara lâyk (büyük ve iyi cins)• •

inci

M E V L 1 D

iit imdi Mustafâ mi’râcmNice urund saadet tacn

Göklere hem nice seyrân kld ol

Hak Teâlâ hazretine buld yol

Hem ana Allah nice lutf eyledi

Yâ nice rahmet homyla toylad

Ol saâdetler kim anda buld ol

Dünyada hiç bir kii bulm deül

350 Anda ol gördüün âdem görmedi

Kimse hem ol irdüine irmedi

•• •• • • 1* « • aLorup dup ddugnden can

Ba’zsn u size klalum beyân

Bir gice isneyn gicesinde Resûl

Ümmü Hân evine kld nüzul

Anda-y-iken nâgehân ol yüzi ak

Cebrail cennetden irgürdi Burak

Tur berü gel yâ Muhammed tiz didi

Kim seni Hak hazretine ündedi

355 Turd fi’l-hâl Mustafâ-y mâh-rû80

Cebrail katna vard ilerü

80 Mustafâ-y mâh-rû s ay yüzlü Mustafa

M E V L I D

Cebrail tutd Burak bindi anaHo yöneldi yüridi Hak’dan yana

Ald gitdi Mustafâ’y Cebrail

önine düdi ana old delil

Yolda çok dürlü acâib gördi hemGeldi Kuds’e irdi vü urd kadem

Enbiyâ ervâh hâzr geldiler

Mustafâ’ya cümle ikrâm kldlar

360 Enbiyâ ervâhna irdi nidâ

Kim klalar Mustafâ’ya iktidâ

Anda Ahmed bunlara old imâmEnbiyâ ervâh uyd ho temâm

ki rik’at kld Aksâ’da namâzEyle emr itmi idi ol bî-niyâz

Çün namâz kluban döndi Resul

Geldi Sahre üzre ho kld hulûl

Gördiler nurdan örülmi nerdübânNerdübândan oldlar göe revân

365 rdi evvelki göe bunlar temâmKap açld vü girdi ol hümâm

Ol gök ehli cümle karu geldiler

Mustafâ’ya hayli ikrâm kldlar

46 M E V L 1 D

Merhaben bik81 yâ Muhammed didiler

ly efaat ss Ahmed didiler

Her göe kim irdi ol Hayr-ül-enâm0*

Ol gök ehli kldlar i’zâz- tâm88

Her biri kutlulad mi’racnDidi urundun saadet tacn

370 Her ne denlü kim melekler var idi

Kutlu olsun bu kerametler didi

Bu kerametler ki Hak virdi sanaVirmedi hiç kimseye önden sona

Gördi gök ehli ibâdetde kamuHer biri bir türlü tâatde kamu

Kim kyam içre kimi klm rükû’

Kimi Hakk’a secde klm bâ-huû’

Kim tahiyyâtda oturmd müdâmOl idi tâatleri her subh u âm

375 Kimi takdis ü kimi temcîd okurKimi tehlîl ü kimi tahmîd okur

Kimisini k- Hak84 alm-dururVâlih ü hayran u mest kalm-durur

82 Merhaben bik: «en ho geldin, merhaba82 Hayr-ül-enâm: insanlarn (en) hayrls, iyisi

83 I'zaz- tâm: eksiksiz ekilde arlama, ikram84 lk- Hak: Allah’n ak, Allah’a duyulan ak

M E V L 1 D 4?

Her birinün yitdüince takati

Har olnca u bulardur tâati

Anlarun her tâatin ol bî-niyâz

Cem* idüp bir yire ad urd namaz

Mustafâ’ya virdi didi ol GanîÜmmetüne armaan ilet bun

380 Her kaçan kim bu namaz klalar

Cümle gök ehli sevabn bulalar

Gör Resûl’e Hak ne ikram eyledi

K’ümmetine böyle in’âm eyledi

Her göe kim vard hem ol bahtiyar

Ümmetin dile didiler zînhâr

Her ne hacet dilesen makbûldürCümle maksûdun senün mahsûldür

Göklerün her kangsna k’irdi ol

Her birinde çok acâib gördi ol

385 Ar u Kürsi’yi görüben ol hocaGeçdi yitmi bin hicab ol gice

Bunlarun içre dahi her ne ki varAnda gördi bunda didi aikâr

Çünki kamusn görüp geçdi öte

Vard iridi ol ulu hazrete

M E V L I D

Hak Teâlâ hazretine irdi ol

Hak ne kim gösterdi ise gördi ol

Bî-hurûf u lafz u savt ol pâdiâhMustafâ’ya söyledi bî-itibâh

390 Hakk’ gördi Mustafâ bî-keyf ü kemHak-durur bu sözleri ben kim direm

Anda gördüince ol hiç akl u fehmrmedi irmeyiserdür cümle vehm

Bâri her maksûdn bulup temâmMenziline döndi girü ol hümâm

Ol gice ne devlete irdüüniKT • • * 1 •• 1** •

INe dup ya neler gordugun

Her ne vâki’ old ise serteser

Cümlesin ashâbma virdi haber

395 Bunlar iitdi vü buld ho ferah

Hem safâlar artd eksildi terah

Hakk’a çok ükr ü Habîb’ine selâm

Kasr idüp mi’râcn u klduk temâm

Çünki mi’râcn klduk ihtisâr

Ba’z evsâfn dahi iit i yâr

Hare dek ger dinilürse bu kelâmNice har ola bu olmaya temâm

M E V L 1 D 49

Ger dilersiz bulasz oddan necat

Ik ile derd ile eydün es-salât

PEYGAMBERN . ona selâm olsun - HCRETHAKKINDA

400 Dahi bundan sonra ol Hayr-ül-beer

Mekke’den Hak emrile kld sefer

Mekke’den hicret idüp gitdi Resul

Ol Medine ehrine yitdi Resûl

Her neyi kim kullara Hak kld farz

Hem salâtdan gayr anda old arz

Emr-i Hakk’ halka bildürdi temamDîn-i slâm buld eksüksüz nizâm

Turd anda an idindi makamAnda old âhir-i ömri85 temâm

405 Dinle imdi bir nice vasfn anunKim iidüp safâlar bula cânun

80 Ahir- ömr: ömrünün sonu

F. 4

7

MUHAMMED MUSTAFÂ’NIN - ona salâl ve selâm olsun -

BA’Zl VASIFLARI HAKKINDA

Old fikret atma u§ dil süvâr

Buld her yirdeki manâdan süvâr

Çünki açld maânî pususGeldi iridi bölük bölük sus

Hem hisâr- dil80 açlup çkd ho

Asker-i evsâf- Ahmed87irdi u§

it imdi nice virmi ol Çelil

Mustafâ’ya hulk- evsâf- cemil88

410 Hulk anun cümle Kur’ân hulk’dAna ol hulkun kamus hlkî’di

Hem dahi Kur’an’da ödi ol KerîmDidi kim sensin ala hulkin azîm

M Hisâr- dil: gönül hisân.87 Asker-i evsâf- Ahmed: Ahmed’in (Hz. Peygamber*

in) vasflarnn askeri.

88 ’Hulk- evsâf- cemîl: güzel vasflarn iyi ahlâk, huyu.

M E V L I D 51

Ulu ve mübarek Allah’n dedii gibi: “Ger-

çekten sen büyük ahlâklsn.”99

Hulk idi dâim ii bu halk ile

Halk hod kul klm idi hulk ile

Muzhir-i Hak90 mazhar- envâr91idi

Cümle Lûtf- Hak92 özinde var idi

Bahr-i ilm98 ü hilm ü kân- cûd94idi

Her saadet anda hem mevcûd idi

415 Tal’at meymûn idi vü meh-cebînHrmen-i hüsninde96 Yûsuf hûe-çîn

Gice gündüz âdeti tâat idi

Anun içün seyyid-i sâdât96 idi

Hil’at Hak’dan anun levlâk idi

Gll u gdan kalbi gayet pâk idi

Gayr- Hak97 kalbine bulmaz idi yol

öyle kim Hak k’la tolmd ol

89 Kcmâ kâle’llahü tebâreke ve teâlâ: "Inneke le-alâ

hulkin azîm** (Nûn ve’l-Kalem Sûresi, 4. âyet)90 Muzhir-i Hak: Hakk* meydana çkaran91 Mazhar- envâr: nurlara nâil olan, erien92 Lûtf- Hak: Allah'n lûtfu

93 Bahr-i ilm: ilim denizi94 Kân- cûd: cömertlik, maden oca95 Hrmen-i hüsn: güzellik harman96 Seyyid-i sâdât: efendilerin efendisi

97 Gayr- Hak: Cenâb- Haktan bakas

M E V L 1 D

Gerçi kim iki cihanda âh idi

lle miskinler ile hemrâh idi

420 Dâima el-fakrü fahrî88 ’ di sözi

Kibr ü isyandan müberrâ’d özi

Gönli alçad vü kadri çelil

Sözleri îrîn cemâli key cemîl

Hiç riyâsuz her ii ihlâs idi

Anun içün Hak katnda hâs idi

Bir nefes nefs arzusna uymadGaflet uykusma talup uy’mad

Hükm içinde hayfa meyli yo idi

Lutf gibi adli hadsüz ço idi

425 Halk- âlemden09ol iken müctebâ

Meskenetten ol geyer idi abâ

Hem tevâzu’la kanâatdi ii

Arpadand etmei vü hem aHilm ile her sözi halka dir idi

Yirmez idi her taâm yir idi

Tann'nun adn zâkirdi müdâmHer ne Hak’dan gelse âkirdi müdâm

98 El-fakrü fahrî: yoksulluk övüncümdür (Sahih olma-

yan hadislerdendir)" Halk- âlem: dünya halk, cihan halk, insanlar

M E V L 1 D

Canm hrs odna yakmad ol

Hak haram klduna bakmad ol

430 Dünyay terk eyleyüp mel’ûn didi

Her ki sevse dünyay mabûn didi

Ömri içre hiç yalan söylemedi

Söylemee dahi kasd eylemedi

¥^••1 •• •• •! 1 • • • •. 1 »

r 1 1 u soz ilek incitmedi

Hak buyurmadu ii itmedi

Her kemâlât ile kâmil âh idi

Anun içün ol habib-ullâh100idi

FASL

ly ana ümmetlie da’vâ klanDâima da’vâ-y bî-ma’nâ 101 klan

433 Adun ümmet ümmet ii sende yoklerün vardur muhâlif ana çok

Ümmet oldur kim anun yoln vara

Hak yolma cümle-i varn102vire

mdi insafa gelelüm cümlemüzÜmmet iinde nemüz vardur nemüz

100 Habîb-ullâh: Allah'n sevgilisi, dostu101 Da’vâ-y' bî-ma'nâ: mânâsz da vâ, iddia

102 Cümle-i var: bütün var, varlk; varln hepsi, ta-

M E V L 1 D54

Ümmet isen anun ahlâkn tut

Tâ ki ümmetlik bula sende sübût

Mustafâ ilemedüin ilemeleyüp sonra peimânlar yime

440 Hayr u tââti özüne pie klÂhiret ahvâlini endîe kl

Anda ne ilteceün fikr eylegil

Gussasn bunda iken anun yigil

Bulm iken imdi vakt u kuvveti

Cidd ü cehd it zâyi klma fursat

Hulk u lutf ile gönüller al ele

Âdem oldur hulk ile gönül ala

Gönlüne yol bulmasun kibr ü hased

Kim hased birle helâk olur cesed

445 Kibr hem-reng-i gebirdir103 yazda

Gebr olup kibr ehli kald yazda

Ehl-i kibr104 ü hem dahi ehl-i riyâ 106

kisi dahi yaramaz Tann’ya

103 Hem-reng-i gebir: âtee tapann (kâfirin) ayn Ku-

yunda olan» benzeri (Eski yazda kibr ile gebr’in imlâs ay-

ndr.)

Ehl-i kibr: kibirli

105 EHl-i ryâ: riyakâr» iki yüzlü

M E V L 1 D 55

Gaybet ü kibr u riyadan key saknTâ olasn hazret-i Hakk’a yakn

Cümle ide bî-riyâ ho sâdk ol

Tann vü Peygamberine lâyk ol

Hak bilür çün her ne ilerse kiiHakk’a lâyk ilemek yedür ii

450 Klmagl hiç kimse aybna nazarSana ayruk kii aybndan ne zar

Aybn ayruun ko sen aybum gör

Cennet olmak diler isen sana gör

Aybunun görmez gözün her pilcesin

Görür ayruk aybnun bir klcasn

Kimse hakknda dime hiç ayb söz

Çün deülsin sen dahi hiç aybsuz

Sen eer ayrua dirsen sana hemDiyeler içün ü taun tola gam

455 Bir dir isen girü on iidesin

Dimesen Hakk’a yarar i idesin

Mustafâ kavlini tut ho ton ol

Torlukdur Hakk’a varan ton yol

Mustafâ kavlini her kim iidür

Mustafâ’nun ümmeti vü eidür

56 M E V L 1 D

NEDÂMET

Ah n’ideyin ben ki emrin tutmadumBir gün ol didüi yola gitmedüm

Nâzenîn ömri kamu virdüm yile

Nefsüm arzûlanna yile yile

460 ömrümün kadrini hergiz bilmedümimdi bildüm ille ömri bulmadum

Saç sakal aard gönlüm kapkara

Klmadum bir i ki karam aara

Benven ol yüzi kara vü âsi kul

Bencileyin âsi kul gelmi deül

Hiç nefes olmaya isyân itmedümHem dahi bir ton yola gitmedüm

Her nefesde iledüm ben bir günâhBir günâh içün dimedim bir gün âh

465 Hem yazuklaruma sa yok-durur

Cümle ilerümde sa i yok-durur

Zerk u tezvir ü riyâdur her iümGice vü gündüz mesâvidür eüm

Bir kadem Hak’dan yana varmamamNefs yolma yilüben irmemiem

Hakk’a lâyk ilemedüm bir amellerüm cümle deâ ile deal

M E V L 1 D

Hîç bir gün ölümümi sanmadumFsk u isyan ileyüp usanmadum

470 Âhiret ahvâlini zikr itmedümN’olsar hâlüm diyü fikr itmedüm

Üde irdi yolum ald ecel

Dahi fikrüm dâima tûl-i emel 100

Hâlimün ba’zsn u§ kldum ayânBundan artuk yavuz iüm çok nihân

Tauma bakup beni sanman kii

Ben bilürem iledüüm her ii

Kimse bilmez nice hâlüm var-durur

Ol bilür kim âlim-i esrâr-durur107

475 Her amel kim klmam mastûrdur

lle Hak lûtf ile mesturdur

Gizlü hâlümün biri w olsa âikâr

Talar ile eyleyeler seng-sâr

Ol ki bilür gizlü hâlümi ayânGirü rahmet andan umaram hemân

Hâa lûtfndan ki mahrum eyleye

Afv ide cürmümi merhum eyleye

im Tul-i emel: emel uzunluu, hrs, tamah107 Âlim-i esrar: srlan bilen

58 M E V L 1 D

NASHAT

Siz ben iledüüm ii ilemenBencileyin çok peîmanlar yimen

480 Hiç benüm ahvâlüme klman nazar

Siz an ilen ki ol Hakk a yarar

Mustafâ ahlâkn terk itmenüz

Ton yol koyup eri gitmenüz

Tâ ki ana gerçek ümmet olasz

Hak Teâlâ’nun rzâsn bulasz

Gerçek ümmet klgl iy Hak bizi _ ana

Tâ kim ümmet diyü ol bizi ana

Rahmetünden sen bizi ayrmaglMustafâ ümmetliinden rmagl

485 Ude iitdün anun evsâfn

Hem dahi ahlâkn eltâfm

Her ne kim ol kldsa sen an it

Yüzi ak Hak hazretine ton git

Hare dek ger dinilürse bu kelâm

Nice har ola bu olmaya temam

Ger dilersiz bulasz oddan necât

Ik ile derd ile eydün es-salât

M E V L I D 59

FASL

lidün hem dahi n’itdi ol hümâmömri Hak emrinde nic’ old temam

490 Ol eh u sultân- cümle enbiyâ108

Nûr- çem-i evliya vü asfiyâ109

Ümmetinün devleti vü varlÇünki Allah’dan getürdi yarl

Okd vü halka bildürdi temamer’i âlem içre ho tutd nizâm

Kld da'vet Tann’ya hem kullar

er’ ile gösterdi ton yollan

Tâ urur old bu er’ün bahri mevcDîne girür old bu halk fevc fevc

495 Âlemi er* ile pür-nûr eyledi

Cân u dil mülkini mamur eyledi

Ho bitürdi ümmetinün ilerin

Hem götürdi yirden ol dümilerin

Halka teblî-i risâlet110 kld hem

An iitdi vü bildi hem ümem

108 Sultân*! cümle enbiyâ: bütün peygamberlerin sul-

tanoo Nûr- çem-i evliya vü asfiyâ: temiz kimselerin ve

cvliyânn gözünün nuru110 Teblî-i risâlet: peygamberliin (Allah elçiliinin)

bildirilmesi

M E V L 1 D60

Kld âlemde cihâd- bî-kyâs111

Ümmet olnca ana her cinn ü nâs

Cümle kâfirlerden ald intikam

Tâ ki tutd dîn-i slâm ho nizâm

500 ömrini Hak buyruna kld sarf

Emr-i Hak’dan112 klmad kem hiç harf

Tann emrini getürdi yirine

Her kim an tutmaz ise yirine

Ol kim ana vâcib idi iledi

Ümmet isen ol didüin ile di

Geçdi Hak emrinde ömrinin öni

Dahi vard mevte ulad som

Bu kemâlât ile ol pâkize-zât

Bulmad mevtden bu âlemde necât

111 Cihâd bî-kyâs: din uranda yaplan ölçüsüz, say-

sz sava112 Emr-i Hak: Allah'n buyruu, emri

PEYGAMBERN - ona selâm olsun - VEFÂTIHAKKINDA

505 Balayalum girü bir sûz söz ile

K*od saçlsun ol sözümden sûz ile

Ta ilen taun yürein dalasunTen n’olur anun içün can alasun

Odlara yaksun odun için tanTalara dösün anun’çün ta ban

Sularn gözünden akup kanlu yaBan pûlâdun delinüp ola ba

Ger bu söz ire bihârun sem’ine

Bu sözün od tütüninden yana

510 Mustafâ mevti sözidür bu ayanidicek âh ile eylen figân

Gözünüz derd ile giryân eylenüz

Cânunuz kna kurbân eylenüz

Her ki bun iidüp alamayaBu firak ile yürek dalamaya

62 M E V L 1 D

Ta u aaçdan dahi kemter ola

Er dimeye ana her kim er ola

Bunda ma'lûm olur anun âkAna âk olmayandur hâ ak

MUHAMMED MUSTAFÂ’NIN - AJlâh ona salât ve•elam etsin . HASTALIININ BEYÂNI

515 it imdi kim o fahr-i kâinat113

Nice haste old vü buld vefât

Altm üç yaa çü irdi ol eminDosta ulamakl old yakn

Vakt iridi dünyadan kla sefer

Ol güne yüzlü vü ol alm kamer

Dünyadan ukbâya ho sâz eyleye

Cân hümâs Hakk’a pervâz eyleye

Hem ire ol pâdiâh dergâhnaidün nice irer Allâh’na

520 Günler içre bir çeharenbih güni

Ol saâdet ay vü devlet güni

Vard Meymûne evine nâgehânAnda iken hastalk tutd hemân

113 Fahr-i kâinat: kâinatn iftihar, övüncü (Hz. Pey-

gamber).

M E V L I D 63

Ol maraz vardukça arta baladCussa vü gam halk örte balad

Ol marazdan Mustafâ old za’îf

Gayet ss old ol cism-i lâtif114

Za’f artuk oldumca ol ahaükr ü zikrin artururd Allah’a

525 Vardunca ol maraz old kat

Tâat içün kalmad hiç tâkat

Çün namaz vakti iridi nâgehân

Okd cümle müezzinler ezân

Ol ezân iidüp ol mâh-rû

Turd vü ald namâz içün vuzû

Kasd kld Mustafâ turmaklaMescide varup namaz klmakla

Turmaa cisminde kuvvet bulmadOl müezzin olana eydün didi

530 Ben vanmazam ikâmet eylesün

Yirime Bû Bekr imâmet eylesün

Çün iitdiler sahâbî bu sözi

Her birinün ya ile told gözi

114 Csm-i latîf s güzel vücut.

M E V L 1 D64

çlerinden kopd feryâd ile âhGökde ol ahdan tutuld ems ü mâh

PEYGAMBERN - Ona salât ve selâm okun - EMR

Böyle çün emr itdi Bû Bekr’e ResulMustafâ emrini ol kld kabûl

Geçdi mihrâba Ebû Bekr-i hümâm 116

ktidâ kld sahâbî-i kiram 110

535 Çünki tekbîr itdi vü el baladDöymedi edi elini alad

Cümle-i ashab117bile aladlar

Mescid’e göz yalarn saçdlar

Görmediler anda çün Peygamber*i

Canlarndan her biri old berî

Mustafâ’dan çün bular ayru idi

Sayru ol sanman bular sayru idi

Gözi yan yenemeyüp ol hümâmOhmad wanda sahâbîye imâm

540 Bû Bekir didi imâm ol yâ ÖmerKim özümden olmam ben bî-haber

116 Ebû Bekr-i hümâm: yüksek hmmetli Ebu Bekir.

116 Sahâbî-i kirâmr ulu sahâbeler (Hz. Peygamber*» gö-

ren ve kendilerinin sohbetinde bulunan mü’minler).117 Cümle-i ashâb: bütün sahabeler, ashabn hepsi.

M E V L 1 D

Sord bildi an ol Hayr-ül-enâm

K’olmad Bû Beler ashaba imâm

Didi elbette imamet eylesün

Bû Beler emrüme riâyet eylesün

Vard vü itdi namaza ibtidâ

Kld Bû Beler’e sahâbî iletidâ

An gördi Mustafâ sabr itmedi

Hem eser kld ol ayrulk od

545 Mustafâ didi ki tutun turaymOl yaranlarum katna varaym

Göreyim bir dahi ol yâranlar

Kim dahi görmeyiserem anlar

Hem beni anlar dahi görmeyiser

Sohbetüme dünyada irmeyiser

Gelünüz kim mescidüme varalumBirbirümüzi toynca görelüm

Kim ölüm aynsar sizden bizi

Didi dahi ya ile told gözi

550 Bu söz ile oda yakd bunlarKldlar çok zâri vü efgânlar

Koltuna girdiler götürdiîer

Tuta tuta mescid'e yitürdiler

F. 5

M EV L 1 D

Gayret ile geldi saffa ol safa

ktidâ Bu Bekr’e kld Mustafâ

Çün sahâbî ho temam itdi namazKldlar ol bî-niyâza çok niyaz

Mustafâ’y görd ol hâlde bular

Her birisi âh idüp aladlar

555 Girü ashâb girüben koltumaMustafâ’y iltdi bunlar evine

Anda kim Bû Bekr imâmet eyledi

Onyedi vaktda niyâbet eyledi

Hem on üç gün haste old ol HabîbOl iken bu cümle dertlere tabîb

Bunclaym derdi buld MustafâVasl- Hak118 olasdur ancak ifâ

bu hâl içreyken irdi Cebrail

Didi kim sana selâm itdi Çelil

560 Sord hâlüni dahi hem ol ÇalapSor Habîbüm ne klur didi taleb

Ümmetümi dilerem Hak’dan didi

Dileüm Hak’dan budur çokdan didi

Ümmetümdür kaygum u gussam hemînYimezem ümmetden ayruun gamn

118 Vasl- Hak: Allah’a kavuma

MEVLlD 67

Gice gündüz bu-durur hem himmetümKim balaya bana Hak ümmetüm

Girü Hakk’a vard geldi Cebrail

Didi kim girü selâm itdi Çelil

565 Hak Teâlâ sana çok lûtf iledi

Ol yazuklu ümmetün balad

Didi maksûdum bu idi Hak’dan uHâtrum imdi igen ho old ho

Oldunca ömrinün hem müddetiÜmmeti vü ümmeti dirdiwümmeti

Girü son vaktnda görün himmetinÜmmetin Hak’dan dilerdi ümmetin

Hem kyâmetde cemî’-i enbiyâ118

Çaruban nefsi vâ nefsi diye

570 lle yüz urup Muhammed hazrete

Eyde kim vâ ümmetâ vâ ümmetâ120

Hem diye iy rahmeti çok rahmeti

Bana ümmetsüz gerekmez cenneti

Gerçi bunlarda yazuksuz yok deüllle iy Hak rahmetünden çok deül

il® Cemî’-i enbiyâ: bütün peygamberler, nebilerin hepsi

120 Vâ ümmetâ vâ ümmetâ: ah ümmetim, ah ümmetimi

68 MEVLD

Ol yazuklu ümmetüm balaglDahi bana ne dilersen ilegil

Ger dilersiz bulasz oddan necat

Ik ile derd ile eydün es-salât

FASL

575 Zî saadet zî bearet zî safa

Kim bize kla efaat Mustafâ

Din kimün vardur bunun gibi efi*

Devlet anun kim ola ana muti*

Nâgehân ol peyk-i hazret Cebrail 121

irdi vü didi selâm itdi Çelil

Kara gussa donlann geymidi ol

An öyle gördi vü sord Resûl

Didi Cebrail'e iy karda niçün

Kara gussa donlann geydün bugün

580 Gördüüm yokdur bu sûretde seni

Böyle niçün kldunuz dinüz bun

Didi kim geydüm senün’çün yâ EminSon iniümdür yire dahi hemîn

121 Peyk-i hazret Cebrail: Hazret-i Peygamberin ha-

M EV L 1 D 69

Vahy içün iner deülem bir dahi

Vahy kat* old bugün Tanr haki

Cümle gök ehli senün*çün tutd yas

Kara donlar geydi cümle cinn ü nâs

Cebrail geldükde sonra emr ile

Anda gelmi idi Azrail bile

585 Vard virdi Mustafâ’ya ol selâm

Ho selâmn ald anun ol hümâm

Sord kabz içün mi geldün yâ melekYâ ziyâret mi-durur ancak dilek

Didi gelmiem ziyâret itmeeDahi kabz- rûh122 idüben gitmee

Hak buyurd ben sana olam mutî*

Her ne dirsen onu tutam yâ efi’

Ger icâzet olsa kabz- rûh idemOlmaz ise hod girü dönem gidem

590 Ol melek bu sözü klurken beyânAn hem dinler iken âh- cihân

Didi tâvus- melek 1

ol Cebrail

Yâ Muhammed sana mütakdur Çelil

122 Kabz- rûh: ruhu (can) aima123 Tâvûs- melek: Melein tavusu, tavus çekimde

lek (Tâvûs- Sidre de denir. Cebrail'in vasf, lakab).

me-

M E V L I D

Cebrail çün bunu didi ol ahaOl dahi azm itdi vara Allah’a

Çün bu sözleri iitdi ol Resûl

Can ile Hak emrini kld kabul

Didi Azrail’e kim gel yâ melekIlegil her ne ise Hak’dan dilek

595 Geldüün ii bitür didi anaDöndi söyledi sahâbîden yana

Çok vasiyyet itdi bunlara Resûl

Tâ ola âsân cemî’-i tor yol124

Ümmetini Tanr’ya smarladHer nasihat kim gerekdi hep didi

Hem didi ashaba ol Hayr-ül-enâmÜmmetüme klasz benden selâm

Eydesiz kim er’ümi komayalarNefse uyup dünyay kovmayalar

600 Ol beni cân ile seven ümmetümHem seve câm gibi her sünnetüm

Cehd ide bir sünnetüm terk itmeye

Tor yol koyup eri gitmeye

124 Cemî'-i tor yol: bütün doru yollar* doru yol-

larn hepsi* tamam

M E V L t D 71

Tann emrin klmayalar hîç fevt

Tâ iriince bulara vakt- mevt12*

Bencileyin olalar Hakk’a muti’

Tâ bulara yann olam ben efi’

Ben nice dirildüm ise dünyedeÖrenüp bunlar dahi öyle ide

605 Her ii bunlara ta’lîm itdi hoDahi canun Hakk’a teslim itdi ho

Ger dilersiz bulasz oddan necât

Ik ile derd ile eydün es-salât

PEYGAMBERN - ona selâm olsun - VEFATININ

ANLATILMASI

Bilünüz iy âkân- Mustafa126

Hakk’a irdi anda cân- Mustafâ127

Ol hümâ ku çü pervâz eyledi

Cümle halk feryâda ââz eyledi

Sabr yakasn yrtup açdlar

Balarna hâk-i hasret128saçdlar

610 Told âlem hep grîv ile hurûOl grîv ile cihâna düdi cû

125 Vakt- mevt: ölüm vakti, ölmek zaman126 Âkân- Mustafa: Mustafa'nn âklar127 Cân- Mustafâ: Mustafa'nn cam128 Hak- hasret: hasret topra

M E V L 1 D

Her melek her vah u tayr u cinn ü nâs

Mustafâ içün kamus tutd yas

Âh u feryad göe adurdlarGözlerinden yire ya yadurdlar

Yir ü gök ehli kamu aladlarBu od ile canlarn taladlar

Na*ra vü feryâd u zârî hay u hâyTold yirler gökler âh u vây vây

615 Çünki bu zârîleri çarh dinledi

Beli bükildi vü fi*l-hâl129

inledi

Ay ü gün tonukt döndi rengi hemHalk- âlem içine düdi bu gam

Âh idüp eydürdi Bû Bekr-i nzâ130

Kan ya ol Mustafâ vü Mürtezâ

Zâri ile çarup dirdi ÖmerN’idevüz sensüz biz iy Hayr-ül-beer

Derd ile Osmân- ummân- hayâ131

Dirdi kam âh- cümle enbiyâ132

129 Fi*l-hâl: o anda, hemen, derhal130 Bû Bekr-i nzâ: rza sahibi Ebu Bekir (I. Halife)

131 Oamân- ummân- hayâ: utanma denizi Osman (5

Halife Hz. Osman'n sfat)132 âh- cümle enbiyâ: bütün peygamberlerin fah

M EV L 1 D 73

620 Hem Ali eydür idi yâ MustafâGitdi âlemden cemâlünsüz safâ

Hasret ile dir Hüseyn ile HasenN’idevüz biz iy dede gitdün çü sen

Gitdünüz siz bizi kim okaysarKurret-ül-aynî188 bize kim diyiser

ly dede sizsüz biz u kalduk yetimFirkatün od bizi yakd azîm

Fâtme’yle Âie klup figân

Dirler idi el-emân ü el-emân

625 Ammisi kim Mustafâ’nun var idi

bu i’ri eydüben alar idi

PEYGAMBERN AMCASININR13*

Ey Allah’n Resulü! Sen bizim ümidimiz-

riin, bize kar iyi hareket ederdin, cefâ etmezdin.

Bize kar merhametli ve cömerd idin. Bu-£Ün alayanlar sana alasn.

ömrüm üzerine yemin ederim ki. Taybe(Medine) de topraa verilen bakan için aralk-

sz bir alama ile alyorum.

188 Kurret-ül-aynî: gözümün nuru184 Asl Arapça olan bu at, muhtemelen Peygamberdin

Amcas Abbâs azndan yazlm ve sonradan kendisine isnad

«dilmi olan bir manzumedir.

74 M E V L I D

Ey Allah’n Resulü! Annem, babam,,

ailem, nefsim, amcam ve daym sana feda olsun.

Sabr gösterip, peygamberliini sadakatle

tebli ettin ve yerine getirdin. Din de saf olarak

parlad.

Yüce Allah'dan sana selâmlar olsun. Tanrseni memnun olarak kudsî cennetlere soksun.

FASL

Cümle er ü avret u bây u fakrHer biri bir derde olmd esir

Kimisinün gözleri giryân idi

Kimisinün cieri biryân idi

Kimisi bu derd ile hayran u zar

Kimi topraklarda gaitan bî-karâr

Kiminün akl gidüp dümi idi

Cümlesi bu oda dutum idi

630 Nice vasf ide kimesne ol güni

Göklere çkm idi feryâd üni

Eyle göz ya revân olm idi

Sanadun seyl-i revân135 olm idi

Halk gark klm idi göz yalanÂh od yakmd ta u talan

135 Seyl-i revân: akan sel

M E V L 1 D 75

Hak yaradaldan beri seb’-i tibak136

Görmedi bundan kat kimse firak

Böyle odlu derd kii görmi deülGöreni dahi haber virmi deül

635 Bu firak od kime kim uradUradunun yürein torad

Ol zamandan berü ol od yanadurimdi canlarda pes ol od yâ nedür

Didiler budur çü hâl n’itmek gerek

Tann emrince yara itmek gerek

Ho yara idüp yuyup götürdiler

Mustafâ’y kabrine yitürdiler

Üç gün anda kodlar Peygamber’i

Tâ namâzn kld her ins ü peri

640 Enbiyâ ervâh hâzr geldiler

Yirler ü gökler melekler toldlar

Saff u saf cümle gelen turd temâmKim’ cemâat old vü kimi imâm

Muttasl üç gün namâzn kldlar

Çün namâzn kluban taldlar

sa Seb'-i tibak : yedi kat (gökler)

76 M E V L 1 D

Ol sahâbî cem* olup geldi yine

Mustafâ’y kod bunlar kabrine

Nice kim vâcibdi öyle kldlarTann takdirine hayran kaldlar

645 Döndiler cümle sahâbî câzi’ûn

Didiler innâ ileyhi râci’ûn137

Alau alau cümle kaygulu

Cânlan hasret od ile dolu

Girü dönüp çün eve geldi bular

Hep sahâbî bir yire cem’ oldlar

Mustafâ’y bulmadlar ortada

Cân bunlarun girü yand oda

Girü feryâd u figân eylediler

Girü göz yan revân eylediler

650 Girü odlar saçd âhmdan bular

Eyle ah kim âhene irse deler

Dödiler hasret tayla balarn

Dökdiler hem kanlu gözler yalarn

Didiler kan bizim sultânumuz

Kancaru vard dinüz ol cânumuz

137 nnâ ileyhi râci'ûn:

kara Sûres^ 156, âyetj

Biz ancak ona giz (Ca-

M E V L 1 D

N’idelüm n*eyleyelüm biz iy aceb

âhumuz kanda klalum taleb

Ger anun ay yüzüni görmezsevüzSohbetine bir nefes irmezsevüz

655 Hâlümüz nice olsar bilmezüz

ibu derdün hiç devasn bulmazuz

Yâ lâhî bilmezüz ne klavuzNiceyedek bu oda yaklavuz

Çünki ortamuzdan uçd ol hümâBizi iy Hak dünyada ansuz koma

Çün sefer eyledi ol Hayr-ül-enâm

Bize ansuz old bu dirlik haram

Ah idüp bir birine bakar idi

Birinin od birin yakar idi

650 Kalm idi cümle öyle çâresüz\/ W • 1 • !• •• w. A ••

Yog d hiç bir yureg yaresuz

Gördiler böyle ile olur deülBildiler anda varan gelür deül

Didiler bir birine kim n’idelüm

Çünki Hak emri-durur sabr idelüm

Çün sefer kld cihândan MustafâDünyadan hiç kimse ummasn vefâ

78 M E V L 1 D

Her kî geldi dünyaya gitmek gerek

Biz dahi yol yaran itmek gerek

665 Vard ol hod Hazret’e kavud holle hasretde biz ansuz kalduk u

Ol idi can içre bizüm cânumuzOl idi her derde hem dermânumuz

Bize ansuz dahi dirlik ne gerek

Ba*d-ez-înafi bize ölümdür yiirek

Gelünüz kim Mustafâ’ya gidelüm

Mustafâ’suz bu cihan n’idelüm

Hare dek ger dinilürse bu kelâmNice har ola bu olmaya temâm

670 Ger dilersiz bularsz oddan necât

Ik ile derd ile eydün es-salât

138 Ba*d-ez-în: Bundan sonra

KTABIN SONU HAKKINDA

ibudur hâli cihânun bilünüz

Ger sizün var ise akl u bilünüz

Dünyada baki kalavuz anmanuzKomasn yabanda sizi sanunuz

Mustafâ’dan ibret alun siz dahi

Birünüz kalmaysar Tann haki

Her ne denlü çok yaarsa bir kii

Akbet ölmek-durur anun ii

675 imdi ölmedin gelün eylen yarak

Tâ ki Hazret’de yüzünüz ola ak

Tann kulluna megul olunuz

Nefse kul olman Hak’a kul olunuz

Mustafâ didüi yola varunuz

Virünüz Hak yolma hep varunuz

Tâkatunuz yitdüince tâati

Klunuz klman fevit bir sâati

80 ME VLI D

Tâ peîmân olmayasz son ucKalmaya hem cânunuzda key ac

680 Bu nesâyih kim direm klun kabul

Olasz Hazret’de tâ makbul kul

Her kim ola âkil ü devletlü er

Vâiz u nâsih ana ölüm yiter

Bilür iken kim ölürüz âkbetÇüriyüp toprak oluruz âkbet

Gör ki Hakk’a dönmiümüz var mdurFiskdan artuk hiç iimüz var mdur

Bir yaramaz fi’li tayir itmedükAhiret babnda tedbîr itmedük

685 Dirlii dünyâda sa eylemedükölümümüz’ çün yara eylemedük

Hakk’a lâyk klmaduk a’mâlümüzBilmezüz kim n'olsar ahvâlümuz

mdi gel isyânumuz yâd idelüm

Nâle vü zârî vü feryâd idelüm

ölümümüz gussasm yiyelümDâimâ estafiru’llah

18® diyelüm

139 Estafiru’llah: Allah’tan mafiret (balama, gü-

nahlar aff etme) dilerim.

M E V L 1 D 81

Anda alaacaumuz analumBunda anun’çün biraz alaalum

690 Bunda alamaklun asss çokAnda bin yl alaan asss yok

Hakk’a eksüklüümüz arz idelüm

Alamaa göz yan karz idelüm

Akdalum gözümüzden kanlu yaKim bizüm’çün alaa ta ile ta

Eyle âh eyleyelüm kim ger taarse od kaynaya ol ta taa

Sad hezâran hasret ü derd ile âhömrümüz isyân ile old tebâh

695 Yüz karalarn kazanduk dünyedeOl hacâletler aceb nice gide

Bize iy Hak eyle tevfîkun refik

Tâ ki vanbilevüz ton tarîk

Nefsümüz elinde olmuz esir

Bu esirlikten bizi kurtarvir

Nefse uyup iledük bî-had günâhBiLmezüz kim ne klavuz iy ilâh

Bu hacâlet içre hayran kalmuzKim günah bahrine böyle talmuz

F. 6

M E V L 1 D82

700 Ger inayet irmeye senden bize

Yir ü gök ehli kamu bizden beze

Umanz senden inayetler ola

Rahmet irie saadetler ola

Bir bölük bîçâre miskin âsiyüz

Kulluundan kâsir u hem kâsiyüz

Sana lâyk bir amel hiç bizde yok

ille isyân ile noksân var çok

Cümlemüz isyânumuz bilmiüz

Hazretüne rahmet uma gelmiüz

705 Kapuna eksüklik ile geldük uYüzümüz kara elümüz dahi bo

Ger senün kapunda olur ise red

Bize ayruk kimden olsar meded

Gerçi kim isyânumuz key çok-durur

Varacak ayruk yirümüz yok-durur

Bize ger rahmet kl u ger oda yak

Gitmeyiserüz kapundan bir ayak

liünden yüzümüz kaldurmazuz

Bin para klurlar ise turmazuz

M E V L I D 83

710 Her n*olursavuz kapmda oluruz

Ger dirilürüz ü gerçi ölürüi.

Dâima kullar ii isyan olu;

Pâdiahdan afv ile ihsan olur

Ol ki bize yaraur klduk anSen ana yaraunn kl yâ Ganî

Rahmetlinden ger bize ihsân ola

Pâdiahkuna ne noksân ola

Cümlemüz ger hmun odma yana

Milketünden nesne hiç artmaz yine

715 Bize kldun çünki her in’âm-i âm140

Rahmetlinle olur ol in’âm tâm

Hem SÜLEYMÂN-» fakîre141 rahmet it

Yoldaun îmân yirini cennet it

Hazretüne an ilet yüzi ak

Mustafâ konulnda vir turak

Ana dîdârun görmek kl nasîb

Cümle-i mü’minler142ile yâ Mücîb

140 ln*âm-i âm: herkese ait, umum! ihsan141 Süleymân- fakr: fakir, bîçare Süleymans* Cümle-i mü’minler: müzminlerin hepsi, bütün inan-

miflar

M E V L 1 D84

Ol Muhammed hürmetiy’çün kim adunAnun adiyle bile koa kodun

720 Halk- âlemden an itdün güzîn

Kldun an rahmeten Ifl-âlemîn143

Bize anun izzetine izzet it

Fazlun ile cümlemüze rahmet it

Rahmetlinden bizi mahrûm eylemeHem azâbun odna mûm eyleme

Bizi hâs dostlanna sen eyle hâsCümle-i havf u hatardan144

vir halâs

Kamu hâcâtumuz eyle kabul

Ol saâdet hakk kim buld Resûl

725 bu kân- ehd145ki îrindür dad

Bil Vesîlet-ün-Necât1AG old ad

Hem sekiz yüz onikide târihi

Bursa*da old tamâm bu iy ahi

Hakk'a hamd ile senâlar bî-hisâb

K’old Hak ayniyle kâmil bu kitâb

143 Rahmeten li*l-âlemîn: Âlemlere rahmet o!ant âlemler

için rahmet olarak144 Cümle-i havf u hatar: bütün tehlike ve korkular,

tahlike ve korkularn hepsi145 Kân- ?ehd: bal madeni146 Veaîlet-ün-necât: Kurtulu vesilesi, yolu, sebebi

M E V L 1 D

Tann’dan yüz bin dürûd ile selâm

Mustafâ’nun rûhna her subh u âm

Olsun Âl’ine dahi ashabnaTabiîn ensâr u hem ahbabna

Mu’în730 Ümmetinden raz olsun ol

Rahmetü ’lâhi aleyhim ecma’în147

Hâk Teâlâ rahmet eyleye anaOkudan kim dua ile ana

Hak Teâlâ rahmet eylesün anaKim yazan dahi hayr ile ana

147 Rahmetü’llâhi aleyhim ecma’în: Allah’n rahmeti

onlarn hepsinin üzerine olsun, Allah onlarn hepsine rahmet

etsin.

M E V L I D

(Yeni ve deiik metin)

M E V L 1 D

Mevlid*in "yeni ve deiik metni** 9u nüshalardan fay-

dalanlarak hazrlanmtr:

Yasmalar:

1. Topkap Saray Müzesi Ktp. - Yeniler 172 (önceki nr.

1477), ist. tar. h. 920.

2. Nuruosmaniye Ktp., 3903. ist. tar. h. 999.

3. üniversite Ktp.. T* Y. 136 (mecmua), ist. tar, h. 1044.

4. Millet Ktp., manzum 1346, ist. tar. 1098.

5. Selimaa Ktp. - Kemanke, 408, ist. tar. h. II 39.

6 . nklap Ktp. - Muallim Cevdet. 425, ist. tar. yok. eski.

7. Yahya Efendi Dergâh Ktp.. 4441, ist. tar. 1139.

8 . Süieymaniye Ktp.. balar 1 1 5 (Selimaa Ktp., yeniler

1655), ist. tar. yok, yeni.

Basmalar:

1. Rza (Bursal), Musahhah Mevlid-i erif, st. 1327.

2. Gazali Saltk, Süleyman Çelebi ve Mevlid’i, îat. 194 7.

3. Murad Uraz. Mevlid ve zah. st. 1955-

4. Yahya Benekay, Süleyman Çelebi - Yaayan Mevlidi e-rif, st. 1964. (Doan Karde yayn).

Not:

Mevlidin eski ve yeni metinleri "Velâdet” bölümüne

kadar ayn olduundan, bu ksm bugünkü ekliyle yâni k-saltlm olarak verildi. “Mi’râc” bölümünün sonuna kadar

Rza Ef. neri, ondan sonraki bölümler (Peygamberin vasf-

lan, Peygamberin vefat ve kitabn sonu) için I . numaralyazma (Topkap, yeniler 172) esas alnd.

MÜNACÂT

Allah adn zikr idelüm evvelâ

Vâcib oldur cümle ide her kula

Allah adn her kim ol evvel anaHer ii âsân ide Allah ana

Allah ad olsa her iin öni

Hergiz ebter olmaya anun som

Her nefesde Allah adn di müdâmAllah adyla olur her i temam

5 Bir kez Allah die ak ile lisân

Dökülür cümle günah misl-i hazân

Ism-i pâkin pâk olur zikr eyleyen

Her murâda iriür Allah diyen

Ak ile gel imdi Allah diyelümDerd ile göz yaile âh idelüm

Ola kim rahmet kla ol pâdiâhOl Kerîm ü ol Rahim ü ol ilâh

M E V L 1 D

Birdür ol birliine ek yokdururGerçi yanl söyleyenler çokdurur

10 Cümle âlem yo iken ol var idi

Yaradlmdan ganî cebbar idi

Var iken ol yo idi ins ü melekAr ü fer ü ay ü gün hem nüh felek

Sun’ ile bunlan ol var eyledi

Birliine cümle ikrar eyledi

Kudretin izhâr idüp hem ol celîl

Birliine bunlan lald delîl

Ol didi bir kerre var old cihân

Olma dirse mahv olur ol dem hemâni

15 Bâri ne hâcet klavuz sözi cokmM

Birdür Allâh andan artuk Tann yok

Hare dek ger dinilürse bu kelâmNice har ola bu olmaya temâm

Ger dilersiz bulasz oddan necât

Ak ile derd ile idün es-salât

YAZANA DUA

Ey azizler üde balaruz söze

Bir vasiyyet klaruz illâ size

20 Ol vasiyyet kim direm her kim tuta

Misk gibi kokus canlarda tüte

Hak Teâlâ rahmet eyleye anaKim beni ol bir dua ile ana

Her ki diler bu duada bulmaFatiha ihsan ide ben kulna

HER §EYDEN ÖNCE PEYGAMBERN NÛRUNUNYARADILMASI

Evvel anduk an kim evveldür ol

Evveline bulmad hiç akl yol

Evvelün ol evvelidür bî-gümânÂhirün hem âliridür câvidân

25 Çünkü Hak evvelliin bildün ayanDinle imdi klaym sun’m beyân

Hak Teâlâ ne yaratd evvelâ

Cümle mahlûkdan kim ol evvel ola

Mustafâ nûnn evvel kld var

Sevdi an ol Kerîm ü Kirdgâr

Her ne dürlü kim saâdet vardurur

Yahi huy u görklü âdet vardurur

Hak ana virdi mükemmel eyledi

Yaradlmdan mufaddal eyledi

30 Andan old her nihân ü âikârAr ü fer ü yirde gökde ne ki var

M E V L I D

Ger Muhammed olmaya idi ayanOlmaysard zemin ü âsrnân

Hem vesile olduyçün ol Resul

Âdemün Hak tevbesin kld kabûl

Ger Muhammed gelmeyeydi âleme

Tâc-i izzet irmez idi âdeme

Nûh anunçün garkdan buld necat

Dahi domadn gÖründi mu’cizât

35 Cümle anun dosluna adnaBunca izzet kld Hakk ecdâdna

Ceddi olduyçün ânun hem Halil

Nâr cennet kld ana ol Çelil

Hem dahi Mûsâ elindeki asâ

Old anun hürmetine ejdehâ

ölmeyüp Isâ göe buldu yol

Ümmetinden olmak için idi ol

Çok temenni kldlar Hak’dan bular

Kim Muhammed ümmetinden olalar

40 Enbiyânun eksüz ol sultândur

Cümlesinün câm içre cândur

Gerçi kim bunlar dahi mürsel-durur

L:k Ahmed ekmel ü efdal-öurur

M E V L 1 D

Zîra efdalla ol elyak-durur

An öyle bilmeyen ahmak-durur;

Pes Muhammed’dür bu varla sebebCehd idüp anun nzâsn kl taleb

er’ini tut ümmeti ol ümmetiTâ nasîb ola sana Hak rahmeti

PEYGAMBER NÛRUNUN NTKAL TESELSÜLÜ

Hak Teâlâ çün yaratd âdemiKld âdemle müzeyyen âlemi

45 Âdeme kld feritehler sücûdHem ana çok kld ol lûtf ss cûd

Mustafâ nûnn alnnda kodBil Habîbüm nündür bu nûr didi

Kld ol nûr anun alnnda karâr

Kald anun ile nice rüzgâr

Sonra Havvâ alnna nakl itdi bil

Turd anda dahi nice ay u yl

ît dodu ana nakl etti buurAnun alnnda tecellî kld nûr

50 rdi brâhim ü smail’e hemSöz uzanur ger kalann dir isem

M E V L 1 D

ibu resm ile miselsel muttasl

Tâ olunca Mustafâ’ya müntekl

Geldi çün ol Rahmeten li’l-âlemîn

Vard nûr anda karâr itdi hemîn

Ger dilersiz bulasz oddan necat

Ak ile evk ile idün es-salât

PEYGAMBERN DOCUMU

Âmine Hatun Muhammed anesi

Ol sadefden tod ol dür dânesi

55 Çinki Abdullah’dan old hâmile

Vakt iridi hefte vü eyyam ile

Hem Muhammed gelmesi old yak

Çok alâmetler belürdi gelmedin

Ol Rebî-ül-evvel ay nicesi

On ikinci gice isneyn gicesi

Ol gice kim tod ol Hayr-ül-beer

Anas anda neler gördi neler

Didi gördüm ol Habîbün anesi

Bir aceb nur kim güne pervânesi

60 Berk urup çkd evümden nâgehânGöklere dek nûr ile told cihân

Gökler açld vü feth old zulem

Üç melek gördüm elinde üç alem

M E V L 1 D 97

Biri menk biri maribde anunBiri tamnda dikildi Ka’be’nün

indiler gökden melekler saff u saf

Kâ’be gibi kldlar evüm tavaf

Geldi hûrîler bölük bölük buurYüzleri nûnndan evüm told nûr

65 Hem hava üzre döendi bir döekAd Sündüs döeyen an melek

Çün göründi bana bu iler ayanHayret içre kalm idüm ben hemân

Yanlup dîvâr çkd nâgehân

Üç bile hûrî bana old ayan

Bazlar dirler ki ol üç dilberün

Âsiye’ydi biri ol meh-peykerün1

Biri Meryem Hatun idi aikârBirisi hem hurilerden bir nigâr

70 Geldiler lûtf ile ol üç meh-cebînVirdiler bana selâm ol dem hemîn

*

Çevre yanuma gelüp oturdlar

Mustafâ’y birbirine mutlar

1 Bu beyit ve bundan aonra gelen ilrî beyit eski yaz-

malarda yoktur.

- F. 7

M E V L 1 D

Didiler olun gibi hiç bir oulYaradlal cihan gelmi deül

t

Bu senün olun gibi kadri cemîl

Bir anaya virmemidür ol Celîl

Ulu devlet buldun ey dildâr sen

Tosardur senden ol hulk hasen

75 Bu gelen ilm-i ledün sultândur

Bu gelen tevhîd ü irfan kândur

Bu gelen akna devr eyler felek

Yüzine mütâkdur ins ü melek

Bu gice ol gicedür kim ol erif

Nur ile âlemleri eyler lâtif

Bu gice dünyây ol cennet klurBu gice eyâyâ Hak rahmet klur

Bu gice âdân olur erbâb- dil

2

Bu giceye can virür ashâb- dil8

30 Rahmeten li’l-âlemîndür MustafâHem efî’-ül-müznibîndür4 Mustafâ

Vasfn bu resme tertîb itdiler

Ol mübârek nura terîb itdiler

2 Erbâb- dil: gönül adamlar3 Aahab- dil: gönül sahipleri

efî*-ü]-mü2nibn: günah inleyenlerin efaat edicisi4

MHVLU

Âmine eyder çü vakt old temamKim vücûde gele ol Hayr-ül-enâm

Susadum gayet harâretden katSundlar bir cam tolus erbeti

Kardan ak idi vü hem souk idi

Lezzeti dahi ekerde yok idi

85 çdüm an old cismüm nura gark

demezdüm nurdan kendümi fark

Geldi bir ak ku kanadyle revânArkam sad kuvvetle hemân

Tod ol sâatde ol sultân- dîn5

Nura gark old semâvât ü zemîn

Yaradlm cümle old âdmânGam gidüp âlem yeniden buld cân

Cümle zerrât- cihân6 idüp nida

Çanuban didiler kim merhabâ

90 Merhabâ ey âli sultân merhabâMerhabâ ey kân-i irfân7 merhabâ

Merhabâ ey srr- fürkân8 merhabâMerhabâ ey derde dermân merhabâ

• Sultân- dîn: dinin sultân, hükümdar• Zerrât- cihân: cihann zerreleri, en ufak parçalan1 Kân- irfân: irfan oca, kayna• Srr- fürkân: (iyi ile kötü ve doru ile yanl? ara-

sndaki fark gösteren) Kur’an'm srr.

100 M E V L 1 D

Merhaba ey bülbül—i bâ- CemâlM

Merhaba ey âinâ-yi Zü’l-celâl 10

Merhaba ey mâh ü hurîd-i hüdâ11

Merhaba ey Hakdan olmayan cüda

Merhaba ey âsi ümmet melcei

Merhaba ey çâresüzler mencei 12

Merhaba ey cân- bakî 13 merhabaMerhaba uâka sâkî merhaba

Merhaba ey kurret-ül-ayn-i Halîl14

Merhaba ey hâs- mahbûb-i Celîl15

Merhaba ey rahmeten li’l-âlemîn

Merhaba sensin efî- ül-müznibîn

Merhaba ey pâdiâh- dü cihan 1*

Senün için old kevn ile mekân

0 Bülbül-i bâ-l Cemâl: (lâhî) güzellik bahçecinin

bülbülü10 Ainâ-y» Zü"l-celâl: Ululuk sâhibi olan Allah' bilen,

tanyan11 Mâh u hurîd-i hüdâ: hidâyetin, doru yolu göster-

menin (doru yolu gösteren Kur'an’n) güne ve ay12 Bâz yazmalardaki mence' "kurtulu yeri, kurtulma"

kelimesi basmalarda ve bugün okunan metinlerde efa* "en

fazla efaat eden" eklindedir.13 Cân- bâkî: geçici olmayan, dâimî olan can.

14 Kurret-ül-ayn-i Halîh brahim Peygamberin görü-

nün nuru15 Hâs- mahbûb-i Celîl: Ulu Tanr'nn hâs sevgilisi

16 Pâdiâh- dü cihân: iki cihânn sultan, hükümdar

M E V L 1 D 101

r* Ai» •• •• a itJLy cemali gun yuz bedr- munrEy kamu dümilere sen destgîr

100 Ey gönüller derdinün derman sen

Ey yaradlmlarun sultân sen

ensin ol sultân- cümle enbiyâ18

Nûr- çem-i evliyâ vü asfiyâ19

Ey risâlet tahtnun sen hâtemi

Ey nübüvvet mührinün sen hâtemi

Çünki nûrun rûen itdi âlemi

Gül cemâlün gülen itdi âlemi

Old zâil zulmet-i cehl ü dalâl20

Buld bâ- ma’rifet21 ayn-i kemâl22

105 Yâ Habîballah bize imdâd kl

Son nefes dîdârun ile âd kl

Ger dilersiz bulasz oddan necât

Ak ile derd ile idün es-salât

17 Bedr-i münr: nur veren, parlak dolunay* 8 Sultân- cümle enbiyâ: bütün peygamberlerin sultan»

19 Nur- çem-i evliyâ vü asfiyâ: içi temiz kimselerin

ve velilerin gözünün nuru.20 Zulmet-i cehl ü dalâl: doru yoldan sapma ve bil-

gisizlik karanl21 Bâ- ma’rifet: irfan, bilgi bahçesi22 Ayn-i kemâl: olgunluk, noksanszlk pnan

102 M E V L I D

FASL

Çünki ol mahbûb-i Rahman ü Rahim8*

Kld dünyây cemâlinden naîm

Birbirine mutulay her melekRaksa girdi evk ü âdîden felek

bu heybetden Amîne hûb-rû

Bir zaman akl gidüp geldi gerü

1 1 0 Gördi gitmi hûriler hiç kimse yokGörmedi olm tezarru’ kld çok

Hûriler ald tasavvur kld ol

Hayret içre çok tefekkür kld ol

Çevre yann isteyü kld nazar

Gördi kim bir köede Hayr-ül-beer

öyle Beytullâh’a kar ol Resul

Yüz yire urmu u secde klm ol

Secdede ba dili tahmîd ider

Hem getürmü parman tevhîd ider

1 1 5 Dir ki ey Mevlâ yüzüm tutdum sana

Ya lâhî ümmetüm virgil bana

28 Mahbub-i Rahman ü Rahim: ahirette mümin kulla-

rm esirgeyen ve dünyada bütün insanlara ayrt etmeks2nmerhamet eden Allah'n sevgilisi (Hz. Muhammed).

M E V L 1 D

Çünki ben bu ileri gördüm ayanKalmad sabrum hemân düdüm revân

Geldi aklum gördüm ol sâhib-vefâ

Gözlerüm nûn vü olum Mustafâ

Sürmelenmi gözleri gör hikmeti

Göbei kesilmi olm sünneti

Yüzi nûn gün gibi ho berk urur

Çünki gördüm gönlüme geldi sürür

1 20 Kaynadup nâr- mahabbet24 kanumAluban baruma basdum cânum

Debrenür dudaktan söyler kelâmAnlayamadum ne dirdi ol hümâm

Kulaum azna virdüm dinledüm

Söyledüi sözi ol dem anladum

Hakka balayup gönülden himmeti

Dir idi kim ümmeti vâ ümmeti

Tfl iken ol diler idi ümmetin

Sen kocaldn terk idersin sünnetin

125 Ümmetüm didi sana çün Mustafâ

Ver salâvat sen de ana bul safâ

,4 Nâr- mahabbet: sevgi ate$i

M E V L 1 D

Ger dilersiz bulasz oddan necat

Ak ile evk ile idün es-salât

FASL

Mekke kavmi ululan bî-hilâf

Kâ’be’yi ol gice klarken tavaf

Secde kld Kâ’be gördi hâs ü âmDümedi bir ta ho kld kyam

Rükni rükne Kâ’be’nün virdi selâm

Didiler kim tod ol Hayr-ül-enâm

130 Kâ’be bir savt itdi ol dem nâgehânDidi tod bu gice ems-i cihân 25

Pâk idüp küfr ile bütlerden ResulKurtansar beni müriklerden ol

Yaln ayak ba açuban saff u saf

Eyleyiser ümmeti beni tavâf

Ol gice tabl- nübüvvet26 urdlarOl gice eytân gökden sürdiler

Nice büthâne nice deyr ü sanemYklup küfr ehline irdi elem

ema-i cihân: cihann günei,fS Tabl- nübüvvet: peygamberlik davulu

PEYGAMBER’N MU’ClZELER

135 Fahr-i âlem irdi çün krk yamaKond pes tâc- risâlet

27 bana

Dembedem âvâz gelürdi yâ EminSeni kldum rahmeten li’l-âlemîn

ndi Kur’ân âyet âyet beyyinât

Zâhir old nice dürlü mu’cizât

Gerçi cümle nûr idi ol pâk zât

lle her uzvnda vard mu’cizât

Evvelâ ol kim mübârek cisminün

Gölgesi dümezdi yire resminün

140 Nûr idi badan ayaa gövdesi

Bu ayândur nûnn olmaz gölgesi

Hem mübârek ba üzre her zamanBir bölük bulut olurd sâyebân

Her nire varsa bile varurd ol

Ba üzre dâimâ tururd ol

: peygamberlik, resûllük tac

M E V L 1 D

Ol mübarek gözlerinde mu’cize

Ncedür ol dahi eydeyim size

Nice kim öninde görürdi ayan

öyle ardnda görürdi ol hemân

145 lidün hem ol mübarek bumnunMu’cize nicedür anda bir görün

Vahy için indükde Cibrîl-i EminGökden ayrldu sâatde hemîn

Cebrail’ün kokusm alurd ol

Vahy için indüini bilürdi ol

Debredicek dudan ol mâh-veDebrenürdi gökde hem kurs- güne

Tokncak saçma bâd- sabâ

Misk ü anberden dolar idi hava

150 nci dileri uamdan gice

ne düse bulunurd ey hoca

Sadn nûnnda karanu giceler

Yolda yürürdi yiitler kocalar

Çün iaret kld ol mahbûb- HakParmayle aya old iki ak

M E V L I D 107

Terlese güller olurd her teri

Ho dererlerdi terinden gülleri

|

Dikdi hurmay hem ol âh- cihan

Dikdüi saat yemi virdi hemân

155 Mu’cizât hare dek dinse müdâmNice har olsa buna gelmez hitâm

Ger dilersiz bulasz oddan necat

Ak ile derd ile idün es-salât

6

M’RÂC

Gel berü ey ak odma yancKendüyi ma’ûka âk sanc

Dinle gel mi’râcn ol âhun ayanÂk isen ak odma turma yan

Bir düenbih gicesi tahkik haber

Leyle-i Kadr28idi ol gice meer

Ol hümâyûn-baht u ol kadri yüceÜmmü Hâni hânesindeydi gice

.160 Anda iken nâgehân ol yüzi akCennete var didi Cebrail’e Hak

Bir murassa’ tâc al hülle kemerHem dahi al bir burâk- mu’teber28

Ol habîbüme ilet binsün anArum seyreylesün görsün beni

Cebrail çün cennete vard revân

Gördi kim bîhad burâk otlar hemân

Lcylc-i Kadr: Kadir gecesi.

Burâk- mu’teber: itibarl cennet binei, merkebi*

çlerinde bir burak alar katYimez içmez kalmam hiç takati

165 Gözlerinden ya Ceyhûn eylemiCierini derd ile hûn eylemi

Didi Cebrail nedür aladumHüzn ile can ü cier daladun

Baki yoldan yiyüp içüp gezer

Sen imlersin di cânun ne sezer

Didi krk bin yldurur kim yâ EminAkdr bana yimek içmek hemîn

Nâgehân bir ün iitdi kulaumGitdi aklum bilmezem solum saum

170 Yâ Muhammed diyüben çardlarBir sadâ birle ki yürekler deler

Ol zamandan bilmezem kim n’olmamOl adun ssna âk olmam

Yüreüm içinde eridi yaumAk old görmedin bu kulaum

Cenneti bama ak dar ider

Gice gündüz iimi w âh ü zâr eder

Gerçi zâhir cennet içre tururamMa’nada hasret azâbn görürem

M E V L 1 Dno

175 Ger iremezsem visaline anunldiserim terkini can ü tenün

Cebrail didi burâka ey burâkVirdi Hak maksûdum klma firak

Kimde kim akun nian vardurur

Akbet ma’ûka an irgürür

Gel berü ma’ûkuna irgüreyim

Yüreün zahmna merhem uraym

Ald Cebrail burâk ol zaman

Tâ cenâb- Ahmed’e30 geldi hemân

160 Hak selâm itdi sana yâ Mustafâ

Kim mübârek hâtrun bulsun safâ

Didi kim gelsün konuklaram anArum seyreylesün görsün beni

Dâim ister hazretümden her melek

Ar ü Kürsî Sidre çarh-i nüh felek31

Cümlesi anun yüzin görmek diler

Ayana yüzlerin sürmek diler

•• Cenâb- Ahmed: Hazreti Ahmed (Hz. Peygamber)11 Çarh-i nüh felek: dokuz felek göü

MBVLlD 111

ibu gice bir gicedür ey EmînOlsar ayn-el-yakîn32 hakk-el-yakîn33

185 Bu gice zahir olur esrâr- Hak34

Gösteriserdür sana dîdâr Hak

Zemzemeyle told kevn ile mekânAra vard didiler Fahr- cihan

Hem sekiz cennet kapusm açdlar

Yolun üstine cevahir saçdlar

Gel gidelüm hazrete yâ Mustafâ

Muntazrdur anda ashâb- safâ35

Sana cennetden getürdüm bir burâk

Da*vet-i Rahmândur36 ey nûr- Hak

190 idüp an Resul old ferah

âdlk geldi kamu gitd tercih

Turd yerinden hemân-dem Mustafâ

Koyd tâc bana ol pür-safâ

32 Ayn-el-yakîn: bir eyi kendi gözleriyle görüp mâ-hiyetini bilme

33 Hakk-el-yakîn: bir eyi gerçekliine hiç üphe ol-

mayacak ekilde bütün duyularyla bilme, anlama34 Esrâr- Hak: Allah’n srlan.33 Ashâb- safâ: gönlü sâf t hâlis, temiz olanlar

se Da’vet-i Rahmân: Ralmân olan Allah’n çans.

M E V L 1 D

195

200

37

«eçen88

Çekdi ol demde burak Cebrail

Onine düdi ana old delîl

Ho süvâr old ana âh- cihan

Açd perrini burâk uçd hemân

Tarfet-ül-ayn37 içre sultân- ümem38

Geldi Kuds’e irdi vü basd kadem

Enbiyâ ervah karu geldiler

Mustafâ’ya cümle ikrâm kldlar

rdi ol dem Hak’dan ervâha nidâ

Kim klalar Mustafâ’ya iktidâ

Pes geçüp mihrâba ol Hayr-ül-enâmEnbiyâ ervahna old imâm

ki rek’at kld Aksâ’da namâzöyle emr itmi idi ol bî-niyâz

Gördiler nurdan kurulm nerdübânNerdübândan oldlar göe revân

rdiler evvel göe bi’l-ihtirâm

Kapu açld vü girdi ol hümâm

Gördi gök ehli ibâdetde kamuHer biri bir dürlü tâatde kamu

Tarfet-ül-ayn: bir kere göz açp kapayncaya kadar

manSultan- ümem: ümmetlerin sultan

M E V L t D

Kimi tebih ü kimi tahmîd okurKimi tehlîl ü kimi temcîd okur

Kim kyam içre kimi klm rükû*

Kimi Hakka secde itmi bâ-huû’

Kimisini ak- Hak alm-dururVâlih ü hayran ü mest kalm-durur

205 Hep gök ehli cümle karu geldiler

Mustafâ’ya izzet ikram kldlar

Merhaben bik yâ Muhammed30didiler

Ey efaat kân Ahmed didiler

Her biri kutlulad mi’râcnDidiler geydün saâdet tâcn

Bu kerâmetler ki Hak virdi sana

Virmedi hiç kimseye önden sona

Yürü kim meydân senündür bu gice

Top hem çevgân senündür bu gice

rmedi evvel gelen bu devlete

Kimse lâyk olmad bu riFate

210 Her ne hâcet dilesen makbûldürCümle maksûdun senün mahsûldür

39 Merhaben bik yâ Muhammedi "‘Ey Muhammet? sana

merhabal Hoç geldin 1”

- F. 6

M EV L t D

Ol gice turmad cevlâl eyledi

öyle kim eflâki seyrân eyledi

Her birinde türlü hikmet gördi ol

Tâ ki vard Sidre’ye iridi yol

Cebraîlün turadur ol makamNüh felek tâ kim tutaldan nizâm

Kald Cebrâil makamnda hemînDidi ana Rahmeten li l-âlemîn

215 Bilmezem bu yollan ben n’ideyim

Kim garibem bunda kanda gideyim

Cebrail didi Resûl’e ey habîb

Sanmagl bu yirde sen seni garîb

Senün için yaradld nüh felek

ns ü cinn ü hûr ü cennet hem melek

Bunda hatm old benüm cevîân-gehim

Mâverâsndan dahi yok âgehim

Bana böyle emr idüpdür Zü’l-celâl

Açmayam ben bundan öte perr ü bâl

220 Ger geçen bir zerre denlü ilerü

Yanaram badan ayaa ey ulu

Didi Cebrâîle ol Fahr- cihân

Pes makamnda tur imdi sen hemân

M E V L 1 D

Çün ezelden bana ak old delil

Yanar isem yanaym ben ey Halil

Li maVllah40 vakti benümdür hemânTâ ki kurbân eyleyem ba ile cân

Râh- akda41 kim saknur cânmOl kaçan görse gerek cânânn

225 Râh- ak sanma gafil serseri

Belki kemter nesnedür virmek serî

REFREF'N BELRMES

Söylenürken Cebrail ile kelâm

Geldi Refref önüne virdi selâm

Ald ol âh- cihan ol zamânSidre’den götürdi vü gitdi hemân42

Bir fezâ old o demde rû-nümâ

Ne mekân var anda ne arz ü semâ

40 Li ma’a’llahi vaktun: Allah ile öyle bir vaktim olur ki

(Lî ma'allahi vaktun lâ yese’üm fhi melekün mukarrebün velâ

nebiyyün mürselün ‘‘Allah ile öyle vaktim olur ki, ne bir

mürsel peygamber, ne bir mukarreb melek aramza girer"

hadisine iaret)41 Râh- ak: ak yolu42 Bu beyitten sonra 260. beyte kadar olan ksm yaz-

malarda (msl. bk. Topkap Ktp. Yeniler 172) tamamiyle de-

iik ekildedir.

M EV L 1 D116

Kim ne hâlîdür ne mâlî ol mahalAkl ü fikr etmez o hâli fehm ü hal

230 Ref* olup ol âha yetmi bin hicâb

Nûr- tevhîd açd vechinden nikâb

Her birisinden geçerken ilerü

Emr olurd Yâ Muhammed gel berü

Çün kamusm görüp geçdi öte

Vard iridi ol ulu Hazrete

e cihetden ol münezzeh Zü’l-celâl

Bî-kem ü keyf ana göterdi cemâl

Zâten ol sultân- Mâ zaa * 1-basar48

Eylemidi Hakka tahsîs-i nazar44

235 Aikâre gördi Rabb-ül-izzeti46

Âhiretde öyle görür ümmeti

Bî-hurûf ü lafz ü savt ol pâdiâhMustafâ’ya söyledi bî-itibâh

Didi kim matlûb ü maksûdun benemSevdüin cân ile ma’bûdun benem

43 Sultân- “Mâ zâa’l-basar’*: “Gözü gördüünden a-mayan" sultan, Hz. Peygamber (mâ zâa'I-basar ve mâ taâ:Peygamberin gözü gördüünden amad ve onu amad. NecmSûresi, 17. âyet)

44 Tahsîs-i nazar: bak ayrma, bakma45 Rabb-ül-izzet: yücelik, ululuk sahibi Allah

M E V L 1 D

Gice gündüz turmayup istedüünN’ola kim görsem cemâlin didüün

Gel habîbüm sana âk olmamCümle halk sana bende klmam

240 Ne murâdun var ise idem revâ

Eyleyem bir derde bin dürlü devâ

Mustafâ didi eyâ Rabb-i rahim46

Ey hatâ-pû ü atâs çok kerîm

Ol zâif ümmetlerüm hâli n’ola

Hazretüne nice anlar yol bula

Gice gündüz ileri isyân kamuKorkaram ki yirleri ola tamu

Yâ lâhî hazretünden hâcetüm

Budurur kim ola makbûl ümmetüm

245 Hak Teâlâdan iridi bir nida

Yâ Muhammed ben sana kldum atâ

Ümmetüni sana virdüm ey habîb

Cennetümi anlara kldum nasîb

Yâ habîbüm nedür ol kim diledün

Bir avuç topraa minnet eyledün

46 Rabb-i rahim: esirgeyici, yarlgayc olan Allah»

118 M E V L 1 D

Ben sana âk olnca ey erîf

Senün olmaz m dü âlem ey latîf

Zâtuma mir’at idindüm zâtumBile yazdum adum ile adum

250 Hem didi kim Yâ Muhammed ben seni

Bilürem görmee toymazsn beni

Lîk dîn emri tamâm olmak içün

Ümmetün de bana yol bulmak içün

Avdet idüp da’vet it kullarumTâ gelüben göreler dîdârum

Sen ki mi’râc eyleyüp itdün niyâz

Ümmetün mi’râcn kldum namâz

Her kaçan kim,,bu namâz klalar

Cümle gök ehli sevâbm bulalar

255 Çünki her türlü ibâdet bundadurHakka kurbiyetle vuslat bundadur

Sdk ile be vakt olundukça edâ

Elli vaktin ecrin eyler Hak atâ

Mâhasal ol anda doksan bin kelâmSebk idüp buldukda encâm ü hitâm

Tarfet-ül-ayn içre ol Fahr-i cihân

Ümmü Hânî evine geldi hemân

M E V L î D

Her ne vâki* old ise serteser

Cümlesin ashabna virdi haber

260 Didiler ey kble-i slâm ü dîn

Kutlu olsun sana mi’râc- güzîn47

Biz kamumuz kullaruz sen âhsnGönlümüz içinde rûen mâhsn

Ümmetün olduumuz devlet yeter

Hizmetün klduumuz izzet yeter

DUA

Yâ lâhî ol Muhammed hakkçünOl efâat kân Ahmed hakkçün

Sidre vü Ar- muallâ48 hakkçün

Ol sülük ü seyr-i â’lâ04 hakkçün

265 Ol gice söyleilen söz hakkçün

Ol gice Hakk gören göz hakkçün

Srr- fürkan nûr-i a’zam50 hakkçünKuds ü Kâ’be Merve Zemzem hakkçün

47

44

yüksek40

Mi*râc- güzin: seçkin miraç (göe çkma)Ar- muallâ: Yüksek ar (göün en yÜKsek yeri,

dokuzuncu gök)

Sülûk-ü seyr-i a’Iâ: en yüksek yürüyü ve yola gidi*

Nûr- a’zam: en büyük nur

M E V L I D

Gözi ya hakkçün âklarmBan ba hakkçün sâdklarm

Ak odndan cieri biryân içün

Derd ile kan alayan giryân içün

Sdk ile yolunda kâim kul içün

Hazretüne toru varan yol içün

270 ol zaman kim müddet-i ömr ü hayât81

Âhir ola ire hengâm-i memât82

Biz günahkâr âsi mücrim kullan

Yarlgayup kl günahlardan beri

Afv idüp isyânumuz kl rahmeti

Ol habîbün yüzi suy hürmeti

Sana lâyk kullar ile hemdem et

Ehl-i derdün53 sohbetine mahrem et

61 Müddst-i ömr il hayât: hayat ve ömrün belirli za-

man» süresi

62 Hengâm-i memât: ölüm zaman63 Ehl-i derd: dert sahibi, dertli

7

PEYGAMBER’N AHLÂKI

lid imdi nice virmi ol Çelil

Mustafâ’ya hulk- evsâf- cemîl54

275 Hulk idi dâim ii bu halk ile

Halk hod kul klm idi hulk ile

Tann'nun adm zâkirdi müdâmHer ne Hak’dan gelse âkirdi müdâm

Her kaçan yatsayd ol Fahr-i cihân

Bir hasr üzre yatard ol hemân

Hak didi talan altun eyleyemDürlü ni’ metlerle seni toylayam

Ol Habîb-ullah didi yâ zi’n-niam

Ümmetüm-çün ben bu hâle râzyam

280 Katlanuram anlarun-çün zahmeteÜmmetümi eyle lâyk rahmete

Her kemâlât ile kâmil âh idi

Anun içün ol habîb-ullah idi

4 Hulk- evsâf- cemîl: güzel vasflar tabiat, ahlâk

122 M E V L I D

Ey dirîâ dilümüzde da’vâ çokAra yirde hergizin bir manâ yok

Halk içinde adumuz hâs eyledük

Lîk halvetde gönül pas eyledük

Ümmet oldur sünnetin terk itmeyeDimedüi yire hergiz gitmeye

285 Bu gün anun sünnetin terk idevüz

Yann anda vancaaz n’idevüz

Yâ lahî saklagl îmânumuzVirevüz îmân ile tâ cânumuz

Kabrümüz îmân ile pür-nûr klMûnis-i glmân55

ile hem hûr kl

Hem dahi mîzânumuz eyle sakîl

Cennete girmee lütfün kl delîl

Mustafâ’ya hem-civâr it yâ KerîmCennet-i Firdevs içinde yâ Rahîm

290 Lûtf ile göster bize dîdârunNi metinle toylagl kullanm

Nûr- Ahmed izzetine ey HudâEyleme bizi Muhammed’den cüdâ

Bu kemâîât ile gör ol pak zât

Bulmad mevtden bu âlemde necât

Âk isen sen eer ey nîg-nâmAk ile di es-salâtü ve’s-selâm

arkadaMûnia-i glmân: glmana (cennetteki hizmetkârlara)

PEYGAMBER’N VEFÂTI

Gel berü ashâb u ihvân- safa55

Gel berü erbâb- irfan u vefa07

295 bu göynüklü sözi gû idelüm

Derd ile âh idüben cû idelüm

Akdalum gözümüzden yalanTâzelensün barumuzun balar

Her ki ol Sultân içün ya indüre

Ya anun tamuy söyündüre

Gel berü sen dahi akun kl beyân

Vaktidür ger var ise göster niân

Pes bu nakl ile rivâyetdür haber

Kim bu fâni mülkde ol Hayr-ül-beer

300 Bir zaman kld nübüvvet pâk zât

Küfr mahv oîd vü dîn buld hayât

56 Ashâb u ihvân- safa: safa kardeleri ve sahipleri

* 7 Erbâb- irfan u vefa: vefa ve irfan sahip.^ri

M E V L I D

Altm üç yana irdi çün HabîbOl erif ü ol Hasîb ü ol Nesîb

Vakt iridi dünyadan kla sefer

Ol güne yüzlü vü ol aln kamer

Mescid içre bir gün ol âh- cihan

Oturup olmd ho gevher-fiân

Feth idüp srr- maânî58sözlerin

Bahr- tevhîdün58 saçard dürlerin

305 Geldi Cebrail Hakdan emr ile

Söyledi anda Resûle ûtf ile

Didi sana Zü’l-celâl itdi selâm

Dir ki öyle bilsün ol Hayr-ül-enâro

Kim ana ben kat mütak olmamCümle halk ana bende klmam

Bu sözi çün kim iitdi ol EminKalbi mahzun old ol âhun hemîn

Ol mükâhhal gözlerinden dökdi yaCû idüp alad yir gök ta u ta

310 Cebrail gitdi vü ol sâhib-vefâ

Eyledi eve azimet Mustafâ

68 Srr- maânî: mânâlarn srr.69 Bahr- tevhîd: birlik (Allah'n birliine inanma) denizk.

M E V L 1 D

Hüzn ile girdi içerü evine

Fâtma andayd geldi yanna

Didi iy cânum baba hâlün nedürHasta m oldun vücûdun nicedir

Didi kim yâ Fâtma yanar tenümDosta ulamak diler cânum benüm

Ol Habîbün gün gün artd zahmetiDüdi ashâba gam u gussa kat

315 Hastalkdan sold ol bâ- cemâl60

Ol kemâlde bedr iken old hilâl

Hücreyi ashâb iderlerdi tavâf

Alarlard turuban saff u saf

Çün namâz vakti iridi nâgehân

Okud cümle müezzinler ezân

Ol ezân iidüp ol mâh-rû

Turd vü ald namâz içün vuzû*%

Katma geldi anun ol dem Bilâl

Didi kim fermân nedür yâ zü’l-cemâl

320 Ol Habîb didi Bilâl’a ey lâtîf

Bil ki oldum ben bugün gayet zaîf

Bâ- cemâl: güzellik bahçesi

M E V L I D

Ben vanmazam ikamet eylesün

Yirüme Bû Bekr imamet eylesün

Alayu alayu ol derdlü Bilâl

Vard ashâb katna hem çün hilâl

Didi ey yârân bilün bedr-i tamâm0 *

Cümlenüze eyledi çok çok selâm

Hem dahi Bû Bekr imâm olsun didi

Tâbi* olsun ana ashâbum didi

325 Çün iitdiler Bilâl*ün bu sözin

Her birisi topraa urd yüzin

Zâr u efgân idüben aladlar

Kan ya ol serverümüz didiler

Böyle çün emr itdi Bû Bekr’e Resûl

Mustafâ emrini ol kld kabûl

Vard mihrâba yirini yirini

Hâli gördi ol Habîbün yirini

Çünki tekbîr itdi vü el baladDöymedi çözdi elini alad

330 Bû Bekir didi imâm ol yâ ÖmerKim özümden olmam ben bî-haber

Bedr-i tamâm: ayn on dördü, dolunay

M £ V L I D

Sord bildi an ol Hayr-ül-enâmK’olmad Bû Bekr ashaba imâm

An gördi Mustafâ sabr itmedi

Hem ese»* kld ol ayrulk od

Mustafâ didi ki tutun turaymOl yaranlarum katna varaym

Göreyim bir dahi ol yârânlan

Kim dahi görmeyiserem anlan

335 Hem beni anlar dahi görmeyiserSohbetlime dünyada irmeyiser

Gelünüz kim mescidüme varalumBirbirümüzi toynca görelüm

Kim ölüm ayrsar sizden bizi

Didi dahi ya ile told gözi

Bu söz ile oda yakd bunlanKldlar çok zâri vü efgânlar

Ol Habîbün sa elin tutd Ali

Sol elini bn-i Abbâs ol velî

340 Mescide geldi vü buld ho safa

ktidâ Bû Bekre kld Mustafâ

Çün sahâbe ho tamâm itdi namâzKldlar ol Bî-niyâza çok niyâz

128 M E V L I D

Ho namaz kld ol Hayr-ül-enâmDöndi ashaba yönin virdi selâm

Halik zikr itdi evvel ol efi*

Didi oldur pâdiâh olun muti’

Hem bilün kim mâsivâ fânî-durur

Dâim Allah’dur kim ol bâkî-durur

345 Ol gidenler bize yeter i’tibâr

Kim bu yirde idemediler karâr

Kank dil bu evde biryân olmadKank göz bu derde giryân olmad

Bu sözi çün-kim sahâbî dinledi

Her biri efgân idüben inledi

Ol efâat ss ol sâhib-vefâ

Âhret âh Muhammed Mustafâ

Anda ashâba nasihat eyledi

Hulk lûtfiyle olan toylad

350 Elvedâ olsun size didi dahi

Eyledi eve azimet ol sahi

Tutuban girü Alî Abbâs ile

Geldi eve cümle ashâb bile

Eve girdi gördi ol âh- cihân

Tolmu evün içi âh ile figân

r: e v l i d

Fâtma âh eyleyüben aladBabasnun boynna el balad

Didi derdlü yüreümün çâresi

Gitdi onulmaz bu barum yâresi

355 Alayuban didi ey cânum babaGönlümün âdîsi cânânum baba

ölme sen senün içün ben öleyim

Sen sa ol ben sana kurbân olaym

Bir onulmaz derde uratdun beni

Viriserem yoluna cân u teni

Didi kim yâ Fâtma dinle sözümKokula boynum bir dem ey kzum

Dünyây terk itmei kayrmazamBilürem kim bunda bâkî kalmazam

360 Lîk seni n’ideyim kaldun garîb

Âkun hâli n’olur gitse habîb

Bu yetimlik kutlu olsun baunaDahi hasret eüne yoldauna

Böyle diyüp ya ile told gözi

Didi kan ol iki körpe kuz

Yanuma gelsün Hüseyn ile HasenKim bu gönlüm gamn anlardur kesen

• F. 9

MEVID

Ol iki mâh varup getürdiler

Mustafâ’nn yanna yettirdiler

365 Didiler kim ey dede n’oldun bugünYüreümüze bizüm urdun düün

Ey n'olayd böyle göricek sizi

Anamz tourmam olsa bizi

bu hâl içreyken irdi Cebrail

Didi kim sana selâm itdi Çelil •

Sord hâlüni dahi hem ol ÇalabSor Habîbüm ne klur didi taleb

Ümmetümi dilerem HakMan didi

Dileüm Hak’dan budur çokdan didi

370 Gice gündüz bu-durur hem himmetümKim balaya bana Hak ümmettim

Gerü Hakk’a vard geldi Cebrail

Didi kim gerü selâm itdi Çelil

Hak Teâlâ sana çok lûtf iledi

Ol yazuklu ümmetün balad

Didi maksûdum bu idi Hak’dan uHâtrum imdi igen ho old ho

Oldumca ömrinün hem müddetiDir idi kim ümmeti vâ ümmeti

M E V L I D 131

375 Hem kyâmetde cemî’-i enbiyâ68

Çanup nefsi vü vâ nefsi diye

ille yüz urup Muhammed Hazrete

Eyde kim vâ ümmetâ vâ ümmetâ

Hem diye ey rahmeti çok rahmeti

Bana ümmetsüz gerekmez cenneti

Ümmet isen hizmeti eyle temamAk ile di es-salâtü ve’s-selâm

Ger dilersiz bulasz oddan necat

Ak ile derd ile idün es-salât

FASL

380 Zî saadet zî bearet zî safa

Kim bize kla efaat Mustafâ

Nâgehân ol peyk-i Hazret Cebrail

irdi vü didi selâm itdi Çelil

Kara gussa tonlarn geymidi ol

An öyle gördi vü sord Resul

Didi Cebrail’e ey karde niçün

Kara gussa tonlann geydün bugün

•2 Cemî*i enbiyâ: bütün peygamberler, peygamberlerin

M E V L 1 D132

Gördüüm yokd bu sûretde seni

Böyle niçün kldunuz dinüz bun

385 Didi kim geydük senünçün yâ EminSon iniümdür yire dahi hemîn

Vahy içün iner deülem bir dahi

Vahy kat* old bugün Tann haki

Cümle gök ehli senünçün tutd yas

Kara tonlar geydi cümle cinn ü nâs

Cebrail geldükde sonra emr ile

Anda gelmi idi Azrail bile

Taradan içerüye kld nida

Didi kim yâ ehl-i beyt-i Mustafâ03

390 lznümüz var m içeri girmeeOl mübârek hub cemâli görmee

Fâtma didi ki kimsin ey acebDidi bir a’râbiyem ey ho-edeb

Alayu alayu didi ey arab

Kat hastadur Resul çeker taab

Var iüne ey kanndaum arab

Bunda biz alauruz her rûz u eb

63 Ehl-i beyt-i Mustafâ: Hz. Peygamberin ev halk,

ailesi

M E V L I D 133

Bir dahi didi selâm olsun size

Vir içerü girmee destur bize

395 Ol Habîbün hâli nedür göreyimGer icâzet olur ise gireyim

Çün Muhammed sem’ine irdi nidâ

Didi kimdür taradan iden sadâ

Fatma didi bir arabdur çarurYâ Muhammed diyübeni ün urur

Didi Ahmed ey gözüm nûn benümOl arabdur kabz iden ruhum benüm

Ol gelendür hânümân iden harâb

Ol gelendür mülk ü mâl iden yebâb

400 Ol gelendür halka itdüren figân

Ol gelendür göz yan klcn revân

Gideren nûnn ehlâ gözlerün

Hem sarartan rengini gül yüzlerün

La*i-ve dudaklarun rengin bozanNice benven diyenün ömrin kesen

Ayrulk odna yakan cânlarBrakan topraa nâzük tenleri

Yüzleri gül dilleri bülbülleri

Tûti gibi ol latif oullan

M E V L i D134

405 Atalardan analardan ayranOl durur ol tara kapuda turan

Ol durur ol seni benden ayranYüreine dürlü hançerler uran

Ad Azrâil-durur gelsün berü

Tur var aç kapuy girsün içerü

Kimseden ol hîç destur istemez

Benden artuk kimseye böyle dirrez

Fâtma ana kap açd revân

Ol melek girdi içerü ol zaman

410 Meskenetle hücreye girdi hemîn

Lutf ile virdi selâm öpdi zemin

Didi ol vaktin ana ol müctebâ

Ho geldün ey emin gel merhaba

Sord kabz içün mi geldün yâ melek

Yâ ziyâret midurur ancak dilek

Didi gelmiem ziyâret itmeeDahi kabz- rûh64 idüben gitmee

Hak buyurd ben sana olam muti'

Sen ne dirsen an tutam yâ efi’

** Kabz- rûh: ruhu, can alma

M E V L 1 D

415 Ger icazet olsa kabz- ruh idemOlmaz ise hod gerü dönem gidem

Ol melek bu sözi klurken beyânAn hem dinlerken ol âh- cihan

Didi tâvûs- melek ol Cebrail

Yâ Muhammed sana mütakdur Çelil

Çün bu sözleri iiteli Mustafâtmee azm eyledi ahde vefâ

Didi Azrail'e kim gel yâ meleklegil her neyise Hak’dan dilek

420 Geldüün ii bitür didi anaDöndi söyledi sahâbndan yana

Çok nasihat kld bunlara Resul

Tâ ola âsân cemî’-i toru yol

Ümmetin te’kîd ile smarladHer nasihat kim gerekeli hep didi

Hem didi ashâba ol Hayr-ül-enâmUmmetüme klasz benden selâm

Eydesiz kim erümi komayalarNefse uyup dünyay kovmayalar

425 Bilünüz ey âkân- Mustafâ60

Hakka irdi anda cân- Mustafâ

Aikân- Mustafâ: Hz. Peygamberdin asklan

M E V L 1 D

Mürg- kuds66 uçd kafesden âhvârGülsitân- kudsde07 eyledi karâr

Cebrail üstinde turup dirdi âhBu cihânt terk idüp gitdün e âh

Âh idüp eydürdi Bû Bekr-i rzâKan ya ol Mustafâ vü Murtazâ

Zâri ile çarup dirdi ÖmerN’idevüz sensüz biz ey Hayr-ül-beer

430 Derd ile Osmân- ummân- hayâ68

Dirdi kan âh- cümle enbiyâ

Hem Ali eydürdi kim yâ MustafâCitdi âlemden cemâlünsüz safâ

Hasret ile dir Hüseyn ile HasenN’idevüz biz ey dede gitdün çü sen

Gitdünüz siz bizi kim ohaysarKurret-ül-aynî70 bize kim diyiser

Fâtma’yla Âie klup figân %

Dirler idi el-amân ü el-amân

66 Mürg- kuds: temizlik, mukaddeslik ku?u (can)67 Gülsitân- kuds: mübareklik gül bahçesi (cennet

bahçesi)68 Osmân- ummân- hayâ: utanma, Allah korkusuyla

günahtan kaçnma denizi olan Hz. Osman60 âh- cümle enbiyâ: bütün peygamberlerin sultan70 Kurret-ül-aynî: gözümün nuru

M E V L 1 D 137

435 Cümle er avret dahi bay ü fakrHer biri bir derde olmd esir

«>*

MKimisinün gözleri giryân idi

Kimisinün cieri biryân idi

Bu firak odna her kim uradUradunun yürein torad

Didiler budur çü hâl n*itmek gerek

Tann emrine yara itmek gerek

Ho yara idüp yuyup götürdiler

Mustafâ’y kabrine yetürdiler

440 Üç gün anda kodlar peygamberiTâ namâzn kla her ins ü peri

Enbiyâ ervâh hâzr geldiler

Yirler ü gökler melekler toldlar

Muttasl üç gün namâzn kldlarÇün namâzn kluban taldlar

Nice kim vâcibdi eyle kldlarTann takdirine hayrân kaldlar

Döndiler cümle sahâbî câzi’ûn

Didiler inâ ileyhi râci’ûn71

71 lnnâ ileyhi râci’ûn: Biz ancak ona döneceiz (Ba-

kara Sûresi, 156, âyet)

M E V L 1 D138

445 Gerü dönüp çün eve geldi bular

Hep sahâbî bir yire cem’ oldlar

Mustafâ’y bulmadlar ortada

Can bunlarun gerü yand oda

Gerü gözyan revân eylediler

Gerü feryâd u figân eylediler

Didiler birbirine kim n’delümÇünki Hak emri-durur sabr idelüm

Ger dlersiz bulasz oddan necât

Ak ile derd ile idün es-salât

KTABIN SONU

450 Her beden kim yaradlur can bulur

Gayetine iricek noksan bulur

Her ki câme geydi yâhud pîrehen

Âhir-ül-emr72 ana sardlar kefen

Âh mevt senün elünden âh âhNe gedâ kurtulur elünden ne âh

Fürkatinden âh peygamberlerimHasretinden âh ol serverlerün

Âh ol âlimlerün mevtinden âhAh ol âriflerün fevtinden âh

455 Fürkatinden ah yetim olanlarun

Giryesinden kimsesüz kalanlarun

Çün sefer kld cihândan MustafâDünyadan hiç kimse ummasun vefa

Her ki geldi dünyaya gitmek gerek

Biz dahi yol yaran itmek gerek

72 Ahir-ül-emr: sonunda, için nihayetinde

M EV L I D

Mustafâ’dan ibret alun siz dahi

Birünüz kalmaysar Tanr haki

Her ne denlü çok yaarsa bir kiiAkbet ölmek-durur anun ii

460 Ijdi gelün ölmedin eylen yarak

Tâ ki hazretde yüzünüz ola ak

Her kim ola âkil ü devletlü er

Vâiz u nâsih ana ölüm yeter

Bilürüz çünkim ölürüz âkbetÇürüyüp toprak oluruz âkbet

Bir yaramaz fi’li tayir itmedükÂhiret bâbnda tedbîr itmedük

mdi gel isyânumuz arz idelüm

Alamaa göz yan karz idelüm

465 Akdalum gözümüzden yalarTâzelensün barumuzun balan

Sad hezârân hasret ü hayf ile âhömrümüz isyân ile old tebâh

Nefse uyup iledük bî-had günâhBilmezüz kim ne klavuz yâ lâh

Cümlemüz isyânumuz bilmiüzHazretüne rahmet uma gelmiüz

Kapuna eksüklik ile geldük uYüzümüz kara elümüz dahi bo

M E V L 1 D 141

470 Bize ger rahmet kl u ger oda yakGitmeyiserüz kapmdan bir ayak

Ol Muhammed hürmetiyçün kim adunAnun adyla bile koa kodun

Halk- âlemden an itdün güzîn

Kldun an rahmeten li’l-âlemn

Bize anun izzetine izzet it

Fazlun ile cümlemüze rahmet it

Dâima kullar ii isyân olur

Pâdiahdan afv ile ihsân olur

475 Ol ki bizden yaraur klduk anSen sana yaraurn kl yâ Ganî

Rahmetünden ger bize ihsân ola

Pâdiahluna ne noksan ola

Hem SÜLEYMÂN- fakire rahmet it

Yoldan imân u yirin cennet it

Tanr’dan yüz bin durûd ile selâm

Mustafâ’nun rûhna her subh u âmOlsun âline dahi ashâbnaTabiîn ensâr u hem ahbâbna

480 Ümmetinden râz olsun ol mu*înRahmetü’Uâhi aleyhim ecma'în73

78 Rahmetü’llâhi aleyhim ecma'n: Allah'n rahmeti

onlarn hepsinin üzerine olsun, Allah onlarn hepsine rahmet

«tsin.

SÖZLÜKBu rözlüe Mevlid'de geçen bütün kelimeler deil, bugün

kullanlmayan veya herkesçe iyice bilinmeyen kelimelerle,

açklanmas gereken özel adlar (ahs ve yer isimleri) ve baz

ekler alnmtr. Kelimelerin sadece metinde geçen mânâlarverilmi, öbür mânâlar gösterilmemitir.

Ksaltmalarda (a) kelimenin Arapça, (f) Farsça asll

olduunu bildirmektedir.

A

âbâd (f) etmek: mâmur etmek, en ve bayndr hale getirmek

Abbâs (a): Hz. Peygamberin Mekke fethi srasnda müslü~

man olan amcasabd (a): kul, köle

açuban: açarak

add (a): sayadem (a): yokluk, yok olma

âdemi ( a ) : insan,adamad urmak: adlandrmak, ad vermek, isim koymakââz (f) eylemek: balamakadurmak: çk«armak,yükseltmek

alayuban: alayarakau: z<^ir

ayâr (a) bakalar, yabanclar

ahad (a) bir, bir kimse

âhen (f): demir

ahi (a): kardeAhmed (a): çok hamd eden; çok fcamd edilen ve öüten,

hamd ve öülmee çok lâyk olan (Hz. Peygamber)

Aie (Aye) (a): Hz. Ebu Bekir’in kz ve Hz. Peygamberin

zevcesi.

144 MEVLD

âkil (a): akll

Aksâ (a): en son» en uzak (lügat mânâs). Mescid-i Aksa:

Kudüs’te brahim Peygamber tarafndan Kâ’be’den 40 yl

önce ina edilen znâbed. Hz. Peygamber Mi’râc’ta buradan

göe yükselmitir.

âl (a): aile» sülâle; evlâd, oullar

alem (a): bayrak

âli (a): yüksek, yüce

Ali (a): Hz. Peygamberin amcas (Ebu - Tâlib’in) olu ve

damad, 4. Halife

Alim (a): çok bilen, bilgisi ezelî ve ebedi olan (Allah)

Aliyy (a): yüksek, büyük, ulu

aluban: alarak

âm (a): umumî, herkese ait. umuma mahsus

a’mâl (a) s ameller, iler

ammi (a): amcaanda: orada

andan: oradan

a rab (a): çölde yaayan (bedevi) arap

ar (a): dokuzuncu gök, bütün âlemi çevreleyen ve âlem

tasavvurunun sonu ve en yüksek noktas kabul edilen yer

artuk: baka, sonra

âsân (f ) s kolay

âsân etmek: kolaylatrmak

âsân olmak: kolaylamakasfiyâ (a): sâf, gönlü temiz, tuttuu yol doru olan kimseler

ashâb (a) : Hz. Peygamberi gören, onun sohbetinde bulunan-

lar, peygamberin arkadalar (müfredi, sâhib, sahâbi)

Asiye (a): Hz. Musa’y Nil’den çkarp büyüten katfn. Fir’-

avun kans ve Müzahim’in kzdr.

ass: fayda, menfaat, kazanç

âsrnân (f ) : gökaikâr (f): açk, belli, ^meydanda

Atûf (a)

:

efkat ve merhamet edici, acyan (Allah)

avn (a): yardm

avret (a): kadn, ztvce

ayan (a)

:

açk» belli, meydanda

M E V L i D 145

ayrsar: ayracak

ayruk: bakaazîm (a)

:

büyük, ulu; çok

aziz (a): deerli, sevgili (kimse); eren, ermi

Bbâb (a)

:

kapbabnda: için, hususunda

bâd: için, hususunda

bâd (f): rüzgâr

bâ'd - ezin (f): bundan sonra

bahr (a) : deniz

bâ - huu (f-a): alçak gönüllülük ile tevazu ile; kendinden

geçmi bir hâlde

Bâis (a): Peygamber gönderen, öldükten sonra dirilten

(Allah)

Bâkî (a) : yok olmayan, daimî ve ebedî olan (Allah)

bâl (f) : kanat

bâri (f): hâsl, hulâsa

Bâri* (a): yaratan yaratc (Allah)

Bârr (a): iyi, doru (Allah)

Basîr (a) : her eyi görüp bilen, anlayan (Allah)

Basit (a): yayan, dilediinin rzkn genileten (Allah)

batgl: bat (emir teklik 2. ahs)Bâtn (a): görünmeyen, görülmekten münezzeh olan (Allah)

bay (f) : zengin

Bedî (a): benzeri olmayan, mükemmel bir ey yaratan

(Allah)

behcet (a) : sevinç, güleryüzlülük

bencileyin: benim gibi

berk (a): imekberk urmak: imek gibi çakmak, parldamak, ldamakberî (a): ayr, hiç bir eyle ilgili olmayan, kurtulmu, sâlim.

temiz

Berr (a): iyi, doru (Allah)

beâret (a): müjdebeâet (a): güleryüzlülük

Beîr (a): müjdeci (Hz. Peygamber)Beytullah (a): Allah'n evi, Kâ’be

F. 10

146 M E V L t D

feeyyinât (a): beyyineîer* bir eyin doruluunu isbat eden

kuvvetli deliller, ahitler

(ucan (f): cansz

bigi: gibi

bî - gümân (f ) : üphesiz

bî - had (f-a): hadsiz, snrsz, pek fazla

bihâr (a): denizler

bî - hilaf (f - a): hilâfsz, yalansz

bî • hurûf (f-a): harfler (sözler) olmakszn, harfsiz

bî - lurûf u lafz u savt: harfler, kelime ve ses olmaksznbî - itibâh (I - a) : üphcclz

bî - kem ü keyf (f-a): kemiyetsiz ve keyfiyetsz

bî - keyf ü kem (f-a): keyfiyetsiz ve kemiyetsiz, keyfiyet ve

kemiyeti izah edilmez bir ekilde

bî - kyâs (f-a): ölçüsüz

bilâd ( a) : beldeler, ehirler

Bilâl: Bilâl-i Habei. lk müezzin, Hz. Peygamberin ölümündensonra, Hz. Ömer’in Kudüs’ü fethettii gün hâriç, ezan

okumad* amda vefat etti.

bile: ile, beraber; bir arada, birlikte

bi'l - ihtirâm (a) : sayg ile, hürmet ile

bî - nazir (f-a) 2 esiz, benzersiz

bî - nîyâz (f-a): niyazsz, niyaza ihtiyac olmayan (Allah)

biryân ( f ) 2 kebap; kzarm, yanmbirle: ile

bî - ebîh (f-a) 2 benzersiz

Lî - zeval (f-a): zevalsiz, fâni ve geçici olmayan, sona ermesi

bulunmayan (Allah)

buur: bu zaman, bu srada; bu defa, bundan sonra

bunclaym: bunun gibi

Burak (a): Cennet bineklerinden bir merkebin ad. Kousür’ati berka (imee) benzetildii için böyle adland-

rlmtr. Hz. Peygamber Mi’râc’ta buna binmitir

Bû beki (a)

:

Hz. Ebu Bekr ( 1 . Halife)

burhân (a) 2 delil, senet, hüccet

bûy (f): kokubüt (f): put

büthâne: puthâne

M E V L 1 D 147

câme (f) s elbice

Cami* (a): cem'eden, derleyen, toplayan (Allah)

cânib (a): taraf, cihet, yan

câvidan (f): ebedî, sonsuz

cazi‘ûn (a)

:

muztarip, hüzünlü; feryâd eden, sabrsz

Cebbar (a): Halk iradesine mecbur eden, dilediini zorla

yaptrmaa muktedir olan, hüküm ve nüfuzuna kar gel-

nemeyen, kudret ve ceberut (ululuk) sahibi Allah.

cebîu (a): aln, meh - cebin (f - a) : ay alnl, aln ay gibi olan

cehd (a): çok çalma.çabalamaCelîl (a)

:

büyük.ulu (Allah)

cem* (a) etmek: toplamak, derlemek, bir araya getirmek

cem* (a) olmak: toplanmak

cemi* (a): bütün, hep, cümle

cemâl (a): yüz güzellii

cemâl göstermek: yüz göstermek, görünmekceml (a): güzel

cem’iyyet ( a ) : topluluk

cenât (a)

:

kalp, gönül

cevlân (a)

:

gezinme,dolaçma,dolanma

cevlân - geh (a - f ) : dolama yeri, dolalan yer

Cibril (a): Cebrâil

cilve (a): görünme, tecelli

cinân (a): cennetler

cûd (a): cömertlik

cû (f): kaynama, kabarma, comacüdâ (f): ayr, ayrlm, ayr dümücümle (a): bütün, hep

cüz* (a)

:

ksm, parça

ç

Çalap: Allah, Tanrçarh (f): felek, göl*

çeharenbih (f) : çarambaçerâ (f )

:

fitil, mum, kandil, çra

M EV L 1 D148

çem (f): göz

çevgân (f)

:

cirit oyununda atllarn biribirine attklar ucu

eri denekçü ( f ) ; mademki^ün (f): ne vakit ki, vaktâ ki, - nça; mademkiçünki (f): ne vakit ki, mademki

D

dalâl, dalâlet (a) : doru yoldan sapma, uzaklama; sapklkdâllin (a)

:

doru yoldan sapm, hak yolundan ayrlm, sa-

ptm olanlar

dârr (a)

:

zarar veren

dea (a): hile, hilekârlk, kalp olma; habaset, kötülük

deal (a): fesad, kötülük, hile, içi d bir olmama, kalp olma

deül: deil

dembedem (f): zaman zaman, daima, sk sk, muttasl

denlü: türlü, o eki'de; kadar

depredicek: kmldatnca, oynatnca, harekete getirince

deprenmek: kmldamak, harekete gelmek, sarslmak

der: ter

dergâh (f): büyük zatlarn kaps, eii (lügat mânâs ka-

p yeri)

derlemek: terlemek

destgîr ( f)

:

elinden tutan, yariim eden, yardmcdestur (f ) : izin, ruhsat, müsaadedevr (a): etmek: dönmekdeyr (a): kilise,manastr

Deyyân (a): hakkyle mükâfatlandran veya cezalandran

(Allah)

dîdâr (f ) : yüz, çehre

<!ildâr (f): sevgili

dinüz: deyiniz, söyleyiniz

dir?~vüz: dersek

dirîâ: (f): yazk, eyvah

don: elbise

donukmak: donuklamakdöymek: tahammül etmek, dayanmak

M E V L 1 D

durur: bildirme eki: - dr, - dir, - dur, - dür

4ü (f): iki

düün: düümdür, dürr (a) : inci

dürc (a) : hokka, kutu

dürer - bâz (a - f) : inciler yadran, saçan

dürüd (f ) : dua, mcdih, sena, hamddüenbih (f)

:

pazartesi

E

ebter (a) : eksik, kesik, güdük

ecr (a): mükâfat, sevap

efdal (a) : daha, en pek faziletli; en üstün

efgân (f)

:

figan, feryad, üzüntü ile barp çarmaeflâk (a)

:

felekler, gökle

Ehl-i beyt (a) : Hz. Peygamberin ailesi, hane halk

ekmel (a): daha, en mükemmel; en noksansz, kusursuz,

eksiksiz. *

el-emân (a): "Eyvah, aman, meded!"eltâf (a)

:

lutuflar. iyilikler, iyi muameleler

elyak (a)

:

daha, en lâyk, liyakatli, yakmzemin (a): emniyetli, emniyet sâhibi, kendisine emniyet edilen.

güvenilen. Hz. Peygamberin lakab

enâm (a): halk, insanlar

enbiyâ (a)

:

nebiler, peygamberler

engüt (f): parmakensâr (a)

:

yardmclar, Hz. Muhammed'e Medine'de yardmeden, müslümanln yaylmasnda hizmeti görülen Hazrec

ve Evs kabilesinden Medineii kimseler

envâ (a): nurlar, klar, aydnlklar

erhâm (a): (rahimler), ana tarafndan akrabalar, hsmlarervâh (a): ruhlar

esrâr (a): srlar, gizli, bilinmeyen, akln ermeyecei eyler

es-salât (a): dua, Hz. Peygambere edilen dua (salâvâtullahi

aleyh, aleyhi's-salâti ve's-selâm, sallâllahü aleyhi -vesellem

gibi).

estafruilah (a) : Allah'tan afv ve mafiret dilerim

M E V L I D150

e*fe’ (a) : daha, ptk, en efaat eden

etmek: ekmekeyâ (a): ey

cyîtmek: söylemek, demek; eydür: söyler

eyyam (a): günler

ezhâr (a): çiçekler

F

fnhr (a)

:

iftihar, öünme, öünçfahr-i âlem: âlemin öüncü, iftihar, Hz. Muhammedfahr-ül-enâm: halkn, mahluklarn iftihar, Hz. MuhammedFâtma (a):

fHz. Muhammedin Hatice’den doma kz, Hz*

Ali’nin zevcesi. Haan ve Hüseyn’in annesi

Fâtr (a): yaratc, yaratan (Allah)

fazl (a): fazilet, üstünlük, iyilik

fehm (a): anlama, anla3'i

feriteh, ferite (f): melek

fer (a): yeryüzü, dünyaFettâh (a): Kullarn kapal ilerini açan (Allah)

fevc (a): bölük, cemâat

fevt, fevit (a): bir daha ele geçmemek üzere kaybetme, elden

kaçrma

fisk (a): Hak yolundan çkma. Allaha isyan etme

fikret (a): fikir, diünceffl-hâl: o halde, o anda, derhal, hemenfirâk (a): ayrlk, ayrlmafirdeva (a): cennet

Fürkân: iyi ile kötü, hak ile bâtl, helâl ile haram arasndaki

fark gösteren (Kur*ân- Kerîm)

G

Gaffâr (a): günahlar affeden. balayan, çok acyc(Allah)

Gafur (a): günahtan aff eden, mafiret eden, acyan (Allah)

galtân (f) : yuvarlanan

M E V L I D 151

Ganî (a): hiçbir ihtiyac olmayan, hereyden müstani» tammânâsyle zengin (Allah)

gark (a): suya batma, boulmagavvâö (a)

:

dalgç

gavvâs - var: dalgç gibi

gebr, gebir (()

:

atee tapan» mecûsî» Zerdüt dininden, kâfir

gene (f): hazine

ger (f): eergevher - feân (f): inci saçan

- gl» - gil: emir teklik 2. ahs eki (bugün kullanlmaz: batgl.

sanma 1, dinlegil gibi)

gll (a)

:

kin» gizli dümanlk» gönül safvetszlii, hainlik

glmân (a)

:

cennette hizmet eden genç uaklargrîv (f): fejryâd» inilti, barma, çlkg (a): hile, bozukluk, karklk, saf olmama» hainlik; gll

u g: kin ve hile, dümanlkgirü: tekrar, yine, sonra

giryân ( f) : alayan, alaycgörklü: güzel

göynüklü: yakc» yank, ackl, tesirli

gulgule (a): gürültü, amata, velvele» barp çarmagür (f): mezar, kabir

gussa (a): keder, kayg, tasa.üzüntü

gû (f) etmek: iitmek, dinlemek

güftâr (f): söz

gülen (f) gül bahçesi

gümân (f) zan, üphegüzîn (f): seçilmi, seçkin» seçme» beenilmi

H

habîb (a)

:

sevgili, sevilen, dost (Allah’n da i&imlerndendir)

habîb-ullâh: Allah’n sevgilisi (H. Muhammed)Habîr (a): hereyden haberdâr olan, her eyi bilen (Allah)

hacâlet (a): utanma, utanç’

hacer (a) :ta

had, hadd (a): snr, derece, nihayet, son

Hadi (a)

:

hidâyet eden, doru yolu gösteren (Allah ve Hz,

152 MEVLD

Muhammed için kullanlr)

Hafz (a): saklayan, koruyan (Allah)

Hâfid (a): alçaltan (Allah)

Hakem (a): hüküm veren, hâkim (Allah)

Hakim (a): hikmet sahibi, her eyi çok iyi bilen (Allah).

Hz. Peygamberin de vasflarndandr.

Hakk (a): Hak. Allah

halâs (a): kurtulma, kurtulu

hâli (a): boHalik (a)

:

halk eden, yaratan, yararc (Allah)

Halil (a): sadk ve samimi dost. (Esmâ-i hüsnâdandr. Hz.

Peygamber için de kullanlr.) brahim aleyhisselâm.

Halil-ullâh (a): Hz. brahim peygamberHalim (a): yumuak huylu (esmâ-i hüsnâdandr. Hz. Pey-

gamber için de kullanlr).

Hallâk (a): yaratan, yaratc (Allah)

Hamid (a): kendisine hamd ve ükr edilen, öülmee deer,öülen (Allah)

Hannân (a): çok acyan, çok merhamet eden (Allah)

hânümân (f )

:

ev bark

hasen (a): güzel

Hasîb (a): deerli, itibarl, soyu temiz, muhterem (Hz.

Muhammed)haslet (a): iyi ve güzel huy, tabiat, mizaç

haem (a): bir kimsenin yannda bulunanlar, maiyet, hiz-

metkârla!

har (a): maher, kyamethatâ - pû (a - f) : hata örten, kusurlar görmezlikten gelen,

affeden

hâtem (a): en son, sonuncu; mühür, üstü mühürlü yüzük,

hatm (a) olmak: bitmek, hitama ermek, sona ermekhavf (a)

:

korku, kork-na

hây (f): vây, eyvâhl

hayf (a): hakszlk, zulüm

hayl (a): atllar, atllar sürüsü, atl askerler, süvariler

Hayr-ül-beer (a): beerin en hayrls (Hz. Muhammed)Hayr-ül-enâm (a): mahluklarn, halkn en hayrls (Hz.

Muhammed)

M E V L 1 D

Hayy (a)

:

daima diri olan, ölmek ihtimâlinden uzak bulunan

(Allah)

Hâzr (a): her yetde görünen, mevcut olan (Allah)

hemân (f): ayni ekilde, öylece

hem-civâr (f - a) : komulemdem (f): yakn arkadahemîn (f) : ancak

femrâh (f): yolda, yol arkadahergiz (f): asla, hiçbir zaman, hiçbir suretle

hezârân (f)

:

binlerce

ticâb (a): örtü. psrde, hâil

hidâyet ( a)

:

hak yoluna, doru yola gitme

hil’at (a): eskiden büyüklerin ihsan ettikleri süslü elbise,

kaftan

hilkî (a): hilkatle ilgili, yaratltan olan

hîlm (a): yumuak, yava huyluluk

Hirâ ( a)

:

Mekke’ye üç mil mesafede Arafât dalarna yaknbir dan addr. Hz. Muhammedc peygamberlik bir

ramazan aynda bu dada verilmitir.

hod (f}: kendi, bizzat

hon ( f) : sofra

hûb-rû (f )

:

güzel yüzlü, yüzü güzel

hulk (a): iyi ahlâk, huy, tabiat

hülle (a): cennet elbisesi, belden aa ve belden yukanolmak üzere iki ksmdan meydana gelen elbise

hulul (a): inme, konma

hün (f): kan

hur, hûrî (a): cennet kzlan

hurû (f)

:

coma, tama; gürültü, amata

hûe-çîn (f ) : baak toplayan

hüda (a): doru yol gösterme, doru yola gönderme, hidâyet

hümâ ( f)

:

yükseklerde yaayan, gölgesi yere dümeyen, dev-

let ve saadet veren efsanevî kutümâm (a): yüksek himmetli, büyük kimse

hümâyûn - baht (f): mübarek bahtl

154 M E V L 1 D

I

- calc. - icek: zarf - fiil eki ( - nca, ince: depredicek “depre-«• •• — • 1 4« •• •• 44\dince , gorcek görünce )

-nca, -ince: zarf-fiil (-inceye kadar: bunlara irince u kl-

dum beyan "bunlara erinceye kadarM)

rmak: ayrmak, uzaklatrmak, (rmagl: uzaklatrma, ayr-

ma)- srar, - ier: gelecek zaman eki (- acak, - ecek: togsar, ayr-

sar, geliser, gösteriserdün gibi)

s: sahip (ss: sahibi)

smarlamak: emanet etmek

ss: scak, hararetli

k (a) : ak

i: ey (iy'in ysiz js'kli)

icazet (a): izin.ruhsat, müsaade

igen: pek, çok, fazla, ziyade

ihlâs ( a) : kalp temizlii, doruluk, riyaszhk, halislik

ihtilâl (a)

:

bozukluk, karklk, düzensizlik

ihvan (a): kardeler, sadk, samimi, candan dostlar

ikâmet (a): cemaatle namaza balamadan önce müezzinin

kamet getirmesi (kad kâmetiVsalât kelimelerinin eklen-

mesiyle ezan cümlelerinin okunmas)iktidâ (a): tâbi olma, uymalâh (a)

:

ma'but. Tanrillâ, ille (a)

:

ancak, u var ki

iletmek, iltmek: götürmek

în ( a)

:

iri ve güzel gözlüler

in'am (a): ni#met verme, lütuf ve ihsanda bulunma

inayet (a): lütuf, ihsan, iyilik

ins (a)

:

insan

irgürmek: eritirmek, ulatrmak

ismet (a): günahszlk, temizlik, masumluk

isneyn (a): pazartesi

M E V L I D 155

istemek: aramak» izini arayp sormak

iy: ey

izz» izzet (a): deer, kymet; yücelik» ululuk; hürmet

K

Kâbiz (a): (ruhlar) alan» Allah

kabz (a): alma» ruhu alma

kaçan, ne zamankadem (a): ayak

Kadîm (a): öncesi» balangc olmayan, eski (Allah)

Kadîr (a): kudret sahibi (Allah)

Kadir (a): kudret sahibi» kudretli (Allah)

Kahhâr (a)

:

pek kahredici, eden; yok eden (Allah)

kamu: bütün

kân (f): maden ocakancaru: nereye

kanda: nerede

kang, kank: hangi

kan: hani, nerede

karanu: karanlk

karîb (a): yakn, Allah'a yakn (Hz. Muhammed)karz (a): ödünç verme, borç verme

kasr (a): kusurlu

kâsi (a): skntl, sknt içinde, kalbi duygusuz, dar ve katgönüllü

kasr (a) etmek: ksaltmak

kat; pek, çok, ziyade

Kaviyy (a)

:

kuvvetli, güçlü (Allah)

Kayyum (a): ezelden ebede kadar duran, daimî olan, baki ve

kâim olan (Allah)

Kefîl (a): kullarnn ilerini üzerine alan, onlara kefalet eden

(Allah)

kelâm (a): söz

keler: küçük kertenkele

Kelim (a)

:

(Allah ile) konuan

kem (f )

:

noksan, eksik

156 M t V L I D

kem v kemm (a): mikdar, say ( bî-kem: kemiyeti, nicelii

izah edilmez ekilde)

kemâlât (a): (bilgi ve ahlâk bakmndan) olgunluklar

kemter(f): daha aa, deersiz, itibarsz; eksik, noksan

kendüzi: kendisi, kendi

Kerîm (a): kerem sahibi, cömert, ulu, büyük (Allah)

kevn (a): olma, var olma, meydana gelme; varlk

key: iyi, iyice, hakkyla, çok iyi ekilde

kf: kap, kadeh

klavuz: klalm .

kyam (a): namazda ayakta durma (iftitâh tekbîri ile rüku1*

arasndaki ksm)kiçi: küçük

kimesne: kimse

Kirdgâr (f): mutlak fa'âl olan (Allah)

kovmak: ardndan gitmek

Kuds (a): Kudüs (Filistin'in merkezi olan ehir)

kullukç: bekçi, nöbetçi

kür (f): kör

kurbet (a): yaknlk, yakn olmak

kurbiyet (a): yaknlk

kura (a): yuvarlak, tekerlek, küre; yldzlarn (ay ve güne*

in) uzaktan düz ve daire eklinde görünen yüzü

kusur (a): kasrlar, köklerkut (a): azk, gda, yiyecek

kül, küll (a): bütün

Kürsi (a): Gök yüzünde Ar'n altnda olan ve levh-i mah-fuzun (Allah tarafndan kader olarak tayin edilen eylerini

yazl olduu manevî levhann) bulunduu yer

L

lâcerem (a): üphesiz

lafz (a): söz, kelime

la*l (a): krmz ve deerli bir ta (la'l-ve: la'l gibi))

lâ - yemût ( a) : ölmez

la - yenam (a): uyumazLâ-yezâl (a)

:

zeval bulmaz, yok olmaz, bitmez (Allah)>

M E V L 1 D 157

ledün (a): bir eyin iç yüzü, gayb, sr, gizli olan ey. (ilm-i

ledün: gizli olan eyleri açarak gösteren, Allahn srlarnöreten ilim)

devlâk (a): sen olmasaydn ("sen olmasaydn felekleri yarat-

mazdm' kudsi hadisine iaret)

ieyl (a) s gece •

<îk (f): lâkin, fakat

lâkin (f): lâkin, takat

M

iMâcid (a) : an ve eref sahibi olan (Allah)

mabûn (a) - aldanm, aknmarib ( a )

: garp, bat

mâh (f ) : av

mâhasal (a), hâsl olan, meydana gelen, ey, netice

Vlahmûd (a): namd edilmi, öütmü (Hz. Peygamber)

mâh-rû (t) • ay yüzlü

mâh-ve (f); ay gib ; (güzel olan)

cnakdem ( a) : gelme, geli

mâli (a) : dolu

Mâlik ( a) : her eye sahip olan (Allah)

Mâni’ (a): meneden, engel olan, alkoyan (Allah)

manzar (a) : görünü, yüz, çehre

mâsivâ (a): Allah’tan baka bütün varlklar, dünya ile ilgili

olan eyler

cnastûr (a): yazl, yazlmmark (a) : ark, doucneâni (a): mânâlar

Mecîd (a) : an ve eref sahibi, büyük, ulu (Allah)

mecûsi ( a) : Zerdüt dininden olan, atee tapan

meddâh (a): çok medh eden

meded (a): yardm, imdat

- medin: zarf - fiil (meden) : gelmedin

meh - cebin (a) : ay alnlsnehdî (a): kendisine doru yol gösterilmi . olan, hidayete

eren (Hz. Muhammed)meh - peyker (f): ay yüzlü, yüzü ay gibi parlak ve nurlu olan

158 M E V L 1 D

meh - suret (f-a): ay görünülü, ay yüzlü

mekr (a): hile

melce* (a): snlacak yer

melih, meliha (a): güzel

memat (a): ölüm

inence* (a) : necat bulma, kurtulma yeri

Mennân (a) : çok Jutuf ve ihsan eden (Allah)

merhum (a) eylemek: merhamet etmek, acmakMerve (a): Mekke'de bir da (Merve ile Safa arasnda hac-

lar yedi kere gidip gelirler, sa'y ederler)

mesâvi (a): fenalklar, kötülükler

meskenet (a): fakirlik, yoksulluk

mestur ( a) : örtülü, örtülmü, gizli

meâm (a)

:

burun, koku alma yeri

Metin (a) : salam (Allah)

mevc (a): dalga (mevc urmak: dalgalanmak)

Meymûne (a): Hz. Peygamberin zevcelerinden biri

msr (a): ülke, memleket

midhat (a): öme, öü, medihmilket (a): ülke, memleket

mfrâc (a)

:

yükselme, çkma; Hz. Muhammed’in göe, Al-

lah'n huzuruna çkmasmir*ât (a)

:

ayna

miskin (a): âciz, zavall, yoksul

mizan (a)

:

terazi, ölçü

muaf ( a) : öff olunm \ balanmmuallâ (a): yüce, yüksek

mu'attar (a): güzel kokulu

mu'cizât (a): mucizeler, peygamberlerin yaptklar halk âciz

brakan ve hayrete düüren harikulade iler, hareketler»

hallet

mufaddal (a): üstün klnm, bakalarna üstün tutulmu

Munî (a)

:

zenginlik veren, zengin eden, doyuran, gönlü

tok klan (Allah)

Muhsî (a): sayan, zabt eden, bilen (Allah)

Muhsin (a): ihsan ve lutufta bulunan (Allah)

Muhtar (a): seçilmi, seçkin (Hz. Muhammed)Muhyî (a): hayat veren, dirilten, canlandran (Allah)

M E V L I D 159

Muîd (a): iade eden, avdet ettiren, eski hâline getiren (Allah)

Muîn (a): yardm eden, yardmc (Allah)

Muizz (a): izzette bulunan, izaz ve ikram eden, arlayan, de-

er kazandran (Allah)

mukaddem (a) : önde olan, önden giden, önce gelen

Mukîm (a): daimi olarak duran, kalan (Allah)

Mukît (a): koruyan, azk veren kuvvetli» kudretli (Allah)

Muksit (a): adalet ve insafla hareket eden, dorulukla iç

gören (Allah)

muktedâ (a): kendisine uyulan, örnek tutulan, önde bulunan

muntazr (a): gözleyen, bekleyen

murassa (a) : kymetli talarla süslenmi

Murtazâ (a): kendinden ruemnun olunan, beenilen; beenil-

mi (Hz. Muhammed)musavver (a)

:

tecessüm etmi, cisimlenmi, ekil almMusavvir (a) s suret ve ekil veren (Allah)

Mustafâ (a): seçilmi, seçkin (Hz. Muhammed)mutiamak: müjdelemekmutahhar (a) : temiz, mübarekMu'ti (a): atada bulunan, veren (Allah)

muti* (a): itaat eden, boyun een, itaatli; balmuttasl (a): durmadan, aralksz, bitteviye; ard ardna, bi-

tiik, aras kesilmeyen

Mübdi' (a): ei ve benzeri olmayan eyler yaratan, yaratc(Allah)

mübîn (a): iyiyi, kötüyü, hayr, erri doru ile yanl ayranbildiren (Kur'an)

moberrâ (a): beri, iliii olmayan

Mücîb (a): istekleri kabul eden, dilekleri yerine getiren, ya-

pan (Allah) Hz. Peygamberin vasf olarak da kullanlr

Müctebâ (a) : seçilmi, seçkin (Hz. Muhammed)müdâm (a): dâima devaml surette, aras kesilmeksizin,

sürekli

mükâhhal (â) : sürmeli, sürme çekilmi

Mümît (a)

:

öldüren, öldürücü (Allah)

mün 4

adim (a): yok olan

münezzeh (a): temiz, ar, noksanlardan beri; uzak, iliii

olmayan

M E V L I D

münhezim (a): hezimete uram, malup, yenilmi

münîb (a): asilii brakarak Allah'a yönelen, balanan (Hz*

Muhammed’in vasflarndandr)

Mün’im (a): nimet veren (AHah)rnunîr (a): nurlandran, k veren, parlak (Hz. Muhammed’in

vasflarndandr )

müntekl (a): intikal eden,geçen

mürsel (a): gönderilmi, peygambermüselsel ( a)

:

ard ardna, aralar kesilmeden, zincirleme, bir-

birine bal, sras ile, silsileli

müstani (a): doygun, ihtiyaç duymayanMüstcân (a): kendilinden yardm istenen (Allah)

mük (f): misk

mürik (a): Allah'a ortak koan, Allah'n birliine inanma-

yan, kâfir

mütak (a): özleyen, özleyic, görecei gelen, görmee can

atan

müzeyyen ( a) : süslenmi, süslü

Müzill (a): zelil klan, alçaktan (Allah)

müznib (a): günah ileyen, günahkâr

Nâfi* (a) s fayda veren (Allah)

nâgehân (f): ansznnâhi (a): kötülükten, fena eyleri yasak eden (Hz. Mu-

hammednaîm (a) : Cennetin bir tabakas, ksmnâle (f): inleme, inilti, feryat!

nâr (a): atenâs (a): insanlar, halk

Nâsr (a): yardmc, yardm eden (Allah)

nâsih (a)

:

nasihat veren

Nâir (a) s datan, açan, yayan (Allah)

nâzenin (f): narin, nazl, ince

Nâzr (a)

:

gözeten, gözetleyen (Allah)

nebi (a): peygambenecat (a)

:

kurtulu, kurtulma

M E V L 1 D 161

nefsi (a)

:

nefsim

nehâr (a): gündüz

nerdüban (f) s merdiven

nesâyih (a): öütler, nasihatler

Nesb (a): nesebi temiz, soylu (Hz. Muhammed)neybet (a)

:

bando, müzika (padiah saraylarnda günde be*-

lirli zamanlarda çalnan davul ve borazan)

nezir (a): birini hidâyete erdirmek, doru yola sokmak için

korkutan, göz da veren (Hz. Muhammed)nice: nasl; ne kadar, kaç

nida (a) : ünleme, seslenme ®

ngâr (f): (resim gibi, nak gibi) güzel

nig - nâm (f): iyi adl

nîgû - siret (f - a) : iyi. huylu

nilân (f): gizli

nikâb (a)

:

yüz örtüsü, peçe, örtü

niyâbet (a): vekillik, birinin yerine vekil olarak i görme- nuz, - nüz: emir çokluk 2. ahs eki (bugün -iniz, -iniz

eklinde: gizlenuz, dinüz “gizleyiniz, deyiniz gibi*’)

nübüvvet (a): peygamberlik

nüh (f ) : dokuz

nüzul (a): konma, konaklama

O

od: ateoldurmak: vücuda getirmek, var etmek, yaratmak

olmaysard: olmayackt

oluban: olarak

pak - din (f-a): temiz dinli

pâkize - zât. (f - a) : temiz, sâf, hâlis kimse

para, pare (f): parça

penâh (f): snacak yer

perr (f)

:

kanat

pervâz (f) etmek: uçmak- F. 11

pes (f): o halde, öyle ise; sonra

peyk (f) : haberci

pil (f): fil (p ilçesin: fil kadarn)prehen(f): gömlek

pie (f): sanat

pûlâd ( f) : çelik

pür (f )

:

dolu, çok fazla (kelimelerin önüne gelerek birleik

sfat yapar, pür-nur: çok nurlu)

. R

Kâfi* (a)

:

yükselten, yükseltici (Allah)

Kahîm (a): acyan, merhamet eden, esirgeyen, koruyan,

âhirette mü’mîn kullarna rahmet eden (Allah)

Kahmân (a): çok acyan, esirgeyen, herkese merhamet

eden (Allah)

Tah (f): sür'atli (yürük) ve güzel at

Rauf (a): çok esirgeyen, acyan, merhamet eden (Allah)

râvi (a): rivayet eden, nakl eden

Tavza (a): bahçe, Hz. Peygamberin mezarnn bulunduu yer

(Ravza-i Mutahhara)

Tef’ (a): olmak: Kalkmak, yukar kalkmak

Te’fet (a): merhamet, lutf, acma, esirgeme

refik (a): arkadaRefref (a): yeil döek, ince ipek kumatan yaplm örtü,

sergi

remîm (a): çürümüresm (a): tarz, ekil, suret

Resul (a)

:

elçi, peygamber (Kitap sahibi peygamber: öbü-lerine nebi denir) Hz. Muhammed

Reîd (a): doru yolu gösteren, mürid (Allah)

revân (f): olmak: gitmek, yürümekrevnak (a): parlaklk, güzellik

Rezzâk (a): çok rzk veren, bütün mahlûklarn rzkn veren

(Allah)

Rdvân (a)

:

Cennetin bekçisi, kapcs olan melek

riPat (a): yükseklik, yücelik

risâlet (a): elçilik, peygamberlik, resulluk

M E V L 1 D

rû-nümâ (f): yüz gösteren, meydana çkanrûcn (f): aydn,, parlak

rûz ( f) : gündüz

rüzgar (f): zaman, vakit

rükn (a): bir eyin esas, temel direi; nüfuzlu, muteber»

kuvvetli kimse

rükû* (a)

:

.namazda elleri dize dayayarak eilmerüsül (a): resuller, peygamberler

S

sabâ (a): hafif ve latif rüzgâr

saçu: saçlan ey (düünlerde, yenliklerde saçlan para v.s.)

sad (f): yüz (say)

sâdât (a): seyyidler, efendiler

sadr (a): göüssaf, saff (a): dizi, sra

Ba: say, hesap, miktar

sahâbi (a) : Hz. Peygamberi görmü ve onun sohbetinde bu-

lunmu olan mümin kimse

sahî < a) : eli açk, cömert

sâhib - kemâl (a - f) : kemal sahibi, olgun

Sahre (a): (lügat mânâs kaya) Kudüs’te Harem-i erif

içinde bulunan, Kubbet-üs-Sahre veya Sahret-ullah deni-

len yer. brahim Peygamberin olunu kurban etmek üzere

götürdüü bu kayann sa tarafnda, Mi’râc gecesi Hz. Pey-

gamber namaz klm ve Burak’a binip buradan göklere

yükselmitir,

sakil (a): arsanem (a): put

Sâni* (a): meydana getiren, yaratan (Allah)

sanmak: düünmek, tasavvur etmek; zannetmek

savt (a): ses

- savuz, - sevüz: art çokluk 1 . ahs eki (dirsevüz: dersek)

sâyebân (f): gölgelik, koruyan

sayru: hasta

sâz (f) eylemek: hazrlk yapmakseb', seb’a (a): yedi

164 M E V L 1 D

«eb* t%âk (a): yedi kat gökler

sebk (a): ileri geçme, ilcrileme

secdet (a): secde

•elim (a): ayp ve kusuru olmayan, salam, doru (Hz. Fey-

gamberin vasflarmdandr)

•em* ( a)

:

kulak

semâvât (a): semalar, gökler

«emen-zâr (f): yaseminlik, yasemin bahçesi

* Semi* (a): iiten, duyan (Allah)

sena (a) : övme, övüseng - sar (f) : talk, ta bol yer; taa tutma

•er - nigû* (f): baaa çevrilmi, ters dönmüserteser (f ) : batanbaa, hep, bütün

•erver (f): ba, bakan, reis, babusetr (a) : örtme gizleme kapamaSettâr (a): günahlar örten, gizleyen (Allah)

seyyid (a): etendi

seyrân (a): gezinme, gitme

*dk (a): dotuluk, yürek temizlii, halislik

Sidre (a): Ar’m sa tarafnda altnc veya yedinci gökte

bulunan bir aaç. Yannda cennet vardr ve cennetin ne-

hirleri onun altndan akar Bu aaca Tuba diyenler de

olmutur. Muttaklerin ve ehidlerin ruhunun mekândr.Bu aacn ötesine hiçbir mahluk geçemez, ötesi Allah’n

zât âlemidir. Beer bilgisinin ve amellerinin, yldzlarn ve

eb*âdn son hududu burasdr. (Sidre'nin lügat manâs**Arabistan kiraz**)

Sirâc (a): me’ale, çera, kandil, mum, k (Hz. Muham-med)

•ivâ (a): gayr, baka maada (mâ-svâ: Allah'tan gayri bü-

tün varlklar, mahlûkat ve mükevvenât; dünya ile alâkal

olan eyler)

söyünmek: sönmeksubh (a)vsabah

sûf (a): yünlü dokuma, sof

aun‘ (a)

:

yapma, meydana getirme: san’at, i, mârifet, ma-

haret

sûretâ (a:) görünüte, zâhiren

M E V L I D 165

bûz (f):’ yanma, yan, yanp yaklma; yakc, yakan

8Ü (su): asker

Sübhân (a): her türlü kusur, ayp ve eksiklikten münezzeh,

uzak (Allah)

sücûd (a): secde etme, namazda aln, el ayasn, dizi ve

ayak parmaklarn yere getirmek suretiyle yaplan hareket

Sündüs (a): Hz. IVJuhammed'in doduu zaman meleklerin

döedii döek (lügat mânâs “altn ilemeli nakl, par-

lak renkli ipek kuma, ince atlas")

sünnet (a)

:

Hz. Peygamberin i, hareket, âdet ve sözleri, er-

kek çocuklara çaplan dinen mecburi tbbi ameliye

sürür (a)

:

sevinç, ne*e

süvâr (*f) : ata binmi, binici, binen (süvar olmak: binmek}

5

âd (f ) : sevinçli

âdân (f): sevinçli, ne*eli

âdi (f )

:

sevinçlilik. memnunluk, ferahllk

âdmân (f): sevinçli, ne eli, memnunâhvâr (f): padiahlara lâyk

ak (a)

:

parça; parçalama, yarma, ayrmaâkir (a): ükr eden, karlat durumlar ükür ile kar-

layan

âm (f): akameb (f): gece

efâat (a): günahlarn balanmas, suçun affedilmesi veya

bir dilein yerine getirilmesi için araclk yapma, ricada

bulunmaefâat havuzu: maherde Hz. Muhammed'in ümmetinden önce

oraya gidip müminler için efaatte bulunaca yer. Bâz»

tefsircilere göre. Kevser bu havuzdur.

efi* (a): efaat eden, efaat edici

ehd (a): bal

ehd (a): gören, müahade eden, tank olan, bilen (Allah}

ek (a): üpheekûr (a): ükürleri kabul eden (Allah), çok ükr eder»

(Hz. Muhammed’in vasflarndandr)

166 M E V L 1 D

ems (a) s güneer* (a): din yolu, din kaideleri* eriat

erîf (a): erefli, mübarek; soylu, asil (Hz. Muhammed'invasflarndandr)

e (f): alt

emek: çözmek

irk (a): Allah'a erik koma* müriktik* Allah'n birliine

inanmamaua* (a): k, nühûd (a)

:

âhidler, tanklar

taab (a): yorgunluk, halsizlik

tâat (a): Allah'n emirleini yerine getirme* ibadet

Tâbi'în (a): Hz. Peygamberin ashabndan sonraki nesil. Bun-

lar Hz. Muhammed'i görmü olanlarn meclisinde buluna-

rak hadis nakl etmilerdir,

tabi (a): davul

Tâhâ (a): Kur’ân- Kerîm'in 20. suresinin ad ve ilk kelimesi.

Hz. Muhammcd’in adlarndan biri (Bâz müfessirce t ”ta-

hir: temiz” he ”hâdi: doru yolu gösteren” mânâsna gel-

mektedir).

tahiyyât (a): namazda otururken okunan* dua (et-tahiyâtü)*

namazda oturup dua okuma, (lügat mânâs ”AlIah ömürversin” eklinde selâm vermek* hayr dua etmektir),

tâhir ((a): temiz, pâk, artahmîd (a): hamd etme, ükr etne, "elhamdü li’llâh: Allah'a

hamd olsun** demetakdis (a) s Allah'a sükr etme; mukaddes bilme, kutsal tutma;

büyük sayg gösterme

Tâk- Kisrâ: Susânî hükümdarlarnn (imdiki Badad civarn-

daki merkezleri) Medâyin ehrinde bulunan saraylarndaki

büyük ve yüksek tak, kemertal* at (a): yüz. çehre

tamu: cehennemtan: hayret, taaccüp, arma (tana batmak: aknla dü-

mek, armak)

M E V L I D

tana kalmak: armak, hayrete dürmek, çaça kalmak

tarîk (a): yol

ta: dtavaf (a): etrafn dolama, Ka'be’nin etrafn belirli zamanda

ve usûlüne uygun olarak dolamatayr (a): kutebâh (f ) : mahv olma, yok olma, yklma, harab olma, bo-

zulma, berbat olma

tecellî (a) : görünme, belirme, Allah'n sr ve kudretinin, ese-

rinin ahslarda ve eyada görünmesi

tehll (a): "lâ-ilâhe illâ'llâh: Allah'tan baka ilâh yoktur"

demek. slâm dininin esasn tekil eden Allah'n birliini

ifade eden "Kelime-i ehâdet" i tekrarlamak

tekbîr (a): "Allahü ekber: Allah en büyüktür, ulularn ulu-

sudur" demek

te'kîd (a): kuvvetletirme, salamlatrma, üstünde durmatemcîd (a) : Allah'n büyüklüünü, ululuunu anma, tazim,

ululama

temenni (a): dilek, istek, dileme (temenni klmak: dilemek,

istemek)

ten (f): vücut

teng (f): yük dengi, denkterah (a): keder, gam, tasa, üzüntü

terîb (a): rabetlendirme, deerlendirme, itibarlandrma

tevfîk (a): yardm, muvaffakiyet verme

tevhîd (a): Allah'n birliine inanma

Tevvâb (a): Kullarnn tövbesini kabul eden (Allah)

tezarru' (a): yalvarma, yakarnatezvir (a): yalan süsleyip püsleyip söyleme; hile yapmatbak (a) : tabakalar, katlar

tfl ( a) : çocuk

tiz, tîz (f): tez, çabuk

tonukmak: donuklamak, parlakln n kaybetmektoylamak: ziyafet vermek, arlamaktûtî (f): papaan, dudu kuutuyûr ( a) : kulartütün: duman, kvlcml duman

M E V L 1 D

u (f): ve

- uban, * üben: zarf - fiil eki (- up’tan genilemi, bugün kul-

lanlmaz: açuban. aluban. diyüben, görüben gibi)

ubûr (a) : geçmeuçmak: c<unet

ukbâ (a) : âhiret, öbür dünya

ulalmak: büyümek, yetimekurmak: vurmak (yardmc fiil olarak ta kullanlmtr )

urûc (a)

:

yukar çkma, ama, yükselme

urunmak: giymek, giyinmek

usûl (a) : asllar

u: ite

uak (a:) âklaruyûb(a): ayplar

ü (f): ve

ürimek: sallamak

üftâde (f): dükün, dümüümem (a): ümmetler

ümmet (a): bir peygambere inanp balanan cemaat, halk

Ummü Hâni (a): Ebu Tâlib*in kz ve Hibeyre’nin zevcesidir.

Hâni adl çocuundan dolay Ümmü Hâni denmitir, asl

ad Fâhte#

dir

ün: ses, sadâ

ündemek: çarmak, dâvet etmek

üde (uda): ite

vâ (a): ah, yazkl

vâcib (a) : gerekli, yaplmas din bakmndan lüzumlu olan

Vâcid (a): vücuda getiren, var eden; varlk, bulu, zenginlik

kudret ve ilim sahibi (Allah)

Vâhid (a): bir, tek (Allah)

M E V L 1 D J69

vah (a) : hayvan, 3aban hayvan

vahy (a): bir hususun veya bir emrin Allah tarafndan bir

melek vastasyla bir peygambere bildirilmesi, bildirilen söz

ve emir (Allah'n Cebrail vastasyle Hz. Muhammede bil-

dirdikleri)

Vâl (a): mâlik, sahip, efendi, iyilik yapan (Allah)

vâlih.(a): arm, akn, hayrete dümüvarbilevüz: varabilelim, gidebilelim

Vâris (a): her ey yok olduktan sonra kalacak olan (Allah)

Vâsi* (a): geni, her eyi kuatan (Allah)

vech (a): yüz

Vedûd (a) : çok seven, çok muhabbetli (Allah)

vehbet (a) : verme, balama, ba, lütuf, ihsan

Vehhâfc (a): çok veren, çok balayan (Allah)

Velî, veliyy (a): seven, dost, sahip (Allah); ermivilâdet (a): doma, douvisal (a): ulama, kavuumavuhû (a): vahi hayvanlar

%

vuslat (a): ulama, sevgiliye kavumavuzû’ (a): abdeat alma, abdest

vü (f ) : ve

yâ (a): ey

yaban: kr, ehir dya: dümanyahi: güzel, iyi

yapmak: kapamak (kapy)yarak, yara: hazrlk, yol hazrl; hazrlama, teçhiz (ölü-

nün ykanmas, • hazrlanmas)

yarlgamak: acmak, rahmet etmek» günahn balamakyarlk: emir, ferman

Yâsin (a): Kur’ân- Kerîm'in 36- sûresi ve ilk kelimesi. Tef-

sirciler buna çeitli mânâlar vermilerdir, ya’ nn “yâ: ey*#

sin’in “seyyid: efendi’* mânâs ifade ettiini söyleyenler

vardr. (Hz. Muhammed’in açlarndandr)

yavuz: kötü, fena

170 M E V L 1 D

yazuk: günah*, suç

yebâb (a): ykk, harap

ye, yi: daha iyi ve üstün, en iyi ve üstün

yigil: ye (emir)

yiit: genç, delikanl

yirek, yiirek: daha iyi, müreccah

yilmek: komak, bir eye deer verip ardndan gitmek

yirinmek: üzülmek, esef etmek

yirmek: kötülemek, beenmemekyitürmek: ulatrmak, eritirmek

Yûsuf (a): srail oullarndan Ya’kub peygamberin olu. Gü-zellii ile mehur ve güzelliin timsâlidir. Yûsuf ve Zelihâ

hikâyesi Kur*ân- Kerîm'de de anlatlmtr,yumak: ykamak

z

Zahir (a): görünen açk, belli, meydanda (Allah'n adlarn-

dandr)zahm (f) : yara

zahr (a): arka, srt

zâkir(a): zikr eden, anan

zar (a): zarar

zar (f) : alama,yüksek sesle alayp szlama

zârî ( f) : alama szlama, alayp inleme

zârr (a): zarar veren

zemzeme (a) : ses, namezerk (a) : hile, riyâ, ikiyüzlülük

zerzât (a) : zerreler

zî (0: ne iyi. ne güzel

zînet (a) : süs

znhâr (f): sakn, aman; muhakkakzi*n-ni‘am (a): nimetler sâhibi

*ulem (a) : karanlklar

Zü’l-celâl (a): celâl, ululuk sâhibi (Allah)

zünûb (a)

:

günahlar

BBLYOGRAFYA

Al! (Gelibolulu ), Künh-ül-ahbâr, Üniversite Ktp., T. Y. 5959

ve matbu, V» st. 1277.

Ali Emirî, Fuad Bey’in Süleyman Fakih ve Mevlid-i erif ma-kalesine cevap: Osmanl Tarih ve Edebiyat mec., sa. 11.

st. 1335.

Ate, Ahmet, Süleyman Çelebi - Vesîletü’n-necât - Mevlid,

Ankara 1954.

Ate, Mustafa, Ahmed’in Mevlid’i - Bir ksmnn KarlatrmalMetni ve Süleyman Çelebi’nin Eseri ile Ksa Bir Mukayese:

Mezuniyet tezi, st. 1952.

Aymutlu, Ahmet, Süleyman Çelebi’mn Hayat ve Eserinin

Edisyon Kritik’i, mezuniyet tezi, st. 1946; Süleyman Çe-

lebi ve Mevlid-i erif, st. 1958.

Banarl, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyat Tarihi, st. 1948;

Büyük Nazireler - Mevlid ve Mevlid’de Millî Çizgiler, lrt.

1962.

Beli (Bursa’l), Güldeste-i Riyâz- rfan, Bursa 1302.

Jiursal M. Tahir, Terceme-i Hâl-i Nazm- Mevlid-i Nebevi

Ef~feyh Süleyman Çelebi, st. 1323; Osmanl Müellifleri.

II, st. 1328.

Cevdet Paa, Ksas- Enbiyâ, st. 1331 ve st. 1966.

Çaatay, Neet, Mevlid Okutma Gelenei Hakknda: Din Yolu

dergisi, 28, Ankara 1957.

Çantay, Haan Basri, Kur’ân- Hakim ve Meâl-i Kerîm, 1 - 111,

Dördüncü bask, st. 1962.

Danimend, smail Hami, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi,

I, st. 1947.

Engelke, Irmgard, Sulajman Tschelebi’s Lobgedicht aut die

Geburt des Propheteen (Mevlid-i erif), Halle 1926.

172 M E V L 1 D

Evliya Çelebi, Seyahatname, II, st. 1324.

Faik Read, Tarh-i Edebiyyât- Osmâniyye, st. 1329.

Fuchs, H. v Mavlid: Encyclopedie de l’Islâm, 11, Leiden 1 926.

Gibb, E. J. W., A History of Ottoman Poetry, I, London 1900.

Hammer, Purgstall, Geschichte der Osmanischen Dichtkunst»

I. Pesth, 1836.

Hammer (Mütercim: Atâ), Devlet-i Osmâniyye Tarihi, I - 11.

st 1329.

Hatice, Süleyman Çelebi ve Mevlüdü: Mezuniyet tezi, st. 1931»

Hüseyin Vassâf, Vesîlet-ün-necât, st, 1329.

brahim Necmi. Tarih-i Edebiyyât Dersleri, 1, st. 1338.a

Karaçak, Zafer, Süleyman Çelebinin Mevlid’i, mezuniyet tezi,

st. 1944.

Köprülü M. Fuad, Süleyman Fakih - Mevüd-i erif: kdamgazetesi, sa. 6095, st. 28 Kânunusâni 1329: Eski airle-

rimiz -Divan Edebiyat Antalojîsi, st. 1934.

Köprülü M. Fuad - ehabedden Süleyman, Yeni Osmanl Ta-

rih-i Edebiyyât, st. 1332

Latifi, Tezkiret-ü-üarâ, st. 1313.

Mac Callum, F. Lyman, The Mevlidi Shrnf by Süleyman

Chelebi, London 1943.

Mias, Kâmil, Hazreti Muhammed’in Doum Günü ve Mevlid

htifali: Tasvir gazetesi, sa. 1244, st. 12 Ocak 1949.

Pekolcay, Necla, Türkçe Mevlid Metinleri, 1 - II, doktora tezi,

st. 1950; Süleyman Çelebi rnin Mevlidi Metni ve MeneiMeselesi: Türk Dili ve Edebiyat Dergisi, VI. st. 1954, s.

39 - 64; IsIâm Türk Edebiyat Tarihi, I, st. 1967.

Rza (Bursa’l), Musahhah Mevlid-i erif, st. 1327.

Saman, Ali Rza, Mevlid Nasl Okunur ve Mevidhânlar, st.

1951.

Süreyya M., Sicill-i Osmâni, st. 1311.

Saltk, Gazali, Süleyman Çelebi ve Mevlidi Hakknda Bir Ted-

kik, st. 1947.

Uraz, Murad, Mevlid ve zah, st. 1956.

Uzunçarl, Israai Hakk, Osmanl Tarihi, I, Ankara 1949.

M E VLÎD 173

Veled Çelebi» Süleyman Çelebi MevlcTi ve Me*hazlan: Hayatmec., sa. 45, Ankara 6 Terinievvel 1927» s. 14-16.

Yazr» ElmaVl M. Hamd, Kur’ân Dil v I -9» st. 1936- 1938.

Yelkenci, Raif, slâm Âleminde En Çok Okunan Türkçe Eser-

Süleyman Çelebi’nin Mevlid Manzumesi: En Son Dakika

gazetesi, 12 Ocak- 14 ubat 1949.

Zeki Megamiz, Medeniyyet-i lslâmiyye Tarihi, V, st. 1328.

Ziya Paa, Harabat, Mukaddime ve 111, st. 1291 ve 1292.

i

Türk Klasikleri

No. 8996

TOPTAN SATIstanbul Devlet Kitaplar Müdürlüü

Ankara, zmir, Adana, Samsun, Elaz ve Erzurum

Bölge eflikleri *

PERAKENDE SATIMillî Eitim Yaynevleri

ve Bakanlk Yaynlan satcs kitapçlar

% 6 KDV DAHL FYATI : 2500 LKA(2358 Lira+142 Lira)