medenihukuk

kpss ve kurum

sınavları için

özgün konular ve

özgün sorulardan oluşan

tek kitap2014

kpss

İdari HakimlikSayıştay

Gelir UzmanlığıKamu İhale Kurumu

KontrolörlükDenetmenlik

Uzmanlık

mustafa dinçdemir

Mustafa DİNÇDEMİR

MEDENİ HUKUK

ISBN 978-605-364-637-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

II. Baskı :Kasım 2013, AnkaraYayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu

Dizgi-Grafik Tasarım: Merve KoşarKapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Stiİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A

Yenimahalle/ANKARA(0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.net

SUNU

Hukukun temel kavramlarını ve kişilerin kişisel hallerini ve ilişkilerini düzenlediğinden medeni hukuk kitabının bol örnekli ve kanun hükümlerini somutlaştırıcı özellikleriyle ön plana çıkaran bir kitap olması kitabın hazırlanmasında özellikle göz önünde tutulmuştur. Bu açıdan olabildiğince anlaşılır bir dil kullanmaya özen gösterdim. Derslerde öğrencile-rin zorlandıkları bölümleri tespit ederek ve ÖSYM’nin soruları irdelenerek titiz bir çalışma sonucunda sorun çözücü bir kitap hazırlamak temel hedefimdi. Öğrencinin “burada kanun hükmü nasıl somutlaştırılır” veya “buradan hangi sorular gelebilir” gibi çalışırken sürekli kendisine sorduğu soruların cevapları bu kitapta mevcuttur.

KPSS, Adli ve İdari Hakim ve Savcılık Sınavları, Sayıştay ve diğer kurum sınavlarının sorularını bölüm sonlarında çözümleriyle birlikte bulabilirsiniz. Ayrıca her bölüm sonunda özgün cevaplı testler konunun tamamen özümsenmesinde yardımcı olacaktır.

Kitapla ilgili tüm eleştiri, önerileri ve takdirlerinizi pegem@pegem.net aracılığıyla biz-lere ulaştırmanız kitabın ümit ettiğimiz amacına ulaşması açısından bizim için önemlidir.

Kitabın hazırlanmasında hiç üşenmeden tüm dizgi işlerini büyük bir anlayışla tamam-layan başta Ahmet Resul Kaymakçı ve tüm dizgi ve proje bölümü çalışanlarına, eleştiri ve dostluğunu esirgemeyen sevgili Özgür Demirci’ye, hayatımın en büyük şansı olan ve kitabın hazırlanmasında tüm huysuzluğuma katlanan sevgili eşim ve kızıma, yayınevinin desteğini üzerimden eksik etmeyen Sayın Suat Düz başta olmak üzere tüm PEGEM ai-lesine, hayatımın her alanında desteğini esirgemeyen anne ve babama ve Ank(g)ara şivesinin tüm “g”leriyle anlattığım dersleri dinleyen öğrencilerime teşekkürlerimi sunarım.

Mustafa DİNÇDEMİR

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Temel Kavramlar ve Başlangıç Hükümleri

SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR ...............................................1

HUKUK YAPTIRIMLARI (MADDI MÜEYYIDELER) .......................................1

Hukukun Türleri ..............................................................................................3

Hukukun Kaynakları ve Uygulanması.............................................................3

Boşluk Türleri..................................................................................................5

Boşluk Sayılamayacak Haller: ........................................................................7

Hukuk Kurallarının Türleri: ..............................................................................7

HAK ................................................................................................................8

1. Mahiyetine Göre Haklar .........................................................................8

2. Konularına Göre Haklar .......................................................................10

3. Kullanımlarına Göre Haklar .................................................................10

4. Amaçlarına Göre Haklar ......................................................................10

Hakların Kazanılması .............................................................................. 11

Eşya Hukukunda İyi Niyetin Rolü .................................................................12

Hakkın Kullanılması ................................................................................14

Hakların Korunması .................................................................................14

Hakkın Kaybedilmesi: .............................................................................15

Çıkmış Sorular ..............................................................................................16

Çözümler ......................................................................................................21

Cevaplı Test ..................................................................................................24

viPEGEM AKADEMİ

2. BÖLÜM Kişiler Hukuku

GERÇEK KİŞİLER .......................................................................................29

Kişilik Başlangıcı .....................................................................................29

Kişiliğin Sona Ermesi ...............................................................................29

Ölüm Karinesi .........................................................................................29

Birlikte Ölüm Karinesi .........................................................................31

Gaiplik Kararı .....................................................................................31

Hak Ehliyeti...................................................................................................34

Fiil Ehliyeti ....................................................................................................34

Fiil Ehliyetine Göre Kişilerin Sınıflandırılması ..........................................37

a. Tam Ehliyetliler ...............................................................................37

b. Tam Ehliyetsizler ............................................................................37

c. Sınırlı Ehliyetsizler ..........................................................................39

d. Sınırlı Ehliyetliler.............................................................................40

Hısımlık ...................................................................................................41

Yerleşim Yeri (İkametgah) .......................................................................44

Kişilik Hakları ...........................................................................................44

Ad (İsim) .................................................................................................46

Soyisim ....................................................................................................47

Çıkmış Sorular ..............................................................................................48

Çözümler ......................................................................................................62

Cevaplı Test ..................................................................................................69

vii PEGEM AKADEMİ

3. BÖLÜM Tüzel Kişiler

TÜZEL KİŞİLER ...........................................................................................75

DERNEKLER................................................................................................77

Derneğin Tüzel Kişilik Kazanması ...........................................................78

Derneklerin Hak Ehliyeti ve Fiil Ehliyeti ...................................................78

Derneklere Üyelik ....................................................................................79

Derneğin Organları ..................................................................................80

a) Genel Kurul ...............................................................................80

b) Yönetim Kurulu .........................................................................81

c) Denetim Kurulu .........................................................................82

Derneğin Sona Ermesi ............................................................................82

a) Kendiliğinden Sona Ermesi (İnfisah) ........................................82

b) Fesih ........................................................................................82

Derneğin Sona Ermesinin Sonuçları .......................................................83

VAKIFLAR ....................................................................................................84

Vakfın Amacı ve Amacının Değiştirilmesi ................................................85

Vakfın Örgütü ..........................................................................................86

Denetim ..................................................................................................86

Vakfın Sona Ermesi .................................................................................87

Çıkmış Sorular ..............................................................................................88

Çözümler ......................................................................................................93

Cevaplı Test ..................................................................................................96

viiiPEGEM AKADEMİ

4. BÖLÜM Aile Hukuku

GENEL OLARAK .......................................................................................... 99

NİŞANLANMA ............................................................................................ 100

Nişanlanmanın Şartları .......................................................................... 100

Şekli Şartlar ...................................................................................... 100

Maddi Şartlar .................................................................................... 101

Nişanlanmanın Hükümleri ..................................................................... 101

Nişanlanmanın Sona Ermesi ................................................................. 102

Nişanlanmanın Sona Ermesinin Sonuçları ............................................ 103

EVLENME .................................................................................................. 104

Evliliğin Şartları ...................................................................................... 104

Evliliğin Genel Hükümleri ...................................................................... 108

Evliliğin Sona Ermesi ..............................................................................111

Doğal Yollarla Sona Erme .................................................................111

Evlenmenin Hükümsüzlüğü ....................................................................111

1.Evlenmenin Yokluğu .......................................................................111

2.Evlenmenin Butlanı ........................................................................111

BOŞANMA.................................................................................................. 113

Boşanma Nedenleri ............................................................................... 113

a. Boşanmanın Özel Sebepleri......................................................... 113

b. Boşanmanın Genel Sebepleri ...................................................... 115

Boşanma Davası ................................................................................... 116

Boşanmanın Sonuçları .......................................................................... 117

Mal Rejimi Sözleşmesi ..................................................................... 119

SOYBAĞI ................................................................................................... 126

a. Soybağının Ana ve Baba ile Kurulması ve Soybağının Reddi .......... 126

b. Tanıma ............................................................................................... 128

c. Babalık Davası .................................................................................. 129

ix PEGEM AKADEMİ

d. Evlat Edinme .....................................................................................130

VELAYET ....................................................................................................132

Velâyetin Kaldırılması ............................................................................134

Çocuğun Malları ....................................................................................135

Altsoyun Denkleştirme Alacağı ..............................................................135

VESAYET ..................................................................................................136

Vesayet Daireleri ..................................................................................138

Çıkmış Sorular ............................................................................................140

Çözümler ....................................................................................................149

xPEGEM AKADEMİ

5. BÖLÜM Eşya Hukuku

EŞYANIN TÜRLERI ....................................................................................153

1. Tüketilebilir Eşya - Tüketilemez Eşya ................................................153

2.Taşınır Eşya - Taşınmaz Eşya ...........................................................154

3. Misli Eşya – Gayri Misli Eşya ...........................................................154

4. Basit (yalın) Eşya - Birleşik Eşya - Eşya Birliği ..................................154

5. Bölünebilen Eşya – Bölünemeyen Eşya ............................................154

6. Kamu Malları – Özel Mallar ...............................................................155

ZİLYETLİK ..................................................................................................155

Zilyetliğin Konusu ..................................................................................156

Zilyetlik Halleri .......................................................................................156

Zilyet Yardımcılığı ..................................................................................158

Zilyetliğin Kazanılması: ..........................................................................158

a. Teslimle Kazanma ........................................................................159

b. Teslimsiz Kazanma.......................................................................159

Zilyetliğin Korunması .............................................................................161

Zilyetlik Karineleri ..................................................................................163

Mülkiyet Karinesi ..............................................................................163

Fer’i Zilyet Lehine Karine..................................................................163

Zilyetliğin İadesi .....................................................................................164

Zilyetliğin Kaybedilmesi ........................................................................165

TAPU SİCİLİ ...............................................................................................165

Ana Siciller: ...........................................................................................165

Yardımcı Siciller: ....................................................................................165

Kadastrosuz Yerlerde Tutulan Defterler: ...............................................166

Tapu Siciline Hakim Olan İlkeler: ...........................................................166

Tapu Sicilinde Yapılan İşlem ve Kayıtlar ................................................173

A) Tescil ............................................................................................173

B) Şerhler .........................................................................................173

C) Beyanlar ......................................................................................179

AYNİ HAKLAR ............................................................................................179

A) Mülkiyet Hakkı ..................................................................................181

Mülkiyetin Kapsamı ..........................................................................182

xi PEGEM AKADEMİ

Mülkiyet Çeşitleri ..............................................................................184

B) Sınırlı Ayni Haklar .............................................................................203

Sınırlı Ayni Hakların Türleri ..............................................................204

Çıkmış Sorular ............................................................................................216

Çözümler ....................................................................................................219

Cevaplı Test ................................................................................................251

xiiPEGEM AKADEMİ

6. BÖLÜM Miras Hukuku

MİRASÇILAR..............................................................................................258

A) Yasal Mirasçılar.................................................................................258

Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı ...............................................................260

B) Saklı Pay ve Saklı Pay Mirasçılığı ....................................................261

C) Atanmış Mirasçılar ............................................................................262

D) Belirli Mal Vasiyeti Alacaklıları ..........................................................263

E) Yedek (Alt) Mirasçılık ........................................................................263

F) Art Mirasçılık .....................................................................................263

ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR ................................................................265

a) Vasiyetname ......................................................................................265

Vasiyetnamenin Geri Alınması .........................................................269

Vasiyetin Yok Edilmesi......................................................................269

b) Miras Sözleşmesi ..............................................................................270

Miras Sözleşmesinin Sona Ermesi ...................................................271

Ölüme Bağlı Tasarrufların Kendiliğinden Sona Ermesi ....................272

Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali ........................................................273

Mirasçılıktan Yoksunluk ....................................................................274

Mirasçılıktan Çıkarma.......................................................................274

Mirasçılıktan Feragat ........................................................................276

Mirasın Reddi ...................................................................................277

Tenkis Davası ...................................................................................279

Mirasta Denkleştirme........................................................................281

Resmi Tasfiye ...................................................................................282

Miras Sebebiyle İstihkak Davası ......................................................284

Çıkmış Sorular ............................................................................................285

Çözümler ....................................................................................................297

Cevaplı Test ................................................................................................304

YARARLANILAN KAYNAKLAR ..................................................................307

SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

İnsanların bir arada yaşamasını sağlayan kurallar vardır. Hukuk ku-ralları bu kuralların bir türüdür. Hukuk kurallarının diğer kurallardan farkı, farklı kurallar içermesi değil, yaptırımının farklı uygulanmasıdır. Sosyal ha-yatı düzenleyen kurallar;

Ahlak Kuralları

Görgü Kuralları Yaptı rımı toplum tarafından uygulanır.

(Manevi müeyyideli kurallar)

Din Kuralları

Hukuk Kuralları Yaptır ımı devlet tarafından uygulanır.

(Maddi müeyyideli kurallar)

HUKUK YAPTIRIMLARI (MADDI MÜEYYIDELER)

Ceza: Suç niteliği taşıyan davranışa uygulanan yaptırımdır.

Cebri İcra: Borcunu yerine getirmeyen veya mahkeme kararına uy-mayan kişilere uygulanan yaptırımdır.

Tazminat: “Sözleşmeye aykırılık” ve “haksız fiil” durumlarında, zarara uğrayan kişinin zararının maddi ve manevi olarak giderilmesini amaçlayan yaptırım türüdür.

Hükümsüzlük: Bir hukuki işlemin kanunun aradığı şekilde yapılmaması durumunda uygulanan yaptırımdır. Kendi içerisinde üç ana başlıkta incelenir:

a) Yokluk: İşlemin hiç yapılmamış gibi yok olması halidir. Yani işlemin kurucu unsurlarında eksiklik olması halidir. Sözleşmenin esaslı noktaları eksikse ya da taraf iradeleri uyuşmamışsa işlem yok hükmündedir, yani hukuk düzeni içinde hiç doğmamıştır. (Örneğin: Satış sözleşmesinin esaslı unsurları mal ve malın karşılığı olan bedeldir. Tarafların bedel konusunda anlaşmadan yaptıkları satış sözleşmesi yok hükmündedir.)

Hukuk kural-

larının diğer

kurallardan farkı

yaptırımını devle-

tin uyglamasıdır.

hoca notu

1. BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR ve

BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ

2PEGEM AKADEMİ

Yokluk halinde işlem hiç doğmadığından bunun bir hükümsüzlük hali olmadığını belirten görüşler de mevcuttur. Çünkü bir işlemin hükümsüz olması için kurulmuş bir ilişki olması gerekir. Oysa ki yokluk halinde bu ilişki hiç kurulmamıştır. Kanımca bu görüş ge-çerlidir.

b) Butlan: İşlemin batıl olması; işlemin geçerlilik şartlarındaki eksiklik

nedeniyle baştan geçersizlik olması halidir.

Bir hukuki işlemin butlanla geçersiz olması için şu şartların herhangi

birinin varlığı gereklidir:

– Ehliyetsizlik

– Şekil eksikliği

– İmkansızlık

– Hukuka ve ahlaka aykırılık

– Muvazaa (İrade ve irade beyanı arasında karşılıklı olarak bilerek

yaratılan uyuşmazlıktır.).

Yukarıdaki hallerde görüldüğü gibi işlem yapılmış ancak işlem sa-katlanmıştır. Dolayısıyla işlem geçersiz olarak gerçekleşir. Butlan, kural olarak hakim tarafından re’sen dikkate alınır, çünkü bir işlemin batıl olması kamu düzeni ile ilgilidir. Butlanın hakim tarafından dikkate alınmadığı istis-nai durumlar ise evlilik ve ölüme bağlı tasarruf işlemleridir. . Butlan, yapılan hukuki işlemi en baştan itibaren geçersiz kılar. Bunun tek istisnası evliliktir. Evlilik, mahkeme tarafından geçersiz kılınıncaya kadar tüm hüküm ve so-nuçlarını doğurur.

c) Tek taraflı bağlamazlık: Yapılan hukuki işlemin taraflardan yalnız-ca birini bağlaması durumudur. Kendi içerisinde ikiye ayrılır:

– Askıda geçersizlik (Eksiklik): İşlem bir icazetle geçerli hale ge-lecekse icazet verilinceye kadar geçersiz kabul edilir. (Örneğin: Sınırlı ehliyetsizlerin veli ya da vasilerinin icazeti alınıncaya ka-dar yapmış oldukları işlemler askıda geçersizdir – eksiktir.)

– İptal edilebilirlik: Hata, hile, ikrah ve gabin halinin söz konusu olduğu sözleşmeler, buna tabi olan kişilerce belli süreler dahilin-de iptal edilebilir işlemlerdir. Kişilere tanınan bu iptal edilebilirlik süreleri hak düşürücüdür.

Hukuki işlemin geçersizlik sebepleri Borçlar Hukuku kitabında daha detaylı olarak işlenmiştir.

3 PEGEM AKADEMİ

İptal: İdari bir işlemin mahkeme kararıyla iptal edilmesi yaptırımıdır.

Yani devlet veya öteki kamu tüzel kişilerin üstün ve ayrıcalıklı yetkileriyle

yapmış oldukları işlemin mahkeme kararıyla bozulmasıdır. Yönetmeliğin

mahkemece iptali, bakanlığın yaptığı işlemin mahkeme kararıyla iptali gibi

örnekler verilebilir.

HUKUKUN TÜRLERİ

Pozitif Hukuk (Müspet Hukuk): Yürürlükte bulunan yazılı ve yazısız

tüm hukuk kurallarını kapsar.

Mevzu Hukuk: Yürürlükte bulunan, yetkili makamlarca konulmuş ku-

ralların tümü mevzu hukuk olarak nitelendirilir. Burada dikkat edilmesi gere-

ken nokta yetkili makamların yalnızca yazılı kuralları koyma yetkileri vardır.

İdeal (Tabii-Doğal) Hukuk: Olması istenen ancak günümüz dünya-

sında gerçekleşmesi mümkün olmayan toplum düzenine ilişkin, bu toplu-

mun gerek duyacağı hukuk kurallarıdır. (İdeal dünya)

Tarihi Hukuk: Yürürlükten kalkan hukuk kurallarının tümüdür.

HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI

Hukukun Kaynakları

Yazılı Kaynaklar

• Anayasa

• Kanun

• Kanun Hükmende

Kararname

• Milletlerarası

Antlaşmalar

• Tüzük

• Yönetmelikler

• Genelge

• Örf ve Adet

Hukuku

• Doktrin (Bilimsel

Görüş)

• İçtihat (Geçmiş

Mahkeme Kararı)

Yazısız Kaynaklar

Yardımcı Kaynaklar

Hakim, somut bir uyuşmazlığı çözerken ilk önce yazılı kaynaklara

başvurur ve bu kaynakların yorumunu yapar. Kanun, sözüyle ve özüy-

le (ruhuyla) değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunun sözü (lafzı),

kanunun açık metni, açıkça belirli madde ifadeleridir. Kanunun özü ise,

kanunun bütününe hakim olan ilkelere göre belirli bir kuralın taşıdığı an-

lamdır. Kanunun ruhunun araştırılmasında, kanunun sistemi, kanunun ha-

zırlık çalışmaları, hükmün amacı ve yorumun yapıldığı zamandaki koşullar

dikkate alınır. Dolayısıyla somut uyuşmazlığın çözümünde esas alınan

unsur yazılı kaynaklardır. Ancak hakim yazılı kaynaklarda somut olaya

Somut olayla

ilgili yazılı kay-

naklardan hüküm

olmaması “kanun

boşluğu”; yazılı ve

yazısız kaynak-

larda hüküm

olmaması “hukuk

boşluğu”dur.

hoca notu

4PEGEM AKADEMİ

ilişkin bir hüküm bulamazsa “kanun boşluğu” dediğimiz hal ortaya çıkar.

Yani kanun boşluğu yazılı kaynaklarda somut uyuşmazlığa ilişkin yazı-

lı bir hüküm olmamasıdır. Hakim, kanun boşluğu halinde yazısız hukuk

kurallarına(örf ve adet hukuku) başvurur. Hakim, kanun boşluğu halinde

örf ve adet hukukuna başvurmak zorundadır. Yani örf ve adet hukukuna

başvurmak hakimin takdirine bağlı değildir. Ancak dikkat etmek gerekir ki

kamu hukuku alanında genel olarak kanunilik ilkesi egemen olduğundan

örf ve adet hukukuna kamu hukuku alanında başvurulmaz. Örneğin ceza

hukukunda “kanunsuz suç ve ceza olmaz” ilkesi gereğince örf ve adet

hukukuna başvurulmaz.

Örf ve adetin, hakimin dikkate alacağı hukuk kuralı haline gelebilme-

si için aşağıdaki hususları taşıyor olması şartı aranır;

• Devamlılık(maddi unsur) Örf ve adetin uzun zamandır ülkede

uygulanıyor olması.

• Genel inanış(manevi unsur)

• Devlet desteği(maddi müeyyide unsuru)

Yukarıdaki unsurları içeren örf ve adet kurallarını hakim dikkate al-

makla yükümlüdür. Eğer bir örf ve adet hukuku kuralı belirli bir bölge ya da

meslekte uygulanıyorsa özel örf ve adet hukuku; yurt çapında uygulanıyorsa

genel örf ve adet hukuku olarak nitelendirilir. Somut uyuşmazlığa ilişkin yazı-

lı ve yazısız kurallarda hüküm bulunamamasına “hukuk boşluğu” adı verilir.

Bu halde hakim kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse

ona göre karar verir. Yani hakim hukuk yaratır. Hakim hukuk yaratırken ya

başka bir hükümden yararlanır ya da orijinal kural yaratır. İşte hakimin başka

bir kanun hükmünden yararlanarak yeni bir kural yaratması yoluna kıyas

(örnekseme) adı verilir. Hakim yarattığı bu kurala göre somut uyuşmazlığa

ilişkin hükmünü verir. Hakimin yarattığı hukukun genel özellikleri;

• Kanun niteliği taşımaz.

• Kuvvetler ayrılığı prensibine aykırı değildir.

• Bağlayıcı değildir.(yalnızca hakimi görülmekte olan davayla ilgili

bağlar.)

• Üst yargı denetimine tabidir.

• Kanun ve anayasanın temel ilkelerine ve özüne bağlıdır.

• Genel ve soyut kurallardır.

Hakim hukuk yaratırken yardımcı kaynaklara bakmakla yükümlü de-ğildir. Ancak içtihatlar ve doktrinler hakime yardımcı olma niteliğindedir. Ancak unutulmamalıdır ki hakimlerin benzer alana ilişkin farklı kurallar ya-ratıp hüküm vermesi hukuk düzeninde ikiliğe yol açabileceğinden yüksek

Örf ve adet

hukuku başvu-

rulması zorunlu

kurallarken, içtihat

ve doktrinler

başvurulması

zorunlu olmayan

kurallardır.

hoca notu

5 PEGEM AKADEMİ

mahkemeler bu alanda içtihati birleştirme kararı alabilmektedir. İçtihati bir-leştirme kararları her hakim için başvurulması zorunlu kaynaklardır. Başka bir deyişle bağlayıcı ve hukukun asli kaynakları hükmündedir. Bu bakım-dan yüksek yargı organının tüm hakimler için yarattığı içtihati birleştirme kararları kuvvetler ayrılığı prensibinin istisnası niteliğindedir.

Boşluk Türleri

Kural dışı kanun boşluğu: Kanun koyucunun bilmeden ve isteme-den bıraktığı boşluktur. Burada hakim, örf ve adet hukuku hükümlerine başvurmak zorundadır. Burada da hüküm bulunmazsa hukuk boşluğu ha-lini alır ki hakim hukuk yaratma yoluna başvurur.

Kural içi boşluk: Kanun koyucunun bilerek ya da isteyerek bıraktığı boşluktur. Kanun koyucunun bilerek boşluk bırakmasının asıl sebebi, çö-züme ilişkin hükümleri ya başka bir hükümle zaten önceden düzenlemiş olması(atıf) ya da her hale ilişkin düzenlemeyi önceden öngöremeyece-ğinden hakime takdir yetkisi tanımasıdır. Hakim atıf veya takdir yetkisini kullanmak zorundadır. Hakime tanınan bu yetkilerin somut olaya uygulanıp uygulanmadığı üst yargı tarafından denetlenir.

Atıf: Hakimin bir başka kanun hükmüne yönlendirilmesidir. Örneğin, MK.m.157 de “Butlanla hükümsüz olan evlilik içinde doğan çocuklar ile ana ve baba arasındaki ilişkilere boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır” diyerek kanun koyucu, somut uyuşmazlık boşanmaya ilişkin olmasa da çözümün bo-şanma hükümlerinde olduğunu belirterek hakimi bu hükme yönlendirmiştir.

Takdir yetkisi: Hakime bir hareket alanı yaratarak, hakimin boşluğu doldurmasını ya da hakimin tanımlanmayan kavramın içini doldurmasının istenmesidir. Kanunun takdir yetkisi tanıdığı veya durumun gereklerini ya da haklı sebepleri göz önünde tutmayı emrettiği konularda hâkim, hukuka ve hakkaniyete göre karar verir. Buna göre hakim takdir yetkisini genel olarak üç halde kullanabilir:

• Kanunun açıkça takdir yetkisi tanıdığı hallerde kullanılır. Örne-ğin, BK.m.51 de “Hakim, tazminatın kapsamını ve ödeme biçi-mini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler” diyerek hakimin tazminata ilişkin hükümlerde tak-dir yetkisini açıkça belirtmiştir.

• Kanunda kullanılan deyim ve kavramların açıklama eksikliği söz konusu ise hakimin takdir yetkisi ortaya çıkar. Örneğin, BK.m.65 de “Hakkaniyet gerektiriyorsa hakim, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın, tamamen veya kısmen giderilmesine karar verir” demiştir ancak hakkaniyetin ne olduğunu belirtmemiştir. İşte bu halde durumun hakkaniyet gerektirip gerektirmediğini kanun koyucu önceden öngörememiş ve hakime takdir yetkisi tanımıştır.

Takdir yetkisi

ancak kural içi

boşluk doldurma

aracıdır, hakim

takdir yetkisiyle

kural yaratmaz.

hoca notu

6PEGEM AKADEMİ

• Bir diğer durum ise hakime hareket alanı bırakılmasıdır. Bu halde Atıf, ancak kuraliçi boşluk doldurma aracıdır. Hakim, atıf yoluyla yeni kural yaratamaz, olan kuralı uygular, oysa ki kıyas hakimin hukuk yaratma aracıdır. kural içi boşluk vardır ve hakim takdir yetkisine başvurur. Örneğin, Çek Kanunu m.7 de “ Tacirin ticari işletmesiyle ilgili iş ve işlemlerinde, tacir olmayan kişinin çek defterini kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır” diyerek du-rumun özelliğine göre verilen aralıkta ceza verilmesi konusunda hakime takdir yetkisi tanımıştır.

Dikkat edilirse, hakimin takdir yetkisini kullanması hakimin takdi-rinde değil, kanun koyucunun öngörmesine bağlıdır. Yine hakim takdir yetkisini kullanarak somut uyuşmazlığı kuralın(kanunun) içinde kalarak çözmektedir. Kuraldışı boşluktaki gibi örf ve adete yani yazılı kaynakların dışına çıkmamaktadır. Ancak hakim, takdir yetkisini kullanırken de tamamen serbest değildir. Kendisine ve-rilen hareket alanı dışına çıkamayacağı gibi (örneğin yukarıdaki altı ay – iki yıl arası) hukuka ve hakkaniyete göre karar vermelidir. Ayrıca hakimin takdir yetkisi üst yargı denetimine de tabidir.

Açık Boşluk: Kanunda somut olaya uygulanacak bir hüküm olması gerekirken hükmün olmaması halinde ortaya çıkar. Açık boşluk aynı zaman-da bir kural dışı boşluk halidir. Örneğin boşanma halinde velayet bırakılma-yan ebeveynin ölümü halinde onun üst soyunun torunlarıyla ilişki kurup ku-ramayacağına ilişkin kanunda düzenleme olmaması açık boşluğa örnektir.

Örtülü (açık olmayan) Boşluk: Kanun hükmünün uygulanması hak-kaniyete aykırıysa veya kanunun somut olaya uygulanması kendi özüyle çatışıyorsa örtülü boşluk ortaya çıkar. Başka bir deyişle kanunun sözü ve özünün somut olaya ilişkin çelişki içinde olması halinde ortaya çıkar. Yani örtülü boşluk halinde kanunda hüküm vardır ancak uygulanması hakka-niyetli değildir. Hakim burada yeniden bir hukuk yaratma yetkisine sahip değildir ancak varolan kanun hükmünü amacına uygun olarak daraltma yoluyla somut uyuşmazlığa çözüm getirir. Örneğin, Ayırt etme gücü olma-yan A kişisinin satın aldığı milli piyango biletine büyük ikramiye çıkması durumunda kural olarak işlem butlanla geçersizdir. Ancak işlemin geçer-sizliği halinde biletten çıkan ikramiyeden A’nın yararlanamaması hakka-niyet ilkeleriyle uyuşmadığını hakim belirlerse, hükmün amacına uygun olarak daraltılması yönünde kararıyla yapılan işlemin geçerliliğine ve A’nın biletten çıkan ikramiyeyi almasına hükmedebilir.

Bilinçli boşluk: Hakim bilinçli boşluk halinde de boşluğu doldura-maz ancak bu boşluk yine kanun koyucu tarafından bilerek bırakılmıştır. (Örneğin, kanunda taşınmaz mülkiyetinde illilik ilişkisinden söz ederken, taşınır mülkiyetinin illiyet bağıyla ispatlanmasının düzenlenmemesi bir bi-linçli boşluktur.)

Hakim; açık,

gerçek, bilinçsiz,

kuraldışı, hukuk

boşluğu halinde

hukuk yaratır.

hoca notu

Örtülü boşluğa

ancak hakim

hükmedebilir.

Soruda açıkca

hükmen sözü ile

özünün çatışması

belirtilmemişse

kişisel hakkaniyet

ölçülerimizle

örtülü boşluğu

belirleyemeyiz.

hoca notu

7 PEGEM AKADEMİ

Bilinçsiz boşluk: Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık nedeniyle

kanun koyucunun düzenlemeyi unuttuğu alanlarda bilinçsiz boşluk vardır.

Hakim bu boşluğu doldurabilir. Örneğin, İİBF mezunları ile ilgili bir düzen-

leme yapılırken, yanlışlıkla maliye bölümü mezunlarının yazılmaması, bir

bilinçsiz boşluk oluşturur.

Boşluk Sayılamayacak Haller

– Hukuk dışı alan: Oyun, din, görgü vb. alanlarla ilgili kurallar hu-kuk dışı kurallardır ve bu durumda hakim hukuk yaratamaz.

– Kasıtlı susma hali: Kanun koyucunun olumlu bir çözümü ön-görerek, olumsuz hükümleri öngörmemesi halinde ortaya çıkar. Başka bir deyişle kanunda sayılanlar dışındakilerin hükmün dı-şında kalması halidir. Hakim bu durumda “karşıt kavram kanıtı-na” başvurur. Örneğin, sadece İİBF,SBF, Hukuk Fakültesi me-zunlarının Kaymakamlık sınavına başvurabilme hakkının olduğu bir sınavla ilgili duyuru düzenlenirken, fen-edebiyat fakültesi, tıp fakültesi vb. fakültelerden mezun olanların başvuramayacağı açıkça düzenlenmez, kanun koyucu bu konuda kasıtlı olarak susmuştur. Çünkü başvurabilecekleri belirtirken başvuramaya-cakları ayrıca saymaz çünkü onlar başvurabileceklerin karşı-sında yer almaktadır. Bu halde diğer fakülte mezunlarına ilişkin hükmün olmaması boşluk sayılmaz.

– Kanun eksikliği: Somut olayla ilgili bir kanun (düzenleme) ol-masına rağmen bu kanunun-hükmün toplum ihtiyaçlarına cevap verememesi durumunda, kanun boşluğu değil bir kanun eksikliği ya da yetersizliği olduğu kabul edilir. (Gerçek olmayan boşluk hali olarak da nitelendirilir.) Hakim bu durumda, eksik ve top-lum ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte olmayan kanunu aynen uygulamak zorundadır, hukuk yaratma yetkisi yoktur. Örneğin, sahipsiz hayvanı öldürmek kabahatler kanunu hükümlerine tabi-dir. Sahipsiz bir hayvanı öldüren kişi hafif bir para cezasına tabi olacak ancak bu halde toplum vicdanı rahatsız olacaktır. Ancak hakim olan hükmü burada uygulamakla yükümlüdür. Dolayısıyla kanunda olayla ilgili hüküm vardır ve gerçek bir boşluk yoktur. Kanun eksikliğini ancak kanun koyucu doldurur.

Hukuk Kurallarının Türleri

Emredici Hukuk Kurallar: Aksi taraflarca kararlaştırılamayan kural-

lardır. Hükümde “olamaz”, “geçersizdir”, “hükümsüzdür”, “kesindir” ifadele-

ri varsa hüküm emredicidir. Örneğin, nişanlanma bir evlenme vaadi söz-

leşmesidir diyen kanuna aykırı olarak başka amaçlarla nişan sözleşmesi

kurulamaz.

Kasıtlı susma

halinde “karşıt-zıt

kavram kanıtı”na

başvurulur.

hoca notu

8PEGEM AKADEMİ

Yedek Hukuk Kuralları: Tamamlayıcı ve yorumlayıcı kurallar olmak üzere ikiye ayrılır.

• Tamamlayıcı kurallar: Aksi sözleşmeyle öngörülebilen kurallara denir ve bu kurallar taraf iradesini tamamlar.

“Vade öngörülmemişse borç doğduğu anda muaccel olur” ifadesinde taraflar vadeyi öngörörse ifa zamanında bu dikkate alınır. Ancak taraflar vadeyi öngör-memişse kanun hükmü uygulanır.

• Yorumlayıcı kurallar: Sözleşme hükümlerini açıklığa kavuşturan kurallardır. (Örneğin “ay ortası” ibaresi için kanunda “Ayın ortası 15. günüdür.” şeklinde hüküm bulunması bir yorumlayıcı hukuk kuralıdır.

Tanımlayıcı Kurallar: Bir kuralın ne olduğunu tanımlayan kurallar-dır. Her tanımlayıcı kural aynı zamanda bir emredici kuraldır. (Örneğin. Ticaret Kanunu’nda yapılan “tacir” tanımlaması hem tanımlayıcı hem de emredici bir hukuk kuralıdır.)

HAKHukuk düzeni tarafından kişilere tanınan yetkiye hak denir. Hukuk

düzeninde haklar niteliğine, konularına, kullanım alanlarına ve amaçlarına göre çeşitli ayrımlara tabi tutulurlar.

1. Mahiyetine Göre Haklar

a) Nispi Haklar: Belli kişilere karşı ileri sürülebilir. (Taraflar arasın-da ileri sürülebilir.) Örneğin: Alacak hakkı, kira hakkı birer nispi haktır.

b) Mutlak Haklar: Herkese karşı ileri sürülebilen haklardır. Kişilerin diğer kişiler üzerinde ve mallar üzerinde mutlak hakları vardır.

Kişiler üzerindeki mutlak haklar: En belirgin örnekleri velayet ve ve-sayet hakkıdır. Bunun dışında kural olarak bir kimsenin başkasının kişiliği üzerinde modern düzende hakları olamaz.

Mallar üzerindeki mutlak haklar:

– Gayri maddi mallar üzerinde: Fikirsel ve buluşsal çalışmalar sonucu ortaya çıkan eşya üzerindeki patent hakkı, telif hakkı vb. haklardır.

– Maddi mallar üzerinde: Bu haklar ayni haklar olarak nitelendirilir ve eşya hukuku alanında daha detaylı incelenecektir.

Mülkiyet hakkı Sınırlı ayni haklar. Üçe ayrılır:

• İrtifak hakları: İntifa, sükna, üst, geçit,mecra ve kaynak hakları vb.

• Rehin hakları• Taşınmaz yükü.

Maddi mallar

üzerindeki mutlak

haklara “ayni hak”

denir.

hoca notu

9 PEGEM AKADEMİ

Mah

iyet

lerin

e G

öre

Kon

uların

a G

öre

Kul

lanı

mla

rına

Gör

eA

maç

ların

a G

öre

Ale

lade

Hak

lar

Dev

redi

lebi

len

Dev

redi

lem

eyen

Kiş

ilik

Hak

ları

Mal

varlığı

Hak

ları

Nis

bi H

akla

r

Mal

lar Ü

zerin

de

Mad

di M

alla

r Ü

zerin

de

(Ayn

i Hak

lar)

Gay

ri M

addi

M

alla

r Üze

rinde

–Te

lif H

akkı

–Pa

tent

Hak

kı

Kiş

iler Ü

zerin

de

–Ve

laye

t Hak

kı

–Ve

saye

t Hak

kı

–Kişi

lik H

akkı

Mut

lak

Hak

lar

Mül

kiye

t Hak

kıSı

nırlı

Ayn

i Hak

lar

–İrt

ifak

Hak

ları

• İnt

ifa

•

Sükn

a

• Üst

• G

eçit

• Kay

nak

• M

ecra

–R

ehin

Hak

ları

–Taşı

nmaz

Yük

ü

Yeni

lik D

oğur

an

Hak

lar

–Ku

rucu

–Bo

zucu

–D

eğiş

tiric

i

10PEGEM AKADEMİ

X, evini B’ye kiraya vermek için B ile 3 yıllık kira sözleşmesi yapmıştır. X, 2 ay sonra evi C’ye satar ve C adına tescilettirirse B, kiracılık hakkını C’ye karşı ileri süremez, çünkü B’nin kira hakkı nisbi bir haktır ve yalnızca X’e karşı ileri sürülebilir.

2. Konularına Göre Haklar

a) Malvarlığı Hakları (Mamelek Hakları): Kişinin, parayla ölçüle-

bilen haklarıdır. Telif hakkı, intifa hakkı, mülkiyet hakkı, alacak hakkı gibi.

Ayni veya şahsi (nisbi) hak olabilirler.

b) Kişilik Hakları: Kişinin, parayla ölçülemeyen, maddi bütünlüğü,

manevi bütünlüğü ve iktisadi bütünlüğü üzerindeki haklarıdır. Maddi bü-

tünlükten kastedilen vücut bütünlüğü, manevi bütünlükten kastedilen isim,

şeref, haysiyet, onur, sır çevresi, resim vb. iktisadi bütünlükten kastedilen

ekonomik rekabet içinde bulunabilme özgürlüğüdür.

3. Kullanımlarına Göre Haklar

a) Devredilebilen Haklar: Genellikle parayla ölçülebilen haklardır.

Bir hukuki işlem ya da miras yoluyla devredilir.(Örneğin: Mülkiyet, telif ve

alacak hakları.)

b) Devredilemeyen Haklar: Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardır. (Ör-

neğin: Evlenme, vasiyet düzenleme, çocuğunu tanıma hakkı.) İstisna:

İntifa ve sükna hakkı ayni hak olmasına rağmen devredilemeyen haklar-

dandır. İstisna: Maddi tazminat talebi murisin ölümü halinde mirasçıları

tarafından açılabilir ancak manevi tazminat talebi muris tarafından ileri

sürülmedikçe mirasçıları tarafından talep edilemez (Aynı durum boşan-

ma davası için de geçerlidir. Boşanma davası muris tarafından açılmışsa

mirasçılar tarafından devam ettirilebilir, ancak mirasçılar muristen sonra

boşanma davası açamaz.) İstisna: Eşlerden birinin akıl hastası olması, di-

ğer eşin zina yapması, kötü hayat sürmesi ve akıl hastası eşinin hayatına

kast halinde bulunması durumunda, akıl hastası kişinin vasisi onun adına

boşanma davası açabilir.

4. Amaçlarına Göre Haklar

a) Yenilik Doğuran Haklar: Kullanılmalarıyla yeni bir hukuki duru-

mu kuran, değiştiren bozan haklardır. Kurucu,bozucu ve değiştirici hakları

olarak üçe ayrılır

İntifa ve sükna

hakkı ayni hak

olmasına rağmen

devredilemeyen

haklardandır.

hoca notu

11 PEGEM AKADEMİ

Kurucu yenilik doğuran haklar: Örneğin ; alım(iştira), geri alım ve ka-

bul hakkı

Bozucu yenilik doğuran haklar: İstifa, azil, iptal, fesih, mirasın reddi,

takas hakları.

Değiştirici yenilik doğuran haklar: Kanunen sahip olunan hakkın ye-rine kullanılabilecek seçimlik haklardır. Örneğin: Ayıplı malın iadesi ve pa-ranın geri alınması kanunen tanınan bir hakken, kişi bunun yerine malın değiştirilmesi hakkını kullanabilir.

Yenilik Doğuran Hakların Özellikleri

• Tek taraflı irade açıklamasıyla kullanılır.

• Kayıt ve şarta bağlanamazlar.

• Bir kez kullanılmakla tüketilirler.

• Dava yoluyla da kullanılabilirler.

• Kullanıldıktan sonra geri alınamazlar.

• Zamanaşımına değil, hak düşürücü süreye tabidirler.

b) Alelade Haklar: Hukuki açıdan kullanılıp kullanılmaması deği-

şiklik yaratmayan haklardır. Örneğin: İcapta bulunma , babanın çocuğuna

öğüt verme hakkı.

Hakların Kazanılması

Hakkın kazanılması hukuki olay, hukuki fiil, ya da hukuki işlem yoluyla olur. Hakkın kazanılmasında iyi niyet (subjektif iyi niyet) ilkesi geçerlidir. İyi niyet “bir hakkın kazanılmasındaki engeli bilmemek” anlamına gelir.

Bir hukuki sonucun doğumu için iyi niyetin arandığı bir hukuki iş-lemin, temsilci aracılığıyla yapılması durumunda hem temsilcinin hem de temsil olunanın iyi niyetli olması gerekir.

Hukuki olay: İrade dışı oluşan hukuki olay yoluyla hak kazanılabilir. Örneğin: Doğum ve ölüm birer hukuki olaydır. Bu olaylara bağlı olarak mi-ras hakkı, babanın çocuğunu tanıma hakkı gibi haklar doğabilir.

Hukuki fiil: Kendisine hukuki sonuç bağlanan davranıştır. Örneğin: kitap yazarının, kitabın telif hakkını kazanması, balık tutan kişinin balığın mülkiyetini kazanması gibi.

Hukuki işlem: Sözleşme ve tek taraflı işlem yoluyla haklar kazanılabilir. Örneğin: Satış sözleşmesi sonucunda iki tarafın da alacak hakkının doğması.

İyiniyet bir çok halde karşımıza çıkar.

Hakkın kazanıl-

masında iyiniyet,

hakkın kullanıl-

masında dürüstlük

kuralı geçerlidir.

hoca notu

12PEGEM AKADEMİ

Eşya Hukukunda İyi Niyetin Rolü

Eşya Hukukunda İyiniyetin Rolü

Sahibinin elinden

rızasıyla çıkan

eşyayı iyiniyetli

teslim alan teslimle

mülkiyeti kazanır.

Sahibinin elinden

rızasız dışında çı-

kan eşyayı iyiniyetli

teslim alan ancak

zamanaşımıyla

mülkiyeti kazanır.

(5yıl)

Taşınır Eşyada

Yolsuz tescile

güvenerek adına

tescil yapılan iyini-

yetli kişiye ancak

zamanaşımıyla

mülkiyeti kazanır.

(10yıl)

Tapudaki kayda

güvenerek adına

tescil yapılan kişi

tescille mülkiyeti

kazanır.

Taşınmaz Eşyada

– Sahibinin elinden rızasıyla çıkan taşınır eşyada: Sahibinin elinden rızasıyla çıkan taşınırı iyiniyetli teslim alan teslim anın-da mülkiyeti kazanır. Bu durumda iyiniyet eşyanın teslim alındı-ğı anda önemlidir.

Ödünç sözleşmesi Satış sözleşmesiA B C

Örneğin A ve B kişileri arasında bir ariyet(kullanım ödüncü) akdi ya-pılmış olsun B, elinde bulundurduğu ve A’ya ait olan bu malı, C’ye satmış ve teslim etmiş olsun. C eğer eşyanın sahibinin B olduğunu zannediyorsa iyi niyetlidir. C eğer iyi niyetliyse malın mülkiyetini teslimle kazanır. Ancak iyi niyetli değilse C, mülkiyeti hiçbir zaman kazanamaz. Bu halde C eşyayı iyi niyetli teslim almışsa, teslim anında mülkiyeti kazanır. Daha sonradan gerçeği öğrenmesi kazandığı hakkı kaybettirmez.

– Sahibinin elinden rızası dışında çıkan taşınır eşyada: Sa-hibinin elinden rızası dışında çıkan eşyayı teslim alan iyiniyetli de olsa teslimle mülkiyeti kazanamaz. Ancak kişi iyiniyetliyse davasız aralıksız 5 yıl zilyetliğinde bulundurursa 5. yılın sonun-da mülkiyeti kazanır. Ancak burada iyiniyet, kazandırıcı zaman aşımı süresince önemlidir.

B A’ya ait malı bulmuş Satış sözleşmesiA B C

Örneğin B, A’nın düşürdüğü ya da kaybettiği bir malı bulmuş olsun. (B, A’dan bu malı çalmış da olabilir.) B, elinde bulundurduğu ve A’ya ait olan bu malı, C’ye satmış ve teslim etmiş olsun. C eğer iyi niyetliyse (yani malın A’ya ait olduğunu bilmiyorsa) malı 5 yıl boyunca davasız, aralıksız iyi niyetli olarak elinde bulundurursa mülkiyet hakkını kazanır. Dolayısıyla A, C’ye karşı süre sonunda malın iadesi için dava açamaz. Ancak C, iyi niyetli değil-se mülkiyeti hiçbir zaman kazanamaz. Bu halde zamanaşımı süresi dolup dolmadığına bakılmaksızın A, malı geri almak için C’ye karşı taşınır davası açabilir. Çünkü kötüniyetli zilyet zaman aşımıyla hak kazanamaz. C bu du-rumda zararını anca B’den talep edebilir. Bunun yanında eğer C iyiniyetli

13 PEGEM AKADEMİ

olarak bu eşyayı 2 yıl elinde bulundurduktan sonra D’ye satsaydı ve D’de iyiniyetli olsaydı bu halde D’nin mülkiyeti kazanması için 3 yıl yeterli olurdu. Çünkü iyiniyet süreleri araya kötüniyetli kişi girmedikçe (davasız, aralıksız) kazandırıcı zamanaşımı için birbirine eklenir.

Sahibinin elinden rızası dışında çıkan eşyada iki isitisnai durum mev-cuttur. Öncelikle, sahibinin elinden rızası dışında çıkan eşyayı çarşı, pazar, mağaza arttırma vb. yerden alan kişi iyiniyetli olsa da teslimle mülkiyeti kazanamaz, ancak ödediği bedel kendisine ödenmedikçe eşyayı iade et-mekten kaçınabilir. B, bu malı C’ye bir pazar veya çarşıda satarsa, C kötü niyetli ise, A taşınır davası açtığı takdirde her durumda, yani kendisine ma-lın bedeli ödenmese dahi malı A’ya iade etmek zorundadır. Ancak C iyi niyetli ise, A taşınır davasıyla malın kendisine iadesini istediğinde ödediği bedel kedisine A tarafından verilmek koşuluyla malı iade etmek zorundadır. Ancak ödediği bedel ödenmedikçe eşyayı alıkoyabilir. Kötü niyetli zilyedin alıkoyma hakkı yoktur. Eğer C davasız, aralıksız iyi niyetli olarak 5 yıl malik sıfatıyla zilyet olursa mülkiyeti kazandığından, ödediği bedel ödense de eşyayı verme gibi bir yükümlülüğü olamaz.

Para ve hamiline yazılı senedi iyi niyetli teslim alan teslimle ayni hakkı kazanır. Ancak dikkat edilmelidir ki para ve hamili yazılı senedi bulan- çalan ayni hakkı kazanamaz. Ancak bu kişilerden iyi niyetli teslim alan teslim le ayni hakkı kazanır.

– Taşınmazın olağan zamanaşımı ve tapu siciline güven yolu ile kazanılması:

Olağan Zamanaşımıyla Kazanım

Tapuda geçerli olmayan bir hukuki ilişki- işlemle iyiniyetli olarak adına tescil yapılan kişi, davasız – aralıksız – iyiniyetli 10 yıl malik sıfatıyla zilyet olursa mülkiyet hakkını kazanır.

Örneğin, M’nin taşınmazını S, sahte vekaletname ile A’ya satmış ve A adına tapuda tescil ettirmiştir. Bu halde geçerli bir hukuki nedenden yoksun olan işlem yolsuz tescil hükmündedir. Çünkü işlem sahte belge ile yapıl-mıştır. Bu halde A ancak iyiniyetliyse, yani vekaletin sahteliğini bilmiyorsa davasız aralıksız 10 yıl malik sıfatıyla iyiniyetli zilyet olursa mülkiyet hakkını kazanır. Kötü niyetliyse A, mülkiyet hakkını hiç kazanamaz. A’nın iyiniyeti davasız ve aralıksız 10 yıl boyunca devam etmelidir. Dolayısıyla iyiniyetli A’ya karşı 10 yıl içinde; kötüniyetli A’ya karşı her zaman sicilin düzeltilmesi davası açılabilir.

Tapu Siciline Güven İlkesiyle Kazanım

Tapudaki kayda güvenen iyiniyetli kişi tescille ayni hakkı kazanır. Buna göre M’nin taşınmazını S sahte vekaletname ile A’ya satmış ve A adına tescil ettirmiştir. A, iyiniyetli olsa bile yolsuz tescil hükümlerine göre mülkiyet hak-kını en erken 10 yıl sonra kazanabilir. Ancak A, iki yıl sonra taşınmazı B’ye satar ve B adına tescil ettirirse, iyiniyetli B tescille mülkiyet hakkını kazanır. Dolayısıyla M, mülkiyet hakkını kaybeder. Dolayısıyla sicilde yanlış kayıt ol-

Sahibinin elinden

rızası dışında

çıkan eşyayı çarşı,

pazar, mağaza art-

tırma vb. yerden

alan kişi iyiniyetli

olsa da teslimle

mülkiyeti kazana-

maz, ancak ödediği

bedel kendisine

ödenmedikçe eşya-

yı iade etmekten

kaçınabilir.

hoca notu