15.03.2010

Rahman ve Rahim Olan Allah’ın Adıyla

Hz PEYGAMBERİN MEKKE DÖNEMİNDEKİ MESAJLARINA BİR

BAKIŞ

Buraya kadar;

• Hz. Muhammed (s.a.s.)'in peygamber olarak gönderildiği ortam,

• Peygamberlik öncesi hayatı ve

• Kendisine vahiy geldikten sonraki faaliyetleri üzerinde durduk.

Hz Peygamber’in Mekke Dönemindeki Mesajına Toplu Bir Bakış

Hz. Peygamber'in hicretine ve Medine'deki hayatına geçmeden önce, ortaya konulan bu târihî zemin üzerine onun Mekke'de tebliğ ettiği mesaja özet olarak göz atmak, faaliyetlerinin daha iyi anlaşılması ve uğruna mücadele verdiği hususların ortaya konulması açısından önem arzetmektedir.


Kur'ân-ı Kerim'in sayfa itibarıyla yaklaşık beşte üçlük kısmının Mekke döneminde nâzil olduğunu da burada belirtelim.


İslâm'ın Mekke döneminde nâzil olan âyetlerde genel olarak

• Tevhid, • Nübüvvet, • Ahiret gibi temel inanç konuları işlenmiş, • İbadet ve • Ahlakla ilgili esaslar ortaya konulmuştur.


Bu dönemde;

• Hz. Peygamber'in daveti her şeyden önce inancı putperestlikten, şirkten, âhireti inkârdan temizleme noktasında odaklandığını görüyoruz.


Bu çerçevede

• Tevhid inancını kalplere yerleştirme, • Allah'a, • Kitaplara, • Meleklere ve • Peygamberlere iman üzerinde durulmuştur.


Bu esasların kabulüne zemin hazırlamak, insanların kanıtla ve gönül rızası ile inanmasını sağlamak için de, aklın kabul edebileceği gerçekler dile getirilmiştir.

• İnsanın ve evrenin yaratılışındaki düzenle ilgili deliller ortaya konulmuştur.


• Ayın ve güneşin, belirlenen ve bir ölçüye göre kendi yörüngelerinde akıp gittikleri,

• Yer ve Göğün yaratıldıkları,

• Bunların aralarında denge ve düzen sağlandığı belirtilmiştir.


Mekke döneminde mesajın inançla ilgili hususlar üzerinde yoğunlaşması tabiîdir.

Çünkü Hz. Peygamber, putlara tapan, öldükten sonra dirilmeye ve risâlete inanmayan bir topluma peygamber olarak gönderilmiştir.

Kalplere inancın yerleşmesi için ilk önce bu esaslara inanmayı sağlamanın gerekli olduğu ortadadır.


Bu, tebliğin daha sonraki safhalarında kişilerin helal-haram gibi konulardaki esasları kolayca kabul etmelerini sağlamak açısından özellikle önemlidir.

Bu hususu Hz. Âişe şu sözleriyle açık bir şekilde dile getirmiştir:


"...Kur'an'dan ilk nâzil olanlar, cennet ve cehennemin anlatıldığı mufassal sûrelerdir. İnsanlar İslâm'da toplandıkları zaman helal ve haram konularını içeren sûreler inmiştir.

Eğer başlangıçta 'içki içmeyin' şeklinde vahiy inseydi 'biz asla içki içmeyi terketmeyiz', 'zinâ etmeyin' şeklinde vahiy inseydi 'biz asla zinayı terketmeyiz' derlerdi..."


Tevhide aykırı inanışlar, Allah'a ortak tanımak anlamına gelen "şirk" kavramıyla ifade edilmiştir.

Allah'ın varlığı konusunda Kur'an'ın üslûbu ve kullandığı deliller, selîm yaratılışı bozulmamış insanlar tarafından doğal olarak bilinip benimseneceği esasına dayanır.


Vahiy de fıtrata yardımcı olur.

Kur'ân-ı Kerîm'de O'nun hak olduğunu ispat eden belgelerin, hem insanın kendi içinde, hem de dış dünyada bulunduğu ifade edilmiş (Fussilet 53)

kainatın sahip olduğu olağanüstü düzen ve ve ahenk işlenmiştir.


İlahlığın Allah'tan başka bir şeye yakıştırılmasının manevî açıdan tahrip edici ve mantıksal olarak da kabul edilemez olduğu vurgulanmıştır.

Tevhidle birlikte, ahiret ve öldükten sonra dirilme, cennet ve cehennem üzerinde durulmuş, ahiretin vuku bulacağı sık sık dile getirilmiş, geçmiş peygamberlerin de kendi ümmetlerine ahiret inancını telkin ettikleri ifade edilmiştir.


Bunun yanında, dünyadan el-etek çekme de hoş karşılanmamış, dünya-âhiret dengesi vurgulanmıştır; (İnşirah 7-8)

"İnsanın ahirete hazırlanırken dünya nimetlerinden nasip almayı da unutmaması gerektiği“ (Kasas 77) belirtilmiştir.




Mekke döneminde inanç konularının yanısıra;

• Sabır ve tahammül;

• Temizlik,

• Namaz, iffet,

• Doğruluk,


• Ana-babaya iyi davranma,

• Akraba ziyareti, adalet,

• İyilik,

• Hakkı ve iyiliği tavsiye etme gibi güzel davranışlar övülüp emrediliyor;


• Mesaj,

• Genel teşrî ve

• Adâb esaslarını,

• Zamanın ve mekânın değişmesiyle değişmeyen hususları da içeriyordu;


• İyi davranışlar emredilirken,

• Kötü davranışlar da yasaklanıyordu;

• İnanç üzerinde sebat gösterme,


Buna karşılık;

• Adam öldürme,

• Kız çocuklarını diri diri toprağa gömme,

• Haksızlık,

• Baskı,


• Zulüm,

• İnsanların malını haksız yere yeme,

• Gurur ve kibir gibi hususlar da kötülenip yasaklanıyordu.


• İyilik ve adalet, üzerinde çok durulan hususlardır.

İyiliğin karşılığının ancak iyilik olduğu,(Rahman 60)

iyilikle kötülüğün bir olmayacağı hatırlatılmış, kötülüğün en güzel bir şekilde önlenmesi istenmiştir; o takdirde düşmanın bile candan bir dost olacağı bildirilmiştir. (Fussilet 34)


Adalet emredilmiş; suçun ferdîliği ve ancak suç işleyenin cezalandırılacağı,(Necm 38, Fatr 18)

her insanın kendi davranışlarından bireysel olarak sorumlu olduğu dile getirilmiştir


• Cimrilik ve israf kötülenmiş;

• Cimri. (İsra 100)

• Nankör, (Abese 17)

• Mala çok düşkün, (Adiyat 8)


• Daima kusur arayıp kınayan, durmadan laf götürüp getiren, iyiliği engelleyen, saldırgan, günahkâr, kaba ve haşin kimse(Kalem 11-13) kötülenmiş,

• Ayrıca kız çocuklarının hor ve hakir görülmesi (Zuhruf 17)


• Kız çocuğuna karşı takınılan olumsuz tutum eleştirilmiştir. (Nahl 57-59)

• Yetim malı yenilmemesi, ölçüde tartıda dürüst davranılması, bilgisiz olarak iddialarda bulunulmaması istenmiştir.


Mekke döneminde ibadetler de şekillenmeye başlamıştır;

Bu dönemin sonuna doğru;

• namaz beş vakit olarak kesinleşmiş, • zekât üzerinde de durulmuştur.


İbadetler emredilirken, Allah'ın emir ve yasaklarında insanın gücü üstünde ve yapılamayacak bir şey bulunmadığı ifade edilmiş, (A’raf 42)

İbadette de ihlas emredilmiştir. (Zümer 14)


Yine bu dönemde;

• Namusun korunması, (Mearic 29)

• Emânete riâyet etme ve verdiği sözde durma; (Mearic 32)

• Doğruluk, danışarak iş yapma, haksızlık karşısında yardımlaşma, (Şura 38-39)


Yine bu dönemde;

• Ana-babaya iyilik yapılması,(Ahkaf 15, Lokman 14-15, Ankebut 8, İsra 23-25)

• Akrabaya, yoksula, yolcuya yardım edilmesi istenmiştir. Muhtaçlara ve yoksullara yardım edenler övülürken, (Zariyat 19)


• Hz. Yahyâ'nın şahsında, ana-babaya iyi davranan, isyânkâr ve zorba olmayan, (Meryem 14)

• Alçak gönüllü ve barış taraftarı olanlar, (Furkan 63)

• Yalan yere şahitlik yapmayanlar, (Furkan 72)


• İsraf ve cimriliğin ortasında orta yol izleyenler (Furkan 67) övülmüş,

• Yoksula yardım etmeyen (Kalem 24-25) kınanmıştır.


• Kezâ adam öldürmeyenler ve zinaya yanaşmayanlar övülürken, bunları işleyenlerin cezaya çarptırılacakları bildirilmiştir. (Furkan 68)

• Para ve mevki gibi dünyevî imkanların Allah katında mutlak bir değer ifade etmediği (İsra 18) belirtilmiştir.


• Hz. Peygamber'e ve müslümanlara yapılan baskı ve işkencelere karşı sürekli sabır tavsiye edilmiştir. (Mearic 5, Sa’d 17, Kaf 39, Taha 130)

• Ona ve sahâbîlere moral vermek amacıyla, önceki peygamberlerin mücedelelerinden ve başarılarından söz eden kıssalar anlatılmıştır.


Hz. İbrahim'in, Hz. Nuh'un, Hz. Musa'nın, Hz. İsa'nın kıssaları, Hz. Peygamber'in yaşadığına, tecrübe ettiğine benzer durumları gözler önüne serilmiştir.


Bu kıssalarda Allah'ın peygamberlerine nasıl yardım ettiği ve onları başarıya erdirdiği, sonunda inkâr eden toplumların nasıl yok edildikleri dile getirilmiştir (Fecr Sûresi 1-14; Kâf Sûresi 12-14)

Birtakım evrensel ahlâkî gerçekleri temsiller yoluyla dile getirmek için sıkça kıssalar kullanılmıştır.


Ayrıca Mekke döneminde nâzil olan âyetlerde geçmiş peygamberlerin ve onlara uyanların hicrete zorlandıklarından ve hicret ettiklerinden bahsedilir.

Bu konuda Hz. İbrahim, Hz. Lût, Hz. Şuayb ve Hz. Mûsâ'nın hicretlerinden örnekler sunulur.(Ankebût Sûresi 26; Hûd Sûresi 81;Hicr Sûresi 65; Tâhâ Sûresi 77 )


Bunun da Hz. Peygamber'i ve müslümanları manevî olarak hicrete hazırlama amacına yönelik olduğu söylenebilir


Mekke döneminin sonlarına doğru inen âyetlerde Hz. Muhammed (s.a.s.)'in diğer bütün insanlar gibi fevkalade bir güce sahip olmadığı, sadece kendisine vahyedilene uyduğu (En'âm Sûresi 6) vurgulanır.


İnsanın ilâhî vahyin rehberliğine ihtiyacı bulunduğu, Allah'ın peygamberler vasıtasıyla insanlara bildirdiği mesaj ve semâvî dinlerin hepsinin özünde bulunan temel gerçeklerin aynı ve birbiriyle özdeş olduğu, peygamberlerin hepsinin de tek ve aynı temel gerçeği tebliğ ettikleri ana tema olarak işlenir.


Hz. Muhammed (s.a.s.)'in peygamberliği ve onun doğru yol üzerinde bulunduğu, (Yâsîn Sûresi 3-4)

Kur'ân'ın Hz. Muhammed (s.a.s.)'e indirilen vahiyden başka bir şey olmadığı; lafzı ve anlamıyla Allah katından indirildiği; insanların hepsine peygamber olarak gönderildiği; (A'râf Sûresi 158)


Kurân'ın mü'minler için gerçekten bir hidayet rehberi ve rahmet olduğu (Neml Sûresi 77) vurgulanır


Yine Mekke döneminin sonlarına doğru, İslâm toplumunun önemli bir özelliği olan şûrâyı bir prensip ve toplumsal ilke haline getiren ayet nâzil olmuştur.

Müstakil bir sûreye de adını veren bu ayette Müslümanların işlerini danışma ile yapmaları gerektiği bildirilmiştir.(Şûrâ Sûresi 38)


Medine döneminde bu husus üzerinde tekrar durulacak; Cenâb-ı Hak tarafından bizzat Hz. Peygamber'e iş konusunda danışması emredilecektir.(Âl-i İmrân Sûresi 159)


Tevhid ve ahiret konuları başta olmak üzere Mekke döneminde üzerinde durulan hususlar Medine döneminde nâzil olan surelerde de sık sık tekrarlanacaktır.

Medine döneminde daha ziyade bireysel ve toplumsal hayatı düzenleyen âyetler inecek, ibadet ve muamelâta dair hükümler konulacaktır

………………………………….


15.03.2010

Documents