137

Ang Exodo ang paglabas mula sa Ehipto. Sa Biblia, ito ang dakilang gawa ng Diyos: angpaglabas mula sa bayan ng pagkaalipin tungo sa lupang pangako. Pinalalaya ng Diyos angkanyang bayan “nang may malakas na kamay at nakaunat na bisig” sa pagbubukas ng daan sadagat.

Ang Exodo ang pinakapuso ng Matandang Tipan, at ang paglalahad nito sa atin ng isangDiyos na nagpapalaya sa mga tao ang siyang nagbibigay-kabuluhan dito. Paano ngayonmaipaliliwanag ang sinasabi ng napakaraming di-sumasampalataya: “Likha ng takot ang mgadiyos”? At idinagdag pa ni Lenin sa kanyang librong “Sosyalismo at Relihiyon”: “Nagtuturong pasensya at ng maluwag na pagtanggap ang relihiyon na nagpapatulog sa pangangako ngmakalangit na gantimpala sa mga buong buhay na nagpapagal sa paghihirap.”

Pero hindi gayon. Sa Exodo, hindi dumarating ang Diyos para maghasik ng takot kundipinakikinggan niya ang daing ng bayang api, binibigyan ito ng pagtitiwala, ginigising ang pag-asa sa tunay at ganap na pagpapalaya, at nagpapalitaw ng isang butihing lider. Ang Exodo angpinakamodelo ng lahat ng tunay na pagpapalaya sa tao.

Para maintindihan ang paglayang ito ng bayan ng Diyos, kailangang alalahanin natin angpangkasaysayang kalagayan ng panahong iyon.

Mga Bagay-bagay tungkol sa Kasaysayan

Limang dantaon na ang lumipas mula sa panahon ni Abraham. Nagapi minsan ang mgaEhipsiyo ng mga sumalakay rito galing Asia at kasama ng mga itong pumasok ang maramingnomad ng disyerto (tingnan ang istorya ni Jose). Nang maibalik nila sa trono ang kanilang mgahari, minata nila ang mga nomad na ito kaya marami sa mga ito ang tumakas para makaiwas samga buwis at sapilitang patrabaho. Ilan sa kanila ang pinalayas (Ex 12:31), at ang iba nama’ytumakas sa dilim ng gabi (Ex 12:38).

Isa sa mga grupong ito na hinabol ng isang pulutong ng mga karwahe ng mga Ehipsiyo angpinangalagaan ng isang ekstraordinaryong pagkilos ng Diyos: nakita ng mga Israelita ang mgaEhipsiyong patay sa dalampasigan (14:30). Nagkakaroon ng tunay na kahulugan ang

(PAGE 137)

EXODO

138milagrong ito ng pagtawid sa Dagat sapagkat si Moises na propeta ng Diyos ang siyangnamumuno sa mga takas. Wala sanang mababago sa kasaysayan itong pagpapahayag ngKalinga ng Diyos kung walang propeta roon – si Moises – para ipaliwanag ang pangyayari: piniling kaisa-isahang Diyos na si Yawe ang Israel para maging bayan niya at inilabas ito mula sapagkaalipin sa Ehipto para gawing bayang banal sa gitna ng iba pang mga bayan.

Ang Exodo o Paglabas mula sa Ehipto ang simula ng kasaysayan ng Bayan ng Diyos.Matagal-tagal ding nanatili sa mga oasis ng Sinai si Moises at ang kanyang mga kasama.

Doon itinadhana ni Moises ang Batas ni Yawe at ang mga saligang kautusan nito:– Hindi ipinahihintulot ni Yaweng Diyos na Seloso na panatiliin ng Israel ang alinman sa

mga diyos nito ayon sa tradisyon kundi siya lamang ang dapat nilang paglingkuran at wala nangiba.

– Sobra-sobra ang kahigtan ni Yawe sa mga ideang gawa ng tao tungkol sa kanya, kaya hindiipinahihintulot na ilarawan siya sa anumang bagay: huwag kang gagawa ng mga larawan ngDiyos.

– Ipinagkakatiwala ni Yawe sa Israel ang misyong sakupin ang lupain ng Kanaan.Sa Exodo lamang magsisimula ang mahabang kasaysayan ng Bayan ng Diyos. Binubuksan

ng panimulang karanasang ito ang daan para sa iba pang mga karanasan na sasapit sapinakasukdulan nito balang araw sa pagdating ng Tagapagligtas.

Ang Libro ng Exodo

Gaya rin ng Genesis, ang aklat na ito ay hindi gawa ng “isang” awtor. Sikapin nating unawainkung anong nangyari sa pagitan ng paglaya mula sa Ehipto at sa huling pagsulat tungkol sa mgapangyayari gaya ng nababasa natin sa ating mga biblia sa ilalim ng pamagat na Exodo.

Mga nomad ang mga saksi ng pakikisangkot ng Diyos. Mananatili sila sa ganitongpamumuhay sa loob ng dalawang dantaon pa. Hindi sila marunong bumasa ni sumulat. Sapamamagitan ng pagbigkas nila isinalin sa sali’t salinlahi ang alaala ng kanilang paglaya.

Pagkatapos ng mahabang pandarayuhan, muli silang sumasama sa ibang mga tribung hindiumalis sa Palestina, at isinasalaysay nila sa kanilang sariling paraan ang mga kahanga-hangangginawa ng Diyos para sa kanila. May kanya-kanyang paraan ang bawat angkan sa pagbibigay-diin sa isa o iba pang alaala at sa pagdadagdag dito tulad ng ginagawa ng mga nagkukuwento;ganito ang tuntunin ng tradisyong sinasalita. Pagkatapos, maninirahan sila sa mga bayan atlungsod, at sisimulan ng mga manunulat na gawing permanente ang mga salaysay kung saannakikita ng bawat isa ang pagmamagandang-loob ng Diyos.

Ang mga unang pagsulat na ito ang magiging “mga pinagmumulan” na pagkukunan ng mgahuling manunulat pagkabalik nila mula sa pagkaalipin sa Babilonia.

Ngunit sa mahabang pagsulong na ito, ang natatampok sa lahat ay ang pagmamahal ng isangbuong bayan sa alaala ng kanilang unang pakikipagtagpo sa “Diyos na nagliligtas”.

EXODO

139

– natatakot ang mga panginoong Ehipsiyo sa isanggrupo ng mga ordinaryong tao na ayon sa kanila’ydumarami sa paraang iresponsable (10 at 12);

– pinatawan nila ng mabibigat na trabaho ang mgaIsraelita para magtayo at magtanggol ng isang lipu-nang hindi naman nagtataguyod sa kanilang ka-pakanan o kumikilala sa kanilang mga karapatan (11at 13);

– magkasamang pagsasamantala at pang-aapi, di-makataong mga trabaho at pulitikal na paniniil, sapamamagitan ng mga kapatas na Ehipsiyo (5:6);

– at sa huli’y ipinataw sa mga Hebreo ng isangbanyagang nasa kapangyarihan ang marahas napagkontrol sa bilang ng ipinapanganak (16).

Dumami ang mga Hebreo sa Ehipto• 1 Ito ang mga pangalan ng mgaanak ng Israel na kasama ni Jacob

na pumunta sa Ehipto, kasama ng bawatisa ang kanyang pamilya: 2 Ruben,Simeon, Levi at Juda, 3 Isacar, Zabulon,Benjamin, 4 Dan at Neftali, Gad at Aser.5 Pitumpung lahat ang mga inapong ito niJacob, liban kay Jose na nasa Ehipto na.

6 At namatay si Jose at ang lahatniyang kapatid at ang buong heneras-yong iyon. 7 Ngunit palaanak ang mgaanak ng Israel kayat patuloy silang du-mami. Dumami sila nang dumami, atnaging napakarami hanggang ang buonglupain ay mapuno sa kanila.

Inalipin ng mga Ehipsiyoang mga Hebreo

8 Pagkatapos ay isang haring hindinakakakilala kay Jose ang naghari saEhipto, 9 at sinabi nito sa kanyang bayan:“Tingnan ninyo, mas marami na at masmalakas kaysa atin ang mga Israelita.10 Kailangang maging matalino tayo sapakikitungo sa kanila, kung hindi’y lalosilang dadami. At kung magkagiyera’ykakampi sila sa ating mga kaaway paralumaban sa atin at tumakas sa lupain.”

11 Kaya naglagay sila ng mga kapataspara ipailalim ang mga anak ng Israel samabigat na pagtatrabaho. At itinayo ngmga ito para kay Paraon ang mga ting-galang-bayan ng Pitom at Rameses.12 Ngunit habang lalong sinisiil ang mgaHebreo ay lalo namang dumadami ang

• 1.1 Daan-daang taon nang nabubuhay ang ma-laking bahagi ng sangkatauhan sa ilalim ng kaapihan.At kakaunti ang sinasabi ng mga manunulat ng ka-saysayan tungkol sa kanilang buhay ng pagdurusa.Bihira ang mga paghihimagsik sapagkat sunud-sunu-ran ang napakalaki at mas nakararaming bahaging itong sangkatauhan, at pakiramdam nila’y normal nasitwasyon lamang para sa kanila ang pagkaalipin. Peroniloob ng Diyos na hayagang makisangkot, kahitminsan man lang, para palayain ang aping bayangHebreo. Ito ang unang hakbang sa kasaysayan ngBayan ng Diyos.

Binabalangkas ng Biblia ang di-makataong kala-gayan ng mga Hebreo sa Ehipto:

mga ito at kumakalat hanggang ka-takutan ng mga Ehipsiyo ang mga Is-raelita.

13 At naging walang-awa ang mgaEhipsiyo sa pagpapatrabaho sa mga anakng Israel. 14 Pinapait nila ang buhay ngmga ito sa mabigat na pagtatrabaho satisa at semento, at sa lahat ng trabaho sabukid. Pinagmalupitan sila ng mga Ehip-siyo sa lahat nilang gawa.

15 At inutusan pa ng hari ng Ehipto angmga hilot na Hebreo – ang isa’y tinatawagna Sifra at ang ikalawa nama’y si Pua –16 “Sa pagpapaanak ninyo sa mga baba-eng Hebreo kapag nakapuwesto na sila saupuang paanakan, sa pagkakita ninyonglalaki ang bata, patayin ninyo ito; ngunitpabayaang mabuhay kung babae.”

17 Subalit may takot sa Diyos ang mgahilot kaya hindi nila tinupad ang utos nghari ng Ehipto; sa halip ay pinabayaannilang mabuhay ang mga sanggol nalalaki. 18 Kaya ipinatawag ng hari ang mgahilot at sinabi sa kanila: “Bakit ninyoginawa ito? Ba’t ninyo pinabayaang ma-buhay ang mga batang lalaki?” 19 Suma-got naman ang mga hilot: “Sapagkat angmga babaeng Hebreo ay hindi tulad ngmga babaeng Ehipsiyo; malalakas sila atnakapanganganak na bago pa dumatingang hilot.”

20 Kinalugdan ng Diyos ang mga hilot atdumami ang sambayanan at lalo panglumago. 21 At dahil nagkaroong-pitagansa Diyos ang mga hilot, ginawa niya si-lang mga ina ng mga pamilya.

EXODO 1

1

14022 Pagkatapos ay iniutos ni Paraon sa

buong bayan: “Bawat sanggol na lalakingisilang ng mga Hebreo ay kailangang iha-gis sa Ilog Nilo, pero pabayaang mabuhayang mga babae.”Iniligtas si Moises mula sa ilog

• 1 May isang lalaki mula sa tribu niLevi na nakapag-asawa ng isang

babae mula rin sa sariling tribu. 2 Nagsi-lang ang babae ng isang sanggol na lalaki,at nang makita niyang maganda ang bata,itinago niya ito sa loob ng tatlong buwan.3 Nang hindi na niya maitatago pa angbata, gumawa siya ng isang basket na yarisa papiro, at pinintahan iyon ng alkitran ataspalto. Inihiga niya sa basket ang bata,at inilagay iyon sa karamihan ng mgapuno ng tambo, malapit sa pampang ngIlog Nilo. 4 Ngunit tumayo sa malayu-layoang ate ng bata para tingnan kung anomangyayari sa bata.

5 Noon nama’y lumusong sa Nilo anganak na babae ni Paraon para maligo, atnaglalakad-lakad naman sa pampangang kanyang mga utusan. Nang matanaw

niya ang basket sa mga tambo, ipinakuhaniya iyon sa kanyang utusan. 6 Binuksanniya ang basket at nakita ang sanggol –isang lalaki, at umiiyak! Gayon na lamangang kanyang awa at naisaloob niya:“Isang batang Hebreo!”

7 Pagkatapos ay sinabi ng ate ng batasa anak ni Paraon: “Hahanap po ba akong babaeng Hebreo na magpapasuso sasanggol para sa inyo?” 8 Sumagot anganak ni Paraon: “Sige.” Kaya lumakadang batang babae at tinawag ang ina ngsanggol.

9 Sinabi ng anak ni Paraon sa babae:“Dalhin mo ang sanggol at alagaan siyapara sa akin, at babayaran kita.” Kayakinuha ng babae ang sanggol at inala-gaan, 10 at nang malaki na ang bata aydinala niya sa anak ni Paraon na umam-pon sa bata. Pinangalanan niya ito ngMoises upang alalahanin na ang bata aykanyang iniahon sa tubig.Nakilala ni Moises ang kanyang bayan

• 11 Pagkalipas ng mahaba-habangpanahon, binata na si Moises, at pinun-

Mga sitwasyon ng pang-aapi: 1 Mac 1; 2 Mac 4; 2Mac 6; Is 5:8; Am 5:10; Ez 34; Mik 2:1; Job 24:1;Pan 2.

E sino naman sina Sifra at Pua? Mga pangalangEhipsiyo ang kanilang pangalan. Binale-wala ng mgababaeng ito ang utos ng hari dahil sa pakikiramay nilasa bayang api at hindi sila sumang-ayong isagawa anglaban sa kanilang konsiyensya.

• 2.1 Nagsisimula sa isang simple at nag-iisangaksyon ang pagpapalaya sa bayang Hebreo – ipina-kikipagsapalaran ng isang ina ang kanyang buhay paramailigtas ang kanyang anak.

Patunay ito ng pag-ibig ng isang ina. Paghihimagsikito ng konsiyensyang tumatangging sumunod sa isangdi-makataong batas. Pahayag ito ng pananampalatayang inang nakikinikinita ang kahanga-hangang hina-harap na binubuksan ng Diyos sa isang bagong-silangna sanggol, at alam din niya na ang mga anak ang pag-asa ng kanyang bayan (Hebreo 11:23).

Di ba’t ganito rin tinatanggihan ng mga ina ngayonang aborsyon, alang-alang sa kanilang konsiyensiyangnaliliwanagan ng pananampalataya?

Ipinaliliwanag ng mga dalubhasa sa kasaysayan naang mga detalye ng salaysay na ito ay batay sa alamatni Haring Sargon na sinagip sa tubig noong bata pa ito.Siguro. Ngunit alam ng Israel na pinalaya si Moises saiisang kapalaran ng lahat ng mga Hebreo.

Pinahahaba ng Diyos ang unang aktong ito ngpagpapalaya. Binibigyan niya ng pagkakataon angbata na magkaroon ng edukasyon sa palasyo ngParaon na hinding-hindi niya matatanggap sa kanyangpamilya. Kailangang malaman ng magpapalaya samga alipin kung ano ang kalayaan matapos mara-nasan ito. Sapagkat walang anumang alam ang mgaaliping Hebreo kung ano ang ibig sabihin ng magingmalaya.

• 11. Lumaking buhay-prinsipe si Moises. Subalitlumabas siya para makaharap ang kanyang mgakapatid na nasa mas mababang kalagayan.

Nasaksihan niya kung gaano kabigat ang trabahong mga ito, at nakita niyang… Iba ang naging tugonniya kaysa maraming may pinag-aralan na walangnakikita ni nadaramang pakikiisa’t pakikiramay sakanilang bayan: sa pag-eeksport ng mga kapital, pag-aabrod ng mga may pinag-aralan. Hindi niya kusangipinipikit ang mga mata gaya ng mga nagkakaila sahamak nilang pamilya o nagtatakwil sa pakikiisa sakanilang mga kasamahan para mapabilang sa masmataas na kalagayan o para magpalapad ng papel sakanilang mga pinuno.

Pinapanigan kaagad ni Moises ang kanyang mgakapatid. Pero nadidiskubre niya kinabukasan ang isapang mukha ng kasamaan: hindi mga walang-malayna biktima ang kanyang mga kapatid. May kinalaman

EXODO 1

2

141tahan niya ang kanyang mga kapatid.Nasaksihan niya kung gaano kabigat angtrabaho ng mga ito, at nakita niyangbinubugbog ng isang Ehipsiyo ang isangHebreo na isa sa kanyang mga kapatid.12 Luminga-linga siya at nang walangmakitang sinuman ay pinatay niya angEhipsiyo, at ibinaon iyon sa buhangin.

13 Nang lumabas siya kinabukasan,nakita naman niya ang dalawang Hebreona nag-aaway. Kinausap ni Moises anglalaking may kasalanan: “Bakit mosinasaktan ang iyong kapwa?” 14 Ngunitsumagot ang lalaki: “Sino ang nagtalagasa iyo na maging pinuno at hukomnamin? Balak mo rin ba akong patayin,tulad ng pagpatay mo sa Ehipsiyo?”Natakot si Moises at kanyang naisip:“Kung gayo’y may nakaaalam pala sanangyari.”

15 Nang mabalitaan ni Paraon angtungkol dito, tinangka niyang patayin siMoises, ngunit nakatakas si Moises kayParaon, at nagpunta siya sa lupain ngMadian upang doon manirahan. At doo’ynaupo siya sa tabi ng isang balon.Si Moises sa Madian

• 16 Sa Madian ay may isang paringmay pitong anak na dalaga. Nagpunta

ang mga ito sa balon para sumalok ngtubig, at punuin ang mga labangan parapainumin ang mga tupa ng kanilang ama.17 Pero may dumating na mga pastol atsila’y itinaboy; ngunit tinulungan ni Moi-ses ang mga dalaga at pinainom din niyaang mga tupa.

18 Nang umuwi ang mga dalaga sakanilang amang si Reuel, tinanong niyaang mga ito: “Bakit napakaaga yata nguwi ninyo ngayon?” 19 Sumagot sila:“Ipinagtanggol kami ng isang Ehipsiyolaban sa mga pastol, at isinalok pa kaming tubig at pinainom pa ang mga tupa.”20 Sinabi ng ama: “Nasaan siya? Ba’tninyo siya iniwan doon? Tawagin ninyosiya’t imbitahang kumain.”

21 Pumayag si Moises na manatili roon,at ipinakasal ng lalaki ang kanyang anakna si Sefora kay Moises. 22 Nagkaanak siSefora ng isang lalaki, at ito’y pinangala-nang Gersom ni Moises bilang pag-aala-ala na siya ay dayuhan sa isang lupaingbanyaga.Inalala ng Diyos ang Israel

• 23 Sa loob ng mahabang panahongiyon, namatay ang hari ng Ehipto. Atdumaing ang mga Israelita dahil sa kani-lang pagkaalipin; sumigaw sila sa Diyos,

sa umiiral na karahasan, kasamaan at iresponsabilidadsa kanila ang kaapihang kanilang dinaranas. Hindi nanga sila iginagalang ng mga Ehipsiyo, at hindi rin nilapinoproblema kung paano maging karapat-dapat sapaggalang na ito. Hindi na malaman ni Moises anggagawin kayat minabuti niyang tumakas.

Ito ang unang hakbang ni Moises sa landas namaghahatid sa pagpapalaya sa kanyang bayan. Ga-yundin naman, ayon sa nasusulat sa Hebreo 11:24-26, siya na kabahagi sa kapalaran ng mga maykaya atnakaaangat ngunit mas gustong maglaan ng sarili sapaglilingkod sa mga hamak ay nagiging tagasunod niKristo, kahit na hindi niya ito alam: “Sa pananam-palataya rin, paglaki ni Moises, tinanggihan niya naituring siyang anak ng babaeng anak ni Paraon. Atmas ginusto niyang maghirap kasama ng bayan ngDiyos kaysa pansamantalang aliw na dulot ng kasa-lanan. Mas mahalagang yaman para sa kanya anghamaking kasama ni Kristo kaysa mga yaman ngEhipto.”

Ganito pinahahalagahan ng Biblia ang lahat ngpagpupunyaging ginagawa alang-alang sa dangal ngtao, sa pakikibaka ng mga bayang nasa daan ng pag-

unlad para makamit ang kanilang kalayaan, sa pagsi-sikap ng mga kabataan at mga manggagawa paramagkaroon ng mas aktibong partisipasyon sa pagbuong kanilang kinabukasan.

Ngunit unawain din natin na kapwa magiging pag-papalaya mula sa mapang-aping mga istruktura atpagkamulat ng tao tungkol sa kanyang kasalanan anggawang pagpapalaya ng Diyos.

• 16. Bilang isang pastol sa disyerto, natututuhanni Moises ang mahirap na buhay, pobre at malaya,gaya ni Abraham. Namuhay siya sa piling ng mgaMadianita na halos mga inapo na rin ng ama ng mgasumasampalataya (Genesis 25:2). Kaya tinatanggapdin ni Moises sa kanyang biyenang si Reuel natinatawag ding Yetro (3:1) ang mga tradisyon tungkolkay Abraham at sa pananampalataya nito sa iisangDiyos.

• 23. Sumigaw sila… at pumaitaas sa Diyos angkanilang sigaw. May pagkakataong ni walang lakas ngloob ang mga tao kahit umasa man lamang sa Diyos.Pero kahit na makalimutan man ng mga tao ang mga

EXODO 2

142at mula sa lugar ng pagkaalipi’y pu-maitaas sa Diyos ang kanilang sigaw.

24 Narinig ng Diyos ang kanilang bun-tung-hininga, at inalala niya ang kanyangpakikipagtipan kina Abraham, Isaac atJacob.

25 At nakita ng Diyos ang mga anak ngIsrael, at ipinakilala ang sarili sa kanila.Ang naglalagablab na palumpong

• 1 Inalagaan ni Moises ang mga tupani Yetro na kanyang biyenang pari

ng Madian. Isang araw, ipinastol niya angkawan ng kanyang biyenan sa malayongpanig ng disyerto at nakarating siya saHoreb, ang Bundok ng Diyos.

2 Napakita sa kanya ang Anghel niYawe sa pamamagitan ng lagablab ngapoy na nagmumula sa isang mababangpunongkahoy. Nakita ni Moises na baga-mat nag-aapoy ang puno ay hindi iyonnasusunog. 3 Inisip ni Moises: “Lalapit akopara makita ang kagila-gilalas natanawing ito. Ba’t kaya di nasusunog angpuno?”

4 Nakita ni Yawe na lumalapit si Moisespara magmasid, at tinawag siya ng Diyosmula sa mababang punongkahoy: “Moi-ses, Moises.” Sumagot siya: “Narito ako.”5 Sinabi naman ni Yawe: “Huwag kanglalapit; hubarin mo ang iyong mga san-dalyas sapagkat ang lugar na kinata-tayuan mo ay banal na lupa.” 6 At nag-

patuloy ang Diyos: “Ako ang Diyos ngiyong mga ninuno, ang Diyos ni Abra-ham, ang Diyos ni Isaac, at ang Diyos niJacob.”

Tinakpan ni Moises ang kanyangmukha pagkat natatakot siyang tuminginsa Diyos.

7 Sinabi ni Yawe: “Nasaksihan ko angkahihiyan ng aking bayan sa Ehipto, atnarinig ko ang kanilang daing nang pag-malupitan sila ng kanilang mga kapatas.Alam ko ang kanilang paghihirap. 8 Na-naog ako upang palayain sila mula sakapangyarihan ng mga Ehipsiyo, at iahonsila mula sa lupaing iyon tungo sa isangmaganda at malawak na lupain, sa lu-paing dinadaluyan ng gatas at pulot-pukyutan,

sa lupain ng mga Kananeo, Heteo, Amorreo,Pereceo, Heveo at Yebuseo. 9 Nakarating sa akinang daing ng mga anak ng Israel, at nakita kokung paano sila inaapi ng mga Ehipsiyo.

10 Lumakad ka ngayon! Sinusugo kitakay Paraon upang ilabas mula sa Ehiptoang aking bayan, ang mga anak ng Is-rael.”

11 Sinabi ni Moises sa Diyos: “Sino akopara humarap kay Paraon, at ilabas angbayan ng Israel mula sa Ehipto?”

12 Sumagot ang Diyos: “Sasaiyo ako, atito ang magiging tanda na sinugo kita.

pangako, hindi kinalilimutan ng Diyos ang mga ito.Tinitingnan ng Diyos ang kanyang mga anak atnananatiling buhay ang kanyang pag-ibig.

Sinasabi sa atin ng Biblia na may panahon angDiyos. At hindi maipipilit ng mga tao na makamit anganumang bagay sa anumang sandali. Kahit na puwedenating apurahin ang panahon ng Diyos sa ating mgapanalangin at sa kabutihang-loob ng pagpapaubaya ngsarili sa kanya, sa kanya pa rin ang mga panahon atmga sandali (Gawa 1:7).

Ang pagkabalam ng Diyos: 2 Mac 6:12; Hb 1:2; Sir35:19; Slm 44; Mc 4:26; Lc 18:1; Pag 6:11.

• 3.1 Maraming taong naghintay ang Diyos (mayedad na si Moises noon) bago niya tinawag si Moises.Ginagawa niya ang pagtawag na ito nang si Moises aynasa daan na ng kanyang buhay bilang ama ng pamilyaat pastol ng mga tupa. Ginagawa niya ito sa disyerto

kung saan waring inilayo ni Moises ang sarili sa mgakasawiampalad ng kanyang mga kapatid, at araw-araway lalong nawawalan ng pag-asang makatulong sakanyang bayan. Kaya madalas ay hinihintay ng Diyosang mga tao sa ganito o gayong disyerto ng kanilangbuhay. Sa mga panahong iyon na parang basyoinihahanda ng Diyos ang kanyang mga lingkod habangnananatili namang di-natitinag ang puso at kaganda-hang-loob.

Napakita sa kanya ang Anghel ni Yawe sapamamagitan ng lagablab ng apoy. Ang Anghel niYawe (alam natin na isang paraan lamang ito ngpagtukoy mismo kay Yaweng-Diyos: tingnan ang MgaPangitain at Mga Anghel, Gen 16:1) ay napakikitabilang apoy na kaakit-akit sa paningin ngunit sumu-sunog sa nagtatangkang lumapit nang napakalapit.Maraming dantaon nang sagradong lugar ang bundokna ito at ginagawa ni Moises ang dapat gawin sa

EXODO 2

3

143Pag nailabas mo na sa Ehipto ang bayan,sasambahin ninyo ang Diyos sa bundokna ito.”

13 Sumagot naman si Moises sa Diyos:“Kung pupunta ako sa mga Israelita atsasabihin sa kanilang ‘Sinugo ako sa inyong Diyos ng inyong mga ninuno,’ tata-nungin nila ako, ‘Ano ang pangalan niya?’Ano ang isasagot ko sa kanila?”

• 14 Sinabi ng Diyos kay Moises: “AKOSIYANG UMIIRAL. Ito ang sasabihin mo samga anak ng Israel: SIYANG UMIIRAL angnagsugo sa akin sa inyo.” 15 At sinabi rinng Diyos kay Moises: “Sasabihin mo samga anak ng Israel: Si YAWENG Diyos nginyong mga ninuno, ang Diyos ni Abra-ham, ang Diyos ni Isaac, at ang Diyos ni

Jacob ang nagsugo sa akin. Ito ang ma-giging pangalan ko magpakailanman, atsa pangalang ito sila tatawag sa akin salahat ng salinlahi.Ang pagsisimula ni Moises

16 Humayo ka! Tipunin mo ang mgamatatanda ng Israel at sabihin sa kanila:Si Yaweng Diyos ng inyong mga ninuno,ang Diyos ni Abraham, ang Diyos niIsaac, at ang Diyos ni Jacob ay napakitasa akin at sinabi: Kitang-kita ko ang pag-trato sa inyo ng mga Ehipsiyo, at 17 iaahonko kayo mula sa lahat ng kaapihang ito saEhipto at dadalhin kayo sa lupain ng mgaKananeo, sa lupaing dinadaluyan ng ga-tas at pulot-pukyutan.

18 Pakikinggan ka ng mga matatanda

pagpasok sa isang sagradong lugar: hinuhubad niyaang kanyang mga sandalyas para hindi madala saharap ng Diyos ang alikabok ng karaniwang takbo ngbuhay. Ang pagbubunyag lamang ng Bagong Tipanang magbibigay-kakayahan sa ating maranasan nangsabay ang pitagan sa walang-hanggang kabanalan ngDiyos at ang pagtitiwala sa Isa na napakalapit (Jn1:14).

Ako ang Diyos ni Abraham, ang Diyos ni Isaac atang Diyos ni Jacob. Ang tumatawag kay Moises angsiya rin mismong sinamba ng kanyang mga ninuno saiba’t ibang pangalan at siya ring tumawag sa mga ito napumasok sa kanyang plano ng pagliligtas.

Sasaiyo ako. Tuwing may tatawagin ang Diyos parasa isang misyon, pinalalakas muna niya ang loob nitoat binibigyan ito ng katiyakan na magiging maayos anglahat: Jos 1:5; Hkm 6:12; Mt 28:20; Lc 1:28.

Sino ako para humarap kay Paraon? Si Moises ayhindi na ang masigasig na binatang sumunggab sakapatas na Ehipsiyo. Nauunawaan ng taong husto nasa gulang na higit pa sa kanyang lakas ang misyong itoat natatakot siyang lubos na ipaubaya ang sarili sakamay ng Diyos. Ngunit ang pagtawag ng Diyos ayhindi isang boses na naririnig sa isang tainga atlumalabas naman sa kabila: ang Diyos ang may-ari’tpanginoon ng puso ni Moises.

Lumakad ka ngayon! Sinusugo kita kay Paraon.Ganito nagsisimula ang misyon ni Moises. Mataposiligtas ng Diyos ang Israel mula sa Ehipto, halossapilitang itatalaga ng Diyos sa kanila ang kanilangkapalaran, at ito’y ang maging bayang hinirang ngDiyos.

Sinasabi ng Diyos na dadalhin ang Israel sa lupangdinadaluyan ng gatas at pulot-pukyutan, angLupang ipinangako kay Abraham. Hindi niya tinitiyakang panahon ni sinasabi ang mga detalye, peroipinagpapauna naman niya ang isang pangyayari namagpapatunay na totoo ang misyon. Darating balangaraw sa Bundok Horeb (o Bundok Sinai) ang pobre

ngunit malayang Israel kasama ni Moises paramakipagtagpo sa Diyos at tanggapin ang kanyang mgasalitang nagbibigay-buhay.

ANG PANGALAN NG DIYOS

• 14. Sa piling ng ibang mga bayang may kanilangmga idea tungkol sa Diyos at nangangapa sa dilimtungkol sa kahulugan ng kanilang kapalaran, ang Israelang magiging bayang nakakikilala sa Diyos ayon sakatotohanan. At dahil dito’y alam din ng Israel kungsaan naroon ang tunay na kadakilaan ng tao. Angpagbubunyag ng kaisa-isang Diyos ay nakakawing saisang misyong mapagpalaya, at ito ang makabuluhangkatangian ng pagbubunyag ng Biblia. Sa naunang ilangdantaon, ninais ni Paraon Akinaaton na kilalanin angkaisa-isang Diyos: nauwi ito sa problema sa pagsambaat hindi ito nakabatay sa kasaysayan. Ang Diyos niMoises ang Isa, Banal at Makatarungang Diyos, nanagnanais mapaglingkuran ng mga malayang tao.

‘Siyang umiiral: Ako Siyang Umiiral’ (14). Dalawaang paraan ng pagsasalin sa mga salitang ito. Ito anguna: Ang Diyos ang Siyang umiiral, nang mag-isa atwalang hangganan. Tugma ang kahulugang ito sakatapusan ng talata 14 at nagbibigay-kahulugan din sa‘Yawe’. Pero puwede rin itong intindihin bilang:Siyang Umiiral ang Siyang Umiiral. Sa gayon, hindinaman talaga tumatanggi ang Diyos na magpakilalakay Moises, sapagkat ibibigay niya rito ang kanyangpangalan. Ipinauunawa lamang niya na walanganumang maaaring makibahagi sa sikreto ng kanyangpersona.

Sa pangalang ito sila tatawag sa akin (15).Maliwanag na bawat pangalan ay ayon sa wikangkinapapalooban nito kung saan ito may kahulugan.Isang pangalan ang sinasabi ng Diyos sa mga Hebreo:Yawe na Siyang umiiral ang interpretasyon sakanilang wika. Kung sa ibang bayan siya nakipag-usap,tiyak na ibang pangalan ang sasabihin ng Diyos, na

EXODO 3

144ng Israel at magkakasama kayong pu-punta sa palasyo ng hari ng Ehipto, atsasabihin sa kanya: Si Yaweng Diyos ngmga Hebreo ay nakipagtagpo sa amin.Kaya payagan mo kaming maglakbaynang tatlong araw patungo sa ilang upangmaghandog ng hain kay Yaweng Diyosnamin.

19 Ngunit alam kong hindi kayo paa-alisin ng hari ng Ehipto hangga’t hindi siya

pipilitin. 20 Kaya iuunat ko ang akingkamay at bubugbugin ko ang Ehipto salahat ng kahanga-hangang bagay nagagawin ko sa kanila, at pagkatapos aypaaalisin din nila kayo. 21 At pagagaaninko ang loob ng mga Ehipsiyo sa akingbayan pag alis ninyo; hindi kayo aalisnang walang dala. 22 Bawat babae ay hi-hingi sa kanyang kapitbahay at sa sinu-mang babaeng Ehipsiyong nasa kanyang

magkakaroon ng gayon ding kahulugan para sabayang iyon.

Kapwa nangangahulugan ng Siyang umiiral atSiyang nagpapairal ang Yawe. Intindihin natin na angDiyos ay umiiral at siya ring nagpapairal sa kanyangalam. Ito ang sinabi ng Diyos sa b. 14.

Ako Siyang umiiral. Ito ang Diyos na Buhay atNakakakita (Gen 16:13). Kung may gusto siyangipahayag sa kanyang misteryo, pinangungunahan itong nagliliyab na apoy (Ez 1:4; Hb 3:4), ng bagyo at mgakulog (Ex 19:16; 1 Hari 19:11; Slm 18:9-17) at ngmga alon ng dagat; at ng kagila-gilalas na mga hayopna tumitipon sa lahat ng puwersa ng kalikasan (Ez 1).Ngunit mga larawan lamang ang mga ito na parangisang ulap (1 Hari 8:10) na tumatabing sa misteryo ngDiyos na walang kasinlalim. Lampas-lampas at hindiito kailanman maaabot hindi lamang ng mata ng taokundi maging ng isipan ng alinmang nilalang, tao mano anghel.

Tinatanggap ng mga nilalang ang pag-iral mula saDiyos. Ngunit nasa Diyos mismo ang bukal ng sarilingpag-iral at wala siyang kailangang anuman kani-numan. Ang Diyos ang Isa, at walang sinuman sa mgatumatanggap ng pag-iral mula sa kanya angmakatatapat o makapagdaragdag sa Kaisa-isahan.

Ang Diyos ang Siyang Umiiral, at pinaiiral niyaang kanyang alam. Ang pagbubunyag na ito angpinakasusi sa buong Biblia. At kailangang alalahaninito kapag basta na lamang sinasabi ng mga ma-nanampalatayang “Ang Diyos ay Pag-ibig, ang Diyosay Kabutihang-loob”, at nakakalimutan namangmagiging kabulaanan ito kung hindi muna ipahahayagna ang Diyos ang Siyang Umiiral. Kung ang Pinakama-kapangyarihan lamang ang Diyos, wala tayonganumang iisipin kundi magluluhod sa harap niya,maglulunsad tayo ng giyera laban sa mga diyus-diyusan, at bibigyan natin ng pangunahing impor-tansiya ang mga tuntunin tungkol sa pananalangin,pag-aayuno at mga kawanggawang hinihingi niya.Kung Kabaitan lamang siya, hindi natin mauunawaankung bakit niya tayo inilalagay sa pagsubok. KungKabutihan lamang siya, oobligahin nating gumawa ngmabuti ang lahat nang hindi na iginagalang ang kani-lang kalayaan.

Pero hindi, sinabi niyang Ako Siyang Umiiral. AngDiyos ay Maykalooban na aktibung-aktibo atmalayang-malayang umiiral, at tinatawag niya tayongumiral sa katotohanan. Kaya lumikha ang Diyos ngdaigdig na puwede nating galawan nang responsable.

Hindi ipinipilit sa atin ng Diyos ang mabuti. Mas gustoniya na sa pamamagitan ng ating mga karanasan atmga pagkakamali ay madiskubre natin kung nasaanang tunay na mabuti.

Ang pagsamba sa Diyos ay hindi nangangahuluganng pagpapatirapa sa harap niya gaya ng paniwala ngilan, kundi ng paglapit natin sa kanya nang harap-harapan. Gusto ng Diyos na siya’y paglingkuran ngmga taong nagpapalaya naman sa iba.

Sa pagpapakilala bilang Maykalooban, nasabi na ngKaisa-isahang Diyos ang pinakamahalaga. Sa mgapanimulang ito’y hindi na niya maliliwanag pa omaipauunawa na ang misteryo ng Tatlong Persona(Loob) ng Diyos ay ang Diyos mismo. Ito ang magiginggawa ni Jesus (Mt 28:19; Jn 1:18-19). Kaya mgadantaong iningatan ng mga Israelita ang larawan ngisang Diyos na Pinuno na ang sinasalita ay anglengguwahe ng pagsunod.

Yawe o Jehova? Mga apat na dantaon bago duma-ting si Jesus, hindi na binibigkas ng mga Israelita angpangalang Yawe dala ng kanilang respeto. Kayabinago rin ang pagkakasulat ng Yawe sa Biblia, atpinalitan ng Yehovah na wala namang kahulugan nihindi rin siyang binibigkas. Ngunit sa pagkakita nito,alam na ng bumabasa na hindi niya dapat sabihingYawe kundi Edonah o Panginoon. (Isinama nila samga sagradong katinig na YHWH ng Yawe angtatlong patinig na e, o, a ng Edonah.)

Si Yawe ang nakipagtagpo sa amin. Hindi mai-kakaila ng pagdadahilang panrelihiyon (upang mag-handog ng hain) ang tanging layunin ng mga alipingHebreo na lumaya mula sa kaapihang kanilang tinitiis.Nangyari ang lahat ng ito nang panahong iyon nawalang problemang panlipunan o pampulitika na dikayang ipahayag sa paggamit ng mga salitang pan-relihiyon (Ex 17:16; Blg 25:16).

Pero may ilang nagtatanong ngayon: Pagpapalayaba sa tao o pampulitika ang sinasabi sa atin ng Bibliao hindi kaya espirituwal na pagpapalaya ang ipina-panukala nito sa atin? Sa totoo’y artipisyal lamang angpagiging salungat ng dalawang ito. Tinuturuan tayo ngkaranasan na hindi sapat ang materyal na tulong omga pagpapabagong pampulitika ni mga panalanginpara iligtas ang kapwa. Ang mahalaga’y magkaroonng bagong buhay ang mga tao. At upang mangyari ito,sila mismo ang kailangang humarap at lumutas sa mgatunay na problema ng kanilang pang-araw-araw nabuhay-pangmateryal man o pang-edukasyon opampulitika – mula sa mas malinaw na pananaw sa

EXODO 3

145“Ipatong mo ang iyong kamay sa dibdibmo. Ipinatong niya ang kanyang kamaysa kanyang dibdib, at nang iangat niyaiyo’y naging ketongin ang kanyang ka-may, simputi ng niyebe. 7 At sinabi ngDiyos: “Ipatong mo uli ang iyong kamaysa dibdib mo.” Ipinatong nga niyang muliang kanyang kamay sa kanyang dibdib,at nang muli niya iyong iangat, nagingmalusog na muli ang kanyang kamay,tulad ng kanyang katawan.

8 Idinugtong ni Yawe: “Kapag hindi silananiwala sa iyo at hindi nakumbinsi ngunang tanda, maniniwala sila kapag na-saksihan nila ang ikalawa. 9 Ngunit kunghindi pa sapat ang dalawang tandang itopara maniwala sila sa iyo, kumuha ka ngtubig sa Ilog Nilo at ibuhos iyon sa tuyonglupa; at ang tubig na galing sa ilog aymagiging dugo sa lupa.”

Si Aaron, ang interpreter ni Moises• 10 Sinabi ni Moises kay Yawe: “O

Yaweng Panginoon ko, kailanma’y hindi

katotohanan ng buhay ayon sa paningin ng Diyos attaglay ang mas tunay na pag-ibig na espirituwal napagmamahal.

Iaahon ko kayo mula sa lahat ng kaapihang ito.Pinagmamalasakitan ng Diyos na Siyang Umiiral angmga di pa umiiral sa katotohanan. Sinasabi natinginililigtas ng Diyos ang mga tao; kaya ipinalalagaynating ang mga ito’y mga tunay na tao at hindi tau-tauhang walang kalayaan o responsabilidad o kinikila-lang dangal. Hindi paghuhugas ng mga kaluluwa angkaligtasan kundi pagpapanumbalik sa dating kabuuanng tao sa iba’t ibang dimensyon nito: sa sarili, sapamilya at sa lipunan.

Sa pangungusap tungkol sa pagpapalaya, lagi nangisang ganap na pagpapalaya sa tao ang tinutukoy ngBiblia. Sa pagpapalaya at pagliligtas sa kapwa nali-ligtas at lumalaya ang mga tao. Puwede nating pag-aralan ang Exodo bilang Talambuhay ni Moises atmakita ang “pagliligtas” sa kanya o ang paglago niyabilang tao at bilang mananampalataya habang pina-ngangatawanan niya ang kanyang mga gawaingmateryal at espirituwal at ang pagiging pinuno attagapagpalaya ng kanyang mga kapatid.

• 4.1 Paano kung hindi sila maniwala sa akin?Mahirap sa mga naghihikahos ang magkaisa atmanalig sa mga puwedeng makapag-angat sa kanila.Pero magiging mas mahirap pa sa Israel ang masundanang isang napakahabang daan ng pagpapalaya atlubhang salungat sa karunungan ng tao.

Maraming beses na hindi na iniisip ni Moises kungano ang iisipin ng tao, kundi kumikilos siyang maykapangyarihan ng Diyos. Kaya tinatanggap niya angkapangyarihang gumawa ng mga himalang magpa-patunay sa kanyang awtoridad.

Iniakma ang lahat ng ito sa mundong ginagalawanni Moises. Matutunghayan natin dito ang tipo ngmga kababalaghang sinasabing gawa ng mga sala-mangkerong Ehipsiyo.

• 10. Magsasalita si Aaron para sa iyo. Gustosigurong takbuhan ni Moises ang tawag ng Diyos.Naramdaman niya siguro na hindi siya marapat sa-pagkat wala sa kanya ang mga katangiang waringkailangang-kailangan para maging lider. Pag Diyosang tumawag, ibibigay niya ang lahat ng kakaila-nganin.

Para maintindihang mabuti ang papel ni Aaron samga pangyayaring ito, alalahanin natin na ang mgaparing Judio ay tinawag na “mga anak ni Aaron”;itinuring silang kanyang mga inapo. Kaya si Aaron,na kapatid ni Moises sa di malinaw na paraan, tuladng pagiging “kapatid ni Miriam kay Aaron”, aynaging kapatid niya sa dugo sa paglipas ng pana-hon. Nakikita natin siyang nakikibahagi sa ka-pangyarihan ni Moises, at nagpapaliwanag sa mgasalita nito; sa katunayan, ang mahalaga lamang samga pari ng Israel ay mapatunayan ang kanilangawtoridad.

bahay ng mga bagay na yari sa pilak atginto, at ng mga damit. At ibibihis ninyoang mga ito sa inyong mga anak, at sagayo’y sasamsaman ninyo ang mgaEhipsiyo.”

Ang kapangyarihang gumawa ng himala• 1 Sumagot si Moises kay Yawe:“Paano kung hindi sila maniwala o

makinig sa akin, at sabihin nilang ‘Hindinaman totoong napakita sa iyo si Yawe!’?”

2 Kaya tinanong siya ni Yawe: “Ano’yang hawak mo?” Sumagot siya: “Tung-kod.” 3 Sinabi ni Yawe: “Ihagis mo salupa.” Inihagis niya ito sa lupa at nagingahas, at napaurong si Moises. 4 Sinabi niYawe: “Hulihin mo sa buntot.” Hinuli iyonni Moises at naging tungkod uli sa kan-yang kamay. 5 At sinabi ni Yawe: “Ito aypara maniwala sila na napakita sa iyo siYaweng Diyos ng inyong mga ninuno, angDiyos ni Abraham, ang Diyos ni Isaac,ang Diyos ni Jacob.”

6 At muling sinabi sa kanya ni Yawe:

EXODO 4

4

146ako naging magaling sa pagsasalita, kahitna ngayong kinausap mo ako. Mabigatang aking bibig, mapurol ang aking dila.”11 Sinabi sa kanya ni Yawe: “Sino ba angnagbigay sa tao ng bibig? Sino ang nag-paging-pipi sa kanya o bingi, nakakakitao bulag? Hindi ba’t akong si Yawe? 12 Sige,humayo ka na – sasabibig mo ako atituturo ko sa iyo ang sasabihin mo.”

13 Ngunit iginiit ni Moises: “Panginoonko naman, iba na lang sana ang isugomo.” 14 Kaya nagalit si Yawe kay Moises,at sinabi: “Di ba’t kapatid mo si Aaron,ang Levita? Alam kong magaling siyangmagsalita. Hayu’t dumarating siya parasalubungin ka, at matutuwa siya kapagnakita ka. 15 Kausapin mo siya at sabihinang sinabi kong sabihin mo. At sasainyoako kapag kinausap mo siya o nagsalitasiya, at ituturo ko ang dapat ninyonggawin. 16 Magsasalita si Aaron sa bayanpara sa iyo; siya ang magiging pinaka-bibig mo, at ikaw nama’y magigingparang Diyos sa kanya. 17 At sa pamama-gitan ng tungkod na ito sa iyong kamay,gagawa ka ng mga kahanga-hangangtanda.”

18 Umuwi si Moises sa kanyang bi-yenang si Yetro, at sinabi: “Babalik ako saaking mga kapatid sa Ehipto para mala-man kung buhay pa sila.” Sinabi ni Yetrokay Moises: “Lumakad ka sa kapaya-paan!”

Bumalik si Moises sa Ehipto

• 19 Sinabi ni Yawe kay Moises sa lupainng Madian: “Bumalik ka sa Ehipto sapag-kat patay nang lahat ang mga taong nag-hangad pumatay sa iyo.”

20 Isinama ni Moises ang kanyang may-bahay at mga anak. Isinakay niya sila saasno, at umalis patungong Ehipto. At

hawak ni Moises sa kanyang kamay angtungkod ng Diyos.

21 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Sa pag-balik mo sa Ehipto, alalahanin mo anglahat ng kahanga-hangang bagay na ipi-nagkatiwala ko sa iyo, at gawin ang mgaito sa harap ni Paraon. Gayunma’y pati-tigasin ko ang kanyang puso kaya hindiniya paaalisin ang aking bayan. 22 At sa-sabihin mo kay Paraon – Ito ang sabi niYawe – Ang Israel ang aking panganay naanak, 23 at sinabi ko sa iyo: Paalisin moang aking anak upang makasamba saakin. Ngunit tumanggi kang paalisin siyakaya babawian ko ng buhay ang iyongpanganay na anak.”

24 Sa isang bahay-pahingahan sa daan,nilapitan si Moises ng Anghel ni Yawe, attinangka siyang patayin. 25 Ngunit ku-muha si Sefora ng matalas na bato, athiniwa ang supot ng ari ng kanyang anakna lalaki, at ipinahid ito sa mga paa niMoises, at sinabi: “Ikaw na nga ngayonang asawa ko sa pamamagitan ng dugo.”26 At iniwan ng Anghel si Moises. Sinabi niSefora na “asawa sa pamamagitan ngdugo” dahil sa pagtutuli.Tinanggap ng mga Israelita sinaMoises at Aaron

27 Sinabi ni Yawe kay Aaron: “Pumuntaka sa disyerto at salubungin ang iyongkapatid na si Moises.” Kaya lumakad siAaron at sinalubong si Moises sa Bundokng Diyos. Hinalikan niya ito, 28 at isina-laysay ni Moises kay Aaron ang lahat ngsinabi sa kanya ni Yawe at lahat ng tan-dang ipinagagawa sa kanya. 29 Tiniponnina Moises at Aaron ang lahat ng mata-tanda ng mga Israelita, 30 at sinabi sakanila ni Aaron ang lahat ng sinabi niYawe kay Moises. Ginawa rin niya angmga tanda sa harap ng buong bayan, 31 at

• 19. Malabo ang pangyayaring ito. Lumilitawna may malubhang sakit si Moises. Sa pagkaka-intindi ng kanyang asawa’y dahil ito sa hindi pa siyatuli. Kaya, ayon sa pag-iisip nang panahong iyon,

EXODO 4

tinuli nito ang kanyang anak alang-alang sa kanya.Mapapansin na ang 4:19 ang pinaghanguan ng Mt.

2:20: layunin ng ebanghelista na ipakita na si Jesusang bagong Moises.

147sila’y naniwala. Nang marinig nila nadinalaw ni Yawe ang mga anak ng Israel atnakita ang kanilang paghihirap, nagpati-rapa sila sa lupa at sumamba.Nakipag-usap si Moises kay Paraon

• 1 Pagkatapos ay nagpunta sinaMoises at Aaron kay Paraon, at

sinabi: “Ito ang sinasabi ni Yaweng Diyosng Israel – Paalisin mo ang aking bayanupang maipagpiyesta nila ako sa dis-yerto.”

2 Sumagot si Paraon: “Sino si Yawe parapakinggan ko ang kanyang tinig at pa-alisin ang Israel? Hindi ko kilala si Yawe, athindi ko paaalisin ang Israel.”

3 At sinabi naman nila: “Nakipagtagposa amin ang Diyos ng mga Hebreo. Pa-yagan mo kaming makapaglakbay nangtatlong araw sa disyerto, at mag-aalaykami roon ng mga hain kay Yaweng Diyosnamin. Kung hindi’y parurusahan niyakami ng mga salot o tabak.”

4 Sinabi sa kanila ng hari ng Ehipto:“Moises at Aaron, bakit ninyo pinatitigilang mga tao sa kanilang trabaho? Buma-lik kayo sa inyong mga trabaho. 5 Napa-karami na ng mga anak-pawis na ito atinaabala pa ninyo sa kanilang mga tra-baho.”

6 Nang araw ding iyon, iniutos ni Paraonsa mga kapatas ng bayan at sa mgasekretaryong Israelita: 7 “Huwag na nin-yong bibigyan ng dayami tulad ng datiang mga tao para sa paggawa ng tisa. Silamismo ang palakarin ninyo at pakunin ngdayami para sa kanilang sarili, 8 pero dati

pa ring dami ng tisa ang ipagagawa ninyosa kanila, tulad ng dati, at huwag bawasankahit isa. Mga tamad sila kaya sila sumi-sigaw na paalisin para mag-alay ng hainsa kanilang Diyos. 9 Mas pabigatin paninyo ang trabaho ng mga taong ito, atnang hindi nila bigyang-pansin ang mgakasinungalingang ito.”

Mga unang paghihirap10 Lumakad ang mga kapatas at ang

kanilang mga sekretaryong Israelita, atsinabi sa bayan: “Hindi na kayo bibigyanpa ni Paraon ng dayami. 11 Kayo mismoang lumakad at manguha ng dayami parasa inyong sarili saanman kayo maka-kakita, pero di dapat mabawasan ni isaman ang inyong trabaho.”

12 Kumalat ang bayan sa buong Ehiptoupang manguha ng pinaggapasang ma-gagamit na dayami. 13 Patuloy silang mi-namadali ng mga kapatas sa pagsasabing“Tapusin ang trabahong dapat matapossa araw-araw, tulad noong mayroon ka-yong dayami.” 14 Binugbog ng mga kapa-tas ang mga sekretaryong Israelita nakanilang pinamahala, at sinabi: “Bakithindi ninyo natapos kahapon ni ngayonang dating dami ng tisa tulad ng dati?”

15 Nagreklamo kay Paraon ang mgasekretaryong Israelita, at sinabi: “Bakitnaman ninyo kami ginaganito? 16 Hindi nanga kami binibigyan ng dayami, peropinagagawa pa kami ng tisa. Binubugbogkami, pero ang inyong mga tauhan angmali.” 17 Sumagot si Paraon: “Mga batu-

na sinabi ni Martin Luther King bago siya mamatay nanagugulat siya sa kawalang-pakialam ng mga Negro:pakiramdam niya’y nag-iisa siya sa pakikibaka para sakanyang mga kalahi. Sa ika-16 na dantaon naman,matitinding puna ang dinanas ni Fray Bartolome de lasCasas mula sa iba pang misyonero dahil sa pagpo-protesta niya para sa mga Indio ng Latin America.

Hindi nagkukulang ng mga paraan ang Diyos paraisulong ang kanyang gawa ng pagpapalaya hangga’tmay pananampalataya si Moises at magpapakatatag.

Pansinin ang pagkakalagay sa gipit ng mga sekre-taryong Israelita na nag-uutos sa bayan sa ngalan ngmga awtoridad na Ehipsiyo.

• 5.1 Hindi madaling marinig ang salita ng Diyossa mga opisina sa kapitolyo, hindi tulad sa disyerto.Ang mga sagot at mga desisyon ng Paraon angmodelong parang ginagaya ng maraming direktor atadministrador. Hinindian ng Paraon sina Moises atAaron at nawalan naman ng tiwala sa kanila angkanilang mga kasamahan.

Matutunghayan natin sa kabuuan ng kasaysayan angparehong oposisyon ng mga ayaw gumalaw paralumaya, walang tiwalang magtatagumpay ito o ng mgabumabale-wala at hindi sumusuporta sa mga lider nanagtatrabaho para sa kanilang kapakanan. Malungkot

EXODO 5

5

148gan! Mga tamad! Kaya gusto ninyongmakaalis para mag-alay ng hain kayYawe. 18 Sige, balik sa inyong mga tra-baho. Hindi kayo bibigyan ng dayami,ngunit parehong dami pa rin ng tisa anginyong gagawin.”

19 Nakita ng mga sekretaryong Israelitana masama ang kanilang lagay. 20 Pagka-alis nila sa bahay ni Paraon, nakipagkitasila kina Moises at Aaron na naghihintaysa kanila, 21 at sinabi nila sa mga ito: “Ma-kita sana kayo ni Yawe at hatulan, sapag-kat pinabaho ninyo kami kay Paraon at sakanyang mga opisyal, at inilagay ninyo sakanilang kamay ang tabak upang patayinkami.”

22 Bumaling si Moises kay Yawe atsinabi: “O Panginoon! Bakit naman ganitokasama ang trato mo sa iyong bayan?Bakit mo pa ako sinugo? 23 Mula nangkausapin ko si Paraon sa iyong pangalan,pinahirapan na niya ang bayang ito, atwala ka man lang ginawa para iligtas angiyong bayan!”

1 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Dahil samalakas na kamay, paaalisin niya

kayo; at dahil sa malakas na bisig ayipagtatabuyan niya kayo sa kanyang lu-pain. Makikita mo ngayon ang gagawinko kay Paraon.”Isa pang salaysay ng pagtawag kay Moises

• 2 Nagsalita ang Diyos kay Moises at sinabi:“Ako si Yawe! 3 Napakita ako kina Abraham,Isaac at Jacob, bilang Diyos na Makapangya-rihan, ngunit hindi ako nagpakilala sa kanila sapangalang Yawe. 4 Nakipagtipan ako sa kanilana ibibigay sa kanila ang lupain ng Kanaan, anglupaing tinirhan nila bilang mga dayuhan.5 At ngayon, pagkarinig ko sa daing ng mgaIsraelitang inaalipin ng mga Ehipsiyo naaalaalako ang aking pakikipagtipan.

6 Kaya sabihin mo sa kanila: Ako si Yawe,ilalabas ko kayo mula sa pamatok ng Ehipto atpalalayain sa pagkaalipin sa kanila. Tutubusinko kayo sa pamamagitan ng mga kahanga-hangang gawa at sa mga suntok ng akingmakapangyarihang kamay. 7 Kukunin ko kayobilang aking bayan at ako ang inyong magigingDiyos. At malalaman ninyo na ako si YawengDiyos ninyo na naglabas sa inyo mula sa pa-matok ng Ehipto. 8 Dadalhin ko kayo sa lupaingipinangako kong ibibigay kina Abraham, Isaacat Jacob, at ibibigay ko ito sa inyo bilang ari-arian ninyo. Ako si Yawe.”

9 Sinabi ito ni Moises sa mga anak ng Israel,pero hindi sila nakinig sa kanya sapagkat labisna silang nasiraan ng loob bunga ng malupit napang-aalipin sa kanila.

10 Nagsalita si Yawe kay Moises: 11 “Humayoka at kausapin si Paraong hari ng Ehipto, atsabihin sa kanya na paalisin sa lupain angbayan ng Israel.” 12 Ngunit sinabi ni Moises:“Kung ang mga Israelita na nga mismo ay hindinakinig sa akin, paano pa akong pakikingganni Paraon, ako na may mapurol na dila?” 13 Ngu-nit kinausap ni Yawe sina Moises at Aaron, atinutusan sila gayundin si Paraon na paalisin saEhipto ang bayan ng Israel.

Mga ninuno nina Moises at Aaron

14 Narito ang mga pinuno ng mga tribu:Mga anak ni Ruben na panganay ni Israel:

sina Hanok, Falu, Hesron at Karmi – ito angangkan ni Ruben.

15 Mga anak ni Simeon: sina Hamuel, Hamin,Ahod, Hakin, Sojar at Saul na anak ng isangKananea – ito ang angkan ni Simeon.

16 Ito naman ang mga anak ni Levi at angkanilang mga inapo: sina Gerson, Kehat atMerari. Nabuhay si Levi nang sandaa’t tatlum-pu’t pitong taon.

17 Mga anak ni Gerson: sina Lobni at Semei, atang kanilang mga inapo.

18 Mga anak ni Kehat: sina Amram, Hishar,Hebron at Oziel. Nabuhay si Kehat nang san-daa’t tatlumpu’t tatlong taon.

19 Mga anak ni Merari: sina Majli at Musi. Itoang mga inapo ni Levi at ang kanilang mgapamilya.

• 6.2 Sinabi natin sa simula ng librong ito napinagsama-sama rito ang iba’t ibang salaysay ng pare-parehong mga pangyayari. Dito nagsisimula ang isangmas huli at mas binuod na istorya ng pagtawag kayMoises. Ibinibigay rito ang listahan ng kanyang mganinuno. At sinasabi rin ng mga paring sumulat nito nanabuhay si Moises nang sandaa’t dalawampung taon,

EXODO 5

ibig sabihi’y tatlong salinlahi, bilang na may sinasagi-sag, buo at ganap:

– apatnapung taong gulang siya nang umalis saEhipto,

– walumpung taon nang makipagtagpo sa Diyos,– sandaa’t dalawampung taon nang mamatay.

6

14920 Napangasawa ni Amram ang kanyang

tiyahing si Yokabed na nagkaroon ng dalawanganak na lalaki, sina Moises at Aaron. Nabuhaysi Amram nang sandaa’t tatlumpu’t pitong taon.

21 Mga anak ni Hishar: sina Kore, Nefeg atZicri.

22 Mga anak ni Oziel: sina Misael, Elisafan atSitri.

23 Napangasawa ni Aaron si Elizabeth naanak ni Aminadab, at kapatid ni Najason, atnagkaanak ng apat na lalaki: sina Nadab,Abihu, Eleazar at Itamar.

24 Mga anak ni Kore: Aser, Elkana at Abiasat.Ito ang angkan ng mga Koreita.

25 Napangasawa naman ni Eleazar na anakni Aaron ang isa sa mga anak ni Futiel, atipinanganak nito sa kanya si Finjas.

Ito ang mga pinuno ng angkan ng mgaLevita, ayon sa mga pamilya.

26 Ang Aaron at Moises na ito ang sinabihanni Yawe na “Ilabas ninyo ang bayan ng Israelnang bata-batalyon mula sa lupain ng Ehipto.”

27 Sila ang nakipag-usap kay Paraong hari ngEhipto tungkol sa paglalabas sa mga anak ngIsrael mula sa Ehipto.

Sila nga sina Moises at Aaron.28 Nang magsalita si Yawe kay Moises sa

lupain ng Ehipto, 29 sinabi niya: “Ako si Yawe.Sabihin mo kay Paraong hari ng Ehipto anglahat ng sinasabi ko sa iyo.” 30 Ngunit sinabi niMoises: “Mapurol ang aking dila, paano akopakikinggan ni Paraon?”

Pahayag ng mga salot1 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Tingnan mo,ginawa kitang parang diyos kay Paraon, at

ang kapatid mong si Aaron ang iyong magigingpropeta. 2 Sasabihin mo kay Aaron ang lahatng iniuutos ko, at sasabihin naman niya kayParaon na paalisin ang bayan ng Israel sa

lupaing ito. 3 Ngunit patitigasin ko ang puso niParaon, at bagamat pararamihin ko ang akingmga tanda at kahanga-hangang bagay, 4 ayhindi siya makikinig sa iyo. Kaya gagamitin koang aking kamay laban sa Ehipto at palalabasinko ang aking mga hukbo, ang aking bayan, angmga anak ng Israel mula sa Ehipto sa pama-magitan ng mabigat na mga parusa. 5 At ma-lalaman ng mga Ehipsiyo na ako si Yawe kapaginiunat ko ang aking kamay laban sa Ehiptoupang ilabas ang bayan ng Israel mula sakanilang lupain.

6 Ginawa nga nina Moises at Aaron ang ini-utos ni Yawe. 7 Walumpung taon noon si Moisesat walumpu’t tatlo naman si Aaron nang ka-usapin nila si Paraon.

8 Nagsalita si Yawe kina Moises at Aaron sapagsasabing 9 “Kapag sinabi sa inyo ni Paraonna gumawa ng himala para patunayan anginyong mga sinabi, sasabihin mo kay Aaron –Kunin mo ang iyong tungkod at ihagis sa hara-pan ni Paraon – at iyon ay magiging ahas.”

10 Pinuntahan nga nina Moises at Aaron siParaon, at ginawa ang iniutos ni Yawe. Inihagisni Aaron ang kanyang tungkod sa harap niParaon at ng mga opisyal nito, at iyon ay nagingahas. 11 Kaya ipinatawag naman ni Paraon angmga pantas at mga salamangkero, at nagawarin ng mga ito ang gayon sa pamamagitan ngkanilang mga lihim na kaalaman. 12 Inihagis ngbawat isa ang kanyang tungkod at naging ahasdin ang mga iyon. Ngunit nilulon ng tungkod niAaron ang mga tungkod ng mga salamangkero.13 Gayunma’y tumigas ang puso ni Paraon athindi sila pinakinggan, tulad ng sinabi ni Yawe.

Mga salot sa Ehipto• 14 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Ma-

tigas ang puso ni Paraon; tumatanggisiyang paalisin ang bayan. 15 Kaya sa

EXODO 7

• 7.14 Narito ang mga salot ng Ehipto. Pipitongsalot ang isinasalaysay ng mga talatang galing sapinakamatandang istorya. Siyam naman ang sinasabing iba pang salaysay, ang sa Eloista. At idinadagdag ngikatlong istorya ang tungkol sa mga pigsa.

Alam ng mga manunulat ng Biblia na gumagawa rinng mga himala ang puwersa ng kasamaan para itagoang mga pagkilos ng Diyos. Pansinin ang mgadetalyeng ito: 7:11-12; 8:3; 8:14-15; 9:10.

Inilalarawan din naman sa kabanata 10 ang mgareaksyon ng mga taong nakakakilala sa mga tanda ngDiyos ngunit hindi naman sumasapit sa tunay napagbabalik-loob.

Sa pagbasa sa mga salot o kasawiampalad ngEhipto, tatlong bagay ang itatanong ng modernongmambabasa:

– Talaga nga bang nagkaroon ng mga kagila-gilalasna milagro para pinsalain ang mga Ehipsiyo?

– Kung mga natural na pangyayari ang mga ito,kailangan ba nating ituring na parusa ng Diyos anganumang kapahamakan?

– Ang Ehipsiyong magbubukid ba o mamamayanang may pananagutan sa pulitika ng Paraon at dapatsiyang parusahan?

Tungkol sa unang tanong, alam nating isinalaysay atpinalawak ng mga Israelita sa loob ng mga dantaon angmga istoryang ito. Gusto lamang sabihin ng mga ito naipinakita ng Diyos ang kanyang kalooban sa Paraon sapamamagitan ng mga kapahamakang pangkalikasanna laganap sa Ehipto: ang balang, “ang pulang Nilo”,mga palaka.

Tungkol naman sa pangalawa, tingnan ang pali-

7

150umaga’y puntahan mo si Paraon paglabasniya ng palasyo patungo sa tubig. Hin-tayin mo siya sa tabing-ilog at hawakanang tungkod na naging ahas. 16 Sasabihinmo sa kanya – Si Yaweng Diyos ng mgaHebreo ang nagsugo sa akin para sabihinsa iyo: Paalisin mo ang aking bayanupang sambahin ako sa disyerto. Ngunithanggang ngayo’y hindi ka pa nakiki-nig. 17 Ito ang sinasabi ni Yawe: Malalamanmo sa pamamagitan nito na ako si Yawe:tingnan mo, hahampasin ko ng hawakkong tungkod ang tubig ng Nilo, atmagiging dugo ito! 18 Mamamatay angmga isda sa ilog at babaho ang Nilo, athindi na maiinom ng mga Ehipsiyo angtubig nito.”

19 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Sabihin mokay Aaron – Kunin mo ang iyong tungkod atiunat ang iyong kamay sa ibabaw ng mga tubigng Ehipto, sa mga ilog, kanal, sapa at lahat ngipunan ng tubig, at magiging dugo iyon.Magkakaroon ng dugo sa buong Ehipto,maging sa mga sisidlang kahoy at bato.”20 Ginawa nga nina Moises at Aaron ang iniutosni Yawe.

Itinaas ni Aaron ang kanyang tungkodat hinampas ang tubig ng Nilo, nangnakikita ni Paraon at ng mga opisyal nito,at naging dugo ang lahat ng tubig ng Nilo.21 Namatay ang mga isda sa ilog, atbumaho ang Nilo, kayat hindi na mainomng mga Ehipsiyo ang tubig ng Nilo.

Nagkaroon ng dugo sa buong lupain ngEhipto. 22 Gayunman, nagawa rin ng mga sala-mangkerong Ehipsiyo ang gayon sa pamamagi-tan ng kanilang mga lihim na kaalaman, attumigas ang puso ni Paraon. At hindi ito nakinigkina Moises at Aaron, tulad ng sabi ni Yawe.

wanag sa Lc 13:1. Binababalaan tayo ng Diyos sapamamagitan ng mga tanda. Kung bubuksan ng mgapinuno ng isang bansa ang kanilang mga mata sakasamaang nagpapahirap sa kanilang bayan, makikitamismo nila na pagbabayaran nang malaki angkawalang-katarungan.

Pag dating naman sa ikatlong tanong, alalahaninnating ayon sa kanilang panahon at kalagayan angtakbo ng utak ng mga sagradong manunulat. Hindi nila

23 Umuwi si Paraon na parang walanganumang nangyari. 24 Ngunit naghuhukayang lahat ng Ehipsiyo sa pampang ngNilo sa paghanap ng tubig na maiinomsapagkat hindi nila mainom ang tubig sailog.

Ikalawang salot: mga palaka

25 Lumipas ang pitong araw matapos ham-pasin ni Yawe ang Nilo.

26 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Puntahan mosi Paraon at sabihin sa kanya na sinasabi ni Yawe– Paalisin mo ang aking bayan para sumamba saakin! 27 Kung hindi mo sila paaalisin, parurusa-han ko ang iyong lupain sa salot ng mga palaka.28 Babaha ng palaka ang Nilo, papasukin nilaang iyong palasyo, ang iyong kuwarto at angiyong kama, pati ang bahay ng iyong mgaopisyal at iyong mga mamamayan, ang inyongmga hurno at pinagmamasahan ng harina.29 Lulundag sa iyo at sa iyong bayan at sa lahatng iyong opisyal ang mga palaka.”

1 Kinausap ni Yawe si Moises: “Sabihin mokay Aaron – Iunat mo ang iyong kamay,

hawak ang iyong tungkod, sa ibabaw ng mgailog, kanal at sapa ng Ehipto, at paahunin angmga palaka sa buong lupain ng Ehipto.” 2 Iniunatnga ni Aaron ang kanyang kamay sa mga tubigng Ehipto, at nag-ahunan ang mga palaka atnaglipana sa buong lupain ng Ehipto. 3 Gayondin ang ginawa ng mga salamangkero ng Ehiptosa pamamagitan ng kanilang mga lihim nakaalaman, at nagpalabas din sila ng mga palakasa lupain ng Ehipto!

4 Kaya ipinatawag ni Paraon sina Moises atAaron, at sinabi: “Hingin ninyo kay Yawe naalisin ang mga palaka sa akin at sa aking bayan,at paaalisin ko ang inyong bayan paramakapag-alay ng mga hain kay Yawe.” 5 Ngunitsumagot si Moises: “Sabihin mo sa akin kungkailan kita ipagdarasal at ang iyong mga opisyalsampu ng iyong bayan upang maalis sa iyo at saiyong mga opisyal ang mga palaka maliban saNilo.” 6 Sumagot si Paraon: “Bukas!” At sinabi ni

EXODO 7

pinoproblemang malaman kung ang mga Ehipsiyo oang Paraon mismo ang nagkasala sa pagsalungat kayMoises. Tanging nakita lamang nila na plano ng Diyosang sinasalungat nila kayat kailangan silang magapi:ito ang ibig nilang sabihin sa salitang pinarusahan.Hindi nila itinatanong kung ano na ang nangyari samga magbubukid na Ehipsiyo. Para sa kanila, angEhipto ang kumakatawan sa di-makatarungangKapangyarihan, at ang Paraon sa Kaaway ng Diyos.

8

151Moises: “Ayon sa sabi mo, at nang malaman mona walang katulad si Yaweng Diyos namin,7 aalis ang mga palaka sa iyo at sa iyong mgabahay, sa iyong mga opisyal at sa iyong bayan;sa Nilo lamang mananatili ang mga iyon.”8 Pagkasabi nito, iniwan nina Moises at Aaron siParaon.

At tumawag si Moises kay Yawe tungkol samga palaka ayon sa napagkasunduan nila niParaon. 9 Ginawa ni Yawe ang sinabi ni Moiseskay Paraon, at namatay ang mga palaka sa mgabahay, sa mga bakuran, at mga bukirin. 10 Ti-nipon iyon at ibinunton, at umalingasaw angbuong lupain. 11 Ngunit nang maginhawahan siParaon, nag-ibayo ang katigasan ng kanyangpuso, at ayaw na namang makinig kina Moisesat Aaron, tulad ng sinabi ni Yawe.

Ikatlong salot: mga lamok12 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Sabihin mo

kay Aaron na hampasin niya ng kanyang tung-kod ang alabok ng lupa, at gawin itong lamok sabuong lupain.” 13 Gayon nga ang ginawa niAaron; hinampas niya ang alikabok ng lupa atnaging mga lamok na nagpahirap sa mga tao atmga hayop. Ang lahat ng alikabok sa lupa sabuong Ehipto ay naging lamok. 14 Ngunit nangtangkain ng mga salamangkero, sa pamama-gitan ng kanilang mga lihim na kaalaman, nabugawin ang mga lamok, ay hindi nila nagawaiyon, kaya nagpatuloy ang mga lamok sa pag-papahirap sa mga tao at mga hayop. 15 Sinabi ngmga salamangkero kay Paraon: “Ito ang daliring Diyos!” ngunit matigas ang puso ni Paraon atayaw niyang makinig, tulad ng sinabi ni Yawe.

Ikapat na salot: mga bangaw16 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Gumising ka

nang maaga bukas at makipagharap ka kayParaon, sa pagpunta niya sa ilog. Sabihin mo sakanya – Ito ang sabi ni Yawe: Paalisin mo angaking bayan upang sumamba sa akin. 17 Kunghindi mo paaalisin ang aking bayan, padarag-sain ko sa iyo ang mga bangaw, pati sa iyongmga opisyal at sa iyong bayan at sa iyong mgabahay. Mapupuno ng mga bangaw ang mgabahay ng mga Ehipsiyo, kahit na ang lupangkinatitirikan ng mga ito. 18 Ngunit sa araw naiyon ay ibubukod ko ang lupain ng Gosen natirahan ng aking bayan. Hindi magkakaroon ngbangaw roon, para malaman mo na akong siYawe ay nasa lupaing ito. 19 Kaya hindi magigingpareho ang pakikitungo ko sa aking bayan at saiyong bayan. Makikita mo bukas.”

20 Ginawa nga ito ni Yawe, at nagdagsaan angnapakakapal na bangaw sa palasyo ni Paraon at

sa mga bahay ng kanyang mga opisyal at sabuong Ehipto, at winasak ang buong lupain.

21 Ipinatawag ni Paraon sina Moises at Aaron,at sinabi: “Sige, mag-alay na kayo ng mga hainsa inyong Diyos sa lupaing ito.” 22 Ngunit su-magot si Moises: “Hindi ito maaari pagkat angmga hayop na iniaalay namin kay Yaweng Diyosnamin ay sagrado para sa mga Ehipsiyo. Kayatingnan mo, kung mag-aalay kami ng hainghindi tama sa harap ng mga Ehipsiyo, hindi banila kami babatuhin? 23 Kailangan naming mag-lakbay nang tatlong araw sa disyerto, at doonkami mag-aalay ng hain kay Yaweng Diyosnamin, tulad ng iniutos niya sa amin.”

24 Sumagot si Paraon: “Paaalisin ko kayopara mag-alay ng hain sa disyerto kay YawengDiyos ninyo, sa kundisyong hindi kayo lalayo.At ipagdasal ninyo ako sa Diyos!”

25 Sinabi ni Moises: “Pagkaalis na pagkaalisko’y ipagdarasal kita kay Yawe, at bukas ayiiwan na ng mga bangaw si Paraon, ang kanyangmga opisyal at ang kanyang bayan. Ngunithuwag mong ipagpatuloy ang panlilinlang saamin sa pagtangging paalisin ang bayan paramag-alay kay Yawe.” 26 Umalis si Moises sabahay ni Paraon at nanalangin kay Yawe. 27 Atginawa ni Yawe ang sinabi ni Moises, at iniwanng mga bangaw si Paraon, ang kanyang mgaopisyal, at ang kanyang bayan. Walang naiwanisa mang bangaw.

28 Ngunit matigas pa rin ang puso ni Paraon,at tumanggi siyang paalisin ang bayan.

Ikalimang salot: ang peste1 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Puntahanmo si Paraon at sabihin sa kanya – Ito ang

sabi ni Yaweng Diyos ng mga Hebreo – Paalisinmo ang aking bayan para sumamba sa akin.2 Kung tatanggihan mong paalisin sila at patuloysilang pipigilan, 3 magdadala ng kakila-kilabotna salot ang kamay ni Yawe sa iyong mga hayopna nasa bukid – sa iyong mga kabayo, mgaasno, mga kamelyo, mga baka at mga tupa.4 Ngunit iba ang magiging pakikitungo ni Yawesa mga alagang hayop ng Israel sa mga hayopng Ehipto. Walang mamamatay sa mga hayopng bayan ng Israel.”

5 At itinakda ni Yawe ang oras, at sinabi:“Gagawin ito ni Yawe bukas.” 6 Ginawa nga ito niYawe kinabukasan: namatay ang lahat ng ala-gang hayop ng mga Ehipsiyo, ngunit wala isamang namatay sa pag-aari ng mga Israelita.7 Nagsiyasat si Paraon, at totoo ngang wala isamang namatay sa mga hayop ng mga Israelita.Ngunit matigas pa rin ang puso ni Paraon, athindi pa rin niya pinaalis ang bayan.

EXODUS 9

9

152Ikanim na salot: mga pigsa

8 Sinabi ni Yawe kina Moises at Aaron:“Kumuha kayo ng ilang dakot na abo mula sahurnong tisa at isaboy ito ni Moises sa langit nanakikita ni Paraon. 9 Magiging pinong alikabokiyon sa buong lupain ng Ehipto, at magdadalang nagnanaknak na pigsa sa mga tao at mgahayop.” 10 Kaya kumuha sila ng abo sa hurno, atsa harapan ni Parao’y inihagis iyon ni Moises salangit, at nagdala nga iyon ng nagnanaknak napigsa sa mga tao at mga hayop. 11 At hindimakaharap kay Moises ang mga salamangkerosapagkat sila man ay may pigsa rin, tulad nglahat ng Ehipsiyo.

12 Ngunit pinatigas ni Yawe ang puso niParaon, at hindi nito pinakinggan sina Moises atAaron, tulad ng sinabi ni Yawe kay Moises.

Ikapitong salot: mga batong yelo13 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Gumising ka

nang maaga, humarap kay Paraon at sabihin sakanya – Ito ang sabi ni Yaweng Diyos ng mgaHebreo: Paalisin mo ang aking bayan parasumamba sa akin! 14 Sapagkat sa pagkaka-taong ito ay ipadadala ko ang buong lakas ngaking mga salot laban sa iyo, sa iyong mgaopisyal at sa iyong bayan, upang malamanmong walang tulad ko sa buong daigdig.15 Sapagkat kung gugustuhin ko ay naiunat kona sana ang aking kamay laban sa iyo, atbinugbog ka na at ang iyong bayan sa salot nalilipol sa inyo sa balat ng lupa. 16 Ngunit ito angdahilan kung bakit pinababayaan pa kitangmabuhay: upang masaksihan mo ang akingkapangyarihan at upang maipagbunyi angaking pangalan sa buong daigdig. 17 Tutol ka parin ba sa pag-alis ng aking bayan sa lupain?18 Bukas, sa ganitong oras, magpapaulan ako ngmga batong yelo na hindi pa nangyayari saEhipto mula nang matatag ito hanggangngayon. 19 Kaya ipasilong mo ang lahat ng iyongkawan at lahat ng pag-aari mo na nasa bukirin,sapagkat pag bagsak ng yelo sa anumang ma-lalabi sa mga bukirin, maging tao o hayop,mamamatay ang mga iyon.” 20 Nagmadalingisinilong ng ilang opisyal ni Paraon na natakot sasalita ni Yawe ang kanilang mga alipin at mgahayop; 21 ngunit pinabayaan ng mga bumale-wala sa babala ni Yawe ang kanilang mga alipinat mga hayop sa bukid.

22 At sinabi ni Yawe kay Moises: “Iunat moang iyong kamay sa langit para umulan ng mgabatong yelo sa buong Ehipto – sa mga tao, mgahayop at sa lahat ng tumutubo sa bukid.” 23 Ini-unat nga ni Moises ang kanyang tungkod sa

langit, at nagpadala si Yawe ng kulog at mgabatong yelo, at tinamaan ng kidlat ang lupa, atnagpaulan ng mga batong yelo sa lupain ngEhipto. 24 Gumuhit ang kidlat sa gitna ng pag-ulan ng yelo. Napakalakas ng pag-ulan ng mgabatong yelo na hindi pa nangyayari sa buongEhipto mula nang iyon ay maging bansa.

25 Sa buong Ehipto, tinamaan ng mga batongyelo ang lahat ng nasa bukid, maging tao ohayop. Pinadapa niyon ang lahat ng tumutubosa bukid at ibinuwal ang lahat ng puno.26 Tanging sa lupain lamang ng Gosen hindibumagyo ng yelo, kung saan naroon ang mgaIsraelita.

27 Ipinatawag ni Paraon sina Moises at Aaron,at sinabi: “Maliwanag na ngayon na nagkasalaako. Tama si Yawe; ako at ang aking bayan angmali. 28 Idalangin ninyo kay Yawe na husto naang kulog at pag-ulan ng yelo! Paaalisin ko nakayo, at hindi na kayo mananatili pa rito.”

29 Sinabi ni Moises sa kanya: “Pagkalabas kong siyudad, itataas ko ang aking kamay kayYawe; titigil ang kulog at hindi na uulan ng yelo,at malalaman ninyo na kay Yawe ang lupa.30 Ngunit alam kong ikaw at ang iyong mgaopisyal ay wala pa ring takot kay Yaweng amingDiyos.” 31 Nasalanta ang mga tanim na linen atsebada, sapagkat nagpuso na ang butil ngsebada at namumulaklak na ang linen, 32 ngunithindi napinsala ang mga trigo at mga trigong-habaan na huli na nang itanim.

33 Iniwan ni Moises si Paraon, at lumabas nglunsod, at itinaas ang mga kamay kay Yawe.Tumigil nga ang kulog at yelo, at huminto angpagbuhos ng ulan. 34 Nang makita ni Paraon natumila na ang ulan at napawi na ang kulog atyelo, muli siyang nagkasala. Nanatiling matigasang puso niya at ng kanyang mga opisyal.35 Nagmatigas nga si Paraon at hindi pinaalisang mga Israelita, tulad ng sinabi ni Yawe sapamamagitan ni Moises.

Ikawalong salot: mga balang• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Puntahanmo si Paraon sapagkat pinatigas ko ang

puso niya at ng kanyang mga opisyal, upangipakita sa kanila ang aking mga tanda, 2 at nangmaisalaysay mo sa iyong mga anak at mga apokung paano ako lumaban sa mga Ehipsiyosampu ng mga tanda na ginawa ko sa kanila,upang malaman ninyo na ako si Yawe.”

3 Kaya pumunta sina Moises at Aaron kayParaon, at sinabi: “Ito ang sabi ni Yaweng Diyosng mga Hebreo – Hanggang kailan ka tatang-ging yumuko sa harap ko? Paalisin mo ang

EXODO 9

10

153aking bayan upang sumamba sa akin. 4 Kungtatanggi kang paalisin ang aking bayan, bukasna bukas di’y magpapadala ako ng mga balangsa bansa mo, 5 at tatakpan nila ang balat ng lupa,at wala nang ibang makikita. Lalamunin ng mgaiyon ang anumang natira pagkatapos ng ulan ngyelo, pati ang bawat punong tumutubo sa bukid.6 Pupunuin ng mga iyon ang iyong bahay at angmga bahay ng iyong mga opisyal at lahat ngbahay sa Ehipto – isang pangyayaring hindinasaksihan ng iyong mga ninuno o ng mganinuno ng iyong mga ninuno mula nang tumirasila rito hanggang sa araw na ito.” Pagkasabinito, tumalikod si Moises at iniwan si Paraon.

7 Sinabi ng mga opisyal ni Paraon: “Hang-gang kailan magiging bitag para sa atin anglalaking ito? Paalisin na ninyo ang bayan upangmakasamba sila kay Yaweng Diyos nila. Hindipa ba ninyo nakikitang wasak na ang Ehipto?”

8 Kaya muling iniharap sina Moises at Aaronkay Paraon, at sinabi nito sa kanila: “Sige,umalis na kayo! Sambahin ninyo si YawengDiyos ninyo. Pero sino nga bang talaga angaalis?” 9 Sinabi ni Moises: “Aalis kaming kasamaang aming mga bata at matatanda, ang amingmga anak na lalaki at babae, ang aming mgatupa at mga baka, sapagkat malaking piyesta niYawe ang aming ipagdiriwang.” 10 Sinabi ni Pa-raon: “Sumainyo nawa si Yawe kung paalisin kokayong kasama ang inyong mga batang maliliit!Maliwanag na may masama kayong binabalak.11 Hindi! Mga lalaki lamang ang aalis para su-mamba kay Yawe, kung iyon ang gusto ninyo!”At pinalayas sila sa harapan ni Paraon.

12 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Iunat mo angiyong kamay sa lupain ng Ehipto upang mag-datingan ang mga balang sa lupain, at lalamuninng mga iyon ang lahat ng tumutubo sa lupain,lahat ng natira pagkatapos umulan ng yelo.”13 At iniunat nga ni Moises ang kanyang tungkodsa lupain ng Ehipto. Maghapo’t magdamag napinaihip ni Yawe ang hanging silangan sa lupain,at kinaumagaha’y dala na ng hanging silanganang mga balang. 14 Nagdatingan ang napaka-raming balang, at dumapo sa buong lupain ngEhipto – umaatikabo – na hindi pa kailan mannagkaroon at hindi na magkakaroon pang muli.15 Parang ulap sa kapal ang mga balang sabuong lupain, at dumilim ang lupa. Nilamon ng

mga iyon ang lahat ng tumutubo sa lupa, anglahat ng bungangkahoy na natira pagkataposumulan ng yelo. Walang nalabing luntian, ma-ging puno o halaman sa bukid, sa buong lupainng Ehipto.

16 Dahil sa lahat ng ito, agad na ipinatawag niParaon sina Moises at Aaron, at sinabi sa kanila:“Nagkasala ako laban kay Yaweng Diyos ninyoat laban sa inyo. 17 Kahit ngayon lang ay pata-warin na sana ninyo ang aking kasalanan, atipakiusap kay Yaweng inyong Diyos sa hulingpagkakataon na alisin sa akin ang nakama-matay na salot na ito.”

18 Iniwan ni Moises si Paraon, at nanalanginkay Yawe 19 na nagpadala ng napakalakas nahangin mula sa kanluran na tumangay namansa mga balang at dinala ang mga ito sa Dagat ngMga Tambo. Wala isa mang balang na naiwan sabuong lupain ng Ehipto.

20 Ngunit pinatigas ni Yawe ang puso ni Pa-raon, kaya hindi pa rin nito pinaalis ang mgaIsraelita.

Ikasiyam na salot: dilim21 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Iunat mo sa

langit ang iyong kamay upang lukuban ng ka-rimlan ang lupain ng Ehipto, isang makapal atnadaramang karimlan.” 22 Iniunat nga ni Moisesang kanyang kamay sa langit, at agad na na-balot ng dilim ang buong lupain ng Ehipto saloob ng tatlong araw. 23 Hindi nila makita angisa’t isa kaya hindi sila makagalaw sa loob ngtatlong araw, ngunit may liwanag sa tinitirhan nglahat ng Israelita.

24 Ipinatawag ni Paraon si Moises, at sinabi:“Sige, umalis na kayo, at sumamba kay Yawe.Isama ninyo ang inyong mga anak, iwan lamangninyo ang inyong mga tupa at mga baka.”25 Sinabi naman ni Moises: “Bakit? Ikaw ba angmagbibigay sa amin ng mga hayop para saaming mga hain at sinunog na handog kayYaweng Diyos namin? Hindi! 26 Isasama rinnamin ang aming mga hayop, walang maiiwanni isang pata man, sapagkat sa aming hayupankami pipili ng mga iaalay kay Yaweng Diyosnamin. At hindi namin malalaman kung alin angaming isasakripisyo kay Yawe hanggang hindikami nakararating sa lugar na iyon.”

• 10.1 Pinatigas ko ang puso niya. Sa katuna-yan, ang sinasabi ng teksto ay: “Pinapagmatigas kosiya”, o “Hinayaan kong tumigas ang puso niya.” Peroang puso para sa mga Hebreo ang lugar na pinang-gagalingan ng mga disisyon (ulo naman para sa atin);hindi ibig sabihi’y nilason ng Diyos ang puso ni Paraon.

Nagmamatigas si Paraon: iyon ang gusto ng Diyos, atnagiging bahagi iyon ng kanyang plano na nag-sasamantala sa mga humahadlang dito. Tiyak nahindi gusto ng awtor na harapin ang problema ngkalayaang pantao sa Diyos na makapangyarihan salahat.

EXODO 10

15427 Pinatigas pa rin ni Yawe ang puso ni Paraon,

ayaw na naman nitong paalisin ang mgaIsraelita.

28 Sinabi ni Paraon kay Moises: “Lumayas kasa harap ko, at huwag ka nang haharap pa saakin! Mag-ingat ka, sapagkat mamamatay ka saoras na humarap ka sa akin.” 29 Sinabi ni Moises:“Gaya ng sabi, hinding-hindi na ako haharappang muli sa iyo.”

Pagbabalita sa ikasampung salot• 1 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Isapang salot ang ipadadala ko kay

Paraon at sa Ehipto. Pagkatapos niyon,paaalisin na niya kayo at ipagtatabuyanpa. 2 Kausapin mo ang bayan at sabihin sakanila na humingi sila sa kanilang mgakapitbahay ng mga bagay na yari sa pilakat ginto.”

3 Pinagmagandang-loob ni Yawe angmga Ehipsiyo sa sambayanan. At si Moi-ses mismo ay iginalang ng mga opisyal niParaon at ng mga tao, tulad ng isangtaong kinikilala sa Ehipto.

4 Sinabi ni Moises: “Ito ang sabi ni Yawe– Dadaan ako sa buong Ehipto pagha-hatinggabi 5 at mamamatay ang lahat ngpanganay na anak sa Ehipto – mula sapinakapanganay ni Paraon na siyangtagapagmana ng trono hanggang sapanganay ng utusang babaeng nasagilingan at sa mga unang anak ng mgahayop. 6 Magkakaroon ng matinding

pagtangis sa buong lupain ng Ehipto nahindi pa kailan man nangyayari at hindina mangyayari pang muli. 7 Ngunit samga Israelita, isa mang aso’y hindiaalulong dahil sa kamatayan ng tao ohayop. At malalaman ninyong magkaibaang pakikitungo ni Yawe sa Ehipto at saIsrael.

8 Lahat ng iyong pinunong ito ay lalapitsa akin at yuyuko sa harap ko, at sasa-bihin: Umalis na kayo, ikaw at ang buongbayang sumusunod sa iyo. Pagkataposnito ako aalis.” At nag-aapoy sa galit nainiwan ni Moises si Paraon.

9 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Hindi kapakikinggan ni Paraon, kaya magka-karoon ng maraming kahanga-hangangbagay sa lupain ng Ehipto.”

10 Ginawa na nga nina Moises at Aaronang mga kahanga-hangang bagay na itosa harap ni Paraon ngunit pinatigasnaman ni Yawe ang puso ni Paraon kayahindi pa rin niya pinaalis ang mga Israelitasa kanyang lupain.

Ang Paskuwa

• 1 Nakipag-usap si Yawe kinaMoises at Aaron sa lupain ng

Ehipto, at sinabi: 2 “Ang buwang ito angmagiging simula ng lahat ng buwan parasa inyo, ang unang buwan ng inyong

• 11.1 Mamamatay ang lahat ng panganay naanak sa Ehipto. Malapit na ang pansampung salot:papatayin ng “Anghel ni Yawe” ang mga anak ng mgaEhipsiyo. Malamang na ito ay tungkol sa kung anongepidemya o peste, gaya ng nasa 2 Mga Hari 19:35. Atsa mismong pagkakataong ito ipinagdiriwang angpagsasalu-salo sa tupang pampaskuwa.

• 12.1 Kukuha ng isang kordero para sa bawatsambahayan. Sa paggala ng mga ninuno ng mgaHebreo kasama ng kanilang mga kawan bago silalumusong sa Ehipto, ipinagdiriwang nila taun-taon angPaskuwa ng Kordero, na tradisyunal na piyesta ngmga pastol. Iniaalay nila ito sa unang buwan ngtagsibol (12:2), na panahong napakaselan para samga inahing tupang bagong panganak. Inaalagaannang ilang araw sa mismong tirahan ng mga tao (12:6)ang tupang napili para sa piyesta. Kayat mas nakakaisaito sa pamilya at dinadala nito ang mga pagkakasala nglahat ng kabilang sa pamilyang iyon. At pagkatapos ay

winiwisikan naman ng dugo nito ang mga tolda paraitaboy ang mga Mamumuksang espiritu na maaaringpuminsala sa mga tao at mga hayop.

Makikita ko ang dugo at ito ang dahilan ngpaglampas ko. Nabago ang kahulugan ng matandangkapistahan. Gusto ng Diyos ang Paskuwa sa himig ngpaglabas sa Ehipto: mananatili ito palagi paraipagunita sa Israel ang kanyang paglaya.

Sa pagliligtas niya sa mga panganay ng Israel,muling ipinahahayag ng Diyos ang kanyang pormal napagbabawal sa pagsunog sa tao bilang handog (Gen22). Kanya siyempre ang mga panganay ng kanyangbayan (13:1) gayundin ang mga panganay ng mgahayop at mga unang bunga ng lupa (Dt 26:2); perodahil ang Diyos mismo ang nagligtas, tutubusin angmga panganay sa Israel sa halip na susunugin bilanghandog (Ex 13:13).

Mula noo’y ituturing na ng mga pamilyang Israelitana kay Yawe ang mga panganay nilang lalaki (Ex13:1), dahil iniligtas sila sa salot. Ayon sa batas na ito,

EXODO 10 1

12

11

155taon. 3 Kausapin mo ang buong pama-yanan ng Israel, at sabihin sa kanila:

Sa ikasampung araw ng buwang ito,kukuha ng isang kordero ang bawatpamilya, isang kordero para sa bawatsambahayan. 4 Kung ang pamilya aynapakaliit para sa isang kordero, kaila-ngang magsalo sila ng pinakamalapitnilang kapitbahay, batay sa bilang ngmga tao at kung gaano ang kayangkainin ng bawat isa.

5 Pipili kayo ng isang korderong wa-lang kapintasan, walang kapansanan,lalaki at inianak ngayong taong ito.Kukunin ninyo ito sa mga tupa o mgakambing. 6 Isasama ninyo iyon sa inyohanggang sa ikalabing-apat na araw ngbuwan.

Sa dapithapong iyon, kakatayin ngbuong pamayanan ng Israel ang kanilangmga kordero, 7 at kukuha kayo ng kaun-ting dugo at ilalagay iyon sa mga poste athamba ng pinto ng mga bahay na kaka-inan ninyo.

8 Kakanin ninyo sa gabi ring iyon angkarne niyon na inihaw sa apoy, kaulamang tinapay na walang lebadura at ma-pait na gulay.

9 Huwag ninyong kakanin nang mala-sado ang karne o nilaga, kundi inihaw nabuo sa apoy – kasama ang ulo, ang mgapata at mga lamang-loob. 10 Huwag

kayong magtitira para sa kinabukasan. Atkung may matira man, sunugin iyon saapoy kinaumagahan.

11 At ganito ninyo ito kakanin: naka-sinturon ang inyong baywang, nakasan-dalyas ang inyong mga paa, at mayhawak na tungkod sa inyong kamay.Dalian ninyo itong kakanin, sapagkat itoang paskuwa sa karangalan ni Yawe.12 Sa gabing iyon, dadaanan ko angbuong Ehipto at tatagain ang bawatpanganay sa Ehipto – sa mga tao at mgahayop – at parurusahan ko ang lahat ngdiyos ng Ehipto. Ako si Yawe! 13 Ang dugosa inyong mga bahay ang magigingtanda na kayo ay naroon. Makikita koang dugo at ito ang dahilan ng pag-lampas ko; at hindi magkakaroon sa inyong nakamamatay na salot kapag tinagako ang lupain ng Ehipto.

14 Ito ang araw na aalalahanin ninyo atipagdiriwang sa karangalan ni Yawe.Ipagdiriwang ninyo ang araw na itobilang araw ng kapistahan kay Yawe salahat ng inyong salinlahi; ipagdiriwangninyo ito bilang kautusang panghabang-panahon.Piyesta ng Tinapay na Walang Lebadura

• 15 Pitong araw kayong kakain ng tinapayna walang pampaalsa. Mula sa unang araw ayaalisin na ninyo sa inyong mga bahay ang lahatng lebadura, sapagkat sinumang kumain ng

si Jesus na panganay ni Maria at panganay ng Diyosay ihahain sa Templo (Lc 2:22).

Ito ang Paskuwa kay Yawe (12:27). Magkakaroonng bagong kahulugan ang piyestang ito na galing samga pagano: pinagtitibay ng dugo ng Kordero angpakikipagtipan ni Yawe sa bayang pinili niya mula salahat ng iba pang mga bayan. Mula noo’y magigingpiyesta ng kasarinlan ng Israel ang Paskuwa, at sa mgaaraw ng Paskuwa loloobin ng Diyos na mamatay atmabuhay si Jesus. Pinagtitibay ng kamatayan ni Jesusang Bagong Pakikipagtipan ng Diyos sa mga tao(Lc 22:20).

Bawat misa ay pagsasangayon sa pagkamatay atpagkabuhay ng Kordero ng Diyos, si Kristo. Tinutulu-ngan ba tayo nito na makapasok nang mas malalim saating bokasyon para makapaglingkod sa daigdig napatuloy na pinalalaya ng Diyos? Malayong-malayo itosa kaisipang isang tungkuling panrelihiyon ang dapattuparin.

EXODUS 12

• 15. Makalipas ang mga dantaon, nang magingbayan ng mga magsasaka ang Israel, naging kaugaliannila na ipagdiwang taun-taon sa panahon ng tagsibolang isang linggong piyesta kung kailan sila kumakainng tinapay na walang lebadura. Galing din sa mgapagano ang piyestang ito. Ngunit sa halip na kalabaninng mga paring Judio ang pagdiriwang nito, masginusto nilang pagsamahin ang sanlinggong ito at angpiyesta ng Paskuwa, at bigyan ito ng bagongkahulugan sa pag-uugnay nito sa Paglabas mula saEhipto. Ipapaalaala ng di-pinaalsang tinapay ang ma-daliang pag-alis ng mga Israelita kayat wala na silangpanahon para magpaalsa pa ng tinapay.

Isang halimbawa ang ibinibigay sa atin dito ng Biblia:anong pagpapakahulugang Kristiyano meron angmga piyestang sa simula ay wala naman, gaya ngBagong Taon, Araw ng Paggawa?

156tinapay na may lebadura mula sa unahanggang ikapitong araw ay hindi na ma-bubuhay sa Israel. 16 Magkakaroon ng banal napagtitipon sa unang araw, at isa pa sa ikapitongaraw. Walang magtatrabaho sa mga araw na itomaliban sa kinakailangang paghahanda ngpagkain.

17 Ipagdiwang ninyo ang Piyesta ng Tinapayna Walang Lebadura, sapagkat sa araw na iyonko inilabas ang inyong mga hukbo mula saEhipto. Ipagdiwang ito sa mga susunod nasalinlahi bilang panghabampanahong kautu-san. 18 Sa unang buwan, mula sa hapon ngikalabing-apat na araw hanggang sa ikadala-wampu’t isa, tinapay na walang lebadura anginyong kakanin.

19 Hindi dapat magkaroon ng lebadura sainyong mga bahay sa loob ng pitong araw.Sinumang kakain ng anumang may lebaduraay hindi na mabubuhay pa sa Israel, magingdayuhan man o katutubo. 20 Huwag kakain nganumang may lebadura; tinapay na walanglebadura ang kakanin ninyo sa lahat ng inyongtirahan.”

• 21 Tinawag ni Moises ang lahat ngmatatanda ng Israel, at sinabi sa kanila:“Pumili kayo at kumuha ng isang hayoppara sa bawat pamilya, at katayin angkordero ng Paskuwa. 22 Kumuha ng isangsanga ng isopo at ilubog sa dugong nasaplanggana, at iwilig ang dugo sa mag-kabilang poste at hamba ng pintuan: atwalang sinuman sa inyo ang lalabas sapinto ng kanyang bahay hanggangumaga. 23 Sapagkat dadaan si Yawe paratagain ang Ehipto at kapag nakita niyaang dugo sa hamba at mga poste ng pin-tuan, lalampasan niya ang pinto at hindipahihintulutang pumasok ang Mamu-muksa sa inyong mga bahay paramanaga.

24 Sundin ninyo at ng inyong mga inapoang tagubiling ito bilang panghabam-panahong kautusan; 25 gagawin ninyo angseremonyang ito pagpasok ninyo salupaing ibibigay sa inyo ni Yawe, tulad ngkanyang ipinangako. 26 At kung tanunginkayo ng inyong mga anak – Ano ang ibigsabihin ng seremonyang ito? – 27 sasa-bihin ninyo sa kanila – Ito ang pag-aalay

ng Paskuwa kay Yawe: nilampasan niyaang mga bahay ng mga Israelita sa Ehiptonang tagain niya ang mga Ehipsiyo, atiniligtas ang ating mga bahay.”

Nang marinig ito ng sambayanan,yumuko sila at sumamba. 28 At nagsilakadang mga Israelita at ginawa ang iniutos niYawe kina Moises at Aaron.

Kamatayan ng mga panganay29 Kinahatinggabihan, tinaga ni Yawe

ang lahat ng panganay sa Ehipto, mula sapinakapanganay ni Paraon na tagapag-mana ng trono hanggang sa panganay ngbilanggong nasa piitan pati ang unanganak ng lahat ng hayop.

30 Nagising nang gabing iyon si Paraon,ang kanyang mga opisyal at lahat ngEhipsiyo, at nagkaroon ng malakas napanangisan sa Ehipto sapagkat walangbahay na hindi namatayan.

31 Nang gabi ring iyon, ipinatawag niParaon sina Moises at Aaron, at sinabi:“Sige, tumindig kayo at iwan ang akingbayan. Umalis na kayo at sumamba kayYawe tulad ng sabi ninyo. 32 Dalhin ninyoang inyong mga tupa at mga baka, tuladng sabi ninyo, at magsilayas kayo! Atsumaakin nawa ang pagpapala.” 33 Ina-pura rin ng mga Ehipsiyo ang samba-yanan na umalis sa lupain sa lalong ma-daling panahon, at sinabi nila: “Mama-matay tayong lahat kapag hindi silaumalis.”

34 Kaya dinala ng mga Israelita angmasa ng harina na hindi pa nalalagyan nglebadura, at pinasan ito na nasa lalagyangpinagmamasahan na nakabalot sa kani-lang mga kapa. 35 Ginawa ng mga Israelitaang sinabi sa kanila ni Moises, at nang-hingi sila sa mga Ehipsiyo ng mga bagayna yari sa ginto at pilak at ng mga damit.36 Pinagmagandang-loob ni Yawe angmga Ehipsiyo sa kanyang bayan, at ibi-nigay ng mga ito sa kanila ang kanilanghinihingi, kaya nasamsaman nila angEhipto.

EXODO 12

157Pag-alis ng mga Israelita

• 37 Umalis ang mga Israelita sa Ra-meses patungo sa Sukot; halos anim-naraang libong lalaki na naglalakad,hindi pa kasama sa bilang ang mga bata.

38 Kasama rin nilang umalis ang isangmakapal na pulutong ng lahat ng uri ngtao, gayundin ang napakaraming kawanng mga tupa at mga baka.

39 Ginawa naman nilang tinapay nawalang lebadura ang masa na kanilangdala mula sa Ehipto. Hindi pa iyon nala-lagyan ng lebadura dahil hindi sila pu-wedeng maantala nang palayasin sila saEhipto kaya hindi na sila nakapagbaon.

40 Tumira sa Ehipto ang mga Israelita saloob ng apatnaraa’t tatlumpung taon.41 Sa katapusan ng apatnaraa’t tatlum-pung taong ito, sa pinakahuling arawmismo, umalis sa Ehipto ang lahat nghukbo ni Yawe.

42 Ito ang gabi ng pagbabantay ni Yaweupang ilabas sa Ehipto ang Israel. Parakay Yawe ang gabing ito, at ang gabi ringito ang gabi ng pagbabantay ng mgaIsraelita, taun-taon, sa habang panahon.Mga batas tungkol sa Paskuwa

43 Sinabi ni Yawe kina Moises at Aaron: “Itoang mga kautusan sa pagdiriwang ng Pas-kuwa. Walang dayuhang kakain nito, 44 libansa aliping tinuli pagkabili sa kanya. Makaka-

kain siya nito, 45 ngunit hindi ang pansamanta-lang naninirahan o ang upahang mangga-gawa. 46 Kakainin ang buong kordero sa loob ngisang bahay lamang, at sa karne nito ay walangilalabas ng bahay. Huwag babaliin ang alin-man sa mga buto nito. 47 Ipagdiriwang ng buongpamayanan ng Israel ang seremonyang ito.

48 Kung may dayuhang nakikipamayan sainyo at gustong ipagdiwang ang Paskuwa niYawe, kailangang ipatuli niya ang lahat nglalaki sa kanyang sambahayan. At maaari nasiyang dumulog tulad ng isang isinilang salupain, ngunit walang lalaking di-tuli ang ma-aaring makisalo dito. 49 Iisa lang ang batas parasa mga katutubo at mga dayuhang nakikipa-mayan sa inyo.”

50 Ginawa nga ng lahat ng Israelita ang ini-utos ni Yawe kina Moises at Aaron. 51 At nangaraw ding iyon, inilabas ni Yawe ang mgaIsraelita, bata-batalyon, mula sa lupain ngEhipto.

Pag-aalay sa mga panganay na anak1 Nagsalita si Yawe kay Moises sa pagsa-sabing: 2 “Italaga ninyo sa akin ang lahat

ng panganay: akin ang mga anak na lalaki ngIsrael na magbubukas sa bawat sinapupunan,maging tao o hayop.”

3 Sinabi ni Moises sa sambayanan: “Alala-hanin ninyo ang araw na lumabas kayo saEhipto mula sa bahay ng pagkaalipin, sapagkatinilabas kayo ni Yawe mula roon nang maymalakas na kamay; at dahil dito, hindi kayokakain ng tinapay na pinaalsa.

• 4 Buwan ng Abib ang inyong pag-alis.5 Kapag dinala na kayo ni Yawe sa lupain ng mga

• 21. Matutunghayan natin dito ang iba pang mgatagubilin tungkol sa pagdiriwang ng Paskuwa.

• 37. Isang makapal na pulutong ng lahat ng uring tao (38). Walang pagkakahawig sa bayang banalang mga pagala-galang Israelita. Naroon ang mgataong dahil sa kung anu-anong mga dahilan aynagpasyang umalis kasama ni Moises. Hinuhuli ngTagapagligtas ang lahat sa kanyang lambat, at sapaglipas lamang ng panahon, sa pagharap ng mga itosa mga pagsubok sa disyerto ay saka niya pagbubukud-bukurin ang mabubuti at masasama.

Animnaraang libong lalaki. Gusto lamang sabihinng di-kapani-paniwalang bilang na ito ang pan-relihiyong kahalagahan ng pag-alis na ito. Sa totoo’yhindi lalampas nang mga dalawandaan ang mga lalakipati na ang kanilang mga asawa’t anak na kasamangumalis ni Moises. Alalahanin nating sila’y mga pastol,

at hindi sila mabubuhay nang may bababa sa tig-sasampung hayop. Ang isang grupo ng dalawandaangkatao ay mangangahulugan ng mga dalawanlibongtupa at asno. Hindi kayang sustinihan ng mga balon ngSinai at ng mga oasis nito ang mas maraming kawan.Magkakamali siguro tayo kung, dito at sa iba pang mgaaklat ng kasaysayan, ay isasalin natin ang salitangnangangahulugan ng grupo ng sampung tao bilangsanlibong tao. Hindi gaanong mahalaga ang mgapagpapalabis sa katotohanan na likas sa popular nabersiyon ng isang salaysay: hindi pinipigilan ng mga itoang Diyos na masabi ang gusto niyang sabihin. Totoomuli ang mensahe rito. Ang pag-alis na ito ng bayan niMoises ay simula ng isang napakalaki at pambihirangkaranasan.

• 13.4 Magiging pinakatanda para sa iyo saiyong kamay (tingnan 9 at 16). Gumagamit ng mga

EXODO 13

13

158Kananeo, Heteo, Amorreo, Heveo at Yebuseo,sa lupaing dinadaluyan ng gatas at pulot-pukyutan na isinumpa niya sa inyong mganinuno na ibibigay sa inyo, gagawin ninyo angseremonyang ito sa buwang ito.

6 Kakain kayo ng tinapay na walang lebadurasa loob ng pitong araw, at magpipiyesta kayo sakarangalan ni Yawe sa ikapitong araw. 7 Tinapayna walang lebadura ang kakanin ninyo sa loobng pitong araw, at hindi kayo dapat kakitaan ngtinapay na may lebadura, o ng lebadura sa buoninyong nasasakupan. 8 Sa araw na iyon, sa-sabihin ninyo sa inyong anak – Ginagawa ko itodahil sa ginawa ni Yawe para sa akin nanglumabas ako sa Ehipto.

9 Ang seremonyang ito ay magiging pinaka-tanda para sa iyo sa iyong kamay at isang pag-aalaala sa iyong noo, upang laging sumaiyongmga labi ang Aral ni Yawe, sapagkat inilabas kani Yawe mula sa Ehipto nang may malakas nakamay. 10 Dahil dito, tutuparin mo ang kautu-sang ito sa takdang panahon taun-taon.

11 Kapag dinala ka na ni Yawe sa lupain ngmga Kananeo at ibinigay iyon sa iyo, tulad ngisinumpa niya sa iyo at sa iyong mga ninuno,12 ibubukod mo para kay Yawe ang lahat ngunang magbubukas ng sinapupunan, at lahat ngpanganay pati ng inyong mga hayop. Para kayYawe ang mga panganay na lalaking ito.

13 Bawat panganay na asno ay tutubusin ngisang kordero, at kung hindi ninyo ito tutubusin,babaliin ninyo ang leeg nito. Tutubusin ninyoang bawat panganay sa inyong mga anak nalalaki. 14 Kung sa hinaharap ay tanungin kayo nginyong anak kung ano ang ibig sabihin nito,sasabihin ninyo – Inilabas kami ni Yawe mula saEhipto nang may malakas na kamay, mula sabahay ng pagkaalipin. 15 Nang magmatigas siParaon na payagan kaming umalis, pinatay niYawe ang bawat panganay sa Ehipto, magingtao o hayop. Ito ang dahilan kung bakit iniaalayko kay Yawe ang lahat ng panganay na lalaki saaking mga hayop, at tinutubos naman ang ba-wat panganay sa aking mga anak na lalaki.

16 Ito ang magiging pinakatanda sa iyongkamay at tatak sa pagitan ng iyong mga mata,

na magpapaalaala sa iyo na inilabas kami niYawe mula sa Ehipto nang may malakas nakamay.

Ang pag-alis17 Nang paalisin ni Paraon ang sambayanan,

hindi sila dinala ng Diyos sa daang nasa lupainng mga Pilisteo, bagamat iyon ang mas malapit,sapagkat naisip ng Diyos na maaaring masiraanng loob at magbalik sa Ehipto ang sambayanankung makita nilang sila’y mapapalaban. 18 Kayapinaliko ng Diyos ang sambayanan sa daangnasa ilang patungo sa Dagat ng Mga Tambo. Atumalis nga ang mga Israelita sa Ehipto, nakaha-nay na lima-lima.

19 Dinala ni Moises ang mga buto ni Josesapagkat pinasumpa nito ang mga anak ngIsrael sa pagsasabing “Tiyak na dadalawin kayong Diyos kayat dalhin ninyo ang aking mga butomula rito.”

20 Mula sa Sukot, tumigil sila sa Etam na nasamay hangganan ng disyerto. 21 Sa araw ay nasaunahan nila si Yawe sa isang haliging ulap upangituro sa kanila ang daan, at sa gabi nama’y saisang haliging apoy upang bigyan sila ng li-wanag, kaya nakapaglakbay sila araw at gabi.22 Hindi nawala sa harap ng sambayananmaging ang ulap kung araw o ang apoy kunggabi.

Hinabol ng mga Ehipsiyo ang mga Israelita1 At sinabi ni Yawe kay Moises: 2 “Sa-bihin mo sa mga Israelita na bumalik at

tumigil sa harap ng Pihahirot, sa pagitan ngMigdol at ng dagat, paharap sa Baal-Sefon. Mag-kampo kayo sa tapat mismo ng lugar na ito atmalapit sa dagat. 3 Kaya iisipin ni Paraon nanaligaw ang mga Israelita at nakulong sa dis-yerto. 4 At patitigasin ko naman ang puso niParaon upang habulin kayo, at luluwalhatiinako dahil kay Paraon at sa kanyang mgahukbo, at malalaman ng mga Ehipsiyo na ako siYawe.”

Gayon nga ang ginawa ng mga Israelita.

Pagtawid sa Dagat ng Mga Tambo• 5 Nang maipagbigay-alam sa hari ng

EXODO 13

tato at mga bagay na panrelihiyon ang ibang mgabayan para ipakita ang kanilang kaibahan pag datingsa relihiyon. Ngunit makikilala naman ang mga Is-raelita sa pagdiriwang ng araw ng pagliligtas sa kanilang Diyos nilang Tagapagligtas.

• 14.5 Sa pinakagabi ng pag-aalay sa KorderongPampaskuwa, lumakad ang mga Hebreo. Hinabol sila

ng mga Ehipsiyo at inabutan naman sila nang nasamay latian na sila sa baybayin ng Dagat ng Tambo(13:17). Binubuksan ng Diyos ang daan para sa kan-yang bayan upang iligtas ito, samantalang nalulunodnaman ang kanilang mga kaaway.

Huwag kayong matakot! Hindi pababayaan ngDiyos ang mga umaalis patungo sa daan ng paglaya.Sumasagot si Moises na parang nakikita ang di-

14

159 EXODO 14

Sa paglalahad sa atin ng Biblia ng magandang larawan ng Exodo ng isang buong bayan, pinasisimple nito angkatotohanan. Napatunayan ng mga dalubhasa sa kasaysayan na maraming grupo ng mga nomad ang labas-masoksa Ehipto nang mga taong iyon: isa sa mga ito ang bayang pinalaya ni Moises. Ngunit parang pinaghahalo ngsalaysay sa Biblia ang mga alaala ng dalawang magkaibang grupo.

Ang isang grupo siguro’y pinalayas mula sa Ehipto dahil sa pagkakaroon ng salot (ang pansampung salot) nangmga taong 1400. Maaaring lumabas ang grupong ito sa “ruta ng mga kuta at nilakad ang lugar na iyon ngdalampasigan na pinuntahan ng mga pugo” (Ex 16:13; Blg 11:31). At saka sila dumating sa oasis ng Kades kungsaan sila matagal na naglagi hanggang sa dumating ang isa pang grupo. Binubuo ng mga tribu nina Ruben, Simeon,Levi at Juda ang pulutong na ito. Sila ang papasok sa Palestina pa-timog:

Lumabas namang kasama ni Moises ang ikalawang grupo, at tumakas sa dilim ng gabi nang mga taong 1260.Tinahak nila ang daan ng mga aliping takas sa may timog ng Sinai. Sila ang mga saksi sa milagro sa Dagat ng MgaTambo, at pagkatapos ay dumating sila sa Bundok Horeb matapos silang dumaan sa rehiyong tinutubuan ng mgapunong tamarisko na nagbubunga ng manna (Ex 16:14; Blg 11:7). Matapos tumigil sa Kades, malamang na anggrupong ito na binubuo ng mga tribu nina Efraim, Manases at Benjamin ang pumasok sa Palestina pa-silangan sapagtawid nila sa Jordan kasama ni Josue (Jos 3).

Ang mga ruta ng Exodo

1234567812345678123456781234567812345678

123456781234567812345678123456781234567812345678

Dito dumatingang mga pugo

Dito nanguhang manna

160EXODO 14Ehipto na nakaalis na ang sambayanan,nagbago ng isip si Paraon at ang kanyangmga opisyal tungkol sa sambayanan. Si-nabi nila: “Ano itong nagawa natin? Pina-yagan nating makaalis ang Israel at ma-kalaya sa paninilbihan sa atin!”

6 Ipinahanda ni Paraon ang kanyangkaruwahe at isinama ang kanyang hukbo.7 Dinala niya ang animnaraan sa kanyangpinakamahusay na mga karwahe, patiang lahat ng karwahe ng Ehipto, at sakaysa mga ito ang mga mandirigma.

8 Pinatigas ni Yawe ang puso ni Paraong haring Ehipto, kaya hinabol niya ang mga Israelitana matagumpay namang naglalakad. 9 Hinabolng mga Ehipsiyo – ng lahat ng karwahe atkabayo ni Paraon, ng kanyang mga manganga-bayo at hukbo – ang mga Israelita, at naabutanang mga ito na nagkakampo sa tabing-dagat,malapit sa Pihahirot, sa tapat ng Baal-Sefon.

10 Papalapit na si Paraon, tumingin angmga Israelita, at naku! kasunod nilangdumarating ang mga Ehipsiyo. Lubhasilang natakot, at sumigaw kay Yawe.11 Sinabi nila kay Moises: “Wala bang

libingan sa Ehipto kaya mo kami dinala sadisyerto para mamatay? Ano itong gi-nawa mo sa amin at inilabas mo kami saEhipto? 12 Di ba’t sinabi na namin sa iyo saEhipto – Huwag mo kaming pakialaman;pabayaan mo kaming manilbihan sa mgaEhipsiyo. Mas mabuti pa nga sanang na-nilbihan na lamang kami sa mga Ehipsiyokaysa mamatay sa disyerto!”

13 Sinabi ni Moises sa sambayanan:“Huwag kayong matakot! Manatili kayosa inyong kinatatayuan at tingnan angpagliligtas na gagawin ni Yawe para sainyo ngayon. Hindi na ninyo makikitapang muli kailanman ang mga Ehipsiyona nakikita ninyo ngayon! 14 Ipakikipag-laban kayo ni Yawe; at wala kayong anu-mang gagawin.”

15 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Bakit ka du-maraing sa akin? Sabihin mo sa mga Israelitana magpatuloy sa paglakad. 16 Itaas mo angiyong tungkod at iunat ang iyong kamay sadagat, at hatiin iyon upang makatawid sadagat ang mga Israelita nang hindi nababasaang mga paa. 17 Patitigasin ko ang puso ng mgaEhipsiyo, kayat hahabulin nila kayo. At lulu-

nakikita (Heb 11:27), at ang kanyang pananam-palataya ang nagpapasimula sa pakikisangkot ngDiyos.

Pinaihip ni Yawe ang hanging-silangan. Sa totoo’yhindi gaanong malinaw ang pinakamatandang salay-say tungkol dito. Hindi nito sinasabing tumawid sadagat ang mga Israelita kundi nakita nilang patay sadalampasigan (14:30) ang mga humahabol sa kanila.

Ganoon nga kaya kabanayad ang pakikisangkot atpagkilos ng Diyos: nagkaroon kaya ng pagguho nglupa o biglang pagtaas ng tubig? Sapat na iyon parailigtas ang mga hinahabol. Ngunit ang pakikisangkotng Talaga ng Diyos – napakarami nito sa daigdig – aywalang mababago sa kasaysayan kung wala roon siMoises na propeta ng Diyos para magbigay-kahulugansa pangyayaring iyon: pinalalaya ni Yawe ang Israelupang maging bayan niya.

Ito ang itinuturo sa atin ng sumunod na salaysay nanasusulat sa mas maliit na letra. Ikinukuwento nito angpagtawid na ito sa dagat sa paraang mapagtagumpayat bidang-bida. Dito’y maayos na nakapilang lumala-kad ang mga tao ni Moises sa magkabilang pader ngtubig! Isang tropa ng mga takas? Talaga nga! Mgahukbo sila ni Yawe (12:41). Sa kanila sinisimulan ngDiyos ng mga dukha ang muling paggawa sa daigdig.

Kaya nagsisilbi pa ring isang huwaran ng kasay-

sayang Kristiyano ang paglaya ng Israel. May iba pangmga tagumpay tayong makikita, maliliit at malalaki, nanagpaunlad sa Kaharian ng Diyos at kanyang Kataru-ngan. Dito ma’y may mga grupo ring nakatalaga sagawang pagpapalaya na nakipagharap nang walangsandata laban sa Paraon at sa kanyang mga karwahe,mga opisyal at mga burukrata.

Ang mga tumawid sa kabilang dalampasigan ayhindi na kapareho ng dati: nagsimula na nga angBayan ng Diyos. Isusulat naman ni Pablo tungkol dito:“Nabinyagan sa Ulap at sa Dagat ang ating mganinuno” (1 Cor 10:2), na ibig sabihi’y nakatawid sila satubig na nagdudulot ng kamatayan, salamat sa Diyosna nasa Ulap. Nangangahulugan ang Ulap na kasamang kanyang bayan si Yawe, at sa mahiwagang paraa’ykapiling siya ng bayang “bininyagan” na kanyanginaakay.

Kailangan din tayong tumawid sa dagat: mga pa-mayanang Kristiyano, mga bagong mananampa-lataya, iwan na natin ang buhay na nakahiwalay, atdiskubrihin natin ang bagong kahulugan ng buhay.Pero hindi natin ito magagawang nag-iisa kundi sama-sama, habang patuloy na lumalago at namumunga angpamayanan.

Pagtawid sa dagat: binyag at paglaya: tingnanHeb 11:23-40; 1 P 1:13-15; Pag 7:13-17 at 12:10-12.

161walhatiin ko ang aking sarili nang dahil kayParaon at sa buo niyang hukbo, nang dahil sakanyang mga karwahe at mga manganga-bayo. 18 Malalaman ng mga Ehipsiyo na ako siYawe kapag ako’y dinakila nang dahil kayParaon at sa kanyang mga karwahe at mgamangangabayo!”

19 Nagpahuli naman ngayon ang Ang-hel ng Diyos na nangunguna sa mgaIsraelita. Lumipat din ang haliging ulapmula sa harap, at tumayo sa likod nila,20 sa pagitan ng mga kampo ng mgaIsraelita at ng mga Ehipsiyo. Nagbigay ngliwanag ang ulap sa isang hukbo, at ka-rimlan naman sa kabila, kaya hindi nag-abot ang mga hukbo sa buong magda-mag. 21 Iniunat ni Moises ang kanyangkamay sa dagat, at magdamag na pina-ihip ni Yawe ang malakas na hangingsilangan, at tinuyo ang dagat.

Nahati ang mga tubig, 22 at pumunta angmga Israelita sa tuyong lupa sa gitna ng dagat,samantalang ang mga tubig ay naging pader sakanan at sa kaliwa nila. 23 Hinabol sila ng mgaEhipsiyo, at sinundan sila sa laot ng dagat nglahat ng kabayo ni Paraon, ng kanyang mgakarwahe at mga mangangabayo.

24 Nang sumapit ang madaling-araw,tiningnan ni Yawe mula sa haliging apoyat ulap ang kampo ng mga Ehipsiyo, atginulo iyon. 25 Pinabaon niya ang mga

EXODO 15

15

gulong ng kanilang mga karwahe kayatbahagya na silang makagalaw. At sinabing mga Ehipsiyo: “Tumakas na tayo samga Israelita sapagkat si Yawe ang luma-laban sa Ehipto para sa kanila.”

26 Sinabi ni Yawe kay Moises: “Iunat moang iyong kamay sa dagat at pabalikin moang mga tubig sa mga Ehipsiyo, sa kanilangmga karwahe at mga mangangabayo.”27 Iniunat nga ni Moises ang kanyang kamaysa dagat.

Sa pagbubukanliwayway, nanumbalik sadati ang dagat. Nagsikap tumakas ang mgaEhipsiyo ngunit itinumba sila ni Yawe sa dagat.

28 Bumalik ang mga tubig at tinabunan angmga karwahe at mga mangangabayo – angbuong hukbo ni Paraon na sumunod sa mgaIsraelita sa dagat.

Wala isa mang nakaligtas sa kanila. 29 Luma-kad naman ang mga Israelita sa tuyong lupa sakalagitnaanan ng dagat, na ang mga tubig aynaging pader sa kanan at kaliwa nila.

30 Sa araw na iyon, iniligtas ni Yaweang Israel sa mga kamay ng mga Ehip-siyo, at nakita ng Israel ang mga Ehip-siyong patay sa dalampasigan. 31 Nakitang Israel ang mga kahanga-hangang ba-gay na ginawa ni Yawe laban sa Ehiptopara sa kanila. At nagkaroong-pitagankay Yawe ang sambayanan, at naniwalasila kay Yawe at kay Moises na kanyanglingkod.

• 1 At inawit ni Moises at ng mga Israelita ang awit na ito kay Yawe:“Aawitan ko si Yawe,

dahil itinampok niya ang kanyang sarilikabayo at sakay, itinapon niya sa dagat.

2 Si Yawe ang aking lakas at awit,at siya ang aking kaligtasan.

Siya ang aking Diyos, at pupurihin ko siya;ang Diyos ng aking ama, ipagbubunyi ko siya.

• 15.1 Sigaw ng masayang pasasalamat angunang awit ni Moises. Isa rin itong pahayag ng pa-nanampalataya. Sinasabi sa isang salmo: “Masaya angbayang marunong magpuri.”

Walang maipagmamalaki ang bayang pinalaya satagumpay na ito ng Diyos at ni Moises na tao ngpananampalataya. Wala silang ibang marapat gawinkundi magpasalamat sa Diyos.