ประเดนศกษา:ความหลากหลายทางชวภาพและระบบนเวศในทองถน

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษารอยเอดเขต ๒๗

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

รายชอสมาชก

1. นางสาวธนาพร โหรเวช ม.3 6. นางสาวไพรน ทพนด ม.3 2. นางสาวพชรนทร ศรวเศษ ม.3 7. นางสาวจราภรณ สดมพฤกษ ม.3 3.นางสาวปารฉตร สวสดผล ม.3 8. นางสาวอรสรา วนจบตร ม.3 4. นางสาวณฐชา บวสงห ม.3 9. เดกหญงวไลลกษณ ศภนด ม.2 5. นางสาวปยมนส อคเสรญ ม.3 10. เดกหญงปณตา อาจสนทร ม.2

ครทปรกษาโครงการ : นางธรกญญา พลนนท : นายศรวฒ บวสมาน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

ทมาและความส าคญ

จากการทกลมของพวกเราไดตงกลมเยาวชนขนมาชอวา “พลพรรครกษดอนปตา” ไดรวมกนศกษาเรอง “ดอนปตาภมปญญาในการอนรกษปาชมชน” ไดศกษาเรยนรความเชอ พธกรรมและภมปญญาชาวบานในการอนรกษปาชมชน และไดศกษาความหลากหลายของสงมชวตเบองตนในดอนปตา พบวา ม สงมชวตมากมายหลายชนด เชน ตนไม นก แมลงและเหด อนเปนผลมาจากภมปญญาของชาวบานในการอนรกษดอนปตาแหงนเอาไว ดงนน กลมของพวกเราจงตองการศกษาความหลากหลายของสงมชวตในดอนปตา โดยเจาะลกเฉพาะเหด ความสมพนธของเหดในดอนปตา ตลอดจนการใชประโยชนจากเหดในปาดอนปตาของชาวบาน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

วตถประสงค

1) เพอศกษาความหลากหลายของเหดในปาดอนป ตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

2) เพอศกษาความสมพนธของเหดในระบบนเวศและความสมพนธของเหดกบวถชมชนในดอนป ตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

3) เพอใหเกดความรก ความหวงแหน สรางจตส านกในการอนรกษเหด ตนไม และทรพยากรธรรมชาตในทองถน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

ระยะเวลา

พนทในการด าเนนโครงการ

ดอนป ตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

5 เดอน ตงแต 1 กรกฎาคม – 30 พฤศจกายน พ.ศ. 2557

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

วธการด าเนนงาน 4 ขนตอน

1.ขนคนหา (Discover) 2.ขนคนหา (Explore)

3.ขนอนรกษ (Conserve) 4.ขนแบงปน (Share)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.1.1 ประชมหาประเดนและวางแผนการท าโครงการ ทหองสมดและGP3/5 โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.1.สบคนและรวบรวมขอมลเกยวกบเหดใน Internet แลวน าเสนอเพอใหสมาชกในกลมเรยนรรวมกนสบคนและรวบรวมขอมลเกยวกบเหดใน Internet แลวน าเสนอเพอใหสมาชกในกลมเรยนรรวมกน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.2.เดนทางไปชมและเรยนรเกยวกบเหดทพพธภณฑเหดทมฤทธทางยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.3.เดนทางไปสบคนหนงสอและขอมลเกยวกบเหดทหอสมดกลาง มหาวทยาลยขอนแกน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.4.เดนทางเขาไปในพนทชมชน/หมบานสวนจกและบานสนามชย เพอส ารวจและสอบถามชาวบาน อยางคราวๆ เกยวกบสงมชวตและเหดทมในดอนปตาและการใชประโยชนจากปาใน ดอนปตาของชาวบาน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.5.ลงพนทจรง เพอส ารวจเกยวกบปาและเหดอยางคราวๆ และเพอหาพนทเตรยมวางแปลงส ารวจเหด ณ ดอนปตาสาธารณประโยชน ต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

ดอนปตาสาธารณประโยชน ต.สวนจก

5 กม.

1.2.6.แผนทแสดงต าแหนงและระยะทางจากโรงเรยนถงดอนปตาฯ ต.สวนจก

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

ศ.พ.ว.

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.7.แผนทแสดงอาณาเขตอ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด จาก Google map

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.8.แผนทแสดงต าแหนงบานสวนจก บานสนามชยและดอนปตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด จาก Google map

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.9.แผนทแสดงขอบเขตของดอนปตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด จ านวน 33 ไร จาก Google map

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.10.แผนทแสดงต าแหนงของศาลปตาและบรเวณแปลงทส ารวจเหดในดอนปตาสาธารณประโยชน ต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด จาก Google map (แปลงท 1และ3 ปาดบแลง ,แปลงท 2 ปาเตงรง)

3

1 2 ศาลปตา

เสนทางเดน

แปลงส ารวจ

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.11.สภาพปาดบแลงมเขลง(หมากเคง)และหมากหมอเปนพรรณไมเดน ไมพนลาง(หมากตองแลง) และเรอนยอดปกคลมของแปลงส ารวจท 1

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.12.สภาพปาเตงรงมตนยางเหยง(ซาด) และเตง(จก)เปนพรรณไมเดน ไมพนลาง(ไผเพก) และเรอนยอดปกคลมของแปลงส ารวจท 2

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.2.13. สภาพปาดบแลงมตนขนทองพยาบาท(ดกใส)และแดงเปนพรรณไมเดน ไมพนลาง(พลดางปาชนดหนง) และเรอนยอดปกคลมของแปลงส ารวจท 3 (ทางเดน)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.1.1 ประชมวางแผนกอนออกส ารวจ เตรยมอปกรณและเครองมอ เรยนรวธการส ารวจ ออกแบบบนทกขอมลเหด สรางแบบสอบถาม และออกแบบการทดลอง

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.1.2 ตวอยางแบบบนทกขอมลเหดในดอนปตาฯ และแบบสอบถามความคดเหนเกยวกบเหดฯ

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.1 สงหนงสอขออนญาตองคการปกครองสวนทองถน ก านนและผใหญบาน/ผน าชมชน/คณะกรรมการหมบานทดแลรบผดชอบดอนปตาฯ เพอขออนญาตเขาส ารวจปาดอนปตาฯ

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.2 วดพนทในการส ารวจโดยแบงเปน 3 แปลง (แปลงท 1 ปาดบแลง แปลงท 2 ปาเตงรง พนทแปลงละ 40 x 40 ม. = 1,600 ตร.ม. แปลงท 3 เสนทางเดน (ปาดบแลง) พนท 10x160 ม. =1,600 ตร.ม.)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.3 ลงพนทส ารวจเหดในดอนปตาฯ แปลงท 1-3 พรอมบนทกขอมลเหด เกบตวอยางเหดและวดความสงจากระดบน าทะเลปานกลาง,อณหภม, พกดภมศาสตร, สภาพอากาศ, ความชนสมพทธ, ความเขมแสง, pH ของดน,ความชนในดน, เรอนยอดปกคลม ตงแตเดอนกรกฎาคม-กนยายน 2557 จ านวน 7 ครง( 6 กรกฎาคม 2557, 13 กรกฎาคม 2557, 20 กรกฎาคม 2557, 3 สงหาคม 2557, 17 สงหาคม 2557, 7 กนยายน 2557, 7 ตลาคม 2557)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.4 ศกษาต าแหนงก าเนดสปอรของเหดและพมพสปอรเพอจ าแนกกลมเหด

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.5 บนทกขอมลเหดเพมเตมจากภาคสนาม จ าแนกและระบชอเหดโดยใชรปวธาน (key) และหนงสออางอง

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.6 เกบรกษาตวอยางเหดโดยวธการดองและอบแหง พรอมเขยนปายชอและระบขอมลเหด

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.7 ศกษาและเรยนรวธการเกบเหดและชนดเหดในดอนปตาฯ จากปราชญชาวบาน (แมทองจนทร มงคลมะไฟ และแมจงกล พนชะวนส)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.8 เรยนรเกยวกบตนไมในแปลงส ารวจเหดกบปราชญชาวบาน (พอเรอง วลยพทย)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.9 สอบถามความคดเหนเกยวกบเหดและความสมพนธของเหดในดอนปตาฯ กบวถชมชนของชาวบานสวนจก-บานสนามชย ต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.2.10 ทดลองปลกกลาไมวงศยางนากบดนทมเชอเหดระโงกเหลองเปรยบเทยบกบดนทไมมเชอเหด

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2.3.1 ประชมสรปผลการเรยนรทงหมดในขนส ารวจ น าขอมลจากการส ารวจมาวเคราะห สงเคราะห และสรปผลและเตรยมวางแผนการท างานขนอนรกษ

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

1.ความหลากหลายของเหดในปาดอนป ตา

74.85%

25.15%

จ าแนกวงศเหด

จ าแนกวงศได 125 ชนด จ าแนกวงศไมได 42 ชนด

61.68%

38.32%

จ าแนกรายชอเหด

จ าแนกชอได 103 ชนด จ าแนกชอไมได 64 ชนด

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

วงศทพบมากทสด คอ วงศ Agaricaceae โดยเหดทพบมากทสด คอ เหดโคนปลวกขาวตอก เหดตะไคลหนาเขยว และเหดหนามวง ตามล าดบ

เหดโคนปลวกขาวตอก เหดตะไคลหนาเขยว เหดหนามวง Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr. Russula virescens Fr. Termitomyces microcarpus

(Berk. & Br.) Heim.

วงศ Tricholomataceae วงศ Russulaceae วงศ Russulaceae

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

23.26%

27.20% พนท แปลงท

1,2,3 วางแปลงไว

ขนาด 1,600

ตารางเมตร

49.54%

ปรมาณเหดในแตละแปลงส ารวจ แปลงท1(ดบแลง) 355 ดอก

แปลงท2(เตงรง) 415 ดอก

แปลงท3(เสนทางเดนส ารวจ) 756 ดอก

บรเวณทพบเหดปรมาณมากทสด คอ แปลงท 3 เสนทางเดน (ปาดบแลง) แตเหดกนไดจะพบในแปลงท 2 (ปาเตงรง) มากกวาแปลงท 1 และ 3 (ปาดบแลง)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

57.48%

18.56%

13.77%

5.93%

1.80% 1.80%

0.60%

0.60% แหลงอาศยของเหด

บนพนดน

ขอนไมหรอกงไมผ

เปลอกตนไม

ใบไมผ

ใตดน

ตอไม

เถาวลยทมชวต

บนเมลดพช

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

45.51%

34.13%

8.38%

4.97% 4.19%

1.20% 1.20%

0.60%

เดยว/กลม(76ชนด)

เดยว(57ชนด)

กลม(14ชนด)

ราบไปกบทอนไม(8ชนด)

เดยว/กระจก(7ชนด)

กระจก(2ชนด)

ราบไปกบพนดน(2ชนด)

กลม/กระจก(1ชนด)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

2. ความสมพนธของเหดในระบบนเวศในดอนป ตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

62.88%

20.36%

12.57% 4.19%

พบความสมพนธของเหดในระบบนเวศดอนปตาฯ 4 รปแบบ

ยอยสลาย/กนซากพช

พงพาอาศยซงกนและกนกบรากไม

ปรสต/กอโรค

พงพาอาศยซงกนและกนกบปลวก

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

บทบาทของเหดในระบบนเวศดอนป ตา

ชวยยอยสลายซากพช เปนอาหารของคน และสตวอนๆ

เปนปรสต/กอโรค พงพาอาศยกบรากไม พงพาอาศยกบรงปลวก

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

3. ความสมพนธของเหดกบวถชมชนในดอนป ตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

พบความสมพนธของเหดกบวถชมชน โดยดอนป ตาฯ เปนแหลงหาเกบเหดน ามาประกอบอาหาร ยาและแหลงรายไดของชาวบานในการซอ-ขายเหด มตลาดนดในตอนเยนทกวนพฤหสบด และบางครงมคนมารบซอถงทบาน ซงเหดทท ารายไดมากทสด คอ เหดระโงกเหลอง คดเปน 21.5% ของเหดทงหมด รายไดในการเกบเหดของชาวบานประมาณ 10,000-15,000 บาท/ป เดอนทมเหดเกดมากทสด คอ สงหาคม และเปนฤดฝน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

53.89%

28.74%

8.38% 5.39% 3.60%

ไมมขอมล(90ชนด) ใชเปนอาหาร(48ชนด) ใชเปนยา(14ชนด)

เหดพษ/กนไมได(9ชนด) ใชเปนอาหาร/ยา(6ชนด)

การใชประโยชนจากเหดของชาวบาน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

ตวอยางเหดกนไดทพบ

เหดระโงกเหลอง เหดไสเดอน เหดไขเนา เหดขาวแปง

เหดหนาวว เหดตะไคลหนาเขยว เหดตะไคลหนาเหลอง เหดดน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

ตวอยางเหดทมสรรพคณทางยา

เหดปลวกใหญ, เหดปลวกตาบ บ ารงกาลง

เหดเผาะฝาย บ ารงปอดและล าคอ

เหดดนหม แกตะครว

เหดตะปลาย รกษาบาดแผล

เหดมนป, เหดกามป แกปวดตา ตาอกเสบ ยบย งเนองอก

เหดตนตกแก ยบย งเนองอก ปรบสมดลรางกาย

เหดหชาง ยบย งเนองอก กระตนภมคมกน

เหดกระถนพมาน บาบดโรคหและโรคเรม

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

ตวอยางเหดพษทพบ

เหดลกฝ นกานยาว เหดหวเขากอนกรวด

เหดสปอรสน าเงน เหดหมวกจน

ตองมปา มตนไม, อณหภม, สภาพอากาศ,ปรมาณน าฝน, ความชนสมพทธ, ความเขมแสง, pH ของดน, ความชนในดน และเรอนยอดปกคลมทเหมาะสมกบการเกดเหด

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

ปจจยทท าใหเกดเหด

สวนความคดเหนของชาวบานในการอนรกษเหด คอ ไมเกบเหดทออนหรอแกจนเกนไป ชวยกนอนรกษปาไม ตนไม ปลกตนไมทท าใหเกดเหด เชน ยางนา เพอใหลกหลานไดมเหดกนในอนาคต

กลายางนาทใสเชอเหด(ซาย) จะมใบสเขยวกวา ใบใหญและยาว

กวา ยอดยาวกวา ระบบรากดกวา ทไมใสเชอเหด(ขวา)

ผลการทดลองปลกตนไมวงศยางนาโดยใชดนเชอทมเหดระโงกเหลองเกดกบดนธรรมดา

กลาตะเคยนทองทใสเชอเหด(ซาย) จะมใบสเขยว

กวา ใบยาวกวา ยอดยาวกวา ระบบรากดกวา ท

ไมใสเชอเหด(ขวา)

กลารงทใสเชอเหด(ซาย) จะมใบสเขยวกวา ใบเรยบกวา ยอดยาวกวา

ระบบรากดกวา ทไมใสเชอเหด(ขวา)

กลาพะยอมทใสเชอเหด(ซาย) จะมใบสเขยวกวา ใบใหญและยาวกวา

ยอดยาวกวา ระบบรากดกวา ทไมใสเชอเหด(ขวา)

1. ชาวบานบางคนมการขดแมลงจนนหลวงทโคนตนไมแลวไมถมหรอกลบ ท าใหรากเสยหาย เจรญเตบโตชา บางครงตนไมอาจตายได และท าลายแหลงก าเนดเหด

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

สภาพปญหาทพบ

2. ชาวบานทมาเกบเหดบางคนใชวธเขยหรอขดดนหาเหด เมอเกบเหดแลวไมกลบดนใหเหมอนเดม 3. บางคนเกบเหดทออนหรอแก เกนไป ซงเปนการท าลายสปอรเหด

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

“ผาปาตนไมสายธารแหงเมลดพนธรวมใจกนบวชปา ครงท 2”

3.1.อนรกษเหดในปาดอนป ตาโดยจดกจกรรมในโครงการ “ผาปาตนไมสายธารแหงเมลดพนธรวมใจกนบวชปา ครงท 2 ” เพอเปนการสรางจตสานกและจตสาธารณะในการอนรกษดอนปตา ตนไมและทรพยากรธรรมชาตในทองถน เพอเปนการบรณาการการเรยนรสงแวดลอมรวมกนระหวางหมบาน วด และโรงเรยน (บวร) และเปนการสรางนวตกรรมทมงเนนการพฒนาชมชนดานการดแลรกษาสงแวดลอม วนท 14 กนยายน 2557

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

3.2 บรรยากาศการเตรยมกองผาปาตนไมสายธารแหงเมลดพนธรวมใจกนบวชปา ครงท 2

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

3.3.บรรยากาศการถวายผาปาตนไมสายธารแหงเมลดพนธรวมใจกนบวชปาครงท 2 ณ ดอนป ตาสาธารณประโยชน ต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด วนท 14 กนยายน 2557

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

3.4.จดท าปายอนรกษเหดและตนไมไปตดรอบดอนป ตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด วนท 7 ตลาคม 2557

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

3.5.น าเชอเหดกนได เชน เหดระโงกเหลอง เหดตะไคล ไปโปรยบรเวณโคนตนไมวงศยางนา เชน เตง ยางเหยง ในดอนป ตาสาธารณประโยชนต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด วนท 7 ตลาคม 2557

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

3.6.น าปายอนรกษเหดและตนไมไปตดรอบๆ บรเวณปาไมทมเหดกนไดเกด ภายในโรงเรยน ศรสมเดจพมพพฒนาวทยา (มชาวบานเขามาเกบเหดตะไคล เหดมนป เหดแดงน าหมากทกป)

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

3.7.จดตงพพธภณฑเหดโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยาใหนกเรยน คร และผสนใจไดศกษา

4.1 รายงานผลการด าเนนโครงการในกจกรรมหนาเสาธงแกนกเรยน คร และผบรหาร

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

4.2 จดรายการเสยงตามสาย ณ หองประชาสมพนธของโรงเรยน ในตอนพกกลางวน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

4.3 การพดคยแลกเปลยนประสบการณโดยตรงและผาน Facebook กลมนกส ารวจ ศ.พ.ว. และกลมพลพรรครกษดอนป ตา

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

4.4 จดท าหนงสอการตนเลมเลกเกยวกบเหดใหผสนใจอานในหองสมดโรงเรยน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

4.4.จดท าหนงสอการตนเลมเลกเกยวกบเหดใหผสนใจอานในหองสมดโรงเรยน

4.5 มอบหนงสอการตนเลมเลกเกยวกบเหดใหกบศนยพฒนาเดกเลก โรงเรยน อ.บ.ต. และหองสมดโรงเรยน

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

4.6 น าเสนอขอมลการศกษาเกยวกบเหดโดยจดทา website หรอ Blog “เหด: สดยอดผยอยสลายสายสมพนธในดอนป ตา”

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

4.7 มอบใบความรเรอง “แนวทางการปลกเหดรวมกบไมยนตน” ใหแกคร ชาวบานและผสนใจ

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

ผแตง : นางสาวณฐชา บวสงห

ผแตง : นางสาวธนาพร โหรเวช

4.8 แตงบทเพลงและสรภญญะเกยวกบการอนรกษเหดและปาดอนป ตา

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา

โดย : กลมพลพรรครกษดอนปตา