smet nn tarihimizde byk neme sahip ahsiyetlerden biridir. Atatrkn yak n silah arkada , ve lkenin ynetiminde ondan sonra etkili olabilecek, onun devrimlerini devam ettirmede ba ar l olabilecek bir ki iydi. smet Pa a Lozanda gsterdi i ba ar dan sonra Cumhuriyetin ilan yla beraber Ba vekil oldu. Ve ba vekil olarak iktidarda olmas , Atatrkn hemen hemen btn Cumhurba kanl sresince devam etti. 1938 y l sonlar na do ru Atatrkn hastal iyice ilerlemi ti. Ve 10 Kas m 1938 de saat 9: 05 de Atatrk gzlerini hayata yumdu. Lozan sonras nda , yeni devletin kurulu unda, Ankaran n bu devletin merkezi olu unda, saltanat n ve halifeli in kald r lmas nda, cumhuriyetin ilan nda, laikli in, yeni e itim sisteminin ve di er reformlar n karara ba lan nda Atatrkn ilk dan man hep smet Pa a olmu tur. Bu sebeplerle Atatrk ldkten sonra smet Pa a onun tabii bir devam say l yordu. Nitekim nn Trk bas n nda Milli ef unvan n ilk defa o gnlerde alm t r. 13 Kas m 1938 de kan Bugn gazetesinin ba yaz s nda yle yaz yordu: Millet Meclisi Atatrkten sonra onun eserini en iyi koruyacak, devam ettirecek halefini ittifakla seti. Ve Atatrkn en yak n zafer ve ink lap arkada smet nny devletin en yksek vazifesi ba na getirerek, yeni Milli efini tayin etti. nnnn cumhurba kanl lke iinde kamuoyunda ve bas nda en uygun ve do ru karar olarak grld. Ayr ca bu olay dnya kamuoyu ve bas n taraf ndan da takdirle kar land .

smet nnnn cumhurba kanl sorumlulu unu stlendi i gnlerde, lke iinde bir tak m sorunlar sz konusu idi. Bunlar ok nemli sorunlard . Fakat o gnlerde dnya ap nda patlak verecek bir olay n olma olas l vard ve Trkiyenin de bu olaylardan etkilenme olas l ok yksekti. nn bu sorunlar yle zetler: D alemin yeryz lsnde at maya gitti ini, kesin inanmayla gryorum. Ufukta beliren bu etin f rt nay selametle geirmek en ok fikrimi i gal ediyordu.D mnasebetlerimiz karars z ve temelsizdi. Sovyetlerle mnasebetlerimiz glgeli, Nazilerle mnasebetlerimiz pheli ve Garp alemiyle mnasebetlerimiz temelsizdi. politikada bir huzur nizam na ihtiyac m z vard .Ve bu mesele benim gzmde acele idi.Devletin i ve d i lerini inan l r bir zemine oturtmak ilk grevdi.1930dan sonra haz rlanan iktisadi plan n neticesi de erlendirilmeliydi. nn olduka kar k ve sonu belli olmayan dnya artlar iinde cumhurba kanl grevini stlenmi ti. Ve yap lacak ufak bir hata lke hayat n tehlikeye atabilirdi.

nn Cumhurba kan olduktan sonra, CHP Genel Ba kan Vekili Celal Bayar n 26 Aral k 1938de Ankarada toplad CHP kurultay n n gndeminde, CHP program n n genel ba kan seimine ait olan maddesini de i tirmek vard . Ve bu konuya ili kin tasar teklifi yle idi: Partinin kurucusu ve ebedi Ba kan Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu olan Kemal Atatrktr. Partinin de i mez Genel Ba kan smet nndr. Partinin de i mez Ba kanl a a daki ekilde bo alabilir: 1. Vefat, 2. Vazife yapamayacak hastal k, 3. stifa. Bu tasar oybirli i ile kabul edildi. Bu karardan sonra nn, yaln z devletin ba olarak de il, tek partili siyasi iktidar n da De i mez Ba kan ve Milli efi olarak Trkiye Cumhuriyetinde glerinin zirvesine ula m oluyordu. Ve bu zirve beraberinde bir sr sorumluluk getiriyordu.

Bir lke, e er bir devrim geirmi ve bu devrim e er son sz sylememi se, o lkede Kahramanlar Devri sona ermemi demektir. nn Milli ef ve De i mez Ba kan s fatlar n kabul etmekle, Atatrkten kalan bu yap y oturtmak zorunlulu unu ve sorumlulu unu yklenmi ti. Trkiyenin girdi i bu devrim hareketini devam ettirmeliydi. O dnemde lkedeki nfusun byk o unlu unu olu turan kyl kesim sefalet iindeydi. Zirai mahsul kalk nmaya imkan vermeyecek kadar d kt. Do u illeri al k, sefalet, eyhlik ve derebeylik gibi sorunlarla u ra yordu. K sacas nn Cumhurba kan oldu u ve CHP kongresinde Milli ef ve De i mez Ba kan ilan edildi i zaman nnde yaln z onu yeni bir dnya sava olma ihtimalleri de il, benimsedi i bu sistemin a r sorumluluklar da bekliyordu.

kinci Dnya Sava nda Trkiye nin hibir kar ve davas yoktu. Yap lacak tek ey lkenin varl n devam n sa lamak ve korumakt . Fakat lkenin jeopolitik konumu, hem bir Akdeniz, hem de bir Balkan devleti olmas onu bu alanlar n sorunlar iinde bulunduruyordu. 19 Ekim 1939 da yap lan l ittifaka gre Akdeniz veya Romanyada sava olursa, Trkiye, ngiltere ve Fransa cephesinde sava a girmek zorundayd . 1940 May s nda Almanya Fransaya sald rm ve Almanyan n mttefiki olan talya da Frans z s n rlar n geerek Akdeniz e yay lm t . Biz yap lan antla maya gre Fransaya yard m etmeliydik.Fakat nn nn politikas , lkeyi her ne pahas na olursa olsun sava tan uzak tutmakt . nk ona gre Trkiye nin ne yeni yeni kazanmak istedi i topraklar , ne de elinden karmas iin korumaya al t smrge topraklar vard .Bu sebeple mttefiklere, sava n bu a amas nda sava a girilmesinin lkeyi Sovyetler Birli i ile at maya sokabilece ini ne srerek sava a girmeyi reddetti.

Cumhuriyetin ilan ndan itibaren tek partiyle ynetilen Trkiyede kinci Dnya Sava ndan sonra ok partili sisteme geildi. Bu gei in nemli zelliklerinden biri, dnemin Cumhurba kan smet nn nn karar ile ba lamas d r.Cumhuriyet ynetimi demokratik rejimi ngrm ; ancak ba lang ta ink laplar ve daha sonra da sava dolay s yla bu gerekle tirilememi , 1945 deki de i iklik ise rejimin do al geli mesinin bir sonucu olmu tur. rne in nn , 1945 y l iinde yapt 19 May s ve 1 Kas m TBMM a l konu malar nda ,Trkiye de diktatrl n her zaman reddedildi ini amac n demokrasi oldu unu ileri srm ve ok partili sisteme gei in Cumhuriyetle beraber kurulan halk iradesinin bir sonucu oldu unu sylemi tir. 1945 y l ndaki de i ikli in ba ka bir sebebi de yneticilerin bat l la ma azzusundan kaynaklan yordu. Ancak bu tek ba na belirleyici de ildir ve d etmenlerle birlikte ele al nd nda anlam kazan r. te yandan tek parti dneminde demokrasinin bir ideal olarak gsterildi i, CHP iinde o ulculu izin verildi i iin demokrasiye uygun bir zemin olu turuldu u eklinde gr ler vard r.

Ba ka bir neden ise lkede yayg n bir ho nutsuzluk olmas yd . Uzun y llar tek parti ile ynetilmi bir toplumda sava dneminin s k nt lar , izlenen politikalar n sonular ve bu dnemde kurulan s k bir polis rejiminden daolay hkmete ve CHP ye kar bir b kk nl k ve tepki olu mu tu. rne in CHP nin iktidar terk etmesinden sonra , Bal kesir de nn ile bir ocuk aras nda geen konu ma yleydi: Ne yzle buraya geliyorsun sen bana ekeri be liraya yedirmedin mi? smet Pa a u cevab verecektir: Ama seni babas z b rakmad m Halka gore bu durumun sebebi do rudan smet nn idi. Ve gndelik hayat n tm s k nt lar n n sorumlusu olarak grlyordu.Fakat halk sava a girmemi olman n erefini de smet Pa aya veriyordu. Bu da 1950 de yap lacak seimlerde iktidara DP nin gelme sebeplerinden biri olacakt .

Demokrat Parti 7 Ocak 1946 da Ankara da resmen kurulmu tu. Partinin temel amac demokrasi idi. Ve ekonomik alanda karma ekonomi denen, devlet ile zel te ebbsn birbirlerini tamamlamas niteli inde liberal bir devletilik izlenecekti. Partinin kuru lu sebebiyle Celal Bayar n bas na yap a klamada: iktisadi alanda uzun zamand r var olan bo lu un bir an nce doldurulaca n , vatanda lar n geim ve refah seviyelerini ykseltmek iin iktisadi faaliyetlere girilece ini sylemi tir. 14 May s 1950 de ok partili demokratik hayata gei in en nemli dnemeci olan Milletvekili genel seimleri yap ld . Seimlerde %53.35 oy alan DP 408, %39.78 oy alan CHP 69 ve %3.02 oy alan MP de 1 milletvekili kazand . Meclise giren ba ms z milletvekillerinin say s da 9du. DP nin iktidara gelmesi sonucu Celal Bayar Cumhurba kan seildi ve DP Genel Ba kanl ndan stifa etti. Bylelikle siyasal gelene imiz de cumhurba kan n n tarafs zl gelene inin do mas na nclk etmi oldu. DP Genel Ba kanl na Adnan Menderes getirildi. Meclis Ba kanl na ise Refik Koraltan seildi.