14. aro modernoa 2
DESCRIPTION
Ingurune egokitzapena, 6. mailako ikasleentzat.TRANSCRIPT
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
1. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Gaiarekin hasi baino lehen, errepaso bat egingo dugu. Gai hau ulertzeko, oso
inportantea da munduko kontinente eta ozeanoak kokatzea.
OZEANOAK ETA KONTINENTEAK:
Gure planetan sei kontinente daude. Aurreko mapan kokatu:
Afrika, gorriz
Asia, berdez
Amerika, laranjaz
Ozeania, horiz
Europa, arrosaz
Antartika, morez
Eta bost ozeano:
Ozeano Atlantikoa
Indiako ozeanoa
Ozeano Barea
Artikoa
Antartikoa
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
2. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Aro Modernoan, aurrerapen handiak egin ziren nabigazioan:
Mapak landu
Iparrorratza eta konpasa
Itsasontzi berriak: karabelak
AMERIKAREN AURKIKUNTZA
Errege-erregina Katolikoek, elkarrekin gobernatu zuten Gaztelako eta
Aragoiko Koroaz gain, Granadako erresuma, Napoliko erresuma (Italian),
Afrikako iparraldeko lurralde batzuk, Nafarroako Erresuma…
Haiek, 1.492an KRISTOBAL KOLONEN espedizioa finantziatu zuten.
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
3. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Garai hartako jendeak Lurra laua zela uste zuen. Baina Kolonek, ez.
1.492ko abuztuaren 3an Huelvako portutik atera ziren Asiara iristeko asmoz.
Urriaren 12an Kolonek uste zuen Asiara iritsi zirela baina Karibeko uharte
batera iritsi ziren, San Salvadorrera.
Ariketa: Rotulagailu batekin, birpasatu Kolonen lehenengo bidaia,
Huelva portua eta San Salvador Uhartea.
Kolonen bidaiaren eta gero, beste esploratzaile batzuk beste lurraldeak
“konkistatu zituzten”: Hernan Cortés (Mexico), Francisco Pizarro (Peru)…
Hernán Cortés Francisco Pizarro
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
4. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Amerikaren konkistaren ondorio negatiboak:
Indiar ugari hil zirela (edota zutela).
Esklabo bihurtu eta esklaboak Afrikatik eraman.
Kristobal Kolon
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
5. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
6. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Espaniarrak iritsi baino lehen, herri batzuk bizi ziren:
INKAK (gaur egungo Peru, Ekuador eta Bolivia).
AZTEKAK (Mexico)
MAIAK (Mexico, Guatemala eta Honduras).
HERRI HONEN EZAUGARRIAK:
Artoa lantzen zuten.
Eskulangile trebeak ziren.
Metalurgian aritzen ziren.
Maiak, gainera, jakintsuak ziren matematikan eta astronomian.
ARTOA
Izenak, mapan ipini.
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
7. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
(Maiak)
Amerikako kolonietako gizartea horrela zegoen antolatuta:
Espainiarrak (jabeak ziren).
Mestizoak ( Espaniar eta indiarren seme-alabak).
Indiarrak (esplotatuak)
Beltzak (Afrikatik ekarrita, esklaboak ziren)
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
8. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
(Inka)
Maia indiarra
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
9. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Azteka
KRISTOBAL KOLONEN BIOGRAFIA:
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
10. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Inperio hispanikoa
Felipe IIaren Inperioa
Inperio Hispanikoa Karlos Varen eta Felipe I Iaren garaian izan zen.
Europan: Espainia, Herbeherak, Italiaren zati bat, zenbait lurralde
erdialdean, eta Portugal.
Amerikako koloniak
Afrikako Koloniak
Asiako koloniak
Lurralde guzti hauek errege bera zuten.
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
11. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Karlos I.a Errege-erregina Katolikoen biloba zen. Txikitatik Espainiatik
kanpoan bizi zen. Espainiako tronua 1.561an hartu zuen.
Frantzia izan zen bere etsai nagusia Europako boterea lortzeko.
Felipe II.a, Karlosen semea zen. Inperio handiena gobernatu zuen. Bere garaian
gerra asko izan ziren eta gastu izugarriak sortu ziren. Herritarrak gero eta
pobreagoak ziren.
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
12. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
INPERIOAREN KRISIA
1.598AN Felipe I I hil zen eta Inperio Hispanikoa zatitu zen.
Hurrengo erregeek bere aholkularien (balidoak) eskuetan boterea utzi zuten
eta balidoeek gobernatu zuten.
XVIII. mendean zehar, erregeek gatazkak izan zituzten Britania Handiarekin
eta Portugalekin.
Mende honetan, borboitarrak tronura iritsi ziren eta botere guztiak bere
eskuetan zeuden (monarkia absoluta).
GIZARTEA ETA KULTURA
Aro modernoan, gizarte bi talde nagusitan zegoen banatuta:
Pribilegiodunak: Noblezia eta Kleroa
Pribilegiorik gabekoak: nekazariak, merkatariak, eskulangileak eta beheko
klaseak. Zergak ordaintzen zituzten eta nahiz eta diru izan ezin zuten
gobernuko kargurik izan.
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Erlijioa: XV. Mendean juduak kanporatu zituzten eta XVII. Mendean,
moriskoak.
Literatura: Inprimategia XV. Mendean asmatu zen.
Aro modernoan idazle bikainak zeuden: Santa Teresa de Jesús, San Juan de la
Cruz, Garcilaso de la Vega, Miguel de Cervantes, Francisco de Quevedo,
Góngora, Lope de Vega, Calderón de la Barca...
CERVANTES
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
14. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Artea: Aro honetan, estilo ezberdinak izan ziren: Herreriar estiloa, gero eraikin
barrokoak eta geroago neoklasiko estiloa.
Herreriar estiloko eraikina.
Barroko estiloa
Puerta de Alcalá (Madril) Estilo Neoklasikoa.
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
15. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Eskulturan, erlijio irudiak ezagunak dira eta eskultore bikainak izan ziren:
Francisco Salzillo adibidez.
Pinturan: Greco, Velázquez, Zurbarán, Goya , besteak beste, nabarmendu
ziren.
XVIII. mendean zientzia erakunde asko sortu ziren: museoak, behatokiak,
lorategi botanikoak, akademiak, elkarte ekonomikoak…
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
16. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Zer liburu idatzi zuen Cervantesek?
……………………………….
ARIKETAK
Osatu eskema.
Idatzi izen bana.
Aro Modernoko espainiar margolari bat
Aro Modernoko espainiar idazle bat
Aro Modernoko espainiar eskultore bat
kleroa
XVII. mendeko gizartea
Pribilegiorik gabeak
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
17. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Goya (El quitasol)
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
18. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
ARIKETAK
INKAK – AZTEKAK - MAIAK
Hiztegian bilatu:
Artisau:
Jainkoa
Artoa
Apaingarri
Arretaz irakurri eta gero, hurrengo galdera hauek erantzun:
AZTEKAK nekazari onak ziren. Artisauak ziren eta eskultura asko
egin zituzten. Urrezko lanak egiten zituzten.
Idazkera hieroglifikoa erabiltzen zuten.
Borrokalari onak ere izan ziren.
Eraikin handiak egin zituzten bere jainkoentzat.
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
19. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
MAIAK: Maiak ere nekazari eta artisau onak ziren. Artoa biltzen
zuten eta uzta onak jasotzen zituzten.
Urrezko eta zilarrezko apaingarriak egiten zituzten.
Eguzkia eta ilargia bere jainkoak ziren.
Piramideak eraiki zituzten.
Idazkera hieroglifikoa zuten.
Matematikari azkarrak ziren.
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
20. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
INKAK: Nekazari eta artisauak ziren. Urrezko artelanak egiten
zituzten.
Machu-Picchu hiria Inkek egindako hiri bat zen. Perun dago.
Inkek ez zuten idazketarik landu eta marrazkiak erabiltzen zituzten
komunikatzeko.
AZTEKA ESKULTURA MACHU-PICCHU
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
21. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
AMERIKETATIK EKARRITAKO PRODUKTUAK:
PATATA
ARTOA
TOMATEA
PIPERRA
TABAKOA
KAKAOA
tabakoa
EUROPATIK ERAMANDAKO PRODUKTUAK:
ZALDIA
ZENBAIT EDARI ALKOHOLDUN
BEHIA
TXERRIA
ARDIA
BAZTANGA (gaixotasuna, viruela).
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
22. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
GALDERAK:
Zertan ziren onak Maiak?
Eta aztekak?
Aztekek eskulturak egin zituzten?
Maiek zer jasotzen zituzten landetan?
Maiek zerez egiten zituzten apaingarriak?
Nortzuk ziren Maien Jainkoak?
Zer asmatu zuten Maiek?
Inkek zerez egiten zuten bere artelanak?
Inkek idazkera zuten?
Non dago Machu Picchu?
Zer ekarri zuten Amerikatik hona ?
Europarrek zer eraman zuten Amerikara?
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
23. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Koloreztatu: INKAK
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
24. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Inken xirula
Inka emakumea
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
25. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
26. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
AZTEKAK KOLOREZTATZEKO
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
27. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
28. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com
Maiak koloreztatzeko
ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
29. 6.maila, egokitzapena
www.hipialtza.blogspot.com
www.margarigela.blogspot.com