Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

(BAP)

Önleme

1.3.4. Önleme

1.3.4. Önleme 3

Zihinsel yetersizlik ve başka bozuklukları önlemeye yönelik üç

farklı yöntem;Birincil önleme: zihinsel yetersizliğe

neden olabilecek durumun ortadan kaldırılmasıdır.

İkincil önleme: Zihinsel yetersizliğe neden olan durumun ortadan

kaldırılmasıdır.

Üçüncül önleme: Zihinsel yetersizliğin etkilerini en aza indirmektir.

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalar

Yeni doğan taraması; PKU ve hormon analizleri

Fenilketonüri erken dönemde teşhis edilebilirse, çocuklar normal gelişimini sürdürebilmektedir.

Tiroit hormonu taraması gerekir. Bu hormonun eksikliği zihinsel yetersizliğe neden olmaktadır.

Bozukluğun erken dönemde anlaşılması ile ilerideki sağlık problemlerinin önüne geçilebilmektedir.

1.3.4. Önleme 4

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalar

Rh uyumsuzluğu ve sarılığın önlenmesi

Kanda RH denilen madde varsa RH(+), yoksa RH(-) olarak nitelendirilir.

Bazı durumlarda annenin kanı RH(-), çocuğun kanı RH(+) olduğunda, annenin bağışıklık sistemi RH(+) maddesine karşı antikor denilen, bağışıklık sistemi hücreleri üretebilir.

1.3.4. Önleme 5

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalar

Rh uyumsuzluğu ve sarılığın önlenmesi

Bu durum ilk çocuğu etkilemez, ancak ikinci çocuğun kan grubu da RH (+) ise uyumsuzluğun önüne geçmek için ilk gebelikte anneye RH(+)’e tepki vermemesini sağlayan ilaç verilmelidir.

1.3.4. Önleme 6

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalarHIB aşısı

HIB erken dönemde bebekleri etkileyen bir bakteridir.

Menenjiti de içeren çeşitli hastalıklara yol açabilmektedir

Yeni doğan çocuklara yapılan aşı sayesinde hastalıkların yüksek oranda önüne geçilmiş olur.

1.3.4. Önleme 7

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalar

Kızamık ve kızamıkçık aşıları

Hamile kadınların kızamık ve kızamıkçık hastalığı geçirmeleri, çocuklarda önemli sağlık problemlerine neden olabilir.

Kızamık hastalığı da çoğu çocukta hafif geçmesine rağmen, bazı çocuklarda beyin zedelenmesine varan sonuçlara neden olabilir.

1.3.4. Önleme 8

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalar

Genetik danışmanlık

Akraba evliliği bozukluk içeren çekinik genlerin bir araya gelme olasılığını arttırdığı için zihinsel yetersizlikte önemli bir risk faktörüdür.

Genetik danışmanlıkta anne baba ile yapılacak görüşmeler ve tıbbi analizler ile olası riskler belirlenmeye çalışılır ve aileye bilgi verilir.

1.3.4. Önleme 9

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin

çalışmalarDüşük doğum ağırlığı

Bebeklerin 2500 gramdan düşük olan doğum ağırlıkları için kullanılır.

Zihinsel yetersizliği olan anne adaylarının düşük doğum ağırlığına sahip çocuk dünyaya getirme olasılıkları daha yüksek görülmüştür.

1.3.4. Önleme 10

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalar

Düşük doğum ağırlığıSağlıklı Gebelik İçin Önemli

KonularDinlenmelerine ve uykularına dikkat etmeleri

Sağlıklı şekilde beslenmeleri

Yolculuk esnasında emniyet kemeri kullanmaları

Sigara ve alkolden uzak durmaları

Bulaşıcı hastalığı olabilecek kişilerden ve sağlıksız ortamlardan uzak durmaları

Ağır eşya kaldırmamaları

1.3.4. Önleme 11

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin

çalışmalarçeşitli taramalar

Gebelik süresince yapılacak çeşitli taramalar da olası risk etmenlerini ortaya çıkarabilecektir. Genelde yapılan taramalar; üçlü test, ikili test, amniyosentez, CVS, ultrasonu içermektedir.

1.3.4. Önleme 12

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin

çalışmalarÇeşitli taramalar- Üçlü test ve ikili

test Down Sendromu olasılığını belirlemek üzere yapılan analizleri

içermektedir.

İkili test 11 ve 14. haftalar arasında, üçlü test ise 18-20. haftalar arasında yapılabilmektedir.

Bir iki gün içerisinde sonuç alınabildiği için hızlı bir yöntem olarak değerlendirilir

1.3.4. Önleme 13

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalar

Çeşitli taramalar-Amniyosentez

Ana rahmini çevreleyen amniyotik sıvıdan örnek alınması ve tahlil edilmesini içermektedir.

Genelde 16-18. haftalarda uygulanan bir yöntemdir.

Genelde ikili-üçlü test sonucu riskli olarak değerlendirilen gebeliklerde uygulanır.

1.3.4. Önleme 14

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin

çalışmalarÇeşitli taramalar-CVS

Gebeliğin 10-12. haftalarında uygulanabilir ve pek çok genetik bozukluk bu uygulama

ile belirlenebilmektedir.

1.3.4. Önleme 15

Birincil ve ikincil önlemeye ilişkin çalışmalar

Çeşitli taramalar-Ultrason

Zihinsel yetersizlik ile ilgili bozukluklar, Down Sendromu ve çeşitli sinir sistemi problemleri ultrason ile

tespit edilebilmektedir.

1.3.4. Önleme 16

Üçüncül Önleme

Çocuğun durumunun erken gelişim dönemlerinde ortaya konmasıdır.

Erken tanılam

a Çocuğun ilk yaşlarında destekleyici hizmetleri almasıdır.

Bu hizmetler çocuğun kas iskelet yapısı, konuşma becerileri, sosyal becerileri ve zekâ gelişimi ile ilgili olabilir.

Erken müdahal

e

1.3.4. Önleme 17