I. ÜNİTE: 1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL

A) MUSTAFA KEMAL’İN HAYATI

* Mustafa Kemal 1881’de ..................................................’te doğmuştur. Babası ................ …..................... Efendi, annesi ................................................... Hanım’dır. Soyu baba tarafı Kocacık yörüklerine dayanır, anne tarafı ise Konyar yörüklerine dayanır.

M. Kemal’in Selanik’te doğduğu ev

* Mustafa Kemal’in Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule adlı kardeşleri vardır. Fatma, Ahmet, Ömer ve Naciye küçük yaşta vefat etmişlerdir.

Yorum: Mustafa Kemal’in kardeşleri;

-- Makbule ( Matematik Öğretmeni

-- Ömer Naciye Fatma Ağzıaçık )

-- Naciye

-- Fatma

-- Ahmet

* Mustafa Kemal ilk önce ....................................................... Mektebine sonra ................................... .................................. Okuluna geçmiştir.

Not: Mustafa bu okulda iken babası ölmüştür. Bunun üzerine annesi çocukları da alarak Selanik yakınlarında bir çiftlik işleten ağabeyinin yanına gitti. Eğitimi yarıda kalmasın diye Mustafa’yı Selanik’teki teyzesinin yanına yolladılar.

* Daha sonra ise Selanik Mülkiye Rüştiyesi gitti. ( Burada bir öğretmenin kendisine haksızlık yaptığını düşündü. ) Kısa süre sonra ayrılarak ..................................................... Askeri Rüştiyesine gitti. Burada Matematik Öğretmeni “ Kemal ” ismini eklemiştir. Buradan .......................................... Askeri İdadisine gitmiştir.

Not: Manastır Askeri İdadisinde M. Kemal’i etkileyen ilk kişi, tarih öğretmeni Topçu Kolağası ..................................... ............................. ……..................’dir. Daha sonra İstanbul

Harp Okuluna, daha sonra ise Harp Akademisine gitmiştir. 11 Ocak 1905’te Harp Akademisini Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirdi.

Not: Bu okulda iken padişahı ve yönetimi eleştirdiği için ceza aldı.

Uyarı: M. Kemal’in ilk görev yeri Şam’daki 5. Ordu’dur. ( SURİYE ) Burada Dr. Mustafa ve Müfit ile birlikte “........................................... ......... .......................................” Cemiyetini kurdu. Yönetim bozukluğunu ve yolsuzlukları burada gördü.

Namık Kemal

Uyarı: M. Kemal’e göre ............................ ……................., “ Türk Milletinin Yıllardan Beri Beklediği Ses’tir.”

Uyarı: M. Kemal 1910’da Fransa’da düzenlenen Picardie (Pikardi) Manevralarına katıldı. Trablusgarp Savaşı sırasında binbaşı olacaktır. ( 1911 ) 1913’te .................................................. Ataşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken Yarbay oldu. (1914 ) Çanakkale’de ise Albay olacaktır. (1915 ) Çanakkale’den sonra Diyarbakır’a gitti, Bitlis ve Muş’u Ruslardan kurtardı ve General oldu.

B) MUSTAFA KEMAL’İN ASKERLİK HAYATI

TRABLUSGARP SAVAŞI

Savaşın Sebepleri

* Sanayileşmesini geç tamamlayan İtalya’nın ham madde ve pazar arayışında geç kalması. Cezayir ve Tunus’u Fransızların; Mısır’ı, İngilizlerin işgal etmiş olması.

* İtalya’nın eski Roma İmparatorluğunu yeniden canlandırmak istemesi.

* Trablusgarp ( bugünkü Libya)’ın İtalya’ya yakın olması.

* Osmanlı Devleti’nin iç karışıklıklar içinde yer alması.

1

* Trablusgarp'taki Türk savunmasının yetersiz olması.Osmanlı Devleti ne yapabilir?

* Karadan yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü,

* Denizden yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü,

* Havadan yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü,

Osmanlı Devleti ne yaptı?

Osmanlı Devletinde Afrika'daki son toprak parçasını korumak için gönüllülerden başka kimsenin oraya gitmesi mümkün değildi. Kılık değiştirerek Yüzbaşı M.Kemal, Binbaşı Enver Bey, Fethi Okyar, Nuri Conker ve Ali Çetinkaya gibi vatanseverler yerli halkı teşkilatlandırarak direnişe geçtiler. Derne ve Tobruk’ta M.Kemal; Bingazi’de de Enver Paşa başarılı savunma savaşları yaptılar. Ancak başarılı olamayacağını anlayan İtalya’nın; Çanakkale boğazındaki istihkâmları topa tutması, Oniki Ada’yı işgal etmesi; diğer yandan Rusya’nın kışkırtmasıyla savaş hazırlığına başlayan Balkan devletleri yüzünden Osmanlı Devleti İtalya ile barış antlaşması imzalamak zorunda kaldı. 10 Ekim 1912 Ouchy (Uşi)

Not: M. Kemal Tanin gazetesi muhabiri ................................ ...................... olarak bölgeye gitmiştir. 1911 yılında binbaşı oldu.

Uşi Antlaşmasına göre;

*Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakılacak.

Yorum: ....................................................................................

.................................................................................................*Trablusgarp dini bakımdan halifeye bağlı kalacak.

Yorum: Osmanlı Devleti Trablusgarp halkıyla olan dini-kültürel bağını sürdürmeyi hedeflemiştir.

*Balkan Savaşlarının başlaması sonucu ................. …............... ................ geçici olarak İtalyanlara bırakıldı. Ancak Osmanlıların oldukça güçsüz durumda savaştan çıktığını gören İtalya, I. Dünya savaşı başlayınca adaları topraklarına kattığını açıkladı. Lozan Antlaşması ile İtalya’ya bırakılan adalar, II.Dünya Savaşı’ndan İtalya’nın yenik çıkması üzerine Yunanistan tarafından işgal edilmiş ve onların eline geçmiştir. (Gökçeada ve Bozcaada Türkiye’nindir. )

Soru: İtalya, Trablusgarp'ta Mustafa Kemal ve arkadaşlarının örgütlediği yerli halkın direnişiyle karşılaşınca Ege Denizi'ndeki adalara asker çıkarıp Rodos ve On İki Ada'yı işgal etti. Bu sırada Osmanlı Devleti'ne karşı Balkan ittifakı kuruldu ve Balkan Savaşları başladı.

Bu durumla ilgili olarak,I.  İtalya Akdeniz'e egemen olmak istemektedir.II. Balkan Devletleri, Osmanlı Devleti'nin zor durumunu fırsat olarak değerlendirmiştir.III. Trablusgarp Savaşı ve Balkan Savaşları aynı tarihte başlamıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I             B) Yalnız II           C) Yalnız III D) I ve II                E) I, II ve III ( 11.04.2010 – YGS )

BALKAN SAVAŞLARI

Soru: Milliyetçilik nedir?

Her ulusun kendi devletini kurup, kendi kendisini yönetmesidir.

Savaşın Sebepleri

* Fransız İhtilalıyla yayılan milliyetçilik fikirleri.

* Rusya’nın, Balkan topluluklarını kışkırtması ve bir araya getirip ittifak kurdurması.

* İngiltere ve Fransa başta olmak üzere Avrupa devletlerinin kışkırtmaları.

* Osmanlı yöneticilerinin, Balkanlardaki bu gelişmelerden yoksun olmaları. Bölgedeki askerin büyük kısmının terhis

2

edilmiş olması, komutanların bir kısmının siyasi çekişmeler içinde bulunması.* Osmanlıların İtalya ile savaş halinde olması.

Not: Rusya’nın geniş toprakları olmasına rağmen dünyaya açılacak limanları yoktur. Bunun için bir yandan Baltık Denizine, bir yandan da Akdeniz’e ulaşmak istiyordu. Rusya’nın amacı Osmanlıyı parçalamak, Boğazları ele geçirmek ve Akdeniz’e ulaşmak.

Birinci Balkan Savaşı

* Balkan Devletleri; Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ Rusya’ya güvenerek saldırıya geçtiler. İlk saldırıyı ............................................ başlattı. Osmanlı Devletinin Balkanlardaki ordusu ikiye ayrılmıştı. Bulgarlarla çarpışan doğu ordusu yenilerek Çatalca’ya geriledi. Yunan, Sırp ve Karadağ'la çarpışan Batı ordusu da başarılı olamadı.Yunanlılar Gökçeada ve Bozcaada’yı işgal etti.

Not: ........................................................................., Osmanlı Devletinden ayrılan son Balkan Devletidir.

* I. Balkan Savaşı sonrası Londra’da bir konferans toplandı. (Bu konferans devam ederken toplantı halindeki Bakanlar Kurulunu İttihat ve Terakki partisi basarak yönetime el koydular. (Babı Ali Baskını)

* Londra Antlaşmasına göre;

-- Osmanlı Devleti Midye-Enez hattının (Karadeniz Ege arası bir hat) batısında kalan Balkan topraklarını terk edecek.(Edirne ve Kırklareli dâhil)

-- Arnavutluğun bağımsızlığı tanınacak, sınırlarının tespiti büyük devletler bırakılacak.

-- Ege adalarının geleceğine büyük devletler karara verecek(Fiilen Ege adaları elden çıkmış oldu) .

Yorum: Bu savaşın kaybedilmesine; komutanlar arasındaki particilik ( İttihatçı – İtilafçı ve alaylı – mektepli mücadelesi ), asker ve cephane sayısının yetersizliği, istihbarat eksikliği,

askerlerin erken terhisi, ordunun eğitimsiz olması gibi sebepler neden olmuştur. Arnavutluk bağımsız olmuştur. ( Bağımsız olan son Balkan Devleti ) İmzalanan Londra Antlaşmasıyla (1912)’da ...................................-.................... Hattı’nın batısındaki bütün toprakları kaybettik.

İkinci Balkan Savaşı

* Balkan Devletlerinin, ele geçirdikleri Balkan topraklarını aralarında paylaşamamaları üzerine (özellikle Makedonya) başlamıştır. (Bulgaristan çok toprak almıştı) Durumdan yararlanan Osmanlı Devleti, Edirne ve Kırklareli’yi işgalden kurtardı. Romanya da Bulgaristan’ın zor durumundan yararlanarak savaşa girdi.

Not: I. Balkan Savaşına katılmadığı halde II. Balkan Savaşına katılan devlet ....................................................’dır.

* Zor durumda kalan Bulgaristan, Balkan Devletleriyle Bükreş Antlaşması imzaladı. (1913) ve bazı topraklarını onlara bıraktı.

* Osmanlı Devleti de Bulgaristan’la ....................................... Antlaşmasını(29 Eylül 1913) imzaladı. Buna göre;

-- Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlı Devletinde kalacak, Meriç ırmağı iki ülke arasında sınır olacak.

-- Bulgaristan’da kalan Türkler dini inançlarını serbestçe yaşayabilecekler, müftülerini seçebilecekler, kültürlerini geliştirebilecekler.

* Yunanistan’la da .................................................................. Antlaşması imzalandı. (14 Kasım 1913) Buna göre,

-- Yunanistan’da kalan Türkler de Bulgaristan’dakiler gibi haklara sahip olacaklar, Türk varlığı korunacak, Girit’in Yunanistan’a ait olduğu kabul edilecek.

3

-- İmroz (Gökçeada), Bozcaada ve Meis adası Osmanlılara kalacak.

BALKAN SAVAŞLARININ GENEL SONUÇLARI

* Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki hâkimiyeti sona erdi, Ege Adaları ve Makedonya elden çıktı.

* Birinci Meşrutiyetten beri geçerli olan Osmanlıcılık görüşü önemini yitirdiğinden Türkçülük politikası etkili olmaya başlamıştır.

* İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetimi ele geçirdi.Londra Konferansı devam ederken toplantı halindeki Bakanlar Kurulunu basarak hükümeti ele geçirdiler. ( ……................... .................................................................................. Baskını )

* Bugünkü Türk-Bulgar sınırı büyük ölçüde tespit edildi.

* Yüz binlerce Türk, asırlardır yaşadıkları toprakları terk ederek Doğu Trakya ve Anadolu’ya göç ettiler. Yerlerinde kalanlar ise büyük baskı ve zulüm gördü (Batı Trakya Türkleri Sorunu-Yunanistan ile olan sorunumuz)

* Savaş sonrası, İttihat ve Terakki Partisi yöneticileri, orduda ıslahat yapılması gerektiğini anladılar. Kara ordusunu ıslah etmek için Almanya’dan subaylar getirildi. (Birinci Dünya savaşında bazı Alman subayları cephelerde görev yapmıştır) Bu durum Osmanlı-Almanya yakınlaşmasını sağlamıştır.

C) MUSTAFA KEMAL’İN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ

……………………………………………………………………

* Vatan sevgisi Atatürk’ün en önemli özelliğidir. Vatanın savunulması için hiçbir fedakârlıktan kaçınmamıştır.

* Vatan savunmasını her şeyden önemli ve her şeyden üstün gören Atatürk’ün İstiklâl Savaşının kazanılmasında vatan sevgisi ve Türk milletine olan güveni önemli bir yer tutar.

İDEALİSTLİĞİ

* Atatürk’ün en büyük ideali, Türk Milletinin En medeni ve refah seviyesi yüksek bir millet olarak varlığını

yükseltmekti. Bir idealist olarak, en kısa zamanda bu hedefe ulaşmak istiyordu.

HAKİKATİ ARAMA GÜCÜ

* Hakikati aramak ve hakikati konuşmak Atatürk’ün yöntemiydi. O, akıl ve bilime değer verirdi. Olaylara bir bilim adamı gözüyle bakarak hakikati bulmaya çalışırdı. “ Akıl ve mantığın halledemeyeceği mesele yoktur. ” derdi.

SABIR VE DİSİPLİN ANLAYIŞI

* Atatürk önemli düşünceler karşısında önce düşünür, inceler, araştırır ve tartışırdı. Sonra kesin kararını verirdi. Verdiği kararın uygulanma zamanını ise sabırla beklerdi.

………………………………………………………………

* Atatürk olayların gidişini değerlendirerek sonucunu tespit ederdi. Çanakkale Muharebeleri sırasında, düşman donanmasının nerden çıkarma yapabileceğini önceden sezerek gerekli tedbiri alması savaşın sonucunu değiştirmiştir.

AÇIK SÖZLÜLÜĞÜ

* Atatürk, doğruyu söylemekten asla çekinmezdi. “Ben düşündüklerimi, daima halkın huzurunda söylemeliyim, yanlışım varsa halk beni tekzip eder.’’ derdi.

MANTIKLILIĞI

* Keskin bir mantık ve zekâ gücüne sahip olan Atatürk, hayatı boyunca akıl ve mantığa büyük önem vermiştir. Bu özellik onun evrensel devlet adamı olarak tanınmasında büyük bir rol oynamıştır.

ÇOK CEPHELİLİĞİ

* Atatürk çok cepheli bir liderdi. O hem fikir hem de hareket adamıdır. Yani bir taraftan Türk inkılabının hazırlayıcısı diğer taraftan da uygulayıcısı olmuştur. Hem düşünen hem de eserler veren Atatürk, çok yönlü bir lider olduğunu göstermiştir.

EĞİTİMCİLİĞİ

* Atatürk toplumu çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkarmayı amaçladığı için milli eğitim ile yakından ilgilenmiştir. O, “ Eğitimdir ki bir milleti ya hür, bağımsız, şanlı, yüce bir toplum olarak yaşatır; ya da bir milleti esaret ve sefalete terk eder.”

YÖNETİCİLİĞİ – LİDER OLMA

* Mustafa Kemal iyi bir yönetici için gerekli bütün özelliklere sahipti. Kibar davranışları, dürüstlüğü, emir veriş tarzıyla örnek olmuştur. Atatürk “Büyük kararlar vermek

4

kâfi değildir. Bu kararları cesaret ve kesinlikle tatbik etmek lâzımdır.’’ diyerek verdiği kararlarda ısrarcı olmuştur.

1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL TESTİ

1. Garip Hoca tahtaya; "Mustafa Kemal Paşa, Çanakkale Savaşı'nda ordu komutanından savaş bölgesindeki bütün kuvvetlerin kendi emrine verilmesini, Sakarya Savaşı'nda da TBMM'den Başkomutanlıkla birlikte Meclisin yetkilerini istemiştir.” yazmıştır.

Bu istekler onun kişiliğinin hangi yönüne örnek gösterilebilir?

A) Açık sözlülüğüne B) Titizlik ve güç tutkusuna C) İnandırma gücüne D) Tez canlılığına E) Kendine olan güvenine

2. "Mustafa Kemal Atatürk, l. Birinci Dünya Savaşı'na Osmanlı Devleti'nin de girdiği günlerde bu savaşta Almanların yenileceğini, II. Çanakkale Savaşı'nın sonlarına doğru, düşmanın bir kaç gün içinde çekilebileceğini, III. 1937 yılında, İtalya’nın Habeşistan'a saldırmasıyla ikinci Dünya Savaşı'nın başlamış olduğunu söylemiştir."

Bunlar, Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliğinin hangi yönünü örneklendirmektedir?

A) Yurtta ve dünyada barışa önem verme B) Topluma yön verebilecek yollar bulabilme C) Olayların gidişinden sonucun ne olacağını görebilme D) Savaşın amaç değil, bir araç olduğuna inanma E) Türk Ulusunun gücüne güvenme

3. Mustafa Kemal Atatürk, önemli kararlar verirken ilgili heyet ya da meclis üyelerinin görüş ve onaylarını da almaya özen göstermiştir.

Bu durum Mustafa Kemal Atatürk'ün nasıl bir lider olduğunu gösterir?

A) Kötü sonuçlardan sorumlu tutulmak istenmeyen B) Kolay ve çabuk karar alma yollarını arayan C) Yurtseverliğini kanıtlamaya çalışan D) Meclis üyelerinin görüşlerini üstün gören E) Ulusal iradeyle birlikte hareket etmeye çalışan

4. Hasan Hoca tahtaya; “Atatürk'ün doğumunun 100. yılı kutlamalarına çeşitli ülkeler ve bazı uluslararası kuruluşlar da katılmışlardır.” yazmıştır.

Hasan Hoca’nın yazdığı bu cümle, Atatürk'ün hangi yönü ile en az ilişkili olabilir?

A) Ülkesinin bağımsızlık savaşını başarıyla sonuçlandırmış olması B) Ulusal iradeyi her şeyin üstünde tutması

C) Ülkesini çağdaşlaştırmada büyük başarılar sağlaması D) "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesini ortaya koyması E) Kapitülasyonları kaldırmış olması5. 8 Mart 1928 tarihli Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yayımlanan demecinde Mustafa Kemal şunları söylemiştir: “Türk demokrasisi Fransa İhtilalı’nın açtığı yolu izlemiş, ancak kendine özgü niteliklere sahip bir hareket olarak gelişmiştir. Çünkü her ulus, inkılâbını toplumdaki baskıların ve gereksinimlerin yarattığı hale, duruma ve ihtilal ya da inkılâbın gerçekleşeceği zamana göre yapar.” Mustafa Kemal bu sözlerinde, Türk İnkılâbı’nın aşağıdaki yönlerinden hangisine değinmemiştir?

A) Ortam ve koşulların dikkate alınarak gerçekleştirildiğine B) Oluşumunda dış gelişmelerden yararlanıldığına C) Demokrasi hareketinin bir sonucu olduğuna D) Türk toplumunun gereksinimlerinden doğduğuna E) Bağımsızlığını kazanan uluslara örnek olduğuna

6. Atatürk "Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından, ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi içimizden çıkarılmalıdır." demiştir.

Atatürk, bu sözleriyle eğitimin nasıl olmasını istemiştir?

A) Zorunlu B) Mesleğe hazırlayıcı C) Demokratik D) Çağdaş ve milli E) Eşitlik sağlayıcı

7. Atatürk "Dünya milletlerinin saadetine çalışmak, diğer bir yoldan kendi huzur ve saadetini temine çalışmak demektir. En uzakta zannettiğimiz bir hadisenin bize birgün temas etmeyeceğini bilemeyiz." demiştir.

Atatürk'ün bu sözleri aşağıdakilerden hangisinin değerini ortaya koymaktadır?

A) Bağımsız bir devlet olmanın B) Ekonomide devletçiliği uygulamanın C)Cumhuriyet rejimini benimsemeninD) Uluslararası barışı korumanın E) Laik bir devlet kurmanın

8. Atatürk, Türk milletine gideceği yolu gösterirken, "Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından, ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi içimizden çıkarılmalıdır." demiştir.

Atatürk bu sözüyle, milli eğitimde çağdaşlığın, aşağıdakilerden hangisi üzerine temellendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır?

A) Birlik ve bütünlük B) Ulusallık C) Eşitlik D) Laiklik E) Sevgi ve sorumluluk

5

9. Anlaşma Devletleri'nin, Mondros Ateşkes Anlaşması'na dayanarak Anadolu'yu işgal etmesi öncelikle aşağıdaki ilkelerden hangisinin önemini ortaya çıkarmıştır?

A) Devletçilik B) Bağımsızlık C) İnkılapçılık D) Laiklik E) Cumhuriyetçilik

II. ÜNİTE: MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ

A. OSMANLI DEVLETİ VE I. DÜNYA SAVAŞI

I. DÜNYA SAVAŞI

SAVAŞIN GENEL NEDENLERİ

* Fransız İhtilalı sonucunda ortaya çıkan düşüncelerin hızla yayılması

* Sanayi İnkılâbı sonucunda gelişen sanayi, beraberinde hammadde ve pazar ihtiyacını da ortaya çıkarmıştı. Hammadde ve Pazar ihtiyacı ise sömürgeci devletleri karşı karşıya getirdi.

* Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini kurmaları sonucunda Avrupa’nın siyasi dengesinin bozulması

* Bloklar arası silahlanma yarışının hızlanması

Yorum: Almanya, Fransa’dan Alses Loren bölgesini al-dıktan sonra kendisini Fransa karşısında güvensiz hissetmeye başladı ve kendini güvende hissetmek için ittifaklar ve bloklaşmalar dönemini başlattı. Devletlerarası bu çıkar çatışmaları sonucunda Avrupa bloklara ayrılmıştır. 1883’te Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya arasında üçlü ittifak ( Bağlaşma Devletleri ) kurulmuştur. Savaş başladıktan sonra kendine Anadolu’dan pay verilen İtalya bu gruptan ayrılmış; ancak bu boşluk Osmanlı Devleti ve Bulgaristan’ın ittifak bloğuna katılmasıyla doldurulmaya çalışılmıştır. 1907’de ise İngiltere, Fransa ve Rusya arasında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) kurulmuş bu gruba daha sonra Japonya, Sırbistan, Romanya, Belçika, Portekiz, Brezilya, ABD ve Yunanistan gibi devletler de katılmıştır.

Soru: Bloklaşmanın önemini yazınız?

* Devletlerarası gerilim arttı.

* Fransa ile Almanya arasında XIX. yüzyıl sonlarında başlaması muhtemel olan ikili savaş ertelendi.

* Silahlı ve bloklu tehdide dayalı zoraki barış dönemi oluştu.

* Avusturya ile Sırbistan arasında 28 Temmuz 1914’de başlayan özel savaş dünya savaşına dönüştü.

SAVAŞIN ÖZEL NEDENLERİ

* Almanya ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasi ve ekonomik rekabet

Yorum: Özel sebepler arasında en etkili sebep bu sebeptir. Sömürgeleri kendi topraklarının 104 katına çıkan İngiltere, Almanya’yı sömürgeleri için bir tehdit unsuru olarak görüyordu. Almanya’nın İngiltere aleyhine büyümek istemesine rağmen; İngiltere mevcut durumunu korumak istiyordu.

* Fransa’nın Sedan Savaşı sonucunda Almanya’ya kaptırdığı Alses Loren bölgesini geri almak istemesi

Yorum: Almanya 1871 yılında, taş kömürü yö-nünden zengin olan Alses Loren’i Sedan Savaşı ile Fransa’dan almıştı.

* Boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek isteyen Rusya’nın Almanya ve Avusturya–Macaristan’ı etkisiz hale getirme düşüncesi.

* Rusların Slavları birleştirme (Panslavizm) politikasının Avusturya-Macaristan’ı etkilemesi (Slav-Germen çatışması)

* Rusya’nın Balkanlara yönelik politikasının Balkanlar üzerinden Orta Doğuya açılmak isteyen Almanya’yı tedirgin etmesi.

* Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın yeni sömürgeler ele geçirmek ve Akdeniz’de etkili olmak istemesi.

Yorum: İtalya Akdeniz’e yönelik emelleri için Avusturya ile karşı karşıya geliyordu ki bu durum İtalya’nın I. Dünya Savaşı başladıktan sonra İttifak Grubunu terk ederek İngil-tere’nin yanına geçmesinde de etkili oldu.

7-Dini ve kültürel yayılma yarışı

Yorum: Sömürgeci devletler sömürmek istedikleri bölge-lerde öncelikle dinlerini ve kültürlerini yaymaya çalışıyordu.

8-Hanedanlar arası mücadeleler

* I. Dünya Savaşının temel sebebi ekonomiktir.

(Ham madde ve Pazar arayışı, sömürgecilik)

6

Örnek Soru: Bazı büyük devletlerin, Osmanlı Devleti'ni Birinci Dünya Savaşı'na sokmaya çalışmalarında Osmanlı Devleti'nin hangi özelliği önemli bir etken olmuştur?

A) Askeri gücü B) Jeopolitik konumuC) Savaş tecrübesi D) Ekonomik gücüE) Siyasal yapısı * Bahane: Savaşın başlamasını sağlayan olay Avusturya Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi (Gavrilo Prinsip)

İtilaf Devletleri İttifak Devletleri

a) …………………….. a) ……………………..

b) …………………….. b) ……………………..

c) …………………… c) ……………………..

Not: İtalya 1915 yılında taraf değiştirmiştir.

Soru: Osmanlı Devleti niçin Almanya yanında savaşa girmiştir?

a)..............................................................................................

.................................................................................................

b)..............................................................................................

.................................................................................................

c)..............................................................................................

.................................................................................................

d)..............................................................................................

.................................................................................................

e)..............................................................................................

.................................................................................................

Soru: Almanya niçin Osmanlının kendi yanında savaşa girmesini istemiştir?

a)..............................................................................................

.................................................................................................

b)..............................................................................................

.................................................................................................

c)..............................................................................................

.................................................................................................

d)..............................................................................................

.................................................................................................

e)..............................................................................................

.................................................................................................

Soru: Osmanlı I. Dünya Savaşına fiilen nasıl girmiştir? * İki Alman gemisi ........................................ donanması tarafından Akdenizde takip edilmektedir.İki gemi Çanakkale Boğazına gelir ve Osmanlı satın aldığını açıklar. Goben ...................., Breslav ............................................... adını alır.Gemilerin isimleri, bayrağı ve denizcilerin kıyafetleri değişir. Yavuz ve Midilli Karadenize açılır, Rusyanın ................................ ve ................... kentlerini bombalaması ile fiilen savaşa girdik.

Not: Bombalama emrini Enver Paşa ya da Alman genelkurmayı Suşan’a vermiş olabilir.

Not: I. Dünya Savaşı öncesi Osmanlının İngiltere’den parasını peşin olarak ödedikleri iki gemiyi ( Sultan Osman ve Reşadiye ) teslim etmemelerine tepki niteliğindedir.

Osmanlının Cepheleri

Sınırları Dışında Sınırları İçinde

a)Galiçya

b).......................

c)Romanya Savunma Taarruz a) .................. a) Kafkasya

b) Sina-Filistin-Suriye b) ........................

c) ...............................

d) Hicaz-Yemen

e)......................................

!!!!!Dikkat!!!!! Osmanlının savaşa girmesi ile;

*Savaş alanı genişledi.*Savaş daha uzun sürdü.*Yeni cepheler açıldı.*Almanya rahatladı.*Rusya’nın İtilaf Devletleri ile bağlantısı koptu.

7

Not: M. Kemal Çanakkale Savaşındaki başarısı ile Türk Milletince tanınacaktır.

Burada söylediği; “ Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimizi başka kuvvetler ve başka kumandanlar alabilir. ” emriyle Çanakkale Savaşı’nın bir varoluş savaşı olduğunu anlatmıştı.

Çanakkale Savaşı’ndan sonra Edirne’de bulunan 16. Kolordu Komutanlığına atandı. Daha sonra Kafkas Cephesine gönderildi. Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı. Bundan sonra 7. Ordu Komutanı oldu. Veliaht Vahdettin ile Almanya’ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Almanya’dan geldikten sonra 7. Ordu Komutanlığına atandı ve Suriye’ye gitti. 31 Ekim 1918’te Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına getirildi. Bu ordu kaldırılınca İstanbul’a gelip Harbiye Nezaretinde göreve başladı.

Not: Osmanlıların I. Dünya Savaşı’nda kazandığı tek toprak Kars, Ardahan ve Batum’dur.

Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)

* ABD Başkanı Wilson I. Dünya Savaşı’ndan sonra yapılacak antlaşmaların esaslarını belirlemek ve dünya barışını korumak için 14 maddelik bir program belirledi.

Wilson’un Osmanlı İle İlgili Maddeleri

* Osmanlı Devleti’nin Türk bölgelerine Türklere egemenlik hakkı tanınacak

* Türklerin egemenliğinde bulunan uluslara bağımsız devlet kurmaları sağlanacak

* Boğazlar ticarete açık olacak

Soru: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson, dünya barışını sağlamak amacıyla bazı ilkeler belirlemiştir. Bu ilkelere göre,I. bütün milletleri içine alan bir kurul oluşturulması,II. savaşta yenilmiş devletlerden savaş tazminatı

alınmaması,III. her milletin kendi kaderini kendisinin kararlaştırmasıönerilerinden hangilerinin, Fransa ve İngiltere gibi büyük devletlerin, sömürü düzenlerini kaybedecekleri endişesiyle topraklarında uygulanmasına karşı çıktıkları savunulabilir?A) I ve II  B) II ve III   C) Yalnız III D) Yalnız II  E) Yalnız I ( 27.03.2011 – YGS )I. Dünya Savaşını Bitiren Antlaşmalar

* Versay Antlaşması- ..............................................................

* Nöyyi Antlaşması- ................................................................

* Trianon Antlaşması-.............................................................

* Sen Jermen Antlaşması- .............Avusturya.........................

* Sevr Antlaşması-...................................................................

Soru: I. Dünya Savaşının genel sonuçlarını yazınız?

* Milli devletler kuruldu.

* Osmanlı ve Avusturya Macaristan İmparatorluğu yıkıldı.

* Polonya, Litvanya, Ukrayna, Türkiye gibi yeni devletler kuruldu.

* Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) kuruldu.

* Manda ve himayecilik başlamış.

* İngiltere en güçlü devlet olarak ortaya çıkmıştır.

* Sivil savunma önem kazandı.

* Yeni rejimler(Komünizm, Faşizm, Nazizm) ortaya çıktı.

* On milyona yakın insan ölmüştür.

* İlk kez kimyasal silahlar, tanklar ve denizaltılar kullanıldı.

Notlar:

* I. Dünya Savaşında ilk defa tank ve kimyasal silah kullanıldı.

* Savaştan sonra sınırlar çizilirken milliyetlerin dağılımı dikkate alınmadığından dolayı savaştan sonra da milliyet olayları devam etti.

* İtalya savaş başlamadan önce Fransa ile gizli antlaşma yaptı.

* Paris Konferansında Doğu Trakya Yunanistan’a verildi.

* ABD I. ve II. Dünya Savaşının bitmesinde etkili oldu.8

* ABD savaşa girerken uluslararası dengede yerini almak istedi.

* ABD savaşa 2 Şubat 1918’de fiilen girdi.

* Savaştan sonra; Almanya’nın güçlenmemesi İngiltere ve Fransa için temel politika oldu.

* Versay, Nöyyi, Sen Jermen ve Trianon Antlaşmaları II. Dünya Savaşının çıkması ile yürürlükten kalktı.

* ABD ve Osmanlı savaşın başlamasında etkili olmamıştır.

* Rusya’da Bolşevik ihtilali çıkınca; Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan bağımsız oldu.

* Boğazların Osmanlı’nın elinde olması; Mustafa Kemal’e göre Osmanlı’yı savaşa sokabilecek stratejik bir etkendi.

* Ukrayna 22 Ocak 1918’de bağımsız oldu.

* Savaştan önce İngiliz sömürgeleri kendisinin 104 katı; Fransız sömürgeleri ise kendisinin 20 katıdır.

* Osmanlı’yı paylaşmak savaşın başlangıç sebeplerinden değildir.

* Mağlup devletlerin bir daha savaşmaya cesaret edememesi için antlaşmalara ağır maddeler kondu. * I.Dünya Savaşı’nda Danimarka, Norveç, İsveç, İsviçre ve İspanya tarafsız kalmıştır.

* Osmanlı, ABD, Yunanistan, Bulgaristan, Japonya ve Romanya savaşın başlangıcında etkili olmamıştır.

Soru: Birinci Dünya Savaşı sonrasında Anlaşma Devletlerinin baskısıyla Ermeni tehcirinde görevli Osmanlı memurlarının yargılanması için divanıharp oluşturulmuştur. Osmanlı Devleti bu olağanüstü mahkemelerde bağımsız yargıçların görev alması için İsveç, Hollanda, İspanya ve Danimarka hükümetlerinden bir komisyon kurulması isteğinde bulunmuş, ancak İngiltere ve Fransa’nın baskısıyla bu komisyon oluşturulamamıştır. 

İngiltere ve Fransa’nın bu tutumunun aşağıdakilerden hangisine dayandığı savunulamaz?

A) Osmanlı hukuk sistemini düzenlemeB) Osmanlı Devleti üzerinde baskı kurmaC) Osmanlı Devleti’ndeki Ermenilerin haklarını korumaD) Mahkemelerden kendi istekleri doğrultusunda karar aldırtmaE) Diğer Avrupa devletlerinin soruna müdahalesini engelleme ( 27. 03. 2011 – YGS )

B. MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)

Soru: Osmanlı Devleti niçin mütarekeyi imzalamıştır?

* Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması

* Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi

* Wilson Prensiplerinden cesaret alınması

* Güney cephelerinin çökmesi

* Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisinin ülkeyi terk etmesi sonucunda başa barış isteyen Hürriyet ve İtilaf Fırkasının gelmesi.

Not: Mondros Mütarekesi; 30 Ekim 1918’de Osmanlı adına Bahriye Nazırı .................... ……............................. ile; İtilaf Devletleri adına İngiliz Amirali .............................................. arasında Limni Adasının Mondros Limanında Agamemnon Zırhlısında imzalanmıştır.

Mondros’un Bazı Maddeleri: ( Tamamı 25 maddedir )

1. Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal edebilecektir. ( .......................................................... Madde )

Yorum:

*Anadolu işgale açık hale gelmiştir.

* Mütarekenin en önemli maddesi ........................ maddedir.

* Bu madde itilaf devletlerinin Anadolu’da yaptıkları işgallerin hukuki dayanağı olmuştur.

* İtilaf Devletleri bu maddeyi ateşkese koyarak Wilson ilkelerine ters düşmekten kurtulmuşlardır.

2. Doğu Anadolu’da altı ilde (Vilayet-i Sitte: Erzurum, Van, Elazığ, Sivas, Bitlis, Diyarbakır ) bir karışıklık çıktığında itilaf devletleri bu illerin herhangi birini işgal edebilecektir. ( ................................................................................. Madde )

Yorum:

Bu madde anlaşma devletlerinin Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurma projelerinin en önemli göstergesidir.

3. Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması dışındaki Osmanlı orduları terhis edilecek; ayrıca orduya ait

9

cephane, taşıtlar ve donanma anlaşma devletlerine bırakılacaktır.

Yorum:

Böylece Osmanlı Devleti yapılacak işgaller karşısında savunmasız hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu madde Anadolu’nun işgal edileceğini gösterir.

4. İran ve Kafkasya’daki Osmanlı birlikleri geri çekilecek. Kuzey Afrika ve Orta Doğu da bulunan Osmanlı askerî birlikleri en yakın itilaf devletine teslim olacaktır.

5. Ermenilerle itilaf devletlerinden alınan esirler serbest bırakılacak; Türk esirler itilaf devletlerinin denetiminde kalacaktır.

Yorum: Bu durum devletlerin eşitliği ilkesine aykırıdır.

6. Haberleşme ve ulaşıma ait bütün araç-gereçler anlaşma devletinin denetiminde bırakılacaktır.

Yorum:

* Böylece, işgalci devletlere karşı topyekûn bir mücadelenin Türkler tarafından başlatılması engellenmeye çalışılmıştır.

* Bu durum bölgesel direniş hareketlerinin vatanın bütününe yönelik hale getirilmesini kısa bir için de olsa geciktirmiştir.

* Bu madde işgallerin başlayacağını gösterir.

7. Limanlar, toros tünelleri, tersaneler ve demir yolları anlaşma devletlerine bırakılacak

8. Anlaşma devletleri akaryakıt ve kömür ihtiyaçlarını Osmanlı Devletinden karşılayacak ve bu maddeler ihraç edilmeyecektir.

Yorum: Anlaşma devletleri bu tür maddelerle Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını ortadan kaldırmış ve Osmanlı’yı ekonomik bakımdan kendilerine bağımlı hale getirmeye çalışmışlardır.

9. Boğazlar İtilaf devletlerinin işgalinde olacaktır.

Yorum: Bu madde Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki egemenliğini sona erdirdiği gibi; İstanbul’u güvenliksiz hale getirdi ve Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısını kesti.

10. Batum işgal edilecektir.

Yorum: İngiltere bu madde ile Kafkasya’yı işgal ederek Osmanlı ile Rusya’nın bağlantılarını kesmek istemiştir.

11. Osmanlı ittifak grubu ile ilişkilerini kesecektir.

Soru: Mondros Mütarekesinin Önemini Yazınız?

* Osmanlı Devleti İtilaf devletlerine teslim olmuştur.

* Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.

* Gizli antlaşmaların uygulama safhası başlamıştır.

* Milli cemiyetler kurulmuştur.

* Mütarekeyi imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür.

Yorum:* Mütarekenin imzalandığı tarihte Mustafa Kemal Suriye’dedir.* Gizli antlaşmaların var olması mütarekenin ağır şartlar taşımasında etkili oldu.

Soru: Mondros Ateşkes Anlaşması metninde Kilikya, Mezopotamya gibi sınırları belli olmayan bölge adları kullanılmıştır.

Anlaşma Devletlerinin yukarıdaki uygulamayla amaçlarının aşağıdakilerden hangisi olduğu savunulabilir?

A) Mebuslar Meclisini kapatmakB) İşgal edecekleri alanı genişletmek ve tepkiyi azaltmakC) İstanbul Hükümetiyle iş birliği yaptıklarını göstermekD) Kendi aralarındaki sorunları gidermekE) İşgaller karşısında halkın desteğini almak  ( 27.03.2011 – YGS )

Örnek Soru: Birinci Dünya Savaşı sırasında, gizli anlaşmalarda Boğazlar ve Doğu Anadolu Bölgesi'nin Rusya'ya verilmesi kararlaştırılmışken, Mondros Ateşkes Anlaşması'nda böyle bir hüküm yer almamıştır.

Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rusya'nın Birinci Dünya Savaşı'ndan çekilmesiB) Rusya'da iç karışıklıkların devam etmesiC) Türklerin Çanakkale Cephesi'nde başarılı olmasıD) İngiltere’nin İtalya’nın dostluğuna önem vermesiE) Türklerin Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri alması

İŞGALLER

* Mondros’tan sonra ilk işgal edilen yer ..........................................................................................’dur.

* İngilizler; Musul, İzmit, Eskişehir, Afyon, Samsun, Merzifon, Batum, Urfa, Antep ve Maraş ( Urfa, Antep ve Maraş Fransızlara verildi. )

10

* Fransızlar; Adana, İskenderun, Antakya ve sonradan Antep, Maraş ve Urfa.

* İtalyanlar; Antalya, Kuşadası, Bodrum, Fethiye, Marmaris ve Konya

* İtilaf Devletleri; 13 Kasım 1918’te donanmaları ile İstanbul’u fiilen işgal ettiler.

Not:

* İşgallere karşı ilk tepki, 19 Aralık 1918’de Hatay’a bağlı .............................................’un Karakese Köyü’nde Mehmet Kara’nın Fransızlara attığı kurşundur.* Batı cephesinde ilk Kuva-yı Milliye direnişi ise Ali Çetinkaya komutasında .....................................................’ta, Yunanlılara karşı gerçekleştirildi.

Not: 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış Konferansında daha önce İtalya’ya verilen İzmir ve çevresi Yunanlılara verildi.

Önemi:.....................................................................................

……………………………………………………………………….

Verilme Sebebi:.......................................................................

……………………………………………………………………….

İZMİR’İN İŞGALİ ( 15 MAYIS 1919 )

* Yunanlılar Paris Konferansına verdirttikleri karar doğrultusunda İzmir’i işgal etmişlerdir.

Not: İşgallerde Yunanlılara ilk kurşunu Hukuk-u Beşer ( İnsan Hakları ) gazetesinin başyazarı .................................. ........................................................ ( Osman Recep Nevres ) atmıştır.

* Bu olay üzerine Yunanlılar İzmir’de katliam, yağma ve tecavüzlere başladılar. Türk subaylarını Zito Venizelos ( Yaşasın Venizelos ) diye bağırmaya zorladılar. Bağırmayan Kurmay Albay Süleyman Fethi Bey’i şehit ettiler.

Soru: İzmir’in İşgalinin Önemini Yazınız?

a) Kuva-yı Milliye ortaya çıkmaya başladı.

b) Milli bilinç uyandı.

c) Halkı milli mücadele için örgütlemek kolaylaştı.

d) Mitingler düzenlendi.

e) Redd-i İlhak Cemiyeti kuruldu.

f) Halk işgalcilere güvenilemeyeceğini anladı.

AMİRAL BRİSTOL RAPORU

* İzmir’in işgali dünya kamuoyunda büyük bir yankı ve kınamaya sebep olunca; olayın sorumlusu durumunda olan İtilaf devletleri kamuoyunu yatıştırmak ve İzmir bölgesindeki durumu öğrenebilmek için bölgeye Amerikalı Amiral Bristol önderliğinde bir İngiliz, bir Fransız ve bir İtalyan generalden oluşan bir rapor heyeti göndermişlerdir.

Bristol Raporuna Göre;

* Bölgedeki olayların sorumlusu Türkler değil; Rumlardır.

* Bölgede Türkler çoğunluktadır.

* Yunanlıların bölgeyi işgali ilhaka yöneliktir. Bölgenin güvenliğini sağlamaya yönelik değildir.

* Bölgeden Yunanlılar çekilerek; bölgeye İtilaf devletlerinin güvenlik birlikleri yerleşmelidir.

Soru: Amiral Bristol Raporunun Önemini Yazınız?

* Milli Mücadelemizin haklılığını onaylayan ilk uluslararası belgedir.

* Yunanlıların Paris Konferansına sahte rapor verdiği ortaya çıkmıştır.

* Yunan işgalinin niteliği dünyaya duyurulmuştur.

* İşgalin gereksiz ve haksız olduğu belirtilmiştir.

Not: Aynı dönemde Ermeniler için Doğu Anadolu’ya General .................................................. liderliğinde bir heyet gönderilmiştir. Ermenilerin iddialarının asılsız olduğu ortaya çıktı.

11

C. KUVAYI MİLLİYE HAREKETİ

Kuvayı Milliye Nedir? Kuva-yı milliye, işgaller karşısında, halkın harekete geçerek kendi bölgelerini korumaya çalışması hareketidir.

Soru: Kuvayı Milliye’nin Özelliklerini Yazınız?

* İşgallere tepki olarak ortaya çıktılar.

* Bölgesel olarak hareket ettiler.

* Düzenli ordu kurulana kadar düşmanı oyaladılar.

* Düzenli ordunun temelini oluşturdular.

* TBMM’ye karşı oluşan isyanları bastırdılar.

* Desteğini halktan aldılar.

* Tutarsız davranışları halk ile Kuva-yı Milliyenin vurucu gücü olan milislerin arasını açtı.

* Ortaya çıkışında işgaller ve işgaller karşısında Osmanlı Devletinin tepkisizliği etkili oldu.

* Milli cemiyetlerin silahlı koludurlar.

* Disiplin ve birlikten yoksun oluşları en büyük eksiklikleridir.

AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN CEMİYETLER

-- Rumlar Tarafından Kurulanlar:

1-Mavri Mira Cemiyeti:

* Fener Rum patrikhanesi tarafından kuruldu.* Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmayı ve Ege’de ilerleyen Yunanlılara yardım ederek Batı Anadolu ve

Trakya’yı Yunanistan’a katmayı amaçlıyordu. (......................................... ................................................... )

* Yunan Kızılhaçı, Göçmenler Komisyonu ve Rum İzcilik Kuruluşları bu cemiyetin alt kollarıydı

2-Pontus Rum Cemiyeti:

* 1904’de Merzifon’da Amerikan kolejinde kuruldu.

* Batum’dan Sinop’a kadar uzanan ve merkezi Samsun veya Trabzon olabilecek bir Rum devleti kurmayı amaçlıyordu.

Not: MÖ. 281’de kurulan Pontus Devleti’ni MS. 63’de Romalılar yıktı. 1204’de tekrar kurulan Pontus Devleti’ni 1461’de Fatih yıktı.3-Kardos Cemiyeti:

* Bu cemiyet Rum göçmenlerine yardımcı olmak görüntüsü altında Pontus Cemiyetine yardımcı oluyordu.

4-Etnik-i Eterya Cemiyeti:

* Bu cemiyet bağımsız Yunanistan’ı oluşturmak için 1814 yılında Filiki Eterya adıyla kurulmuştur.

* I. Dünya Savaşından sonra ise Yunanistan’ı büyütmek ve Bizans Devletini kurmak için çalıştı.

-- Ermeniler Tarafından Kurulanlar:

Hınçak ve Taşnak Sütyun Cemiyetleri:

* Doğu Anadolu toprakları, Çukurova toprakları ve Karadeniz bölgesinin bir kısmını Ermenistan’a katmak için çalıştılar.

-- Yahudiler Tarafından Kurulanlar:

Makabi-Alyans İsrailit Cemiyetleri:

* Yahudi devleti kurmak için çalışmışlardır.

* Ekonomik çıkarlarının korunması ön planda olmuştur.

Yorum:

* Azınlıklar Türkleri Hıristiyan katliamı yapıyor olarak göstererek Anadolu’nun işgalini başlatmak istediler.

* Azınlıklar giriştikleri yıldırma faaliyetleri ile he-defledikleri bölgelerden Türkleri kaçırarak ilgili bölgelerde çoğunluk olmak istediler.

12

Soru: Azınlık cemiyetlerinin özelliklerini yazınız?

* Wilson İlkelerinden ilham aldılar.

* Mondros Mütarekesi, azınlıkların çalışmaları için uygun zemin oluşturdu.

* Azınlıklar Osmanlı ülkesini sömürmek isteyen işgalciler tarafından kullanıldılar.

* Kiliseleri ve yabancı okullarını üs edindiler.

* İşgal devletlerinden yardım gördüler.

* Çıkardıkları olaylar ile TBMM’yi meşgul ettiler.

MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER

1-Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti:

* Kurtuluşun padişahın emirlerine bağlı kalmakla mümkün olacağını savunmuştur. Damat Ferit Paşa hükümetini desteklemişlerdir.

2-Teali İslam Cemiyeti:

* Kurtuluşun halifenin emirlerine ve İslam’ın prensiplerine uymakla mümkün olacağını savunmuştur. İstanbul’da medrese müderrisleri tarafından kurulmuşlardır.

3-İngiliz Muhipleri Cemiyeti:

* Kurtuluşun ....................................................... himayesi ile mümkün olacağına inanıyordu. Kurucusu Sait Molla’dır.

* Bu cemiyet hükümet tarafından da desteklenmiştir. 4-Wilson Prensipleri Cemiyeti:

* Bu cemiyetin taraftarları Wilson ilkelerinden ilham almıştır. Halide Edip Adıvar, Refik Halit Karay, Rauf Orbay, Bekir Sami Bey gibi aydınlar desteklemişler ancak daha sonra bu aydınlar Milli Mücadeleye katılmışlardır.

* Kurtuluşun .......................................... mandasına girmekle mümkün olacağına inanmışlardır.

5-Hürriyet ve İtilaf Fırkası:

* 1911 yılında İttihat ve Terakki Partisine karşı kuruldu. Damat Ferit Paşayı desteklediler.

* 1918’den itibaren yönetimde etkili olmaya başladı.

* Anadolu hareketini İttihatçıların hareketi olarak gören parti Kurtuluş Savaşına karşı gelişin liderliğini üstlendi.

AYRILIKÇILAR

1- Kürt Teali Cemiyeti:

* Bu cemiyetin taraftarları Wilson Prensiplerine dayanarak; halifeye bağlı olarak bir Kürt devleti kurmayı planlamışlardır. Kurucusu Seyyit Abdülkadir’dir.

MİLLİ CEMİYETLER

1-Trakya Paşaeli Cemiyeti:

* Mavri Mira Cemiyetinin Trakya’ya yönelik olarak yürüttüğü bölücü faaliyetlere karşı kurulmuştur.

* İstanbul ve boğazların işgal edilmesi bu cemiyetle Anadolu’nun bağlantısını kesmiştir.* Bu cemiyet Osmanlı Devleti’nin yıkılması halin-de Trakya’da bir cumhuriyet kurmayı planlamaktadır.

* Edirne Kongresini düzenlemiştir.

Not: İşgaller sonrasında kurulan ilk yararlı cemiyettir.

2-İzmir Müdafa-i Hukuk Cemiyeti:

* Ege Bölgesinde Yunanlıların bölücü faaliyetlerine karşı çalıştı.

* 2 - 9 Mart 1919 tarihinde İzmir’de Müdafa-i Hukuk Kongresini düzenledi.

3-Kilikyalılar Cemiyeti:

* ...................................... ve civarının Ermeni ve Fransızlara karşı bütünlüğünü korumak için kuruldu.

4-Redd-i İlhak Cemiyeti:

* İzmir’in işgaline tepki olarak kuruldu.

* Balıkesir ve Alaşehir kongrelerini düzenleyerek Ege Bölgesini örgütledi.

* Kuvay-ı Milliyeyi harekete geçirerek silahlı direniş başlattı.

5-Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti:

* Orta ve Doğu Karadeniz’deki Rum ve Ermeni faaliyetlerine karşı kuruldu.

* Erzurum Kongresinin toplanmasına yardımcı ol-du.

* Erzurum Kongresinde Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşti.

13

6-Milli Kongre Cemiyeti:

* İstanbul’da kuruldu.

* İlk defa kuvay-ı milliye tabirini kullandı.

* Milli mücadele için birleşmeyi savundu.

* 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgaliyle bu cemiyet dağıldı.

Not: Milli mücadelemizin haklılığını basın yayın yoluyla dünya kamuoyuna anlatmıştır.

7-Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti:

* Doğu Anadolu’nun Ermenilere karşı bütünlüğünü korumak için kuruldu.

* XV. kolordunun Erzurum’da dağılmamış halde olması bu cemiyeti daha da etkin hale getirdi.

* Erzurum Kongresini düzenledi.

* Le Pays gazetesini çıkardı.

* Cemiyet; Türkleri azınlıklara göre daha güçlü tutmak için şu kararları aldı:

a- İşgallere karşı direnilecektir.

b- Basın yayın yoluyla propaganda yapılacaktır.

c- Bölge dışına göç edilmeyecektir.

d- Bilim, iktisat ve din teşkilatları kurulacaktır.

8-Anadolu Kadınları Müdafaaivatan Cemiyeti:

* 5 Kasım 1919’da Sivas’ta ülkenin işgalini protesto etmek ve orduya yardım toplamak için kuruldu.

* İtilaf Devletleri temsilcilerine telgraf çektiler.

Soru: Milli Cemiyetlerin Genel Özelliklerini Yazınız?

* Türk halkının Mondros Mütarekesine ilk tepkisidir.

* Basın yayın faaliyetlerinin elverişli olmasından, elçiliklerin varlığından ve merkez durumunda olmasından dolayı İstanbul’u merkez edindiler.

* Milli mücadeleye örgütsel zemin hazırladılar.

* Halk arasında milli bilinci uyandırdılar.

* İşgalleri ve azınlıkların bölücü faaliyetlerini önlemeye çalıştılar.

* Bölgesel niteliklidirler.

* Mustafa Kemal gibi birleştirici bir liderden yoksun oluşları en büyük eksiklikleridir.

* İstanbul hükümetine, bağlı olmadıkları gibi; karşı da değillerdir.

* Sivas kongresinden önceki en büyük eksiklikleri tek elden idare edilmemeleridir.* Türkçülük duyguları ile kurulmuşlardır.

* Genellikle ittihatçılar tarafından kurulmuşlardır.

* Programları bölgesel kurtuluşa yöneliktir. Bütünü kapsayan plan ve programları yoktur.

* Önce basın yayın yoluyla propagandayı ilke edindiyseler de; kanlı işgallerin başlamasıyla silahlı mücadeleyi başlattılar.

Not: Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Cemiyeti adı altında birleştiler.

Not: M. Kemal 13 Kasım 1918’de İstanbul’a geldi. Boğazda düşman gemilerini görünce yaverine; “ Geldikleri gibi giderler ! ” diyecektir. Arkadaşı Rafet Ferit’e ise “ Hata ettim, İstanbul’a gelmemeliydim. Ne yapıp edip Anadolu’ya dönmenin çaresini bulmalı. ” diyecektir.

Ç. MİLLİ MÜCADELE HAZIRLIKLARI

1. Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı

* Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde ......................... ........................................ Cemiyetinin çalışmaları sonucunda bölgedeki Rum halkı karışıklıklar çıkarıyor ve olayın sorumlusu olarak da Türk halkı gösteriliyordu. Bu durum karşısında İngilizler, Osmanlı hükümetine bölgede güvenliğin sağlanmasını; aksi takdirde, bölgeyi işgal edeceklerini bildirdiler. Rumların da zaten beklentisi, bölgenin İngilizler tarafından işgal edilerek Rumların işlerinin kolaylaştırılmasıydı.

* Bölgede güvenliğin sağlanması için İstanbul yöne-timi ..................... Ordu Müfettişliğine getirerek Mustafa Kemal’i görevlendirdi. Mustafa Kemal bölgede hareket edebilmek için IX. Ordu Bölgesindeki sivil makamlara da emir verme yetkisini aldı.

Soru: Mustafa Kemal’in Görevini Yazınız?

* Görev bölgesindeki orduları terhis etmek

* Asayiş ve güvenliği sağlamak

* Halkın elindeki silah ve cephaneyi toplamak

* Halka silah ve cephane dağıtan kuruluşları ortadan kaldırmak

Not: 16 Mayıs 1919’da Bandırma vapuru ile yola çıkan M. Kemal 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ulaştı.

14

Soru: M. Kemal’in Samsun’a Çıkmasının Önemini Yazınız?

* Mustafa Kemal milli mücadeleyi başlattı.

* Mustafa Kemal “ Ya İstiklal! Ya Ölüm! ” parolasını benimsedi.

* Kurtuluşun ulusal olacağı vurgulandı.

Soru: M. Kemal ile Samsun’a kimler çıkmıştır?

a) Kazım Dirik – Kurmay Başkanı

b) Hüsrev Gerede – Kurmay Albay

c) Arif ( Ayıcı Arif ) - Albay

d) İbrahim Tali Öngören - Doktor

e) Refik Saydam – Doktor

f) Cevat Abbas – Yaver

g) Muzaffer - Yaver

h) Refet Bele - Sivas Kolordu Komutanı

Not: 19 Mayıs Ruhunun Anlamı;

a) Kayıtsız şartsız bağımsızlık

b) Milli egemenlik

c) Batı uygarlığını yakalama

Not: Yeni Türk Devletinin kurulmasında izlenecek yol;

a) Osmanlıya ve padişaha başkaldırarak Kurtuluş Savaşı yapma

b) Kurtuluş savaşında ise Ya bağımsızlık, Ya Ölüm

2. Havza Genelgesi ( 28 Mayıs 1919 ) * Samsun bölgesini, İngiliz ve Rumların varlığından dolayı, milli mücadele çalışmalarının başlaması için uygun görmeyen Mustafa Kemal; Samsun’dan Havza’ya hareket etti.

* M. Kemal;

a) İşgallere karşı protesto ve mitingler düzenlenmesini

b) Yapılan mitinglerde düzenin korunması ve azınlıklara kötü davranılmaması

Yorum: İtilaf Devletleri tarafından Mondros’un 7. maddesinin yürürlüğe konmasını engellemek amacı ile M. Kemal bu maddeyi söylemiştir.c) İtilaf devletlerine ve Osmanlı hükümetine telgraflar çekilmesini istemiştir.

Yorum: Mustafa Kemal yurdun çeşitli yerlerinde başlayan halk heyecanını ortak bir çizgi üzerinde birleştirmek istiyordu. Ferdi bilinçten ulusal bilince ulaşılmasını istiyordu.

Yorum: Mustafa Kemal İzmir’in işgalini halkın uyarılması ve birleştirilmesi için kullanmak istemiştir.

* Mustafa Kemal’in isteği üzerine bundan sonra mitingler düzenlenmesi, Mustafa Kemal’in lider olarak benimseneceğini göstermektedir.

Not: Mustafa Kemal’e Havza’daki faaliyetlerinin sonucu olarak; İngilizlerin baskısıyla, 8 Haziran 1919’da İstanbul hükümetinden, kendisini İstanbul’a geri çağıran bir telgraf geldi.

Yorum : M. Kemal’in ilk kişisel bildirisidir.

3. Amasya Genelgesi ( 22 Haziran 1919 )

15

Sebep:

* Ülkenin içinde bulunduğu durumu millete duyurarak milleti bağımsızlık ve egemenlik için mücadeleye çağırmak.

Genelgenin Hazırlayıcıları:

* Mustafa Kemal, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay, Kazım Karabekir ( Erzurum’da ) ve Cemal Paşa ( Konya’da )

Genelgenin Maddeleri:

* Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.

Yorum:

a) Milli Mücadelenin ............................. ortaya koymaktadır.

b) Kurtuluş Savaşının bölgesel değil; bütünsel olduğu vurgulanmıştır.c) Bölücülere ve bölgesel kurtuluşu amaçlayanlara bir tepkidir.

* İstanbul’daki hükümet baskı altında olduğundan dolayı, üzerine almış olduğu sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi gösteriyor.

Yorum:

a) İlk defa İstanbul hükümetine tepki gösterilmiştir.

b) Milli Mücadelenin gerekçesini ortaya koymaktadır.

Uyarı: Mustafa Kemal milli mücadele esnasında milli güçte bölünme yaşanmaması için padişaha karşı doğrudan tepki

göstermeyip; tepkilerinde İstanbul hükümetini hedef almıştır.

* Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

Yorum:

a) Milli egemenlik fikri ilk defa üstü kapalı bir şekilde vurgulandı.

b) Kurtarıcı olarak, padişah, mandacı ve himayeci devletlerin yerini milletin kendisi aldı.

c) Kaderine razı olmaya bir karşı çıkış vardır.

d) İleride milli egemenliğe dayalı devletin kurulacağına dair ilk işaretler verilmiştir.

e) Mustafa Kemal’in Türk milletine güvendiği ve mücadeleyi millete mal etmek istediği anlaşılmaktadır.

f) Milli Mücadelenin .............................. ortaya koymaktadır.

* Milletin durum ve davranışını göz önünde tutmak ve haklarını dile getirip bütün dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir.

Yorum:

a) İlk defa heyet-i temsiliyenin kurulması istenmektedir.

b) Kurtuluş savaşına, kişisellikten çıkarılarak, ulusal karakter kazandırılmaya çalışılmaktadır.

c) Genelgenin ihtilalcı yönü görülmektedir.

d) Milli Mücadelenin ............................. ortaya koymaktadır.* Anadolu’nun her yönden güvenli yeri olan Sivas’ta milli bir kongre toplanmalıdır.

Yorum:

a) Ulusal bir kongrenin toplanması istenmiştir.

b) Milli birlik ve beraberliğin sağlanması amaçlanmıştır.

* Kongreye her sancaktan milletin güvenini kazanmış üç delege katılmalıdır. Delegeleri müdafaa-i hukuk cemiyetleri ve belediyeler seçmelidir. Delegelerin kongreye geliş güzergâhları ve zamanları milli bir sır olarak saklanmalıdır.

Yorum:

a) Kararların ulusal olması amaçlanmıştır.

b) Delegelerin milletin güvenini kazanmış kişilerden olmasının istenmesi kongrede alınacak kararların bütün millet tarafından kabul edilebilmesi içindir.

16

c) Delegelerin milli mücadele taraftarı olması için delegelerin müdafaa-i hukuk cemiyetleri tarafından belirlenmesi istenmiştir.

d) Delegelerin seçimle belirlenmek istenmesi ileride seçime dayalı bir sistemin olabileceğini de göstermektedir.

* Doğu ileri adına 10 Temmuz 1919’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır. Bu tarihe kadar diğer illerin temsilcileri de Sivas’a gelebilirlerse; Erzurum kongresine katılmış olan delegeler Sivas’a hareket edecektir.

Soru: Amasya Genelgesinin Önemini Yazınız?

a) Milli Mücadelenin gerekçesi (Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir); amacı (her türlü etki ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir) ve yöntemi (Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.) ortaya konmuştur.

b) İşgalciler ve İstanbul hükümetine bir tepkidir.

c) Milli mücadelenin programıdır.

d) Mustafa Kemal’in millete ilk çağrısıdır.

e) Türk inkılâbının ihtilal safhası başlamıştır.

f) Kurtuluşun tek elden yürütülmesi için ortam hazırlanmaya çalışılmıştır.

g) Milli bağımsızlık hukuki yönden belgelere bağlanmıştır.

h) Evrensel haklar dile getirilmiştir.

ı) Mustafa Kemal bu genelgeyi yayınlayarak ilk defa İstanbul’un verdiği yetkileri aşmıştır.

Yorum:

a) Amasya Genelgesinin yayınlanmasından sonra İçişleri Bakanı Ali Kemal, Mustafa Kemal’e görevinden alındığını ve İstanbul’a geri dönmesi gerektiğini bildirdi. ( Gerekçe olarak ise yetkilerini aştığı bildirildi. )

b) Vakit kazanmak isteyen Mustafa Kemal ise “ Ben sadece padişahtan emir alırım ” diyerek karşılık vermiştir. 7-8 Temmuz 1919 günü İstanbul’dan Mustafa Kemal’in görevden alındığına dair telgraf geldi. Mustafa Kemal ise 8-9 Temmuz 1919 günü askerlik mesleğinden ayrılarak sine-i millete döndüğünü bildirdi.

c) Amasya Genelgesinin esasları ilk defa Erzurum Kongresinde karara dönüştü.

d) Genelgeden sonra, İstanbul’un Anadolu’ya egemen değil tabi olması gerektiği bildirildi.

e) Genelgenin uygulanması ile ordu mensuplarının görevlendirilmesi Türk ordusunu da ihtilalın içine çekmiştir.

Soru: Amasya Genelgesi’nin 6. maddesi “Askerî ve millî örgütlerin hiçbir biçimde dağıtılmaması, komutanlıkların başkalarına bırakılmaması, silah ve cephanenin elden çıkarılmaması, vatanın herhangi bir yerinde yeniden başlayacak bir düşman işgali bütün orduyu ilgilendirdiğinden vatanın hep birlikte savunulması” şeklindedir.

Bu maddeye göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) İş başındaki komutanların görevlerini terk etmemesineB) Askerî ve sivil örgütlerin birlikte hareket etmesi gerektiğineC) Temsilciler Kurulunun hükümet gibi hareket ettiğineD) Anlaşma Devletlerine cephe alındığınaE) İşgallere karşı direnileceğine ( 24.03.2013 – YGS )

4. Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 )

* Erzurum Kongresi, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti tarafından Rum ve Ermenilere karşı Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesinin bütünlüğünün korunması için toplanmıştır.

Alınan Kararlar:

* Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.

Yorum:

a) Bu madde Sivas Kongresi ve Misak-ı Milli kararlarının da ilk maddesidir. İlk kez milli sınırdan bahsedilmiştir.

b) Bölgesel amaçlı olarak toplanan kongre bütünü ilgilendiren karar almıştır.

c) Bütün bölücülere tepki gösterilmiştir.

* Her türlü yabancı müdahalesine karşı millet, birlik olarak kendisini müdafaa edecektir.

17

* Vatanın ve istiklalin muhafaza ve teminine İstanbul Hükümeti muktedir olamadığı takdirde; gayeyi temin için Anadolu’da geçici bir hükümet kurulacaktır. Hükümeti milli kongre seçecektir. Kongre toplantı halinde değilse; bu işi temsil heyeti yapacaktır.

Yorum:

a) İlk defa geçici hükümetten bahsedildi.

b) İlk defa açıkça yeni bir devletten bahsedildi.

* Kuva-yı Milliyeyi etkin, milli iradeyi hâkim kılmak esastır.

Yorum:

a) İlk defa millet iradesinden açıkça bahsedildi.

* Hıristiyan azınlığa siyasi hâkimiyetimizi zedeleyici ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.

* Manda ve himaye kabul edilemez.

Yorum:

a) Bağımsızlığın koşulsuz olarak sağlanacağı vurgulanmıştır.

b) İlk kez manda ve himaye reddedilmiştir.

* Milli meclisin derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin meclisin denetimi altında yürütülmesine çalışılacaktır.

Yorum:

a) İlk defa meclis-i mebusanın toplanması istenmiştir.b) Tutarsız davranışlar içinde olan Damat Ferit Paşa hükümeti kontrol altına alınmaya çalışılmıştır.

* Ulusal irade padişah ve halifeyi de kurtaracaktır.

Yorum:

Mustafa Kemal birlik ve beraberliğin devamı için böyle bir kararı da kongrede almıştır.

* Milletimiz insani ve asri gayeleri tebcil; sınaî ve iktisadi hal ve ihtiyacımızı takdir eder.

Yorum:

Dışarıdan gelebilecek yardımların insani amaçlarla olması durumunda kabul edilebileceği vurgulanmıştır. ( Bağımsızlığımıza saygı duyulduğu takdirde )

Soru: Erzurum Kongresinin Önemini Yazınız?

* Erzurum Kongresi toplanış amacı ve katılımı yönüyle bölgeseldir. Fakat Mustafa Kemal kongreye katıldığı için kongrede ulusal kararlar da alınmıştır.

* İstanbul’un muhalefetine karşı toplandığından ve aldığı karalardan dolayı ihtilalcı bir kongredir.

* Tam bağımsızlık ve milli egemenlik fikirleri açıkça vurgulandı.

* Mustafa Kemal başkanlığında, dokuz kişiden oluşan ve Doğu illerini temsil eden temsil heyeti kuruldu.

* İlk defa ulusal sınırlardan bahsedildi.

* Doğu Anadolu’daki cemiyetler ve Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyetinin çatısı altında birleştirildi.

* Azınlık haklarına ilk defa tepki gösterildi.

* Sivil bir vatandaş olan Mustafa Kemal’in, kongreye ve temsil heyetine başkan seçilmesi, Mustafa Kemal’in yetki problemini ortadan kaldırdı.

* İstanbul hükümeti Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Refet Bele için tutuklama kararı çıkardı. (30 Temmuz 1919). 9 Ağustos 1919’da ise Mustafa Kemal askerlikten ihraç edildi.

* Ulusal güçlerin birleştirilmesi için ilk adım atıldı.

Yorumlar:

a) Gücün tüm yurttan alınması için Sivas Kongresinin toplanmasına da gerek duyuldu.

b) Mustafa Kemal ilk defa sivil bir vatandaş olarak Erzurum Kongresinde görev almıştır.c) Erzurum Kongresinde dış işlerle de ilgili kararlar alınması, kongrenin meclis gibi hareket ettiğini gösterir.

d) Askeri yetkileri alınan Mustafa Kemal’in emrine Kazım Karabekir’in gönüllü olarak girmesi Mustafa Kemal’in liderlik sorunun çözülmesinde etkili olduğu gibi örgütlenme döneminde Mustafa Kemal’in işini de kolaylaştırmıştır.

e) Mustafa Kemal bölge dışından olduğu için ilk anda Erzurum Kongresine alınmak istenmedi. Kongreden Kazım Bey ve Cevat Dursun’un istifa etmesi sonucunda Mustafa Kemal ve Rauf Orbay kongreye alındı.

f) Kongreye 56 delege katıldı. İstanbul’un baskıları sonucunda Elazığ valisi Ali Galip Elazığ, Mardin ve Diyarbakır delegelerinin kongreye katılmasını engelledi.

Soru: Erzurum Kongresi'ni, İstanbul'da bulunan İngiliz ve Fransız temsilcileri ihtilal olarak nitelendirmiş ve Osmanlı saltanatı aleyhine sonuçlar verebilecek gelişme olarak değerlendirmiştir.

18

Bu değerlendirmenin Erzurum Kongresi'nin,

I.  ulusal istencin egemen kılınması,II. yabancı bir devletten teknik ve ekonomik yardım  alınabilmesi,III. Mebuslar Meclisi (Meclis-i Millî)'nin hemen toplanması ve merkezî hükümetin aldığı kararları Meclisin denetimine sunmasıkararlarının hangilerinden kaynaklandığı savunulabilir?

A) Yalnız I             B) Yalnız II           C) I ve II D) I ve III              E) I, II ve III ( 11.04.2010 – YGS )

Soru: Ahmet: Erzurum Kongresi kararlarının birinci maddesi “Doğu vilayetleri ile Trabzon ve Canik (Samsun) sancağı birbirinden ayrılmaz ve Osmanlı topluluğunun bir parçası olmak üzere bir bütün teşkil eder.” şeklindedir, demiştir.Onur da bu maddenin,I. Arap,II. Ermeni,III. Rumazınlıklarının bölgedeki yıkıcı faaliyetlerini önlemek amacıyla konduğunu söylemiştir. Onur, yukarıdaki azınlıklardan hangilerini söyleseydi Ahmet’e doğru bilgi vermiş olurdu?

A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve III D) Yalnız I  E) II ve III ( 27.03.2011 – YGS )

5. Balıkesir Kongresi (26 - 31 Temmuz 1919 )

* Balıkesir Kongresi Yunanlılara karşı Batı Anadolu’nun bütünlüğü için; Redd-i İlhak Cemiyetinin çalışmaları sonucunda toplanmıştır.

Alınan Kararlar:

* Yunanlılara karşı Kuva-yı Milliye’nin güçlendirileceği kararlaştırıldı.

* Batı Anadolu’daki güçlerin birleştirileceği kararlaştırıldı.

* Seferberlik ilan edildi.

* Padişaha bağlılık bildirildi.

Not: Balıkesir Kongresi, Amasya Genelgesinin bağımsızlık yönünü kabul etmiştir. Batı Anadolu’yu işgalcilere karşı örgütlenmeye çalışılmıştır.

6. Alaşehir Kongresi (16 – 25 Ağustos 1919 )

* Batı Anadolu’nun Yunanlılara karşı bütünlüğünün korunması için Redd-i İlhak Cemiyetinin çalışmaları sonucunda toplanmıştır.

Alınan Kararlar:

* Erzurum ve Balıkesir Kongresinin kararları görüşüldü.

* Milli mücadeleyi destekleme kararı alındı.

* Yunanlılarla savaşma kararı alındı.

* Gerektiğinde büyük devletlerin yardımının alınabileceği vurgulandı.

7. Sivas Kongresi (4 – 11 Eylül 1919)

* Bütünlük ve bağımsızlığı korumak için nasıl bir politika izleneceğinin saptanması; saptanan politikanın bütünü kapsayacak şekilde tüm milletçe uygulanması amaçlanmıştır.

Soru: Kongrenin Karşılaştığı Sorunları Yazınız?

* İstanbul hükümeti ve işgal güçlerinin engellemesi sonucunda kongreye beklenildiği kadar üye katılamadı. ( 38 kişi katıldı. )

* Elazığ valisi ................ ......................’in kongreyi basacağı söylentisi yayıldı. ( Ali Galip Sivas’taki askeri birlikten çekindiği için kongreyi basamadı. )

* Fransızların Sivas’ı işgal edeceği haberleri yayıldı. ( Mustafa Kemal böyle bir şeyin mümkün olmayacağını belirtti.)

* İlk anda Mustafa Kemal kongreye başkan seçilmek istenmediyse de; uzun tartışmalar sonucunda Mustafa Kemal kongreye başkan seçildi.

* Delegelerin büyük bir çoğunluğu ABD mandasını savundu. Fakat Mustafa Kemal, ABD mandasının Türk milleti için uygun olmadığını delegelere anlatıp kabul ettirince; ABD mandası da kesin olarak reddedildi.( ABD Doğu Anadolu’da

19

bir Ermeni devletinin kurulmasını istiyor; Osmanlı ülkesinin parçalanmasını öngörüyor; Türkiye’nin mandaterliğini ise istemiyordu.)

* İstanbul Hükümeti, Mustafa Kemal ve kongreye katılanlar için tutuklama kararı çıkardı.

Not: Erzurum Kongresinin kararları Sivas Kongresinin birinci maddesi olarak kabul edildiği için Sivas Kongresi Erzurum Kongresine göre daha kısa sürmüştür.

Alınan Kararlar:

* Osmanlı hükümeti bir dış baskı karşısında vatanın her hangi parçasını terk ve ihmal etmek zorunda kalırsa; halife ve saltanatın, vatan ve milletin korunmasını sağlayacak her türlü tedbir alınmıştır.

* İtilaf devletlerinden haklarımıza saygı gösteren haklı ve adaletli bir karara varmalarını bekleriz.* Milli cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti altında toplanmıştır.

Yorum:

a) Birlik sağlanmıştır.

b) Cemiyetler bölgesel olmaktan çıkarak ulusallaşmıştır.

c) Kuva-yı milliye için komuta birliği sağlanmıştır.

d) Kurtuluş Savaşının tek elden yönetilmesi kolaylaşmıştır.

* Mustafa Kemal başkanlığında tüm yurdu temsil edecek şekilde 15 kişiden oluşan temsil heyeti kuruldu.

* ..................... ....................... ......................................... batı cephesi kuva-yı milliye komutanlığına tayin edildi.

Yorum:

a) Heyet-i Temsiliye ilk defa hükümet gibi yürütme yetkisi kullandı.

b) Batı cephesinin oluşturulması için ilk adım atıldı.

* İrade-i Milliye Gazetesinin çıkarılmasına karar verildi.

Yorum:

a) Milli Mücadelemizin haklılığını basın yayın yolu işgalcilere anlatmak için.b) İşgalcilere karşı milli bir direniş oluşturmak için.

* Damat Ferit Paşa hükümetinin iş başından uzaklaştırılmasına kadar İstanbul ile ilişkilerin kesildiği bildirildi.

Yorum:

Bu karardan yaklaşık yirmi gün sonra Damat Ferit Paşa hükümeti istifa ederek yerine Ali Rıza Paşa hükümeti geldi. Bu durum Sivas Kongresinin olumlu bir sonucudur ve Milli Mücadelecilerin İstanbul karşısında güçlendiğini gösterir.

Soru: Sivas Kongresinin Önemini Yazınız?

* Kongreler dönemi kapandı.

* Misak-ı Milli esasları belirlendi.

* Heyet-i Temsiliye bütün vatanı temsil eder hale geldi.

* Milli birlik ve beraberlik büyük oranda sağlandı.

* Ulusal örgütlenme tüm vatanı kapsadı.

* Gücünü halktan alan yeni bir otorite ortaya çıktı.* Mustafa Kemal lider olarak benimsendi.

* Erzurum Kongresi kararları ulusallaştı.

* Mondros Mütarekesi reddedildi.

* Sivas Kongresi milleti temsil eden tek kurul oldu.

* Tam bağımsızlık ve milli egemenlik ilkeleri temel prensip olarak kabul edildi.

* Mandacılık kesin olarak reddedildi.

* Kuva-yı Milliye cepheleri arasında kumanda birliği sağlandı.

Yorum:

a) Erzurum Kongresi; Doğu Bölgesinin, Osmanlı tarafından terk edilmek istenen yerinde geçici bir yönetim kurulacağından bahsederken; Sivas Kongresi bu kararı bütün yurdu kapsayacak şekilde aldı.

b) Mustafa Kemal ve arkadaşları 1 Mayıs 1919’da idama mahkûm edildi.

c) İzinsiz toplanmasından; hakkında tutuklama kararı olan Mustafa Kemal’in başkan seçilmesinden ve aldığı karar-lardan dolayı Sivas Kongresi de ihtilalcıdır.

Soru: 30 Aralık 1919’da İtalyan Epoka Gazetesi’nin, Mebuslar Meclisi açılır açılmaz Kuvayı milliye’nin dağılıp dağılmayacağı sorusuna Mustafa Kemal “Milletin bu konudaki istekleri Sivas Kongresi’nin resmî bildirgesinde açıkça belirtilmiştir. Teşkilat, bu istek gerçekleşene kadar görevini yerine getirecektir.” demiştir.

20

Mustafa Kemal'in, bu sözüyle aşağıdakilerden hangisini vurguladığı savunulabilir?

A) Mebuslar Meclisinin barışı sağlayacağına inanıldığınıB) Millî cemiyetlerin birleştirilmesinin gerektiğiniC) Düzenli ordu kurulmasının gerekliliğiniD) İstanbul Hükümetinin desteğinin amaçlandığınıE) Vatanın bölünmez bütünlüğüne yönelik tehlikenin bütünüyle yok edilmesinin hedeflendiğini ( 1 NİSAN 2012 – YGS )

8. Amasya Görüşmeleri (20 – 22 Ekim 1919)

* Damat Ferit Paşa 2 Ekim 1919’da istifa edince, hükümeti ....................... ...................... Paşa kurumuştur. Ali Rıza Paşa Anadolu hareketini milli mücadelecilerle iyi geçinerek kontrol altına almaya çalışan bir kişiydi.

* Bundan dolayı da Mustafa Kemal ile iyi geçinmeyi ilke edindi. Mustafa Kemal, Ali Rıza Paşa hükümetini Damat Ferit Paşa hükümetine nazaran daha ılıman olduğundan dolayı desteklediği gibi; birliğin sağlanıp korunması için İstanbul hükümeti ile iyi geçinmeye de çalışmıştır. Mustafa Kemal ile Ali Rıza Paşanın karşılıklı görüşmeleri sonucunda Amasya’da, her iki tarafın uzlaşması amacıyla bir mülakat yapılmasına karar verildi.

Not: Amasya Görüşmelerine İstanbul Hükümeti adına Bahriye Nazırı .......................... Paşa katıldı. Milli Mücadele adına .................................. ........................................ katıldı.

Alınan Kararlar:

* Hiçbir vilayet terk edilmeyecek, himaye kabul edilmeyecektir. Bütünlük ve istiklal korunacaktır.

* Azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi zedeleyici ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilmeyecektir.

* Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından tanınacaktır.

* Meclis-i Mebusan toplanmalıdır. Ancak İstanbul dışında toplanmalıdır.

Yorum:

Meclisin, İstanbul’da toplanması halinde, mili mü-cadele ruhunu yansıtamayacağı ve rahat çalışamayacağı düşünülmüştür.

* Sivas Kongresi kararları meclis tarafından onay-lanmalıdır.* Yapılacak antlaşmalar için heyet-i temsiliyenin onayı alınmalıdır.* Seçimlerin serbest yapılmalıdır.

Soru: Amasya Görüşmelerinin Önemini Yazınız?

* Milli Mücadele, Heyet-i Temsiliye ve Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından hukuken tanındı.

* Temsil Heyeti ile İstanbul arasındaki ilişkiler yumuşadı.

* İstanbul Anadolu’ya bağlı olmaya başladı.

* İtilaf devletleri Anadolu hareketini İstanbul vasıtasıyla kontrol altına alamayacaklarını anlamıştır.

* Meclis-i Mebusan’ın toplanması kararlaştırılmıştır.

Yorum:

a) Görüşmelerde egemenlikten değil; bağımsızlıktan bahsedilmiştir.

b) Meclisin İstanbul dışında toplanması meselesinde anlaşmaya varılamadı.

c) Salih Paşa kararların tamamını kendisinin kabul etmesinin bir anlam ifade etmediğini; kararların hükümet tarafından kabul edilmesinin önemli olduğunu; kararların hükümet tarafından kabul edilmesi için elinden geleni yapacağını; bu konuda başarılı olamadığı takdirde istifa edeceğini açıkladı. Hükümet sadece Meclis-i Mebusan’ın açılması kararını tam olarak onayladı. Salih Paşa ise istifa etmedi.

Soru: Daha önce Millî Mücadele’ye cephe olan İstanbul Hükümeti, Ali Rıza Paşa’nın sadrazam olmasıyla Millî Mücadele taraftarlarıyla yakın ilişki içine girerek Amasya Görüşmelerinde bulunmuştur. İstanbul Hükümetinin tutum değişikliğine aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir?

A) Millî Mücadele taraftarlarının giderek güçlenmesininB) Batı Cephesi’nde düzenli ordunun kurulmasınınC) Doğu Cephesi’nin kapanmasınınD) Londra Konferansı’na TBMM Hükümetinin de çağrılmasınınE) Anlaşma Devletlerinin baskısından kurtulmak istemesinin ( 24.03.2013 – YGS )

TEMSİL HEYETİNİN ANKARA’YA GELMESİ ( 27 ARALIK 1919 )

Sebepleri:

* Ankara’nın güvenli olması

* Meclis-i Mebusan çalışmalarının yakından izlenmek istenmesi* Ankara’nın batı cephesine yakın olması

* Ankara’nın iletişim ve ulaşım yönünden uygun olması.

Meclis-i Mebusan İçin Seçimlerin Yapılması

21

* İşgal güçleri seçimlerden saltanat yanlılarının çoğunluk olarak çıkacağını zannettiğinden dolayı seçimlere pek müdahale etmediler.

* Fakat Kasım 1919’da yapılan seçimlerden milli mücadele taraftarlarının çoğunluk olarak çıkması işgalcilerin Anadolu hareketini hâlâ anlayamadığını gösterdi.

* İşgalciler padişahın kontrolünde toplanacak olan bir meclisten kendi aleyhlerine bir kararın çıkmayacağını zannettiklerinden dolayı meclisin açılmasın da karışmadılar. Meclisin Misak-ı Milli kararlarını alması ise işgalcilerin Anadolu hareketini anlayamadığını bir defa daha gösterdi.

MECLİS-İ MEBUSANIN AÇILMASI( 12 OCAK 1920 )

* Padişah meclisin İstanbul dışında toplanmasını, meclisin kendi kontrolünden çıkmasından dolayı, uygun görmüyordu. Meclisin İstanbul dışında toplanmasını anayasaya uygun olmayışı ise padişaha bu konuda dayanak oluyordu.

* Mustafa Kemal ise işgal altındaki İstanbul’da, padişah başkanlığında toplanacak olan bir mecliste milli mücadele adına sağlıklı kararların çıkmayacağını tahmin ediyor ve meclisin Anadolu’da toplanmasını istiyordu.

* Mustafa Kemal meclisten sağlıklı kararlar çıktığı takdirde milli mücadelenin yasallaşacağına inanıyordu. Fakat her şeye rağmen Mustafa Kemal bu meclisin kurtuluşu gerçekleştiremeyeceğini biliyor ve bu durumu milletin de görmesini istiyordu. Bu açıdan meclisin İstanbul’da toplanması ve Misak-ı Milli kararlarından dolayı İstanbul’un işgal edilerek meclisin dağıtılması olumlu oldu.

* Erzurum mebusu seçilen Mustafa Kemal güvenlik meselesinden dolayı İstanbul’da toplanan meclise katılmadı. Meclis Anadolu’da toplanacak olsaydı; Mustafa Kemal meclise katılabilirdi.

Soru: Mustafa Kemal’in İstanbul’a gönderdiği Mebus Arkadaşlarından İsteklerini Yazınız?

1- Mecliste milli mücadelecilerin birlikte hareket etmesini sağlayacak olan bir ................................................................. .............................................. grubu oluşsun.Yorum:

Mecliste müdafaa-i hukuk grubu bazı mebusların çekimser davranmasından dolayı kurulamayıp; bu grubun yerine içinde saltanat yanlılarının da olduğu ve Misak-ı Milliyi ilan edecek olan “........................................................ ......................................................................” grubu kuruldu.

2-........................................... ve .............................. Kongresi kararları mecliste onaylansın.

Yorum:

Meclis Sivas Kongresinin bağımsızlıkla ilgili kararlarını onayladı.( Misak-ı Milli) Fakat padişah kontrolündeki

mecliste Sivas Kongresinin milli egemenlikle ilgili maddeleri tartışma konusu dahi yapılamadı.

3-..............................................................................................

……………………………………………………………………….

Yorum:

a) Mustafa Kemal işgalcilere ve İstanbul otoritesine milli eylemin gücünü göstermek istiyordu.

b) Meclis dağıtıldığı takdirde, meclis başkanı sıfatıyla, meclisi Anadolu’da toplamayı amaçlıyordu.

c) Mustafa Kemal meclis başkan seçilmemiştir. ( Bu durum mebusların padişaha ve saltanata bağlı olduklarını gösterir. İstanbul’a gittikten sonra mebusların fikir değiştirdiklerini görmekteyiz. )

MİSAK-I MİLLİ KARARLARI ( 28 OCAK 1920 )

* Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünemez.

Yorum:

a) Bu madde Erzurum ve Sivas Kongresinin de ilk maddesidir.

b) Ülkeyi bölmek isteyenlere karşı bir tepkidir.

c) Kurtarılacak vatanın sınırları belli olmuştur.

* İşgal altındaki Arap topraklarının geleceği bölge halkının vereceği oylara göre belirlenecektir.

* Kars, Ardahan ve Batum’un geleceğinin belirlenmesi için halk oylaması yapılacaktır.

* Batı Trakya’nın geleceğinin belirlenmesi için halk oylaması yapılacaktır.

* İstanbul ve Marmara Denizi her türlü tehlikeden uzak tutulursa; boğazların dünya ticaret ve ulaşımına açılması mümkündür.

* Azınlık hakları komşu ülkelerde Müslüman azınlığa verilen haklar kadar olacaktır.

* Siyasi, iktisadi ve hukuki gelişmemizi engelleyen sınırlamalar ( kapitülasyonlar ) kabul edilemez.

Soru: Misak-ı Millinin Önemini Yazınız?

* Milli mücadelenin hedefi kesin olarak belli oldu.

22

* Milli sınırlar meclis onayından geçti.

* Milliyetçilik anlayışının yerleştiği görüldü.

* Meclis kapitülasyonlara ilk ciddi tepkiyi gösterdi.

* Milli mücadele için meclisin desteği alındı.

* Kurtarılacak vatan belli oldu.

* Türk halkının temel hakları dile getirildi.

* Ulusal devlet anlayışı kabul edildi.

* Alınan kararlar turancılığın benimsenmediğini gösterdi.

* Ümmetçiliğin yerini ulusçuluk aldı.

* Mustafa Kemal’in askerlik hakları iade edildi.

* Misak-ı Milliyi öfkeyle karşılayan İtilaf Devletleri İstanbul’u resmen işgal etti.

* Tam bağımsızlık ilkesi benimsendi.

Yorum:

* Misak-ı Millide hedefler belirlendiği halde; hedeflere gidilecek yolun belirtilmemesi Mustafa Kemal’e hareket serbestliği verdi.

* Misak-ı Milli kararları Wilson Prensipleri ile çelişmez.

* Misak-ı Millide Osmanlı borçlarının ödenmesine de değinilmiştir.

* Ulusal egemenlikten bahsedilmedi.* Misak-ı Milli Lozan Konferansında bütün dünyaca kabul edildi.

* Sınırların belirlenmesinde Mondros Mütarekesinin imzalandığı anda işgal edilmeyen yerler ve Türklerin çoğunlukta olduğu bölgeler ölçü alındı.

* Misak-ı Milli ilk defa Londra Konferansında dünyaya duyuruldu.

Soru: Misakımillî sınırları içinde TBMM Hükümetinden başka bir hükümet olamayacağının aşağıdakilerden hangisine temel gerekçe olduğu söylenebilir?

A) Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılmasınaB) Hıyânet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılmasınaC) Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılmasınaD) Halifeliğin kaldırılmasınaE) Saltanatın kaldırılmasına ( 1 NİSAN 2012 – YGS )

İSTANBUL’UN RESMEN İŞGALİ( 16 MART 1920 )

Sebepleri:

* Meclis-i Mebusanın Misak-ı Milliyi ilan etmesi

* Mustafa Kemal’in otoritesini kırmak

* Milli mücadeleyi Türk halkının gözünde kötü göstermek

* Panislamist eğilimlerin ve giderek güçlenen Bolşevik yayılmacılığın İngiltere’nin bölgesel çıkarlarını tehdit edecek duruma gelmesi

Sonuçları:

* Osmanlı Meclisi dağıtıldı.

* Damat Ferit Paşa tekrar hükümet başkanı oldu.

* İstanbul’daki Türkler de kurtuluş adına İstanbul’da ümit kalmadığını görünce Anadolu’ya geçti.

* Damat Ferit Paşanın tekrar yönetime getirilmesi halkı İstanbul hükümetinden soğuttu.

* TBMM’nin açılışına zemin hazırlandı.

* Padişah tutuklu duruma düştüğünden dolayı; Mustafa Kemal’e padişah adına söz söyleme imkânı doğdu.

* Türk halkı, güvendikleri İngilizlerin, çirkin yüzünü gördü.* İngilizler Osmanlı meclisine saldırmakla milli iradeye ve demokrasiye karşı olan saygısızlıklarını gösterdiler.

* Bazı mebuslar sürgün edildi, bazı mebuslar tutuklandı; bazıları ise Anadolu’ya kaçtı.

* İstanbul’dan Anadolu’ya göç başladı.

Not: Mustafa Kemal’in meclisin İstanbul’da toplan-mamasını isteme haklılığı ortaya çıktı.

23

Not: İşgalciler halkın kendilerine karşı tepkisini önlemek ve işgalden milli mücadelecileri sorumlu tutmak için şu genelgeyi yayınladılar:

a) İşgal geçicidir.

b) Saltanatın devamını ve güçlenmesini istemekteyiz.

c) Anadolu’da işgal devletlerinin isteklerine muhalefet edildiği takdirde; İstanbul da Türklerin elinden alınacaktır.

d) İstanbul’dan verilecek emirlere uyulmalıdır.

Soru: Mustafa Kemal’in İşgale Tepkisi ne olmuştur?

a) İşgalciler kınandı.

b) İstanbul ile ilişkiler kesildi.

c) Anadolu’daki bazı işgalci subaylar, Malta’ya sürgün edilen Türk mebuslarına karşılık tutuklandı.

d) Osmanlı’nın Anadolu’daki gelir kaynaklarına el kondu.

e) İşgalcilerin sevkiyat yaptıkları Ulukışla-Geyve Demiryolu işlemez hale getirildi.

Not: İstanbul’un işgal edildiğini Anadolu’ya telgrafçı Hamdi Bey haber vermiştir.

TBMM’NİN AÇILMASI ( 23 NİSAN 1920 )

Soru: TBMM’nin Açılış Amaçlarını Yazınız?

* Milli iradeyi egemen kılmak

* Ulusal güçleri bir arada tutmak

* Bağımsızlığı sağlamak* Bağımsızlığı ve egemenliği sağlayacak otorite ve gücü oluşturmak

Not: TBMM’ye öncelikle, işgal dolayısıyla İstanbul’dan kaçıp gelen mebuslar kabul edilerek; meclis Meclis-i Mebusanın devamı gibi gösterilmiştir. M. Kemal’in demokratik olduğunu gösterir.

İlk TBMM

Mustafa Kemal’in Meclisin Çalışma Şartlarını Belirlemek İçin Meclise Sunduğu Öneri

* TBMM’nin üzerinde hiç bir güç yoktur.

Yorum:

a) TBMM bütün güçlerin üzerinde kabul edilmiştir.

b) İstanbul’daki otorite meclis otoritesinin altında kabul edilmiştir.* Hükümet kurmak gereklidir.

Yorum: Bu madde meclisin kuruculuk yönünü gösterir

* Geçici olduğu bildirilerek bir hükümet başkanı tanımak; ya da padişah vekili çıkarmak doğru değildir.

Yorum: Bu madde açılan meclisin daimi - sürekli olduğunu vurgulamaktadır.

* Mecliste yoğunlaşan ulusal iradenin yurdun alın yazısına doğrudan doğruya el koymasını kabul etmek temel ilkedir.

* Yasama ve yürütme TBMM’ye aittir.

Yorum:

a) 18 Eylül 1920’de kurulan İstiklal Mahkemelerinin üyeleri de milletvekillerinden oluştuğundan dolayı yargı da meclisin eline geçmiştir.

b) Yasama, yürütme ve yargının mecliste toplanmasına güçler birliği ilkesi denilir.

c) Güçler birliği ilkesi olağan üstü durumdan dolayı kabul edilmiştir. Hızlı karar alınıp; alınan kararların hızlı uygulanması amaçlanmıştır.d) Güçler birliği ilkesi demokrasiye uygun değildir. Demokrasiye uygun olan kuvvetler ayrılığı ilkesi 1961 Anayasası ile kabul edilmiştir.

* Meclisten seçilecek bir kurul meclis adına hükümet işlerine bakar. Oluşturulan bu İcra Vekilleri Heyetinin başkanı meclisin de başkanıdır.

24

Yorum:

a) Kurulan bu sisteme meclis hükümeti sistemi denilir. Bu sistemde bakanlar meclisten tek tek seçilir.

b) Meclis hükümeti sisteminde hükümet üyeleri meclisten tek tek seçildiğinden dolayı hükümetin kurulması gecikir; dolayısıyla da yürütme olumsuz etkilenirdi.

c) Meclis hükümeti sistemi cumhuriyet ilan edilene kadar devam etmiştir.

d) Saltanat devam ettiğinden dolayı devlet başkanlığı kurumu oluşturulamamıştır. Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı aynı kişide toplanmıştır.

* Padişah ve halife baskı ve zordan kurtulduğu zaman, meclisin düzenleyeceği yasal ilkeler doğrultusunda yerini alır.

Yorum:

a) Birliğe ihtiyaç duyulan bu dönemde padişahlık ve halifelik kurumunun açıkça karşısına geçilmemiştir.

b) Bu madde ileride saltanat ve halifeliğin kaldırılabileceğini göstermektedir. Çünkü padişah ve halifenin durumunu meclisin belirleyeceği dile getirilmiştir. Not: Bu önerge Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edilene kadar meclisin çalışma şartlarını belirlemiştir.

Soru: TBMM’ni Açılmasının Önemini Yazınız?

* Milli egemenlik ilkesi kurumlaştı.

* Halkçı, ulusçu ve demokratik bir Türk devleti oluştu.

* Temsil heyetinin görevi sona erdi.

* Ulusal örgütlenme tamamlandı.

Soru: TBMM’nin Genel Özelliklerini Yazınız?

a) İhtilalcıdır: İstanbul’daki otoriteye rağmen meclis açılmış, yeni bir devlet oluşturulup; Hıyanet-i Vataniye gibi kanunlar çıkarılmıştır.

b) Kurucudur: Yeni bir hükümet ve yeni bir devlet ortaya çıkarılmış; bir devlet için gerekli olan kanunlar ve anayasa hazırlanmıştır.

c) Halkçı, demokratik ve ulusçudur.

d) Milli egemenlik ilkesi temel ilkedir.

e) Güçler birliği ilkesi kabul edilmiştir.

f) İstiklal mahkemelerini kurmakla yargı gücünü ortaya koymuştur.

g) Kurtarıcı bir meclistir.

h) Meclis Hükümeti Sistemi kabul edilmiştir.

ı) İlk meclisteki vekiller arasında fikir birliği yoktur. Misak-ı Milli ( bağımsızlık ) birleştikleri tek fikirdir. Meclisin bu özelliğinden dolayı da bu meclis inkılâpları yapmaya uygun değildir. Saltanatı kaldırması, bu meclisin inkılâpçı olduğunu göstermez. Çünkü saltanatın kaldırılması Lozan öncesinin olağan üstü durumundan kaynaklanmıştır.

f) İlk ilişkilerini Rusya ile kurdu ve ilk elçisini Rusya’ya gönderdi.

g) 30 Nisan 1920’de varlığını dünya devletlerine duyurdu.

Soru: Bir tarih araştırmacısı, 1. Dönem TBMM için “Milletin ta kendisidir.” demiştir.

Araştırmacının bu nitelemeyi aşağıdakilerden hangisine dayandırdığı savunulabilir?

A) Olağanüstü şartlarda kurulmasınaB) Meclis Hükûmeti sistemini benimsemesineC) Farklı görüşteki üyelerden ve gruplardan

oluşmasınaD) Seçimlerin iki yılda bir yapılmasınaE) İstanbul’un işgal altında olmasına

( 23.03.2014 – YGS )

Soru: TBMM’ni Otoritesini Artırma Çalışmalarını Yazınız?

* İstanbul hükümetinin çalışmaları yok sayıldı.

* Otoriteyi artırıcı tedbirler alındı.

* Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.

* İstiklal mahkemeleri kuruldu.

* İsyanlar bastırıldı.

* Anayasa ilan edildi.

Soru: TBMM’nin birliğini sağlama ve devam ettirme çalışmaları nelerdir?

* Devrimler savaş sonrasına bırakıldı.

* Meclis-i Mebusanın üyeleri TBMM’ye kabul edildi.

* Kurulan devletin yeni bir cumhuriyet olduğu açıkça ifade edilmedi.

* Güçler birliği ilkesi kabul edildi.

* Padişah ve halifeye karşı, savaş bitene kadar açıkça tavır takınılmadı.

25

Not: I. Meclis; 23 Nisan 1920 ile 1 Nisan 1923 tarihleri arasında çalışmıştır. 11 Ağustos 1923’de ise II. Meclis çalışmalarına başlamıştır.

Soru: I. Meclisin Yenilenme Nedenlerini Yazınız?

* Devlet sisteminin geliştirilmesi ve barıştan sonra izlenecek olan politikaların belirlenmesi konusunda milletvekillerinin anlaşmazlığa düşmesi.

* İtilaf devletlerinin Lozan görüşmelerini keserek Türkiye’deki tartışmalı ortamdan yararlanmak istemesi

* Meclisin savaş döneminde yıpranmış olması

* Meclisin inkılâpları yapmaya uygun olmayışı

TBMM’YE KARŞI ÇIKAN İÇ İSYANLAR

Sebepleri:

* İşgal devletlerinin işgallerini yerleştirmek istemesi

* Osmanlı yönetiminin Mustafa Kemal ve arkadaşlarını etkisiz duruma getirmek istemesi

* TBMM’nin halktan yeni fedakârlıklar istemesi

* İtilaf devletlerinin milli mücadeleyi iç karışıklıklarla yıpratmak istemesi

* Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olmasından dolayı asayişsizlik olması

* Bazı Kuva-yı Milliyecilerin tutarsız davranışları

* Bazı milli mücadelecilerin tutarsız davranışları

* Milli mücadele politikasının bazı çıkar çevrelerini rahatsız etmesi

* Kürtçülük düşüncesi ve Kürtlerin kışkırtılması

* Azınlıkların emelleri

* Bazı Kuva-yı Milliyecilerin düzenli ordunun emrine girmek istemeyişi

Soru: Aşağıdakilerden hangisi, 1921 yılı sonuna kadar TBMM Hükümetine karşı çıkarılan ayaklanmaların nedenlerinden biri değildir?

A) Saltanatın kaldırılmasının bazı çevrelerde tepkiyle karşılanmasıB) Kimi kesimlerin ulusal mücadeleyi dinsizlik olarak tanıtmasıC) Azınlıkların bağımsız devlet kurmak için çalışmasıD) Bazı bölgelerde Kuvayı Milliyecilerin disiplinsiz davranmasıE) Anlaşma Devletlerinin ulusal mücadeleyi engellemek istemesi ( 27.03.2011 – YGS )

A) DOĞRUDAN İSTANBUL HÜKÜMETİNİN ÇIKARDIĞI İSYANLAR

1-............................................... ................................. İsyanı:

Sebep:

* İngilizlerin, milli mücadelecileri Çanakkale Boğazı çevresine yanaştırmak istemeyişi

* İstanbul yönetiminin milli mücadeleden duyduğu tedirginlik

Özellikleri:

* İsyan Marmara’nın güneyinde Susurluk civarında çıkmıştır.

* Milli mücadelecilere karşı bölgedeki Çerkezler kışkırtıldı.

* İsyan TBMM açılmadan önce başladı.

* Saltanat yanlısı bir isyandır.

* İsyan önce Çerkez Ethem tarafından bastırıldıysa da; Ahmet Anzavur tekrar isyan çıkardı. Bu isyanı ise Ali Fuat Cebesoy 20 Mayıs 1920’de kesin olarak bastırdı.

2-................................... ......................... (Halifelik Ordusu)

Sebepleri:

* İngilizlerin, milli mücadelecileri Boğazlar çevresine yanaştırmak istememesi

* İstanbul yönetiminin duyduğu tedirginlikler

Not: Halifelik ordusu denilen isyancı birliğini Süleyman Şefik İngilizlerin istek ve desteği ile hazırladı. Birliğin oluşturulmasında genellikle Enver Paşa’nın ordudan tasfiye ettiği eski subaylar kullanıldı.

Özellikleri:

* İsyan Adapazarı civarında başladı

* Çerkez Ethem ve Refet Bele tarafından bastırıldı

* İsyanın bastırılması sonucunda Kuva-yı İnzibatiye birliğinin çoğu milli mücadele saflarına geçti.

Yorum:

Ahmet Anzavur ve Kuva-yı İnzibatiye İsyanlarının başarısız olması; İngilizlere, İstanbul hükümetinin isyan düzenleme konusunda başarısız olduğunu gösterdi ki bundan sonra İngilizler kendileri isyan düzenlettirmeye başladılar.

B) İSTANBUL HÜKÜMETİ İLE İTİLAF DEVLETLERİNİN ÇIKARDIĞI İSYANLAR

1-Bozkır-Zeynelabidin İsyanı ( 27 Eylül-4 Ekim 1919 )

Özellikleri:

* Milli mücadeleye karşı çıkan ilk isyandır.

* Padişah taraftarı bir isyandır.

* Konya havalisinde çıkmıştır.

2-Bolu-Düzce Ayaklanması:

Özellikleri:26

* 12 Nisan 1920’de başladı.

* Çerkez Ethem tarafından bastırıldı.

3-Çapanoğulları İsyanı ( 15 Mayıs-27 Ağustos 1920 )

Özellikleri:

* Yozgat, Çorum ve Tokat havalisinde etkili oldu.

* Bölgedeki Aleviler de kullanılmak istendi.

* Çerkez Ethem tarafından bastırıldı.

4-Delibaş Mehmet-Konya İsyanı ( 2 Ekim-15 Kasım 1920 )

Özellikleri:

* Halifelik taraftarı bir isyandır.

* Konya ve Isparta’da etkili oldu.

* İsyanın çıkarılmasında İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunanlılar etkili oldu.

* Milli kuvvetler karşısında tutunamayan Delibaş Mehmet önce Fransızlara sonra Yunanlılara sığınmıştır.

5-Cemil Çeto İsyanı (17 Haziran 1920)

Özellikleri:

* Kürtçü bir isyandır.

6-Milli Aşireti İsyanı (8 Haziran 1920)

Özellikleri:

* Kürtçü bir isyandır. Fransızlardan destek almıştır.

7-Koçgiri İsyanı

Özellikleri:

* Kürtçü bir isyandır

* Kemah ve Divriği’de etkili oldu.

* Bu isyanı II. İnönü Savaşı döneminde kurulmuş olan merkez ordusu bastırdı.

8-Ali Batı İsyanı (11 Mayıs-18 Ağustos 1919)

Özelikleri:

* Kürtçü bir isyandır.

* Diyarbakır’da etkili oldu.

* Ali Batı çatışma esnasında öldürüldü.

9-Çopur Musa İsyanı

Özellikleri:

* İsyan Afyon’da çıktı

* İsyanın çıkmasında Yunanlıların kışkırtmaları da etkili oldu

* İsyan Refet Bele tarafından bastırıldı.

Soru:

  I. GRUP II. GRUP

I.   İstanbul Hükümetinin halkın Anzavur Ayaklanmasıdinî duygularını kötüye kullanması

II.  Anadolu'da bazı ailelerin gücü ve otoriteyi ellerine geçirip TBMM'nin Millî Kongre emirlerine karşı gelmesi Cemiyeti

III. Azınlıkların, bulundukları bölgelerde Delibaş  bağımsız devlet kurmak istemesi Mehmet 

IV. Bazı Kuvayı milliye birliklerinin Milli Mücadelede yeni orduya Demirci Mehmet katılmak istememesi Efe

V. Yapılan devrimlere karşı çıkılması         Ali Galip Olayı

      Yukarıda I. grupta verilenlerden hangileri II. grupta verilenlerle doğru olarak eşleştirilmiştir?

A) I ve II                B) I ve IV              C) II ve III D) III ve V             E) IV ve V ( 11.04.2010 – YGS )

KUVAYI MİLLİYE YANLISI İKEN SONRADA İSYAN EDENLER

1. ...................................... ......................................... İsyanı:

27

Çerkez Ethem

Özellikleri:

* Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler veren ve isyanların bastırılmasında büyük katkıları olan Çerkez Ethem düzenli ordunun emrine girmeyerek isyan etmiştir.

* Çerkez Ethem düzenli orduya karşı girdiği mücadelede başarılı olamayınca; 5 Ocak 1921’de Yunanlılara sığınmış; Çerkez Ethem’e bağlı birlikler ise 20 Ocak 1921’de düzenli ordunun emrine girmiştir.

2. ............................ ............................ ....................... İsyanı:

Özellikleri:

* Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiş olan Mehmet Efe, düzenli ordu kurulurken ilk günlerde düzenli ordunun emrine girmek istemedi.

* Demirci Mehmet Efe ikna edildi ve efeleriyle birlikte düzenli ordunun emrine alındı.

AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI İSYANLAR

Sebepleri:

* Osmanlı’dan toprak koparma düşüncesi

* Emellerinin olduğu bölgelerde çoğunluk olma düşüncesi ile Türk milletini yıldırarak, bölgeden kaçırma

* İşlerini kolaylaştırma düşüncesi ile işgallere zemin hazırlama

* İşgal devletlerinin kışkırtmaları

Not: Ermeni isyanları Gümrü ve Ankara Antlaşmaları ile bitirilirken; Karadeniz’deki Rum isyanları Şubat 1923’e kadar devam etti.

Soru: TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemleri Yazınız?

* İstanbul ile ilişkiler kesildi.

* İstanbul hükümetinin icraatları yok sayıldı.

* İstanbul’un halkı milli mücadelecilere karşı kışkırtmak için yayınladığı fetvalara karşı; Ankara müftüsü .................... ....................................................................... fetva yayınladı.

* Damat Ferit Paşa vatan haini kabul edildi.

* 29 Nisan 1920’de Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.

* 18 Eylül 1920’de İstiklal Mahkemeleri kuruldu.

* İsyanlara karşı Kuva-yı Milliye, merkez ordusu ve düzenli ordu kullanıldı.

Soru: TBMM’ye karşı çıkan isyanların sonuçlarını yazınız?

* Anadolu daha fazla işgal altında kaldı.

* Milli mücadelenin başarıya ulaşması gecikti.

* Yunanlılar Anadolu’da daha fazla ilerledi.

* Kardeş kanı akıtıldı.

* Anadolu birliği zedelendi.

* Ekonomik zayiatlar oldu.

* İsyanları bastıran TBMM’nin otoritesi arttı.

Yorum:

* İsyanları kışkırtanlar ve çıkaranlar kutsal değerleri kullandılar.

* Padişaha bağlılık, milli mücadeleyi halka kötü gösterdi.

* Asker kaçaklarının bir kısmı isyanların insan gücünü oluşturdu.

* Yunan ordusu dahî bazı dönemlerde halifelik ordusu olarak tanıtıldı.

* İsyanların bastırılmasında TBMM’nin güçler birliği ilkesi etkili oldu.

* TBMM’ye karşı çıkarılan isyanlarda İstanbul yönetimi Milli Egemenliği; İşgalciler Milli Bağımsızlığı hedef almıştır.

* Milli Aşireti TBMM açılana kadar milli mücadele taraftarıydı

* Mayıs 1919’da başlayan isyanlar 1921 yılı sonlarına kadar devam etti.

SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI

(10 AĞUSTOS 1920)

Soru: Sevr Barış Antlaşması Niçin Geç İmzalanmıştır?

* Mondros mütarekesinin kalıcı hükümler içermesi.

* Osmanlı’yı paylaşmak isteyen devletlerin çıkar çatışmasına girmesi

* İşgalcilerin iç isyanlar ve yunan işgalinin sonucunu beklemesi

* Kurtuluş Savaşının başlamış olması

* Yunanlıların İzmir’i işgal etmesinin paylaşım planlarını değiştirmesi

Not: İtilaf devletlerine göre Osmanlı ile imzalanacak olan antlaşma Türk halkını kısmen rahatlatır ve Mustafa Kemal’den koparırdı.

28

* Yunan güçleri 22 Haziran 1920’de, imzalanacak olan antlaşmanın kabulüne zemin hazırlamak için, Milne Hattını aşarak; Bursa-Uşak çizgisinde harekete geçti.

* Yunanlılar 20 Temmuz 1920’de Doğu Trakya’yı işgal ettiler. ( 3 Kasım 1919’da İngilizler tarafından Yunanlıların güvenliğinin sağlanması ve Yunan işgalinin yerleşmesi için, İzmir, Aydın, Manisa’nın bir kısmı, Soma ve Ayvalık’ın bir kısmını Yunan işgali altında bırakacak şekilde çizilen ve Yunanlıların ve Kuva-yı Milliyenin karşılıklı olarak geçmesi yasaklanan hatta Milne Hattı denilir. )

* Bu gelişmeler üzerine Saltanat Şura’sı meseleyi görüşmek üzere 22 Temmuz 1920’de toplandı. Ya-pılan Şura’da Rıza Paşa hariç tüm üyeler Sevr Antlaşmasının imzalanması yönünde kararını bildirdi. Saltanat Şura’sının Sevr Antlaşmasını imzalamak istemesinde Bursa ve Doğu Trakya’nın işgal edilmesi etkili oldu.

* Antlaşmanın maddelerini hafifletmek için Damat Ferit Paşa Fransa’daki Sevr kasabasına gittiyse de etkili olamadı.

* Sevr Antlaşmasını imzalamak için Rıza Tevfik, Reşat Halis ve Hadi Paşa’dan oluşan grup Fransa’ya gönderildi. İşgalci devletler Sevr Antlaşmasının imzalanması ile Şark Meselesinin hallolacağına inanıyordu.

* TBMM, Sevr Antlaşmasını tanımadığı gibi; 19 Ağustos 1920’de aldığı kararla, antlaşmayı imzalayanları vatan haini kabul etti. Türk milletinin bu antlaşmaya cevabı ise kurtuluş savaşı oldu. Halk bu durum karşısında milli mücadelenin gereğini daha iyi anladı.

Yorum:

Padişah Sevr Antlaşmasının imzalanmasını kabul etmekle hukuka ve milli iradeye aykırı davranmıştır. Çünkü Kanun-ı Esasiye göre bir antlaşmanın imzalanabilmesi için Meclis-i Mebusanın onayının alınması gerekir. Sevr Antlaşması bu yönüyle hukuka aykırı olduğu gibi; Meclis-i Mebusanın aldığı Misak-ı Milli kararları ile çeliştiği için milli iradeye de aykırıdır. Türklerin çoğunlukta olduğu Anadolu’yu böldüğü için evrensel beyannamelere de aykırıdır. (Fransız İhtilalının yaydığı fikirler ve Wilson Prensipleri)

Sevr Antlaşması;

a) Fiilen geçersizdir; çünkü, ........................................

……………………………………………………………………….

……………………………………………………………………….

b) Hukuken geçersizdir; çünkü, ..................................

………………………………………………………………………

……………………………………………………………………….

Sevr Antlaşmasının Maddeleri

* Osmanlı ülkesi; Giresun, Ordu, Samsun, Tokat, Çorum, Amasya, Sinop, Kastamonu, Çankırı, Ankara, Eskişehir, Bolu, Zonguldak, Bilecik, İstanbul ve Kayseri’nin doğusu ile sınırlı kalıyordu.

* Boğazlar her zaman bütün devletlerin gemilerine açık tutulacak; Türklerin hiç bir etkisinin bulunmadığı, kendine has polis gücü, bütçesi ve bayrağı olan bir komisyon tarafından yönetilecek. (İlk defa Boğazların yönetimi için komisyon kurulması kararı verilmiştir. Bu madde İstanbul’u güvenliksiz hale getirmiştir.)

* Midye-Büyük Çekmece hattının batısı ve İzmir dahil Batı Anadolu Yunanistan’a verilecek.

* Doğu Anadolu’da sınırları Wilson tarafından çizilecek ve Karadeniz ile Akdeniz’e çıkışı olan bir Ermeni devleti kurulacaktır.

* Doğu Anadolu’da bir Kürt devleti kurulacaktır.

* Antalya ve Konya havalisi İç Batı Anadolu’nun içlerine kadar İtalyanlara verilecektir.

* Mardin, Urfa, Antep, Adana, Malatya ve Sivas dolaylarını birleştiren bölge ve Suriye Fransa’ya verilecektir.

* Hicaz hariç olmak üzere Arabistan ve Musul İngiltere’ye verilecektir.

* Rodos ve On İki Ada İtalya’ya; Ege Adaları Yu-nanistan’a verilecektir.

* Brest Litovsk Antlaşması tanınmayacaktır.

* Osmanlı ordusunun mevcudu 50.700’ü geçmeyecek; askerlik mecburi olmaktan çıkarılacak, deniz gücü 13 ufak gemiyi geçmeyecek, orduda tank, ağır makineli tüfek, top ve uçak bulunmayacaktır.

* Osmanlı maliyesini işgalcilerin oluşturacağı bir komisyon düzenleyecektir.

* Kapitülasyonlar genişletilerek bütün devletlere verilecektir.

* Azınlık hakları artırılacak; azınlık haklarının garantisi için bir komisyon kurulacaktır.

29

* Osmanlı savaş tazminatı ödeyecektir.

Soru: Sevr Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* Osmanlı Devleti sömürge durumuna getirildi.

* İşgalciler şark meselesini hallettiklerine inandı.

* Halkın direnme gücü kamçılandı.

* Türk milleti İstanbul yönetimine ve İngilizlerle güvenilemeyeceğini bir defa daha anladı.

* Azınlıklar emellerine ulaştığını zannetti.

Yorum:

* Osmanlı yönetimine göre Sevr Antlaşması tamamen yok olmaktan daha iyiydi.

* Bu antlaşma Ayastefanos Antlaşması gibi geçersiz ve uygulanmayan bir antlaşmadır.

Sevr Antlaşmasını imzalayan Osmanlı heyeti (soldan sağa, Rıza Tevfik, Damat Ferid Paşa, Bağdatlı Mehmed Hadi Paşa ve Reşad Halis).

SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ

1. Aşağıda verilen cümlelerin “DOĞRU” ya da “YANLIŞ” olduğunu belirtiniz? ( Her şık 2 puan )

Cümle---İfade D Y

a) I. Dünya Savaşı sonucunda Wilson İlkeleri yayınlanmıştır.

b) Amasya Genelgesinde, Sivas’ta bir ulusal kongrenin toplanması gerektiği belirtilmiştir.c) Sivas Kongresinde Batı Cephesi komutanlığına İsmet İnönü atanmıştır.d) Amasya Görüşmelerine İstanbul Hükümeti adına M. Kemal katılmıştır.e) TBMM’de Misak-ı Milli kararları kabul edilmiştir ve bu olay sonucunda İstanbul işgal edilmiştir.

2. “Bu memleketin topraklarında kanlarını döken İngiliz, Fransız, Avustralyalı, Yeni Zelandalı, Hintli kahramanlar! Burada, dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yan yana koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve rahat uyuyacaklardır. Onlar bu topraklarda canlarını verdikten sonra, artık bizim evlatlarımız olmuşlardır.” Mustafa Kemal Atatürk

Aşağıda verilen soruları yukarıda verilen metne göre cevaplayınız?

a) Mustafa Kemal’in sözlerini dikkatle okuduktan sonra metne uygun bir başlık koyarak, niçin bu başlığı seçtiğinizi açıklayınız? ( 2 puan )

b) Okuduğunuz sözleri Mustafa Kemal hangi savaş sonrasında söylemiş olabilir? Gerekçesiyle yazınız? ( 3 puan )

3. Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesinin önemini yazınız? ( 5 puan )

30

4. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelimeleri tamamlayınız? ( Her şık 2 puan )

A) Mustafa Kemal’in babasının adı ……………...….……… ……………….…………………………….……. Efendidir.

B) Mustafa Kemal ilk askeri başarısını ………..…………… …………………………………………………...’ta kazandı.

C) İzmir’in işgali sırasında Yunanlılara ilk kurşun gazeteci …………………..……………. ………………..….………tarafından atılmıştır.

D) Manda ve himaye ilk kez ………………...……………… Kongresinde reddedildi.

E) Anadolu işgaline karşı çıkan ve bu işgallere karşı basın yayın yolu ile mücadele eden ………………………….………………………………………………..…… Cemiyeti’dir.

5.

Yukarıda verilen haritada Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşında savaştığı cepheler gösterilmektedir. Soru işareti ile belirtilen cephenin adını yazınız? ( a 3; b 2 puan )

a)

b)

6. I. Dünya Savaşı’nda ilk kurulduğu sırada İtilaf Devletlerinde hangi devletler yer almıştır? ( a 4; b, c 3’er puan)

a)

b)

c)

7. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti niçin Almanya’nın yanında savaşa girmiştir? (Her şık 2 puan )

a)

b)

c)

d)

e)

8. Erzurum Kongresinin önemini yazınız? ( 5 puan)

9. Paris Barış Konferansının önemini yazınız? ( 5 puan)

10. Manda ve himayeyi savunan cemiyetleri yazınız?( a 3; b 2 puan )

a)

b)

11. Ermenilerin kurduğu zararlı cemiyetleri yazınız? ( a 3; b 2 puan ) a)

b)

12. Doğrudan İstanbul Hükümeti tarafından TBMM’ye karşı yapılan ayaklanmaların isimlerini yazınız? ( a 3; b 2 puan )

a)

b)

13. Garip Hoca, TC. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde Sevr Antlaşmasını anlatırken; “Sevr Antlaşması ölü doğmuş bir antlaşmadır. Geçersizdir, yürürlüğe girmemiştir. Hukuken geçersizdir, çünkü …………” demiştir.

Garip Hoca; cümlesini nasıl tamamlarsa, söylediğini kanıtlamış olur?(10 puan)

14. Ben Kimim/Neyim?

31

Ben Kurtuluş Savaşı’nın merkeziyim. Benim merkez seçilmemin nedenleri arasında ulaşımın elverişliliği, batı cephesine yakın olması, haberleşme olanaklarının iyi olması ve işgal edilmemiş güvenli bir kent olması gösterilebilir. ( 5 puan)

A) Ben İstanbul’umB) Ben Erzurum’umC) Ben Sivas’ımD) Ben Ankara’yımE) Ben Amasya’yım

15. I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru İngiliz Başbakanı verdiği bir söylevde; “Türkleri başkentinden ve nüfusunun çoğunluğu Türk olan Anadolu ve Trakya’daki zengin ve şanlı ülkelerinden yoksun bırakmak için savaşmıyoruz… Türk soyunun yaşamakta olduğu ülkede, Türk İmparatorluğunun başkenti İstanbul olmak üzere devamına engel olacak değiliz…” demiştir. İngiltere Başbakanı’nın böyle bir açıklama yapmakla;I. İtilaf Devletlerine karşı olabilecek tepkileri önleme,II. Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koruma,III. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesini sağlama amaçlarından hangilerine ulaşmak istediği söylenebilir? ( 5 puan ) A. Yalnız I B. Yalnız II C. I ve III D. II ve II E. I, II ve III

MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ TESTİ –1

1. Birinci Dünya Savaşı'nda yenilen Almanya, Versay Antlaşmasıyla Polonya'ya bırakmış olduğu yerleri geri almak için daha sonra Polonya'nın batı bölgesini işgal etmiştir. Almanya'nın bu tutumu karşısında İngiltere ve Fransa barışı korumaya çalışmışlarsa da ikinci Dünya Savaşı'nın çıkmasını engelleyememişlerdir.

Bu durum Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasında nasıl bir ilişki olduğunu gösterir?

A) İki savaşta da çok sayıda cephe açılmıştır.

B) Birinci Dünya Savaşı öncesindeki bloklaşmalar günümüze kadar devam etmiştir.

C) Savaşların ikisi de aynı hükümleri içeren antlaşmalarla sonuçlanmıştır.

D) Birinci savaşın sonucu ikinci savaşın başlamasına ortam hazırlamıştır.

E) İki savaşın sonunda da Avrupa'nın siyasi yapısı korunmuştur.

2. Atatürk, Birinci Dünya Savaşı'nda Suriye ve Hicaz'da bulunan Türk ordusunun sevk ve idaresinde Almanların söz sahibi olmalarından rahatsızlık duymuş ve bunu Savaş Bakanı Enver Paşa'ya gönderdiği bir raporda dile getirmiştir.

Bu durum Atatürk'ün aşağıdakilerden hangisini önemsediğinin bir göstergesidir?

A) Bağımsız devlet anlayışıB) Ordudaki disipliniC) Türk - Alman dostluğunuD) Arap topraklarında başlayan ulusçuluk hareketleriniE) Ordunun birden fazla cephede savaşmakta olduğunu

3. Sovyet Rusya, Çarlık Rusyası'nın Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti'nden aldığı yerleri, l. Dünya Savaşı'ndan çekildiğini belirten Brest - Litovsk Antlaşması'yla Osmanlı Devleti'ne iade etmiş; ancak Anlaşma Devletleri bu kararı geçersiz saymıştır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A) Bağımsız devlet sayısının arttığınınB) Sovyet Rusya'nın diğer devletlerle ilişkilerinin Çarlık Rusyası'nınkinden farklı olduğununC) Anlaşma Devletleri arasında görüş ayrılığı olduğununD) Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletler hukukundan yararlandığınınE) l. Dünya Savaşı öncesinde kurulan ittifakların aynen devam ettiğinin

4. Mondros Ateşkes Antlaşmasının aşağıdaki maddelerinden hangisi, Türklerin denetiminde kalan Anadolu topraklarının da elden çıkabileceği anlamına gelmektedir?

A) Osmanlı Devleti diğer devletlerle bütün ilişkilerini kesecektir.B) Sınırların korunması ve güvenliğin sağlanması ile görevli olanlar dışındaki bütün Osmanlı ordusu terhis edilecektir.C) İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edici durumlarda stratejik noktaları işgal edebilecektir.D) Hükümet haberleşmesi dışında, telsiz ve telefonlar İtilaf Devletleri'nce denetlenecektir.E) Bütün demiryolları, İtilaf Devletleri'nin denetimi altına alınacaktır.

5. 1919 yılında İtilaf Devletleri'nin, "Türklerin Batı Anadolu'daki Hıristiyanları katletmek üzere olduğu" şeklinde asılsız bir haberi dünya kamuoyuna yaymalarının amacı neydi?

A) Anadolu'daki iç isyanları desteklemekB) Sevr Antlaşması’nın imzalanmasını çabuklaştırmakC) İzmir’in işgalini haklı göstermekD) İstanbul’un işgalini haklı göstermekE) Anadolu'da zararlı dernekler kurulmasını hızlandırmak

32

6. Birinci Dünya Savaşından sonra, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şu kararları almıştır:

l. Hiçbir şekilde göç edilmeyecek.II. Bilim, iktisat ve din alanında örgütlenilecek.III. Doğu vilayetleri gerektiğinde savunulacak.

Bu kararların başlıca amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bölgedeki Türkleri, azınlıklara oranla her yönden daha güçlü tutmaB) Benzer amaçlı milli cemiyetleri birleştirmeC) Diğer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine kendi gücünü göstermeD) Erzurum'da milli bir kongre yapılmasını sağlamaE) Cemiyetin bölgedeki şube sayısını artırma

7. Kurtuluş Savaşı'nın devam ettiği yıllarda Mustafa Kemal, "Artık İstanbul Anadolu'ya hâkim değil tâbi olmak mecburiyetindedir." görüşünü savunuyordu.

Aşağıdakilerden hangisi bu görüşü destekleyen bir gerekçe olamaz?

A) İstanbul’un işgal edilmesiB) Milli Mücadele hareketinin güç kazanmasıC) Mustafa Kemal'in Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığından ayrılmasıD) Anadolu'da düzenli ordunun kurulmasıE) Osmanlı Devleti'nin işgaller karşısında etkisiz kalması

8. Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı Milliye'nin kurulmasında doğrudan etkili olmuştur?

A) İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi B) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda yenilmesi C) Anadolu'nun yer yer işgal edilmesiD) Anadolu'da iç isyanlar çıkması E) Rusya'da ihtilal olması

9. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İstanbul Hükümeti galip devletlerin etkisi altına girmiş ve millete karşı sorumluluklarını yerine getiremez olmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumun bir sonucu değildir?

A) Erzurum ve Sivas Kongrelerinin yapılması B) Yöresel direnişlerin başlaması C) Anadolu halkının İstanbul Hükümeti'ne olan güvenini yitirmesi D) Anadolu halkının Mustafa Kemal’in çevresinde toplanması E) Gizli anlaşmaların yapılması

10. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Osmanlı Hükümeti'nin süregelen işgaller karşısında yetersiz kalması Türk ulusunun tepkilerine yol açmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bu tepkilerin biridir?

A) İstiklal Mahkemelerinin kurulması B) Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun çıkarılması C) Takrir-i Sükûn Kanunu'nun kabul edilmesi D) Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin kabul edilmesi E) Kuvay-ı Milliye'nin oluşması

11. Milli Mücadele döneminde Türk milleti kadını ve erkeği ile birlikte çeşitli savunma dernekleri kurmuş, siyasal mitingler ve gösteriler düzenlemiş, işgal kuvvetlerine karşı harekete geçmiştir.

Bu durum Milli Mücadele dönemiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) Laiklik anlayışının benimsendiğinin B) Seçim sisteminin değiştirildiğinin C) Direnişçilerin eğitim düzeyinin yüksek olduğunun D) Direnmenin etkili hale getirilmeye çalışıldığının E) İletişimde güçlüklerle karşılaşıldığının

12. Anlaşma Devletleri'nin, Mondros Ateşkes Anlaşmasına dayanarak Anadolu'yu işgal etmesi öncelikle aşağıdaki ilkelerden hangisinin önemini ortaya çıkarmıştır?

A) Devletçilik B) Bağımsızlık C) İnkılâpçılıkD) Laiklik E) Cumhuriyetçilik

13. Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcına değin Türk ulusu, hanedancı ve ümmetçi bir tarih anlayışının etkisinde kalmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi, bu anlayıştan farklı olarak ulusal tarih anlayışı yolunda atılan bir adımdır?

A) İstanbul Hükümeti’nin Sevr Barış Antlaşması’nı imzalaması B) ''Direniş derneklerinin kuruldukları bölgelerin Türklüğünü kanıtlamaya çalışmaları C) Anlaşma Devletleri'nin Türkiye'yi aralarında paylaşmaları D) İstanbul Hükümeti'nin Anadolu direnişine karşı çıkması E) Sivas Kongresi’nde bazı delegelerin ABD’nin mandaterliğini istemesi

14. Mondros Ateşkes Anlaşması'na göre Osmanlı Devleti'nin Hicaz, Yemen, Suriye ve Irak'taki kuvvetleri en yakın Anlaşma Devletleri Kumandanlığına teslim olacaktı.

Bu madde, Mondros Ateşkes Anlaşması'nın hangi özelliğine bir örnektir?

A) Osmanlı Devleti'ni güçsüz duruma düşürme B) Sınırları belli olmayan yörelerin, eski coğrafya adlarını kullanma C) Osmanlı Devleti'nin hukuki varlığını tanıma D) Osmanlı Devleti'nin müttefikleriyle bağlantısını kesme

33

E) Yerel direnişleri başlatma MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ TESTİ - 2

1. l. Dünya Savaşı'nda yaklaşık 325.000 can kaybedilmiş, ateşkesin imzalanması ile askerî güç tamamen ortadan kalkmıştı. Düşmana karşı kuvvet kullanılamayacağı fikri; saraya, yönetici kadroya ve bazı aydın çevrelere hâkimdi. Bu teslimiyetçi tutum müttefiklere güçlük çıkarılmadığı takdirde, Türkiye'nin lehine anlayış gösterileceği umuduna dayanmaktaydı.

Bu düşüncelere sahip kişilerin aşağıdakilerden hangisini savunacağı söylenebilir?

A) Manda yönetiminiB) Halifeliğin kaldırılmasınıC) Saltanatın kaldırılmasınıD) Kuvay-ı Milliye'nin oluşturulmasınıE) TBMM'nin kurulmasını

2. "Mustafa Kemal Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Türk ulusunu tehlikelere karşı uyarmak ve harekete geçirmek amacıyla Havza ve Amasya'da genelgeler (tamimler) yayınlamıştır."

Bu genelgelerin Türk ulusu üzerinde etkili olduğunu gösteren ilk belirti ne olmuştur?

A) Anadolu'da, İtilaf Devletleri'ne karşı protesto ve mitingler yapılması B) Osmanlı Mebuslar Meclisi kararlarının itilaf Devletleri'nin isteklerine uymaması C) Amasya'da Mustafa Kemal'in İstanbul Hükümeti temsilcisi Salih Paşa ile görülmesi D) Erzurum ve Sivas'ta kongreler yapılması E) İlk TBMM'ye, Osmanlı Mebuslar Meclisi üyelerinin de alınması

3. Milli Mücadeleye en fazla karşı çıkan devlet İngiltere’dir.

İngiltere aşağıdaki faaliyetlerden hangisi ile milli iradeyi yok etmeye çalışmıştır?

A) Yunanistan'ın işgallerini desteklemekleB) Anadolu'da isyanlar çıkarmaklaC) Şeyh Sait isyanını çıkarmaklaD) Mebuslar Meclisi'ni dağıtmaklaE) Musul'u işgal etmekle

4. Mustafa Kemal'in Son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nde Müdafaa-i Hukuk Grubu oluşturulmasını istemesinin amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Vatanın bütünlüğünün korunması yolunda kararlar almak B) Padişahın yetkilerini artırmak C) Hükümette değişiklik yapılmasını sağlamak D) Meclisin toplanabilmesi için gerekli çoğunluğu sağlamak

E) Yasama organı arasında uyum sağlamak 5. İtilaf Devletleri Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde azınlıkların faaliyetlerini desteklemişler ve isyanlar çıkarmalarını sağlamışlardır.

İtilaf Devletleri’nin böyle davranarak Mondros Ateşkesi’nin,

l. Anadolu dışındaki Osmanlı askerlerinin itilaf Devletleri'ne teslim olması ll. İtilaf Devletleri'nin güvenliklerini tehlikede gördükleri yerleri işgal edebilmesiIII. Alman subaylarının ülkelerine gönderilmesi

hükümlerinden hangilerinin yürürlüğe girmesine uygun ortam hazırlamayı amaçladıkları savunulabilir?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III D) l ve II E) II ve III

6. Mustafa Kemal Paşa direniş cemiyetlerini tek çatı altında birleştirmeye özel önem vermiş, bunu da Sivas Kongresi'nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni kurarak başarmıştır.

Mustafa Kemal Paşa'nın bununla aşağıdakilerden hangisini amaçladığı savunulabilir?

A)  Örgütlenmeyi tabana yaymayı ve ulusal güçleri tek elde toplamayı B)  Halka liderliğini kabul ettirmeyi C)  Otoritesini artırmayı D)  Padişahın isteklerine direnmeyi E) Düzenli ordunun kurulmasını sağlamayı

7. Amasya Genelgesi'nin Kurtuluş Savaşımızdaki önemi en çok hangi özelliğinden kaynaklanmaktadır?

A) Anadolu ve Trakya'nın her yanına duyurulmuş olmasından B) Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesi ve yöntemini belirtmesinden C) İşgallerin başlamasını izleyen günlerde hazırlanmış olmasından D) Halkı, düşmana karşı silahlı direnişe çağırmış olmasından E) İstanbul Hükümeti'ne karşı bir hareket niteliği taşımasından

8. Erzurum Kongresi kararları arasında, "ulusal iradenin ve toplanan ulusal güçlerin padişahlık ve halifelik makamını kurtaracağı" hükmü de yer almıştır.

Ulusal egemenlik anlayışına ters düşen böyle bir karar alınmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)  Ortamın böyle bir değişikliğe hazır olmaması B)  İtilaf Devletlerinden çekinilmesi C)  İmparatorluğun çökmesinin önlenmek istenmesi D)  Osmanlı Hükümeti'nin desteğine ihtiyaç duyulması E) Halifeliğin gücünden yararlanmak istenmesi

34

9. Amasya Genelgesi'nde, Sivas'ta toplanacak kongre için gelecek temsilcilerin seçimini Müdafaa-i Hukuk-u Milliye, Redd-i ilhak Cemiyeti ve belediyelerin yapması istenmiştir.

Bu yolla ulaşılmak istenen temel amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Müdafaa-i Hukuk derneklerinin kurulmasını teşvik etmek B) Müdafaa-i Hukuk derneklerinin gücünü Türk halkına duyurmak C) İşgal kuvvetlerinin dikkatini Sivas’ta yapılacak kongreye çekmek D) Milletin güvenini kazanmış, Milli Mücadele taraftarı kişilerin seçilmesini sağlamak E) Temsilcilerin can ve mal güvenliklerini sağlamak

10. Misâk-ı Millî belgesinde Batum, Ardahan, Kars ve Batı Trakya için gerekirse serbest oylama yapılabileceği görüşü yer almıştır.

Bu yörelerin hangi özelliğinden dolayı serbest oylamanın çıkarlarımıza uygun olacağı düşünülmüştür?

A) Stratejik bakımdan önemli bölgelerde olmaları B) Uzun süreden beri Osmanlı yönetiminde bulunmaları C) Halkın çoğunluğunun Türk ve Müslüman olması D) Verimli tarım topraklarına sahip olmaları E) Temsilcilerinin Meclis-i Mebusan'da etkili olmaları

11. Osmanlı İmparatorluğu'nda, İtilaf Devletleri'nin aşa-ğıdaki girişimlerinden hangisi doğrudan "milli iradeyi" yok etmeyi amaçlamıştır?

A) Boğazların yönetimine el koymaları B) Mebusan Meclisi'ni dağıtmaları C) Osmanlı Ordusu'nun büyük bir kısmını terhis ettirmeleri D) Karadeniz kıyısındaki bazı önemli noktaları kontrol altına almaları E) Ulaşım ve haberleşme sistemlerinin işletilmesine el koymaları

12. Sivas Kongresi'nde "manda" sorunu tartışmalara yol açmış, bazı yurtseverler Amerikan mandasını savunmuş, fakat sonuçta bu görüş reddedilmiştir.

Manda yönetiminin reddedilmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) İstanbul Hükümeti'nin manda isteğine tepkisiz kalması B) İstanbul Hükümeti'nin kongreye açıkça cephe alması C) Manda yönetiminin iyi bilinmemesi D) İngiliz ve Amerikan mandası isteyenler arasında görüş birliği sağlanmaması E) Manda yönetiminin ulusal bağımsızlığa ters düşmesi

13. Mustafa Kemal, anayurdun parçalanması tehlikesi karşısında ülke çapında bir kongre yaparak Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i ilhak Cemiyetlerini birleştirmiştir.

Mustafa Kemal'in bu yolla ulaşmak istediği ilk amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Saltanatı kaldırmakB) Yeni bir anayasa hazırlamakC) Kurtuluş Savaşı'nı tek elden yönetmekD) Cumhuriyeti ilan etmekE) Halifeliği kaldırmak

14. İstanbul Hükümeti Amasya Protokolü'nde yer alan "Temsil Kurulu'nun rızası olmadan düşmanlarla barış görüşmelerine gidilmemesi" kararını reddetmiş, "Mebusan Meclisi'nin toplanması" kararını ise kabul etmiştir.

İstanbul Hükümeti'nin Temsil Kurulu'na verilmek istenen yetkiyi kabul etmemekle ulaşmak istediği amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) İstanbul’un işgal edilmesini engellemek B) Temsil Kurulu'nu Osmanlı Meclisi'nde etkili hale getirmek C) İtilaf Devletleri'yle ilişkileri geliştirmek D) Merkezi otoriteyi kurmak E) Milli birliği sağlamak

15. Erzurum Kongresi'nde yalnızca iç politikayı ilgilendiren ilkeler değil, bazı dış politika ilkeleri de belirlenerek ilan edilmiştir.

Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden hangisini gösterir?

A) Meclis gibi hareket edildiğiniB) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğiniC) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem verildiğiniD) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığınıE) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekatına bakış açısının değiştiğini

16. Amasya Genelgesi'nin aşağıdaki hükümlerinden hangisi, Türk İnkılâbı’nın evrensel nitelik taşıdığının bir göstergesidir?

A) Vatanın bütünlüğü tehlikededir. B) İstanbul Hükümeti, üzerine aldığı görevi yerine getirememektedir. C) Ulusun bağımsızlığını, ulusun azim ve kararı kurtaracaktır. D) Delegelerin seçimi ulusal bir sır olarak gizlenmelidir. E) Sivas'ta ulusal bir kongrenin tez elden toplanması kararlaştırılmıştır.

17.  Çanakkale Savaşında Boğazlardan geçemeyen düşman donanması aşağıdaki antlaşmalardan hangisinden sonra İstanbul’ a serbestçe girmiştir?

A)   Mondros Antlaşması B)   Mudanya AntlaşmasıC)   Sevr Antlaşması D)   Lozan Antlaşması

35

E)   Montrö Antlaşması3. ÜNİTE: KURTULUŞ SAVAŞINDA

CEPHELER

A. KURTULUŞ SAVAŞININ BAŞLAMASI VE CEPHELER

DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI

* İzmir’in işgalinden sonra Kuva-yı Milliye birlikleri Ayvalık, Bergama, Soma, Akhisar, Salihli, Nazilli ve Aydın’da Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiştir.

* Kuva-yı Milliye düşmanı oylayabiliyor fakat düşmanı yurttan atacak şekilde karşı taarruza geçemiyordu. Bu durumu bilen Mustafa Kemal, düzenli ordunun kurulmasının şart olduğuna inanıyor; fakat bu düşüncesini meclise kabul ettiremiyordu.

* 22 Haziran 1920’de başlayan Yunan taarruzu Gediz Muharebelerinde Kuva-yı Milliyenin mağlubiyetine sebep oldu. Kuva-yı Milliyenin komutanı olan Ali Fuat Cebesoy mağlubiyete Kuva-yı Milliyenin disiplinsizlik ve düzensizliğini sebep gösterirken; Kuva-yı Milliyeciler mağlubiyetin sebebi olarak Ali Fuat Cebesoy’un başarısızlığını ileri sürüyorlardı. Gediz Muharebeleri Mustafa Kemal’in düzenli ordu konusundaki düşüncelerini haklı çıkarmış ve bunun üzerine 8 Kasım 1920’de yapılan meclis toplantısı sonucunda Ali Fuat Cebesoy’un Moskova büyük elçiliğine tayin edilmesine ve düzenli ordunun kurulmasına karar verilmiştir.

* Batı Cephesinde düzenli orduyu kurmakla İsmet İnönü görevlendirildi. Cephenin güneyi ise Refet Bele’nin komutasına verildi.

Not: 27 Aralık 1920’de Kuva-yı Seyyarenin, kaldırılarak düzenli orduya katılması kararlaştırıldı

Soru: Düzenli Ordu Niçin Kurulmuştur?

* Halk ile Kuvayı Milliye birliklerinin karşı karşıya gelmeye başlaması

* Yunan ilerleyişinin durdurulamayışı

* Kuvayı Milliyenin merkezi otoriteden yoksun oluşu

* Kuvayı Milliyenin bölgesel amaçlı olması

* Disiplinin olmaması, ast-üst ilişkisinin olmaması

Soru: Düzenli Ordunun Genel Özelliklerini Yazınız?

* Kurtuluş Savaşında sadece Yunanlılara karşı savaştı.

* TBMM’ye karşı oluşan bazı isyanları bastırdı.

* Tekâlif-i Milliye Emirlerinin uygulanması sonucunda taarruz gücüne ulaştı.

* I. İnönü Muharebesi ilk savaşı ve ilk başarısıdır.

* Eskişehir-Kütahya Muharebeleri tek başarısızlığıdır.

Yorum:

* Halk kongreler yolu ile örgütlenip birleştirilmiştir.

* Güneyde Fransız ve Ermenilere karşı Kuva-yı Milliye; Doğu Anadolu’da Ermenilere karşı, Osmanlı’dan kalan XV. Kolordu; Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı, TBMM’nin kurduğu, düzenli ordu kullanılmıştır.

* Ordu taarruz gücüne ulaşana kadar Yunanlılara karşı batı cephesinde savunmada kalınmıştır.

* Kurtuluş Savaşında bağımsızlık ve egemenlik birlikte yürütülmüştür.

* Kurtuluş Savaşı, Türk Milletinin I. Dünya savaşının sonuçlarına bir tepkisidir.

* Mondros Mütarekesinin Osmanlı Devletini etkisiz duruma getirmesi, kurtuluş mücadelesini halkın yapmasına sebep olmuştur.

* Kurtuluş Savaşı için ilk adımları milli cemiyetler atmış, kurtuluşu TBMM tamamlamıştır.

* İtalyan ve İngilizlerle askeri mücadele olmamasına rağmen; en fazla diplomatik mücadele İngilizlerle olmuştur.

* TBMM’de ilk bunalım ordu, ikinci bunalım ise hükümet meselesinden dolayı çıkmıştır.

B. DOĞU CEPHESİ

Ermeni Sorunu Nasıl Ortaya Çıktı?

* Ermeniler Osmanlı ülkesinde rahat bir şekilde yaşıyordu. Osmanlı Devletinde bakanlık ve yargıçlık yapan Ermeniler dahi vardı. Van, Bitlis, Diyarbakır, Tokat ve İstanbul yoğun olarak yerleştikleri yerlerdi. Osmanlı ülkesinin her yerine istedikleri gibi yayılmışlardı.

* Osmanlı, Ermenilere, devlete bağlılıklarından dolayı “............................. .........................” diyordu.

* Rusya ve İngiltere’nin kışkırtmaları sonucunda XIX. yüzyılın sonlarında Ermeniler arasında da milliyetçilik çalışmaları görülmeye başladı. Ermeniler teşkilatlanmak için Hınçak (1887) ve Taşnak-sütyun (1890) cemiyetlerini kurdular.

36

* Ermeniler XX. yüzyılın başlarında Osmanlı Bankasını bastılar, 1904’de Sason İsyanını; 1914’de Zeytun İsyanını çıkardılar. II. Abdülhamit’e suikast düzenlediler.

* I. Dünya Savaşı esnasında Ruslar tarafından kullanılan Ermeniler yıllarca birlikte yaşadıkları Türklere saldırmaktan çekinmediler. Osmanlı Devleti Doğu Anadolu’da Türklerle Ermeniler arasında olayların çıkmaması için Ermenileri 14 Mayıs 1915’de çıkardığı “........................ ........................” ile Suriye bölgesine göç ettirdi.

* Brest Litovsk Antlaşması ile Rusya I. Dünya Savaşından çekilince; İngilizler Batum petrol bölgesinde etkili olabilmek ve Osmanlı ile Rusya arasında tampon bölge oluşturmak için Gümrü civarında Ermenilere devlet kurdurdu. (28 Mayıs 1918)

* Paris Konferansında, Doğu Anadolu’da, Ermeni devletinin kurulması kabul edildi. Mondros Mütarekesinin İngilizce metninde Doğu illerine Ermeni vilayetleri denmesi de İngilizlerin Ermenilerle ilgili düşüncesini, daha Paris Konferansından önce ortaya koyuyordu.

* Doğu Anadolu’da kurulacak olan Ermeni devletinin mandaterliği Paris Konferansı esnasında ABD’ye verilmiştir. ABD Ermeni mandaterliğinden Aralık 1919’da oluşturulan Harbord Raporu sonucunda vazgeçmiştir. Bu rapor Ermenilerin Doğu Anadolu’da azınlıkta olduğunu, Türklerin mücadeleye hazır olduğunu ve ABD için Doğu Anadolu’ya yönelik olarak alınacak bir mandaterliğin zararlı olacağı belirtiyordu.

* Doğu Anadolu’daki Ermeni olaylarından dolayı Kazım Karabekir komutanı olduğu XV. Kolorduyu dağıtmamıştı. Bu kolordunun varlığı Ermeniler için kısmen de olsa caydırıcı bir unsurdu. Bölge Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin çalışmaları sonucu örgütlenmişti.

Kazım Karabekir

Doğu Cephesi ve Ermenilerle Savaş

* 9 Haziran 1920’de ......................... ……........................’in, TBMM tarafından, doğu cephesi komutanlığına atanması sonucunda devletin ilk cephesi oluşmuş oldu.

* 28 Ekim 1920’de harekete geçen Türk ordusu karşısında tutunamayacağını anlayan Ermeniler barış isteyince, 3 Aralık 1920’de Kazım Karabekir TBMM adına Ermenilerle Gümrü Antlaşmasını imzaladı.

Not: 5 Aralık 1920’de Ermenistan, Sovyet Rusya yönetimine girdiği için Gümrü Antlaşması Ermeni meclisinden geçememiştir.

Gümrü Antlaşması ( 3 ARALIK 1920 )

* Ermeniler Kars, Gümrü ve Sarıkamış’ı terk edecek.

* Aras Nehri ile Çıldır Gölü arası Türk-Ermeni sınırı olacak.

* Ermeniler TBMM aleyhine olan antlaşmaları tanımayacaktır.

* Göç ettirilmiş olan Ermeniler altı ay içinde Türkiye’ye geri dönebilecektir.

Not: Ermeniler Kars civarından çekilince; Türkiye Devleti Gürcüler ile sınır komşusu oldu. Ardahan’ın bir kısmı, Artvin ve Batum Gürcülerin elindeydi. TBMM’nin verdiği

37

ültimatom sonucunda 23 Şubat 1921’de Gürcüler Artvin, Ardahan ve Batum’u terk etti. (Batum Antlaşması)

Soru: Gümrü Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* Mondros Mütarekesi ile belirlenen sınırlar ilk defa aşılmıştır.

* TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır.

* Ermenistan TBMM’yi antlaşma imzalayarak tanıyan ilk devlet oldu.

* Misak-ı Milli yönünde ilk adım atıldı.

* Sevr Antlaşmasına ilk darbe vuruldu.

* Doğu sınırının belirlenmesi yönünde ilk adım atıldı.

* Doğudaki güçleri batıya kaydırma imkânı oluştu.

B. GÜNEY CEPHESİ

* Mondros Mütarekesinden sonra İngilizler 9 Kasım 1918’de İskenderun’u, 17 Aralık 1918’de Antep’i, 22 Şubat 1919’da Maraş’ı ve 24 Mart 1919’da Urfa’yı işgal ettiler. Fransızlar ise Mersin, Adana, Hatay ve Osmaniye’yi işgal ettiler. İngilizler petrol bölgelerine karşılık Maraş (30 Ekim 1919), Urfa (30 Ekim 1919) ve Antep’i (5 Kasım 1919) Fransızlara devrettiler.

* Fransızlar Suriye ve Mısır’dan getirdikleri Ermenilere intikam alayları kurdurarak, Ermenileri bölgedeki Türklere karşı kullandılar. Ermeniler Çukurova’da devlet kurmak istediklerinden dolayı Türklere karşı saldırıya geçtiler.

* Batı Anadolu’da düşmana karşı seçilmiş gerilla güçleri savaş verirken; güney cephesinde kadın, çocuk, ihtiyar olmak üzere halk düşmana karşı top-yekun bir mücadeleye girmiştir.

* Sivas Kongresinde, güney cephesinin, gönderilecek subaylarca düzenlenip halkın düşmana karşı harekete geçirilmesi planlanmıştır.

* Fransızlar ile Türk halkı arasında ilk ciddi çarpışmalar Sütçü İmam’ın harekete geçmesi ile Maraş’ta başlamıştır. Maraş halkı Fransızları 10 Şubat 1920’de Maraş’tan atmayı başardı.

* 11 Nisan 1920’de ise Urfa halkı Fransızları memleketlerinden atmayı başardı.

* Şahin Bey mücadelesi ile ünlenen Antep ise bütün gayretlerine rağmen Fransızlara teslim olmak zorunda kaldı.(Şubat 1921)

Not: TBMM daha sonradan …………...............’a kahraman(1973); ......................’ya şanlı(1984); ............................(1921)’ e ise gazi unvanını vermiştir.

* Adana’da ise mücadeleler 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşmasına kadar devam etti.

Not: Güney Cephesi Ankara Antlaşması ile kapanmış ve Adana ile Antep savaş yapılmadan Fransızlardan geri alınmıştır.

B. BATI CEPHESİ

Soru: Yunanlıların Anadolu’da İlerleme Sebeplerini Yazınız?

* Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olması

* Cephede ilk dönemde disiplin olmaması

* İsyanlardan dolayı Anadolu’da birliğin geç sağlanması

* İngilizlerin Yunanlılara yardım etmesi

* Mondros Mütarekesinin taşıdığı ağır maddelerden dolayı Osmanlı Devletinin üzerine düşen sorumluluğu yerine getirememesi

Soru: Yunanlıların Anadolu'ya asker çıkarması ve Anlaşma Devletlerinin İstanbul'u resmen işgal etmesi gelişmelerinin aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz?

A)  Anlaşma Devletleriyle Mondros Ateşkes Anlaşması'nın imzalanmasınaB)  İstanbul Hükümetine halkın desteğinin azalmasınaC)  Anadolu'da ulusal hareketin güçlenmesineD)  Anlaşma Devletlerinin İstanbul Hükümetine baskısının artmasınaE)   Anadolu'da işgal edilen yerlerin genişlemesine ( 11.04.2010 – YGS )

Not: Paris Konferansında, Türkiye’nin mandaterliğinin hiç bir devlet tarafından alınmamasını savunan Fransa; Yunanistan’ın İzmir’i terk etmesini de istiyordu.

Not: Dünya Müslümanlarından çekinen İngilizler İstanbul’u paylaşım planları içine almamıştır. Paris Konferansında Kürtlerin mandaterliğini İngilizler kabul etmiştir.

Not: Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı ilk mücadeleyi kuva-yı milliye birlikleri verdi.

Not: 8-9 Temmuz 1920’de Bursa işgal edilince meclis kürsüsüne siyah bir örtü çekildi. Bu örtü 6 Eylül 1922’de kaldırılmıştır.

I. İNÖNÜ SAVAŞI ( 6 – 10 OCAK 1921 )

Soru: I. İnönü Savaşı’nın Sebeplerini Yazınız?

* Demir yolu hattından dolayı Yunanlılar Eskişehir’i ele geçirmek istiyordu.

* Yunanlılar, yardım alabilmek için, batılı devletlere güçlerini ispatlamak istiyordu.

* Yunanlılar Çerkez Ethem’in isyanından faydalanmak istiyordu.

38

* Yunanlılar TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek istiyordu.

Not: İsmet İnönü komutasındaki düzenli ordu Yunanlıları durdurmayı başarmıştır.

İsmet İnönü

Soru: I. İnönü Zaferinin Önemini Yazınız?

* Düzenli ordu ilk zaferini kazandı.

* İtilaf devletleri arasında anlaşmazlık yaşandı.

* İsmet İnönü tuğgeneral rütbesi aldı.

* TBMM’nin içte ve dışta saygınlığı arttı.

* Çerkez Ethem isyanı bastırıldı.

* Afganistan ve SSCB ile dostluk anlaşması imzalandı.

* İstiklal marşı kabul edildi.(12 Mart 1921)

* Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul adildi.

* Halkın orduya ve TBMM’ye karşı güveni arttı.

* Asker toplama işi kolaylaştı.

İstanbul hükümeti ve TBMM Londra Konferansına davet edildi.

LONDRA KONFERANSI

( 23 ŞUBAT – 12 MART 1921 )

Soru: Londra Konferansının Sebeplerini Yazınız?

* Düzenli ordunun I. İnönü başarısı

* İtilaflar arasındaki anlaşmazlıklara çözüm aramak

* Rusya ile TBMM’nin yaklaşmaya başlaması

* TBMM’ye Sevr Antlaşmasının kabul ettirilmek istenmesi

* Yunan ordusuna zaman kazandırma düşüncesi

* TBMM’nin Gümrü başarısı

* Güneyde Fransızlara karşı başarılı mücadeleler verilmesi

Not: Konferansa İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Osmanlı Devleti ve TBMM katıldı.

Not: TBMM’yi hukuken tanımak istemeyen İngilizler TBMM’yi konferansa direkt olarak davet etmeyip Londra Konferansına Türkiye’den öncelikle İstanbul hükümetini çağırmıştır. İngilizler, konferansta ikilik çıkarmak amacıyla ve TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek için İstanbul hükümetinden TBMM adına Mustafa Kemal’in uygun göre-ceği bir temsilci getirmesini istemiştir.

Not: Mustafa Kemal konferansa direkt olarak davet edilmedikçe TBMM’nin katılamayacağını bildirince; TBMM de İtalya aracılığı ile konferansa direkt olarak davet edildi.

Not: Konferansa TBMM adına Bekir Sami Bey; İstanbul hükümeti adına ise Tevfik Paşa katıldı. Konferansta Türk delegeleri arasında ikilik çıkarmak isteyen İtilaf Devletleri ilk konuşma hakkını Tevfik Paşaya verdiler. İtilaf devletlerinin oyununu bozmak isteyen Tevfik Paşa “ Söz milletimin asıl temsilcilerinindir, sözün Anadolu kuruluna verilmesin rica ederim” der.

Uyarı: Mustafa Kemal Türkler Adına Konferanstan Olumlu Bir Sonuç Çıkmayacağını Biliyor; Fakat Şu Sebeplerden Dolayı Konferansa Katılımı Kabul Ediyordu:

* Türklerin haklı davasını ve misak-ı millisini dünyaya duyurmak

* İşgalcilerin “Türk milleti barışa yanaşmıyor” tezini çürütmek

* Yeni kurulan orduya zaman kazandırmak

* TBMM’yi hukuken tanıtmak

Not: Konferansta işgalciler Türklere sürekli olarak Sevr Antlaşmasını kabul ettirmeye çalışmıştır. Sadece Sevr Antlaşmasında belirlenen asker sayısının bir miktar artırılabileceği söylenmiştir.

* Bekir Sami Bey Fransa, İngiltere ve İtalya ile esir mübadelesine ve ekonomiye yönelik antlaşmalar imzalamıştır. Bekir Sami Bey bu antlaşmalarda eşitlik ilkesini gözetmemiştir. İtalya ve Fransa’ya ekonomik tavizler verirken; İngilizlerle yaptığı esir mübadelesi antlaşmasına göre İngilizlerin sadece Malta’daki esirleri serbest bırakmasını; diğerlerini ise değişim dışı tutmasını kabul etmiştir. Bekir Sami Bey’in yaptığı bu antlaşmaları TBMM eşitlik ilkesine uymadığı için kabul etmediği gibi; Bekir Sami Bey’i de dışişleri bakanlığından almıştır. Bu antlaşmalar TBMM’nin antlaşma imzalanabilecek diplomatik saygınlığa ulaştığını göstermiştir.

Soru: Londra Konferansının Önemini Yazınız?

* TBMM hukuken tanındı.

* Sevr Antlaşmasından işgalcilerin taviz verebileceği görüldü.

39

* İşgalciler arasındaki görüş ayrılıkları büyüdü.

* Konferanstan sonuç çıkmaması Türk milletine tam zafer kazanılması gerektiğini gösterdi.

TÜRK – AFGAN ANTLAŞMASI

( 1 MART 1921 )

* TBMM ve ................................... karşılıklı olarak birbirinin meşruluğunu tanımayı ve yardımlaşmayı kabul ettiler.

Önemi: TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıyan ilk Müslüman Devlettir. ( İlk doğulu İslam Devleti )

Not: Afganistan 1919’a kadar İngiliz sömürgesi altındaydı.

MOSKOVA ANTLAŞMASI ( 16 MART 1921 )

Soru: Türk-Rus Yakınlaşmasının Sebeplerini Yazınız?

* TBMM’nin Gümrü başarısı

* I. İnönü Zaferi

* TBMM’nin güvenilir dost imajı vermesi

* SSCB’nin dost arayışı

* TBMM’nin İtilaf devletleri ile yaklaşıyor olması

* Boğazların açık halde oluşunun SSCB’yi kendi adına endişelendirmesi

* Güneyde Fransızlara karşı başarılar kazanılması

* Mustafa Kemal’in diplomatik çabaları

* Her iki ülkenin de ortak düşmanının olması

* Rusya’nın Anadolu Mücadelesini kendi rejimine dönüştürmek istemesi

Antlaşmanın Maddeleri:

* Liman hizmetlerinden Türkiye’nin faydalanması şartıyla, Batum Gürcistan’a bırakılacaktır.

* Ermeni ve Gürcüler ile yapılan antlaşmalar kabul edilecektir.

* Boğazların rejimi Türkiye’nin egemenlik hakları korunmak şartıyla Kara Deniz’e sahildar devletlerce düzenlenecektir.

* Birinin tanımadığı uluslararası antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır.

* Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı’nın yaptığı antlaşmalar geçersiz sayılacaktır.

* Artvin ve Ardahan TBMM’de kalacaktır.

* Gerekli durumlarda karşılıklı yardımlaşılacaktır.

Soru: Moskova Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* İlk defa Avrupalı bir devlet antlaşma imzalayarak TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıdı.

* Rusya Sevr Antlaşmasını geçersiz saydı.

* Batum’un Gürcistan’a bırakılması ile Misak-ı Milliden ilk taviz verildi.

* Rusya kapitülasyonları kaldıran ilk devlet oldu.

* TBMM ile SSCB arasında ilk antlaşma imzalandı.

* Doğu cephesinin güvenliği pekiştirildi.

* TBMM diplomatik bir zafer elde etti.

* İşgalci devletlere karşı denge politikası izlenebilmesi için önemli bir koz elde edildi.

* İki devlet karşılıklı olarak birbirinin rejimini tanıdı.

Not: Rusya ile ilişkiler Mayıs 1920’de başlamıştır. Haziran 1920’de ise Rusya Misak-ı Milliyi tanımıştır.

Soru: Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM Hükümetine sağladığı askerî ve ekonomik yardımlarla Millî Mücadele’ye destek vermiştir. Aşağıdakilerden hangisinin, Sovyet Rusya’nın bupolitikasının nedenlerinden biri olduğu savunulamaz?

A) Anlaşma Devletlerinin Sovyet Rusya ile Türkiye’nin ortak düşmanı olmalarıB) Türk ve Rus halkları arasında tarihten gelen dostluk bağlarıC) Türkiye’ye sosyalist rejim ihraç etme düşüncesiD) Sovyet Rusya’nın uluslararası alandaki yalnızlığıE) Anlaşma Devletlerinin Boğazları kontrol etmesini önleme isteği ( 24.03.2013 –YGS )

II. İNÖNÜ SAVAŞI

( 23 MART – 31 MART 1921 )

Soru:II. İnönü Savaşının Sebeplerini Yazınız?

* Londra Konferansında TBMM’nin Sevr Antlaşmasını kabul etmemesi.

* Yunanlıların Eskişehir’i ele geçirmek istemesi

* Yunanlıların güçlerini Avrupalı devletlere göstererek, onlardan yardım almak istemesi.

Not: İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu Yunanlıları ikinci defa durdurmayı başarmıştır.

Not: Mustafa Kemal İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta “...............................................................................................

………………………………………………………………………

………………………………………………………..” demiştir.

Soru: II. İnönü Zaferinin Önemini Yazınız?

* I. İnönü Zaferinin rastlantı olmadığı görüldü.

* Ordunun taarruza hazır olmadığı görüldü.

40

Not: 8 Nisan 1921’de Türk ordusu Aslıhanlarda karşı taarruza geçtiyse de başarılı olamadı.

* Cephenin güneyi de Refet Bele’den alınarak İsmet Paşa’nın komutasına verildi.

* İtilaf bloğundaki ayrılık düşüncesi güçlendi.

ESKİŞEHİR – KÜTAHYA MUHAREBELERİ

( 10 – 24 TEMMUZ 1921 )

* Türk ordusunun daha fazla güçlenmeden imha edilmesi gerektiğine inanan Yunanlılar 10 Temmuzda tekrar harekete geçmiştir. Zaferden emin olan Yunan kralı bu savaş öncesinde İzmir’e gelmiştir.

* Yunanlılar karşısında Türk ordusu tutunamayınca; Türk ordusunun telef olmasını önlemek isteyen Mustafa Kemal, İsmet Paşadan Türk ordusunu Sakarya’nın doğusuna çekmesini istedi. Yunanlılar Sakarya’nın doğusunu hem tam olarak bilmiyorlar; hem de Yunanlıların bu bölgeye ait savaş planları yoktu.

Soru: Kütahya – Eskişehir Savaşının Önemini Yazınız?

* Türk ordusu Kurtuluş Savaşı esnasında ilk ve tek mağlubiyetini almıştır.

* Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlıların eline geçmiştir.

* Mecliste tartışmalar başlamıştır.

* Meclisteki bazı milletvekilleri başkentin Kayseri’ye taşınmasını teklif etmiştir.

* Fransızlar barış yapmaktan vazgeçti.

* Kuvayı Milliyeye geri dönme tartışmaları başladı.

Soru: Temmuz 1921’de düzenlenmesi planlanan Eğitim Kongresi’nin, Eskişehir-Kütahya Savaşlarının şiddetlenmesi nedeniyle ertelenmesi önerisi üzerine Mustafa Kemal “Hayır ertelemeyin… Cahillikle, ilkellikle savaş, düşmanla savaştan daha az önemli değildir.” demiştir.

Mustafa Kemal'in savaş ortamında söylediği bu sözün, aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olduğu savunulabilir?

A)Mustafa Kemal’in bir komutan olarak başarısınaB)Uluslararası ilişkilerde barışın ilke edinildiğineC)Ülkedeki etkinliklerin tamamen savaşların durumuna göre belirlendiğineD)Mustafa Kemal’in eğitim ve öğretime verdiği önemin büyüklüğüneE)Ülke savunmasında ekonomik koşulların önemine

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

BAŞKOMUTANLIK KANUNU ( 5 AĞUSTOS 1921 )

Başkomutanlık Kanunu Niçin Çıkarıldı?

Olağan üstü durumdan dolayı kararların hızlı alınmasını ve uygulanmasını sağlamak.

* Mustafa Kemal milli iradeye olan saygısından dolayı başkomutanlık yetkisini meclisten sadece üç aylık kısa bir süre için istemiştir. Başkomutanlık yetkisi daha sonradan, Büyük Taarruz öncesinde süresiz olmak üzere (20 Temmuz 1922), iki defa uzatıldıysa da Cumhuriyetin ilanı ile sona ermiştir.

Soru: Başkomutanlık Kanununun Çıkarılmasının Önemini Yazınız?

* Meclis ilk defa bütün yetkilerini bir kişiye vermiştir.

* Mustafa Kemal tekrar askerlik mesleğine dönmüştür.

* Mustafa Kemal Kurtuluş Savaşını daha rahat idare etme imkânına kavuşmuştur.

Soru: Başkomutanın yetki ve sorumlulukları nelerdir?

* Meclisin tüm yetkilerini taşır.

* Meclis kararı ile yetki süresi uzatılır.

* Kararları kanun niteliğindedir.

* Görev süresi dolmadan yargılanamaz.

Yorum: Başkomutanlık süresinin uzatılması ve süresiz hale getirilmesi; meclisin Mustafa Kemal’e güvendiğini ve Mustafa Kemal’in başkomutanlık yetkisini iyi kullandığını gösterir.

Soru: Kurtuluş Savaşı’nın, zamanla Batı Cephesi’nde birTürk-Yunan Savaşı’na dönüşmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulabilir?

A)Diğer cephelerin kapatılmasıyla tüm kuvvetlerin Batı’da toplanmasınınB)Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne yönelik gizli paylaşım anlaşmalarını açıklamasınınC)Batı bölgesinde bazı Kuvayı milliye yanlılarının TBMM’ye karşı ayaklanmasınınD)İşgal bölgelerinde azınlıkların yeni devlet kurmak istemesininE)Yunanistan’la Birinci Dünya Savaşı’nda fiilen mücadeleedilmemesinin

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

TEKÂLİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ

( 7 – 8 AĞUSTOS 1921 )

Soru: Tekâlif-i Milliye Kanunun Çıkarılış Sebebini Yazınız?

Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşabilmesi için Türk milleti topyekün seferber edilmek istenmiştir.

41

Maddeleri:

* Her ilçede bir tekâlif-i milliye komisyonu kurulacaktır.

* Kanunun uygulanması için İstiklal Mahkemeleri çalışacaktır

* Her aile bir giyimlik elbise; bir çift çorap; bir çift çarık verecektir.

* Bedeli sonradan ödenmek üzere; halk ve esnafın elinde bulunan yiyecek, giyecek gibi her türlü temel gereksinim maddeleri ve teknik araç gereçlerle ulaşım araç gereçlerinin %40’ına el konulacaktır.

* Halk elinde bulunan ulaşım araçları ile her ay Milli Mücadele adına 100 kilometre taşıma yapacaktır.

* Gerekirse sahipsiz mallara el konulacaktır.

* Halk elinde bulunan silah ve cephanenin tümünü teslim edecektir.

* Gerektiğinde, zanaat erbabı orduya katılacaktır.

Yorum:

a) Halktan yardımlar toplanamadan Sakarya Savaşı başlamıştır.

b) Bu vergiler Osmanlı zamanında toplanan avarız vergisi ( Olağanüstü durumlarda alınan vergi ) ile benzerlik gösterir.

SAKARYA MEYDAN SAVAŞI

( 23 AĞUSTOS – 12 EYLÜL 1921 )

* Yunanlılar Ankara’ya kadar ilerleyerek savaşı kesin olarak sonuçlandırmak için harekete geçmiştir.

* Yüz kilometrelik bir alana yayılmış olan Türk ordusu düşman karşısında dağılma emareleri gösterdiyse de; Mustafa Kemal’in “Hattı müdafa yoktur. Sathı müdafaa vardır. O satıh tüm vatandır. Vatanın her karış toprağı yurttaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz. ” sözü Türk askerinin savunma azmini artırmıştır. 10 Eylülden itibaren kendisini toparlayan Türk ordusu, Yunanlıları, durdurduğu gibi; Sakarya Nehri’nin batısına atmayı da başarmıştır. Ordunun taarruz gücü olmadığı için savaşa devam etmemiştir.

Not: İngilizler Yunanlılara Zaman Kazandırmak İçin Ateşkes Teklifinde Bulundular. Ateşkese göre;

a) Savaş durdurulacak.

b) İki tarafın kuvvetleri denetlenecek.

c) Kuvvetler artırılmayacak.

d) Askersiz ara bölge oluşturulacak.

e) İtilaflar her iki tarafın askeri gücünü denetleyebi-lecek.

* Bağımsızlık olgusu ile bağdaşmayan bu ateşkes önerisi ilke olarak kabul edildiyse de; TBMM bu ateşkesin şartlarını bütün olarak kabul etmedi.

* TBMM ateşkesin tam olarak kabul edilebilmesi için Yunanlıların Anadolu’yu terk etmesini istemiştir. Fakat asıl amaçları Yunanlılara zaman kazandırmak olan işgal devletleri bu öneriyi kabul etmemiştir.

Not:

a) Türk ordusu, Kurtuluş Savaşında, en fazla Sakarya Savaşında şehit vermiştir.

b) Türkler ve Yunanlılar Sakarya Savaşında uçak kullanmıştır.

Soru: Sakarya Zaferinin önemini yazınız?

* Türk ordusunun II. Viyana Bozgunundan beri de-vam eden geri çekilişi ve savunması sona erip; taarruz dönemi başladı.

* İtilaf bloğu dağıldı.

* İtalyanlar Anadolu’yu terk etti.

* Fransa ile TBMM arasında Ankara Antlaşması imzalandı

* İngiltere ile 22 Ekim 1921’de TBMM esir mübadelesi antlaşması imzaladı

* Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ile TBMM arasında Kars Antlaşması imzalandı.

* 2 Ocak 1922’de TBMM ile ................................... arasında dostluk antlaşması imzalandı

* İngilizler TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundu.

* Yunanlıların taarruz gücü kırıldı.

* Mustafa Kemal’e ................................................. unvanı ve ............................................... rütbesi verildi. (19 Eylül 1921)

* Yunanlılar Doğu Trakya üzerinden İstanbul’a yapmak istedikleri saldırıdan vazgeçtiler.

Not: Türk ordusunun en fazla insan kaybı Sakarya Savaşında oldu.

Not: Sakarya Zaferinden sonra İtilaf Devletleri Sevr Antlaşmasını silah zoru ile kabul ettiremeyeceklerini anlayınca 22 Mart 1922 tarihinde Türk-Yunan kuvvetleri arasında ateşkes ilan ettiler.( Paris Mukarreratı )

KARS ANTLAŞMASI ( 13 EKİM 1921 )

* Sakarya Zaferi; Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı Rusya’nın da teşviki ile TBMM ile antlaşma imzalamaya yönlendirdi.

* TBMM ile üç Sovyet Cumhuriyeti arasındaki antlaşma Türkiye’nin doğu sınırına son halini verdi. (Türkiye’nin Batum’un liman hizmetlerinden faydalanma hakkı da sona erdi.)

ANKARA ANTLAŞMASI ( 20 EKİM 1921 )

Soru: Ankara Antlaşmasının Sebeplerini Yazınız?

42

* TBMM’nin Sakarya Zaferini kazanması

* Fransızların Yunan zaferinden ümidini kesmesi

* İngiltere’nin Almanya’ya yaklaşmaya başlaması

* Türklerin her türlü bölücü harekete karşı olması ve bu tür pürüzleri gidermek için mücadeleyi göze alması

Yorum: Fransa ile TBMM arasında Eskişehir-Kütahya Savaşlarından önce barış görüşmeleri başlamış; fakat Türk ordusunun bu savaştaki başarısızlığı Fransızları ümitlendirmiş ve Fransızlar Yunanistan ile Türkler arasındaki mücadelenin kesin sonucunu beklemeye başlamıştır.

Ankara Antlaşmasına Göre;

* Fransa işgali altında bulunan Adana ve Antep’i terk edecektir.

* Hatay ve İskenderun Fransa’nın mandaterliği altında bulunan Suriye’de kalacaktır.

* Fransa Hatay’ın nüfusuna ve kültürüne müdahale etmeyecektir.

* Fransa bölgeden çekilmek zorunda kalırsa; Hatay ve civarını Suriye’ye bırakmayacaktır.

Yorum: Bu madde Mustafa Kemal’in .................................... .............................................. gösterir. Çünkü Fransa 1936’da bölgeyi terk edecek ve bölgedeki statünün yeniden belirlenmesi gerekecektir.

Soru: Ankara Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* Güney cephesi kapanmıştır.

* Misak-ı Milliden taviz verilmiştir.

* Dış politikada başarılı ve sözü geçer olmanın şar-tının iç politikada da başarılı olmaktan geçtiği görülmüştür.

* Güney sınırı ilk haliyle çizilmiştir.

* İtilaf bloğu parçalanmıştır.

* Adana ve Antep kurtarıldı.

* Hatay misak-ı milli sınırlarının dışında kaldı.

* Güneydeki Ermeni sorunu kapandı.

Soru: Sakarya Savaşı kazanılmasına karşın Yunan ordusunu kesin yenilgiye uğratan Başkomutan Meydan Savaşı’nın yaklaşık bir yıl sonra yapılmasına aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir?

A) İtalyanların birliklerini Anadolu’dan çekmeye başlamasıB) Doğu Cephesi’nde fiili mücadelenin sona ermesinin  beklenmesi

C) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için Tekâlif-i Milliye Emirlerinin çıkarılmasıD) Türk ordusunun eksiklerinin tamamlanmasıE) Ayaklanan Çerkez Ethem birliklerinin dağıtılması ( 27.03.2011 – YGS )

BÜYÜK TAARRUZ ( 26 AĞUSTOS 1922 )

Soru: Taarruz için yapılan hazırlıkları yazınız?

* Mustafa Kemal’in başkomutanlık süresi uzatıldı.

* Rusya’dan ve bazı doğulu ülkelerden yardım sağlandı.

* Doğu ve güney cephede tam güvenlik sağlandı.

* İstanbul’dan silah ve cephane kaçırıldı.

* Kamuoyu oluşturmak için Avrupa’ya diplomatlar gönderildi.

* Fransa ve İtalya’nın bıraktığı silahlar toplandı.

* Fransa ve İtalya’dan silah satın alındı.

* Tekâlif-i milliye emirleri uygulandı.

* Ordu yoğun bir eğitime tabi tutuldu.

43

Büyük Taaruzda Görev Alan Komutanlar:

M. Kemal : Başkomutanİsmet İnönü : Batı Cephesi KomutanıFevzi Çakmak: Genelkurmay BaşkanıKazım Karabekir: Milli Savunma BakanıNurettin Paşa: 1. Ordu KomutanıYakup Şevki Subaşı : 2. Ordu KomutanıFahrettin Altay : Süvari Ordu Komutanı

“ İzlenen askeri siyaset nedir? Sakarya Zaferinden sonra aylar geçtiği halde ordu neden taarruz etmiyor?” şeklinde eleştirilere M. Kemal şu yanıtı vermiştir: “ Ordumuzun taarruz etmesi isteniyor. Zaten kararımız taarruzdur. Fakat taarruzu geciktiriyoruz. Çünkü hazırlıklarımızı bitirmek için zamana gerek vardır. Yarım tedbirle yapılan taarruz, hiç taarruz etmemekten kötüdür.”

* Türk ordusu 26 Ağustos 1922’de taarruza geçti. 30 Ağustos 1922’de ise Dumlupınar’da Yunan ordusu ile Türk ordusu arasında Başkomutan Meydan Muharebesi oldu. Başkomutan Meydan Muharebesinde Türk ordusu karşısında mağlup olan Yunan ordusu batı yönünde kaçmaya başladı. Mustafa Kemal Türk ordusunun bu zaferi üzerine Yunanlıların ülkeden tamamen atılması için orduya “ Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri! ” emrini verdi.

* 9 Eylülde Yunanlılar İzmir’den atılırken son Yunan kalıntıları ise 18 Eylülde Kapıdağ Yarımadası’ndan atıldı.

* Türk ordusu, 18 Eylülden itibaren Marmara’ya yönelince; İngilizler ile karşı karşıya geldi. İngilizler bu durum karşısında TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundular. İngilizler Türk ordusu Marmara’ya girdiği takdirde Türk ordusuna karşı savaşabileceklerini bildirdiler. SSCB kozunu İngilizlere karşı çok iyi kullanan Mustafa Kemal ise Doğu Rumeli Yunanlılar tarafından boşaltılmadığı takdirde Türk ordusunun savaşa devam edeceğini bildirdi. İngilizler Yunanlıların Doğu Rumeli’yi boşaltması şartını kabul ederek mütareke yapılmasını istediler.

Soru: Büyük Taarruzun önemini yazınız?

* Yunanlılar Anadolu’dan atıldı.

* TBMM eşit devletler konumuna geldi.

* İngilizler ile Türk ordusunun savaşma ihtimali oluştu.

* Mudanya Mütarekesine zemin oluştu.

* Yunan başkomutanı esir alındı.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI ( 11 EKİM 1922 )

Mudanya’nın İmzalandığı Ev

Antlaşmayı İmzalayanlar:

Türk Delegesi: General İsmet İnönü

Fransız Delegesi: General Şarpi

İngiliz Delegesi: General Harrington

İtalyan Delegesi: General Monbelli

Yunan Delegesi: General Mazarakis ( Yunan delegesi Mudanyaya geldiği halde görüşmelere katılmadı. İngilterenin kendilerini savunacaklarını düşünmüşlerdir.)

Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşması niçin imzalanmıştır?

a) Yunanlıların kesin olarak mağlup olması

b) İngiltere’nin politik yalnızlığa düşmesi.

c) İngiliz dominyonlarının ( sömürgeleri ) bıkkınlık göstermesi.

d) Lloyd George hükümetinin sert eleştirilere maruz kalması

e) Mustafa Kemal’in SSCB ile yardımlaşma manev-ralarına girmesi.

* TBMM, İngiltere, Fransa, İtalya‘nın doğrudan katıldığı ve Yunanlıların Mudanya açıklarından bir gemiden dolaylı olarak takip ettiği Mudanya Mütarekesi görüşmeleri 3 Ekim 1922’de başladı.

Mudanya Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri:

* Yunanlılar Doğu Trakya’yı 15 gün içinde Meriç’e kadar boşaltacak; bölgede Türk yönetimi 30 gün sonra başlayacaktır.

* İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılacaktır.

* Türk ordusu barış imzalanana kadar; Çanakkale ve Kocaeli Yarımadası’nda belirlenen çizgide duracaktır.

44

* Türkiye barış imzalanana kadar Doğu Trakya’da 8000 jandarmadan daha fazla güç bulundurmayacaktır.

* Boğazların durumu yapılacak olan antlaşma ile belirlenecektir.

Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşmasının önemini yazınız?

a) Savaşın silahlı mücadele dönemi sona erip; diplomatik mücadele dönemi başladı.

b) Lloyd George hükümeti istifa etti. ( İngiltere )

c) İsmet Paşa diplomatik başarısını ispat etti.

d) Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarıldı.

e) Osmanlı yönetimi mütarekeye çağrılmamakla ve İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılmakla Osmanlı Devletinin hukuken sona erdiği kabul edildi.

f) İngiltere TBMM’nin meşruluğunu tanıdı.

MİLLİ MÜCADELE’NİN SANAT VE EDEBİYATA YANSIMALARI

* Mustafa Kemal Milli Mücadelenin daha başında milli bir basının oluşmasına büyük önem vermiştir. Dönemin şair ve yazarları Türk Milletinin bağımsızlık ve vatan sevgisi uğruna sergiledikleri büyük fedakârlıkları anlatan yazıları tarihe kayıt düşmüştür. Halide Edip Adıvar, Falih Rıfkı Atay ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu bu konuda özel bir yere sahiptir.

* Halide Edip Adıvar, Kurtuluş Savaşı üzerine yazılan romanların ilki olan “.............................................................. ............................................” adlı eserini 1922’de kaleme almıştır. İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu kaybeden Ayşe’nin önce İstanbul’a gelişini, ardında Anadolu’ya geçerek Kuvayı Milliyeye katılışını anlatmaktadır.

* “ ........................ ....................... ................................... ” adlı anı kitabında ise Kurtuluş Savaşı yıllarında onbaşı, çavuş ve başçavuş rütbelerinde ordu hizmetinde çalıştığı yılları anlatır.

* Yakup Kadri Karaosmanoğlu; 1932’de yayımladığı “...............................................” adlı romanda Anadolu köyü üzerinden Milli Mücadele yıllarını anlatmıştır. Yunanlıların mezalimlerini ise “Düşmanın Yaktığı Köyler Ahalisine” adlı hikâye ve makaleler ile anlattı.

* Falih Rıfkı Atay ise Cumhuriyetle ilgili anılarını 1961 yılında çıkardığı “Çankaya” eserinde anlattı.

45

* Ayrıca bu döneme ait Kemal Arıburnu’nun “Atatürk’ten Anılar”, Kazım Karabekir’in “İstiklal Harbimiz” ve Ali Fuat Cebesoy’un “Milli Mücadele Hatıraları” kitapları da bulunmaktadır.

* Kurtuluş Savaşını yaptığı tuvallere yansıtan önemli ressamlarımızda bulunmaktadır. Bunlar; Ruhi Arel, Üsküdarlı Cevat, Ali Sami Boyar, Arif Kaptan, Hikmet Onat, Nejat Çelik, Ercüment Kalmık, Halil Dikmen, Cemal Tollu, Ali Çelebi, Zeki Kocamemi, İbrahim Çallı ve Sami Yetik’tir.

* Zühtü Müridoğlu, Nusret Suman,Hüseyin Özkan ve İlhan Koman Anıtkabir kabartma ve rölyeflerinde Kurtuluş Savaşını işlemişlerdir.

Not: Milli Mücadeleyi anlatan hem tarihi hem de edebi değeri en yüksek olan en önemli eserler, bizzat M. Kemal’in yazdığı “ Nutuk ve Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri ” adlı eserleridir.

SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ

1. M. Kemal’in; “Yolunda yürüyen bir yolcunun yalnız ufku görmesi yetmez. Muhakkak ufkun ötesini de görmesi ve bilmesi gereklidir.” sözü bu özelliğini gösterir. Çanakkale Savaşlarında düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin etmesi, II. Dünya Savaşı’nın çıkacağını, 1932′de bir yurt gezisinde “Kırk asırlık Türk yurdu, düşman elinde bırakılamaz.” diyerek ilerde Hatay’ın ana vatana katılacağını belirtmesi onun bu özeliğini en iyi şekilde ortaya koymaktadır.

Yukarıda verilen paragrafta M. Kemal Atatürk’ün hangi kişisel özelliğinden bahsedilmektedir?(10 Puan)

46

2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını tamamlayınız?(Her şık 2 Puan)

a. Güney Cephesi’ndeki mücadele …………………...……. ……………………………. birlikleri tarafından yapılmıştır.

b. Milli Mücadelede Batı Cephesinde İngilizlerin desteklediği …………………….………………………... ile savaştık.

c. M. Kemal’i Manastır Askeri İdadisinde etkileyen ilk kişi, tarih öğretmeni Topçu Kolağası ……………………...…….. …………………………………………………..... Bilge’dir.

d. M. Kemal veliaht Vahdettin ile ……………...………’ya giderek cephede incelemelerde bulundu.

e. Milli Mücadelede ilk kurşun …………………...…..…’da Fransızlara karşı atılmıştır.

3. M. Kemal “Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum…” sözünü hangi savaş esnasında söylemiştir? Yazınız.( 5 Puan)

4. TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman Devleti yazınız? ( 5 Puan)

5. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da “DOĞRU” olduğunu belirtiniz?(Her şık 1 Puan)

Cümle---İfade D Ya. I. Dünya Savaşından sonra dünya barışını sağlamak amacı ile Birleşmiş Milletler kuruldu.b. Son Osmanlı Mebusan Meclisi, M. Kemal’in istediği bir şehirde toplanmamıştır.c. Milli Mücadelede düzenli ordunun Yunanlılara karşı tek kaybettiği savaş Eskişehir-Kütahya Savaşıdır. d. TBMM, M. Kemal’e Başkomutanlık yetkisini Kütahya-Eskişehir yenilgisi üzerine vermiştir.e. M. Kemal’in ilk savaştığı cephe Şam’dır.

6. Yeni Türk Devletinin bağımsızlık marşı olan İstiklal Marşı hangi savaş sonrasında kabul edildi? ( 5 Puan)

7. 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış Konferansının toplanma amacını yazınız?( 5 Puan)

8. Ermenistan Doğu Anadolu’nun Türklere ait olduğunu ve Sevr Antlaşmasını tanımadığını hangi antlaşma ile kabul etmiştir? ( 5 Puan)

9. I. İnönü Savaşı sonrasında toplanan Londra Konferansının önemini yazınız? ( 5 Puan)

10. Aşağıdakilerden hangisi Milli Mücadele ile ulaşılmak istenen hedeflerden değildir? ( 5 Puan)

A) Yurdu düşman işgalinden kurtarmakB) Bağımsız bir devlet kurmakC) Padişahın yetkilerini genişletmekD) Millet egemenliğinde yönetime geçmekE) Azınlıkların yıkıcı faaliyetlerine son verme

11. Milli Mücadele Döneminde Batı Cephesinde İngilizlerin desteklediği Yunanlılarla mücadele ettik. Aşağıdaki verilenlerden hangisi Batı Cephesinde Anadolu’yu işgal eden Yunanlıların amaçlarından birisi değildir? ( 5 Puan)

A) Ankara’yı ele geçirmeB) Mondros Antlaşmasını uygulamakC) Düzenli ordu güçlenmeden yenmekD) TBMM’yi dağıtmakE) Eskişehir-Kütahya-Afyon’u ele geçirme

12. M. Kemal, aşağıda verilen cephelerden ve savaşlardan hangisinde bulunmamıştır? ( 5 Puan)

A)Çanakkale Cephesi B) Suriye CephesiC) Kafkas Cephesi D) Trablusgarp Cephesi E) Irak Cephesi

47

13. Çanakkale Cephesi’nde, Osmanlı ordusunda bulunan çok sayıda subay ve yedek subayın şehit düşmüş olmasının aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulabilir? ( 5 Puan)

A) Osmanlı Devleti’nin toprak kaybetmesineB) Rusya’da Bolşevik İhtilalı’nın çıkmasınaC) Bulgaristan’ın savaşa katılmasınaD) Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitilmiş insan açığının doğmasınaE) M. Kemal’in başarılı olmasına

14. Son Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından alınan hangi kararlar sonucu işgal güçleri Meclisi basmış ve İstanbul’u resmen işgal etmiştir? ( 5 Puan)

A) Tekalif-ı Milliye B) Misak-ı İktisadi C) İkdam C) İrade-i Milliye E) Misak-ı Milli

15. Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı Milliye'nin kurulmasında doğrudan etkili olmuştur? ( 5 Puan)

A) Rusya’nın güneyden saldırması üzerineB) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda yenilmesi C)  İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi D) Anadolu'da iç isyanlar çıkması E) Anadolu’nun işgale uğraması

16. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz? ( 5 Puan)

( ) 1. Maraş A. Reddi İlhak( ) 2. İzmir B. Ermeni( ) 3. General Hourbord C. Şanlı unvanı( ) 4. İlk batılı devlet D. Sütçü İmam( ) 5. Urfa E. SSCB

17. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş, bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla gerçekleştirilmiştir. İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki başlıca rolü ne olmuştur? ( 5 Puan)

A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten caydırma E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma

18. Erzurum Kongresi'nde yalnızca iç politikayı ilgilendiren ilkeler değil, bazı dış politika ilkeleri de belirlenerek ilan edilmiştir. Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden hangisini gösterir? ( 5 Puan)

A) Meclis gibi hareket edildiğiniB) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğiniC) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem verildiğiniD) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığınıE) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekâtına bakış açısının değiştiğini

KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER TESTİ 1

1.Ulusal Kurtuluş Savaşımızın devam ettiği yıllarda Sovyet Rusya: l. Anadolu'daki ulusal bağımsızlık çabalarını desteklemiştir. II. Dışişleri Bakanı'nın 16 Mart 1921'de TBMM Hükümeti adına İtalya, İngiltere ve Fransa ile görüşmeler yapmasını protesto etmiştir. III. TBMM Hükümeti'nin 20 Ekim 1921'de Fransa ile yaptığı Ankara Antlaşması'nı protesto etmiştir.

Sovyet Rusya'nın bu davranışlarından nasıl bir sonuç çıkarılabilir?

A) TBMM Hükümeti'nin Batı ile sıkı ilişki kurmasını istemediği B) Türkiye'deki ulusçuluk akımlarından çekindiği C) TBMM Hükümeti'ni dışarıda ve içeride güçsüz bırakmak istediği D) Bağımsız bir Türk devletinin kurulmasını istemediği E) TBMM Hükümeti'ni bu devletlere karşı korumaya çalıştığı

2. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır." hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu?

A) Hukuken sona ereceğini B) Küçük bir devlet olarak kalacağını C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını

3. İlk TBMM Hükümeti; l. l, ve II, İnönü Savaşlarını kazanması üzerine Sovyetler Birliği ile Moskova Antlaşması'nı II. Sakarya Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine Fransa ile Ankara Antlaşması'nı III. Başkomutanlık Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine de itilaf Devletleri'yle Mudanya Ateşkes Antlaşması'nı yapmıştır.

Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) TBMM Hükümeti, haklarını savaşarak alma yanlısıdır. B) Sovyetler Birliği ile Fransa, Yunanlılara karşıdır. C) Sovyetler Birliği ile Fransa, Türklerle savaşı göze alamamışlardır. D) TBMM Hükümeti, varlığını askeri alandaki başarılarıyla kabul ettirmiştir. E) Sovyetler Birliği, İtilaf Devletleri'ni TBMM

48

Hükümeti'yle antlaşmaya zorlamıştır.

4. Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın aşağıdaki maddelerinden hangisi Osmanlı Devleti'nin hukuken sona erdiğini gösterir?

A) Doğu Trakya'da Meriç ırmağının sol sahiline kadar olan bölge on beş gün içinde Yunanlılar tarafından terk edilecektir B) Doğu Trakya'nın devir teslim işi itilaf Devletleri'nin memurları aracılığıyla otuz gün içinde yapılacaktır. C) Lozan Konferansı'nın bitimine kadar Türkler Doğu Trakya'da sekiz bin asker bulunduracaktır. D) İstanbul ve Boğazlar, Büyük Millet Meclisi Hükümeti yönetimine bırakılacaktır. E)İtilaf Devletleri'nin kuvvetleri Lozan Antlaşması'na kadar İstanbul’da kalacaktır.

5. I. İlk TBMM'nin kurulması

II. Saltanatın kaldırılması

III. Cumhuriyetin kurulması

Türkiye'deki bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirme amacı taşımamıştır?

A) Ulusal iradeyi hâkim kılma B) Yeni bir devlet kurma C) Anayasal düzeni kurmak D) Demokratik yönetimi gerçekleştirmek E) Seçim sistemini değiştirmek

6. Kurtuluş Savaşımızın sonunda, milli çıkarlarımızı dost ve düşman devletlere onaylatmak amacıyla Lozan'a İsmet Paşa'nın (İnönü) gönderilmesinde O'nun hangi başarısı daha etkili olmuştur?

A)  l. ve II. İnönü Savaşlarını kazanması B) Türkiye'de düzenli ordunun kurulmasına katkısı C) Mudanya Ateşkes Antlaşması'nda milli çıkarlarımızı korumuş olması D) Mustafa Kemal Paşa'nın güvenini ve arkadaşlığını kazanması E) Çerkez Ethem isyanını bastırması

7. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş, bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla gerçekleştirilmiştir.

İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki başlıca rolü ne olmuştur?

A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten caydırma E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma

8. TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'nın başlangıç kısmında

"milletlerin kendi geleceğine serbestçe karar verebilmesi" ilkesine yer verilmiştir.

Antlaşmaya bu ilkeyi koymakla, TBMM ve Sovyet Rusya aşağıdakilerden hangisi yönünde karşılıklı birbirlerine güvence vermişlerdir?

A) Bağımsızlıklarına saygı duyma B) Dünyadaki bloklaşmaların dışında kalma C) Avrupa diplomasisini izleme D) Milletler Cemiyeti'ne üye olma E) Ekonomik ilişkilerde bulunma

9. Mustafa Kemal, Başkomutanlık Yasası'nın yürürlük süresinin 20 Temmuz 1922'de tekrar uzatılması gündeme geldiğinde sürenin uzatılmasını istememiştir. Buna rağmen Meclis, başkomutanlığın süresiz olarak Mustafa Kemal'de kalmasına karar vermiştir.

Meclis'in bu kararı almasında aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur?

A) Halkın orduyu desteklemesi B) Başkomutanın aynı zamanda Meclis Başkanı olması C) Mecliste bazı grupların oluşması D) Mecliste yeni bir anayasa için çalışmaların başlaması E) Başkomutana duyulan güvenin artması

10. Mudanya görüşmelerinde Fransız temsilcisi Trakya’nın TBMM Hükümeti’ne teslim edilmesini kabul ederken, İngiliz temsilcisi buna şiddetle karşı çıkmış, İtalyan temsilcisi ise, bu konuda hükümetinden bilgi alması gerektiğini bildirmiştir.

Anlaşma devletlerinin bu tutumlarına dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?

A) Fransa TBMM Hükümeti'nin yanında yer almıştır. B) İngiltere İtalya’nın politikasını desteklemiştir. C) İtalya temsilcisi, görüşmelere hükümetinden izin almadan katılmıştır. D) Fransa, İngiltere ve İtalya İstanbul Hükümeti’ni desteklemiştir. E) İngiltere TBMM'nin varlığını tanımamıştır. 11.  Aşağıdaki devletlerden hangisi Kurtuluş Savaşı sırasında işgal ettiği yerlerden kendi isteğiyle çekilip Kurtuluş Savaşında fiili mücadeleye girmemiştir?

A)   Fransa B)   İngiltere C)   İtalyaD)   Rusya E)   Yunanistan

12. Anlaşma Devletleri,

I. 1921 yılında Londra'da toplanacak konferansa Osmanlı Devleti'nin göndereceği delegeler arasında Mustafa Kemal'in veya O'nun yetkili kılacağı bir delegenin de bulunmasını istemişler;

II.1922 yılında Lozan'da toplanacak olan barış konferansına, TBMM Hükümeti ile Osmanlı Hükümeti'ni birlikte çağırmışlardır.

49

Bu iki durum, 1921'den 1922 yılına kadar geçen süre içinde Anlaşma Devletleri'nin aşağıdakilerin hangisi ile ilgili görüsünde bir değişme olduğunu göstermektedir?

A) Sevr Antlaşması'nın geçerliği B) Osmanlı Devleti'nin temsil edilme hakkı C) Anadolu Hareketi - Osmanlı Devleti ikiliğinin sürdürülmesi D)TBMM'nin gücü E) Konferansa katılacak taraflar

13. Anlaşma Devletleri'nin 22 Mart 1922 tarihinde Türkiye ile Yunanistan'a verdikleri ateşkes önerisinde şu hükümler yer almıştır:

l. Tarafların ordularını araç ve gereç bakımından güçlendirmesinin engellenmesi

II. İki taraf birlikleri arasında 10 km'lik, askerden arındırılmış bir alan bırakılması III. Müttefikler arası bir komisyonun Türk ordusunu ve askeri durumunu denetlemesi

Bu hükümlerden hangileri, öneride Yunanistan'ın gözetilmiş olduğunu gösterir?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III

D) l ve II E) II ve III

14. I. Yöre halkının ve milis güçlerinin Urfa'yı Fransızlara karşı başarıyla savunması

II. İstanbul’un resmen işgal edilmesi ve Mebuslar Meclisi'nin dağıtılması

III. İstanbul Hükümeti'nin Amasya Protokolleriyle Kuvayi Milliye'yi tanıması

gelişmelerinden hangilerinin ülkede birlik ve beraberliği güçlendirip Ulusal Kurtuluş Savaşı'na katılımı artırdığı savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER TESTİ 2

1. Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı'nda Afganistan ve Kafkas Cumhuriyetleri ile Türkiye arasında paktlar oluşturma yönünde girişimlerde bulunmuştur. Bu girişimler sonucunda bazı antlaşmalar imzalanmıştır.

Sovyet Rusya'nın bu tutumu, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) Uluslararası ilişkilerde etkili olmak istediğininB) Rus halkının tam desteğini aldığınınC) Türkiye'yi tanıyan devlet sayısını sınırlamaya çalıştığınınD) Müslüman ülkeler üzerinde nüfuzunun azaldığınınE) Anlaşma Devletleri ile yakınlaşmak istediğinin

2. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak, "Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir.

İsmet İnönü'nün bu sözü,

l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme

II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme

III. Milletini yüceltme

yönündeki tutumlardan hangilerini benimsediğinin göstergesi olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

  D) II ve III E) I, II ve II 

3. Osmanlı Devleti’nin hukuken sona erdiği, Mudanya Ateşkes antlaşmasının hangi maddesi gösterir?

A)   Yunan kuvvetlerinin Meriç’ in batısına çekilmesiB)   Doğu Trakya’ da Türklerin jandarma bulundurmasıC)   İstanbul ve boğazlar çevresinin yönetimini TBMM hükümetine terk etmesiD)   Yunan ordusunun Doğu Trakya ‘ yı terk etmesiE)   Türk – Yunan savaşının sona ermesi

4.   Aşağıdakilerden hangisi I. İnönü Savaşı sonrası gerçekleşen olaylardan biri değildir?

A)   İlk anayasanın kabul edilmesiB)   TBMM’ nin İstiklal Marşı’ nı kabul etmesiC)   TBMM’ nin Londra Konferansına çağrılmasıD)   Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşmasının imzalanmasıE)   Fransa ile Ankara Antlaşmasının imzalanması

5. Kurtuluş Savaşında Güneydoğu Anadolu’ da meydana gelen çatışmalar aşağıdaki olaylardan hangisiyle son bulmuştur?

A)   Gümrü Antlaşmasının imzalanmasıB)   Ankara antlaşmasının imzalanmasıC)   Moskova antlaşmasıylaD)   Londra Konferansı’ nın toplanmasıylaE)   İtalyanların işgallerden vazgeçmesiyle

IV. ÜNİTE: TÜRK İNKILÂBI

50

A. Türk İnkılâbının Genel Özellikleri

Atatürk’ün inkılâpçı kişiliği öncülüğünde gerçekleşen Türk inkılâbıyla, devlet ve millet hayatı yeniden inşa edilmiştir.

Soru: Türk İnkılâbının Amaçlarını Yazınız?

*Milli egemenliği gerçekleştirme

*Milli bağımsızlığı sağlama

*Türk halkını çağdaş uygarlık seviyesine çıkarma

*Milli kimliği koruma

*Yönetim, yazı, hukuk, eğitim, giyim, sağlık ve ekonomik alanlarında yeniden yapılanmanın sağlanması

Soru: Aşağıdakilerden hangisi Atatürk önderliğinde yapılan Kurtuluş Savaşı ve inkılâplarla sağlanan değişimlerden biri değildir?

A) Teokratik düzenden laik sisteme geçilmesiB) Ülke idaresinde Divanı hümayundan Bakanlıklar sistemine geçilmesiC) Ümmet anlayışından sonra ulus anlayışının benimsenmesiD) Toplumun geleneksel yapısının çağdaşlaştırılmasıE) Mutlakıyet yönetiminden cumhuriyete geçilmesi ( 27.03.2011 – YGS )

B. Siyasi Alanda Yapılan İnkılâplar

1) Saltanatın Kaldırılması

Soru: Saltanat niçin kaldırılmıştır?

* İstanbul hükümeti de İtilaf devletleri tarafından Lozan

Görüşmelerine çağrıldı. Bu durum, TBMM ile İstanbul hükümeti arasında ikilik oluşturabilirdi.

* Saltanatın milli egemenlik ilkesine aykırı olması.

* Bazı çevrelerin hâlâ saltanat yönetimini istemesi

Soru: Saltanatın kaldırılmasının önemini yazınız?

* Lozan’da ikilik çıkması önlendi.

* Milli egemenlik ilkesi güçlendirildi.

* Osmanlıların siyasi varlığı sona erdi.

* Devlet başkanı sorunu ortaya çıktı.

* Siyasi yetki ile dini yetkinin birbirinden ayrılması ile laiklik yönünde ilk adım atılmış oldu.

Yorum:

a) Vahdettin saltanatın kaldırılmasından sonra güvenliğini tehlikede gördüğünden dolayı İngiltere’ye sığındı. ( ................................................. adlı İngiliz gemisine atlayıp yurdu ter etti. )

b) Vahdettin’in, İngilizlerden sığınma talebinde bulunduğu mektupta “Müslümanların halifesi” imzasını kullanması, saltanatın kaldırılmasını kabul ettiğini gösterir.

c) Vahdettin’in halifeliği yurt dışında istismar edebileceğini düşünen TBMM 18 Kasım 1922’de ....................................... Efendi’yi halife olarak belirledi.

d) Padişahın milli mücadeledeki tutumu saltanatın kadırılmasını halk nazarında kolaylaştırdı.

Dikkat ? Mustafa Kemal birleştirici yönünden dolayı Milli Mücadelenin ilk yıllarından saltanata açıkça karşı çıkmadı.

e) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu padişah ve halifeyi sembolik hale getirmiştir.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI ( 24 TEMMUZ 1923 )

51

* Mustafa Kemal; Yunanlıların İzmir’de yaptığı tahribatın görülerek, Yunanistan’dan daha fazla savaş tazminatı alınması ve görüşmeleri daha yakından takip edebilmek için barış görüşmelerinin İzmir’de olmasını istemiştir. Görüşmelerin tarafsız bir ülkede olmasını isteyen Avrupalı devletler ise görüşmelerin İsviçre’nin Lozan kentinde olmasına karar vermiştir.

* .................... .................................. bakanlar kurulu başkanı olduğu için görüşmelere katılmak istemiş; fakat görüşmelere Mondros Mütarekesini imzalayan bir kişinin gidemeyeceğini savunan Mustafa Kemal; barış görüşmelerine İsmet Paşa’nın gitmesini uygun bulmuştur.

* Görüşmelere TBMM adına baş delege olarak İsmet İnönü, Rıza Nur ve Hasan Saka katılmıştır.

* Mustafa Kemal TBMM delegelerinden; barış görüşmeleri esnasında kapitülasyonlar ve Ermeni meselesi hakkında taviz verilmemesini istemiştir.

* Lozan’da barış görüşmeleri 20 Kasım 1922’de başladı. Borçlar, Irak sınırı, kapitülasyonlar, Boğazlar ve İstanbul’un boşaltılması meselesinden dolayı görüşmeler 4 Şubat 1923’de kesildi.

* Yahudi cemaati lideri Haim Naim Efendi’nin ara-buluculuğu sonucunda görüşmeler 23 Nisan 1923-de tekrar başlayıp, 24 Temmuz 1923’de sonuçlandı.

Lozan Antlaşmasına Göre;

a-Sınırlar:

Doğu Sınırı: Kars Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı.

Irak Sınırı: Musul petrol bölgesini Türkiye’ye bırakmak istemeyen İngiltere Irak sınırının çizilmesinde sorun çıkardı. Görüşmelerde vakit kaybedilmek istenmediğinden dolayı, Irak sınırı meselesinin, Lozan Görüşmelerinden sonra Türkiye ile İngiltere arasındaki ikili görüşmelerle halledilmesi kararlaştırıldı.

Yorum: Irak sınırının çizilmesi, Lozan’da çözüme ka-vuşturulamamıştır.

Suriye Sınırı: Ankara Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı.

b-On İki Ada: İtalya’ya bırakıldı.

c-Ege Adaları: Bozcaada ve Gökçeada dışındaki diğer adaların Yunanistan’a, silahlandırmamak şartıyla bırakılmasına karar verildi.

d-Boğazlar: Boğazlar başkanlığını Türk delegenin yapacağı şekilde bir komisyon tarafından yönetilecektir. Bu komisyon milletler cemiyeti tarafından denetlenecek ve statü milletler cemiyetinin garantisinde olacaktır. Boğazlardan serbest geçiş olacaktır. Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak; fakat savaş gemileri tonaja tabi tutulacaktır. Türk askeri olağanüstü durumlar hariç boğazlar bölgesinin 20 km gerisinde duracaktır.

Yorum: Türkiye açısından Lozan antlaşmasının en kritik maddesi boğazlarla ilgili maddesi olmuştur. Bu madde adeta Türkiye’yi mağlup durumuna düşürerek, Türkiye’nin egemenlik haklarını kısıtlamıştır.

e-İstanbul’un Boşaltılması: Antlaşmanın imzalanmasından 6 hafta sonra İstanbul boşaltılacaktır.

Not: İşgalciler 2 Ekim 1923’de İstanbul’u terk etti.

f-Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye:

Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye kaldırıldı.

g-Borçlar: Osmanlı’nın en fazla Fransa’ya borcu olduğundan dolayı, borçlar en fazla Fransa ile tartışıldı. Borçların I. Dünya Savaşı sonucunda Osmanlı’dan ayrılan devletlerle TBMM arasında paylaştırılarak ödenmesine ve TBMM’nin üzerine düşen borcu taksitler halinde ödemesine karar verildi.

h-Ermeni Meselesi: Kapandı.

ı-Azınlıklar: TBMM, azınlıklar bahane edilerek iç işlerine karışılmaması için bütün azınlıkları Türk vatandaşı kabul etti. İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler hariç; diğer azınlıkların ve dışarıdaki Türklerin ülkelerine dönebileceği kabul edildi.

i-Yabancı Okullar: Yabancı okulları iç meselesi sayan TBMM Lozan Görüşmelerinde yabancı okulları tartışma konusu yaptırmadı.

k-Savaş Tazminatı: Yunanistan, Karaağaç bölgesini savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verecektir.

Yorum: Bu madde Trakya’nın I. Dünya Savaşı öncesindeki sınırı değişmiştir.

l-Patrikhane: Patrikhane İstanbul’da kalacaktır. Patrik seçimini, başka devletleri iç işlerine karıştırmak istemeyen Türkiye yapacaktır. Türkiye Ortodoks din adamlarının belirlediği üç adaydan birini patrik olarak tayin edecektir. Patriğin siyasal yetkileri olmayacaktır.

m-Kıbrıs: İngiltere kendi toprağı saydığı Kıbrıs’ı görüşmeler esnasında tartışma konusu yaptırmadı.

Örnek Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Lozan Barış Antlaşması'na, önemli bir uluslararası antlaşma niteliği kazandırmaktadır?

A) Bu antlaşmayı bütün dünya devletlerinin onaylamış olması B) Bu antlaşmanın, geçerliliğini uzun süre koruyabilmesi C) Bu antlaşmanın, uzun süren görüşmeler sonunda yapılmış olması D) Bu antlaşmanın birçok antlaşmaya örnek teşkil etmesi E) Bu antlaşmayla ilgili tarafların tüm isteklerinin gerçekleşmiş olması

52

Soru: Lozan Antlaşmasının önemini yazınız?

* Türkiye Devleti tanındı.

* Osmanlı devletinin sona erdiği kabul edildi.

* Türk devletinin tam bağımsızlığı kabul edildi.

* Osmanlı’nın bıraktığı asırlık sorunlar kapandı.

* Devrimler için ortam hazırlandı.

* Sevr Antlaşması yürürlükten kalktı.

* Sömürge altında yaşayan milletlere örnek oldu.

Soru: Lozan Antlaşmasının eleştirilen yönleri nedir? Yazınız.

* Batı Trakya ve Ege Adaları’nın geri alınamaması

* Patrikhanenin İstanbul’da kalması

* Musul’un alınamaması

* Boğazların statüsü

Yorum: Lozan’ı eleştirenlerin; günün şartlarını, bilmediği veya düşünmediği anlaşılmaktadır. Tarihçi araştırdığı olayın geçtiği dönemin şartlarını bilmek zorundadır.

Soru: Lozan Antlaşmasının genel özelliklerini yazınız?

* I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan antlaşmalar arasında günümüze kadar geçerliliğini koruyan tek antlaşmadır.

* I. Dünya Savaşı sonucunda imzalanan en son antlaşmadır.

* Yeni bir devletin kurulduğunu belgelemiştir.

* 23 Ağustos 1923’de II. Meclis tarafından onaylandı.

* Rusya ve Bulgaristan sadece Boğazlar rejimi için katıldı.

* 143 maddedir.

Soru: Lozan’ı I. Dünya Savaşından Sonra İmzalanan Antlaşmalardan Ayıran Farklar Nelerdir?

* Askeri kısıtlamalar yoktur.

* Türkiye savaş tazminatı vermemiştir

* Türkiye’ye ekonomik yaptırımlar uygulanmamıştır.

* Zaferi simgelemektedir.

* Türkiye eşit devletler statüsündedir.

Soru: Millî Mücadele Dönemi’nde bir İngiliz tarihçinin “Yenilmiş, parçalanmış bir ulusun, bu harabe içinden ayağa kalkması ve dünyanın en büyük ulusları ile tam eşit şartlar içinde karşı karşıya gelmesi ve Büyük Savaş’ın bu galiplerini dize getirerek her istediğini kabul ettirmesi şaşılacak şeydir.” diyerek tanımladığı antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gümrü B) Lozan C) Moskova D) Ankara E) Kars

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

2. Cumhuriyetin İlanı ( 29 Ekim 1923 )

* TBMM’nin açılması ile cumhuriyete dayalı bir devlet kurulmuş fakat; ortamın müsait olmamasından dolayı kurulan sistemin adı açıkça söylenememiştir.

* İtilaf devletlerinin İstanbul’u boşaltması ile devlet merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim 1923’de ..........................................’nın başkent ilan edilmesi ile bu sorun ortadan kalkmıştır.

* Ekim 1923’de meclis başkanı yardımcısı ve içişleri bakanı seçilmesi gerekiyor, fakat meclis bu seçim işinde anlaşma sağlayamıyordu. Meclisin çalışamaz hale gelmesi ise hükümet bunalımını oluşturdu. Bunun üzerine Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti (27 Ekim). Yeni hükümetin kurulması konusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar meclis hükümeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme göre bakanlar meclisten tek tek seçiliyordu. Mustafa Kemal mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek cumhuriyetin ilan edilmesine karar verdi. Kabine sistemine göre meclis cumhurbaşkanını seçecek, cumhurbaşkanı başbakanı tayin edecek; başbakan da meclisten uyumlu çalışabileceği kişileri bakan olarak belirleyerek kabineyi kuracaktır.

* ........................... ................................... ilk cumhurbaşkanı, .................................. ....................... ilk başbakan, ................ ............................. ............................ ilk meclis başkanı oldu.

Soru: Cumhuriyetin ilanının önemini yazınız?

* Rejimin (...........................................................) ve devletin adı (...................................... ..................................................) belli oldu.

* Devlet başkanlığı sorunu çözüldü. ( Cumhurbaşkanı: ..................................... ............................)

* Kabine sistemine geçildi.

* 1921 Anayasasında ilk önemli değişiklik yapıldı.

* Daha uyumlu ve yürütmeyi aksatmayacak hükümetlerin oluşması için zemin hazırlandı.

* Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirinden ayrıldı.

Not: Yasama ve yürütme görevlerinin TBMM’nin açıldığı zaman TBMM’ye verilmesi cumhuriyet sis-teminin oluşacağının habercisiydi.

3. Halifeliğin Kaldırılması ( 3 Mart 1924 )

Soru: Halifeliğin kaldırılmasının sebeplerini yazınız?

* Halife Abdülmecit’in TBMM’nin belirlediği kurallara uymaması.

* Halifeliğin laiklikle bağdaşmaması.

* Halifeliğin cumhuriyet rejimi ile çelişki içinde olması

53

* Halifelik makamının cumhuriyet karşıtları için sığınak haline gelmesi.

* Halifelik makamının yapılacak inkılâplar için engel görülmesi.

* İslam ülkelerinde sömürgeleri olan Avrupalı devletlerin halifeliği temsil eden Türkiye’yi kendileri için potansiyel tehlike olarak görmesinin Türkiye’nin dışişlerini olumsuz etkilemesi.

Dikkat ? ? ?

Halifeliğin Kaldırıldığı Gün;

* ................................ ........................... Kanunu kabul edildi.

* Şer’iyye ve Evkaf Vekâleti kaldırılarak yerine Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu.

* Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığının yetkilerini bünyesinde bulunduran Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak; yerine Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı oluşturuldu. Böylece askeri yetki ile siyasi yetki birbirinden ayrılmış oldu.

Yorum:19 Aralık 1924’de komutanlık ile milletvekilliği birbirinden ayrıldı. Olağanüstü durumdan dolayı Kurtuluş Savaşı yıllarında komutanlardan bir kısmı aynı zamanda milletvekiliydi.

* Osmanlı hanedanı mensuplarının yurt dışına çıkarılmasına karar verildi.

Yorum: 1921 Anayasası şer’î hükümlerin yürürlüğünü TBMM’ye vermekle halifeliği yetkisiz ve sembolik duruma getirmiştir.

Soru: Halifeliğin kaldırılmasının önemini yazınız?

* Laikliğe geçişin en önemli aşması oldu.

* Cumhuriyetin karakteri tam olarak belli oldu.

* Ümmetçilik en önemli dayanağını kaybetti.

* Ulusal egemenlik pekiştirildi.

* İnkılâp süreci hızlandı

* Dış ilişkilere yönelik soğukluk ortadan kalktı.

* Ümmetçilikten milliyetçiliğe geçişte önemli bir adım daha atıldı.

Soru: Hindistan’daki bir tarikatın lideri olan Ağa Han ile İngiltere Kralı’nın özel danışmanı Hintli Emir Ali, Başbakan İsmet Paşa’ya bir mektup yollayarak halifelik kurumuna dokunulmamasını rica etmişlerdir.

Bu durumun, halifelikle ilgili olarak,I. bu kurumun, tüm Müslümanlar üzerinde siyasal gücünün olduğu,II. yabancıların, bu kurumu Türkiye’nin içişlerine müdahale amacıyla kullanmak istedikleri,

III. bu kurumun varlığının ülkede tartışma konusu olduğu, durumlarından hangilerine kanıt olduğu savunulabilir?

A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve III D) Yalnız I  E) II ve III ( 27.03.2011 – YGS )

Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri

* 23 Nisan 1920’de açılan ilk TBMM’de siyasi par-tiler yoktur. Bütün vekiller misak-ı milliyi gerçekleştirme fikri etrafında birleşmişti.

* İlk anayasa hazırlanırken; mecliste Tesanüt, İstiklal, Islahat ve Halk Zümresi gibi gruplar oluştu. Mustafa Kemal bu zor durumun aşılabilmesi için meclis de I. Grup da denilen Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubunu kurdu. Mustafa Kemal yapacağı işleri bu grupla beraber yapmaya çalıştı. Bu grubun karşısında olanların tümüne birden II. Grup, ya da Muhafaza-i Mukaddesat Grubu dendi.

* Lozan görüşmelerinin olduğu dönemde, devletin yönetim şekli ve barıştan sonra izlenecek iç siyaset konusunda mecliste görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Bu durum karşısında meclis 1 Nisan 1923’de seçimlerin yeniden yapılarak meclisin yenilenmesi kararını alarak dağıldı.

* Mustafa Kemal yeni meclis için yapılan seçimlere inkılâpçı kişilerin aday olmasını sağladı. Seçimler 23 Nisan 1923’de yapıldı ve II. Meclis 11 Ağustos 1923’de çalışmaya başladı. Lozan Antlaşmasının onaylanması, Ankara’nın başkent ilan edilmesi ve cumhuriyetin ilan edilmesi gibi birçok iş II. Meclis tarafından yapıldı. 1923-1927 arasındaki büyük inkılâpları yaptığından dolayı II. Meclise inkılâpçı meclis de denilir.

1- Cumhuriyet Halk Partisi:

* Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu 9 Eylül 1923’de Halk Fırkasına dönüştü. Mustafa Kemal, gerçekleştirmeyi düşündüğü inkılâpları par-ti programına koymuş ve bu partiyi her hangi bir toplumsal sınıfın değil; bütün halkın partisi yapmaya çalışmıştır.

Yorum: Mustafa Kemal’in amacı inkılâpları halka mal etmektir.

* Halk Fırkası 1924’de Cumhuriyet Halk Fırkası; 1935’de ise Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Bu partinin başkanlığını ve cumhurbaşkanlığını 1938’e kadar Mustafa Kemal yürüttü.

* 1938 ile 1950 arasında İsmet İnönü CHP’nin başkanlığını yürüttü.

* Parti 1980’de kapatıldı.

Not: CHP devletçilik ilkesini benimsemiş olmasından dolayı kendisinden sonra kurulan partilerden ayrılır.

54

Yorum:

a) Halkın istek ve şikâyetlerinin meclise daha iyi yansıması için çok partili hayat denendi. Fakat gerek halk buna hazır olmadığından gerekse inkılâplar tam olarak oturmadığından dolayı çok partili hayatın uygulanması sonraya bırakıldı.

b) 18 Ekim 1920’de Türk Komünist Partisi kuruldu. Bu partinin kuruluşunda SSCB’nin yardımını devam ettirebilmek, gizli komünist çalışmalarını kontrol altına almak, Rusya’nın baskı ve gizli girişimlerinden kurtulmak düşüncesi etkili oldu.

c) Tek parti sistemi hükümetin denetlenmesini güçlendirmekteydi.

2-Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası:

* Milletvekilleri arasında saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması ve cumhuriyetin ilanı sonucunda görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Halk Fırkası içinde en fazla karşı çıkılan konular devletçilik ve inkılâpçılık oldu.

* Görüş ayrılıklarının giderek artması sonucunda CHP’den ayrılan milletvekilleri ile ordudaki görevlerinden ayrılan milletvekilleri 17 Kasım 1924’de Terakki Perver Cumhuriyet Fırkasını kurdular.

* Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve Adnan Adıvar partinin ileri gelenleridir.

* TCF, devletçilik ile inkılâpların hızlı ve köktenci olmasına karşıydı. Ekonomide liberalizmi benimsiyordu.

* Partinin dini inançlara saygılı olduğunu slogan haline getirmesi, eski düzeni isteyenleri bu partide topladı.

* Şeyh Sait İsyanı sonucunda bakanlar kurulu kararıyla kapatıldı.

Yorum:

a) TCF ilk muhalefet partisidir.

b) Rejimin yeniliğinden dolayı bu partinin kurulması aceleciliktir.

Şeyh Sait İsyanı

Soru: Şeyh Sait İsyanının sebeplerini yazınız?

* Yenilik hareketlerinin istenmemesi.

* Gericilerin din elden gidiyor parolasını kullanması

* Musul’u Türkiye’ye vermek istemeyen İngiltere’nin Irak ile Türkiye arasına tampon vazifesi görecek olan Kürt Devleti kurdurmak istemesi.

* Doğu Anadolu’nun yıllarca ihmal edilmiş olması.

* TCF’ nin gericilere ümit verici tutumu

* Toprak ağalarının yeni devleti çıkarlarına uygun bulmaması.

* 13 Şubat 1925’de Diyarbakır’da başlayan isyan Genç, Erzurum, Elazığ, Muş ve Bitlis’te etkili oldu.

* Bu bunalımlı dönemde Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti. Yeni hükümeti oluşturan İsmet İnönü isyana karşı bazı önlemler almıştır. Bu önlemler;

* Bölgede sıkıyönetim ilan edildi.

* Bölgeye ordu sevk edildi.

* Hıyanet-i Vataniye Kanununu tamamlar nitelikte olan ve rejimin tartışılmasını yasaklayan ............................................ ......................................... ..................................... ilan edildi.

Yorum: 4 Mart 1925’den 2 Mart 1927’ye kadar yürürlükte kalan bu kanun inkılâpların kabul edilmesini kolaylaştırdı.

* İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu.

Not: İsyan 15 Nisan 1925’de tamamen bastırıldı ve suçlular cezalandırıldı. Şeyh Sait İsyanının Sonuçları:

* İstiklal Mahkemeleri tekrar kuruldu.

* Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı.

* TCF kapatıldı.

* İlk çok partili hayat denemesi başarısız sonuçlandı.

* Musul meselesi İngiltere lehine sonuçlandı.* Devrimler konusunda dikkatli olunması gerektiği görüldü.

Not: Bu isyan laikliğe ve devrimlere karşı oluşan ilk ciddi isyandır.

Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi(16 Haziran 1926)

Sebepleri:

* Bazı grupların Mustafa Kemal’i ortadan kaldırarak amacına ulaşmak istemesi.

* Rejimi değiştirmek isteyen çevrelerin düşünceleri.

Not: Bu girişimden ............................... ................................. denilen kayıkçı sayesinde devletin haberi oldu.

55

Suikastı Hazırlayanlar:

Şükrü Bey: Terakkiperver Cumhuriyet FırkasındanKara Kemal : İttihat ve TerakkicilerdenZiya Hurşit, Ayıcı Arif, Sarı Edip, Cavit Bey…

Önemi:

* İttihatçılar tamamen tasfiye edildi.

* Muhalifler sindirildi.

* TCF’ nin kapatılması haklılığı daha iyi anlaşıldı.

* Mustafa Kemal “Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır” diyerek Türkiye Cumhuriyetinin varlığının devamının kendi sağlığına bağlı olmadığını; bu devletin sağlam temeller üzerine bina edildiğini vurgulamıştır.

3-Serbest Cumhuriyet Fırkası ( 12 Ağustos 1930 )

Soru: Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulma sebeplerini yazınız?

* 1929’da meydana gelen dünya ekonomik bunalımının Türkiye’yi de olumsuz etkilemesinden dolayı mecliste bunalımlar meydana gelmiştir. Mustafa Kemal bu bunalımın yeni bir partinin kurulması ile aşılacağına inanmaktadır.

* Meclise demokrasinin gereği olan çok sesliliği getirmek.

* Ülkenin çok partili hayata hazır hale geldiğinin tahmin edilmesi.

* Mustafa Kemal arkadaşı olan …………………................. ................................. ...............................................’a Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurdurmuştur.

* Serbest Cumhuriyet Fırkası ekonomide devletçilik yerine liberal ekonomiyi savunmuştur. Parti inkılâplar ve Mustafa Kemal’e saygılıydı.

* Mustafa Kemal başkanı olduğu CHP ile SCF arasında tarafsız olacağına dair, Ali Fethi Okyar’a söz vermiştir.

* Bir kaç ay sonra eski sistemi savunanların SCF’de toplanması Ali Fethi Okyar’ı kuşkulandırdığı için; Ali Fethi Okyar, 17 Kasım 1930’da SCF’yi kapattı.

Menemen Olayı (23 Aralık 1930)

* Nakşibendi tarikati üyesi Derviş Mehmet ve yandaşları halkı kışkırtmışlardır.

“ Ey Müslümanlar ne duruyorsunuz. Halife Abdülmecit sınıra geldi Sancak-ı şerif çıktı. Din elden gidiyor, şeriat isteyelim.”

* İsyanı önlemeye çalışan asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay gericiler tarafından öldürüldü. Bölgeye gelen askeri birlikler isyanı bastırdı.

Soru: Menemen Olayınının önemini yazınız?

* Çok partili hayat için ortam oluşmadığı görüldü.

* Rejimin yerleşmesi için daha dikkatli olunması gerektiği görüldü.

* SCF’ nin kendi kendini kapatmasının haklılığı anlaşıldı.

Not: İnkılâpların yerleşmesi için 1945 yılına kadar bir daha çok partili hayat denenmedi.

4-Demokrat Parti (1946) Soru: Demokrat Partinin kuruluş sebeplerini yazınız?

a) CHP’de parti içi muhalefetin artması.

b) II. Dünya Savaşını demokrat devletlerin kazanması.

c) Türkiye’nin çok partili hayata hazır hale gelmesi.

* Demokrat Parti CHP’den ayrılan Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan öncülüğünde kuruldu.

* 1946 yılında yapılan seçimleri, açık oy gizli tasnif esasına göre olduğundan dolayı, CHP kazandı.

* 1950 seçimlerini, gizli oy açık tasnif esasına göre, DP ezici bir çoğunlukla kazandı ve ilk defa Türkiye’de CHP dışında başka bir parti yönetime geldi.

* DP iktidarı 27 Mayıs 1960 askeri darbesine kadar devam etti.

Not: 17 Eylül 1961’de devrin başbakanı ................................ ............................................................................. idam edildi.

Kadınlara Verilen Siyasi Haklar

56

* Kadınlara;

a) 3 Nisan .......................’da belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı;

b) 29 Ekim ........................’de muhtar seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı;

c) 5 Aralık ............................’de ise milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verildi.

Soru: Kadınlara siyasal hakların verilmesinin önemini yazınız?

* Kadın, siyasal alanda erkeğe eşit hale geldi.

* Ulusal irade meclise tam olarak yansıdı.

* Milli Egemenlik ve halkçılık pekişti.

* Türk kadını Avrupa ülkelerinde kadınlara verilmiş olan haklardan daha fazla hakka sahip oldu.

Not: 1935 seçimlerinde 18 kadın milletvekili meclise girmiştir. ( Günümüzde mecliste 78 kadın milletvekili bulunmaktadır. 2013 )

C. Hukuk Alanında Yapılan İnkılâplar

Osmanlı Hukukunun Özellikleri

* Şer’i ve örfî olmak üzere ikiye ayrılır.

* Din, mezhep farkları ve kapitülasyonlar mezhep birliğini engellemiştir.

* Tanzimat döneminden itibaren batı hukuku taklit edilmeye başladı.

* Kadın hakları kısıtlıdır.

* Mahkemelerde tek yargıç vardır.

* Avukatlık kurumu son döneme kadar yoktur.

* Laik değildir.

Anayasal Hareketler

1-1921 Anayasası ( Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ) ( 20 Ocak 1921)

Anayasa nedir? Devletin niteliğini, kurumların işleyişini, vatandaşların temel hak ve sorumluluklarını belirleyen temel yasaya anayasa denir.

Teşkilat-ı Esasiye’nin Yapısı:

* Gerekli görüldüğünde Kanun-ı Esasinin uygulanması uygun görülmüştür.

* Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir.

* Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

* TBMM süre dolmadan seçimleri yenileyebilir.

* Savaşa ve barışa TBMM karar verir.* Şer’i hükümlerin yürürlüğünü TBMM yapar.

* Bakanlar meclis tarafından seçilir.

* Vekiller iki yılda bir seçilir.

* TBMM başkanı icra vekilleri heyetinin de başkanıdır.

Teşkilat-ı Esasiyenin Özellikleri:

* Olağan üstü durum için hazırlandığından dolayı geniş kapsamlı değildir.

* Milli Egemenliği yansıtan ilk siyasi belgedir.

* Temel hak ve hürriyetlere yer verilmemiştir.

* 23 madde bir ek bölümden oluşur.

* Yeni devlete işlerlik kazandırdı. * Laik bir anayasa değildir.

* Kuvvet ve yetkinin kaynağı millettir.

* Meclisin üstünde güç yoktur.

* En önemli değişikliğini cumhuriyetin ilanı ile gördü.

* Yeni devletin kurulduğunu belgeledi.

* TBMM’nin meşruluğunu tanıttı.

* Amasya Genelgesinden itibaren oluşan ruh resmi hüviyet kazandı.

* Meclis hükümeti sistemi benimsendi.

* Milli egemenlik ilkesi yasallaştı.

57

Teşkilat-ı Esasiyenin Geç İlan Edilme Sebepleri:

* Kanun-ı Esasinin varlığı.

* TBMM’nin kendisini tam olarak ispatlayamaması.

Yorum: Yeni bir anayasanın kabulü yeni bir devletin oluştuğunu gösterir. Bu da birliği zedeleyebilirdi.

2-1924 Anayasası ( 20 Nisan 1924 ):

Kapsamı:

* Egemenlik milletindir. Devletin şekli cumhuriyettir.

* Devletin dini İslam, Başkenti Ankara, dili Türk-çedir.

* Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir.

* Kişi hürriyeti başkasının hürriyetinin başladığı yerde biter.

* Vekiller 4 yılda bir seçilir.

* Seçme yaşı 22; seçilme yaşı 30’dur.

* Cumhurbaşkanı 4 yılda bir seçilir. Tekrar seçilebilir.

* Seçme ve seçilme erkekler aittir. * Vatandaşlar kanun önünde eşittir.

* Kabine sistemi geçerlidir.

* Cumhuriyet sistemi değiştirilemez.

Özellikleri:

* Meclis hükümeti sistemi ile parlamenter sistem arasında bir geçiştir.

* Türk İnkılâbının hukuki temelleri atıldı.

* Yargı kısmen meclisin dışına alındı.

* Kanun-ı Esasi kesin olarak yürürlükten kalktı.

* En uzun ömürlü anayasamızdır.

* İnkılâplar dönemi anayasası olduğundan dolayı, en fazla değişikliğe uğrayan anayasamızdır.

* 1934’de kadınların seçme ve seçilme hakkı anayasaya alındı.

* 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya alındı.

* 1945’de anayasanın dili sadeleştirildi.

* 1952’de anayasanın eski dili tekrar kabul edildi.

3-1961 Anayasası:

Kapsamı: * Kuvvetler ayrılığı prensibi benimsendi.

* Cumhuriyet senatosu kuruldu.

* Nispi temsil sistemi benimsendi.

* Anayasa mahkemesi kuruldu.

* Kişisel hak ve hürriyetler genişletildi.

* Cumhuriyetin nitelikleri değişmez kabul edildi.

* Sosyal hukuk devleti anlayışı benimsendi.

* Yürütme sınırlandırıldı.

* Cumhurbaşkanlığı sembolikleştirildi.

* Üniversiteler, TRT, DPT ve MGK anayasaya a-lındı. * Anayasa Mahkemesi, Kanun Hükmünde kararname çıkarma, Yüksek Savcılar Kurulu, Yüksek Hakimler Kurulu ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi benimsendi.

* Meclis 450 üyeden, cumhuriyet senatosu 150 üyeden oluştu.

* Vekiller 4 yılda bir; senatörler 6 yılda bir seçilecektir.* Siyasi parti hakları anayasaya alındı. Özellikleri:

* 27 Mayıs 1961 askeri darbesi sonucunda hazırlandı.

* Yapılan darbeyi haklı gösterme eğilimindedir.

* Siyasi iktidarın uygulamalarına karşı olduğu için bir tepki anayasasıdır.

4-1982 Anayasası:

Özellikleri:

*12 Eylül 1980 askeri darbesi sonucunda hazırlanmıştır.

*1982’de yapılan referandum sonucunda hem anayasa hem de cumhurbaşkanı belirlendi.

*Kişisel hak ve hürriyetler kısıtlandı.

*Cumhuriyet senatosu kaldırıldı.

* Milletvekili sayısı 400 olarak belirlendi. (1987’de 400’den 450’ye; 1995 yılında da 450’den 550’ye çıkarıldı.)

*Milletvekili seçimlerinin 5; cumhurbaşkanlığı se-çiminin 7 yılda bir yapılması kabul edildi.

*Bir tepki anayasasıdır.

58

*Yapılan darbeyi haklı gösterme eğilimindedir.

*Yürütmeyi güçlendirmeye çalışmıştır.

*Değişmeyecek hükümleri çoktur.

*Cumhurbaşkanlığı sembolik olmaktan çıkarıldı. TBMM’nin Yetkileri:

*Kanun koymak ve değiştirmek

*Bakanlar kurulunu denetlemek

*Bütçeyi görüşmek

*Para basılmasına karar vermek*Savaş ve barışa karar vermek

*Uluslararası antlaşmaları görüşmek

*Genel ve özel af çıkarmak

*Ölüm cezalarının uygulanmasını onaylamak

Dikkat ??? Türkiye'de idam cezası ilk önce 2002'de savaş, çok yakın savaş tehdidi ve terör suçları halleri dışındaki suçlar, 2006'da ise tüm suçlar için kaldırılmıştır.

*Süre dolmadan seçimlerin yenilenmesine karar vermek

Medeni Kanunun Kabulü ( 17 Şubat 1926 )

Sebepleri:

* Osmanlı’nın son döneminde hazırlanmış olan Mecellenin halkın medeni hukuka dair ihtiyaçlarını tam karşılayamaması.

* Mecellenin sadece Hanefi mezhebini ölçü alması.

* Bütün vatandaşlarını eşit kabul eden Türkiye Cumhuriyetinin yapısına Osmanlı zamanından kalan hukukun uymaması.

* Hazırlayanlar; Mecellenin, değişen şartlara göre değişebileceğini belirttiyse de; değişen şartlara göre değiştirilmemesi.

Soru: İsviçre Medeni Kanununun Türk Medeni Kanunu Olarak Kabul Edilmesinin Sebeplerini yazınız?

* Mevcut kanunların en yenisi olması

* Demokratik olması.

* Akılcı ve pratik olması.

* Kadın ve erkek eşitliğine uygun olması.

Medeni Kanunun Getirdiği Yenilikler

* Hukuk birliği ve düzeni sağlandı.

* Vatandaşlar arasında hak ve ödevler bakımından eşitlik sağlandı.

* Mirasta kadın erkek eşitliği sağlandı.

* Toplumsal alanda kadın erkek eşitliği sağlandı.

* Hukukta din ve mezhep farkı kaldırıldı.

* Patrikhanenin din işleri dışındaki yetkileri kaldırıldı.

* Boşanma hakkı kadına da erildi.

* Boşanma durumunda kadın ve çocukların hakları güvence altına alındı.* Patrikhane ve konsoloslukların mahkeme kurma hakkı ellerinden alındı.

* Hukuk düzeni laikleşti.

* Modern Türk ailesi oluştu.

* Aile hayatında eşitlik sağlandı.

* Kadına meslek seçme özgürlüğü verildi.

* Lozan Antlaşmasının 48’nci maddesine göre azınlıklar kendi medeni meselelerini kendi mahkemelerinde halledecekti. Medeni kanunun kabulü ile azınlıkların bu hakkı kaldırıldı.

* Azınlıkların hukuk özerkliği kesin olarak bitti.

* Millet bilincinin oluşması için önemli bir adım atıldı.

* Kadın ve erkek için tek eşle evlilik benimsendi.

* Evlenme devlet kontrolüne alındı. Yorum:

* Kapitülasyonlar, yabancı uyruklu kişilerin Osmanlı hukukuna uymasını engelliyordu.

* Medeni Kanun kadınlara siyasal haklar ( seçme – seçilme) vermemiştir.

!!!!!!!!!!!Lütfen Dikkat !!!!!!!!!! Sınavlarda en çok cevap olacak maddedir.

* Devlet yapısının laikleşmesi 1928’de tamamlandı.

* 1922-1928 arası laikleşmenin hızlı olduğu dönemdir.

* 1923-1933 çağdaşlaşmanın hızlı olduğu dönemdir.

Soru: Laikliğin Aşamalarını yazınız?

* Saltanatın kaldırılması

59

* Halifeliğin kaldırılması

* Şer’iyye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması.

* Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması.

* Tekke, zaviye, dergâh ve türbelerin kapatılması.

* Kılık kıyafet devrimi

* Medeni Hukukun kabulü

* Anayasadan devletin dini İslam’dır maddesi atılması.

* 1937’de Laikliğin anayasaya alınması.

Not: Hukukta laikliğin benimsenmesi; Avrupalıların, ülkemizde yaşayan Hıristiyanların haklarını bahane ederek, iç işlerimize karışmasını önledi.

Soru: Hukuk alanında meydana gelen değişim sürecini sırası ile yazınız?

* 1924 Şeriye ve Evkaf Vekâleti kaldırıldı.

* 1924 Şeriye Mahkemeleri kaldırıldı.

*1924 anayasası yürürlüğe girdi.

*1925 Ankara Hukuk Mektebi açıldı.

*1926 Medeni Kanun kabul edildi.(İsviçre)

*1926 Ceza Kanunu kabul edildi.(İtalya)

*1926 Borçlar Kanunu kabul edildi.(Almanya)

*1928 Devletin dini İslam’dır, maddesi anayasadan çıkarıldı.

*1929 İdare Hukuku kabul edildi.(Fransa)

*1930 – 1934 Kadınlara siyasal haklar tanındı.

*1937 Atatürk ilkeleri anayasaya konuldu.

Ç. Eğitim ve Kültürel Alanında Yapılan İnkılâplar

Sebepleri:

* Eğitimi çağdaşlaştırmak

* Milli demokratik ve laik bir toplum oluşturmak

* Eğitimi birleştirmek

* Eğitimdeki ikilik ve karışıklığı önlemek

* Cumhuriyet rejimini güçlendirecek eğitim sistemini oluşturmak.

* Kültür ikiliği ve çatışmasını önlemek.

A) Tevhid-i Tedrisat Kanunu ( 3 Mart 1924 )

* Eğitim ve öğretimde birlik sağlandı.

* Bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlandı.

* Eğitim devletçi, milliyetçi ve laik bir karakter kazandı.

* Azınlık okullarının zararlı faaliyetleri durduruldu.

* Yabancı okullara Türkçe dersleri kondu.

* Medreseler kapatıldı.* İlköğretim zorunlu ve parasız duruma getirildi.

* Eğitimde eşitlik sağlandı.

B) Medreselerin Kapatılması

Sebepleri:

* Yeni rejim karşıtlarının yetişmesini önlemek

* Kültür ikiliğini önemek

* Din bilginine pek ihtiyaç olmaması

* Medreselerin çağa ayak uyduramaması

* Tutucuların kendi fikirleri doğrultusunda adam yetiştirmesini önlemek.

Not: Din adamı ihtiyacını karşılamak için İmam Hatip Liseleri ve İlahiyat Fakülteleri açılmıştır.

C) Maarif Teşkilatı Kanunu (2 Mart 1926)

Bu kanun ile eğitim sistemi milli olacak şekilde, ilk ve orta öğretim programları belirlendi. Eğitim çağdaş hale geldi. Müfredat programları halkın ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlendi. Hızlı bir şekilde ilkokul, ortaokul, lise ve yüksekokullar açılma yoluna gidildi.

D) Yeni Türk Harflerinin Kabulü ( 1 Kasım 1928 )

Sebepleri:

*Arap harflerinin okuma ve yazmayı zorlaştırması.

*Avrupa ile ilişkilerin kolaylaştırılmak istenmesi

*Halkı çağdaşlaştırmak

*Öz Türkçeyi yeniden canlandırmak

* Okuma yazma oranını artırmak

60

*Arap alfabesinin Türkçenin yapısına uymaması.

Soru: Harf inkılâbı sırasında, Latin alfabesinde bulunan bazı harfler alınmadığı gibi Türkçeye özgü bazı harfler de üretilmiştir.

Bu uygulamalara dayanarak harf inkılâbıyla ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Arap alfabesinin bir süre daha kullanıldığınaB) Latin alfabesinin alınmasının tepkiyle karşılandığınaC) Eski Türk alfabelerinden de yararlanıldığınaD) Latin alfabesinin Türkçeye uyarlandığınaE) Arap alfabesinin bazı harflerinin yeni alfabede yer aldığına ( 24.03.2013 – YGS )

E) Millet Mektepleri (1928) * 1928 yılında Millet Mektepleri açılarak eğitim seferberliği başlatılmıştır. Mustafa Kemal bu mekteplerde 24 Kasım 1928’de ders verdiği için, kendisine başöğretmen denilmiştir.* 1 Kasım 1928’de ayrıca milletlerarası rakamlar kabul edildi.

F) Üniversite Reformu (1933)

* 1933 yılında Darülfünunun yerine İstanbul Üniversitesi kuruldu.

*1943 yılında İstanbul’daki Mülkiye Mektebi, Siyasal Bilgiler Fakültesine dönüştürülerek Ankara’ya taşındı. Ankara Hukuk Mektebi, Hukuk Fakültesi adını aldı.

G) Türk Tarih Kurumu’nun Açılması ( 15 Nisan 1931 )

Soru : TTK’ nın kurulmasının sebeplerini yazınız?

* Türk vatanının bütünlüğüne karşı girişilecek tertipleri tarihi kanıtlarla etkisiz hale getirmek.

* Türklerin üstün medeni kabiliyetini ve dünya mede-niyetine yaptığı hizmetleri gözler önüne sermek.

* Türk milletine atılan iftiraları cevaplandırmak.

* Türk Tarihinin derinliklerini araştırmak.

* Ortak tarih bilinci oluşturmak

* Anadolu’nun eski halkını araştırmak.

Notlar:

* Türk Tarih Kurumunun kurulması ulusçulukla ( Milliyetçilik ) ilgilidir.

* Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemine kadar İslam Tarihi; Tanzimat Döneminde Osmanlı Tarihi; II. Meşrutiyet Döneminde ise Türk Tarihi ağırlıklı olarak okutuldu.

* 1932’de Türk Tarih Tezi ortaya atıldı.

* Ankara’da kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi çalışmalara katılmıştır.

H) Türk Dil Kurumu’nun Açılması ( 12 Temmuz 1932 )

Soru: TDK’ nın kurulma sebeplerini yazınız?

* Türkçe’yi yabancı dillerin etkisinden kurtarmak.

* Türkçe’nin kökenlerini araştırmak.

* Türkçe’yi zenginleştirmek.

* Türkçe’yi bilim dili haline getirmek.

* Türkçe’yi halkın anlayacağı şekle getirmek.

* Dil çalışmalarını planlı hale getirmek

* Türkçe’nin zenginliğini ortaya koymak

* Türk dilini öz benliğine kavuşturmak.

* Konuşma dili, yazı dili ve bilim dili arasındaki farkları gidermek.

* Dildeki Osmanlıcılığı bitirmek

* Halk ile aydınlar arasında dil uzlaşması sağlamak

* Resmi dil ile halk dili arasındaki farkları gidermek.

Notlar: * TDK’ nın kurulması ulusçuluk (Milliyetçilik) ile ilgilidir.

* 1932’de Halk Evleri açıldı.

* Kurumun ilk başkanı Samih Rifat’tır.

!!!!! Dikkat!!!! TTK ve TDK sınavlarda Milliyetçilik ilkesi ile ilgili soru olarak karşımıza çıkmaktadır.

61

“Türk çocuğu atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendisinde kuvvet bulacaktır." sözü ile M. Kemal Atatürk tarih öğretimine verdiği önemi açıklar.

I) Atatürk ve Sanat

* Osmanlıdan kalma Sanayiinefise, Güzel Sanatlar Akademisine dönüştü.

* Avrupa’ya öğrenci gönderildi. Cemal Reşit Rey, Ulvi Cemal Erkin, Adnan Saygun gibi kompozitörler ve Çallı İbrahim, Namık İsmail gibi ressamlar bunlardan bazılarıdır.

Not: İlk Türk operasının hazırlanması için ünlü müzisyen Adnan Saygun’u görevlendiren Atatürk, Cemal Reşit Rey’e de ilk konservatuarı kurdurdu.

* Musiki Muallim Mektebi açıldı. Ünlü besteci Prof. Paul Hindemith’ten yardım alındı.

Not: 1933 Ekiminde Ankara’da inkılâp sergisi düzenlenmiştir.

İ) Atatürk ve Spor

* Atatürk, Türk gençlerinin modern beden eğitimi, spor ve jimnastik konularında yetişmesi için Selim Sırrı Tarcan’ın çalışmalarını destekledi.

Notlar:

* 8 Ağustos 1928 yılında İstanbul’da Taksim Cumhuriyet Anıtı törenle açıldı.

* 7 Şubat 1929’da Hilaliahmer ( Kızılay ) Günü ilk kez kutlandı.

* 23 Nisan 1929 yılında 23 Nisan ilk defa çocuk bayramı olarak kutlandı.

* 1 Temmuz 1929 ‘da Ankara ile İstanbul arasında telefon görüşmeleri başladı.

* 26 Eylül 1933 Dil Bayramı ilk kez kutlandı.

D. Toplum ve Sağlık Alanında Yapılan İnkılâplar

Uyarı: Toplumsal alanda yapılan inkılâpların ortak amacı, toplumsal hayatı çağdaşlaştırma ve millileştirmedir.

A) Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması ( 30 Kasım 1925 )

Önemi:

* Türk halkının bilime, akılcılığa ve laik düşünceye yönelmesi açısından önemli bir adım atıldı.

* Birlik beraberliğin sağlanması yönünde önemli bir adım atıldı.

* Türkiye’nin falcılar, şeyhler, dervişler ve büyücüler ülkesi olamayacağı ispatlandı.

Yorum:

* Aynı gün şeyh, derviş, mürit gibi unvanların kullanılması ve kurumlarla ilgili elbiselerin giyilmesi ve muskacılık yasaklandı.

* Türbeler kapatılırken Yavuz ve Fatih gibi Türk büyüklerinin türbelerinin kapatılmaması; Türk İnkılâbının tarihi kökleri koparmaya yönelik olmadığını göstermiştir.

B) Kılık-Kıyafet Kanunu (25 Kasım 1925)

İlan Edilme Sebepleri;

* Türk halkının görünümünü çağdaşlaştırmak

* Ayrılık ifade eden giysilerin giyimini durdurmak.* Çağdaşlaşmayı ve birliği sağlamak.

!!!!!Dikkat!!!!!

* Şapka devrimi ..............................................................’dan başlatılmıştır.

* Fes geri kalmışlığın sebebi değil; anısıydı.

* Kadınların giyimi konusunda kanun çıkarılmayıp; bu durum doğal haline bırakıldı.

* 3 Arlık 1934’de çıkarılan bir kanunla din adamlarının ibadet yerlerinin dışında dini kıyafet giymeleri yasaklandı. (Diyanet İşleri Başkanı, Patrik ve Haham Başı bu kuralın dışında tutuldu.)

C) Miladi Takvimin Kabulü(26 Aralık 1925)

Avrupa ile Türkiye arasındaki ilişkileri kolaylaştırmak ve batıya uyum sağlamak için ilan edildi.

!!!!!Dikkat!!!!!!

1-Aynı gün Avrupa’nın saat ölçüsü kabul edildi.

2-........................’de Avrupaî tarz ağırlık ve uzunluk ölçüleri kabul edildi. 1 Nisan 1931 yılında okka yerine kilogram, arşın yerine metre kabul edildi.

62

Osmanlılarda kullanılan ölçüler;

Ağırlık Ölçüleri: Habbe, arpa, buğday, kıtmir, miskal, okka, çeki, dirhem, kantar

Uzunluk Ölçüleri: Arşın, endaze, adım, kulaç

Hacim Ölçüleri: Kile, dolu, urup, şinik, harhar

3-..........................’de hafta tatil günü cumadan pazara alındı.4-.................................’de uluslararası rakamlar kabul edildi.

5-Uzunluk ve ağırlık alanındaki değişiklikler ve hafta tatilinin değiştirilmesi Avrupa ile ticari ilişkileri kolaylaştırmaya yöneliktir.

D) Soyadı Kanununun Kabulü( 21 Haziran 1934 )

Sebepleri:

* Medeni Kanunun uygulanmasından doğan aksaklıkları gidermek.

* Toplumda ayrılık ifade eden lakapları kaldırarak birliği güçlendirmek.

* Eşitlik ilkesini güçlendirmek.

Yorum:

* Aynı gün ağa, hoca, molla, paşa ve bey gibi unvanların kullanımı yasaklandı.

* Osmanlı’dan kalan madalyaların taşınması yasaklandı.

* Meclis, Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadını verdi ve bu soyadı başkalarının kullanmasını yasakladı.

E) Kadınlara Verilen Siyasi Haklar

* Kadınlara;

a) 3 Nisan .......................’da belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı;

b) 29 Ekim ........................’de muhtar seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı;

c) 5 Aralık .................’de ise milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verildi.

Not: 22 Nisan 1935 yılında İstanbul’da Uluslararası Kadın Kongresi toplandı.

!!!!!Dikkat!!!!!! Kadınlara siyasal haklar; Fransa’da 1944, İtalya’da 1945, Japonya’da 1950, Yunanistan’da 1952, Belçika’da 1960 ve İsviçre’de 1971 yılında verilmiştir.

Ekonomik Alanda Yapılan Düzenlemeler

TBMM, 1 Mart 1922 tarihinde ekonomi çalışmalarını aşağıdaki şekilde belirlemiştir;

* Sanayii canlandırmak ve modern araçlara sahip olmak

* Ormanları iyi hale getirmek

* Toplum menfaatini doğrudan ilgilendiren kuruluşları ve iktisadi girişimleri gücümüz oranında devletleştirmek.* Madenlerimizi işletmek ve bu alana yönelen sermayeyi himaye etmek

* Ekonomik bağımsızlığın korunabilmesi için bütçeyi ekonomik yapı ile uygun tutmak

İzmir İktisat Kongresi( 17 Şubat – 4 Mart 1923 )

Lozan Barış görüşmeleri kesildiği sırada çiftçi, işçi, sanayici ve tüccar kesiminden 1135 kişinin katılımı ile İzmir’de toplandı.

Kongrenin Toplanma Sebepleri:

* Milli ekonominin amaçlarını ve amaçlara ulaşmak için izlenecek yöntemi belirlemek

* Ekonomik bağımsızlığın yöntemini belirlemek

* Milli ekonominin temellerini atmak

Kongrede Alınan Bazı Kararlar:

* Anonim şirketlerin kuruluşunu kolaylaştırmak

* Milli bankalar kurmak

* Demir yolları inşaatının hükümetçe bir programa bağlanması

* Sanayii teşvik etmek

* Yerli malının kullanımına önem vermek

* Teknik eleman yetiştirecek okullar açmak

* Sanayi mallarının gümrük vergileri ile korunması

* Ulaşım sorunlarının çözülmesi

* Tüketim mallarının üretimine öncelik vermek

* Yabancı kurumları millileştirmek

Yorum:

* Bağımsız ekonomi için ilk adım Lozan’da kapitülasyonların kaldırılması ile atıldı.

* İzmir İktisat Kongresi bağımsız, liberal ve milli ekonomiyi benimsedi.

* 1930’da Merkez Bankasının kurulması Türk parasını yabancı sermayenin elinden kurtardı.

63

“ Siyasal ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, ekonomik başarılarla taçlandırılmazlarsa kısa ömürlü olurlar. Yeni Türkiye Devleti bir ekonomi devleti olacaktır.” M. Kemal Atatürk, İktisat Kongresi Açılışında…

* İzmir İktisat Kongresinde ................................................... ............................................................................ kabul edildi.

Cumhuriyetin İlk Yıllarında Özel Girişimin, Desteklenmesine Rağmen, Beklenen Verimi Gös-terememesinin Sebepleri:

* Özel sermayenin yetersizliği

* Yetişmiş iş gücünün yetersizliği

* Deneyim ve bilgi eksikliği

* 1929’da dünya ekonomik bunalımının çıkması

Devletçi Ekonomiye Geçişin Sebepleri:

1-Özel girişimin üzerine düşen görevi yerine getirememesi ( Özel teşebbüsün desteklenmesi için 1924’de İş Bankası kuruldu. 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.)

2-Devletin gelişebilmesi için vakit kaybetmeden büyük sanayi atılımlarının yapılmasının gerekmesi.

Not: 1933 yılında I. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı.

Kalkınma Planlarının Hazırlanmasının Önemi:

* İlk defa planlı ekonomi dönemi başladı.

* Ekonomi devletçi ( Karma Ekonomi: Büyük atılımları devlet yapsa da; özel teşebbüse de iş imkânı tanınır ) bir özellik kazandı.

* İlk büyük atılımlar bu dönemde yapıldı.

* Toprak reformu tam olarak gerçekleştirilemedi.

Not: 1937’de II. Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlandıysa da; II. Dünya Savaşının başlamasından dolayı uygulanamadı.

Tarımsal Alanda Yapılan Düzenlemeler

* Aşar ( Öşür ) vergisi kaldırıldı. (17 Şubat 1925)

Yorum: Vergi gelirlerinin %40’ını oluşturan aşarın kaldırılması ilk bütçe açığını oluşturdu. TBMM’nin bu kararı tarıma verilen önemi gösterir. TBMM’nin halkçı olduğunu gösterir.

* Atatürk Orman Çiftliği kuruldu.

* Kooperatifler kuruldu. (1929)

* Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu.

* Tohum ıslah istasyonları ve numune çiftlikleri kuruldu.

* Toprak reformu için 1926’dan itibaren teşebbüsler yapıldı.

Ticaret Alanında Yapılan Düzenlemeler

* Lozan antlaşması ile kapitülasyonlar kaldırıldı.

* Ticareti koruyan kanunlar çıkarıldı.

* ..................................................... Bankası kuruldu. (1924)

Not: Türkiye’nin ilk özel bankasıdır.

* 1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile Türk denizlerinde yük ve yolcu taşıma işleri Türk gemicilerine verildi.

Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Düzenlemeler

* Milli sanayinin korunması ve gelişmesi için kapitülasyonlar kaldırıldı.

* Büyük yatırımlar devlet tarafından yapıldı.

* Özel teşebbüs desteklendi.

* 1925’de Sanayi ve Maden Bankası kuruldu.

* 28 Mayıs 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.

* Planlı Ekonomi uygulanarak ilk büyük fabrikalar kuruldu.

* 1933’de Sümer Bank kuruldu.

* ......................’de Etibank ve Maden Tetkik Arama (MTA) kuruldu. ( Madenciliği geliştirmek için kuruldular.)

* Kayseri, Ereğli, Nazilli, Malatya ve Bursa merinos dokuma fabrikaları; İzmit selüloz ve kâğıt; Beykoz deri ve kundura; Paşabahçe cam; Karabük demir-çelik fabrikaları açıldı.

Not: Uşak Şeker Fabrikası; Teşvik-i Sanayi Kanunu sonucunda kurulmuştur.

Bayındırlık ve Ulaştırma Alanında Yapılan Düzenlemeler

* 1927’de Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü kuruldu.

* 16 Şubat 1925 yılında Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu. 1926 yılında Tayyare Makinist Mektebi ve Kayseri’de Tomtaş Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. 3 Mayıs 1935 yılında Türkkuşu kuruldu. Kurum dünyanın ilk kadın savaş pilotunun da yetiştiği Sabiha Gökçen’in de bulunduğu, birçok değerli insanı yetiştirmiştir.

* 1923’de Türkiye Seyrisefain İdaresi kuruldu.

Sağlık Alanında Yapılan Düzenlemeler64

Devletin üretimde öncelik verdiği ürünler;

Üç Beyaz: Un, Şeker, PamukÜç Siyah: Kömür, Demir, Akaryakıt

“Türkiye’nin gerçek sahibi, efendisi köylüsüdür.” M. Kemal Atatürk

* 1920 yılında Sağlık Bakanlığı kuruldu.

* 1924 yılında Ankara, İstanbul, Sivas, Trabzon, Erzurum ve Diyarbakır’da Numune Hastaneleri açıldı.

* 1930 yılında Umum Hıfzısıhha Kanunu ile verem, sıtma, kolera, veba, tifo, çiçek, menenjit, kızamık gibi bulaşıcı hastalıklara karşı mücadele başlatıldı.

BÜYÜK NUTUK

* Atatürk, Cumhuriyet Halk Partisinin 15 – 20 Ekim 1927 tarihleri arasında gerçekleştirdiği ikinci büyük kongresinde Milli Mücadeleyi ve Cumhuriyetin kuruluşunu anlatan uzun bir konuşma yaptı. Bu konuşma “NUTUK” adı altında kitaplaştı.

* Nutuk 1919 ile 1927 yılları arasında olayları anlatır. Nutuk “ 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım.” cümlesi ile başlar.

SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ

1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da “DOĞRU” olduğunu belirtiniz?( Her şık 2 puan)

Cümle---İfade D Y

a) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şükrü Saraçoğlu tarafından kurulmuştur.

b) Son Osmanlı halifesi Abdülmecit Efendi’dir.

c) TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan’dır.

d) Vahdettin Malaya adlı İngiliz gemisi ile yurt dışına geçti.

e) Mudanya Ateşkes Antlaşması SSCB ile Türkler arasında imzalandı.

2. “ 1934, İstiklal Mahkemeleri, 3 Mart 1924, 29 Ekim 1923, Şahin Bey”

Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını yukarıda verilen kelimelerle tamamlayınız? ( Her şık 2 puan)

a) Halifelik ………………………………..………………… tarihinde kaldırılmıştır.

b) Cumhuriyet ……………………………...………………..tarihinde ilan edildi.

c) Tekalifi Milliye Emirlerinin uygulanmasında çıkabilecek sorunlara karşı …………………………..…………………... …………………………………………….…. yetkili kılındı.

d) Milli Mücadelede Antep’te ………………..…………….. ……………………………………...… direnişe öncülük etti.

e) Kadınlara ………………….………….yılında milletvekili seçme-seçilme hakkı verildi.

3. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz? (Parantez içine yazınız) ( Her şık 2 puan)

( ) 1. Lozan Antlaşması A) Urfa

( ) 2. Terakkiperver Fırkası B)Kazım Karabekir

( ) 3. M. Kemal Atatürk C) Şanlı

( ) 4. Fethi Okyar D)İlk Cumhurbaşkanı ( ) 5. İlk Meclis Başkanı E)İsmet İnönü

4.“Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri! ” sözünü M. Kemal hangi savaşta söylemiştir? (5 puan)

A) Sakarya Meydan Savaşı B) I. İnönüC) Kütahya-Eskişehir Savaşı D) II. İnönü E) Büyük Taarruz

5. Yazar İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu kaybeden Ayşe’nin önce, İstanbul’a gelişini, ardından da Anadolu’ya geçerek Kuvay-ı Milliye’ye katılışını anlatır.

Yukarıda eseri anlatılan yazar aşağıdakilerden hangisidir? (5 puan)

A) Falih Rıfkı Atay B) Kemal ArıburnuC) Fakir Baykurt D) Halide Edip Adıvar E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

6.Bir gemi yanaştı Samsun’a sabaha karşıSelam durdu kayığı, çaparası, takasıSelam durdu tayfası Bir duman tüterdi bu geminin bacasındanBir dumanDuman değildi buMemleketin uçup giden kaygılarıydı.

Yukarıda verilen şiir hangi olayı anlatmaktadır? (10 puan)

65

7. 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkasının kendini feshetmesi üzerine Derviş Mehmet öncülüğünde Asteğmen Kubilay’ın şehit edilmesine yol açan gericilik ayaklanmasının adını yazınız? (5 puan)

8. Büyük Risk adlı yarışmada Selçuk YÖNTEM Ölüm konu başlığında “ Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır.” cümlesini ipucu olarak vermiştir. Yarışmacılar aşağıdaki cevaplardan hangisini verirse bu sözü söyleyen kişiyi doğru olarak söylerler? ( 5 puan )

A) İsmet İnönü kimdir? B) Fethi Okyar nedir?C) Şeyh Sait kimdir? D) Giritli Şevki kimdir? E) M. Kemal Atatürk kimdir?

9. I. Türk Tarih Kurumunun Açılması II. Türk Dil Kurumunun Açılması III. TBMM’nin Açılması

Yukarıda verilen öncüllerden hangileri eğitim alanında yapılan inkılâplar arasında yer alır? (5 puan)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

10. Yazar 1932 yılında “Yaban” adlı romanında bir Anadolu köyü üzerinden Milli Mücadele yıllarını anlatmıştır.

Yukarıda eseri anlatılan yazar aşağıdakilerden hangisidir? (5 puan)

A) Falih Rıfkı Atay B) Halide Edip AdıvarC) Kemal Arıburnu D) Fakir Baykurt

E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

11. Ben Kurtuluş Savaşı’nın merkeziyim. Benim merkez seçilmemin nedenler arasında ulaşımın elverişliliği, batı cephesine yakın olması, işgal edilmemiş olması gibi nedenler gösterilebilir.

BEN KİMİM / NEYİM? (5 puan)A) Ben İstanbul’um. B) Ben Sivas’ım.C) Ben Amasya’yım. D) Ben Ankara’yım. E) Ben Samsun’um

12. Kurtuluş Savaş’ının askeri safhasını bitiren savaşın ismini yazınız? (5 puan)

13. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak, "Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir.

İsmet İnönü'nün bu sözü, l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme III. Milletini yüceltme

yönündeki tutumlardan hangilerini benimsenmediğinin göstergesidir? (5 puan)  A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III  D) II ve III E) I, II ve III 14. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır." hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu? (5 puan)

A) Hukuken sona ereceğini B) Küçük bir devlet olarak kalacağını C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını

15. “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaş kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz” sözünü M. Kemal hangi savaşta söylemiştir? (5 puan)

A) Sakarya Meydan Savaşı B) I. İnönüC) Büyük Taarruz D) II. İnönü E) Kütahya-Eskişehir Savaşı

16. İlk TBMM'nin, yeni bir devlet düzenine geçilmesini sağlayıcı yönleri de bulunmasına rağmen bu yönleri ön plana çıkarılmamıştır. Böyle bir tutumun amacı aşağıdakilerden hangisidir? (5 puan)

A) İşgalcilerin düşmanca davranmalarını önlemek B) Vatanın kurtarılmasına öncelik vermek C) Azınlıkların devlet kurma girişimlerini önlemek D) Komşu devletlerin güvenini kazanmak E) Kanun-u Esasi'den yararlanmayı sürdürmek

66

TÜRK İNKILÂBI TESTİ 1

1. Osmanlı imparatorluğu döneminde, mezhep ve tarikat ayrılığı yüzünden, bölünmelere kadar giden kardeş kavgaları olmuştur. Cumhuriyet Dönemi'nde getirilen yeniliklerin hangisi, bu tür olayları önleyici niteliktedir?

A) Halifeliğin kaldırılması B) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabul edilmesiC) Laiklik ilkesinin benimsenmesi D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi E) Çok partili hayata geçilmesi

2. Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra bir süre tek partili yönetimin sürdürülmüş olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulamaz?

A) İnkılâpların yerleşmesini sağlama B) Halkın belli bir siyasal olgunluğuna erişmesini bekleme C) Kalkınma yolundaki gelişmeleri hızlandırma D) Tek elden yönetimi, en iyi yönetim biçimi kabul etme E) Ulusal birlik ve bütünleşmeyi çabuklaştırma 3. Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerden bazıları şunlardır: I. Laikliğin kabul edilmesi II. Saltanatın kaldırılması III. Halifeliğin kaldırılması IV.  Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulması V. Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi VI. Medeni Kanun'un kabul edilmesi

Bu gelişmelerin hangileri "Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur“ ilkesi ile doğrudan ilişkilidir?

A) l., III. B) l., V. C) II., IV. D)V., VI. E) III.,IV

4. 3 Mart 1924'te halifelik kaldırılmış, 2 Eylül 1925'te tekke ve zaviyeler kapatılmış, 17 Şubat 1926'da da Türk Medeni Kanunu kabul edilmiştir. Bu üç değişiklik aşağıdakilerden özellikle hangisini gerçekleştirmek için yapılmıştır?

A) Laik devlet düzenini B) Cumhuriyet yönetimini C) Yurttaşlar arasında eşitliği D) Ekonomik kalkınmayı E) Ulusal birliği

5. Türk kadınları, aşağıdaki hakların hangisinde uzun süre Avrupa ülkelerinin kadınlarından daha önde olmuşlardır?

A)Evlenme ve boşanma B) Mal mülk edinme C) Meslek seçme D) Eğitim ve öğretimi sürdürme E) Seçme ve seçilme

6. "Osmanlı imparatorluğu döneminde Türkiye'deki patrik-haneler din işleri dışında azınlıkların haklarını izleme gibi bazı günlük işlerde de yetki sahibiydiler.”

Patrikhanelerin bu durumuna aşağıdaki yeniliklerin hangisiyle son verilmiştir?

A) Laikliğin kabul edilmesi B) Öğretim birleştirilmesi C) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi E) Türk kadınlarına siyasal hakların tanınması

7. "Osmanlı İmparatorluğu’nun Meşrutiyet Dönemi'nde 31 Mart ayaklanması, Cumhuriyet Dönemi'nde ise Şeyh Sait isyanı ve Menemen Olayı olmuştur."

Aşağıdakilerden hangisi, bu olayların ortak özelliklerinden biridir?

A) Mevcut yönetime karşı olmaları B) Kişilere yönelik olmaları C) Dış güçler tarafından desteklenmeleri D) Toplumun her kesiminden insanların katılması E) Kırsal yörelerden başlamalar 8. Eğitim ve kültür alanındaki gelişmelerle ilişkisi en az olan inkılâp aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğretimin birleştirilmesi B) Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi C) Medreselerin kapatılması D) Türk Tarih Kurumu'nun kurulması E) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi

9. "Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler memleketi olamaz. Türkiye Cumhuriyeti her alanda doğru yolu gösterecek, uyaracak güçtedir.”

Atatürk'ün bu sözleri, öncelikle aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesinde yol gösterici olmuştur?

A) Takvim, saat ve ölçülerin değiştirilmesi B) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması C) Kadınlara siyasal haklar tanınması D) Milli ekonominin kurulması E) Şapka Kanunu'nun kabul edilmesi

10. Atatürk döneminde Türkiye'de tarım, ticaret, endüstri ve bayındırlık işlerinin bir bütün olarak ele alınmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bu alanlardaki gelişmelerin birbirine bağlı olması B) Halktan alınan ağır vergilerin kaldırılmak istenmesi C) Dış kaynaklardan kredi almanın kolaylaşmış olması D) Halkçılık ilkesinin yaygın olarak uygulamaya konması E) Türkiye'nin bir tarım ülkesi haline getirilmek istenmesi

67

11. Atatürk, Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet ederken onun, "en son bilimsel ve teknik ilerlemelere dayanan, ulusal ve çağdaş bir devlet" olarak yaşatılması gerektiğini vurgulamıştır.

Atatürk'ün Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet etmesinin temel amacı nedir?

A) Gençleri siyasal hayata katmak B) Yenileşmeyi sürekli kılmak C) Yurt savunmasını gençlere bırakmak D) Ekonomik gelişmede gençlere yetki vermek E) Türk gençliğini korumak

12. Uluslararası ekonomik ilişkilerde, aşağıdaki inkılâplardan hangisi Türkiye'ye önemli kolaylıklar sağlamıştır?

A) Kadınlara siyasi haklar tanınması B) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi C) Ölçü birimlerinin değiştirilmesi D) Medeni kıyafetlerin kabul edilmesi E) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

TÜRK İNKILÂBI TESTİ 2

1. Atatürk ilke ve inkılâplarında, aşağıdaki düşüncelerden hangisinin yeri yoktur?

A) Devletin bağımsızlığını koruma B) Yönetimde millet egemenliğini sürdürme C) Türk kültürünü çağdaş uygarlık düzeyine çıkarma D) Kalkınmada aklın, bilimin rehberliğini esas alma E) Amaca ulaşmak için her yolu deneme

2. Türkiye'de Şeyh Sait Ayaklanması ve Menemen Olayı aşağıdakilerden hangisinin bir süre için ertelenmesine neden olmuştur?

A) Devletçilik politikasının B) Milletler Cemiyeti ile ilişki kurulmasının C) Dış ticarete ağırlık verilmesinin D) Kadınlara siyasal haklar tanınmasının E) Çok partili demokrasiye geçilmesinin

3. Aşağıdaki yeniliklerden hangisi, Türkiye' de kadınlarla erkekler arasında toplumsal ve ekonomik haklar alanında eşitlik sağlama amacını gütmektedir?

A) Öğretimin birleştirilmesi B) Halifeliğin kaldırılması C) Cumhuriyetin ilan edilmesi D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi E) Saltanatın kaldırılması

4. En büyük gerçekler ve ilerleyişler, düşüncelerin serbestçe ortaya konması, karşılıklı aktarılması ile meydana çıkar ve yükselir.

Bu sözler, aşağıdakilerden hangisinin önemini vurgulamaktadır?

A) Egemenliğin B) Halkçılığın C) İnkılâpçılığın D) Devletçiliğin E) Demokrasinin

5. Türk kadınlarına 1930 yılında belediye seçimlerine katılma, 1934 yılında da milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.

Bu gelişmelerin amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kadının yönetime katılmasını sağlama B) Aile yapısında değişiklik yapma C) Kadınlar arasında okur - yazar oranını artırma D) Çok partili hayata geçme E) Seçime katılmayı zorunlu hale getirme

6. Ulusal egemenlik, demokrasinin vazgeçilmez temel öğelerinden biridir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu ilkeye uygun bir uygulama olabilir?

A) Milletvekilliği süresinin sınırsız olması B) Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tek kişide toplanması C) Milletvekili sayısının 450'den 150'ye indirilmesi D) Hükümet yetkilerinin, Meclis yetkilerinden üstün olması E) Reşit olan her vatandaşın oyunu serbestçe kullanması

7. Türkiye'de 1924 yılında hilafetin kaldırılması ve öğretimin birleştirilmesi, 1925 yılında ise kıyafette değişiklik ile tekke ve türbelerin kapatılmasına ilişkin yasalar TBMM'de kabul edilmiştir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtıdır?

A) Devletçilik ilkesinin yaygın olarak uygulamaya konulduğunun B) Hızlı bir çağdaşlaşmaya gidildiğinin C) Sosyal sorunların ortadan kalktığının D) Yönetimde yeni arayışlara gidildiğinin E) Siyasal bağımsızlığın tamamlanmak istendiğinin

8. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında, eski saat sistemi bırakılarak günümüz saat sisteminin esas alınmasına ve

68

medreselerin kapatılarak çağdaş okulların varlığını sürdürmesine ilişkin yasalar kabul edilmiştir.

Bu yasaların ortak yönü aşağıdakilerden hangisidir?

A) İkilikleri ortadan kaldırmaB) Ticari ilişkileri kolaylaştırmaC) Eğitimi yaygınlaştırmaD) İlköğretimi yaygınlaştırmaE) Tarih olaylarının karşılaştırılmasında kolaylık sağlama

9. 1925 - 1930 yılları arasında TBMM'de yalnız Cumhuriyet Halk Fırkası'nın milletvekilleri vardır.

Bu durum, Türkiye'de aşağıdakilerden hangisini güçleştirmiştir?

A) Seçimlerin yenilenmesini B) Hükümetin denetlenmesiniC) İnkılâpların yapılmasını D) Cumhurbaşkanının seçilmesini E) Hükümetin kurulmasını

10. Türk Dil Kurumu 1932 yılında kurulduğu zaman, yapılacak dil çalışmalarına temel olmak üzere saptanan ilkelerden biri "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini ortaya çıkarmak" olmuştur.

Bu ilkelerin gerçekleştirilmesi öncelikle aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Türk dilinin dünyada yaygınlaştırılmasına B) Sözlük çalışmalarının çeşitli alanlara yayılmasına C) Dil öğretiminde birlik sağlanmasına D) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki kopuklukların giderilmesine E) Dile ilişkin kaynakların araştırılmasına ve yayınlanmasına

11. Türk Medeni Kanunu ile vatandaşlara çoğu konularda önemli haklar tanınmış, bu hakların kavranıp uygulanmasında daha sonra çıkarılan kadınlara seçme ve seçilme hakkı veren kanun, soyadı kanunu gibi konularda etkili olmuştur.

Bu durum Türk İnkılâbı'nın aşağıdaki özelliklerinden hangisinin bir göstergesidir?

A) Yapılan yeniliklerin birbirini tamamlamasının B) Dünyaya örnek olmasının C) Ulusal egemenliğe dayanmasının D) Kültürel özellikleri korumasının E) Dünya barışma katkıda bulunmasının

12. Atatürk, ülkemize yardım yapacak devlet, ülkemizi ele geçirme amacını gütmemeli ve devletimizin ulusçuluk ilkesine saygılı olmalıdır demiştir.

"Atatürk, bu sözüyle aşağıdakilerden hangisine karşı olmadığını belirtmektedir?

A) Sömürgeciliğin dünyada yaygınlaşmasına B) Yabancı sermayenin ülkenin çıkarları için kullanılmasına C) Yabancıların devletlerin iç sorunlarına karışmasına D) Devletlere ekonomik ayrıcalıklar tanınmasına E) Ekonomik kalkınmada yalnız sanayileşmeye öncelik verilmesine

13. Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan aşağıdaki değişikliklerden hangisi, toplumsal hayattaki uygulamalarda, aynı konuda var olan farklılıkları orta-dan kaldırma amacına yönelik değildir?

A) Medreselerin kapatılması B) Şer'i mahkemelerin kaldırılması C) Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi D) Milâdi takvimin kabul edilmesi E) Ölçülerde metrik sisteme geçilmesi

14. - Lozan Barış Antlaşması’nın 48. maddesi, Türkiye'de azınlıkların şahsi hükümlere ve aile hukukuna ait işlerinin kendi gelenek ve göreneklerine göre çözülmesine uygundu. Ancak azınlıklar, Lozan Antlaşması'ndaki haklarından vazgeçtiklerini, kendilerinin de Türk Medeni Kanunu hükümlerine uymak istediklerini bildirmişlerdir.

- Öğretimin birleştirilmesi yasası ile, okullar yanında varlıklarını sürdüren medreseler kapatılmış, azınlık okulları ve yabancı okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanmıştır.

Bu iki duruma dayanarak, Türkiye Cumhuriyeti ile ilgili,

l. Uygulamalarda birlik sağlanmıştır. II. Gelenekler önem kazanmıştır. III.  Azınlıkların kendi aralarındaki sorunlar giderilememiştir. IV. Yasalar güvence sağlamıştır. V. Azınlık okulları sayıca artmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılır?

A) l ve II B) l ve I C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V

15. Yargı: Dil ulusal duygunun gelişmesinde başlıca etkendir. Durum: Türkiye Cumhuriyeti ulusal bir devlettir.

69

Yukarıda verilen yargı ile durum arasında ilişki kurulduğunda, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Türk dilinin dünyada en yaygın dillerden biri olduğuna B) Türk dilinin siyasi rejiminin gelişmesinde temel öğelerden biri olduğuna C) Uzun yıllar Türkiye'de dil öğretiminde birlik sağlanamadığına D) Kültürel ilişkilerin dili de etkilediğine E) Türk dili ile Türkiye'de okuryazar oranının giderek arttığına

16. "Bu inkılâp, sözcüğün ilk anda akla getirdiği ihtilal anlamından ileride, ondan daha geniş bir değişmeyi dile getirmektedir.

Atatürk'ün, bu sözleriyle Türk inkılâbına yüklediği anlam aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kendiliğinden değişme ve gelişme B) Bir isyan sonucu değişme C) Köklü bir değişiklik getirme D) Bazı kurumları değiştirmeden koruma E) Ulusal özellikleri sürdürme

TÜRK İNKILÂBI TESTİ 3

1. Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk Türkçe kitabın matbaada basımı 1.729 yılında gerçekleşmiştir. 1729'dan Türk alfabesinin kabul edildiği 1928'e kadar geçen iki yüz yılda otuz bin kitap basılmıştır. Oysa alfabe değişikliğini izleyen on altı yıl içinde aynı sayıda kitap basılmıştır. 1928 yılından sonra basılan kitap sayısının fazla olmasında başlıca etmen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Matbaanın kitap basımında kullanılması B) Okuryazar oranının artması C) Kâğıt üretimin yurt içinde yapılması D) Basım işlerinin yurt içinde yapılması E) Basılı kitapların el yazması kitaplardan daha ucuz olması

2. Seçim kanununda 1923 yılında yapılan değişiklikle, 50.000 erkek nüfus için bit milletvekili seçilmesi yerine 20.000 erkek nüfus için bir milletvekili seçilmesi kabul edilmiştir. Bu değişiklikle ulaşılmak istenen amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Halkın devlet yönetimine katılımını artırmak B) Herkesin seçmen olmasını sağlamak C) Aday belirleme işini kolaylaştırmak D) Meclisteki gruplaşmaları önlemek E) Birden fazla partinin mecliste temsil edilmesini sağlamak

3. "Demokrasinin tam ve en belirgin hükümet şekli cumhuriyettir." Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün bu görüşüne uygun cumhuriyet yönetiminin bir özelliği değildir?

A) Egemenliğin ulusa ait olmasıB) Yönetenlerin yasalara bağlı kalmasıC) Yönetilenlerin tümünün mecliste temsil edilmesiD)  Yönetenlerin belli bir süre için seçilmesiE) Yönetilenlerin, tüm eylem ve işlerinde serbest olması

4. l. Yurdun bütünlüğünü sağlamakII.  Hilafet ve saltanatın devamını sağlamakIII.  Ulusun iradesini egemen kılmakIV. Hıristiyanlara siyasal egemenliği ve sosyal dengeyi bozucu ayrıcalıkların verilmesine karşı çıkmak Ulusal Kurtuluş Savaşı'nda öne sürülmüş olan yukarıdaki görüşlerden hangileri birbiriyle çelişmektedir?

A) I ve II B) l ve III C) l ve IV D) II ve III E) III ve IV

5. Atatürk, Türk milletine gideceği yolu gösterirken, "Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından, ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi içimizden çıkarılmalıdır." demiştir. Atatürk bu sözüyle, millî eğitimde çağdaşlığın, aşağıdakilerden hangisi üzerine temellendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır? A) Birlik ve bütünlük B) Ulusallık C) Eşitlik D) Laiklik

E) Sevgi ve sorumluluk 6. Atatürk, “Ülkesinin yüksek bağımsızlığını korumasını bilen Türk ulusu, dilini de yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmalıdır” demiştir.

Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün, bu sözleriyle gösterdiği hedef ile aynı yöndedir?

A) Türkçe kökenli sözcüklerin araştırılıp bulunarak dile kazandırılması B) Şive, ağız gibi "yöresel."dil özelliklerinin korunmasıC) Yabancı kökenli terimlerin Türkçe okunuşları ile alınmasıD) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki farkın ortadan kaldırılmasıE) Türkçenin okunması ve yazılması kolay bir dil haline getirilmesi.

7. 1934'te soyadı alma işlemleriyle ilgili olarak çıkarılan yasayla rütbe, yabancı ırk ve millet adlarını belirten sözcüklerin soyadı olarak alınması, yine aynı yılda çıkarılan başka bir yasayla da hoca, ağa, molla, beye fendi, paşa gibi unvanların resmen kullanılması yasaklanmıştır.

Bu yasakların amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aynı aileden kişilerin farklı soyadları almalarını engellemekB) Toplumsal ilişkilerde ve resmi işlemlerde vatandaşları daha kesin olarak belirtmekC) Sözcüklerin, yerinde kullanılmasını sağlamakD) Resmi işlemleri kolaylaştırmakE) Toplumda gereksiz ayrıcalık belirtilerini ortadan kaldırmak

70

8. Atatürk 1925 Ağustosunda yaptığı Kastamonu-İnebolu gezisinde halkı başı açık olarak selamladı. Elindeki başlığın adının şapka olduğunu söyledi; sağlık açısından, ekonomik ve estetik açılardan şapkanın yararlarını anlatarak onu halka tanıttı. Fesler atıldı. Şapka kullanımı kısa sürede yurda yayılmaya başladı. Arkasından, 25 Kasım 1925'te "Şapka Giyilmesi Hakkında Kanun" çıkarıldı.

Bu durum Türk İnkılâplarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) İnkılâpların birbirini tamamlar nitelikte olduğunun B) İnkılâpların, bazı engellemelerle karşılaştığının C) İnkılâpların yapılmasında bazı geleneklerin dikkate alındığının D) Siyasi inkılâplara daha çok önem verildiğinin E) İnkılâplar yapılırken gerekli ortamın hazırlandığının

9. Aşağıdakilerden hangisinin, bilim ve teknolojideki ilerlemeleri ve kültür alışverişini hızlandırmada diğerlerinden daha güçlü bir etken olduğu savunulabilir?

A) Harf İnkılâbı’nın yapılması B) Modern saat sisteminin kabul edilmesi C) Türk Dil Kurumu'nun kurulması D) Türk Tarih Kurumu'nun kurulması E) Tekke ve türbelerin kapatılması

10. Aşağıdaki grafik, 1921 - 1930 yıllarında devlet bütçesinden yapılan harcamalarda eğitimin yaklaşık payını göstermektedir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu grafikteki bilgilerin desteklediği bir yargı değildir?

A) Savaş yıllarında da bütçeden eğitime bir pay ayrılmıştır.B) 1929 dünya ekonomik bunalımında bile, bütçeden eğitime ayrılan payda büyük düşme olmamıştır.C)  1924 yılında öğretimin birleştirilmesi yasasının kabulüyle, bütçeden eğitime ayrılan pay birkaç kat artırılmıştır.D) Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasıyla, eğitimin bütçedeki payında önemli bir artış olmuştur.E) İnkılâplarla birlikte, bütçeden eğitime ayrılan payda artma eğilimi göstermiştir.

11. Atatürk, 1 Kasım 1934'te TBMM'nin toplantı yılını açarken, "Ulusal, ince duyguları, düşünceleri anlatan yüksek deyişleri toplamak; onları bir an önce, genel son musiki kurallarına göre işlemek gerekir. Ancak bu düzeyde Türk ulusal musikisi yükselebilir, evrensel musikide yerini alabilir." demiştir.

Atatürk bu sözüyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamıştır?

A) Türk musiki tarihinin çok eskiye dayandığını B) Türk müziğinde çağdaşlaşmanın gereğini C) Türk müziğinde batı tarzındaki müziğe de yer verilmesi gerektiği D) Türk müziğinin evrensel müziğe olan katkısını E) Müziğin evrensel boyutta algılanmasının önemini

V. ÜNİTE: ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ

Soru: Atatürkçü Düşünce Sistemi nedir?

Ulusun her koşulda bağımsızlığını, devletin ulus egemenliği ilkesine, özgürlük ve demokrasi anlayışına dayanmasını, aklın ve bilimin öncülüğünde laik bir anlayışla toplumun çağdaşlaştırılmasını, ülkenin kalkındırılmasını amaçlayan, Atatürk’ün önerdiği ve uygulanmasını istediği siyasal, toplumsal, kültürel ve ekonomik alanlarla ilgili olan düşünce sistemine Atatürkçü Düşünce Sistemi denir.

!!!Dikkat!!! Atatürkçü Düşünce Sistemi

1. ........................................ .........................2. ..................................... ..............................3. .............................. – ............................4. .............................................

Soru: Atatürkçü Düşünce Sistemini hazırlayan etkenleri yazınız?

a) Aydınlanma Çağıb) Fransız İhtilalic) Türk toplumunun içinde bulunduğu koşullard) Osmanlıda daha önce yaşanan demokrasi

deneyimlerie) Yerli ve yabancı fikir adamları ve aydılar

( Örnek : Yerli Namık Kemal; yabancı J. J. Rousseau – Toplum Sözleşmesi adlı eseri )

Notlar:

71

* M. Kemal, Namık Kemal’i Türk milletinin yüzyıllardır beklediği ses olarak nitelendirmiştir.

* Türkçü şair Mehmet Emin Yurdakul’un “........................... ...............................” adlı şiiri için “ Bu dizelerde ulusal benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı buldum.” demiştir.

*Toplumsal içerikli şiirleri ile tanınan .................................... ............................, M. Kemal’in çağdaş ve inkılapçı kişiliğinin oluşmasında büyük bir etkiye sahiptir. M. Kemal özellikle Sis, Ferda ve Rücu adlı şiirleri çok sevdiğini söylemiştir.

* M. Kemal’in düşünce hayatının oluşmasında ....................... ................................’ta önemli etkiye sahiptir.

*Descartes, Kant, J. J. Rousseau, Montesquieu gibi düşünürlerden M. Kemal etkilenmiştir.

Soru: Atatürk İlkelerinin Ortak Özelliklerini yazınız?

*Akla ve mantığa uygun olması

*Dış baskı ve zorlamanın olmaması

*Türk toplumunun ihtiyaçlarından doğması

*Laiklik ilkesinin diğer ilkelerin can damarı olması

*İlkelerin ayrılamaz bir bütün olması

* Atatürk tarafından yazı ve sözle uygulanması

Soru: Mustafa Kemal, Birinci Dünya Savaşı sırasında Enver Paşa’nın Arap alfabesiyle okumayı kolaylaştırmak için harflerin bitişik değil ayrı yazılması yolundaki girişimini “Harp zamanı, harf zamanı değildir. Harp olurken harfle oynamak olur mu?” diye eleştirmiştir.

Yaptığı inkılâplar düşünülerek Mustafa Kemal'in bueleştirisinden aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) İnkılâplar gerçekleştirilirken kişi veya gruplara ayrıcalıktanımamak gerekir.B) İnkılâp sürecinde ilgililere yetki ve sorumluluk birlikte verilmelidir.C) İnkılâplarda sonuç alabilmek için eski ile yeniyi birlikte sürdürmek gerekir.D) İnkılâplarda uygun zamanın seçilmesi önemlidir.E) İnkılâplar yapılırken uygulamaların yakından takibi sonucu olumlu etkiler. ( 1 NİSAN 2012 – YGS )

Soru: Atatürk İlke ve İnkılâpların Dayandığı temel esasları yazınız?

*Milli tarih bilinci, milli dil

*Vatan ve millet sevgisi, akılcılık

*Ulusal bağımsızlık ve özgürlük

*Egemenliğin millete ait olması

*Ulusal birlik ve beraberlik, barışçılık

* Türk milletine inanmak ve güvenmek

*Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkmak

Atatürk İlkeleri

* İlkeler, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk örgütü ve bu örgütün Cumhuriyet döneminde siyasal partiye dönüşmüş olan CHP kurultaylarında tanımlanmıştır.

* 5 Şubat ...............................................’de Türk Devletinin temel ilkeleri olarak 1924 anayasasına konmuştur.

Not:

1. Halifeliğin kaldırılması ile rejim tartışmaları azalmıştır.

2. 1928 yılında, 1924 anayasasından “Devletin dini İslam’dır” maddesi çıkarılınca rejim tartışmaları bitmiştir.

3. 1937 yılında altı ilkenin 1924 anayasasına girmesi ile Anayasa laikleşmiştir.

72

1. CUMHURİYETÇİLİK ( SİYASAL )

* Devletin rejim şeklidir. Halk egemenliğini esas alır. Demokratiktir. Seçme ve seçilme hakkı tüm vatandaşlara verilir. Hükümet ile millet arasında kopukluk yoktur.

* Anayasanın değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez maddesidir. Mustafa Kemal’in parti tartışmalarının dışında tuttuğu bir ilkedir.

* Bütünleyici ilkesi “Ulusal Egemenlik’tir.”

* Cumhuriyetçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar

a) Saltanatın kaldırılması, b) Cumhuriyetin ilanı, c) Halifeliğin kaldırılması,d) 1924 anayasasının kabulü,e) CHP’nin kurulması,f) Çok partili rejim denemeleri,g) Kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesih) TBMM’nin açılması

???Sordum??? Anahtar Kelime Ne İşime Yarar?

Size ilkelerle ilgili gelen sorularda paragrafta en çok hangi kelimelerin geçtiğine bakıp, ona göre cevabımızı vereceğiz.

* Cumhuriyetçilikle İlgili Anahtar Kelimeler

a) Yönetim, Oy kullanma, Seçme – Seçilmeb) Meclis, Meclisin Açılması, Partilerc) Ulusal egemenlik, Ulusal irade, Demokrasid) Seçim ve atama, Çok Partili Rejim, Parlamento

Örnek Soru: Devletin yönetim kadrolarında görev yapacak kişileri kalıtım yolu ile belirlenmesini reddedip (babadan oğula geçme), seçim ve atama yöntemini savunan Atatürk ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik D) Cumhuriyetçilik E) Devletçilik

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta anahtar kelimeler; ......................, .....................ve ......................’dır. Doğru cevap ...............şıkkıdır.

2. ULUSÇULUK-MİLLİYETÇİLİK(KÜLTÜREL)

* Kurtuluş Savaşının yapılmasında ve Türk Devle-tinin kurulmasında temel ilke oldu. Bu ilke fedakârlık ve dayanışmayı gerektirir.

* Atatürk milliyetçiliği; ırkçılığı, ümmetçiliği, yayılmacılığı ve başka ulusların zararına çalışmayı reddeder.* Türkiye Cumhuriyeti’ni benimseyen ve “Türküm” diyen herkes Türk’tür.

* Milli birlik ve beraberlik esastır. Benimsediği eşitlik ilkesi ile Faşizm ve Nazizm’den ayrılır.

* Etnik köken ve din ayrımına karşıdır. Ayırımcı değil bütünleştiricidir. Dinsel ve mezhepsel bütünlüğü bozucu her türlü düşünceye karşıdır.

* Milliyetçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar

a) Saltanatın kaldırılması, b) Cumhuriyetin ilanı, c) Halifeliğin kaldırılması,d) TBMM’nin açılması, e) Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması, f) Türk Harflerinin kabulü, g) Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (TTK) h) Türk Dil Kurumu’nun kurulması (TDK) i) Kabotaj Yasasının çıkarılmasıj) İstiklal Marşının kabulük) İzmir İktisat Kongresinin toplanmasıl) Yurt içinde yabancı işletmelerin satın alınması

73

Not: Yapılan sınavlarda milliyetçilik ilkesi ile ilgili genellikle Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (TTK), Türk Dil Kurumu’nun kurulması (TDK) ve Kabotaj Yasasının çıkarılması ilgili sorular gelir.

* Milliyetçilikle İlgili Anahtar Kelimeler

a) Milli birlik, kendi kültürünü korumab) Birlik ve beraberlik içinde devletin kurulmasıc) Kendi kültürünü koruma ve geliştirmed) Ortak amaç, ortak vatan, ortak hedefe) Ulus, ulusal, ulusal devlet, ulusal kültürf) Ulusal ekonomi, ulusal bilinçg) Ulusal bağımszılığın sağlanması

!!!!!Dikkat!!!!! Ulus kelimesi ile millet kelimesi aynı anlama gelir. Ulusal devlet ile milli devlet aynı anlama gelir. Sınavlarda genelde millet kelimesi kullanılsa da ulusun da aynı anlama geldiğine dikkat edelim.

Soru: Mustafa Kemal “Millî bilincin ayakta kalabilmesi ve uyanık tutulması için dil ve tarih uğrunda çalışmaya mecburuz.” demiştir.

Mustafa Kemal'in bu sözü doğrultusunda aşağıdakilerden hangisinin yapıldığı savunulamaz?

A) Medeni Kanun’un kabul edilmesiB) Türk Tarih Tezi’nin oluşturulmasıC) Millet Mekteplerinin açılmasıD) Yeni Türk alfabesinin oluşturulmasıE) Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin açılması ( 1 NİSAN 2012 – YGS )

Soru: Atatürk: "Türkiye halkı, ırki veya dinî ve kültürel yönden birleşmiş, bir diğerine karşı karşılıklı hürmet ve fedakârlık hisleriyle dolu ve kaderi, geleceği ve çıkarları ortak olan toplumdur." demiştir.

Atatürk'ün bu anlatımıyla,

I.  kültürel zenginlikleri paylaşan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı,II. insani değerleri temel alan Atatürk milliyetçiliği,III. toplumun birlik ve beraberlik ruhuyla bütünleştiğidurumlarından   hangilerini   kastettiği   savunulabilir?A) Yalnız I             B) Yalnız II            C) Yalnız III D) I ve II                E) I, II ve III

( 11.04.2010 – YGS )

3. HALKÇILIK ( SOSYAL )

* Cumhuriyetçilik ve Milliyetçiliğin doğal sonucudur. Halkın eşitliği esastır. Halkın menfaatleri ön plandadır. Sınıf mücadelesi değil; sosyal dayanışma esastır. Sınıfçılık

olmadığı için Komünizmden ayrılır. Sınıf egemenliğine ve sınıf çatışmalarına karşıdır.* Vatandaşların, devlet kaynaklarından ve kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlandırılması anlayışıdır. Devletin vatandaşa olan görevlerini ifade eder.

* Halkçılıkla İlgili Yapılan İnkılâplar

a) Saltanatın kaldırılması, b) Cumhuriyetin ilanı, c) Halifeliğin kaldırılması,d) TBMM’nin açılmasıe) Türk Medeni Kanununun kabulüf) Aşar vergisinin kaldırılmasıg) Kılık-kıyafet devrimih) Soyadı Kanunu, Halkevlerinin açılmasıi) Kadınlara siyasal ve sosyal hakların verilmesij) Türk Harflerinin kabulü, Millet mekteplerinin

açılması

* Halkçılıkla İlgili Anahtar Kelimeler

a) Eşitlikb) Ayrıcalıkların kaldırılmasıc) Sınıf ayrımının olmamasıd) Sosyal devlet anlayışıe) Kamu yararı, kamu hizmetif) Devletin halkın durumunu geliştirmeye yönelik

çalışmalar yapması

4. DEVLETÇİLİK ( EKONOMİK )

* Devletçilik; devletin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda daha hızlı bir gelişme sağlamak amacıyla yaptığı uygulamalardır. Bu ilke halkçılığın tamamlayıcısıdır.

* Ekonomide planlı kalkınma hedeflenmiştir. Karma ekonomiyi esas alan devletçilik ilkesinde özel mülkiyetin olması, devletçiliği komünizmden ayırır. Müdahalecidir; katı değildir. Zamanın şartlarına göre değişmiştir. Özel girişimciliği destekler.

* Devletin ekonomide, sanayide, işletmecilikte ulus ve toplum yararına görev üstlenmesidir.

* 1929 dünya ekonomik krizinin yarattığı bir zorunluluk olarak ortaya atılmış ve 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile uygulamaya konulmuştur.

!!!!!Dikkat!!!!! Yeni Türk devletinde sanayi yatırımlarını gerçekleştirecek bilgi birikimi, sermaye birikimi ve girişimci yoktur. Ulusal burjuvazinin ve sermaye birikiminin oluşmamasını Osmanlı Devletinde aramak gereklidir.

Çünkü,

a) Osmanlıda 1854’e kadar mülkiyet anlayışının olmaması

b) Kapitülasyonlar nedeni ile yabancı sanayi ürünlerinin Osmanlı iç pazarını doldurması ve küçük atölyelerin kapanması

74

c) Ticaretin gayrimüslimlerin eline geçmesi ve buna bağlı olarak sermaye birikiminin oluşamaması

* Devletçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar

a) I. ve II. Beş Yıllık Kalkınma Planlarıb) Devlet bankalarının kurulmasıc) Merkez Bankasının kurulmasıd) Kamu İktisadi Teşebbüslerinin kurulması( K. İ. T. )e) Kabotaj yasasıf) Yabancı işletmelerin devletleştirilmesi

* Devletçilikle İlgili Anahtar Kelimeler

a) Ekonomi, Kalkınma

b) Yatırım, Fabrikalar, Sermaye

c) İktisat, İşletme, K.İ.T’ler

Örnek Soru: Sömürge durumundan yeni kurtulmuş ülkeler ekonomik kalkınmayı sağlamak için planlı ekonomiye güvenmelerine ve ekonominin merkezde denetlenmesine yandaş olmalarına rağmen özel girişime de yer bırakmaktadırlar.

Yeni Türk Devletinde de benimsenen bu ekonomik model aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisiyle yaşama geçirilmiştir?

A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik D) Cumhuriyetçilik E) Devletçilik

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta anahtar kelimeler;..............................ve ...................... ........................................’dir. Doğru cevap ...............şıkkıdır.

Soru: Atatürk, “Cumhuriyetimiz henüz çok gençtir. Siyasi ve fikrî hayatta olduğu gibi ekonomik işlerde de bireylerin girişimlerinin sonucunu beklemek doğru olmaz. Önemli ve büyük işleri ancak ulusun toplam servetine ve devletin bütün teşkilat ve kuvvetine dayanarak, millî egemenliğin uygulanmasını ve yürütülmesini düzenlemekle görevli olan hükümetin mümkün olduğu kadar üzerine alıp başarması tercih olunmalıdır.” demiştir.

Atatürk’ün, bu sözüyle aşağıdaki ilkelerden hangisinin gerekçesini vurguladığı savunulabilir?A) Laiklik B) Cumhuriyetçilik C) Devletçilik  D) Halkçılık E) Milliyetçilik ( 27.03.2011 – YGS )

5. İNKILÂPÇILIK - DEVRİMCİLİK ( ÇAĞDAŞLAŞMA )

* Çağın değişen şartlarına göre değişimi ve modernleşmeyi esas alır.

* TBMM’nin açılması ile başlayan Türk İnkılâbının devam ettiğini gösterir.* Durağan değildir. Atatürkçülüğü, ilke ve devrimlerini birer dogma olmaktan çıkararak yeni oluşumlar karşısında çağdaş olmayı sağlayan ilkedir.

* İnkılâpçılıkla İlgili Yapılan İnkılâplar

Gerçekleştirilen tüm devrimler bu ilkenin zorunlu sonucudur. Yani yapılan tüm yenilikler bu ilkeye girer.

* İnkılâpçılıkla İlgili Anahtar Kelimeler

a) Yenilik, değişim, gelişme, gelişimb) Durağan olmamac) Batılılaşma, çağdaşlaşmad) İdealist olma, devrim, inkılâp, yenileşme

Örnek Soru: Çağdaşlık en basit tanımı ile çağın gerisinde kalmamak, çağın bilincini, tekniğini, düşünce ve felsefesini özümlemek demektir.

Bu tanımlamaya göre sürekli çağdaşlık için zorunlu olan ilke aşağıdakilerden hangisidir? A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik D) İnkılâpçılık E) Devletçilik

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta anahtar kelime .................................... ...............................’tır. Doğru cevap ............. şıkkıdır.

6. LAİKLİK ( HUKUKSAL )

* Din - devlet işlerinin ayrılmasını ve vicdan hürriyetini esas alır. Devlet işlerinin akıl ve mantığa göre yürütülmesini savunur.

* Mustafa Kemal’in parti tartışmalarının dışında tuttuğu ve taviz vermediği bir ilkedir.

* Devlet vatandaşların inanma ve inanmama hakkını anayasa ile güvence altına almıştır.

* Din egemenliği değil; millet egemenliği esastır. Ümmet anlayışını reddeder.

* Hukuk birliği ve hukukun dinden bağımsız olması esastır. Dış devletlerin azınlıkların haklarını bahane ederek Türk Devletinin iç işlerine karışmasını önlemiştir.

* Milli birlik ve beraberlik için önemlidir.

* Laiklikle İlgili Yapılan İnkılâplar

75

a) Saltanatın kaldırılması, b) Cumhuriyetin ilanı, c) Halifeliğin kaldırılması,d) Medeni Kanunun kabulü,e) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması,f) Tevhidi Tedrisat Yasası,g) Medreselerin kapatılması,h) Maarif Teşkilatının kurulması,i) Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması,j) Takvim ve ölçülerde değişiklik,k) Yeni Türk harflerinin kabulü,l) Kılık – Kıyafet yasası,m) Devletin dini İslam’dır maddesinin çıkarılmasın) 1937 yılında altı ilkenin anayasaya girmesi

* Laiklikle İlgili Anahtar Kelimeler

a) Akılcılık, bilimsellikb) Çağdaşlaşma, batılılılaşmac) Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıd) Din ve vicdan özgürlüğü

Notlar:

* 1928’de anayasadan “devletin dini İslam’dır” maddesi atıldı.

* 1928’de milletvekillerinin yemin şekli bu günkü haline getirildi.

* 1937’de 6 ilke anayasaya alındı.

* Türk Milleti için dini dış politikada kullanma dönemi I. Dünya Savaşı ile bitti.

* Kurtuluş Savaşı ümmet ideolojisi yerine millet ideolojisini getirdi.

Örnek Soru: “Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler ve müritler ülkesi olamaz. En doğru, en gerçek tarikat uygarlık tarikatıdır. Biz uygarlıktan, bilim ve fenden güç alıyoruz ve ona göre yürüyoruz.”

Atatürk’ün bu sözleri aşağıdaki ilkelerden hangileriyle ilgilidir?

A) Cumhuriyetçilik – Bilimsellik D) Laiklik – ÇağdaşlıkB) Milliyetçilik – İnsan Sevgisi C) Halkçılık – GerçekçilikE) İnkılâpçılık - Barışseverlik

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta anahtar kelimeler; ..........................., .....................ve ......................’dır. Doğru cevap ............... şıkkıdır.

Soru: Türkiye'de çok partili döneme ilk geçiş denemelerinin başarısız olması üzerine, 1945 yılına kadar çok partili döneme geçiş ertelenmiştir.

Bu ertelemede, aşağıdaki ilkelerden öncelikle hangisinin kötüye kullanılmasını engelleme amacı olduğu savunulabilir?

A) Cumhuriyetçilik           B) Laiklik C) İnkılâpçılık     D) Milliyetçilik E) Halkçılık

( 11.04.2010 – YGS )Soru: Ülkedeki seçim sonuçlarını, seçmenlerin eğitim düzeyine bakarak yorumlamak ve eğitim düzeyi daha yüksek olanların yönetimde ve siyasette daha çok söz sahibi olması gerektiğini savunmanın, aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisine aykırı bir yaklaşım olduğu savunulabilir?

A) Halkçılık B) Laiklik C) Devletçilik D) Milliyetçilik E) İnkılâpçılık ( 24.03.2013 – YGS )

Bütünleyici İlkeler

* Ulusal Egemenlik: Cumhuriyetçiliği bütünler.

* Milli Birlik ve Beraberlik: Milliyetçiliği ve Halkçılığı bütünler.

* Milli Bağımsızlık: Dış politika ilkesidir.

* Yurtta Sulh Cihanda Sulh: İç ve dış politika il-kesidir. Sınıf mücadelesine ve dış politikada saldırganlığa karşıdır. Milliyetçilik ve Halkçılığın bir sonucudur.

* Akılcılık ve Bilimsellik: Laiklik ve İnkılâpçılığı bütünler.

* İnsan ve İnsanlık Sevgisi: İnsanları eşit görmeyi ve sevmeyi hedefler. Milliyetçilik ve Halkçılığı bütünler.

* Çağdaşlaşmak ve Batılılaşmak: İnkılâpçılığı bütünler.

MİLLİ GÜÇ

Bir ulusun milli hedeflere ulaşabilmek amacıyla kullanabileceği maddi ve manevi kaynakların tümüne milli güç denir.

a) Siyasi Güç Milli hedeflere ulaşabilmek için kullanılan siyasi kuvvetlerdir.

b) Ekonomik Güç Bir ülkenin sahip olduğu bütün ekonomik kaynakları ile bu kaynakları işletilmesi, her türlü mal ve hizmetin üretebilme kapasitesi ve uluslararası ticaretteki yeridir.

c) Askeri Güç Bir devletin ulusal politikalarını uygulamasında ve milli hedeflere ulaşmasında kullandığı fiziki güce verilen addır.

d) Nüfus(Demografik) Güç

76

Nüfus potansiyel bir güçtür. Planlı ve programlı şekilde olursa güç öğesine dönüşür.

e) Psiko-Sosyal ve Kültürel Güç Toplumun sahip olduğu maddi ve manevi değerlerin topluma sağladığı güçtür.

f) Bilimsel ve Teknolojik Güç Bilimsel ve teknolojik gelişmeler devletlerin çağdaşlık düzeyini belirler.

Soru: Atatürk 1924 yılında Çaltepe konuşmasında: "Muharebe veya meydan muharebesi demek, yalnız iki ordunun değil, iki milletin bütün varlıklarıyla, bütün maddi ve manevi güçleriyle karşı karşıya gelmesi ve birbiriyle vuruşması demektir." demiştir. Atatürk'ün bu ifadesiyle,I.  savaş tehlikesinin  her an  her millet için var olduğu,II. ordunun teknik donanımının yeterli olduğu,III. ulusal gücün yalnız silahlı güç olmadığıdurumlarından   hangilerini   vurguladığı   savunulabilir?A) Yalnız I            B) Yalnız II             C) Yalnız III D) I ve II                E) II ve III

( 11.04.2010 – YGS )

Soru: Atatürk, “Türkiye Cumhuriyeti sadece iki şeye güvenir. Biri millet kararı, diğeri en elim ve güç şartlar içinde dünyanın takdirlerine hakkıyla layık olan ordumuzun kahramanlığı; bu iki şeye güvenir.” demiştir. Atatürk’ün, bu sözüyle millî gücün,I. siyasi,II. askerî,III. ekonomikunsurlarından hangilerini vurguladığı savunulabilir?A) Yalnız III  B) Yalnız I  C) II ve III D) I ve II  E) Yalnız II 

( 27.03.2011 – YGS )

ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ TESTİ 1

1. "Halkçılık" aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangilerinin doğal bir sonucudur?

A) Devletçilik - Lâiklik B) Devletçilik - İnkılâpçılık C) İnkılâpçılık - Lâiklik D) Lâiklik - Milliyetçilik E) Cumhuriyetçilik – Milliyetçilik

2. Bir ülkede demokrasinin gerçekleştirilmesi öncelikle aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Halkçılık ve medeniyetçiliğe B) Laiklik ve devletçiliğe C) Cumhuriyetçilik ve inkılâpçılığa D) Bağımsızlık ve milli egemenliğe E) Bilimsellik ve milliyetçiliğe

3. "Atatürk, Türk tarihini yalnız Osmanlı ve Selçuklu dönemiyle sınırlı olarak değil, çok daha gerilere giderek dünya tarihi çerçevesinde incelemeleri için tarihçileri teşvik etmiştir.” Aşağıdakilerden hangisi böyle bir çalışmanın amacı olamaz?

A) Türklerin çok sayıda devlet ve uygarlık kurmuş olduklarını göstermek B) Türklerin, dünyanın eski bir ulusu olduğunu ortaya koymak C) Anadolu'da ilk yaşayan kavimlerin Türk olduğunu belgelemek D) Türklerin çoğu kez tarihin akışına yön verdiklerini göstermek E) Asya uygarlığını yaratanlar arasında Türklerin de bulunduğunu kanıtlamak

4. Bir devletin yönetimindeki çeşitli toplumsal gruplara kanun önünde kesin eşitlik tanıması, aşağıdaki ilkelerden hangisinin uygulandığına kanıt olabilir?

A)Milliyetçilik B) Halkçılık C) İnkılâpçılık D) Lâiklik E) Devletçilik

5. Atatürk döneminin temel hedeflerinden biri sanayi kuruluşlarına öncelik vermekti. Ancak halkın elinde bu amaç için yeterli sermaye yoktu.

Bu durum, aşağıdaki ilkelerden hangisini zorunlu kılmıştır?

A) Halkçılık B) İnkılâpçılık C) Devletçilik D) Milliyetçilik E) Lâiklik

6. Atatürkçülüğün durağan bir düşünce olmaması aşağıdaki ilkelerden hangisine dayanmaktadır?

A) Milliyetçilik B) Devletçilik C) Halkçılık D) İnkılâpçılık E) Cumhuriyetçilik

7. Laik devlet anlayışı aşağıdakilerden hangisini desteklemez?

A) Din ve mezhep seçme özgürlüğünü B) Yasaların ve kuralların toplum hayatının gereksinimlerine göre düzenlenmesini C) Kişinin özel hayatında dindar yaşama zorunluluğunun olmasını D) Farklı din ve mezhepten olan insanların birlikte yaşamasını E) Yeni düşünce akımlarının oluşmasını

77

8. Aşağıdakilerden hangisi Atatürkçülükle bağdaşmaz?

A) Kalkınmada aklın ve bilimin rehberliğini temel almaB) Yönetimi ulus egemenliğine bağlı tutmaC) Ekonomik kalkınmayı yabancı sermayeye dayandırmaD) Ülkenin bağımsızlığını korumaE) Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma9. Halkçılık ilkesi ile ilgili doğru veya yanlış bazı yargılar şunlardır:

l. Cumhuriyetçilikle yakından ilgilidir.II. Belli bir grubun devleti anlamındadır.III. Milliyetçilikle bütünleşir.IV.  Kanun önünde eşitliğin kabulü anlamındadır.V.  Devletin resmi dininin olmasını gerektirir.

Bu yargılardan hangileri doğrudur?

A) III ve V B) IV ve V C) I, II ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve IV

10. Atatürk, Medeni Bilgiler kitabında, "Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir." şeklinde bir tanım yapmıştır.

Bu tanıma göre, Atatürk millet olmayı hangi temel özelliğe göre belirlemiştir?

A) Siyasi varlıkta birlik B)Dil birliği C) İnanç özgürlüğüD) Törede yakınlık E) Kültür birliği

11. Aşağıdakilerden hangisi, bir toplumda laiklik ilkesine uyulmasının etkilerinden biri değildir?

A) Halkın, dinini seçme ve vicdan özgürlüğünün olmasıB) Kişinin özel hayatında serbestçe ibadet edebilmesiC) Bireye verilen değerin artmasıD) Din adına birtakım batıl inançların yayılması karşısında devletin tarafsız kalmasıE) Eşitlik anlayışının yaygınlaşması

12. Atatürk, "Bizim halkımız çıkarları birbirinden farklı sınıflardan değil; aksine varlıkları ve çalışmalarının sonuçları birbirine lazım olan sınıflardan ibarettir." demiştir.

Atatürk bu sözüyle, halkçılık ilkesinin hangi özelliğini vurgulamıştır?

A) Halkın, dayanışma ve işbirliği içinde olmasıB) Halkın kendi geleceğine karar vermesiC) Halkın, çalışma özgürlüğünün olmasıD) Halkın, yasalar karşısında eşit olmasıE) Devletin halka hizmet götürmesi

13. Bir toplumda demokratik kuralların işlemesi, halkın hiçbir engel olmadan ülke yönetiminde söz sahibi olması, toplumsal barışın gerçekleşmesini sağlar.

   Buna göre, aşağıda verilen temel ilkelerden hangisi bu uygulama için ön şarttır?

A)   Halkçılık B)   Lâiklik C)   Milliyetçilik D)   Devletçilik E)   Cumhuriyetçilik14. Cumhuriyetin kurulmasından sonra gerçekleştirilen, milli eğitimle ilgili uygulamalardan bazıları şunlardır:

I. Durmaksızın daha çağdaşa ve daha doğruya yönelinmesi II. Okuryazar olmayan birey bırakmamak ülküsüyle eğitim yatırımları yapılmasıIII. Halkın kendi kendini yönetmesinin bir erdem olduğu düşüncesinin eğitimle yaygınlaştırılması

Bu uygulamaların Atatürk İlkeleriyle ilişkisi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir ___I___ ___II___ ___III___ A) İnkılapçılık Cumhuriyetçilik DevletçilikB) İnkılapçılık Devletçilik CumhuriyetçilikC) Cumhuriyetçilik İnkılapçılık DevletçilikD) Devletçilik Cumhuriyetçilik İnkılapçılıkE) Devletçilik İnkılapçılık Cumhuriyetçilik

15. Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerden bazıları şunlardır: l. Millet mekteplerinin açılması II. Medeni Kanun'un kabul edilmesi III. Öğretimin birleştirilmesiIV.  Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesiV.  Din işleri ve Evkaf Bakanlığı'nın kaldırılması

Bu gelişmelerden hangileri doğrudan laik devlet düzenine geçiş amacını gütmektedir?

A) l, II ve IV B) l, III ve IV C) II, IV ve VD) II, III ve V E) l, II, IV ve V

ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ TESTİ 2

1. "Ulusal egemenliğin dayanağı halkçılık'tır." yargısı, I. Cumhuriyetçilik II. Devletçilik III. İnkılâpçılık ilkelerinden hangilerini doğrudan destekler?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III D) l ve II E) II ve III

2. Yeni Türk Devleti; gelirleri; çok sınırlı olduğu halde, bütçe gelirinin yüzde kırkını karşılayan Aşar Vergisi'ni Cumhuriyetin ilk yıllarında kaldırmıştır. Bu uygulama Yeni Türk Devleti'nin öncelikle hangi özelliğini gösterir?

A) Ulusal olma B) Devletçi olma C) Halkçı olma D) Cumhuriyetçi olma E) Laik olma

78

3.    Kurtuluş Savaşı döneminde, Mustafa Kemal ısrarla “Manda ve himaye kabul edilemez.” sözlerini kullanmaktadır.

   Buna göre, Kurtuluş Savaşı’nda ön plana çıkan ilke hangisidir?

A)   Halkçılık B)   Çağdaşlaşma C)   Devletçilik D)   Ulusal bağımsızlık E)   Ulusal egemenlik

4. Yeni Türk Devleti'nde,

I. Saltanatın kaldırılması II. Türk parasını koruma ile ilgili kanun çıkarılması III. Mahkemelerde tanıklıkta kadın - erkek eşitliğinin sağlanması

gelişmeleri laiklik, cumhuriyetçilik ve milliyetçilik ilkeleriyle ilişki bakımından aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak gruplanmıştır?

  Laiklik Cumhuriyetçilik Milliyetçilik A) I II III B) III I II C) II III I D) III II I E) I III II

5. I. İnsan ve insanlık sevgisi          II. Akılcılık ve bilimsellik         III. Ulusal egemenlik         IV. Barışçılık          V. Çağdaşlaşma Yukarıda verilenlerden hangisi, Cumhuriyetçilik ilkesinin bütünleyicisi ilkedir?

 A) I        B) II          C) III  D) IV      E) V

   6.      Atatürk’e göre; “Dünya da saygın ve sözü geçen bir millet olmak istiyorsak, önce kendi kimliğimizi korumalıyız.”

   Atatürk’ün bu sözleri O’nun aşağıdaki ilkelerinden  hangisi ile ilgilidir?

A)   Cumhuriyetçilik B)   Milliyetçilik C)   Devletçilik D)   Halkçılık E)   İnkılapçılık

7.      •   Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi •   Şapka Kanunu’nun çıkartılması•   Takvim, saat, ölçülerde değişiklik ve hafta tatilinin

yeniden belirlenmesi•   Dinsel kıyafetler ile dolaşma yasağının getirilmesi

Yeni Türk Devleti’nin yaptığı bu yenilikler aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisiyle ilgilidir?

A)   Milliyetçilik-Halkçılık B)   Devletçilik-CumhuriyetçilikC)   Laiklik-Milliyetçilik D)   Laiklik-ÇağdaşlaşmaE)   Bilimsellik-Cumhuriyetçilik

8.    I. Yeni Türk Tarih Tezi’nin okullarda öğretilmeye başlanması

      II. İlim ve Fenin dışında yol gösterici aramanın cahillik olduğunun kabul edilmesi

    III. Hukuk önünde tüm vatandaşların eşit kabul edilmesinin benimsenmesi

   Bu gelişmeler milliyetçilik, akılcılık ve bilimsellik, halkçılık ilkeleriyle ilişkileri bakımından aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

      Milliyetçilik     Akılcılık ve Bilimsellik  Halkçılık

   A)            I                              III                         II

   B)           II                               I                          III

   C)           II                              III                          I

   D)          III                              II                           I

   E)            I                               II                         III

9. Cumhuriyetin ilk yıllarında özel girişimcilerde yeterli sermayenin olmaması, bilgi birikiminin yetersiz olması, kamunun ve toplumun ihtiyaçlarının ucuz ve kısa sürede elde edilebilme durumu aşağıdaki ilkelerden hangisinin uygulanmasını zorunlu hale getirmiştir?

A)   Devletçilik B)   Çağdaşlaşma C)   Halkçılık D)   Ulusal bağımsızlık E)   Milliyetçilik

 10.      Birinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı’nın hazırlanması ve yaşama geçirilmesi, aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A)   Liberal bir ekonomik model uygulandığının B)   Milli bankaların kurulduğununC)   Ekonomide devletçiliğe yönelindiğinin D)   II. Dünya Savaşı tehlikesinin yaklaştığınınE)   Toprak reformunun sonuçsuz kaldığının

79

11.    “Din bir vicdan meselesidir. Herkes vicdanının emrine uymakta serbesttir. Biz dine karşı değiliz. Biz din adına kasıtlı hareketlere karşıyız.”

   Atatürk bu sözleriyle, aşağıdaki ilkelerden hangisinin gerekli olduğunu vurgulamıştır?

A)   Halkçılık B)   Lâiklik C)   İnkılâpçılık D)   Milliyetçilik E)   Cumhuriyetçilik

12.        1934 tarihli düzenleme ile Ağa, Hacı, Hafız, Hoca, Molla gibi eski toplum zümrelerini belirten unvanlar kaldırılmıştır.

   Bu durumun, Atatürk ilkelerinden hangisinin doğrudan bir gereği olduğu savunabilir?

A)   Devletçilik B)   Milliyetçilik C)   Halkçılık D)   İnkılâpçılık E)   Lâiklik

13.I. Yasalar önünde herkesin eşit olması ve hiçbir sosyal sınıfın diğerlerine karşı üstün tutulmamasıII. Egemenliğin millete ait sayılmasıIII. Dinin devlet işlerine ve politikaya alet edilmemesi

   Bu yargılar, aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisi ile ilgilidir?

            I                           II             III A) Laiklik           Cumhuriyetçilik       HalkçılıkB )Halkçılık             Lâiklik            CumhuriyetçilikC) Cumhuriyetçilik      Lâiklik               HalkçılıkD) Lâiklik            Halkçılık             CumhuriyetçilikE) Halkçılık            Cumhuriyetçilik     Lâiklik

14.       Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkının verilmesi, aşağıdaki ilkelerden hangilerinin doğrultusunda gerçekleşen bir uygulamadır?

A)   Milliyetçilik-Devletçilik B)   Halkçılık-DevletçilikC)   Cumhuriyetçilik-Halkçılık D)   İnkılâpçılık-DevletçilikE)   Cumhuriyetçilik- İnkılâpçılık

15.      Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşid ilimdir.” sözü, bütünleyici ilkelerden hangisi ile ilgilidir?

A)   Bilimsellik-Akılcılık B)   Milli bağımsızlıkC)   Milli egemenlik D)   İnsan ve insanlık sevgisiE)   Çağdaşlaşma

16.       Aşağıdakilerden hangisi Batılılaşmaktan çok millileşme amacı taşır?

A)   Kılık-Kıyafette değişiklikB)   Yeni harflerin kabulüC)   Ölçü ve saat sistemlerinin değişmesiD)   Türk Dil Kurumu’nun kurulmasıE)   Tekke ve zaviyelerin kapatılması

VI. ÜNİTE: ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

* İç ve dış politika ilkesi olarak “Yurtta barış, ........................... .....................................” ilkesi benimsendi.

* Savaş korunma amacı olarak görüldü. Başka bir devletin topraklarını almak için politika izlenmedi.

* Milli egemenlik ve milli menfaatler ön planda tutuldu.

* İlk yıllarda misak-ı milli gerçekleştirilmeye çalışıldı.

* 1920 - 1936 yılları arasında batıya karşı SSCB’- nin dostluğu devam ettirildi.

* 1936 - 1945 yılları arasında İtalya’nın saldırgan tutumuna karşı ve batı ile ilişkileri yumuşatmak için İngiltere ile dost geçinildi.

* 1945’den sonra SSCB tehdidine karşı ABD ile dost geçinildi.

* 1935 - 1938 arasında Avrupa’nın bloklaşma durumundan dolayı Avrupalı devletlere karşı çok yönlü bir politika izlendi ki bu da Montrö Antlaşmasının imzalanmasında etkili oldu.

* 1919-1920 arası Türkiye’nin dost arayışı dönemidir.

* 1920 sonrasında bir yandan SSCB ile iyi geçinilirken; bir yandan da işgalciler arasındaki ayrılıklardan faydalanmanın yolu arandı.

* Milli çıkarların korunmasına, devletlerin eşitliği ilkesine uyulmasına ve ittifaklar kurulmasına önem verildi.

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Esasları

a) Bağımsızlık

80

b) Gerçekçilik

c) Akılcılık

d) Uluslararası ilişkilerde eşitliğe dayanan karşılıklı ilişkiler kurma

e) Barışı ve milli menfaatları esas almak

f) Türk kamoyunu dikkate almak

g) Başka devletlerin iç politika ve yönetimlerinden etkilenmemek

h) Dünya konjonktürünü göz önünde bulundurmakNot: Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasını iki bölümde inceleyeceğiz.

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

1923 – 1932 ARASI 1932 – 1939 ARASI DIŞ POLİTİKA DIŞ POLİTİKA *Nüfus Mübadelesi *Milletler Cem. Giriş*Yabancı Okullar Sorunu * Balkan Antantı*Dış Borçlar Sorunu *Sadabat Paktı*Musul Sorunu *Montrö Boğ. Sözleş.*SSCB ile İlişkiler * Hatay’ın Anavatana Katılışı

1923 – 1932 ARASI DIŞ POLİTİKA

1. Nüfus Mübadelesi ( Etabli Sorunu, Nüfus Değişimi - ............................................................................................... )

* Nüfus sorunu Lozan Görüşmelerinde halledildiği halde uygulanma safhasında Yunanistan problem çıkarmıştır.

* Yunanistan İstanbul’da daha fazla Rum kalmasını istiyor; Türkiye ise yasalar çerçevesinde bu işi halletmek istiyordu.

* Nüfus mübadelesi sorunu Yunan başbakanı ile Mustafa Kemal arasında 1930 yılında görüşülerek 10 Haziran 1930’da imzalanan Ankara Antlaşması ile halledildi. Bu ant-laşmadan sonra Türk-Yunan ilişkileri düzelmiştir. Türkiye ile Yunanistan arasındaki dostluk ilişkileri 1954 yılında meydana gelen .............................................. Sorununa kadar devam etmiştir.

2. Yabancı Okullar ( ............................................................ )

* Lozan Antlaşmasına göre yabancı okullar Türkiye’nin belirleyeceği şartlara uyacaktı.

* Türkiye 1924 yılında okullarda dini ayin yapılması için bulundurulan salonların kapatılmasına; 1925 ve 1926 yıllarında ise yabancı okullarda Türkçe, Tarih ve Coğrafya

gibi derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulmasına; derslerde Türklük aleyhine bilgiler olmamasına ve okulların Türk müfettişler tarafından denetlenmesine dair kanunlar çıkardı.

* Fransa ve Papalık başta olmak üzere, Avrupalı devletler Türkiye’nin yabancı okullar konusundaki uygulamalarına karşı çıktı. Fakat okullar meselesini iç meselesi sayan Türkiye yabancı devletleri iç işlerine karıştırmadı.

*Müdür yabancı ise müdür yardımcısı Türk olacak; Türkçe, Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi Türk öğretmenlerce verilecek; okullar Türk müfettişlerince denetlenecek ve Milli Eğitime bağlı olacaklardır.3. Borçlar Meselesi ( ............................................................ )

* 1928’li yıllarda görülen dünya ekonomik bunalımı Türkiye’yi de olumsuz etkiledi ve Türkiye Fransa’ya olan borcunu gerektiği gibi ödeyemez hale geldi. Bu durumdan dolayı Fransa ile bir müddet gerginlik yaşandıysa da; sorun 1933 yılında Paris’te yapılan antlaşma sonucunda çözüldü.

* Osmanlı ilk borcu ......................... Harbi sırasında (1854) ......................................’den almıştır. Daha sonra almaya devam etmiştir. Ödeyemeyince 1881 yılında Muharrem Kararnamesi ile Duyun-u Umumiye İdaresi ( ....................... ........................... ............................... ) kurulmuş ve Osmanlının tüm gelirlerine el konulmuştur. Borçları aldıktan tam 100 yıl sonra yani 1954 yılında ödedik.

Not: Ayrıca Türkiye’nin Adana – Mersin demir yolunu satın almak istemesi; Türk bayrağı taşıyan “Bozkurt” adlı gemi ile Fransız bayrağı taşıyan “Lotus” adlı gemilerin Midilli açıklarında Ağustos 1926’da çarpışması ile Fransa ile aramızda sorunlara yol açmıştır. İki sorunda lehimize sonuçlanırken Fransa ile aramızda yeni bir sorun yavaş yavaş ortaya çıkacaktır. O sorunda Hatay’dır.

4. Musul Sorunu ( ............................................................... )

* Musul şüphesiz ki Türk toprağıdır.

* “ Musul’da gözü olmayan bir Türk genci varsa gözü çıksın.” derdi hocamız. Sebebine gelince; 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Musul Osmanlının elinde idi. Ateşkesten sonra 3 – 4 Ekim günü petrol sebebi ile Musul İngilizlerce işgal edilmiştir.

* Musul Meselesi Lozan’ın bıraktığı problemlerden biriydi. İngiltere zengin petrol yataklarına sahip olmasından dolayı Musul’u Türkiye’ye bırakmak istemiyor ve sömürgeci düşünce ve ahlakı doğrultusunda bu konuyu kendi lehine çözümleyebilmek için her problemi çıkarıyordu.

* Musul Meselesinin çözümü için Türkiye ile İngiltere arasında görüşmeler 19 Mayıs 1924’de başladı. Fakat İngiltere Hakkâri’yi de tartışmalı bölgeden görmek isteyince görüşmeler kesildi. Bundan sonra mesele önce Milletler Cemiyetine, sonra Lahey Adalet Divanına gitti. Meselenin kendi konusu olmadığını ileri söyleyen Adalet Divanı meseleyi tekrar Milletler Cemiyetine havale etti. Meselenin bu şekilde uzatılması; İngiltere’nin zaman kazanarak Musul

81

ve civarında olaylar çıkarıp meseleyi lehine çözümleyebilmek isteyişinin bir sonucudur.

Not: İngiltere bölgede ............................ .................. İsyanını desteklemiştir. Türkiye isyan ile uğraştığından Musul kolayca İngilizlerin olacaktır.

5 Haziran 1926’da imzalanan Ankara Antlaşması ile ;

* Musul ve çevresi İngiliz mandaterliği altında bulunan .............................................’a bırakıldı.

* Irak hükümeti Musul petrol gelirlerinin vergisinin %10’unu ..................... yıl süre ile Türkiye’ye vermeyi kabul etti. ( Türkiye bu hakkını ................................ sterline İngiltere’ye sattı. )

Önemi:

* Bu günkü Türkiye - Irak sınırı çizildi.

* Türk - İngiliz ilişkileri düzelmeye başladı. ( 1929’dan sonra )

* Misak-ı Milliden taviz verildi. ( Bu ikinci tavizdir. İlk taviz ...............................................................................’dur. )

5. SSCB İle İlişkiler

* Türkiye ile SSCB arasındaki ilişkiler 1936 yılına kadar bozulmadan devam edecektir.

Soru: Locarno Antlaşması nedir?

I. Dünya Savaşı sonrasında Fransa’nın Almanya’ya güvensizliği sonucu, Fransa, Belçika, Polonya ve Çekoslavakya arasında 1 Aralık 1925’te imzalanmıştır. Almanya batı sınırı için Fransa’ya güvence vermiştir.

Soru: Briand – Kellog Paktı nedir?

Ülkelerin topraklarına saldırı olursa yapacakları savunma savaşı dışında kalan savaşlar kanun dışı sayıldı. Almanya, İngiltere, İtalya, Japonya, Belçika, Polonya, Fransa, Çekoslavakya, SSCB ve Türkiye antlaşmayı imzalamışlardır.

1932 – 1939 ARASI DIŞ POLİTİKA

1. Milletler Cemiyetine Girişimiz - 1932 * Milletler Cemiyeti 10 Ocak 1920’de Cenevre’de kurulmuştur.

* Musul Meselesinde İngiltere’nin çıkarlarına hizmet etmiş olduğundan dolayı; Türkiye Milletler Cemiyetine uzun bir süre güven duymadı.

* Türkiye’nin Avrupa’ya çok yakınlaşmak istemeyişinde SSCB’yi küstürmeme düşüncesi de vardır.

* Türkiye’nin Milletler Cemiyetine girmek gibi bir amacı yoktu. Lozan’dan sonra Türkiye’nin barış yolunda gösterdiği çabalar ve Musul’u Irak’a bırakmasından dolayı Türkiye’ye karşı sıcak davranmaya başlayan İngiltere Türkiye’yi Milletler Cemiyeti üyeliğine davet edince; uluslararası barışa katkıda bulunmak istediğini göstermek ve hakkımızda dünya kamuoyunda oluşan olumsuz izlenimleri silmek istediğimiz için Milletler Cemiyetine 18 Temmuz 1932’de üye olduk.

Not: 1934’de SSCB’de cemiyete üye oldu.

2. Balkan Antantı ( 9 Şubat 1934 )

Sebebi:

*1933’den sonra İtalya’nın hızlı bir şekilde silahlanarak Balkanlar’a yönelik politikalar üretmesi Balkan devletlerini ve Türkiye’yi endişelendirmiştir.

Antantı Oluşturan Devletler:

a) Türkiye…... c) ..................................

b) ............................. d) .................................

Not: Bu antant devletlerin toprak bütünlüğüne saygı gösterme ve iç işlerine karışmama esasına dayanıyordu.

82

Not: ......................... yayılmacı siyaset izlediğinden antanta katılmamıştır.

Önemi:

* Batı sınırımız Bulgaristan sınırı hariç güvence altına alınmıştır.

* Türkiye Yunan sınırını güvence altına aldı.

* Türkiye bölgede lider konumunda olduğunu gösterdi.

* Türkiye uluslararası barışa katkıda bulunmak istediğini gösterdi.

* Montrö Antlaşması için Türkiye taraftar buldu.

Not: Balkan Antantı II. Dünya Savaşının başlaması ile dağıldı. 3. Montrö Boğazlar Sözleşmesi ( 20 Temmuz 1936 )

* Türkiye Lozan’da Boğazlar ile ilgili hükümleri, güvenlik konusunda Milletler Cemiyetinin etkili olacağı ve Avrupa’da silahsızlanmanın gerçekleşeceği ümidi ile kabul etmiştir.

* 1933 yılından itibaren Almanya ve İtalya’nın hızlı bir şekilde silahlanması ve Milletler Cemiyetinin bu duruma bir çare bulamaması, Türkiye’yi Boğazların güvenliği konusunda endişelendirdi.

* Lozan Antlaşmasının Türkiye’yi Boğazlar konusunda kısıtlayan hükümlerinin kaldırılması için Türkiye 10 Nisan 1936’da Lozan’ı imzalayan devletlere birer nota gönderdi. Antlaşmaların hiçe sayıldığı ve devletlerin dost arayışı içinde olduğu bir dönemde Türkiye’nin istekleri olumlu karşılandı ve boğazların statüsü İsviçre’nin Montrö kentinde tekrar görüşüldü.

Montrö Sözleşmesinin İçeriği:

* Boğazlar komisyonu kaldırılarak görevleri Türk devletine devredildi.

* Boğazlara Türkiye’nin asker sokması kabul edildi.* Ticaret gemilerinin Boğazlardan serbest geçişi kabul edildi.

* Savaş gemilerinin Boğazlardan geçişine sınırlama getirildi.

* Savaş zamanında Türkiye’ye Boğazları kapatma hakkı tanındı.

Önemi:

* Misak-ı Milli yönünde önemli bir adım atıldı.

* Türkiye’nin uluslararası güç dengesinde önemi arttı.

* SSCB kendisini Karadeniz’de güvende hissetti.

* Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki durumu güçlendi.

!!!!! Dikkat !!!!!

* İtalya sözleşmeyi daha sonra imzaladı. ( İtalya Habeşistan’a saldırdığı zaman cemiyette olan Türkiye de İtalya’nın bu davranışını kınamak zorunda kalmıştı. )

* İngiltere Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de güçlü olmasını istiyordu.

* SSCB Lozan’ın oluşturduğu Boğazlar rejimini beğenmiyordu.

Soru: Lozan Antlaşmasından sonra, 1936'da Türkiye'nin Boğazlarda asker bulundurma isteğini kabul ettirmesinde, I.  Almanya'nın Ren Bölgesi'ne girmesi,II. İtalya'nın Habeşistan'ı işgal etmesi,III. Rusya'da rejim değişikliği olmasıdurumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I             B) Yalnız II           C) Yalnız III D) I ve II                 E) II ve III ( 11.04.2010 – YGS )

4. Sadabat Paktı ( 8 Temmuz 1937 )

Sebebi:İtalya’nın Akdeniz Havzası ve Ortadoğu’ya yönelik saldırgan tutumu.

Katılan Devletler:

a) Türkiye …. c) ......................................b) ................... d) ......................................

Not: ........................................ Hatay sorunu yüzünden pakta katılmamıştır.

Not: Sadabat İran’da bir sarayın adıdır.

83

Önemi:

* Doğu sınırımız Suriye sınırı hariç güvence altına alınmıştır.

* Türkiye İran ve Irak sınırını güvence altına aldı.

* İtalya’ya karşı Balkanlar’da önemli bir caydırıcılık rolü üstlenmiş olan Türkiye Sadabat Paktı ile de tavrını devam ettirerek dünya barışına katkıda bulunma istediğini göstermiştir.

* Türkiye bölgede öncü durumda olduğunu göstermiştir.

Not: II. Dünya Savaşı başlayınca pakt dağılmıştır.

5. Hatay’ın Anavatana Katılışı ( 30 Haziran 1939)

* Fransa, 1936 yılında Hatay’dan çekilerek, bölgeyi Suriye’ye bırakmak isteyince; bu durumun Ankara Antlaşmasına uymadığını ileri süren Türkiye Milletler Cemiyetine başvurdu.

* II. Dünya Savaşı’nın belirtileri oluştuğundan dolayı Fransa Hatay meselesinde Türkiye’yi pek uğraştırmadı.

* 3 Temmuz 1938’de Hatay meselesi çözümlendi. Bu çözüm doğrultusunda; 5 Temmuz 1938’de Türk askeri Hatay’a girdi.

* 2 Eylül 1938’de Bağımsız Hatay Türk Cumhuriyeti kuruldu. ...................................... ................................. devlet başkanı, ............................. ..................................... başbakan oldu.

* Hatay Meclisi’nin verdiği kararla Hatay 30 Haziran 1939’da Türkiye’ye katıldı.

Önemi:

* Misak-ı Milli yönünde son adım atıldı. Misak-ı Milliden verilen üçüncü taviz geri alındı.

* Güney sınırı son halini aldı.

* Mustafa Kemal II. Dünya Savaşı öncesi gelişmelerini Türkiye’nin lehine kullanarak dâhiyane bir siyaset izlediğini gösterdi.

Not: Hatay Türkiye’ye katılan son toprak parçasıdır.

Soru: Atatürk Dönemi’nde Türkiye, izlediği barışçı dış politika sayesinde bölgede bir istikrar unsuru olmuştur. O dönemde, Türkiye’nin bu konuma ulaşmasında aşağıdaki gelişmelerden hangisinin etkisi olmamıştır?

A) Milletler Cemiyetine üye olunmasıB) Balkan Antantı’nın imzalanmasıC) Batılı ülkeler ile Sovyetler Birliği arasında hassas bir denge kurulması

D) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütüne (NATO) üye olunmasıE) Sadabat Paktı’nın imzalanması

( 24.03.2013 – YGS )

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI TESTİ

1. Özellikle ikinci Dünya Savası'ndan sonra, sömürge durumunda olan bazı Asya ve Afrika ülkelerinin Türkiye'yi örnek aldıkları görülmüştür.

Türkiye'nin, bu ülkeleri etkileyen yönü aşağıdakilerden hangisi olmuştur?

A)  Yurtta ve dünyada barışı korumaya çalışması B)  Başka ulusların haklarına saygılı olması C)  Orta Doğu'da güç dengesini koruması D)   Batı demokrasi ilkelerini benimsemesi E) Bağımsızlığını kazanma ve sürdürmedeki başarısı

2. Türkiye, Lozan Antlaşması'nı imzalamış olan devletlere 1936 yılında bir nota vererek, Avrupa'da gelişen buhranların, Boğazların güvenliği için verilmiş olan kollektif garantiyi artık işlemez hâle getirdiğini belirtmiş, Boğazların güvenliği ve egemenlik haklarının korunması için bu sözleşmenin değiştirilmesini istemiştir.

Yukarıda sözü edilen dönemin koşulları göz önüne alındığında, aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin bu isteğinde haklı olduğuna bir kanıt olarak gösterilebilir?

A) Dünya uluslarının giderek belli bloklarda toplanmaya başlamasıB) Milletler Cemiyeti'nin uluslararası sorunların çözümünde etkisiz olmasıC) Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir tutum içine girmeleriD) Dünyanın önemli bir ekonomik bunalıma girmesiE) Yabancı ülkelerin, Boğazlar statüsünün değiştirilmesi için çaba göstermeleri

84

3. "Dış siyasette güçlü ve sözü geçer olmanın ön koşulu içte de güçlü olmaktır.“

Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk döneminde Türkiye'nin içte de güçlü olduğunu gösteren bir dış olaydır?

A) Türkiye’de yaşayan Rumlarla, Yunanistan'daki Türklerin karşılıklı değiştirilmesi B)  Hükümetin çıkardığı yönetmeliğe uymayan bazı yabancı okulların kapatılması C) Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üye olması D) Türkiye'nin Montrö Sözleşmesi'yle Boğazlar üzerinde kesin egemenlik sağlaması E) Musul sorununu Ankara'da İngiltere ile anlaşarak sonuçlandırması

4. Atatürk, 1935 yılındaki bir konuşmasında, "Savaşın ağırlığını göz önüne alamayan bazı samimiyetten yoksun önderler, saldırının araçları olmuşlardır. Denetimleri altındaki uluslara ulusçuluğu ve geleneği yanlış bir biçimde göstererek ve kötüye kullanarak onları aldatmışlardır." demiştir.

Atatürk, bu sözleriyle hangi ülkelerin politikalarını eleştirmektedir? A) Fransa ve İngiltere B) ABD ve SSCB C) Almanya ve İtalya D) Yunanistan ve İspanya E) Japonya ve Çin 5. Türkiye Cumhuriyeti hükümetleri, 1925-1937 yılları arasında Balkan Antantı'na ve Sadabat Paktı'na öncülük etmişlerdir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu girişimlerin amacı değildir?

A) Sınırların güvenliğini sağlamak B) Yurtta barış, dünyada barış ilkesine uymak C) Komşu devletlerin dostluğunu kazanmak D) Devletlerarası güç birliği kurmak E) Komşu devletlerarasındaki anlaşmazlıklara çözüm bulmak

6. Dış siyasette güçlü ve sözü geçer olmanın ön koşulu içte de güçlü olmaktır.

Türkiye'de aşağıdakilerden hangisi buna bir örnektir?

A)  Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasından sonra Lozan Barış Antlaşması'nın imzalanması B) Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Kurtuluş Savaşı'nın başlaması C) Saltanatın kaldırılmasından sonra cumhuriyetin kurulması D) Cumhuriyetin ilanından sonra Halifeliğin kaldırılması E) Milletler Cemiyeti'ne girdikten sonra Balkan Antantı’nın imzalanması

7. Yeni Türk Devleti, Türk topraklarını ele geçirmek isteyenlerle sonuna kadar savaşmayı, bağımsızlığına saygı

gösteren devletlerle siyasal ilişkiler kurarak anlaşmalar yapmayı kendine temel ilke edinmiştir.

Buna göre, yeni Türk Devleti'nin dış politikada izlediği yol aşağıdakilerden hangisidir?

A) Barış içinde yaşama B) Topraklarını genişletme C) Bloklaşmaya son verme D) Demokrasiyi yayma E) Rejim değişikliklerini destekleme

8. Lozan Antlaşması'nda Boğazların yönetimi, ayrı bir bütçesi olan ve Türkiye temsilcisinin başkanlık ettiği Boğazlar Komisyonu'na verilmiş; ancak daha sonra Montrö Boğazlar Sözleşmesi'yle Boğazlar Komisyonu, görevini Türkiye Cumhuriyeti'ne bırakmıştır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) Boğazlardan az sayıda devletin yararlandığının B) Boğazlarla ilgili rejimin taraflı olarak saptandığının C) Boğazlar sorununun Avrupalı devletler tarafından çıkarıldığının D) Boğazların zamanla uluslararası önemini yitirdiğinin E) Boğazlar üzerindeki Türk egemenliğinin daha çok güçlendiğinin VII. ÜNİTE: ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ

* Mustafa Kemal 1881’de ..................................................’te doğmuştur. Babası ......................... ............................ Efendi, annesi .................................................. Hanım’dır. Soyu baba tarafı Kocacık yörüklerine dayanır, anne tarafı ise Konyar yörüklerine dayanır.

* Mustafa Kemal ilk önce ....................................................... Mektebine sonra .................................. .................... Okuluna geçmiştir. Daha sonra ise Selanik Mülkiye Rüştiyesi gitti. Kısa süre sonra ayrılarak ............................................. Askeri Rüştiyesine gitti. Burada Matematik Öğretmeni “ Kemal ” ismini eklemiştir. Buradan .......................................... Askeri İdadisine gitmiştir. Daha sonra İstanbul Harp Okuluna, daha sonra ise Harp Akademisine gitmiştir. 11 Ocak 1905’te Harp Akademisini .............................. ............................ rütbesiyle bitirdi. *1937 yılında sağlığı iyice bozulmuştur. Atatürk’ün rahatsızlığına ilk teşhisi Yalova gezisinde Dr. .................................... ................................ ........................... koymuştur. Kesin tanıyı özel doktoru Prof. Dr. .................................... ........................... ................................ koyacaktır. Hastalığı ..............................’dur. Ciddi perhiz ve istirahat gerekli olmasına rağmen Atatürk yurt gezilerine devam edecektir.

*Hastalığının artması üzerine Fransa’dan doktor Fiessinger ( Fisinger) çağrılır. Teşhis aynıdır.

*26 Mayısta İstanbul’a gelir, ....................................... yatına yerleşir. Rahatsızlanınca Dolmabahçe Sarayına nakledilir.

*16 Ekim akşamı komaya girer. Dört gün komada kalır. 85

*8 Kasımda rahatsızlanan Atatürk, 10 Kasım Perşembe günü saat 09.05’te hayata veda etti.

Gazetenin Tarihi: .....................................................

*Türk bayrağına sarılı tabutu Dolmabahçe Sarayında Türk halkının ziyaretine açıldı. Naaşı 20 Kasımda TBMM’ye getirildi. 21 Kasımda .............................................. Müzesine katafalka konuldu. 10 Kasım 1953 günü ise ............................................................................’e nakledildi.

*11 Kasım 1938 Cuma günü TBMM, Meclis başkanı ....................................... .................................. başkanlığında toplandı. Gizli oyla yapılan seçimde 348 oyla Malatya milletvekili .............................. ................................, Türkiye Cumhuriyetinin ikinci Cumhurbaşkanı oldu.

Not: Geçmişten Bu Güne Cumhurbaşkanlarımız

1. Mustafa Kemal Atatürk( 29 Ekim 1923 - 10 Kasım 1938 )

2. İsmet İnönü( 11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950 )

3. Celal Bayar( 22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960 )

4. Cemal Gürsel( 27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966 )

5. Cevdet Sunay( 28 Mart 1966 - 28 Mart 1973 )

6. Fahri Korutürk( 6 Nisan 1973 - 6 Nisan 1980 )

7. Kenan Evren( 12 Eylül 1980 - 8 Kasım 1982 (Devlet Başkanı), 9 Kasım 1982 - 9 Kasım 1989 )

8. Turgut Özal( 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993 )

9. Süleyman Demirel( 16 Mayıs 1993 - 16 Mayıs 2000 )

10. Ahmet Necdet Sezer

( 16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007 )

11. Abdullah Gül ( 28 Ağustos 2007 – 28 Ağustos 2014 )

12. Recep Tayyip Erdoğan( 28 Ağustos 2014 – görevde )

ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ TESTİ

1. “Atatürk İstiklal hissini taşıyan bütün milletler için ölmez bir semboldür.” Alman Basını

Atatürk’ün ölümü üzerine Alman basınında çıkan haber Atatürk’ün aşağıdaki hangi yönünü daha çok vurgulamaktadır?

A) Savaşçı ve teşkilatçı olması

B) Diğer milletlerce örnek alınması

C) Demokrasiye verdiği önemi

D) Dünya barışını koruması

E) İnkılapçı bir kişiliği olması

2. “Atatürk, yalnız Türk Milletinin değil özgürlük uğruna savaşan bütün milletlerin önderiydi. Biz de o yoldan yürüyerek özgürlüğümüze kavuştuk.”

Atatürk’ün ölümü üzerine Hint Parlamento Heyeti Başkanı Baya Sucheta Kriplan’ın söylediği sözler Atatürk inkılaplarının hangi yönünü ortaya koymaktadır?

A) Barışçılığını B) Evrenselliğini C) Çağdaşlığını

D) Milliyetçiliğini E) İnkılapçığını

3.

86

Türk Milleti Atatürk’e olan sevgisini,

I. Birçok ilköğretim okuluna adını vermesi,

II. Hayatı ile ilgili kitaplar okuması,

III. 23 Nisan ve 19 Mayıs’ı coşku ile kutlaması,

IV. Anıtkabir’i binlerce kişinin ziyaret etmesi,

verilenlerden hangisi ya da hangileriyle göstermektedir?

A) III ve IV B) I ve III C) II ve IV

D) I – III ve IV E) I – II – III ve IV

4. M. Kemal Atatürk’ün naaşı 21 Kasım 1938 tarihinde geçici olarak nereye nakledilmiştir?

A) Dolmabahçe Sarayı B) Topkapı Sarayı

C) TBMM’ye D) Etnoğrafya Müzesine

E) Anıtkabir’e

5. “Cumhuriyetimizin kurucusu M. Kemal Atatürk’ün hastalığı ......................................, ......................................... organı ile ilgilidir.”

Garip Öğretmenin tahtaya yazdığı cümlede boş yerlere aşağıda verilen hangi kelimeler gelmelidir ki, ifade doğru olsun?

A) Çiçek – Tüm vücudu B) Siroz – Karaciğer

C) Verem – Akciğer D) Kanser – Akciğer

E) Tifo – Kalp

6. 11 Kasım 1938 günü olağanüstü toplanan TBMM ikinci cumhurbaşkanı olarak kimi seçmiştir?

A) İsmet İnönü B) Celal Bayar C) Fethi Okyar

D) Fevzi Çakmak E) Fahri Korutürk

7. KML 11 D sınıfı öğrencileri Atatürk’ün Hayatı konusuna çalışmaktadırlar.

- Büşra: Atatürk Selanik’te doğmuştur.

-Melike: Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanımdır.

-Ayşe: Eğitim hayatına Selanik Askeri Rüştiyesi ile başlamıştır.

-Tuba: İlk görev yeri Şam’dır.

-Hande: İlk savaştığı cephe Trablusgarp’tır.

M. Kemal Atatürk’ün hayatı ile ilgili yanlış bilgi veren öğrenci aşağıdakilerden hangisidir?

A) Büşra B) Melike C) Ayşe

D) Tuba E) Hande

8. Aşağıda verilen gazeteyi inceleyerek, hangi tarihte basıldığını yazınız?

………….. / ………………….. / …………………

87