PRzeglĄd budowlany 9/200844

awaRIe budowlanea

RT

yK

uŁ

y P

Ro

bl

eM

ow

e

•  zarządzeń i raportów różnych organizacji naukowo-technicznych oraz władz administracyjnych i nor-malizacyjnych,•  szkolenia studentów wyższych szkół technicznych i podobnych o profilu budowlanym,•  doskonalenia inżynierów, projek-tantów i wykonawców, właścicieli, użytkowników oraz menadżerów budowlanych,•  szkolenia nadzoru budowlanego.Katastrofa budowlana została zdefi-niowana w Prawie budowlanym. Nie obejmuje ona awarii budowlanych. Do katastrofy budowlanej kwalifi-kuje Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego (PINB) przy nagłym zniszczeniu obiektu (konstrukcji) lub jego części (nawet bez ofiar śmiertel-nych), organizując komisję i docho-dzenie w celu wyjaśnienia przyczyn i skutków zaistniałych zniszczeń w czasie katastrofy.Dotychczas (od 1995 roku) według skrótowego formularza – PINB infor-mowały (pisemnie) Główny Urząd Nadzoru Budowlanego (GUNB) o zaistniałych faktach powstania katastrofy. Następnie, wymienione skrótowe dane w ankiecie – zawia-domieniu o katastrofie – wprowa-dzane były do Rejestru Katastrof Budowlanych (RKB).Dane o katastrofie w GUNB obej-mują dane adresowe i własnościo-we, typ obiektu, charakterystykę zasadniczych elementów obiek-tu, przyczyny i zakres zniszczeń a także decyzję w sprawie dalszej eksploatacji.Nie zawierały one odpowiednich niezbędnych analiz techniczno- -eko nomicznych związanych z ka - tastrofą. Takie analizy później wyko-

Czechach, Słowacji, Niemczech, Polsce, na Litwie, Ukrainie,•  prace krajowych i międzynarodo-wych komisji specjalistycznych, ta - kich organizacji jak: CIB, FIB, RILEM, CICIND, PZITB itp.,•  międzynarodowe konferencje i sympozja w Czechach, Słowacji, Polsce, Francji, Anglii, Szwecji, USA, Rosji, na Litwie i Ukrainie,•  wydawnictwa zwarte naukowo-techniczne o zasięgu krajowym i mię dzynarodowym,•  artykuły naukowo-techniczne w prasie naukowo-technicznej róż-nych krajów,•  specjalistyczne, periodyczne wy - dawnictwa na temat patologii i awa - rii budowlanych.W Polsce problem awarii i katastrof budowlanych jest przedmiotem:•  okresowych (od 1962 roku) analiz zagrożeń, awarii i katastrof budowla-nych (bibl. ITB),•  wydawnictw książkowych na temat błędów i awarii konstrukcji betono-wych, murowanych, stalowych i mie-szanych,•  konferencji naukowo-technicz-nych obejmujących wybrane zagad-nienia zagrożeń, uszkodzeń, awarii i katastrof budowlanych,•  sympozjów i konferencji specja-listycznych na temat „Badanie przy - czyn i zapobieganie awariom kon-strukcji budowlanych”, „Awarie budo - wlane” oraz „Problemy Rzeczo-znawstwa Budowlanego”, a także innych [1–3],•  artykułów i publikacji w prasie technicznej na temat różnych przy-padków stanów zagrożenia, uszko-dzeń i awarii konstrukcji budow-lanych („Przegląd Budowlany”, „Inżynieria i Budownictwo”),

1. Wprowadzenie

Analizy awarii i katastrof budowla-nych prowadzone są w wielu krajach od wielu lat. Realizowane są one przez ciągłe obserwacje (monitoringi), specjalistyczne analizy techniczno-ekonomiczne i publikacje w różnych czasopismach oraz przez naukowo-techniczne krajowe i międzynarodo-we sympozja i konferencje.Wnioski z tych prac służą do dosko-nalenia programowania, projektowa-nia, realizacji, użytkowania, ubezpie-czania i wyceny obiektów budowla-nych.Między innymi służą one do dosko-nalenia i nowelizacji przepisów te - chnicznych, norm projektowania, wytycznych i instrukcji wykonywa - nia i odbioru obiektów budowla-nych, a także do doskonalenia wiedzy technicznej i podnoszenia kwalifikacji zawodowych i organi-zacyjnych projektantów, wykonaw-ców, użytkowników. Służą też przy ubezpieczaniu działalności budow-lanej oraz doskonaleniu eksploatacji i wyceny obiektów budowlanych. Są one też pomocne w działalności rzeczoznawców budowlanych.Wymienione formy działalności na temat zagrożeń i uszkodzeń budowlanych realizowane są przez różne kraje oraz organizacje między-narodowe. Przykładowo są to m.in.:•  monitoringi patologii budownic-twa w Anglii, Francji, Rosji, Australii, Japonii, USA, Czechach, Słowacji, Niemczech, Rumunii, Polsce, na Litwie i Ukrainie,•  naukowo-techniczne konferencje i sympozja krajowe, między innymi w Anglii, USA, Francji, Niemczech, Szwecji, Rosji, Szwajcarii, Rumunii,

Prof. dr hab. inż. leonard Runkiewicz, Instytut Techniki budowlanej, Politechnika warszawska

Katastrofy i awarie budowlane – informacje techniczne i wnioski

PRzeglĄd budowlany 9/2008

awaRIe budowlane

45

aR

Ty

Ku

Ły

PR

ob

le

Mo

we

rządzane są analizy i zestawienia statystyczne. Podstawą sporzą-dzenia tych zestawień mogą być dane z jednego, poprzedniego roku oraz ze wszystkich lat ubiegłych. Każdego roku sporządzane jest sprawozdanie, które zawiera m.in. zestawienia statystyczne. Na rysun-ku 1 pokazano liczby katastrof – z podziałem na poszczególne lata – w bazie danych Instytutu Techniki Budowlanej oraz w rejestrze kata-strof prowadzonym w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego (GUNB). Baza danych ITB powstała wcześniej i zawiera dane od 1989 roku, natomiast rejestr GUNB jest prowadzony od 1995 roku, a więc od czasu, gdy ustawa Prawo bu - dowlane wprowadziła obowiązek prowadzenia takiego rejestru.Dane w bazie ITB są wprowadzane z dokumentów (ankiet), jakie GUNB udostępnia ITB i uzupełniane są o dane z innych źródeł (własne ekspertyzy, rzeczoznawcy w kraju, czasopisma i konferencje technicz-ne itp.) Dlatego dane ITB zawierają większą liczbę rekordów niż rejestry GUNB.Przyczyny licznych przypadków katastrof można upatrywać w tym, że np. w 2006 roku miały miejsce znaczne opady śniegu. Nie należy jednak twierdzić, że były to wyjątko-wo katastrofalne opady. Opady śnie-gu spowodowały, że uległy zawale-niu liczne wyeksploatowane, zużyte, nieużytkowane i porzucone obiekty budowlane.

Dane o katastrofach i awariach podzielono na następujące grupy zagadnień:A. Dane ogólne o obiektach (adre-sy, daty itp. – informacje wyłącz-nie do wglądu przez administratora bazy).B. Dane techniczne o obiektach (typ obiektu ze względów funkcjo-nalnych, materiałowych, konstruk-cyjnych itp.).C. Dane o każdej awarii, katastrofie (rodzaj zdarzenia, przyczyny zdarze-nia itp.).D. Dane o skutkach i konsekwen-cjach zdarzeń (rodzaj uszkodzeń, zakres uszkodzeń, przyczyny zda-rzenia itp.).E. Dodatkowe informacje.Tylko nieliczne dane wprowadzane są w postaci opisowej, np. adres obiektu. Zdecydowana większość danych jest wprowadzana do ba - zy przez wybranie z listy jednej z opcji, np. FUNKCJONALNY TYP OBIEKTU: mieszkalny, publiczny, przemysłowy itd. Takie rozwiązanie umożliwia sporządzanie zestawień statystycznych.Opisana baza danych jest efektyw-nie wykorzystywana do gromadze-nia danych o awariach i katastro-fach budowlanych oraz do analiz i sporządzania zestawień statystycz-nych. Każdego roku wprowadzane są do bazy dane o awariach z roku poprzedniego.Na podstawie zgromadzonych danych o awariach i katastrofach budowlanych, każdego roku spo-

nują zapewne rzeczoznawcy budow-lani. GUNB nie posiada danych dotyczących tych analiz. Zatem RKB w GUNB pod względem wiadomo - ści technicznych jest bardzo ograni-czony, nie obejmując pełnych infor-macji o katastrofach budowlanych. Analizy GUNB od kilku lat przedsta-wiane są na konferencjach „Awarie budowlane” oraz w czasopismach technicznych.Od 2006 roku ze środków Unii Europejskiej w GUNB tworzony jest nowy system RKB obejmujący moż-liwie jak najszerzej problemy admini-stracyjno-techniczne katastrof. W sys-temie tym planowany jest udział ITB w zakresie zagadnień technicznych. Wykorzystane zostaną dotychcza-sowe wieloletnie doświadczenia ITB w zbieraniu i analizie zagadnień technicznych dotyczących kata-strof budowlanych. W ITB analizy katastrof budowlanych realizowane są od 1962 roku. Od 1989 roku w ITB prowadzone są analizy zagro-żeń, awarii i katastrof budowlanych w oparciu o dane GUNB, wyższych uczelni technicznych, PZITB, PIIB, ITB oraz rzeczoznawców działają-cych indywidualnie. W tym też cza-sie w ITB stworzony został informa-tyczny Bank Danych.

2. Zbiory informacji o awariach i katastrofach

Zbiór informacji zebranych przez ITB o zagrożeniach, awariach i ka - tastrofach wprowadzany jest do komputerowej bazy danych o awa-riach i katastrofach.Komputerowa baza danych o awa riach i katastrofach budow-lanych powstała w Instytucie Techniki Budowlanej w 1992 roku. Oprogramowanie użytkowe bazy o awariach zawiera środowisko wprowadzania danych. W takiej strukturze i z takim oprogramowa-niem baza o awariach i katastrofach budowlanych funkcjonuje do dzisiaj, czyli przez ponad 15 lat. W bazie danych o awariach i katastrofach budowlanych, w ITB zgromadzo-nych jest ponad 4 000 danych obej-mujących wydarzenia od 1989 roku. Rys. 1. Liczba katastrof (w bazie ITB oraz w rejestrze GUNB) w latach 1989–2006.

Liczba katastrof w latach

050

100150200250300350400450500

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

ITB GUNB

PRzeglĄd budowlany 9/200846

awaRIe budowlanea

RT

yK

uŁ

y P

Ro

bl

eM

ow

e

W zestawieniu wyraźnie widoczny jest wzrost liczby kata-strof w roku 2006 w porównaniu z rokiem 2005. Wzrost jest blisko 3-krotny – GUNB od 132 w roku 2005 do 386 w roku 2006. Wynika to z dużych opadów śniegu i hura-ganów latem.Każdego roku baza była uzupełniana o zdarzenia doty-czące poprzedniego roku. Każdego roku w ITB spo-rządzane były zestawienia statystyczne obejmujące informacje za ostatni rok oraz zestawienia statystyczne obejmujące wszystkie informacje od 1989 roku. Tego typu zestawienia statystyczne były wielokrotnie przed-stawiane w sprawozdaniach, wystąpieniach na kon-ferencjach i w publikacjach. Zestawienia takie można otrzymać korzystając z danych zawartych w Internecie. Na stronie www.awarie.jurek.waw.pl (rys. 2) można wygenerować różne zestawienia. W ramach dostępnych w Internecie danych można otrzymać zestawienia staty-styczne wybierając:– okres czasowy, jakiego ma dotyczyć zestawienie,– zakres tematyczny zestawienia.Przykładowo na rysunku 3 pokazano zestawienie za okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiektów ze względów na materiały. Z kolei na rysunku 4 przed-stawiono przykładowe zestawienie z podziałem na błędy w czasie projektowania za okres od 1993 do 2003 roku. Na internetowej stronie dostępny jest również szcze-gółowy opis komputerowej bazy danych, jej struktury i zgromadzonych danych.

3. Analiza ogólna awarii i katastrof budowlanych

Na podstawie analiz awarii i katastrof za okres od 1962 roku stwierdza się, że występują one we wszystkich rodzajach budownictwa, z różnych materiałów, w skali odpowiedniej do zakresu tych rodzajów budownictwa i materiałów oraz wieku eksploatacji i różnorodnych zniszczeń nadzwyczajnych.Ogólnie należy stwierdzić, że istniało wiele przyczyn awarii i katastrof budowlanych zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich, w tym technicznych, organizacyjnych lub społecznych.Nie ujmując nic tragedii osób, których dotyczyło dane zdarzenie należy stwierdzić, że zdecydowana większość przypadków katastrof budowlanych dotyczyła zdarzeń najczęściej o lokalnym, niewielkim znaczeniu. Katastrofy dotyczyły w większości obiektów niewielkich, o małej wartości finansowej i użytkowej.Katastrofy dotyczyły bardzo często obiektów nieużytko-wanych i opuszczonych. Duża część katastrof wynikała z wybuchu gazu i nadmiernego śniegu. Zdarzenia odno-siły się zarówno do butli gazowych, jak i komunalnych instalacji gazowych. Występowała także pokaźna liczba katastrof wynikająca z uderzenia pojazdów samochodo-wych w obiekty budowlane.Odnotowywano też liczne przypadki katastrof (również z ofiarami śmiertelnymi) w trakcie nielegalnej rozbiórki

Rys. 2. Przykładowa strona internetowa bazy danych o zagrożeniach, awariach i katastrofach budowlanych.

Rys. 3. Przykładowe zestawienie awarii i katastrof budow-lanych za okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiek-tów ze względów na materiały

Rys. 4. Przykładowe zestawienie błędów projektowych, które wpłynęły na powstanie awarii i katastrof budowlanych w okresie od 1993 do 2003 roku

PRzeglĄd budowlany 9/2008

awaRIe budowlane

47

aR

Ty

Ku

Ły

PR

ob

le

Mo

we

stanu wiedzy oraz złych połączeń elementów, a następnie złej jakości i odstępstw wykonawczych od pro-jektu.W czasie użytkowania najwięcej awarii i katastrof wynikało z przyczyn wyjątkowych, niedbałości użytkow-ników i nadmiernych obciążeń, oraz niedostatecznego nadzoru i niedo-statecznego stanu wiedzy użytkow-ników.Liczebność występujących jedno-cześnie przyczyn awarii i katastrof w jednym zdarzeniu wynosiła od jed-nej do dziesięciu.

4. Przyczyny techniczne awarii i katastrof budowlanych

Błędy i przyczyny złego projekto-wania, wykonawstwa i eksploatacji wynikały z wielu przyczyn technicz-nych w procesie inwestycyjnym. Do najbardziej powszechnych przy-czyn technicznych wpływających na awarie i katastrofy budowli należy zaliczyć:W projektowaniu i programowaniu najczęstszymi błędami wpływający-mi na powstawanie zagrożeń, awarii lub katastrof budowlanych były:•  niedostateczne lub błędne oceny właściwości podłoży gruntowych i warunków wodno-gruntowych, przez zbyt małą liczbę wierceń geotechnicznych, nieodpowiednie badania podłoży lub korzystanie ze starych niedokładnych badań,•  błędne oceny dopuszczalnych obciążeń na grunt i dopuszczalnych osiadań dla danego rodzaju i typu projektowanej konstrukcji, szczegól-nie przy realizacji plomb w zwartej zabudowie, przez nieuwzględnienie zmieniających się grubości poszcze-gólnych warstw podłoża, zmieniają-cego się poziomu wody gruntowej lub wpływu obciążeń istniejących sąsiednich obiektów,•  złe izolacje części podziemnych budowli, przez nieodpowiednie izo-lacje w stosunku do istniejących warunków i wymagań eksploatacyj-nych oraz brak odpowiednich rysun-ków i wytycznych wykonania,•  złe typy i rodzaje fundamentowa-nia oraz niewłaściwe ich zaprojekto-

lub uczestniczyły w nich w różnym zakresie i w różnym czasie.Analizę ogólną przyczyn katastrof i awarii przeprowadzano przy wyróż-nieniu następujących czynników (uczestników):•  projektowanie,•  wykonawstwo budowlane (budo-wa, montaż),•  eksploatacja,•  inne czynniki (losowe) i obciąże-nia wyjątkowe – szczególnie ulewne deszcze, nadmierne śniegi, wichury, osuwiska i pożary.Przyczyny powodujące awarie i katastrofy należały do błędów tech-nicznych, szkoleniowych, organiza-cyjnych, ekonomicznych, a także do przyczyn losowych. Najczęściej były to błędy ludzkie występują-ce we wszystkich sferach procesu inwestycyjnego (ponad 80%).Generalnie, w analizowanych latach, w awariach i katastrofach stwierdza-no liczbę błędów w kolejności:•  w użytkowaniu obiektów – od 30 do 50% wszystkich błędów,•  w wykonawstwie – od 20 do 40% wszystkich błędów,•  w projektowaniu – od 10 do 30% wszystkich błędów.Występujące błędy były różnej wagi, zależne od różnych czynni - ków i powodowały bardzo zróżni-cowane skutki.Błędy złego projektowania, wyko-nawstwa i użytkowania wpływające na zagrożenia, katastrofy i awarie konstrukcji budowlanych są sumą wielu konkretnych błędów mających swoje przyczyny.Są to niedostateczne, złe bądź błęd-ne:•  programowanie i projektowanie,•  wykonawstwo budowlane,•  eksploatacja obiektów.W czasie projektowania najwięcej błędów (przyczyn awarii i katastrof) wynikało ze złych założeń projek-towych, niedbałości projektantów, niedostatecznego stanu wiedzy oraz źle przyjmowanych obciążeń i złego wykonywania projektów.W czasie realizacji najwięcej awa-rii i katastrof wynikało z niedosta-tecznych kwalifikacji, niedbałości wykonawców, niedostatecznego

i kradzieży – najczęściej stalowych elementów konstrukcyjnych obiek-tów budowlanych.W okresie letnim występowały przy-padki katastrof zakwalifikowanych jako wynik oddziaływania wiatru (huraganu) i ulewnych deszczy. W okresie zimowym występowa-ły przypadki katastrof w wyniku oddziaływania obciążeń śniegiem. Dotyczyły one w większości przy-padków niewielkich, starych i zuży-tych technicznie obiektów gospo-darczych lub hal stalowych.Wyłączając z całej grupy opisane przypadki ocenia się, że około 40% dotyczyło „prawdziwych” katastrof budowlanych wynikających z błę-dów projektowych, wykonawczych czy eksploatacyjnych. Mając na uwadze ogólną liczbę eksploato-wanych obiektów budowlanych, a także znaczną liczbę nowych obiektów budowanych należy stwier-dzić, że liczba „prawdziwych” kata-strof budowlanych była na poziomie porównywalnym do innych krajów.Można przypuszczać, że część zdarzeń o charakterze katastrof budowlanych nie została zgłoszona do organów administracji państwo-wej i nie była objęta zgłoszeniem władz administracyjnych.Z przeprowadzonych analiz wyni-ka, że na powstanie katastrofy lub awarii wpływali uczestnicy procesu inwestycyjnego i eksploatacyjnego. Są to:•  wykonawcy budowlani (budowa, montaż),•  wykonawcy pozabudowlani (inne przemysły),•  projektanci,•  wytwórcy materiałów i prefabry-katów,•  użytkownicy,•  inne czynniki losowe i obciąże-nia wyjątkowe, takie jak: ulewne deszcze, nadmierne śniegi, poża-ry, wybuchy gazu, drgania parasej-smiczne itp.Najczęściej na powstanie awarii lub katastrofy wpływało kilka grup pro-cesu inwestycyjnego lub eksploata-cyjnego, a także czynniki losowe.Były one często równoczesnymi inicjatorami katastrofy lub awarii,

PRzeglĄd budowlany 9/200848

awaRIe budowlanea

RT

yK

uŁ

y P

Ro

bl

eM

ow

e

stwa od projektu połączeń elemen-tów żelbetowych, braki zbrojenia w węzłach, stosowanie złej jakości spoin, braki śrub w połączeniach, a także nieodpowiednie połączenia na kołki,•  stosowanie materiałów nieate-stowanych oraz bez certyfikacji i deklaracji zgodności, np. stosowa-nie materiałów zastępczych, inno-wacyjnych i tańszych, szczególnie przy indywidualnym zastosowaniu, •  najczęściej pochodzenia zagra-nicznego,•  niedostateczne kontrole jakości materiałów, atestów oraz niewła-ściwe kontrole międzyoperacyjne, np. niekontrolowanie robót zanika-jących, szczególnie w elementach żelbetowych, połączeń w węzłach oraz połączeń lekkich elementów warstwowych,•  niedotrzymywanie zasad sztuki budowlanej oraz braki w nadzo-rze technicznym, np. wykonywanie robót bez stosowania wytycznych projektanta lub wytycznych produ-centów, a także złe wykonywanie robót bez nadzoru i kontroli (inspek-tora nadzoru),•  niedostateczne zrozumienie przez wykonawców pracy konstrukcji oraz warunków jej użytkowania oraz dopuszczanie niewłaściwych zmian realizacji w stosunku do projektu, przez wprowadzanie dodatkowych przegubów lub podparć oraz likwi-dowanie ścian usztywniających,•  częste braki współpracy wyko-nawców z projektantami obiektów, np. stosowanie zastępczych rozwią-zań bez konsultacji z projektantem, wprowadzając zmiany na własną rękę lub usuwając na własną rękę usterki i braki wykonawcze,•  złe procedury przetargowe na roboty budowlane, wymuszają-ce pośpieszne wykonywanie robót oraz ich wczesne obciążenia bez zabezpieczeń, usuwanie wczesne rusztowań i szalunków, złą pielę-gnację wykonanych elementów, nieodpowiednie wykonywanie ro - bót przy obniżonych lub wysokich temperaturach,•  złe organizacje budów itp., np. wykonywanie obiektu w niewła-

kie pobyty na budowach oraz bar-dzo mały kontakt z użytkownikami w czasie eksploatacji,•  nieuwzględnianie procesów wyko-nawczych, opinii inwestorów i użyt-kowników przy powtarzalnych reali-zacjach konstrukcji,•  złe organizacje procesów projek-towania, często bez weryfikacji lub weryfikacji pobieżnej i pozornej,•  złe procedury przetargów na robo-ty budowlane, przez małe uwzględ-nianie (punktację) jakości projektu, dobrych referencji oraz preferowa-nie niskich wycen przetargowych, a później zatrudnianie niewykwalifi-kowanych studentów,•  zbyt szybkie umowne terminy realizacji, niewłaściwe kontrakty z in - westorami itp., przez cząstkowe realizowanie projektów, projektowa-nie na „życzenie” inwestora, projek-towanie w czasie realizacji lub częste zmiany „życzeń” inwestorów.W procesie wykonawstwa błędami takimi były:•  zmiany warunków fundamento-wania konstrukcji oraz brak dosta-tecznych badań zmian właściwości gruntu przed rozpoczęciem budo-wy obiektu, szczególnie przy reali-zacji plomb w zwartej zabudowie, przez niedostateczne wymiany lub zagęszczanie gruntu, a także zamia-ny projektowanych fundamentów, np. zamianę płyt na indywidualne stopy pod słupami,•  niedostateczne jakości wbudowy-wanych betonów oraz materiałów i wyrobów budowlanych, szczegól-nie betonu i stali, a także izolacji, przez niedostateczne wibrowanie i pielęgnacje betonów, złe składy mieszanek, stosowanie kruszywa z recyklingu, zamiany klasy a nawet średnicy prętów zbrojeniowych oraz zamiany izolacji lub złe układanie tych izolacji,•  wbudowywanie uszkodzonych elementów oraz wyrobów, np. wbu-dowywanie elementów lub wyrobów uszkodzonych w czasie transportu lub zamiany elementów lub wyro-bów na gorszą klasę,•  złe wykonywanie połączeń żel-betowych i stalowych elementów prefabrykowanych, przez odstęp-

wanie, bez uwzględnienia rzeczywi-stej współpracy konstrukcji obiektu z podłożem gruntowym, przez zbyt oszczędne projektowanie funda-mentów, stosowanie stóp indywidu-alnych zamiast odpowiednich płyt fundamentowych,•  nieodpowiednie rodzaje konstruk-cji przyjęte dla projektowanego obiektu i dla określonych technolo-gii, typu fundamentowania, eksplo-atacji oraz warunków użytkowania przez niedostateczną ilość ścian usztywniających lub nadmierne sto-sowanie murów niezbrojonych bez pionowych spoin w ścianach kon-strukcyjnych,•  błędne interpretacje norm, aprobat technicznych, wytycznych i instruk-cji przedmiotowych dla projektowa - nych warunków technicznych obiek-tu, przy trudnych projektach i indy-widualnym stosowaniu wyrobów, często wyrobów sprowadzanych z zagranicy,•  odstępstwa od norm, aprobat technicznych i wytycznych przy pro- jektowaniu konstrukcji w wa run kach nietypowych i specjalnych, bez ba - dań i analiz,•  błędne rozpoznania pracy kon-strukcji obiektów przy złożonych i nietypowych obciążeniach, np.: w przypadku dużych rozpięto-ści, obciążeń parasejsmicznych, wiatrem, śniegiem, pyłem, lodem, temperaturą itp., nie uwzględniając wszystkich kombinacji obciążeń oraz odkształceń skurczowych,•  błędy inżynierskie i techniczne przy projektowaniu stężeń, połączeń elementów, zbrojenia przeciwskur-czowego w konstrukcjach żelbeto-wych i całych konstrukcji budow-lanych, szczególnie przy nieczytel-nych wydrukach komputerowych i braku ich kontroli,•  nieodpowiednie lub błędne dobo-ry technologii wykonania i rodzaju materiałów, zarówno w konstrukcjach żelbetowych, jak i stalowych, a także całych elementów konstrukcyjnych oraz wykończeniowych, bez odpo-wiednich analiz i badań materiało-wych, korozyjnych i starzeniowych,•  niedostateczny kontakt z realiza-torami (wykonawcami), przez rzad-

PRzeglĄd budowlany 9/2008

awaRIe budowlane

49

aR

Ty

Ku

Ły

PR

ob

le

Mo

we

wymaga przystosowania do infor-macji internetowej.

5. Wnioski ogólne i propozycje

Realizowane od wielu lat analizy awa - rii i katastrof budowlanych są efek-tywną formą szkolenia studentów, doskonalenia inżynierów i rzeczo-znawców oraz administracji rządowej i samorządowej. Dotychczasowe ana-lizy i ich reprezentatywność nie mogą być w pełni wiarygodnie i powszech-nie wykorzystywane. Często wnioski z nich nie mogą być uogólniane na szerszy obszar zagadnień, ponie-waż dotyczą zagadnień bardzo roz-ległych i złożonych. Istniejące sys-temy rejestru katastrof budowlanych powinny być zintegrowane zgodnie z ustaleniami Unii Europejskiej.Porównując odpowiednie działania w innych krajach oraz uwzględnia-jąc własne doświadczenia uwa-żam, że bardziej przydatna baza danych powinna być przystosowana do potrzeb zainteresowanych oraz dostępna w formie internetowej.Zbieranie informacji powinno być realizowane technikami komputero-wymi. System zbierania informacji powinien obejmować:– dane GUNB i PINB,– informacje od rzeczoznawców za pośrednictwem Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa i PZITB,– analizy materiałów konferencyj-nych,– analizy publikacji w czasopis-mach,– informacje z wyższych uczelni.Wzajemny przepływ informacji powi-nien się odbywać drogą internetową pomiędzy zainteresowanymi jednost-kami. Upowszechnianie zbioru infor-macji powinno się odbywać nowo-czesnymi środkami poprzez szko-lenia, sympozja, konferencje, prasę techniczną oraz wykłady na wyż-szych uczelniach technicznych.

BIBLIOGRAFIA1. Materiały Konf. „Problemy rzeczoznaw-stwa budowlanego”, wyd. ITB, 1989–2008.2. Materiały Konf. „Awarie budowlane”, wyd. Politechnika Szczecińska, 1980–2007.3. Materiały Konf. „Ekologia a budownictwo”, Bielsko-Biała, wyd. PZITB, 1988–2007.

bek blacharskich oraz zacieków ole-jowych od maszyn i urządzeń,•  dopuszczanie do powstawania awarii instalacji sanitarnych, gazo-wych lub elektrycznych, a szczegól-nie awarii instalacji wodociągowych w podłożach, przez powolne usuwa-nie awarii instalacji, szczególnie wod-no-kanalizacyjnych, a także awarii instalacji gazowych i elektrycznych wywołujących wybuchy i pożary,•  niezgodne ze sztuką budowlaną realizowane remonty i modernizacje, często bez właściwych projektów, jedynie na bazie zaleceń wykonaw-ców nieposiadających odpowiednie-go przeszkolenia, np. powierzanie wykonywania remontów i napraw ekipom bez odpowiedniej praktyki i wyszkolenia według metod „cha-łupniczych”,•  niedostateczna znajomość zasad remontów, modernizacji i wzmoc-nień nowoczesnymi technikami i materiałami, np. stosowanie mate-riałów niewiadomej jakości i pocho-dzenia bez odpowiednich gwarancji i dokumentów technicznych.Dotychczasowe prace analityczne na temat zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych realizowane od wielu lat przez ITB, a także GUNB dawa-ły dostateczną ogólną informację nt. charakteru, zakresu i przyczyn powstawania zagrożeń, awarii i kata-strof. W ostatnich latach z powodu decentralizacji działalności gospo-darczej oraz nieodpowiednich warunków zbierania danych, ana-lizy zagrożeń, awarii i katastrof są coraz mniej skuteczne i mało repre-zentatywne. Ponadto bazy danych na podstawie kart informacyjnych GUNB i ITB nie są w pełni zadowala-jące i wiarygodne.Ponieważ prace takie są niezbędne i dobrze służą zarówno gospodarce, jak i nauce oraz administracji pań-stwowej i samorządowej powinny być zmienione i dostosowane pod kątem zakresu kart informacyjnych oraz niezbędnych informacji o jed-nostkowych zdarzeniach.Komputerowa baza danych dotych-czas nie była szeroko i dostatecznie wykorzystywana przez środowisko budowlane. Dalsza jej realizacja

ściwej kolejności bez zapewnienia bezpieczeństwa na każdym etapie, szczególnie przy robotach rozbiór-kowych, remontowych lub moderni-zacyjnych.W czasie eksploatacji oraz przy remontach i modernizacjach obiek-tów budowlanych zagrożenia, awa-rie i katastrofy spowodowane były najczęściej przez:•  niewykonywanie przeglądów tech-nicznych – rocznych i pięcioletnich (zgodnie z Prawem budowlanym), ponieważ bardzo często wykony-wane przeglądy są nieprofesjonalne – bez wniosków i zaleceń,•  niewykonywanie zaleceń przeglą-dów – badań i analiz; ze względów ekonomicznych wnioski i zalecenia nie są realizowane, brak jest dal-szych ocen i ekspertyz dotyczących jakości elementów i obiektów,•  dopuszczanie do uszkodzeń obiektów wskutek dodatkowych obciążeń konstrukcji, przez sto-sowanie dodatkowych rozwiązań remontowych lub „modernizacyj-nych”, np. dodatkowe warstwy izo-lacyjne, dodatkowe podparcia lub dodatkowe obciążenia urządzenia-mi, instalacjami i maszynami,•  niedostateczne konserwacje, złe malowania i zabezpieczenia kon-strukcji przed erozją i korozją, przez oszczędne malowania i zabezpie-czania nieodpowiednimi materiałami i wyrobami bez certyfikatów lub nie-właściwe naprawy izolacji czy osu-szanie występujących zawilgoceń,•  osłabienia lub uszkodzenia połą-czeń lub istotnych fragmentów kon-strukcji, np. niewłaściwe wykonywa-nie otworów w ścianach i stropach, uszkodzenia transportem lub pod-wieszania instalacji do stropów,•  dopuszczanie do powstawania nadmiernych rys, a często pęknięć elementów w konstrukcji, oraz nie-wykonywanie diagnostyk i zaleceń z nich wynikających, np. niestoso-wanie monitoringów ich zachowa-nia, ocen i odpowiednich zabezpie-czeń oraz wzmocnień,•  powstawanie oraz nieusuwanie zacieków i ich przyczyn, np. dopusz-czanie do przecieków z nieszczel-nych pokryć, źle wykonanych obró-