7/31/2019 184-UAYB (A. S

1/36

7/31/2019 184-UAYB (A. S

2/36

uayb (a.s.); Hayt, Tevhid ve Ahlk Mcdelesi uayb (a.s.), Kuranda ad geen peygamberlerden biridir. Medyen ve Eyke halkna peygamber olaraBu iki lkede ayr ayr mcdelede bulundu. Bu

iki toplumla yapt mcdelesi, eitli yetlerde gemektedir. Medyen ve Eyke, dalk ve ormanlk olMedyen topraklar, Hicaz n kuzey batsnda, oradan Kzldenizin dou sahiline, gney Filistine, Akve Sina Yarmadasnn bir blmne kadar uzanan blgelerde yer alr.

Kurann Medyen halk hakknda anlattklarnn nemini kavramak iin, bu insanlarn, Hz. brah nchanm Katurahtan olma olu Midyann soyundan geldikleri iddialarna dikkat edilmelidir. Dorudanneslinden gelmemi olduklar halde, tm onun soyundan olduklarn iddia etmilerdir. nk eski gre, byk bir zta bal olan herkes, daha sonra yava yava onun torunlar arasnda saylmaya bNitekim Hz. smailin (a.s.) soyundan gelmemesine ramen btn Araplara "smailoullar" denmi(a.s.)n soyu (srailoullar) iin de durum ayndr. Ayn ekilde, Hz. brahim (a.s.) n ocuklarndan biretkisi altna giren tm blge halkna Ben Medyen (Medyenoullar) ve onlarn oturduu yerlere de, Mdendi (ezZirikl, Kamsul-AIm, VI, 4244; Yakut el-Hamev, Mucem l-Bldan, Beyrut 1956, V, 77).

uayb (a.s.), soyu anne tarafndan Ltun (a.s.) kzna ulat ve Eyyb la (a.s.) teyze oullar oldedilmitir. Msnn (a.s.) kaynpederidir. Kavmine gzel sz sylemesi, tatl ve tesirli hitb etmekendisine Hatb-ul-Enbiy (peygamberlerin hatibi) denilir. nsanlara brhime (a.s.) bildirilen dininveyasaklarn tebli etti. Arabistan Yarmadasnn kuzeybatsnda Hiczla Filistin arasnda Kzldeniz alan Akabe krfezinden Humus vdisine kadar uzanan Medyen blgesinde doup byyen uayb (a.sasil bir ilesine mensuptu. Genlii, dedelerinden Medyen adl bir ahsn etrfnda toplandklar iin bMedyen halk arasnda geen uayb (a.s.), azgn ve sapk kavminin kt lklerinden uzak yaar, babaskoyunlaryla megul olur ve namaz klard. Medyenliler atalarnn doru yolundan ayrlmlar ve sapmlard. Allah Telya iman ve ibdet etmeyi brakmlar, kendi elleriyle yaptklar putlarave heykelleretapyorlard. Medyen, ticret kervanlarnn gelip getii yollar zerinde olduundan ticretle uYaptklar al-verite hep hile yapyorlard. Yiyecek maddelerini alp stok yapyorlar, pahalannca fsatyorlard. l ve tart iin iki deiik lek kullanyorlar, alrken byk lekle alyorlar, satarkenveriyorlard. nsanlarn yollarn kesiyorlar, onlarn mallarna zorla el koyuyorlard. Yol stnde duyabanc ve gariplerin mallarn eitli hilelere bavurarak ellerinden alyorlard. Ayrca sahip oldunimetin krn yapmayp nankrlk ediyorlard. Allah Tel onlara, doru yola dvet etmek iin peygamber olarak gnderdi. uayb (a.s.) onlara nasihatlerde bulunup Allah Telya irk komamyanlzca Ona ibdet etmelerini, al-verite, l ve tartda hakszlk ve hile yapmamalarn, yeryzbozgunculuk etmemelerini syledi. Ktlklere devam ettikleri takdirde azba urayacaklarn, takdirde mkfta kavuacaklarn anlatt. Fakat azgn Medyen kavmi, uaybn (a.s.) szlerini dinonakar ktlar. Ona inananlar tehdit ettiler. uayb (a.s.), btn sknt, eziyet ve horlamalara ramen, doru yola dvete devm etti. bret olarak isyanlar sebebiyle helk edilen Nh kavminin, Hd ve bana gelen azaplar ve helk olmalarn anlatt. nkrdan vazgeip imn etmelerini, mafiretdilemelerini, aksihalde kendilerinin de isyan edip helk olan kavimler gibi azba d eceklerini ve helk olacaklarn aanlatt. Onun peygamberlii ama kadar duyulmutu. Pekok kimse gelerek uayb (a.s.)a imaereflendiler. Fakat Medyenliler yolda durup uayb (a.s.)a gelenlere mni olmaya altlar. uayb (aiman edenleri kendi sapk dinlerine dnmedikleri takdirde yurtlarndan karacaklarn syleyip tuayb (a.s.) azgn Medyen halknn, btn nasihatlerine ramen imana gelmelerinden mit kesince, Telya havle etti. uayb (a.s.) Allah Telya; Y Rabbi! Bizimle kavmimiz arasnda hak ile hhkmedicilerin en hayrlssn (7/Arf, 89) diye du etti.

Azgnlklarna ve mminlere kar d manlklarna devam eden Medyen halk zerine, Allah Tel aBir sayha ve bir zelzeleyle onlarn hepsini helk etti. Hepsi yok oldular. Sanki onlar o beldede yaauayb (a.s.) ve ona inananlar kurtulup Medyene yakn bir yerde, yeillik, aalk ve bolluk iinde Eykeye giderek oradaki insanlara doru yolu gstermekle vazifelendirildi. Medyen halknn btn htayan Eyke halk, paray tart ile alrlar, kenarlarndan krptktan sonra, tane ile verirlerdi. Al-verilerinde kartaraftakine muhakkak zarar verirler ve onu aldatrlard. Alrken ucuz ve fazla fazla alrlar, satarken pahal vverirlerdi. Yolcular soyarlar, putlara taparlard. uayb (a.s.)a inanmak iin gelenleri vazgeirmek iiuayb (a.s.)a yalanc diyorlard. stekleri olmazsa, tehditte bulunup, eziyet ediyorlard. uayb (a.s.) Allah Telya iman ve ibdet etmeye dvet etti. uayb (a.s.) son def ikaz edip puta tapmaktan vazg

7/31/2019 184-UAYB (A. S

3/36

Allaha iman etmelerini l ve tartda adletli olmalarn ve her trl zulmden vazgeip kurtulmalade inkr edip inanmadlar. Alay ettiler, onun yalanc, sihirbaz biri olduunu ileri srdler. man etmakca syleyip; Eer sen doru szlysen, bize gkten azap indir. dediler.

uayb (a.s.) bu azgn kavmi Allah Telya havle etti. Allah Tela onlara isyanlar sebebiyle iddgndererek hepsini helk etti. nce ortal kasp kavuran iddetli bir scakla tutuldular. Sular kaynad. Susuzluktan kvranyorlar scak sular itike ileri yanyordu. resizlikten glge ve iecekbir tarafdan bir tarafa kouyorlard. Bu hl yedi gn devm etti. Sekizinci gn ufukta koyu glgeli skp ykseldi. Bunu gren Eykeliler serinlemek iin koup hepsi bulutun altnda toplandlar. Onlar bulutun altnatoplanr toplanmaz buluttan zerlerine iddetli bir ate yamaya balad ve hepsi ate altnda helk oEykelilerin helk edildii bugn, Kurn- Kerimde (glge gn) olarak bildirilmekte ve melen buyurulmaktadr: O glge (zlle) gnnn azb onlar yakalyverdi. Gerekten o azap byk bir idi. (26/uar, 189). uayb (a.s.), Eyke ahlisinin helk olmasndan sonra, inananlarla birlikte Meyerleti. nananlardan birinin kzyla evlendi. ki kz oldu. Kzlar byd. Kendisi iyice yaland. Allok gz ya dkt. Gzleri zayflad, vcudu kuvvetten d t.

Bu srada Msrdan kp Medyene gelen Ms (a.s.), kuyu banda koyunlarn sulamak iin bekleyenn kzlarna yardm ederek koyunlarn sulad. uayb (a.s.) cret vermek iin onu evine dvet etti. Onu bir kimse olarak grp koyunlarna oban tuttu. Sekiz sene koyunlarn gtmesi artyla kzlarndanikhlad. Ms (a.s.) orada on sene kald. ocuklar oldu. Daha sonra Msra g etti. Shhati dzelipuayb (a.s.), her sene Medyenden Msra giderek kz va damdn ziyret etti. Bir mddet sonra (orada) veft etti.

uayb (a.s.) ok namaz klard. Tevrtta ismi Mikil olarak bildirilmitir. Kurn- Kerimde Arf, uar, Hd veAnkebt srelerinde uayb (a.s.) ve Medyen kavmi hakknda yet-i kerimeler mevcuttur.

uayb (a.s.), Hz. brahimin torunlarndan Mikilin oludur. Annesi ise Hz. Ltun kzdr (et-Taber, Tarih, Msr 1326, I, 167; es-Saleb el-Aris, Msr 1951, s. 164; M. Asm Kksal, Peygamberler Tarihi, Ankara 1990, I

Yce Allahtan uayb (a.s.)a kitab veya sahife gnderilmedi. O, dem, it, dris, Nuh ve brahsahifeleri okudu ve onlarla teblide bulundu (bn Askir, Tarih, Beyrut 1979, VI, 322).

uayb (a.s.) byk bir hatipti. nsanlar gzel sz ve nasihatlerle aydnlatmaya alt. Dolaypeygamberler hatibi denilmitir (ez-Zemaher,el-Kesf, Kahire 1977, II, 118). uayb (a.s.) ayn zamanda M(a.s.)n kaynpederi idi. Kz Safuray Ms (a.s.) ile evlendirmiti (bnl-Esir, el-Kmil, Beyrut 1965, 177).

uayb (a.s.)n peygamber olarak Medyene gnderilmesi ve Medyenlilerle mcdelesi, Kuranda "Medyene de kardeleri uayb (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim, Allaha kulluk edin, sizin ondayoktur. Size Rabbinizden ak bir delil geldi. ly ve tarty tam yapn, insanlarn eyalarn eksvermeyin,dzeltildikten sonra yeryznde bozgunculukyapmayn. Eer inanan (insan)lar iseniz bylesi sizin iin daha iyidir!... Ve her yolun bana oturup da tehdit ederek insyolundan evirmeye ve O (Allah yolu)nu eriltmeye almayn. D nn siz az idiniz, O sizi obozguncularn sonu nasl oldu!... Eer iinizden bir ksm benimle gnderilene inanm, bir ksm da inAllah aramzda hkmedinceye kadar sabredin. O, hkmedenlerin en iyisidir." (7/Arf, 85-87)

Grlyor ki uayb (a.s.) onlar Allaha kulluk etmeye, insan haklarna saygl olmaya, her trl bouzak durmaya ve bu yolda sabrla hareket etmeye dvet ediyordu. Fakat Medyen halk uayb (a.s.)in dinlemediler ve kt hareketlerinde daha ileri gittiler. Onlarn bu isyan ve sapknlklar, Kuranda yle"Dediler ki: Ey uayb, senin sylediklerinden ounu anlamyoruz, biz seni iimizde zayf gryolmasayd, seni mutlaka talarla(ldrr)dk! Senin bize kar hi bir stnl n yoktur! (11/Hd, 91

uayb (a.s.) onlarn bu taknlklarna kar nasihat ediyor ve onlar byk bir azap ile kokutuyoronlara de ki): Ey kavmim, size gre kabilem Allahtan daha m stn ki, Onu arkanza atp unuttunuz? phesizRabbim, yaptklarnz kuatcdr (Ondan bir ey gizli kalmaz). Ey kavmim, olduunuz yerde (yaptnde yapyorum. Yaknda kime azbn gelip kendisini rezil edeceini ve kimin yalanc olduunu bilecekben de sizinle beraber gzetmekteyim. (11/Hd, 92-93)

Her trl mcdelede, tebli ve nasihate ramen, Allahn emirlerini dinlemeyen, zulm, taknlk ve keden Medyen halk, azb hak etmiti: Derken o (mthi) sarsnt onlar yakalayverdi, yurtlarnda d

7/31/2019 184-UAYB (A. S

4/36

kaldlar. uayb yalanlayanlar, sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. uayb yalanlayanlarurayanlar, onlar oldular. (7/Arf, 91-92)

Medyen halk, kfirlerin kanlmaz sonu olan azba maruz kaldktan sonra uayb (a.s.) onlara acmtKuranda yle bildirilir: (uayb), onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim, ben size Rabbigerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm!.. (7/Arf, 93)

Buna gre, Allahn emirlerini dinlememede srar eden ve bunun neticesinde Allah n azb ile cezacmamak gerekir. nk bu cezy hak etmi oluyorlar.

uayb (a.s.) Medyenlilerle beraber, Eyke halkna da peygamber olarak gnderilmiti. Onlarla mcdelelerde bulundu. Onlarla olan mcdelesi ve onlarn isyankrl, Kuranda yle zetlGerekten Eyke halk da zlim kimselerdi (59/Har, 78).

Eyke halk da gnderilen elileri yalanlad. uayb, onlara demiti ki: (Allah n azbndan) korunBen size gnderilen gvenilir bir eliyim. Artk Allahtan korkun ve bana itaat edin. Ben sizden bunaistemiyorum. Benim cretim yalnz lemlerin Rabbine aittir. ly tam yapn, eksiltenlerden olmayn. Doru teraziile tartn. nsanlarn haklarn ksmayn. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn, Snesilleri yaratan (Allah)dan korkun. (26/uar, 176-184)

Eykeliler, uayb (a.s.)n telkinlerine kar ters hareket ettiler. Sz dinlemeyip isyanda bulundular. H(a.s.)a hakaret ettiler. Onlarn bu isyan, Kuranda yle dile getirilir: "Dediler ki: Sen iyice by lSen de bizim gibi bir insansn, biz seni mutlaka yalanclardan sanyoruz." (26/uar, 185, 186)

Eykeliler bununla da yetinmediler. Azap isteyecek kadar ileri gittiler: "Eer dorulardansan, o halgkten paralar d r!" (26/uar, 187) diyerek uayb (a.s.)a meydan okudular. uayb (a.s.) onlara verdi: "Rabbim, yaptnz daha iyi bilir (26/uar, 188). Yce Allah da, onlara verilen azb, yle h"Onu yalanladlar. Nihyet o glge gnnn azb, kendilerini yakalad. Gerekten o, byk bir gnMuhakkak ki, bunda bir ibret vardr. Ama yine oklar inanmazlar" (26/uar, 189, 190).

yette sz konusu olan "glge gnnn azb" hakknda, mfessirler yle bir aklamada bulunuyoazap isteyince, gne yedi gn mthi bir scaklk yayd. O srada gkyznde bir bulut belirdi ve seesti. Eykeliler bulutun glgesinde toplandlar. Birden o buluttan bir ate indi ve Eyke halk yeryz(el-Beydav, Envrut-Tenzl, Msr 1955, II, 84).

Medyen ve Eyke halk Hz. uayb dinlemediler ve bunun neticesinde, yukarda sunulan yetlerde ifde edildhelk oldular. Allah dinlememenin, peygambere uymamann ve yanl yollara sapmann cezsn bul(a.s.), kendisine uyanlarla birlikte Mekkeye gidip yerleti.

Orta boylu, buday benizli biri olan uayb (a.s.), hayatnn sonuna doru gzlerini kaybetmiti, yayordu. Mekkede veft etti. Trbesinin, Kbenin batsnda, Darnnedve ile Ben Semh kapsolduu rivyet edilir (et-Taber, Tarih, Msr 1326, I, 167; bn Kuteybe, Kitabl-Marif, Beyrut 1970, s. 19; bn Askir,Tarih, Beyrut, 1979, VI, 322). (1)

Yukarda iktibas edilen metinde ifde edildii ekilde, bazlar Eykenin ayr bir kavim olduunu belirEyke ile Medyenin ayn kavim olduu kanaatini tayoruz. Kuranda ashbul-Eyke (15/Hcr, 78) diye bahsi geenaal vdilerin skinlerinden kast, peygamberleri Hz. uaybn uyarlarna aldrmayan ve bu yzdsarsnts ve/veya volkanik pskrt sonucu yok olup giden Medyen halkdr. Kurn- Kerimde Eyke kelimesiningetii drt yette de (15/Hcr, 78; 26/uar, 176; 38/Sd, 13; 50/Kaf, 14) ashbul-Eyke diye bahsedilip kavmkelimesiyle bahsedilmemesi, burann Medyendeki en nemli yerleim yeri/ ehir olduunu d nEyke: sk ormanlk, aal vdi demektir. uayb (a.s.) ve kavminin oturduu lke, ormanlk olduuashbul-Eyke(Eyke halk) denilmitir.

Aalar sk ve birbirine r lm koruluk ve orman demek olan Eyke, uayb Peygamberin kavmiyurdudur. Tebukun kuzeyinde, rdn nehrinin dou yakasnda bir yer olup Leyke diye de isimlendirile gre, Eyke yerleim merkezinin ad, Leyke ise genel olarak bu blgenin addr.

7/31/2019 184-UAYB (A. S

5/36

uayb (a.s.)n KavmiMedyenMedyen, Kurn- Kerimde Hz. uayb (a.s.)in kavmini tevhide dvet ettii yer olarak ad geen lked-Kerimde Medyen kelimesi on kere geer. Yce Allah Medyen halkna kardeleri uayb gnderdi11/Hd, 84; 29/Ankebt, 36), Hz. uayb onlara Allaha kulluk etmeleri, hirete inanmalar ve bozgyapmamalar (29/Ankebt, 36), lye-tartya dikkat etmeleri, inananlar yoldan karmamalar, hell kra ketmelerini bildirdi. Kavminin ilerigelenleri ona, daha nce yumuak huylu ve akll bir insan iken kendilerinbabalarnn tapt eylerden vazgeirmeye alp mallarn diledikleri gibi tasarruftan alkoymasordular. Hz. uayb, kendisinin Rabbi tarafndan grevlendirildiini, onlara yasaklad eyleri, kendisinin deyapmadn, bylelikle onlarn hallerini dzeltmeye altn ifade etti. Medyen halk, bu sanlayamadklarn ileri srp kmser szler sarfederek onu tehdit ettiler, onun kendilerinden birbulunmadn ileri srd ler. Hz. uayb onlara; "Allahtan daha m stnsnz ki onu unuttunuz"Rabbine havle etti ve balarna gelecek felketi beklemelerini de ilve etti. Bunun zerine onu ve inaehri terketmeleri veya dinlerine dnmeleriyolunda uyardlar. nananlar bunlara kulak asmadlar. "Rabbimgerei aa karr" diye beklediler. nanmayanlar, onlara eer uaybe uyarlarsa ziyana uraysylediklerinde o korkun ses ve sarsnt geldi. Medyenliler sanki yurtlarnda hi ot urmam gibi oldkekaldlar. Hz. uayb ve inananlar Yce Allah n rahmetiyle kurtuldular (7/Arf, 85, 93; 11/H-95). Hz.uayb, "Ey kavmim, dedi; ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duyurdum ve size t verdim." (7/Arf, 93

Hz. uayb, onlar Nuh, Slih ve Lt kavimlerinin bana gelenlerle uyardysa da Medyen halk dinlem89). Peygamberleri ak deliller getirdii halde d ve Semd kavimleri, Nuh, brahim ve Lt kavimgelenler Medyen halkn da yakalam, ehirleri balar stnde ters dnm t (9/Tevbe, 70; 22/Hacc, 4Allahn d ve Semdu nasl helk ettii, vaktiyle oturduklar yerlerden bellidir. Karun, Firavun ve Hedilmitir; Medyen halk da (29/Ankebt,36, 40).

Medyen halkn ve dierlerini helk eden korkun ses, onlar anszn yakalamt. ekiip duruyorlgfilleri yle yakalayacak ve o zaman peygamberlerin doru syledii son bir kere ortaya kacak. Okorkun bir sesten ibret olacaktr (36/Ysin, 48-54).

Hz. Ms (a.s.), Medyende yllarca kalmt. O, Firavun ve evresinin zulmnden Yce Allaha iltic

yneldi. Medyen suyu banda hayvan sulama srasna girememi iki kzn hayvanlarn sulayverdizaman ihtiyarlam olan bu iki kzdan biriyle evlenip burada sekiz yldan az olmayan uzun bir sre kal22-30). Bu kzlarn babasnn Hz. uayb olduu kanaati vardr.

Dokuz hadis kitabnda Medyen ismi gemez. Hz. uayb, "Hatbul Enbiy" diye bilinir. Medyenliler ticaretlemeguldler. Hz. uaybin ikaz bu ynden de dikkate alnmaldr. Bu halk yahdi ve hristiyankitaplarnda "Mudyniler" (midianites) diye geer. Bu ad, kuzey bat Arabistanda Akabe krfezinin duzanan alan ierisinde yer alan bu l ehri skinlerine Hz. brahimin Keturahdan (Tekvin 25: 1)Midiandan geldii sylenir. Hz. Yusufu Gileaddan Msra giderken alp gtren Midyni tccarlar25 -28, 36). Hz. uayb iin yahdi ve hristiyan kutsal kitaplarnda Hz. Msnn kaynpederi olarak Yetro (Revel) diye bahsedilir (k 2: 15, 3: 1). (2)

Kurn- Kerimde uayb (a.s.) ve Medyen Kavmi Allah (c.c.) uayb (a.s.)in ismini, Kuranda toplam on bir yerde zirketmitir: 7/Arf, 85, 88, 90, 92,87, 90, 95; 26/uar, 177; 29/Ankebt, 36. uayb (a.s.) ile kavmi arasndaki tevhid mcdelesi, Kur- Kerimin7/Arf, 11/Hd, 26/uar ve 29/Ankebt srelerinde gndeme gelir. uayb (a.s.)n kavmiMedyen ismi de Kurn-Kerimde toplam 10 yerde zikredilir. Kavmin dier ad olan Eyke ise toplam 4 yerde kullanlr.

Medyen (oullarna) da kardeleri uayb (peygamber olarak gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allaedin. Sizin Ondan baka ilhnz/tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir: Artk lyapn. nsanlarn eyalarn eksik vermeyin. Islah edildikten sonra yeryznde ifsd/bozgunculuk yapinananlardan iseniz bunlar sizin iin daha hayrldr. (7/85)

man edenleri tehdit ederek Allah yolundan alkoymak iin ve o yolda arpklk arayarak yle her ykesip oturmayn. D nn ki siz az idiniz de O sizi oaltt. Bakn ki, fesatlarn/bozguncularn sonu (7/86)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

6/36

Eer iinizden bir grup benimle gnderilene iman eder, bir grup da inanmazsa, Allah aramzda hkmedsabredin. O hkimlerin en hayrls/iyisidir. (7/87)

Kavminden mstekbir mele (ileri gelen kibirliler/byklk taslayanlar) dediler ki: Ey uayb! Kesinlikle seni veseninle beraber iman edenleri memleketimizden karacaz, yahut dinimize dneceksiniz. (uaystemesek de mi (bizi yurdumuzdan karacak veya dinimizden dndreceksiniz)?! (7/88)

(Andolsun ki,) Allah bizi ondan (kfirlikten) kurtardktan sonra tekrar sizin dininize dnersek, Allahaoluruz. Rabbimiz Allahn dilemesi hali mstesn, geri dnmemiz bizim iin olacak ey deildir. Rabbeyi kuatmtr. Biz sadece Allaha tevekkl eder/dayanrz. Ey Rabbimiz! Bizimlekavmimiz arasnda adletlehkmet (kimin hakl, kimin haksz olduunu adletle aa kar). nk Sen hkmedenlerin en hayrl

Kavminden mele (ileri gelen) kfirler dediler ki: Eer uaybe uyarsanz o takdirde siz mutlaka ziya(7/90) Derken o iddetli deprem onlar yakalayverdi de yurtlarnda diz st donakaldlar (diz st oldular). (7/91)

uaybi yalanlayanlar sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. Asl ziyana urayanlar uaybi ykendileridir. (7/92)

(uayb) Onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim! Ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duy

t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm! (7/Arf, 85-93)Onlara, kendilerinden ncekilerin; Nuh, Ad, Semud kavminin, brahim kavminin, Medyen ahalisinin ve yerle behirlerin haberi gelmedi mi? Onlara resulleri apak deliller getirmilerdi. Demek ki Allah, onlara zulmama onlar kendi nefislerine zulmediyorlard. (9/Tevbe, 70)

Medyen (halkna da) kardeleri uayb (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim, Allaha ibdet edin, ilahnz yoktur. ly ve tarty eksik tutmayn; gerekten sizi bir bolluk ve refah (hayr) iinde grysizi epeevre kuatacak olan bir gnn azbndan korkuyorum. (11/84)

Ve ey kavmim! ly ve tarty adaletle yapn; insanlara eyalarn eksik vermeyin; yeryznde bozgudolamayn. (11/85) Eer mmin iseniz Allahn (hellinden) brakt (kr) sizin iin daha hayrldrbir beki deilim. (11/86) Dediler ki: Ey uayb! Babalarmzn taptklarn (putlar), yahut mallarmz hususunda dilediiterketmemizi sana namazn m emrediyor? Oysa sen yumuak huylu ve ok akllsn! (11/87)

Dedi ki: Ey kavmim! Eer benim, Rabbim tarafndan (verilmi) apak bir delilim varsa ve O bana tararzk vermise buna ne dersiniz? Size yasak ettiim eylerin aksini yaparak size aykr davranmak isBen sadece gcmn yettii kadar slah etmek istiyorum. Fakat baarmam ancak Allahn yardm Ona dayandm ve yalnz Ona dneceim. (11/88)

Ey kavmim! Sakn bana kar d manlnz, Nuh kavminin veya Hd kavminin, yahut Slih kavmgelenler gibi size de bir musibet getirmesin! Lt kavmi de sizden uzak deildir. (11/89)

Rabbinizden balanma dileyin; sonra Ona tevbe edin. Muhakkak ki Rabbim ok merhametlidir, (msever. (11/90)

Dediler ki: Ey uayb! Sylediklerinin ounu anlamyoruz ve iimizde seni cidden zayf (ciz) gkabilen olmasa, seni mutlaka talayarak ldrrz. Sen bizden stn deilsin. (11/91)

(uayb:) Ey kavmim dedi, size gre benim kabilem Allahtan daha m gl ve deerli ki, onu (Allaarkanza atp unuttunuz. phesiz ki Rabbim yapmakta olduklarnz epeevre kuatcdr. (11/92)

Ey kavmim! Elinizden geleni yapn! Ben de yapacam! Kendisini rezil edecek azbn gelecei ahsn kim olduunu yaknda reneceksiniz! Bekleyin! Ben de sizinle beraber beklemekteyim. (11/93)

Emrimiz gelince, uayb ve onunla beraber iman edenleri tarafmzdan bir rahmetle kurtardk; zulmkorkun bir gr lt yakalad da yurtlarnda diz st kekaldlar. (11/94)

Sanki orada hi refah iinde yaamamlar gibi. Haberiniz olsun; Semud (halkna) nasl bir uzaklMedyen (halkna da Allahn rahmetinden yle) bir uzaklk (verildi). (11/Hd, 84-95)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

7/36

Eyke halk da gerekten zlim idiler. (15/78)

Biz onlardan da intikam aldk. kisi de (Eyke ve Hicr) ak bir yol zerindedir. (15/Hcr, 78-79)

Hani kz kardein gezinip; Onu(n bakmn) stlenecek birini size haber vereyim mi? demekteydi. annene geri evirmi olduk ki, gz aydn olsun ve hzne kaplmasn. Sen bir insan ldrm tn tasadan kurtarm ve seni esasl bir denemeden geirip snamtk. Medyen halk arasnda da yllarcasonra bir kader zerine (buraya) geldin ey Ms. (20/Th, 40)

Medyen halk da (peygamberlerini yalanlamt). Ms da yalanlanmt. Bylelikle Ben, o inkr edenlere btandm, sonra onlar yakalayverdim. Naslm Benim (hereyi alt st edip kkten deitiren) inklbm44)

d, Semdu, Ress halkn ve bunlar arasnda daha birok nesilleri de (inkrclklarndan tr (25/Furkan, 38)

Eyke halk da peygamberleri yalanclkla sulad. (26/176)

uayb onlara yle demiti: (Allaha kar gelmekten) saknmaz msnz? (26/177)

Bilin ki, ben size gnderilmi gvenilir bir eliyim. (26/178)

Artk Allaha kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. (26/179)

Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim cretimi verecek olan, ancak lemlerin Rabbidir. (2

ly tastamam yapn, (insanlarn hakkn) eksik verenlerden olmayn. (26/181)

Doru terazi ile tartn. (26/182)

nsanlarn hakk olan eyleri ksmayn. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn. (26/18

Sizi ve nceki nesilleri yaratan (Allah) dan korkun. (26/184)

Onlar yle dediler: Sen, olsa olsa iyice bylenmi birisin! (26/185)

Sen de, ancak bizim gibi bir beersin. Bilki, biz seni ancak yalanclardan biri sayyoruz. (26/186)

yet doru szl lerden isen, stmze gkten azap yadr! (26/187) uayb: Rabbim yaptklarnz en iyi bilendirdedi. (26/188)

Velhsl onu yalanc saydlar da, kendilerini o glge gnnn azb yakalayverdi. Gerekten o, muazzaazb idi! (26/189)

Dorusu bunda byk bir ders vardr; ama oklar iman etmezler. (26/190)

phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. (26/uar, 176- 191)

Medyene doru yneldiinde de: Umarm Rabbim, beni doru bir yola yneltip iletir dedi. (28/22)

Medyen suyuna vard zaman, su almakta olan bir insan topluluu buldu. Onlarn gerisinde (hayvanlgtrmekten ekinen) iki kadn buldu. Dedi ki: Bu durumunuz ne? obanlar srlerini sulamsrlerimizi sulayamayz; babamz, ya ilerlemi bir ihtiyardr dediler. (28/Kasas, 22-23)

Ancak Biz birok nesiller ina ettik de onlarn zerinde (nice) mr(ler) uzayp geti. Ve sen Medyeyaayp da yetlerimizi onlardan okuyarak renmi deilsin. Ancak (bu bilgileri sana) gnderen Biziz45)

Medyene de kardeleri uayb (gnderdik). Bylece dedi ki: Ey kavmim, Allaha kulluk edin vumud edin ve yeryznde bozguncular olarak karklk karmayn. (29/36)

Fakat onu yalanclkla itham ettiler. Derken, kendilerini bir sarsnt yakalayverdi ve yurtlarnda dkaldlar. (29/37)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

8/36

d ve Semdu da (helk ettik). Sizin iin, (onlarn bana nelerin geldii) oturduklar yerleranlalmaktadr. eytan onlara yaptklar ileri gzel gsterip onlar doru yoldan kard. Oysa bakpdurumdaydlar. (29/38)

Karunu, Firavunu ve Hmn da (helk ettik). Andolsun ki, Ms onlara apak deliller getirmyeryznde byklk taslamlard. Halbuki (azbmz ap) geebilecek deillerdi. (29/39)

Nitekim, onlardan her birini gnah sebebiyle cezlandrdk. Kiminin zerine talar savuran rzgrlkimini korkun bir ses yakalad, kimini yerin dibine geirdik, kimini de suda boduk. Allah onlara zuonlar kendilerine zulmediyorlard. (29/Ankebt, 36-40)Onlardan nce Nuh kavmi, Res halk ve Semd da yalanlamt. (50/12)

d ve Firavun ile Ltun kardeleri de (yalanladlar). (50/13)

Eyke halk ve Tbba kavmi de. Btn bunlar peygamberleri yalanladlar da tehdidim gerekleti! (50-14)

nsanlardan alrken lp tarttklarnda tam, onlara vermek (satmak) iin lp tarttklarnda ise nhilekrlara yazklar olsun! (83/Mutaffifn, 1-3)

l-Tart ve Hile Svlar ve taneli bitkiler gibi bir hacim ll veya belirli bir kapla llerek alnp satlan eylere (meklt)lar denir. Zeytin ya, gaz, arpa, msr gibi. Gnmzde sv maddeler "litre" ile; kat fakat ikabn eklini alabilen maddeler de "hacmi belirli bir lekle" alnp satlmaktadr.

Arlk lleri ile alnp satlan eylere de "tart ile satlanlar (mevzn)" denir. Arlk l birimleri dmiskal gibi slm hukukunda l alnan birimlerdir. Gnmzde bunlarn yerine gram, kilogram ve (vezn) ls birimleri kullanlmaktadr. Demir, kmr, imento, eker gibi eyler tart ile alnp satlma

Baz mallarn l veya tartyla satlmas onlar standart hale getirmektedir. Bu; zellikle fiz yasagsterir...

Bir toplumda sosyal adletin salanabilmesi, karlkl haklarn korunabilmesi iin her eyden nce ldoru ve dzgn olmas gerekir. Bunu temin etmek iin iki art vardr. Biri bizzat lei tam yapmaveya yanl let/ara kullanmamaktr. kincisi de, tam ve doru alp tartmaktr. lme ve tartmann dohak, adlet anlay, din ve vicdan meselesidir. ly, lei ve tarty dorultacak olanlar bunlardr. hak ve adlet fikrini kaldrdnz zaman, ilerinde Allah korkusu olmayan insanlar, doru letle yanllk yapmaktan ekinmezler. nsanlar bakalarnn haklarn kendi haklaryla bir tutarak l ve ve drst olma duygusundan yoksun olduklar srece; alrken fazla, verirken eksik yapmaktan kmmkn deildir. Bunun iin nce vicdanlar dzeltmek, sonra da l ve tart letlerini slah etmek gvicdanlara Allah korkusu ve hiret inancn yerletirmekle olur. l ve tartda hile yapmak, doru detmemek byk gnahtr.

Kur n- Kerimde ticaret erbb, l ve tartda eksiklik yapmamalar iin yle uyarlr: "l veyapanlarn vay haline! Onlar, insanlardan lp alrken eksiksiz alrlar. Kendileri onlara lerek vsattklar zaman eksik verirler." (83/Mutaffifin, 1 -3). (3)

l ve tartnn doru olmas, al-verie hilenin kartrlmamas gerekir. slm dini, insanlar ahlka, fazmumelelerinde drstl e arr. Mslmann en dikkate deer zellii, drst oluudur. Al-verilerde hledenmaksat; bir kimseyi sz, fiil ve davranlaryla etkileyerek satm akdinin onun yararna olduunu telonu piyasa fiyatnn dnda bir sat bedeline rz etmektir. yet-i Kerme'de yle buyrulur: "Veyl (Azap, yazklaolsun lde tartda noksanlk edenlere ki, onlar insanlardan lp (haklarn) aldklar zaman tam oFakat insanlara (verilmek zere) ltkleri veya onlara tarttklar zaman eksiltirler." (83/Mutaffifn, 1-3). (Ayrca bk.6/En'm, 152; 17/sr, 35; 28/uar, 181-183).

Hz. Muhammed (s.a.s.) Peygamber olduu zaman Hicaz'da Araplar ticretle urayordu. Peygamvahiy gerei olarak dzenleyici baz hkmler getirerek drst bir piyasann teekkln saHreyreden rivyet edildiine gre, Hz. Peygamber bir gn pazar yerinden geerken, elini bir zhiine sokmu, altnn slak olduunu grnce satcya sebebini sormutur. Satc yaan yamurunbildirince, Allahn Elisi yle buyurmutur: Bu slakl herkesin grmesi iin zhirenin zerine ka

7/31/2019 184-UAYB (A. S

9/36

miydi? Bizi aldatan bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50). Bu hadis, alveriteharam olduuna dellet eder. Hile sbit olunca satlan eyin veya sat bedelinin geri verilmesi, yalnz- fhi(ar yararlanma) hali varsa gerekli olur. Bu da Hanef mezhebine gre ancak taraflar aldatmas (taszkonusu olur. Yani hile ve aldatma yannda, fhi gabn hli de varsa satm akdinin bozulmas mmzolur. Satc veya delllin, alcy yanltmas ve fhi bir krla satm akdini yapmaya rz etmesi gibi. Hhalife iken valilerini irdnda fhi gabn nisbetini te bir olarak belirlemitir. Bu duruma gre gakymetinden ak, yani gze batan bir ekilde fazla veya eksik bir fiyatla satlmasdr. Fazlalk veya nolduu zaman fhi gabn meydana gelir.

Hz. Peygamber, drst ticret yapanlar u hadisi ile vm tr: Sz ve mumelesi doru tccr, kyarn glgesi altndadr. (bn Mce, Ticret 1). Ayrca m teri ald bir mal herhangi bir sebepleisteyebilir. Hanef fakhlerine gre hem m teri ve hem satc aldklar mal geri verme veya geri asahiptirler. Ancak byle bir geri dn te ilk alnan bedel aynen geri verilir. Yoksa yeni bir fiyat ilezaman yeni bir al-veri olur. Bu durumda iki taraf da zarara sokulmamaldr. Alc mal geri vermek issatc bu mal karl alm olduu paray tketmi ise, bu durum satn bozulmasna engel desatlan mal ksmen veya tamamen helk olmusa byle bir durumda sattan geri dnlmez. Zira Hz.(s.a.s.): Sat bozmak isteyen mmine kolaylk gsteren kimseyi, Allah (c.c.) srp d mektenDvud, By 54) buyurmaktadr. (4)

Tefecilik, fiz, kumar, r vet, gasb, alma, hiynet gibi hileli kazan yollarnn hepsi btldr. Bu eikazanmak haramdr. Yalnz, kiinin almas, karlkl rzya dayanan hell mallarn ticreti, hibe ve elde ettii mal helldir. Ticretin merluu, karlkl rzya baldr. Aldatma bulunan ve aldatmann fzaman, taraflardan birinin rz olmayaca ticret mer deildir. Hz. Peygamber (s.a.s.), "... Aldatan kimse bizdendeildir!" (Mslim, man 164; Tirmiz, By ' 74; bn Mce, Ticrt 36) buyurmutur.

Ticr Mumelelerdeki Haramlar ve Haram Kazan Yollar a- Haram Olan eyleri Satmak: Allah ve Rasl arap, boazlanmam hayvan (meyte), domuz ve haram klmtr. (Buhr, Mez 51, By 105; Mslim, By 93) Allah bir eyi haram klnca oharam klar. (Eb Dvud, By 38, 63, 64) ki, zina ve kumar gibi haram yollardan kazan da hiilmesini yasaklayan Allah, ikinin alm ve satmn da haram klmtr. (Mslim, hadis no: 930) szlerin mminlerin arasnda yaylmasn arzu edenler (yok mu?) Onlara dnyada da hirette de pek avardr. (24/Nr, 19) Kazancn en erlisi zin bedelidir. (Mslim; S. Mslim ve Ter. M. Sofuolu, 5/8

b- Bir Yan Mehul Sat: Fkh ve hadis kitaplarnn cehlet ve arar diye ifade ettikleri ey, akdin ubiri mehul kalan, yahut gereklemesi pheli bulunan sattr. Eer bu bilinmezlik, arada anlamtakdirde zm ve icry imknsz klacak lde ise satm akdi fsiddir. Srden bir koyunuolgunlamadan buday veya arpay, denizdeki bal... satmak buna rnektir. Peygamberimiz (s.a.s.) kmasn, bir taraf zarara uramasn diye bu nevi satlar yasaklamtr (Mslim, By 43; Eb Dvud

c- Narh Koymak: slm prensip olarak piyasaya mdhale etmez; arz ve talep gibi tabi ve iktisd kupazar serbest brakr. Nitekim Peygamberimizin zamannda fiyatlar ykselmi, narh koyarak fiyatlaiin kendisine bavurmulard; yle buyurdu: Fiyat ayarlayan, bolluk, darlk ve rzk veren Allahben, -hibir kimsenin, benden talep edecei mal ve can hususundaki bir hakszlm olmadan- Allaha kavumakemelindeyim. (Tirmiz, By 73; Eb Dvud, By 49). Ancak, fertler bu hrriyeti toplumun zekilde ktye kullanrlar, ihtikr (karaborsa), stokuluk, lks tketimi krklemekgibi yollara saparlarsa mdhaleve snrlama zarr olarak ciz grlm tr.

d- Fiyatlarla Oynamak: slmda mukavele ve piyasa hrriyeti esas olmakla beraber, hrriyetin mutlaktoplumun menfaati ile snrl bulunduuna iaret etmitik. Fiyatlarn yapay olarak artmasna sebhakknda Peygamberimiz yle buyurmutur: Pahall arttrmak iin mslmanlarn fiyatlarna mkimseyi, kymet gnnde byk bir atee oturtmay Allah zerine almtr. (Ahmed bin Hanbel, 5/27az, tketimin fazla olmas gibi tabi etkenler dnda fiyatlarn artmas baz mdhalelerle olmaktadbirkan rnek olarak zikredelim: htikr/Karaborsaclk: htikr, bir mal (fiyat artnca satmak zere) piyasadan ekmek, stok etmek veya piyasayasrmemektir. Pazara mal getiren merzuk (rzk verilmi), ihtikr yapan melundur (lnetlenmitir)Ticret 6) Fiyatn arttrmak gyesiyle krk gn ihtikr eden kimse, Allahtan uzaklar; Allahda ondan uzaklar.(Miktul Mesbih, hadis no: 2896)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

10/36

Kabz- mallk ve Komisyonculukla Yapay Olarak Piyasaya Mdhale: Rasl-i Ekrem (s.a.s.), ehirdeki satcnn,kyl maln, pazara gelmeden teslim alarak azar azar pahal satmasn yasaklamtr (Buhr, By 564, 68, 71;Mslim, By 11, 12, 18, 19, 20-22). Bu mndaki birok hadisin m terek hedefi udur:

retici mal dorudan doruya pazara arzedecek, araya bakalar girerek fiyatn suni (yapay) bir ekilsebep olmayacaktr. Maksat bu olduuna gre fiyat artna sebep olmayan hizmetler, yardmlar, pazarlama ve datm ileri yasak deildir. reticinin maln tketiciye arzeden, satcya m teri bulande belirli bir cret veya yzde alan hizmetler merdur.

Menkul kymetlerin fiyatlarn suni/yapay olarak artrmak veya d rmek iin bavurulan hilelefaliyetler de fiyatlarda oynamaktr ve ciz deildir.

e- Hileli Arttrma: Peygamberimizin men ettii nec (Buhr, By 60; Mslim, By 13) yle aalmak niyeti olmad halde nc ahslar aldatmak iin deerinden fazla fiyat vermek. Ak ve kveya eksiltmelerde yaplan hile ve muvzaalar (dankl pazarlklar) da bu hadisin hkmne dhildir.

f- Hile ve Aldatma: Peygamberimiz bir gn pazar dolarken tahl satan birisinin yanna gelmi, elialtnn slak olduunu grerek sormutu: Bu (slaklk) nedir? Yamur slatmt! Halkn grebilmeste getirseydin ya? Bizi aldatan bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50). Hadishile konusunda bir dstur mhiyetindedir. Reklm, mal tantma snrn geer, ie yalan ve abartma kve aldatma gereklemi olur. (imdiki reklamlarn hemen hepsi hell olan tantm snrn amakta ve kharam edecek aldatma ve yalan alanna girmektedir.)

g- Yemin: Peygamberimiz tccar, genel olarak ok yeminden ve zel olarak da yalan yere yeminden mYemin, mal harcama (elden karma), bereketi mahvetme sebebidir. (Buhr, By 26; MslimMskat 131)

h- Eksik lmek ve Tartmak: lme ve tartma konusunda elden geldii kadar drst davranmak, hile eksik l ve tart ile sat yapmamak Kurn- Kerimin birok yetine konu tekil etmitir (6/Enm, 152; 1735; 26/uar, 181-183; 83/1-6). statistik, anket ve saym hileleri de eksik lme ve tartma kavramna girer. ve tartda hile yapanlarn vay haline... (83/Mutaffifn, 1-6) Kim bize hile yapar (kartrlm mallarla bizi) aldatbizim yaaymz zerinde yaayanlardan deildir. (Riyzus Slihn Terc. 3/160)

i- alnan ve Gasbedilen eyi Satn Almak: alnan veya hakszlkla sahibinden alnan bir eyi bilerekbu haksz fiile yardmdr. Peygamberimiz (s.a.s.) yle buyurmutur: Kim, bildii halde hrszlk eyaonun gnahna ve erefsizliine katlm olur. (Beyhak, Snenu l-Kbra, V/336)

i- Fiz: "Fiz yiyen kimseler (kabirlerinden), tpk eytan arpm kimseler gibi arplm olarak kalkarhali, 'al veri (ticret) de fiz gibidir' demelerindendir. Oysa ki Allah, ticreti hell, fizi haram(2/Bakara, 275). slm, btn eitleri ve miktarlaryla fizi yasaklam, haram klmtr. kinin yalnzca ienin zerinde kalmyorsa, fizin vebali de sadece onu yiyene it deildir. Fizi deyen, yazan ve hidlik edenler de gnaha girmektedir. Hadiste Allah Telnn fiz yiyeni, yedireni, hidllnetledii (Buhr, By 24, 113; Eb Dvud, By 4; Tirmiz, By 2) ifade edilmitir.

Fiz yasann sebep ve hikmetleri, u maddelerle zetlenebilir:

1- Fizli kredi kullananlar fizi de maliyete ekledikleri iin bu fazlalk sonunda tketiciden (sermayemeki, zanaatkr vb. dar gelirli ve fukarnn cebinden) kmaktadr. Bylece zengin daha zengin, fafakir hale gelmektedir.

2 - Fizli kapitalist sistemlerde zengin-fakir arasndaki refah fark gittike byyecei iin bunun sonucu bunalmlar, anari ve fest toplumu kasp kavuracaktr.

3- Fizsiz kredi insanlar birbirine yaklatrrken, fiz uzaklatrmakta, d manlk dourmaktadr.

4- Fizcilik, paradan para kazanan, rantiyeci, hortumcu, toplum iinde fiz yiyip yatan, isiz gsz topluma hizmetten uzak yaayan bir snfn domasna sebep olmaktadr.

5- Fizli kredi ile alan kimse gece gndz alp didinirken riziko iindedir; fizci ise, hem emeendiesizdir. Bu durum, kiilerin adlet duygusunu zedelemekte, ahlka ve toplum dayanmasna ters d

k- Sigorta irketi: nsanolunun mutluluu zerinde gvenlik duygusunun byk pay vardr. Mal, c

7/31/2019 184-UAYB (A. S

11/36

zerinde kaygs ve korkusu olan kimse huzurluve mutlu olamaz. Hibir tedbir almadan Allaha tevekk l, bahavssn hali ve kr olabilir; ancak Rasln mmetine tavsiyesi tedbirdir. Sigorta da dnyev tedbirlerden biridir.Ancak sigorta, insanlarn istikbal endiesini, kaza ve felkete urama korkusunu istismar ederse slmgrmesi d nlemez. Bilinen sigorta eidi vardr: Devlet sigortas, yelik sigortas ve cretli (ze

Bunlardan birincisi, slmda en kmil mnda gereklemitir. Btn vatandalarn kaz, felkayklenme ve yoksulluk karsnda slm devletine (beytl-mle) bavurma hakk vardr. yelik sigortas: Mesebir i koluna mensup yelerin ilerinden birisi kaz veya felkete urad, yardma muhta olduu zedilmek zere periyodik bir mebl vermeleriyle gerekleir. Bu da merdur, tevike deer bir sigocretli (zel) sigortaya gelince; bir sigortacnn kaz, yangn, lm ve benzeri durumlarda zarar demeydana gelmezse hibir ey dememek, para sigortacya kalmak zere bir ahsla cretli sigorta akdivcut bulur. Bu ekil, zellikle sigortacnn kazanc asndan slm hkmlere aykrdr. Ancak, zarreolabilir.(Geni bilgi iin bk. Hayreddin Karaman, slma Gre Banka ve Sigorta)

l- Tahvil: Tahvil, alnp satlabilen fizli bor senedi mhiyetindedir. Tahvili ister devlet karsn, ister irketler karsn, esas fiz karlnda bor almaktr. slm fiz alp vermeyi haram kldna grsatmak, bu yoldan kazan elde etmek de hell deildir.

Dvize endeksli tahvil ve dviz karl bor alma: Tahvil alann parasnn deerini de koruyarak gelimmkn klmak ve tahvil alm-satmn tevik etmek iin bavurulan yeni bir yol da tahvile yatrlan paraydorusu tahvilin nominal deerini, tahvil ihrac srasnda geerli kura gre dolar ve Euro gibi bir dvizana para, Trk liras olarak ide edilirken, ide srasndaki kura gre tahvil bedelini demektir. Dvtahvillerde fiz de dendii iin bu ilem slm hukuku bakmndan ciz olmamaktadr.

Borlanmalarn karz- hasen (gzel bor, Allah rzs dnda karlk beklemeden bor/dn para veklinde olmasn Kuran tavsiye etmektedir (2/Bakara, 245; 5/Mide, 12; 57/Hadd, 11, 18; 64/T73/Mzzemmil, 20). Dvize veya altna bal dn alp verme ilemleri de parann deer kaybndolaysyla bor verenin zarara girmesine engel olmaya ynelik tedbirlerdir.

m- R vet: (Kii ve toplum haklarn kendi zimmetine geirmek iin) R vet alana, verene ve arac olaetsin! (Cmius Sar, 2/124)

n- Emei smrmek: iye hakkn, teri kurumadan veriniz. (bn Mce, hadis no: 2443) Ben kymkiinin hasmym. Bana verdii szden cayann, hr bir kimseyi satp hakkn yiyenin, bir iiyi altrp hakkolarak vermeyenin. (bn Mce, hadis no: 2442)

o- Hrszlk, gasp: "Ey iman edenler! Aranzda karlkl rzya dayanan ticret olmas hali mstesnabtl (haksz ve haram yollar) ile aranzda (alp vererek) yemeyin. Ve kendinizi ldrmeyin. phesmerhametlidir. Kim d manlk ve hakszlk ile bunu yaparsa (bilsin ki) onu atee sokacaz; bu isekolaydr." (4/Nis, 29-30)

Haram Kazan Yollar: Aslnda hell olan, fakat iki, kumar, fuhu ve fiz paras gibi haram yollarolan paralarla alnan gd maddelerini yemek de haramdr. Byle haram parayla elde edilen yiyecekolmasak bile beden ve ruh salmz asndan sakncal, hiret gdlarna ulama asndanengelleyicizelliktedir. Kuran, hell ve temiz gdlardan yememizi emretmi, madd bakmdan temiz olsa da,gdlar, manev ynden temiz deildir.

Mmin, kendisinin ve bakmakla ykml olduu kimselerin ihtiyalarn karlamak ve gc yetiyoihtiyalar gidermek iin Allahn mer kld, hell yollardan geimini temin etmeye alacaktr. Gbahane ederek haram yollardan para kazanmaya almak, dnyada zulme ve smrye sebep olmakilh azaba uramak demektir. Peygamberimiz bu gerei yle aklar: Haramla beslenen vcugirmez;) ona ancak ate yarar. (Miktul Mesbih, hadis no: 2787; Kefu l Haf, hadis no: 2632)

Haramla beslenen kimse, Allah'tan uzaklaaca iin, dus da Allah tarafndan kabul edilmeyecektir.

ellerini semya kaldrarak: 'Ya Rabbi, ya Rabbi, diye du eder. Halbuki, yedii haram, itii haram, gkendisi haramla beslenmi olursa, dus nasl kabul edilir?" (Mslim, Zekt, 65; Tirmiz, Tefsru'lKur'an, 3173;Drim, Rikak 2720) Mslmann yiyeceine, ieceine, giyeceine ve dier ihtiyalarna dikkat ediharamlardan tm gcyle uzak durmas gerekmektedir. Hell lokmann getirecei nimet de byk olhell lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar da, onun kt lklerinden emin olumuhakkak cennete girer." (Tirmiz, Sfatu'l Kymet, 2640)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

12/36

Allah'a hakkyla kulluk yapan, temiz ve hell rzklardan bakasn istemeyip nimetlere kreden sAllah dnyada da gzellikler ve zenginlikler verir. Nankrlk edenlerin kendilerine gelmesi cezalandrr: "Allah, gven (ve) huzur iinde olan bir ehri misal verir ki, o ehrin (halknn) rzktaraftanbol bol gelirdi. Fakat, Allah'n nimetlerine nankrlk ettiler de yapmakta olduklar eylerden dolayalk ve korku elbisesini tattrd. Andolsun ki, onlara kendilerinden peygamber geldi de onu yalanladlar. Onlar(kendilerine) zulmederlerken azap onlar hemen yakalayverdi." (16/Nahl, 112-113)

slm limlerine gre kazan yollarnn fazilet sras yledir: 1. Cihad, 2. Ticret, 3. Ziraat, 4. Zanakazan salamann hkm:

a- Kendine, ilesine ve borlarn demeye yetecek kadar kazanmak farzdr.

b- Fakirlere bakmak, akrabaya ikrm etmek iin bundan fazlasn kazanmak mstehaptr.

c- Gzel ve mreffeh bir hayat srmek iin kazanmak mubahtr.

d- Hell kazan ile de olsa vnmek, yarmak, azgnlk ve taknlk yapmak iin kazanmak mekrh ve(El-htiyr, IV/171-172) (5) Hadis-i eriflerde Ticaretin vlmesi, Hilenin Yerilmesi

Gvenilir ve doru tcirin, kymet gnnde ehidlerle beraber bulunacan (bn Mce, Ticrt 1) sPeygamber (s.a.s.), yalann insan cehenneme srkleyeceini (bn Mce, Mukaddime 7), Allah'n nasgzel, hell yoldan aramay (bn Mce, Ticrt 2), bakasnn satna engel olmamay (Mslim, Bhayvanlarn stlerini memelerinde bekletip satmamay (Mslim, By ' b. 4), gereksiz yere ticrekomisyoncularn girmemesini emretmi (Mslim, Nikh 51; bn Mce, Ticrt 15), vurgunculuu yasaklamtr (bn Mce, Ticrt 6, 16).

"Doru, drst ve gvenilir tcir, Peygamberlerle, sddklarla ve ehidlerle beraberdir." (Tirmiz, By ' 4bn Mce, Ticrt 1, h. no: 2139)

Sz ve mumelesi doru tccr, kymet gnnde arn glgesi altndadr. (bn Mce, Ticrt 1)

"En gzel ve ho kazan o tccarndr ki; konutuunda yalan sylemez, kendisine inanldnda emni

kullanmaz, vaad ettiinde vaadinden dnmez, satn aldnda mal ktlemez, sattnda da vmez, bovdesini geirmez ve alacakl olduunda borluya glk karmaz." (Beyhak, uabu'l-man IV/221; Terb veTerhb, II/366)

"Kim hacim ls ve tartyla bir yiyecek satn alrsa, lmeden ve tartmadan onu bakasna satmasBy ' 31-39)

"Siz yne al-verii yaptnz, srlarn kuyruuna yaptnz, tarma rz olduunu (sanyilemediiniterk ettiiniz zaman Allah size zilleti musallat klar. Ondan, cihad yapp dininize dnnceyekurtulamazsnz." (Eb Dvud, By ' 56)

"Alc ve satc ayrlmadka muhayyerdirler. Drst davranr, gerei aklarlarsa satlar berekegerei saklar ve yalan sylerlerse satlarndan bereket kaldrlr." (Buhr, By 19; Eb Dvud,Tirmiz, By ' 26)

"Bizi aldatan bizden deildir." (Mslim, man 164; Tirmiz, By ' 74)

"Kim kusurunu sylemeden aypl mal satarsa Allah'n gazab ve meleklerin lneti onun tepesine yaeder durur." (bn Mce, Ticrt 45)

"Ey tcirler topluluu! Muhakkak ki Allah'tan korkan, iyi ve doru olanlarn hricindeki tcirler gnaolarak har olunacaklardr!" (Tirmiz, By ' 4)

"Yemin, maln tkenmesine, bereketin eksilmesine sebeptir." (Buhr, By 26; Mslim, Mskt 131By ' 6) "Allah'n buzettii kii: Baa kakan cimri, kibirlenen marur ve ok yemin eden tcirdir." (Ahmed bin HaV/151)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

13/36

" kiiye Allah kymet gnnde rahmet nazaryla bakmaz. Onlar temize karmaz. Onlar iin elverici bir azap vardr." Sahbe dediler ki: "Kim onlar y Raslallah? Gerekten onlar byk zarauradlar, elleri bo kald ve ifls ettiler." Raslullah (s.a.s.) cevaben buyurdu ki: "yiliini baa kakkibirlenmek iin uzun elbise giyen ve malnn deerini yalan yeminlerle arttrarak satn kolaylatristeyen. Siz al-verite ok yemin etmekten saknn! nk o sat tevik eder, sonra da bereketi yokeder." (Mslim, man 171; Tirmiz, By 5)

"Mnfn almeti tr: Konutuunda yalan syler. Vaad ettii zaman zaman sznde durmaz

Kendisine gvenildiinde hinlik eder." (Buhr, man 24; Mslim, man 59) "mkn olann borcunu vdesinde dememesi zulmdr." (Buhr, Havalt 1; Mslim, Mskt 33; Mce, Sadkat 8)

"Mslmanlar verdikleri sze, koyduklar artlara uyarlar. Szlerinin erleridirler." (Buhr, cre 14;Dvud, Akdye 12; Tirmiz, Ahkm 17)

"Kimse rzkn tamamlamadan lmez. Sabrszlk etmeyin. Allah'tan korkun. Ey insanlar! Rzk meyollardan gzellikle arayn. Hell olan aln, haram olan brakn." (Mstedrek, II/5, IV/361; Beyhes-Snenu'l-Kbr, V/265)

"Zenginlik, mal okluundan deildir. Gerek zenginlik gnl zenginliidir." (bn Mce, Zhd 9) "Mslman olup yeterli rzk verilen ve Allah'n kendisine verdiine kanaat sahibi kld kimse fbulmutur." (bn Mce, Zhd 9)

"iye cretini teri kurumadan veriniz." (bn Mce, Ruhn 4)

"Dardan pazarmza mal getiren rzklandrlr. htikr yapan/karaborsac ise mel'undur." (bn MTicrt; Drim, By ' 12)

"Kim ihtikr/karaborsaclk yaparsa o s bir gnahkrdr." (Ahmed bin Hanbel, II/351; Mslim, M26)

"Kim yiyeceklerde mslmanlara ihtikr/karaborsaclk yaparsa Allah onu ifls ettirir, czzam gibihastalklara uratr." (bn Mce, Ticrt 6)

"slm'da zarar vermek ve zarara uramak, zarara zararla karlk vermek yoktur." (bn Mce, Ahkm 17;Muvatt, Akdye 31)

Raslullah (s.a.s.), bir buday satcsna uramlard. Ellerini buday ynna daldrd. Elleri slan

"Birbirinizin sat zerine sat yapmayn. Birbirinize m teri kztrmayn. ehirli de kyl adna yapmasn." (Buhr, By ' 64; Mslim, By ' 11; Eb Dvud, By ' 46)

"Muhakkak ki Allah ve Rasl iki, l, domuz ve put alp satmay yasaklam, haram klmtr." (BuB y ' 105, 112; Mslim, By ' 71; Tirmiz, By ' 61)

"Bu ne?" diye sordu. Satc yamurdan slandn syledi. Bunun zerine Peygamber Efendimiz:"Islanan halk grsn diye ste karsaydn ya? Bizi aldatan bizden deildir." (Mslim, man 164; TirmBy ' 74; bn Mce, Ticrt 36)

"Kim kusurunu aklamad bir mal satarsa, Allah'n gazabna ve hiddetine urar. Melekler de ona lteder dururlar." (bn Mce, Ticrt 45)

"Allah'n rahmeti, satarken, alrken ve iddi ederken yumuak olan kimseyedir." (Buhr) buyurmuYine Buhr'nin rivyet ettii bir hadiste yle buyrulur: "Al-verite yemin, maln srmn arttrsa bile,

hakikatte kazancn bereketini giderir." (Mslim, Mskat, 131, 133, man 117; Buhr, By ' 26)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

14/36

"Alp-satanlar" birbirlerinden ayrlmadka (vazgemekte) muhayyerdirler. Alp-satanlar alverii sdkve doruluk zere yapar (kusuru) beyan ederlerse alverileri her ikisi hakknda da mbarek klnYalan sylerler (kusurlar) gizlerlerse, belli bir kr salasalar bile, al-verilerinin bereketini kaybederler." Bir rivayet yledir: "Al-verilerinin bereketi yok edilir: Yalan yemin mal rabetli, kazancbereketsiz klar." (Buhr, By: 19, 22, 44, 46; Mslim, By ' 47, h. no: 532; Eb Dvud, By ' 5no: 3459; Tirmiz, By ' 26, h. no: 1246; Nes, By ' 3, h. no: 7, 244-245; . Canan, Kutub-i SitteTercme ve erhi, Aka Yaynlar 3/11)

"Sat iine yemin ve yalan bulamaktadr, siz (Rabbin gadabn sndren) sadaka kartrn" (EbDvud, By 1, h. no: 3326, 3327; Tirmiz, Buy 4, h. no: 1208; Nes, Eymn 7, h. no: 7, 15)

"(Ticarette yalan) yemin, (tccarn zannnca) mala rabeti artrr. (Halbuki gerekte) kazanc gider(Buhr, By ' 26; Mslim, Mskt 13, h. no: 1607; Eb Dvud, By ' 6, h. no: 3335; Nes, By ' no: 7, 246)

"Ticrette ok yemin etmekten saknn. nk yemin srm artrr, fakat bereketi yok eder." (MslMskt, 27).

"yle bir devir gelecek ki, insanolu, ald eyin hellden mi, haramdan m olduuna hi aldrmayac(Buhr, By ' 7, 23; Nes, By ' 2). Rezn rivyetinde u ziyde vardr: "...Byle kimselerin hidus kabul edilmez."

Yedi helk ediciden kann! Sahbler: Ey Allahn Ras l! Bunlar nelerdir? diye sordular.

"Pazara mal getiren rzklandrlm; ihtikr (stok ve karaborsa) yapan lnetlenmitir." (bn-i Mce,Ticret, 6)

Bilmi ol ki, haramdan gdsn alp byyen bir ete ancak ate evldr. (Tirmiz, Salt 429, hadis 609; Drim, Rikak 60, hadis no: 2779)

Kimin zerinde din kardeinin rz, namusu veya malyla ilgili bir zulm varsa altn ve gm bulunmayaca kymet gn gelmeden nce o kimseyle helllesin. Yoksa kendisinin slih amellvars, yapt zulm miktarnca sevaplarndan alnr, (hak sahibine verilir.) ayet iyilikleri yoksa, kend

zulm yapt kardeinin gnahlarndan alnarak onun zerine ykletilir. (Buhr, Mezlim 10, Rikak

Peygamber: Allaha irk/ortak komak, sihir (by)yapmak, Allahn haram kld bir can haksz yereldrmek, fiz yemek, yetim mal yemek, sava meydanndan kamak, evli, nmuslu ve hibir eyhaberi olmayankadnlara zin isnad etmektir. (Buhr, Vesy 23, Tb 38, Hudd 44; Mslim, man 14Eb Dvud, Vesy 10; Nes, Vesy 12)

"Allah bir eyi haram klnca, onun bedelini de haram klar." (Eb Dvud, By ' 38, 63, 64)

"Kim bildii halde hrszlkla elde edilmi alnt bir mal satn alrsa onun gnahna ve alaklna akolmutur" (Beyhak, Snen, V/336)

Muhakkak hell belli, haram da bellidir. Lkin aralarnda helle de harama da benzer pheli eyvardr ki, onlar insanlarn ou bilmez. pheli eylerden kanan bir kimse; dinini, rzn/inskymetini korumu olur. pheli eylere dalan bir kimse, harama d me tehlikesindedir. O, tpk skenarnda hayvan otlatan ve nerede ise yasak yerde otlatacak bir oban gibidir. Bilin ki, her hkmdarnhuddu vardr; Allah n snrlar ise haramlardr. Haberiniz olsun, bedende bir kk et paras vardo iyi olursa btn vcut iyi olur, bozuk olursa btn beden bozulur. te o (et paras), kalptir. (Buhr,man 45, By 5; Mslim, Mskat 107-108; bn Mce, Fiten 14, hadis no: 3984; Nesi, By 2, hadisno: 4431; Tirmiz, By 1, hadis no: 1219; Eb Dvud, By 1, hadis no: 3329-3330; bn Mce, Fiten3984)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

15/36

Ey insanlar, phesiz ki Allah, Tayyibdir. Tayyibden (temiz, ho ve hell olandan) baka bir ey kaetmez. Allah, mminlere de, Rasullere emrettii eyi emreder: Ey Rasuller, hell olan eylerden yve slih amellerde bulunun. nk Ben, sizin yaptklarnz bilirim. (23/Mminn, 51) ve Ey iedenler, size verdiimiz rzklarn tayyiblerinden (hell ve ho/temiz olanlarndan) yiyin. (2/Bakara, 1buyurmutur. dedi. Sonra devam etti: Bir kimse (Hak yolunda) uzun sefere kar, salar dalmtoza-topraa bulanm bir halde ellerini semya kaldrarak: Y Rabbi, Y Rabbi diye du eder. Halbuyedii haram, itii haram, giydii haram, kendisi haramla beslenmi olursa, byle birinin dus na

kabul edilir? (Mslim, Zekt 65; Tirmiz, Tefsrull-Kuran 3, hadis no: 3173; Drim,Rikak 9, hadis no:

Mal, yeil (taze) ve tatldr. El aklyla (cmertlik ve ikramla) onu ele geirenin malna bereket vnsanlara zulmetmek iin kazanann mal isebereketlenmez. Onun durumu, yiyip doymayan kimsegibidir. stteki el, alttaki elden hayrldr. (Buhri; Askalani, S. Buhri erhi, c. 3, s. 335)

"Bir kavimde gull (denen devlet malndan hrszlk) zuhr ederse, Allah o kavmin kalplerine korku Bir kavim iinde zin yaylrsa orada lmler artar. Bir kavim, l ve tartlarda (hile yaparak) miazaltrsa Allah ondan rzk keser. Bir kavmin (mahkemelerinde) haksz yere hkmler verilirse,kavimde mutlaka kan yaygnlar. Bir kavm ahdinden dnp gadre yer verirse, Allah onlara mutlaka

manlarn musallat eder." (Muvatt, Cihd 26, h. no: 2, 460)

Her kim hell lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar da onun ktlklerindemin olurlarsa, mutlaka cennete girer. Bunun zerine bir adam: Y Raslallah, bugn halk arasnda(vasfta kiiler) pek oktur dedi. Raslullah (s.a.s.) buyurdu: Benden sonraki asrlarda da bulunacaktr.(Tirmiz, Sfatul-Kyme 22, hadis no: 2640)

" snf insan vardr ki kymet gn Allah, onlarla konumaz, yzlerine bakmaz, onlar temkarmaz. Hem de onlar iin can yakc bir azap vardr." (Rvi Eb Zer dedi ki; Ras lullah bu cmleykere tekrarlad. Eb Zer: 'Bu kimseler tam bir mahrmiyete ve hsrna uramlar. Bunlar kimlerdirAllah'n Rasl?' diye sordu. Raslullah (s.a.s.) de u cevab verdi: "Elbisesini kibirle yerlerde sryyapt iyilii baa kakan ve yalan yere yemin ederek ticret maln iyi bir fiyatla satmaya aland(Mslim, man 171; Eb Dvud, Libs 25; Tirmiz, By ' 5; Nes, Zekt 69, By ' 5, Ziynet 103Mce, Ticret 30)

Allah, haramdan verilen hibir sadakay ve abdestsiz (su veya toprakla temizlenmeden) de hibnamaz kabul etmez. (Eb Dvud, Tahre 31, hadis no: 59; Nes, Zekt 104, hadis no: 139; bn Mce,Tahre 2, hadis no: 271-274; Drim, Tahre 21, hadis no: 692)

2720)

Eb Zerr (r.a.) anlatyor: "Raslullah (s.a.s.): " ii vardr, kyamet gnnde Allah onlara ne konuur ne nazar eder ne de gnahlardan arndrr, onlar iin elim bir azab vardr!" buyurdu ve bunu kere tekrar etti. Ben: "Ey Allah'n Rasl! yleyse onlar byk zarar ve hsrana uramlardr. Kimbunlar?" dedim.yle saydlar: "(Elbisesini kibirle, yerlere kadar salp) srndren, yapt iyilii bakakan, maln yalan yeminlerle reklm eden kimseler!" (Mslim, man 171, (106); Eb Dvud, Liba-087, 4088-Tirmiz, Byu 5, h. no: 1211; Nes, Byu 5, h. no: 7, 245)

"Hibir kimse el emeinden daha hayrl yiyecek yememitir ve Allah'n peygamberi Dvud da el emyerdi." (Buhr, By ' 15)

Haramla beslenen vcut (cennete girmez;) ona ancak ate yarar. (Miktu l Mesbih, hadis no: 27Keful Haf, hadis no: 2632)

Kim dnyaya ok nem verirse, Allah onun iini datr (zorlatrr). ki gznn arasna fakirligzll ) koyar. (Halbuki) dnyadan ona ulaacak olan kendisi iin yazlandan bakas olamaz. Kide niyeti hiret(i kazanma) ise Allah onun iini toparlar (kolaylatrr). Onun kalbine zenginlii koyardnyadan da ihtiya duyduu ey ular. (bn Mce, Zhd 1, hadis no: 4104; Tirmiz, Kymet 31, hno: 2467)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

16/36

"Zenginlik mal okluuyla deildir. (Hakiki) zenginlik gz tokluudur, gnl zenginliidir." (Buhr15; Mslim, Zekt 120, hadis no: 1051; Tirmiz, Zhd 40,h. no: 2374)

Sizin elde ettiiniz dnya met, hayr deil; bir fitnedir. Evet, hayr, ancak hayr getirir. Lkin bu dziynetleri hayr deildir. nk bunlar fitneye sebep olur. Onlarla siz hiret hususuna ynelmekten meolursunuz. Baharn yetitirdii nebatlarn bazs, ok yiyen hayvanlar ya patlatp ldrr, yahut lyaklatrr. Ancak ihtiyacna kadar yiyenlere zarar vermez. Dnya mal da yledir, insanlar ona hgrerek meylederler. Bazs mala gark oldu denilecek ekilde ok mal edinir, bazs fazlasna tamaetmeyerek az ile yetinir. Mala gark olanlar, ekseriyetle onun sebebiyle ya helk olur, yahut helkyaklarlar. (Mslim, S. Mslim Terc. ve erhi, c. 5, s. 474)

nsanlarn zerine yle bir zaman gelecek ki, o zamanda ancak ldrmekle ve zorla m lke eriilir,ancak gasb ve cimrilikle zengin olunur, ancak dinden kmak ve hevya uymakla sevgi kazanlr; kimzamana ular da zengin olmaya gc yettii halde fakirlie sabreder, sevgi kazanmaya gc yettihalde buzolunmaya sabreder, izzete gc yettii halde alaltlmaya sabrederse Allah kendisine benidorulayan elli dorulayc sevab verir. (Naklen: Ali nal, Kuranda Temel Kavramlar, s. 444-445)

htiyarn kalbi iki eyi sevme hususunda gentir: Yaama sevgisi ile mal sevgisinde. Dier rivyetleyledir: demolu ihtiyarlar, fakat onun iki eyi gen kalr: Yaama sevgisi ve mal sevgisi. dembyr, onunla beraber iki ey de byr: Mal sevgisi, uzun mr sevgisi. (Mslim, hadis no: 1046Mslim Terc. ve erhi, 5/463)

demolunun iki vdi dolusu mal olsa, nc bir vdi daha isterdi. demolunun karnn toprabaka bir ey dolduramaz. Ama Allah tevbe eden kimsenin tevbesini kabul eder. (Mslim, hadis n1048; S. Mslim, Terc. ve erhi, 5/465)

Sehl bn Sad es-Said (r.a.) anlatyor. Bir gn Raslullah (s.a.s.)a bir adam gelerek: Ey AllahnRasl! Bana yle bir amel gsterin ki, ben onu yaptmtakdirde Allah beni sevsin, halk da benisevsin dedi. Raslullah yle buyurdu: Dnyaya rabet etme, Allah seni sevsin. nsanlarn elindebulunanlara gz dikme ki onlar da seni sevsin! (Ktb-i Sitte, 17/563)

"Kii mahzurlu olan eyden korkarak mahzursuz olan terketmedike gerek takvya ulaamaz." (TirmKymet 20, hadis no: 2453)

"Sizden biri, mal ve yaratla kendisinden stn olana baknca, nazarn bir de kendisinden aadolana evirsin. Byle yapmak, Allah'n zerinizdeki nimetini kk grmemeniz iin gereklidir." (BRikak 30; Mslim, Zhd 8, hadis no: 2963; Tirmiz, Kymet 59, h. no: 2515)

"Allah'm, l-i Muhammed'in rzkn belini dorultacak kadar ver.-Bir dier rivyette- "yetecek kadar ver." (Buhr, Rikk 17; Mslim, Zekt 126, hadis no: 1055; Tirmiz, Zhd 38, hadis no: 2362)

Abdullah bnu Muaffel (r.a.) anlatyor: "Bir adam gelerek "Ey Allah'n Resl! Ben seni seviyorum"Ras lullah: "Ne sylediine dikkat et!" diye cevap verdi. Adam: "Vallhi ben seni seviyorum!" deyip, bunu kere tekrar etti. Raslullah (s.a.s.) bunun zerine adama: "Eer beni seviyorsan, fakirlik iin bir hazrla. nk beni sevene fakirlik, hedefine koan selden daha sr'atli gelir." (Tirmiz, Zhd 36, hadis2351)

ki haslet vardr, bunlar kimde bulunursa Allah onu kredenler ve sabredenler arasna yazar: Dhususunda kendinden stn olana bakp ona uymak; Dnyalkta kendinden aa olana bakp Allahkendine vermi olduu stnl e hamdetmek. te byle olan kimseyi Allah kredici ve sabredici olyazar. Kim de din konusunda kendinden aa olana bakar, dnyalkta da kendinden stn olana bak

ve elde edemeyeceine zlrse Allah onu kreden ve sabreden olarak yazmaz. (Tirmiz, Kymet hadis no: 2514)

Dnya sevgisi her eit hatal davrann badr. Bir eye kar olan sevgin, seni kr ve sar yapa(Eb Dvud, Edeb 125)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

17/36

Ey insanlar! Allaha kar muttak olun ve (dnyev) isteklerde mtedil/ll olun. Zira, hibir kyoktur ki, (Allahn kendisine takdir ettii) rzkn eksiksiz elde etmeden lm olsun. Rzk gecikseona mutlaka kavuacaktr. yleyse Allahtan korkun ve talepte mtedil olun, (gayr - mer yollarasapmayn) hell olan aln, haram olan terkedin. (Ktb-i Sitte, 17/245)

(Bu dnyada malca) en ok olanlar, kymet gn en aada olacaklardr. Ancak mal yle yle (bbol) harcayanlar ve onu temiz yoldan kazananlar hri. (Ktb-i Sitte, 17/571)

Mal yle, yle, yle ve yle datanlar hri dnyal ok kazananlara yazklar olsun! ykelimesini Raslullah drt kere tekrar etti. Bunlarla sandan, solundan, nnden ve arkasndan (haiin harcayanlar demek istedi). (Ktb-i Sitte, 17/571)

"Bir ksm insan vardr, Allah'n mlknden haksz bir srette mal elde etmeye giriirler. Halbuki kymet gn onlara bir atetir, baka deil." (Buhr, Hums 7; Tirmiz, Zhd 41, hadis no: 2375)

"Sizden biri, mal ve yaratla kendisinden stn olana baknca, nazarn bir de kendisinden aadolana evirsin. Byle yapmak, Allah'n zerinizdeki nimetini kk grmemeniz iin gereklidir." (BRikak 30; Mslim, Zhd 8, h. no: 2963; Tirmiz, Kyamet 59, h. no: 2515)

"yle devir gelecek ki, insanolu, ald eyin hellden mi, haramdan m olduuna hi aldrmayac(Buhr, By ' 7, 23; Nes, By ' 2,-7, 243-). Rezn u ziydede bulunmutur: "Bylelerinin hibir duskabul edilmez."

"Satnda, satn alnda, borcunu deyiinde cmert ve kolaylatrc davranan kimseye Allah rahmebol klsn" (Buhr, By ' 16; Tirmiz, By ' 75, h. no: 1320)

mmetler (uluslar), insanlarn birbirlerini sofraya dvet etmeleri gibi birbirlerini sizin zerinize edecek ve zerinize ecekler. Birisi sordu: Bizim azlmzdan m? Raslulullah cevap veHayr, aksine, siz o gn ok olacaksnz. Fakat selin srkledii er p gibi... Allah, d manlarnkalbinden size kar duyduklar korkuyu kaldracak ve sizin kalbinize de vehn atacak. Yine birisi sEy Allahn Rasl, vehn nedir? Cevap verdi: Dnya sevgisi ve lme kar isteksizlik. (Eb DMelhim 5; Ahmed bin Hanbel, V/278)

"Pahalanmas iin, kim bir yiyecek maddesini krk gn saklarsa, o, Allah'tan yz evirmitir, Allaondan yz evirmitir." (Ahmed bn Hanbel, II/33)

"Allah, sattaki msmahay, satn altaki msmahay, demedeki msmahay sever." (Tirmiz, B75, h. no: 1319)

"Allah, sizden nce yaam olan bir kimseye rahmetiyle mumele etti. nk bu adam satnca kolaylkgsterir, satn alnca kolaylk gsterir, alacan isteyince (kabalk ve sertlik deil, anlay ve) kola

gsterirdi." (Tirmiz, By ' 75, h. no: 1320)

"Sattn zaman tart, satn alnca tarttr." (Buhr, By 51)

"nsanlar yle bir devre ulaacak ki, o zamanda rib yemeyen kalmayacak. yle ki, (dorudanyemeyene buhar ulaacak." Bir rivayette "...tozu ulaacak" denir (Eb Dvud, By ' 3, h. no: 33Nes, By ' 2, h. no: 7, 243; bn Mce, Ticrt 58,h. no: 2278)

bn Mes'ud (r.a.) anlatyor: "Reslullah (s.a.s.) riby (fizi) yiyene de, yedirene de lnet etti." EDvud ve Tirmiz'nin rivayetlerinde u ziyade vardr: "(Fiz mumelesine) hitlik edenlere de mumeleyi yazana da..." (Mslim, Mskt 25, h. no: 1579; Eb Dvud, By ' 4, h. no. 3333; TirmBy ' 2, h. no: 1206; bn Mce, Ticrt 58, h. no. 2277)

"Iyne usulyle alverite bulunur, srlarn peine d er, ziraate raz olur ve cihad da terkedersen

Allah size yle bir zillet verir ki, dininize tekrar rcu etmedike o zilleti kaldrmaz." (Eb Dvud, Byh. no: 3462)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

18/36

yne usulyle sat arihler yle tarif etmitir: Tccar, maln veresiye olarak belli bir vade ile m teriyesatar. Sonra bu mal m teriden daha ucuz bir fiyatla satn alr. Bu tarz alveri caiz mi, deil mmnakaa edilmitir. mam Malik Eb Hanife, Ahmed bn Hanbel gibi bir ksm fukaha "caiz dederken, mam afii ve ashab "caizdir" demitir.

Hadis, esas itibariyle, insanlarn ticaret ve ziraate kendilerini vererek cihad ihmal etmelerinyasaklamaktadr. lk nazarda, hadisten ticaret ve ziraatin ktlendii anlalabilir. Aksine hadis, cihaterkinden gelecek zillete dikkat ekmektedir. Daha nce de zikredildii zere Aleyhissaltu vesselmasl meslekler olarak "ticaret, ziraat ve san'at" saymtr. Ama ne ticaret, ne ziraat ne de san'at cihagibi mhim bir meguliyeti ihmale sevketmemelidir. evkn'nin dedii gibi "slam'n izzet ve ddinlere stnl n izhar vesilesi olan "Allah yolunda cihad"n terki halinde Allah, mslmanlarancelerinin aksiyle mumele ederek zillet verir: Atlarn srtnda olduktan sonra srlarn peleritakar, halbuki at srt, srn peinden makamca daha stn, daha izzetlidir." (brahim Canan,Kutub-iSitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 16/423)

"Zannediyorum bu hadisin bize anlatt, iaret ettii hususlar ancak, sanay inklb ve sanayhareketlerinden sonra anlayabildik.. Onu da doru anlayabildi isek.. Cihad, zaten unutmutuk; sanay derken ziraat ve hayvancl da ihmal ettik ve kendimizi bir baka dengesizliin berzahnda bulduOysaki, yaplacak eyi, hem de 14 asr evvel Allah Rasl haber veriyordu. Ve O, her meselede oldugibi, bu meselede de fevkalde dengeliydi. Elbette ki, ziraat ve hayvanclk olacaktr. Nitekim bu almalar tevik eden hadis-i erifler de vardr. Ancak, btn himmeti bunlara hasretmek, ite doruolmayan budur.ehir hayatna karmadan, bir daa ekilip, kendi fyuzt hisleriyle ba baa kalmaarzulayan insandan tutun da, teebbs gcnden mahrum ziraat ve hayvancya kadar mul olan buifade, bize mhim bir iktisat ve ekonomi dersi vermektedir. Ayrca, devletler muvazenesinde yerinizi almakiin, gerekli caydrc gc elde tutmadnz, cihad terkettiiniz veya cihad terkedip de, devletmuvazenesindeki yerinizi kaybettiiniz zaman Allah, size altndan kalkamayacanz bir mezelmusallat edeceini.. tegallpler, esaretler, tahakkmler altnda kalp ezileceinizi de hatrlatmaktadr kibu durum, yeniden dine dnp, slm' hayata hayat klacanz na kadar dadevam edecektir.Verdiimiz misl,-anlatma darl da mahfuz- deryadan bir katredir ve Allah Rasl 'nn bu husustadaha nice szleri var. Ne var ki biz, bu biricik mislle iktifa edeceiz. Allah Ras l, nasl ki, istidakabiliyetleri tahdid edip snr altna almam, yle de beden g ve kuvvetleri dahi hakir grmemiGrmemi ve aksine yle buyurmutur: "Kuvvetli bir m 'min, (beden shhatine sahip olan bir m 'miAllah indinde zayf m 'minden daha hayrl ve sevimlidir." Allah indinde sevimli olmak isteyenler, kalbshhatiyle beraber beden shhatine, cisim shhatiyle beraber ruh shhatine de sahip olmaldrlar. Grlyor ki, Allah Rasul (sav): "Zayflayacaksnz, perhize girecek, beden g ve kuvvetinizi kracakki Allah indinde makbul olasnz" demiyor. Belki ruhbanla, keilie ve papazla kar realiteyi, ftabi olmay ne karyor ve meselelere, tabiat iinde bir mecra aratryor; ve bizi o istikamete kanaediyor.

Toplum bireylerinin kayna mas ile ayn zamanda yakn ve uzak toplumlarn iletiim vstas konumuolan ticaret; insanlar arasndaki karlkl haklar korunduu srece toplumlarn ilerlemesinde byetken olurken, bu hak larn ihllinde ise toplumu uuruma sevkedecek bir mil durumuna gelir. Alticaretin; toplumun ya amnda nemli bir yeri bulundu unu, doru yaplmasndan toplumun olumlkarlkl haklarn ihllinde toplumun byk zararlar ektiini, hatta; uuruma (helke) ittiini gste

amacyla (zellikle tccar bir toplum olan Mekke'lilere) uayb (a.s.)'n kssasn vahyeder. ByleAllah, M riklerden kavimlerini uuruma gtren, ticarette karlkl rzy gzetmeyip hile yapan kavminin kssasnn nda, kssadan t ve ibret almalarn ister.

nsanlar hayatlarn idme ettirebilmeleri iin kendilerinde bu lunmayan ihtiya maddelerini,yakendilerine yakn olan blge insan larndan ya da bu ihtiyalarn bu- lunduu yerlerle yaplan alverilerle salarlar. Ticaret denilen bu olgu, insanlarn ihtiyalarn temin etme vstas olduu gibi, onlargeim salama vstas da olmutur.

Bozuk Dzenin Terazisi ve uayb (a.s.)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

19/36

Mekk srelerde anlatlan uayb kavminin, ticaretle ilgilenen tccar bir toplum olduu gznalndnda ticaret kervanlarnn getii ilek bir yol zerinde oldu u anlalmaktadr. uayb kavmyaad blge, muhtemelen Hz. Ms'nn da Msr'da iledii crmden dolay kat yer olmhasebiyle Msr'a yakn olan; Msr, Filistin, Sina geni ierisinde Mekke ticaret kervanlarnn da gebir yerde bulunmaktayd. "Ms 'Medyen'e yneldiinde: Rabbimin bana doru yolu gstereceumarm dedi. (28/Kasas, 22). "Sen bir cana kymtn, seni zntden kurtarmtk ve bir musbetlerle denemitik. Bunun iin 'Medyen' halk arasnda yllarca kalmtn." (20/Th, 40)

Rislet vazifesini yklenmeden nce, iledii bir fiilden dolay Msr'dan kaan Ms (a.s.) Medyen'esnr. Medyen'de uayb (a.s.)'n yanna yerleir, onun kzyla da evlenir. Daha sonra eiyle birlikMedyen'den ayrlarak Tur dann bulunduu yreye doru yola koyulur.

"Ms sreyi doldurunca ailesiyle birlikte yola kt. Tur tarafndan bir ate grd..." (28/Kasas, 29bundan sonra Ms, Allah tarafndan Firavun kavmine Rasul olarak tyin edilir. Kur'n- Kerim'dekiMs (a.s.)'nn anlatld bu yet-i kerimelerden Medyen'in bulunduu yer tyin olunduu gibi, Medyenkavmininbulunduu yrede yaayanlar itibaryla ayn zamanda Arap asll olduklar da anlalmaktadMsr'a yakn bir yerde olduu anlalan Medyenliler; ayn zamandakendilerinin ticarette ileri bir seviyede

Kur'an'da uayb (a.s.)'n kavminden bahsedilirken Medyen ve Eyke olarak iki isim verildiini grmek

Medyen halkndan bahsedilirken Ehhum (kardeleri) denmesinden yola kan baz mfessirEyke'lilerden bahsedilirken "Onlara" denmesinin uayb (a.s.)'n Eyke'lilere sonradan gelmi olmgerektiinisavunurlar. Baz mfessirler de uayb'n dvet ve nasihatinin ayn, her iki ahlinin decezsnn benzer ekilde olmasndan hareketle, Medyen ve Eyke'nin ayn kavim olduu kanaatinvarmlardr. Btn bunlara ilveten; Kur'n- Kerim'de kssalar anlat lan tm rasullerin, kendi kavimleriiinde yetimi "ilerinden bir rasul" ve "gvenilir bir eli" olarak grevlendirdikleri dikkate alnd Medyen ve Eyke'nin ayn kavim olduu, ancak anlatmn de iik varyantlarla yapldkanaati hslolmaktadr.

Kur'n- Kerim bize, Mekkelilerin tccar bir toplum olduunu belirttii kadar, onlarn Medyen ahlihelk olduu yerlerden gemeleri hasebiyle Medyenliler'in bandan geenleri; Kur'n do rultuolmasa da bildiklerini beyan etmektedir. uayb kavminin helkten sonraki kalntlarnn bulundyerlerden geen Mekkelilerden ibret almalarn isteyen Allah, Lt ve uayb kavimlerinin, Mekke tikervanlarnn yollar zerinde olduunu Hicr sresindeki u yetle ifde eder: "Eykeliler de, pheszlim kimselerdi. Bunun iin onlardan aldk. Hl her iki memleket de ilek bir yol zerindedirler.

olmalarn salayan zengin kervanlarn getii bir yol zerin deydiler. Hindistan'dan gelen ticarkervanlar Yemen, Tif, Mekke, Medine istikametiyle Medyen kavminin de bulunduu blgeden g

am'a ularlard. Mekkeliler'in de katld bu ticarete Kur'an'da Kurey sresinde yle dein"Kurey kabilesinin yaz ve k seferlerinde..." (106/Kurey, 1)

"Ey uayb! Babalarmzn taptn brakmamz emreden veya mallarmz istediimiz gibi kullanmmen'eden senin salt'n/namazn mdr?" (11/Hd, 87)

yetlerden anlald gibi uayb'in kavmi, putlara tapan bir kavimdir. Kendilerinin arzu ettikleri e

Allah'n istei, bu kavmin iledii kt fiillerin onlar helke gtrd nazar - dikkate alnarak bu sularnilenmemesidir. Kur'an'n hedefledii bu noktay kenara brakp, pek fazla fayda getirmeyecek, akbirbirimizle cedelletirecek tl konularla uramak, kssay t ve ibret olmaktan engellemek demektir.

uayb kavminin Allah ve raslne kar tutumunu birka grupta inceleyeceiz: Bunlardan birincisi, kavminin Allah'a kar tutumudur. "Ey kavmim.' Allah'a kulluk edin, O'ndan baka ilahnz yo(7/Arf, 85)

"Allah'a kar gelmekten saknmaz msnz?" (26/uar, 27)

"Sizi ve daha nceki nesilleri yaratandan korkun." (26/uar, 184) diye arda bulunan uayb (a.skar yle cevap verirler:

gre yonttuklar ilhlarn, emirlerini de yine kendi ilerindeki; Kur'an'n "ileri gelenler" olarak nitzengin ve ynetici kimseler tarafndan belirlendii bir dine (yaam tarzna) inanyorlard. Pek tabuayb (a.s.)'n tek ve gerek lha inanmalar istei holarna gitmemiti.

7/31/2019 184-UAYB (A. S

20/36

Kendi yaamlarn kendileri belirleyen bu insanlar, Allah'a inanmak istemediler, daha dorusu; kafalarna gre izdikleri bir Allah'a iman ettiklerinden dolay ilerine gelmeyen tek ve gerek Allaettiler. Allah' inkr eden bu insanlar onun elisini de reddederek kar tutum aldlar: "Sen ancak bylenmi birisin, bizim gibi bir insandan baka bir ey deilsin. Dorusu seni yalanclardan sanyoruzdoru szl lerden isen gn bir paras n zerimize d r, dediler."(26/uar, 185-187)

Allah'a inanmak ayn zamanda ras lne inanmak demektir. Ras lne inanmak Allah'a inanmgerektireceinden, uayb (a.s.)'n tek Allah'n inkr eden kavmi, o Allah'n rasln de inkr eder. (a.s.)' beerlikle, byc lkle, yalanclkla sularlar. Mcize talebinde bulunarak; Allah'n tekbulunan bir konuda, sanki rasln elinde olan bir eymi gibi rasl ciz gstermeye alr lar. "Dorsze" (vahye) inanmayanlar, mcize gelse bile u veya bu bahnelerle yine inkr edecek lerdi.

Allah' ve rasln reddeden bu m rikler Rasln getirdii vahye de kar tutum alrlar. Nreddetmesinlerdi!? Kendi inanlar dorultusunda uydurduklar ilhlar siper yaparak dilsiz, d ve ciz putlar adna oluturduklar dinde zulmn en hasn gerekletiriyorlard. Bylece mustazasoyuyorlar, haklarn gasp ediyorlard. Oysa uayb'n getirdii vahiy, onlardan bu yaptklar zulmbrakmalarn istiyordu.

Dier kart tutumlar ise Allah 'm emirlerine kar gelmekti:

"ly tam yapn, eksiltenlerden olmayn, doru terazi ile tartn, insanlarn hakkn azaltmYeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn." (26/ uar, 183)

"ly, tarty eksik tutmayn. Dorusu ben sizi bolluk iinde gryorum." (11/Hd, 84)

"Ey kavmim! ly ve tarty tamam tamamna yapn; insanlara haklarn eksik vermeyin; yerybozgunculuk yaparak karklk karmayn. nanyorsanz Allah'n geri brakt hell kr sizin iihayrldr." (11/Hd, 85-86)

Ticaret yapan bu toplumdaki hakszlklar gndeme getiren ve bu hakszlklardan vazgeilmesini istAllah, doru yaplmayan ticaretin insanlarn haklarn gasbetmek olduunu, bunun ise zulm oldubeyan eder. in ilgin yan; yette "Dorusu sizi bolluk iinde gryorum" diye belirtilen durumdur.uayb (a.s.)'n kavmi bolluk iinde olmasna ramen yine de alverite hile yaplyordu. Bu bierisindeki insanlarn ticarette hile yapmalarndaki sebep; sattan kalan krn daha ok olmas iste

Bu yetler m riklerin geldii son noktann, mslmanlar tehdit ve ikence olduunu belirtir. Her toolduu gibi "mele " (ileri gelenler) tarafndan ynetilen uayb'n kavmi de inkrclarn safndaydynetimin icraatna, yani ilhlar adna uydurulan bu yaama kar gelmek gibi bir istekleri yoktu.mevcut ynetime kar gelip uayb'a inanmaya kalksalar ileri gelen lerin tehditleri onlar da halyordu. "(uayb'm) kavminden ileri gelen kfirler dediler ki: Eer uayb'a uyarsanz o takdmutlaka ziyana urarsnz." (7/Arf, 90)

Allah'n Hd Sresi 84. yetinde uayb (a.s.)'n azndan belirttii "dorusu ben sizi bolluk gryorum" deerlendirmesi nda bu kavmin neden Allah'a isyanda direndiini tespit etmek lz

Tarihte bolluk ve refahn zirvesinde olan birok kavmin Allah' inkr ettikleri grlmektedir. nbolluk ve refaha insanlarn haklarna tecvz edilmesi (zulm) ile ulalmtr. Tek amalar sbiriktirmek ve diledikleri gibi yaamak olan inkrclar, ulatklar bu seviyeyi korumak isterleolacaktr bu koruma? Ayn yntemle; yani zulmle. Bylesi bir toplumun, mevcut smrc konusrdrebilmeleri iin Allah'n elilerine kar gelmeleri gereklidir. Aksi halde, ras ln getirdiikabullenmeleri, dzenlerinin sonu anlamna gelir. Bunun farknda olan, kavmin ynetimini stlenegelenler" soyguncu dzenlerinin devam iin; ilhlar/putlar adna dzenlerini tasdik ettirici eyler uinsanlar bu yaam tarzna itaat etmeye armlardr.

Oysa Allah hile yaplarak kazanlan krn haram olduunu; gerek ve hell olan krn karlkl ryaplan alveriten kalan kr olduunu beyan eder: "nanyorsanz, Allah'n geri brakt hell kiin daha hayrldr." Ama bu yozlam toplumda rasln hatrlatmalar fayda vermez. nkmslmanlar aleyhine ellerinden ne gelirse geri koymazlar. "Allah'a inananlar yolundan alkoyyolun eriliini dileyerek tehdit edip her yolda pusu kurup oturmayn." (7/Arf, 86)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

21/36

Hal byle olunca tabiidir ki, Allah'n rasln yalanlayacaklar, ondan olaanst isteklerde bulunabu istekleri gereklemeyince, peygamberliinin de geersiz olduunu iddia ederek onu ya lanlamakendilerince mkul bir sebep bulmu olacaklardr. Bunun yan sra, getirdii vahiyde pazarlk yaparak, unu kabul edersek... veya bunu istemezsen... gibi uzlamac tavrlarla ras ln getirdii vahyihevlarma gre eriltmeye, kartrmaya alacaklardr.

M rikler kendi btl sistemlerini korumak iin ne gibi nlemler gerekirse alacaklar ve iman edsusturmaki in ne lzmsa yapacaklardr. Btn bu kar gelme abalar sonu vermezse devreye bve eziyet girecek, bu da ie yaramazsa iman edenler yurtlarndan srlmeye balanacaktr. hususta u ayet bize, uayb kavminin de ayn tavrda olduunu belirtiyor: "Ey uayb! Ya mutlakave seninle beraber iman edenleri kentimizden karrz. Ya da dinimize dnersiniz." (7/Arf, 88)

Peki, btn bu zulmlerle ya ayan, Allah'a isyanda dn yapmayaca belli olan kavim iin Al

Allah da bu gerei yle vurgular: "Eer inanm ve Bize kar gelmekten saknm olsalard, ongn ve yerin bolluklarndan verirdik. Ama yalanladlar; bu yzden onlar yaptklarna karyakalayverdik." (7/Arf, 96). Kymete kadar bki olan Kur'n- Kerim, hitbettii tm insanlara Allah'agre yaplmas ve yaplmamas gerekli olanlar belirtmi ve insanlarn t almalarn istemitir. "zorlama yoktur." Akllara hitbeden Allah'a, kendi rzlar ile uyanlara esenlik, ebed cennet; u veekilde yine kendi istekleriyle gerekleri inkr edip, emirlere isyan edenlere de ebed azap verilaklanmtr.

Oysa, balarna gelecekler hakknda uyarlmlard. Eer Allah'a isyanda direnmeselerdi Allah obu azb yollamazd. Bu hususta uayb (a.s.)'n dus gerekleri ortaya koyar: "Rabbimiz! Bizkavmimiz arasnda hak ile Sen hkm ver, Sen hkmedenlerin en hayrlssn." (7/Arf, 89).kavmim! Andolsun kiRabbimin szlerini size bildirdim, t verdim; kafir millet iin niin z ley(7/Arf, 93)

Sonuta, uayb (a.s.)'n kssas ile tccar bir toplum olan Mekkeli m riklere ve Kymete kadaayacak tm Kur'an muhtaplarna alverilerde karlkl rzya dayanan bir ticaret yaplmtlenmi olur. Bakalarnn mallarn hakszlk ve hile ile yememeleri iin insanlar uyarlr. Bu h

karlkl rzayla yaplan ticaretten kalan krn, Allah'n nezdinde hak ve hell olan kazan olhatrlatlr. Ticaretin yaplmad hi bir toplum d nlemeyeceine gre; adlar ne olursa olsun; toplumu, tarm toplumu gibi tanmlamalarla kendilerini tanmlayarak, Allah'n bu emirlerinden demek zulmde devam edil mesi anlamna gelir ki bu hususta Allah u hatrlatmay yapar:"Kasabalarn/ehirlerin halk, geceleyin uyurlarken azbmzn kendilerine gelmesinden emin mid(7/Arf, 97) (6)

Medyen Kavmi ve Almamz Gereken Dersler, Mesajlar

Yce Allah Lt kavmini toptan helk ettikten sonra uayb (a.s.) n hareketinden bahsediyor. Bu de l ve tartda hileli davranmak ve yeryznde bozgunculuk yapmakla tannmaktadr. Bugn aonlar gibi slmn hudutlarn ineyip l ve tartda hileli davrananlar yok mudur? Elbette lGnmz toplumu Lt kavminin, Slih kavminin, Hud ve Nuh kavminin yaptklarm yapmyor muAma Yce Allah bir hikmete mebni olarak bun lar dnya tarihinden silmiyor. Topyekn silmiyoreitli ekillerde bunlar da dnyada Allahn azbndan gemektedirler. Gnmzde hemen herkhastalkl olmas, her gn binlerce kiinin trafik kazalarnda hayatlarn kaybetmesi, depremler, savve anarik olaylardan her yl saysz insanlarn kayb ve bunlarn da tesinde lks,konfor vednyaperest hastalnn getirdii madd ve mnev krizleri sayabiliriz. Ama btn bunlardan byk olan cehennem azb vardr ki ondan hi bir zlim ve si kurtulamayacaktr.

7/31/2019 184-UAYB (A. S

22/36

Dier Resullerin yapt gibi, uayb (a.s.) da balangta tevhid akidesini gnllere yerletirmekbalad. Arkasndan, emanet ve adlet konusuna da arlk verdi. nk Medyen halk, bykticarete sahipti. Yemenden Suriyeye, Iraktan Msra kadar uzanan iki ana ticaret yolunun kavaiskn ettiklerinden dnya zerinde byk bir neme sahiptiler. Ticaretlerinde eksik tartma ve eksiverme, hileli davranma, zulm ve soygun olaylarna karma gibi konularda da kt bir ne sahiuayb (a.s.)n onlara yapt bunca nasihatten maalesef pek yararlanan olmad. Onlar, insanleyalarn eksik verdiklerinden, insanlara zulmedip bozgunculuk yaptk larndan ruhlar krelmi ve

adlet gzl yle bakamyorlard. Onlar sadece nefislerinin tuza olmu, bylece Allah'n elisinkarak yle diyorlard: "Ey uayb, senin namazn m bizim babalarmzn yaptklarn ve mallardilediimiz gibi kullanmamz men ediyor? Sen dorusu akl banda yumuak huylu birisin.' uaykavmim, ben Rabbimden apak bir delil zere isem ve bana kendisinden gzel bir nzk ihsan etmidersiniz? Size yasakladm eylere aykr hareket etmek istemem. Gcmn yettii kadar slaetmekten ba ka bir isteim yoktur. Baarm ancak Allah'tandr. O'na gvendim, O'na yneliyodedi. 'Ey kavmim, bana kar gelmeniz, Nuh kavminin, Salih kavminin bana gelen felketinbenzerini sakn sizin banza getirmesin. Lt kavmi de sizden pek uzak deildir. Rabbinizden madileyin. Sonra da O'na tevbe edin. Dorusu benim Rabbim Rahimdir, Veduddur." (11/Hd, 87-90)

uayb'm kavmi, inat ve bilgisizlikleri yznden kr krne onun hakknda alay ve istihzaya bal

ehid mfessir Seyyid Kutub, gnmz toplumunun d nce ve inkrlar bakmndan hi de uayb peygamberin kavminden geri kalmad konusuunlar sylyor: 'inde yaadmz u gnn chiliyesi ve irki hi de uayb peygamberin devrcahiliyeden ve irkten ayr deil... Aralarnda yahdi, hristiyan ve mslman ad verilenler de dhilzere gnmzde insanln iine d t putperest hayat, inanla hareketin arasn ap ayryor. ile sosyal mnsebetleri birbirinden ayr mlhaza ediyor. nan ve ibdetin Allah'a ait olduunu, niz

Ne ac ki, bugn aramzda kendilerine mslman adn verdikleri halde din ile ahlkn, din ile dnayrlmas gerektiim savunanlar da bulunmaktadr. Gerek kendi yerli ve gerekse yabaniversitelerden mezun olmu aydnlar arasnda yleleriyle karlayoruz ki dudaklarn bkerekbalyorlar ve hemen arkasndan ekliyorlar: Niin karsn slm bizim zel hayatmza?... Nslmda plaja ve ak sak kyafetlerle denize girmek yasak olacakm? Kadnn klk ve kyafetinkarsn slmiyet? Seksel konularda dinin dogmalar hl geerli olabilir mi? Kafamz dindirmbir iki yudum iki imemize slmiyet neden kanacakm? Meden memleketlerin yaptklar slm'n ne hakk varm mdhale etmeye? Ne fark var u sorularla Medyen putperestlerininuayb, senin namazn m bizi babalarmzn yaptklarn ve mallarmz dilediimiz gibi kullanmamediyor? demeleri arasnda?!

Bu kadarla da kalmyorlar. iddetle kzarak, dehete kaplarak dinin, ekonomik konulara mdetmesine kar kyorlar. Sosyal ilikiler ile inanlarn nasl bir ilgisi olabilir? Brakalm din inanda,ahlka bile ilgisi mevz bahis edilimez. Fiz neden yasak olacakm? Faizsiz bir toplum hayat omi? Birisi devlettarafndan konulan kanunlarn penesine d meden hile yap yorsa, aldatabiliyorsneden karacakm din buraya? diyorlar. Hatta daha da marklk ederek, ahlk kaideler iktihayata mdhale edecek olursa ekonomik hayat bozar diyorlar. nk ekonomik hayat her trl akayttan zde olmalym. Bunlara gre eski a kalnts bir d n m ahlk denilen eyler...

mnsebetlerin ise Allah'tan bakalarna ait olduunu savunuyor. Din konularda Allah'n emirsosyal konularda Allah'tan

bakalarnn buyruuna boyun eiyor. Asl ve hakikati itibaryla en byk irk de budur zten.

daha korkun bir cehlet ortamnda yayoruz. Ne var ki, gnmzn chiliyesi eskisi gibi bilgis

dayanmyor, aksine bilgi, grg ve medeniyet esaslarnaistinat ediyor.Ve dinle gnlk hayat arasndailgi kurmak isteyenleri, sosyal mumelelere din inanlar mdhale ettirenleri balyorlar yamuruna. Gerici diyorlar, mutaasp diyorlar, tutucu diyorlar...

O ilk chiliye devrinin Medyen halknn tutumu gzmzde pek bymesin. Bugn biz

7/31/2019 184-UAYB (A. S

23/36

uras muhakkaktr ki, bir gn lde hem Allah'n birli ine inanmak, hem de sosyal mnsebetler hususunda Allah'tan baklanmn buyruklarna balanmak, yeryz kanunlarna tbi olmak abirleemez. Nasl olur, irkle tevhid bir kalpte birleir mi hi? irkin de eitleri vardr phesiz. Bbizim de iinde yaadmz siyasal ve sosyal dzenlemeler bir irk nevidir. Hatta diyebiliriz ki her zve her devirde gelen m riklerin m terek taraflar gnmzdeki irki unsurlardr...

Medyen halk da tpk gnmzde saf tevhid akidesine dvet eden ve bu uurda alan germminler ile alay eden kimseler gibi Hz. uayb' alayla karlyorlar: 'Sen dorusu akl ban

Evet, uayb (a.s.)'n halk olan Medyenlilerin de sonu gelmiti artk. Tpk Slih peygamberin kavmtarih sahnesinden silindiler. yle ki, hi yaamamlard deta. Onlardan geriye kalan sadece bir satr... Onlarn kymeti sadece bir lk, bir ses olmutu. Acaba be milyar insann yaad u gndnyasnn kymeti nasl olacaktr? (7)

Kendilerine uayb (a.s.) n peygamber olarak gnderildii Medyen halk hakknda bildiimiz, b(a.s.)n soyundan olduklardr (Mevdd , Tefhim, c. 2, s. 61). Kurn- Kerimin ifdelerinden uayb(a.s.)n kavminin tek Allaha inanp Ona kulluk yapmayan, Ona ortak koan m rik bir kavim oldanlyoruz, zellikle hkimiyet konusunda Allaha irk kouyor, mumeltta,-zel likle de alverihususunda- Allahn ortaya koyduu prensiplere uymuyor ve kendi yanlarndan, hev ve heveslerindkaynaklanan uydurma kanunlarla amel konular yrtyorlard.

Medyen kavmi uayb (a.s.)'in btn ikazlarna ra men, t ve ihtarlarna ramen bir tmarklklarndan vazgemiyor ve onunla alaya kalkyorlard. Bu davramlarn daha ileriye gtonu lmle tehdit etmeye baladlar: "Dediler ki: 'Ey uayb, sylediklerininin ounu anlamyor varamzda zayf gryoruz. Taraftarlarn olmasayd seni talardk, esasen sen bizim yanmzda erkimse de deilsin.' uayb: 'Ey kavmim, elinizden ge leni yapn. Dorusu ben de yapacam. Re

edecek bir azbn kime geleceini ve kimin yalanc olduunu bileceksiniz. Gzetleyin, dorusude sizinle beraber gzetleyeceim.' Emrimiz gelince uayb' ve beraberindeki inananlar katmzdarahmet olarak kurtardk; zulmedenleri de korkun bir ses yakalad. Ve olduklar yerde dizst kveSanki oralarda hi yaamamlard. Bilin ki Semud kavmi gibi Medyen halk da Allah'n rahmetuzaklat." (11/Hd, 91-95)

Bu kssa, Kurn- Kerimde yle anlatlr: "Medyen halkna da kardeleri uayb gnderdik. Onlayle dedi; Ey kavmim, Allaha kulluk edin. Sizin Ondan baka ilhnz yoktur. Ondan size apaburhan/delil gelmitir, l ve tarty tam yapn, insanlara eyasn eksik vermeyin. Dzeltilmiyeryznde fesat karmayn. nanyorsanz bilin ki, bunlar sizin iin daha hayrldr." (7/Arf, 85). K-Kerimin bu ifdelerinden anlalyor ki, uayb kavmi, alveri konusunda drst davranmayan, zhidyete ermi ve Allaha iman eden insanlar arasnda fitne-fesat karan ve doru yoldan alkoyaninsanlard. Allah yolundaki doruluktan holanmyorlar, lh dsturun adletine katlanamyorladsturu bozmak istiyorlard (S. Kutub, F Zllil Kuran, c. 6, s. 139)

yumuak huylu birisin' Aslnda bu sylediklerinin tam tersini belirtmek istiyorlar. Onlara gre yuhuyluluun ve aklbanda olmann biricik ifadesi hi d nmeksizin onlar gibi, atalarnn tapndklaeylere tapnmaktr. bdet ile ardaki mumelelerini birbirinden ayr mtlea etmektir. yle degnmzdeki aydn ve meden kimselerin(!) yannda da? Bu yzden ayplamyorlar m mutaasplageri kafallar(!)... (Seyyid Kutub, F Zllil Kuran, c. 8, s. 250-252)

Kavminin sapkln mumelta taalluk eden bir noktada olduunu bildii halde uayb (a.s.), onlar yalnzAllaha ibdet/kulluk etmeye, Onun tek ilh olduuna inanmaya, yalnz Onun dinini kabul earyor. uayb (a.s.)n ie Tevhid akdesine dvet ile balamas, onun, hayatn her trl metodkanunlarnn ancak bu kaideye bal olarak gelitii zaman bir anlam kazanabileceini bilmesindolaydr. Yine yalnz Allaha kulluk ederek Ona balanmalarn art komasnn nedeni; onun, sbir akde olmadan insanlarn yeryznde bozgunculuktan vazgemelerinin mmkn olmadidrkinde olmasnda dolaydr. te bu sebepten dolaydr ki, uayb (a.s.) kavmini ilk olarak saAllaha kullua, yani Tevhid akdesine dvetle ie balyor. (8)

7/31/2019 184-UAYB (A. S

24/36

Tevhid le Birlikte Fesdn nlenmesine Ynelik ar: Medyen (oullarna) da kardeleri (peygamber olarak gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allaha ibdet/kulluk edin. Sizin Ondanilhnz/tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir: Artk ly tarty tam yapn. neyalarn eksik vermeyin. Islah edildikten sonra yeryznde ifsd/bozgunculuk yapmayn. Einananlardan iseniz bunlar sizin iin daha hayrldr. (7/Arf, 85)

Her peygamber, gnn temel problemleriyle ilgili bir syleme sahip olarak gelir. Gelen neb Ms esorun etnik ve din aznln problemleri, yani siyasal ahlkszlksa Msya inen vahyin buna ka

kalmas d n lemez. Youn olarak bu sorun gndeme gelir. Gelen uayb ise ticar ahlkszlknlenmesine ynelik arlar olacaktr. Ama btn bu fesatlarn ancak, Allahtan baka ilh kedilmemesi ve sadece Ona ibdet ve kulluk yaplmas gerei, yani tevhid vurgusu yaplacaktr. btn fesat ve haramlar, temel problem olan irkle bantldr. Tevhid hayata hkim olmadan fesve ahlkszlklarn nne gemek mmkn deildir.

Allahtan ok, Taraftarlarmzdan Korkan Bir D man: Dediler ki: Ey uayb! Sylediklerininanlamyoruz ve iimizde seni cidden zayf (ciz) gryoruz! Eer kabilen olmasa, seni mutlaka talldrrz. Sen bizden stn deilsin. (uayb:) Ey kavmim dedi, size gre benim kabilem Allahtam gl ve deerli ki, Onu (Allahn emirlerini) arkanza atp unuttunuz. phesiz ki Rabbim yaolduklarnz epeevre kuatcdr. (11/Hd, 91-92)

Kfrn ve kfirlerin basiret ve ferseti kesinlikle yoktur. Onlar mcdelede neyin ara, neyin ise olduunu; neyin asl ve neyin ise fer (teferruat) olduunu anlayabilecek bir idrke bile sahip deiBu yzden helklerini getiren eylere birer nimet gibi komakta ve kendilerine yok olutan baka bir ey getirmeyecek amellere sarlmaktadrlar. Korkmadklar ve hesba katmadklar gerek rdeninve bereketi ise, mminlerin zaferlerinin temellerini oluturmaktadr. (9)

Medyen Kavmi ve Gnmz Medyenliler gibi kar tarafn taraftarlarndan korkmak yerine, gerek g ve kuvvet sahibi ve her

Gayr- slm toplumlarn temel problemi olan irk ve Allahla irtibatszlk nemsenmeden, problemin ahlk olduunu d np sadece o alanda nasihatler yapmak delik kaba su dolduralmas gibi baarsz kalmaya mahkmdur. nk her trl fesdn ve ahlkszln beslendiimikrobuyla savalmadan bu altyapya bal olan yanllklarn dzelmesine imkn yoktur. O yzhangi eit ahlkszlk, fesat ve zulm varsa, bunlarn kkten giderilmesi iin insanlara tevhidi hklma gayreti zorunludur. Btn peygamberler, devirlerindeki yanllklara kar karken, nctevhid vurgusu yapmlardr. Toplumlarn Allahtan baka ilhlar reddetmeye ve sadece Ona ive kullua armlardr. Bu alt yapy oluturarak fesdn ve ahlk dejenerasyonun nne gemalmlardr .

Bununla birlikte, chil topluma ii bo, kuru bir sylem olarak, felsef ve teorik fikir yn olarasylemi de eksiktir, dolaysyla tek bana yanltr. Bunun gncel irkin izlesi, bireyin ve toplumunyaayn kkten deitirecek tevhid vurgusunu, yaanan hayatla irtibatlandrak ncelikli olarak davran ve ahlk zelliklere sahip olunmas gerektiinin vurgulanmas nemlidir. Tevhid, haykopuk, insan davranlarndan bamsz bir inan esas deildir, tam tersine insan ve hayat her ynkuatp yeniden in etme projesidir. Vcutta etle kemik ne ise, tevhidin teorisi ile pratii odur. O ytutlara, sahte ilhlara kar kp tavr almak, hayat slmlatrmak iin kanlmaz bir zorunluluBaz radikal geinen genlerin tevhidi, ahlktan ve yaaytan uzak, sadece felsef bir teorigibialglamas, ncelikle kendi hayatlarnda tevhd bir ahlk ve yaay, rnek ekilde gsterememesynden lh yardma, dier ynden iyi niyetli ama chil insanlarn mesaja kulak vermesine eolmaktadr.

deerli Allah n yardmna sahip olacak zellikler zerinde bulunmamz gerekmektedir (bk. 191-92).

7/31/2019 184-UAYB (A. S

25/36

Medyene de kardeleri uayb (gnderdik)... (7/Arf, 85). Allah (c.c.), yetin bu ksmnda Mhalkna, onlara hakk tebli etmesi ve onlar imana dvet etmesi iin uayb (a.s.)i bir rasul olarakgnderdiini haber vermektedir. Bu yette geen; kardeleri kelimesinden kast, din kardelii deBundan kast; ayn kabileden olmalar veya meleklerden deil de insan cinsinden olmasdr.

uayb kavminin en byk hastal mumelt konusuna Allah kartrmamak ve lye, tartya etmemek. l ve tartda kapitalist bir hayatn ortaya konmas. Maddeci ve materyalist bir anladoruklatrlmas. Ahiret inancnn, hesap duygusunun diskalifiye edilip dnyann birinci plana alve bunun sonucu olarak da putlatrlan dnya ve dnyalklara ulaabilmek iin her eyin mer saylbir toplum.

Hz uaybn nce tpk nceki elilerin yapt gibi bu toplumu Allaha kullua ardn gryokavmim Allaha kulluk edin, nk sizin Ondan baka kulluk yapacanz ilhnz yoktur. Allaht

te Allahn elisi de ie buradan baladktan sonra onlarn hayatlarndaki bir bozuklua d

ekiyor: l ve tartya riyet edin ve insanlarn eyalarn eksiltmeyin, eksik vermeyin! tartya riyet edilmeli ve insanlarn eyalar eksiltilmemeli. Bu emir, ticaretin her eidini iine aemirdir. htiya olmayan eyleri reklm vstasyla ihtiyam gibi gstermekten tutun da, insaartlandrlmasna, satlmamas gereken maln satlmasna kadar, enflasyon yoluyla aktrmadan syadan kl eker gibi insanlarn ceplerine uzanmaya kadar her trl mal eksiltmeyi iine almaktabunlarn her trls yasaktr (Ali Kk, Besirul-Kuran, c. 6, s. 486-488).

Bu yette yer alan ve insanlarn eyalarn eksik vermeyin anlamna gelen ibare, hem madd, ahlk ve sosyal haklara riyet etmek gerektiini belirtir. nk insan, sadece al verilerde dbakalaryla girdii tm ilikilerde de doruluk ve adletten ayrlmamakla ykmldr.

szn dinleyeceiniz, kendisine