130405 sfashortboekje cs5 · vinex-ontwikkelingen. daarnaast leefde er ook sterk het standpunt dat...

VINEXt ATELIER

BRUUT

VINEXt SYNOPSIS maart 2013

Mede tot stand gekomen met: Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Gemeente Almere, Gemeente Arnhem, Gemeente Den Haag, Gemeente Tilburg

2

INLEIDINGIn het nabije verleden zijn er al verschillende onderzoeken gedaan naar de Vinex-wijk. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld de ‘Vinex atlas’ en ‘Vinex een morfologische verkenning’. Deze studies hebben echter met name een beschouwend karakter. Nu vele Vinex wijken voltooid zijn is de tijd aange-broken om te toetsen of de wijken flexibel genoeg zijn om zich aan te passen aan toekomstige wensen en trends. VINEXt onderzoekt het functioneren van reeds gerealiseerde Vinex-locaties en de trends die daar in de toekomst invloed op kunnen hebben. VINEXt onderzoekt de mogelijkheden tot trans-formatie van de verschillende types Vinexwijken tot levensloopbestendige en trend volgende wijken.

Een stad krijgt al naargelang haar positie, manier van ontwikkeling en bevol-kingssamenstelling pas naarmate de jaren verstrijken een eigen unieke iden-titeit. Bij beschouwing van de gerealiseerde Vinex-wijken wordt het ontbre-ken van een duidelijke relatie met de omgeving, het landschap en plaatselijke karakteristieken en culturen vaak pijnlijk duidelijk. Dit onderzoek stelt de zoektocht naar ‘een landschappelijk fundament’ en de ‘culturele identiteit van de plek’ dan ook als centraal. Hierbij zijn we met name geïnteresseerd in de minder uitgesproken (middel) grote Vinex-wijk. Juist in deze wijken is naar ons idee een ontzettende kwaliteitsslag te maken.

De Vinex-wijk is in algemene zin de minst dicht bebouwde van alle 20e eeuwse stadsuitbreidingen. In theorie beschikt de Vinex-wijk dus over een flink ontwikkelpotentieel. Planvorming in de wijken die zich binnen het grondgebied van de netwerkstad bevinden zou kunnen resulteren in een ver-dichtingslag die zorgt voor een grotere mate van zelfvoorziening en een eigen identiteit. Landelijk gelegen wijken zouden daarentegen juist open gebroken kunnen worden om zo beter aan te sluiten op het omringende landschap.

Een onderzoek naar de Vinex lijkt misschien vroeg, op dit moment zijn er immers nog Vinex-wijken in aanbouw. Maar veel van deze wijken zijn ontwik-keld in een overspannen marktsituatie. Een tijd waarin grondprijzen de pan uit rezen, de vraag geen grenzen kende en ontwikkelaars konden bouwen zonder stil te staan bij kwaliteit of toekomstwaarde. Productie was het enige criterium, het eenzijdige aanbod werd wegens afwezigheid van alternatieven gegarandeerd afgenomen.

Tijdens het onderzoeksproces zijn onze inzichten sterk onderhevig geweest aan nieuwe invloeden en inzichten. Hadden we in eerste instantie nog het beeld om een ‘nieuwe VINEXt ontwerpslag’ te maken kwamen we tot de conclusie dat dit de ontwikkeling van de wijk, in tijden van een economische crisis, niet ten goed kwam. We zouden immers dezelfde houding aannemen zoals de ‘totaalontwerpen’ in de vinex-periode. VINEXt is daarom een experi-ment geworden naar een nieuwe vorm van gebiedsontwikkeling op basis van mogelijke toekomstige wereldbeelden en mogelijke behoeftepatronen binnen de verschillende woonmilieus. Het resultaat van VINEXt zijn generieke bouw-stenen die breed inzetbaar zijn binnen alle vinex-lokaties en daarmee ook een handvat biedt voor het doorontwikkelingen van de Vinexwijken al naar gelang de behoeften vanuit de wijk.

VINEXt 5

bron: Vinex! een morfologische verkenning

vinex! een morfologische verkenning 20 � 21

Vinex-uitleglocaties in Nederland

Vinexwijk

Bebouwing

Snelwegen

Bron: ‘Verstedelijking in Nederland

1995-2005’ (1996)

Brandevoort

Lange Steeg

De Blauwe StadDe Held iii

Reitdiep

Heerhugowaard Oostertocht

Vegmo Achter ‘t Hofje

Houten VinexBergschenhoek VinexBerkel en Rodenrijs Vinex

Haverleij

Vlinderbuurt

Zuidbroek

VroonermeerStad van de Zon

Waterakkers-Lunetten

Broekpolder

SaendelftWeidevenne

Velserbroek

Zuiderburen

Stadshagen

De Vijfhoek

Osseveld Woudhuis/Zonnehoeve

Leesten

Nieuwland Vathorst

Almere-Buiten Vinex

Almere StadAlmere Poort

IJburg

Leidsche Rijn

De Aker

Floriande

Getsewoud

Leyhof

Hoogh Teylingen/Hooghkamer

Leidschenveen OosterheemYpenburg

Wateringse VeldEmerald-Delfgauw

Pijnacker Zuid

Nesselande

Portland/Carnisselande

De Volgerlanden Oostpolder/Baanhoek West

Schuytgraaf

Westeraam

Waalsprong

EmpelGroote WielenGagelkamp

Landgoed Driessen

Overhoeken/Nieuwe WarandeReeshofNieuw Wolfshaar

De Kroeten

Boskens

TeteringenSchoenmakerhoek/De Keen

Heivelden/Heuveleind Blixembosch

Hedeman

KollenveldNijrees

Vossenbelt

Eschmarke

Middengebied

Meerhoven

Nieuwe MuntMaasveld

DelftlandenRietlanden

Erica

Stellinghof

Caberg LanakerveldHoogveld-Heerlerbaan

Bakertand

De Akkers

‘t Zand

Gijzenrooi

Hoogveld

De Lange Weeren

Roomburg

Klein Rome/Klaverkamp Essenpas



Vinexwijk

Bebouwing

Snelwegen


1995-2005’ (1996)

Brandevoort

Lange Steeg


Reitdiep




Haverleij

Vlinderbuurt

Zuidbroek



Broekpolder

SaendelftWeidevenne

Velserbroek

Zuiderburen

Stadshagen

De Vijfhoek


Leesten

Nieuwland Vathorst

Almere-Buiten Vinex


IJburg

Leidsche Rijn

De Aker

Floriande

Getsewoud

Leyhof




Pijnacker Zuid

Nesselande



Schuytgraaf

Westeraam

Waalsprong


Landgoed Driessen


De Kroeten

Boskens



Hedeman

KollenveldNijrees

Vossenbelt

Eschmarke

Middengebied

Meerhoven

Nieuwe MuntMaasveld


Erica

Stellinghof


Bakertand

De Akkers

‘t Zand

Gijzenrooi

Hoogveld

De Lange Weeren

Roomburg


VINEX

3

PROBLEEMSTELLINGHoe zien de grote stedenbouwkundige opgaven van de toekomst eruit? VROM voorziet in de periode tot 2030 een vraag naar 440.000 extra woningen. Hoe kunnen we aan deze vraag voldoen nu het tijdperk van de grote gebiedsontwikkelingen voorbij is? Wordt het tijd om de aandacht te verleggen naar de potenties van de bestaande stedelijke voorraad? De herontwikkeling van de wijken uit de jaren 60, 70 en zelfs 80 is in volle gang. Straks is ontegenzeggelijk de beurt aan de half miljoen woningen in de Vinex-wijken.De Vinex is inmiddels veel besproken en bekritiseerd. Het zou hier gaan om te perifeer gelegen monofunctionele wijken die het ontbreekt aan geschiedenis en landschappelijke betekenis. Hierdoor bestaat bij veel critici de vrees dat het de wijken op lange termijn aan kracht ontbreekt om mensen aan zich te binden. Ondanks deze kritiek kiezen vele mede-landers (noodgedwongen!) voor een nieuwbouwwoning in een van deze VINEX wijken, en is ze een “verkoophit” gebleken.

OPGAVEIn het nabije verleden zijn er al verschillende onderzoeken gedaan naar de Vinex-wijk. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld de ‘Vinex atlas’ en ‘Vinex een morfologische verkenning’. Deze studies hebben echter met name een beschouwend karakter. Nu vele Vinex wijken voltooid zijn is de tijd aangebroken om te toetsen of de wijken flexibel genoeg zijn om zich aan te passen aan toekomstige wensen en trends. VINEXt onderzoekt het functioneren van reeds gerealiseerde Vinex-locaties en de trends die daar in de toekomst invloed op kunnen hebben. VINEXt onderzoekt de moge-lijkheden tot transformatie van de verschillende types Vinexwijken tot levensloopbestendige en trend volgende wijken. Een stad krijgt al naargelang haar positie, manier van ontwikkeling en be-volkingssamenstelling pas naarmate de jaren verstrijken een eigen unie-ke identiteit. Bij beschouwing van de gerealiseerde Vinex-wijken wordt het ontbreken van een duidelijke relatie met de omgeving, het landschap en plaatselijke karakteristieken en culturen vaak pijnlijk duidelijk. Dit onderzoek stelt de zoektocht naar ‘een landschappelijk fundament’ en de ‘culturele identiteit van de plek’ dan ook als centraal. Hierbij zijn we met name geïnteresseerd in de minder uitgesproken (middel) grote Vinex-wijk. Juist in deze wijken is naar ons idee een ontzettende kwaliteitsslag te maken.

Onderzoeksvragen:- Wat is de potentie en mogelijkheid tot transformatie van de Vinex-wijk?- Welke ruimtelijke en sociale trends zijn in de toekomst te verwachten? - Hoe kan de Vinex inspelen op deze trends?- Welke bouwstenen tot transformatie kunnen in welke vinex type wor-den ingezet?- Wat zijn de eigenschappen van de vinex-wijken gerelateerd aan omvang, landschappelijke ligging, milieutype en mobiliteit?- Is het mogelijk de Vinex een 2e leven te geven?

0 10 20 30 40 50

KWALITEIT

LEEF

TIJD

WIJ

K

LEVENSCYCLUS VAN EEN WIJK

*

2E P

ION

IERS

FASE

4

FASCINATIEVoorafgaande en tijdens het onderzoek waren meerdere fascinatie’s leidend bij de benaderingswijze van de opgave. Deze fascinatie’s zijn een onderbuikgevoel van waar kansen en potentie’s liggen voor de recente Vinex-ontwikkelingen. Daarnaast leefde er ook sterk het standpunt dat de Vinex geen nieuwe ontwerpslag nodig heeft maar een open benadering met daarin veel ruimte voor ontwikkelingen gestuurd door de tijd en de mens. M.a.w. VINEXt is geen Vinex 2.0 (zie figuur 2) maar een nieuwe benadering voor gebiedsontwikkeling, meer specifiek een nieuwe benadering voor de regeneratie van wijken en woonbuurten.

Een andere fascinatie is het functioneren van de historische stad en de positie van de Vinex hierin (figuur 3). Hoe kan een Vinex-wijk een op zichzelf staande wijk worden met alle karakteristieken van een stad. En welke positie neemt de Vinex-wijk in bij de wooncarrière van de mensen (figuur 4).

Vinex beantwoord sterk de behoefte naar ‘Suburbane ideaal’. Waar zijn bewoners naar opzoek en welke ingrediënten zijn cruciaal voor ‘de suburbane keuze’ (figuur 5). Kunnen we stadse condities combineren met suburbane condities en welke woon- en leefklimaat levert dit op? Is het mogelijk om ‘het omhoog-wonen’ om te buigen in wonen en ‘wortelen’ in de buurt? Welke kansen levert de stagnatie in dit proces op (figuur 6)?

HYPOTHESEDe toekomst brengt veranderingen teweeg in de behoeften van de Vinex-gebruiker op het gebied van programma, ruimtevraag, sociaal-economie, demografie, etc. Op basis van scenario’s wordt inzicht verkregen in de kansen en knelpunten die hierdoor ontstaan in de verschillende typen Vinex-wijken. Bouwstenen kunnen initieel inspelen op veranderende behoeftepatronen. PROCES• classificatie;• analyse van de wijken;- kernopgaven per wijk op de drie cruciale

schaalniveau’s;• opgaven van de wijk per wereldbeeld a.d.h.v. beleid, beheer en ont-

werp;• bepalen van de vinex woonmilieus met de daarbij horende behoefte-

patroon;• strategischekaarten per wereldbeeld voor de verschillende casewij-

ken;• bouwstenen voor de toekomst.• conclusie

A AB

C

SUBURBS SUBURBS

CENTRUM CENTRUM

€ € € €€ €

A AB

C

SUBURBS SUBURBS

CENTRUM CENTRUM

A AB

C

SUBURBS SUBURBS

CENTRUM CENTRUM

De stad groeit, stedelijke condities breiden zich uit en bedreigen het suburbane ideaal. De oplossing: verhuizen naar de nieuwste delen van de stad, de nieuwe suburbs. V

De koop van het huis leek destijds een veilige investering. Een goede stap in de wooncarriere op weg naar royaler en beter gesitueerd. De financiele crisis echter, verandert deze tijdelijkheid in een veel langduriger relatie met de woonomgeving.

7 Redenen voor de koop van een suburbaan huis, volgens amerikaanse socioloog Herbert J. Gans (1972):

1 - MEER M2 VOOR MINDER GELD

2 - BEZIT VAN EEN KLEIN STUKJE VAN DE PLANEET

3 - ZOWEL EEN TUIN ALS GROENE OMGEVING

4 - KINDEREN GROEIEN ER MAKKELIJK OP

5 - MEER (GEVOEL VAN) PRIVACY DAN IN STEDELIJKE OMGEVING

6 - LAGE DICHTHEID BETEKENT MEER RUST EN VREDE

7 - MEER CONTROLE IN KEUZE (GELIJKAARDIGE) BUREN

5

A AB

C

SUBURBS SUBURBS

CENTRUM CENTRUM

VIER CASESTUDY’SDe vier casegebieden Reeshof Tilburg, Almere-Buiten, Leidschenveen/Ypenburg Den Haag en Schuytgraaf Arnhem vertegenwoordigen de breedte van de verschillende Vinex-typen. Iedere case wordt in dit hoofdstuk kort behandeld a.d.h.v conclusie analyse, opgaven en behoeftepatroon, woonmilieus en strategische kaarten per wereldbeeld. In het overzichtsschema links op de pagina worden deze thema’s tegen elkaar uitgezet. Verderop in dit hoofdstuk wordt er per case ingegaan op de inhoud. Alle onderliggende stukken zoals analyse, workshopcahier en workshopverslagen zijn terug te vinden in de bijlagen.

Iedere strategische kaart is een mogelijke oplossingsrichting voor de respectievelijke case-gebied. Hierin wordt op structuurniveau kansen en knelpunten benoemd en aan de hand van bouwstenen oplossingsrichtingen aangedragen. De strategie op structuurniveau zijn vooral specifiek voor de verschillende gebieden. De strategie op veldniveau/woonmilieuniveau zijn generiek. In het hoofdstuk Woonmilieu wordt uitvoering ingegaan op de generieke integrale benaderingswijze van de velden.

VINEXt 5

bron: Vinex! een morfologische verkenning



Vinexwijk

Bebouwing

Snelwegen


1995-2005’ (1996)

Brandevoort

Lange Steeg


Reitdiep




Haverleij

Vlinderbuurt

Zuidbroek



Broekpolder

SaendelftWeidevenne

Velserbroek

Zuiderburen

Stadshagen

De Vijfhoek


Leesten

Nieuwland Vathorst

Almere-Buiten Vinex


IJburg

Leidsche Rijn

De Aker

Floriande

Getsewoud

Leyhof




Pijnacker Zuid

Nesselande



Schuytgraaf

Westeraam

Waalsprong


Landgoed Driessen


De Kroeten

Boskens



Hedeman

KollenveldNijrees

Vossenbelt

Eschmarke

Middengebied

Meerhoven

Nieuwe MuntMaasveld


Erica

Stellinghof


Bakertand

De Akkers

‘t Zand

Gijzenrooi

Hoogveld

De Lange Weeren

Roomburg




Vinexwijk

Bebouwing

Snelwegen


1995-2005’ (1996)

Brandevoort

Lange Steeg


Reitdiep




Haverleij

Vlinderbuurt

Zuidbroek



Broekpolder

SaendelftWeidevenne

Velserbroek

Zuiderburen

Stadshagen

De Vijfhoek


Leesten

Nieuwland Vathorst

Almere-Buiten Vinex


IJburg

Leidsche Rijn

De Aker

Floriande

Getsewoud

Leyhof




Pijnacker Zuid

Nesselande



Schuytgraaf

Westeraam

Waalsprong


Landgoed Driessen


De Kroeten

Boskens



Hedeman

KollenveldNijrees

Vossenbelt

Eschmarke

Middengebied

Meerhoven

Nieuwe MuntMaasveld


Erica

Stellinghof


Bakertand

De Akkers

‘t Zand

Gijzenrooi

Hoogveld

De Lange Weeren

Roomburg


VINEX

SCHUYTGRAAFARNHEM

DE REESHOFTILBURG

LEIDSCHENVEEN-YPENBURG

ALMERE-BUITEN

6

MAATSCHAPPIJDe idealen van de Verlichting hebben geleid tot gee-mancipeerde burgers, zich bewust van hun indivi-duele rechten en plichten. Het gelijkheidsbeginsel regeert. Men is vrij om keuzes te maken, maar altijd persoonlijk aansprakelijk voor de gevolgen daarvan. Een extreem ‘rechtvaardig’ systeem gebaseerd op solidariteit. Economische terugval heeft tot gevolg dat de maatschappij verder versobert en verhardt. Ieder probeert zelfstandig te overleven. Mobiliteit neemt af, in lokale structuren vinden diverse specialisten en vakmensen elkaar.

WONEN EN WERKENArbeidsaanbod bepaalt woonvestigingskeuze, veel werk met lokaal karakter. Aandeel huurwoningen neemt toe. Woningen zijn veelzijdig en flexibel, want hoge migratie dus veel verschillende bewoners. Thuis werken vooral voor sociale bovenlaag, dienstensectorArbeidsrelaties langduriger, inkomen stabiel.

OPENBARE RUIMTEHet openbare gebied is een neutrale zone, regels zijn talrijk en specifiek per gebied, het gebruik ligt in grote lijnen vast. De overheid speelt een grote rol: reguleert, handhaaft en beheert. De gebruikers zijn heterogeen en steeds wisselend.

MAATSCHAPPIJMotto 2041: Elk individu is verplicht het beste uit zichzelf en het leven te halen, talenten te ontdekken, uit te buiten en zwakheden te overwinnen. Opleiding, werk, leefomgeving en vrijetijdsbesteding zijn een afspiegeling van het ‘imago’ of ideale zelfbeeld. Mo-biliteit neemt toe. Een uitgebreid, fijnmazig netwerk verbindt de mens met alles wat hij nodig heeft, waar dan ook. Persoonlijke ontwikkeling van het moment bepaalt woonplaats, plek voor studie, werk en ont-spanning

WONEN EN WERKENAandeel koopwoningen neemt toe, woning is afspie-geling imago bewoner. Aanpasbaar aan persoonlijke behoeften, trends. Meer 2e huizen. Arbeidsmarkt bestaat uit wijd verspreid netwerk van specialisten in ad hoc wisselende samenstellingen. Arbeidsrelaties kortstondig, inkomens stabiel.

OPENBARE RUIMTEOpenbare gebieden ontlenen hun kwaliteit aan de belevenis die ze bieden. City-branding, woonmalls, tuincentra. Overheid informeert en stuurt. Homogene gebruiker. Hoge mobiliteit koppelt mens direct aan gewenste plek, gelijkgestemden vinden elkaar.

MAATSCHAPPIJDe overheid trekt zich terug, kennis en invloed ligt meer en meer bij grote marktpartijen en kleine col-lectieve initiatieven. De mens heeft uitgesproken ideeen over hoe zijn omgeving te organiseren en de kennis en middelen om dit te doen.

WONEN EN WERKENGrenzen tussen wonen en werken afhankelijk van woongemeenschap, soms collectief georganiseerdWoongemeenschappen gekozen rondom gemeen-schappelijk thema.Meer koopwoningen, met belangen in de aangren-zende openbare ruimte. Eenzijdige demografische samenstelling, zoals bijv. TechnoCampus, Golf Course apartementen of SunCities. Arbeidsrelaties kortston-dig, inkomens varieren sterk.

OPENBARE RUIMTEGekrompen tot essentiele minimum, kerntaak terug-getrokken overheid is beheerCollectieve domeinen voor recreatie en ontmoetin-gen, geclaimd en beheerd door stakeholders, grenzen zijn informeel maar duidelijk

MAATSCHAPPIJNiveau sociale voorzieningen daalt door zwakke eco-nomie. De overheid is genoodzaakt haar rol te beper-ken. Daar waar gaten vallen in de maatschappelijke structuren, zoals in de zorg en onderwijs, ontstaan uit noodzaak collectieve initiatieven, die deze trachten op te vullen.

WONEN EN WERKENGrenzen tussen wonen en werken vervagen.Aandeel huurhuizen toegenomen, weinig migratie, flexibel van opzet om veranderingen in gezinssamen-stellingen op te vangen.Woongemeenschappen, autarkie als overlevingsstra-tegie, werk en zorg delen.Zeer gemengde demografische samenstellingArbeidsrelaties langdurig, inkomen varieren sterk

OPENBARE RUIMTEGekrompen tot essentiele minimum, kerntaak terug-getrokken overheid is beheer en grootschalige projec-ten.Collectieve gebieden worden geclaimd en beheerd door omringende bewoners en andere gebruikers, grenzen zijn informeel.

SOLIDAIR VERZORGINGSSTAAT LIFESTYLE COMMUNITIES VRIJSTAAT

HOE ZIET DE VINEX-WIJK ER UIT ANNO 2041?AAN DE HAND VAN TWEE VERMOEDELIJK BELANGRIJKE, MAAR NOG ONBEKENDE VARIABELEN -INVLOED VAN DE OVERHEID EN WELVAARTSNIVEAU- WORDEN VIER VERSCHILLENDE WERELDBEELDEN GESCHETST.

7figuur 6 Actuele positie Vinex (atelierbruut, 2012)

DE REESHOF

LEIDSCHENVEEN - YPENBURG

NSP

P +

S

Stedelijk

Compacte

Vinex

Dorpse

Landelijke

Landschappelijke/Stedelijk

SCHUYTGRAAF ALMERE-BUITEN

‘DE EINDELOZE ZEE WONINGEN’ WORDT ONTLEED TOT WOONMILIEUS, STEDENBOUWKUNDIGE EENHEDEN MET SPECIFIEKE KERNKWALITEITEN EN BEHOEFTEPATRONEN. ALLE VERSCHILLENDE GEBIEDEN BINNEN DE VINEX WORDEN ZO EENDUIDIG BENOEMD EN VASTGELEGD.

8

PROGRAMMAPROGRAMMAEN

STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR

A

1 - SOLIDAIR

B 1 B 2

D E 1 E 2

ABeheer en Regie van wonen en openbare ruimte met een vorm van participatie. Mogelijke vorm is wijkgericht werken; behoefte aan model voor gebruikersparticipatie in beheerstaken

B1) De vraag naar kleine wooneenheden -senioren en starters- neemt toe.2) Wooncarrieres lopen vast, behoefte aan aanpasbare woningen en flexibele typologieën

C

F

CEr zijn minder auto's in de openbare ruimte. Verkeersplan handhaven. Waar auto's verdwijnen: behoefte aan nieuw verkeersplan aangepast aan vrijkomende gebieden.

DRecreatiebehoefte meer gericht op de nabijheid van de woning. Groen/blauwe elementen liften mee en krijgen een intensiever gebruik.

EOverheid beheert energie-infrastructuur, en stimuleert energie-coöperaties en grootschalige alternatieve bronnen.1) Behoefte aan goedkopere energie. 2) Behoefte aan verminderen energiegebruik door betere energieprestatie woningen.

FBehoefte aan kleinschalige (zorg-)voorzieningen, geclusterd in de nabijheid van de woonbuurten vanwege afnemende mobiliteit en thuiswerken. Gecombineerd met flexibele werkplekken, spin-off: sociale netwerken worden sterker in de wijk.

Behoeftepatronen 2041binnen de Wereldbeelden voor de VELDEN / woonmilieu'sDatum: 2012-12-10

A. Beheer en participatie;B. Wonen en huisvesting;C. Mobiliteit en infrastructuur;D. Recreatie, Groen en Water;E. Duurzaamheid en Energie; F. Zorg, Voorzieningen en werk;

weerslag op gebieden met privater karakter OR

weerslag op milieu’s met groener karakter

compacte woningtypen zijn energetisch efficienter

focus op de meer strategische plekken

milieu’s met lagere variatie in woningaanbod

vooral bij woningvoorraad met modale gezinnen

met name bewoners parkeren neemt af


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR PROGRAMMAPROGRAMMAEN

STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR

A B

D E 1 E 2

ASterke beheer en regie door de overheid met inspraakprocedures, behoefte aan model voor invloed en inspraak gebruikers

BBehoefte aan een brede variëteit aan woningtypen. Wooncarrieres bloeien. Verhuizen in plaats van verbouwen: Brede woonbehoeften worden ingewilligd door een georganiseerde migratie op stadsniveau (verhuizen binnen en buiten de wijk), eerder dan door fysieke aanpasbaarheid van het woondomein (verbouwen).

...Varierende woonbehoeften worden ingewilligd door een georganiseerde migratie op stadsniveau (verhuizen binnen en buiten de wijk), eerder dan door fysieke aanpasbaarheid van het woondomein (verbouwen).

C

F

CBehoefte aan mobiliteit neemt toe. Vraag naar verbeterde infrastructuur is groot, investeringen volgen. Claims op de openbare ruimte door autogebruik en -bezit zijn groot.

DBehoefte specifieke recreatieplekken neemt toe, waarbij afstand geen beperkende factor is. Grootschalige recreatieplekken gaan een groot verzorgingsgebied bedienen. Vraag naar hoogwaardige recreatieve gebieden gecombineerd met groen/blauwe voorzieningen neemt sterk toe. Recreatie op buurtniveau heeft een meer alledaags karakter.

EOverheid beheert energie-infrastructuur, en ontwikkelt grootschalige alternatieve bronnen.1) Behoefte aan goedkopere energie. 2) Behoefte aan verminderen energiegebruik door betere energieprestatie woningen.

FVraag naar (zorg-)voorzieningen wordt opgelost in grootschalige strategische knooppunten. Specifieke nichevoorzieningen worden gerealiseerd aan huis. Sterke behoefte aan combinatie thuiswerkplekken en flexibele werkplekken op strategische plaatsen.

2 - VERZORINGSSTAAT




weerslag op grotere groene gebieden


focus op de meer strategische plekken

woningen met minder onderscheidend vermogen

blijven achter

parkeren in OR, vooral in publieke domein


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR

A B

D E 1 E 2

APrivaat beheer, minimale regie door overheid. Vrijgegeven openbare ruimte wordt omgezet in collectief beheerde gebieden rond gemeenschappelijke behoeften.Behoefte aan vrijheid voor Sterke burger- en ondernemersinitiatieven, gefaciliteerd door de overheid.

BDiversiteit woningen en typologieën door marktwerking en privaat initiatief. Behoefte aan onderscheidend vestigingsmilieu, vooral grote kavels en woningen en ruimte voor collectieve gebiedsontwikkeling en -transformatie.

C

F

CBehoefte aan individuele mobiliteit stijgt. Het toenemend autogebruik vraagt om investeringen in infrastructuur(knopen). Een minimaal verkeersplan legt vast wat noodzakelijk is en laat verder vrij. Toename van autobezit vraagt herverdeling van de openbare ruimte.

DRecreatiebehoefte neemt toe. Alledaags meer in het prive- of collectieve domein dan in de openbare ruimte. Dit vraagt om de mogelijkheid de leefomgeving privaat of collectief te kunnen invullen. Behoefte aan hoogwaardige recreatieve gebieden gecombineerd met groen/blauwe voorzieningen wordt op grote schaal, ingevuld d.m.v. private initiatieven op privé-domeinen.

EOverheid faciliteert private energiecoöperaties en klein- en grootschalige exploitatie alternatieve bronnen.1) Behoefte aan goedkopere energie. 2) Behoefte aan verminderen energiegebruik door betere energieprestatie woningen.

F(Zorg-)Voorzieningen wordt marktconform ontwikkeld rond grote knooppunten, of privater:via buurtconcepten met wonen gekoppeld aan collectieve voorzieningen.

3 - COMMUNITIES




veranderbehoefte vooral in grotere groene gebieden

kansen liggen in grotere lege gebieden


veranderingsbehoefte in milieu’s zonder programma

woningen met minder onderscheidend vermogen

blijven achter

toename parkeren vooral in meer private domein


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR


STRUCTUUR

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

GEENSTRUCTUUR

A B

D E 1 E 2

AMinimaal beheer, minimale regie door overheid. Openbare ruimte verwildert of wordt beheerd op basis van noodzakelijke collectiviteit en gerichte burger- en ondernemersinitiatieven.

BWooncarrieres lopen vast. Behoefte aan technische aanpasbaarheid woningen en flexibiliteit woondomein is groot en wordt privaat en vrij ingevuld. Behoefte aan nieuwe typologieen is groot. Hier wordt in voorzien door vrij opsplitsen of uitbreiden van woningen of kavels en door toevoegen wooneenheden.

C

F

CActieradius en mobiliteit nemen af. Autogebruik maakt plaats voor andere vormen van mobiliteit (fietsen wandelnetwerken). Individueel autobezit neemt af, wordt vaker collectief opgelost. Het verkeersplan wordt geminimaliseerd en aangepast aan het verschuivende gebruik (meer LV).

DRecreatiebehoefte vooral gekoppeld aan blauw/groene elementen in de directe omgeving. Toenemende behoefte aan zelfvoorzienende productie verhoogt de druk op de openbare ruimte.

EOverheid faciliteert private energiecoöperaties en kleinschalige alternatieve bronnen.1) Behoefte aan goedkopere energie. 2) Behoefte aan verminderen energiegebruik door betere energieprestatie woningen.

FBehoefte aan aanvullende maatschappelijke voorzieningen, boven op het minimale door de overheid verzorgde niveau (ondergrens). Behoefte aan ruimte en mogelijkheden om dit op buurtniveau in te vullen.

4 - VRIJSTAAT



parkeren in OR neemt af, vooral in publieke domein

veranderingsbehoefte in milieu’s zonder programma


kansen liggen in grotere lege gebieden

behoefte in gebieden met grondgebonden typologien

beheervraag in gebieden met privater karakter OR

kansen in milieu’s met grotere groene gebieden

WAT ZIJN DE EFFECTEN VAN DE VIER WERELDBEELDEN OP DE WOONMILIEUS SPECIFIEK: WELKE KANSEN EN KNELPUNTEN ONTSTAAN IN DE VERRE OF NABIJE TOEKOMST IN DEZE WOONMILIEUS...?

9

HET PER WERELDBEELD GROEPEREN VAN WOONMILIEU’S MET DEZELFDE BEHOEFTEPATRONEN, LEVERT WOONMILIEU-CLUSTERS OP MET VERGELIJKBARE VERANDERINGSOPGAVEN

Milieu's met nauwe relatie tussen het woondomein en de openbare ruimte, deze wordt onderdeel van het dagelijks leven van bewoners. Vooral modaal aanbod van woningtypen, oververtegenwoordigd in de woningmarkt. Weinig voorzieningen.

Lokaal strategische plekken, geschikt voor kleinschalige (zorg-)voorzieningen en flex/werkplekken, geclusterd in de nabijheid van de woonbuurten vanwege afnemende mobiliteit en thuiswerken.

Deze milieu's bieden door hun ruime opzet, overmaat aan openbare ruimte en groene karakter kansen op het gebied van recreatie en ontwikkelingen rondom duurzaamheid op stedenbouwkundige schaal. Veel migratie.

Milieu's met aanbod van minder voorkomende woningtypen, en waar openbare ruimte en programma een gebiedsoverstijgende rol spelen

Met name in deze milieu's krijgt de participatie van bewoners gestalte door collectieve transformatie van het woondomein, gebaseerd op de gezamenlijke of eigen wensen.

Deze milieu's bieden door hun ruime opzet, overmaat aan openbare ruimte en groene karakter kansen op nieuwe, private en integrale ontwikkelingen op het gebied van wonen, recreatie en duurzaamheid op stedenbouwkundige schaal.

In vooral dit type woonmilieu's zijn transformaties van het woondomein te verwachten, rondom lokale gemeenschappelijke voorzieningen of collectief geclaimde openbare ruimte.

Door hun toenemende overmaat aan openbare ruimte en groen, bieden deze milieu's ruimte voor alternatieve vormen van gebruik en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op stedenbouwkundige schaal.

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

1 - SOLIDAIR 3 - COMMUNITIES 4 - VRIJSTAAT2 - VERZORGINGSSTAAT

A - B - C - D - E1 - E2

F

A - B - C - D - E1 - E2

F

A - C - F

B - D - E1 - E2

A - D - E1

B - C - E2 - F

A - B - E2

C - D - E1 - F

A - D - E1

B - C - E2 - F

A - B - E2

C - D - E1 - F

A - C - F

B - D - E1 - E2



Versie: bdatum: 2013.01.28

Milieu's met nauwe relatie tussen het woondomein en de openbare ruimte, deze wordt onderdeel van het dagelijks leven van bewoners. Vooral modaal aanbod van woningtypen, oververtegenwoordigd in de woningmarkt. Weinig voorzieningen.

Lokaal strategische plekken, geschikt voor kleinschalige (zorg-)voorzieningen en flex/werkplekken, geclusterd in de nabijheid van de woonbuurten vanwege afnemende mobiliteit en thuiswerken.

Deze milieu's bieden door hun ruime opzet, overmaat aan openbare ruimte en groene karakter kansen op het gebied van recreatie en ontwikkelingen rondom duurzaamheid op stedenbouwkundige schaal. Veel migratie.

Milieu's met aanbod van minder voorkomende woningtypen, en waar openbare ruimte en programma een gebiedsoverstijgende rol spelen

Met name in deze milieu's krijgt de participatie van bewoners gestalte door collectieve transformatie van het woondomein, gebaseerd op de gezamenlijke of eigen wensen.

Deze milieu's bieden door hun ruime opzet, overmaat aan openbare ruimte en groene karakter kansen op nieuwe, private en integrale ontwikkelingen op het gebied van wonen, recreatie en duurzaamheid op stedenbouwkundige schaal.

In vooral dit type woonmilieu's zijn transformaties van het woondomein te verwachten, rondom lokale gemeenschappelijke voorzieningen of collectief geclaimde openbare ruimte.

Door hun toenemende overmaat aan openbare ruimte en groen, bieden deze milieu's ruimte voor alternatieve vormen van gebruik en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid op stedenbouwkundige schaal.

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

STEDELIJK

COMPACT

VINEX

DORPS

LANDELIJK

CAMPUS

1 - SOLIDAIR 3 - COMMUNITIES 4 - VRIJSTAAT2 - VERZORGINGSSTAAT

A - B - C - D - E1 - E2

F

A - B - C - D - E1 - E2

F

A - C - F

B - D - E1 - E2

A - D - E1

B - C - E2 - F

A - B - E2

C - D - E1 - F

A - D - E1

B - C - E2 - F

A - B - E2

C - D - E1 - F

A - C - F

B - D - E1 - E2



Versie: bdatum: 2013.01.28

10

SD-03

SD-07

SD-11

SD-08

SD-02

SD-01

SD-14

SD-15

SD-09

SD-10

SD-06

SD-05SD-17

SD-06

SD-03

SD-11

ALMERE BUITEN

Beleid:- Meerkernige stad versterken van boven af. Sturen op verschillen tussen de stadsdelen, door het aantrekken van specifieke sectoren (bestuur, zorg) en het creeren van plaatselijk specifieke werkgelegenheid. Zo onstaat aanleiding voor mensen en bedrijven om zich aan het stadsdeel te binden. Hierbij speelt vooral lokale mobiliteit een belangrijke rol, de kleinere OV-knopen (busbaan-trein)-- Toegankelijk en bruikbaar maken van groen-blauwe structuren, denk aan het toevoegen van programma en het koppelen aan het bestaande stedelijk weefsel- Voorkomen achteruitgang oudere buurten door inzetten op verlagen energiekosten, door bijv. compacter en stedelijker bouwen of zelf exploiteren van slimme energienetwerken. Transformatie in gang zetten van scholen tot bedrijfsverzamelgebouwen, woonzorgcomplexen of andere faciliteiten

Beheer:Beheersvraag per deelgebied inventariseren. Variatie aan niveau’s aanbieden voor verschillende domeinen.Grote beheersvraag door intensiever gebruik groen-blauwe gebieden en door vrijkomen parkeer-areaal, maar lagere budgetten: binnen de woonvelden zoeken naar burgerparticipatie onder regie a.d.h.v. inspraak, wijkgericht werken of wijkbudgettering. Ook kan het juiste programma hierbij helpen, denk aan schooltuinen, stadslandbouw of sportbeoefeningBouwkundige aanpak van energetisch inefficiënte woningvoorraad (typologie, leeftijd). Regie over netwerken energiedistributie in eigen hand nemen.

Ontwerp:Nieuwe stedenbouwkundige en architectonische typologieen voor meer variatie in woon- en werkomgevingen. Hoe kan op gebieds- en buurtniveau differentiatie plaatsvinden?Masterplan voor intensiever gebruik Hoge Vaart en De Evenaar en de groene corridors en verbindingen maken met het gebied Oostvaardersplassen. Nieuwe stedenbouwkundige typologieën ontwikkelen passend bij groen-blauwe gebiedenArchitectonische typologien ontwikkelen, ook in de vorm van aanpassingen, voor brede zorg in huis en gevarieerd woningaanbod. Bouwtechnisch onderzoek naar bouwkundige aanpasbaarheid Vinex-woningen, nieuwe vormen van gebruik en betere energie-prestaties.

DE WOONMILIEUCLUSTERS ZIJN VOOR ELKE CASESTUDY VERWERKT IN STRATEGISCHE KAARTEN...

11

1. SOLIDAIR - ‘VINEX BUURTSCHAP’

LI-02

LI-03

LI-09

LI-07

LI-08

LI-10 LI-12

LI-11

LI-13

LI-05

LI-11

LI-03

VR-02

VR-08

VR-09

VR-04 VR-12

VR-14

VR-14

VR-15

VR-16VR-13

VR-13

VR-14

VR-11

VR-11

SD-11

SD-13

SD-08

SD-18 SD-20

SD-07

SD-14 SD-17

SD-04

SD-06

SD-12

SD-05

SD-12

ZO-05

ZO-05

ZO-17

ZO-16

ZO-18

ZO-08ZO-09

ZO-21

ZO-14

ZO-15ZO-19

ZO-13

ZO-06

ZO-07

ZO-09

SD-01:Hoogwaardige maatschappelijke investeringen van publieke voorzieningen op strategische kleinschalige knooppunten.SD-02:Publieke investeringen in lokale OV-knooppunten i.c.m. Aanvullende functies zoals wonen, werken en publieke voorzieningen.SD-03:Vergroten van het gebruik en toegankelijkheid van groene-blauwe structuren binnen en rondom de wijken.SD-04:Stimuleren van particuliere- en ondernemersinitiatieven onder regie van de overheid en stakeholders (via nieuwe koepelorganisatie) in de gebieden buiten de strategische knooppunten.SD-05:Aantrekken van specifieke sectoren en het stimuleren van werkgelegenheid in de wijk d.m.v. Het ontwikkelen van nieuwe (duurzame) werkgebieden.SD-06:Transformatie van publieke voorziening tot flexibele gebouwen t.b.v. bedrijfsverzamelgebouwen, woon-

zorgcomplexen,..SD-07:Inzetten van verschillende vormen van inspraak, wijkgericht werken of wijkbudgettering t.b.v. ‘op maat’ beheer openbare ruimte en voorzieningen op veldniveau. Hoofdstructuur blijft hoofdtaak overheid.SD-08:Flexibel toelaten van tijdelijke programmering van de OR (schooltuinen, stadslandbouw, sportbeoefening,...) onder regie van nieuwe koepelorganisatie.SD-09:Ontwikkelen van een masterplan voor de ankerpunten van de wijk t.b.v. publieke- en commerciële voorzieningen. Positiebepaling van wijk binnen de stad en regio.SD-10:Ontwikkelen van een masterplan voor de groen-blauwe en historische hoofdstructuur van de wijk t.b.v. versterken van de positie van de wijk binnen de stad en regio.SD-11:Ontwikkelen van een nieuwe stedenbouwkundige typologieën passend bij groen-blauwe gebieden. Zowel d.m.v. nieuwbouw als transformatie van

bestaande gebouwen.SD-12:Ontwikkelen van een nieuwe stedenbouwkundige en architectonische typologieën voor woon-werk-zorggebieden. Zowel d.m.v. nieuwbouw als transformatie van bestaande gebouwen.SD-13:Opzetten van het bouwtechnisch onderzoek naar de bouwkundige aanpasbaarheid Vinex-woningen en woonbuurten.SD-14:Ontwikkelen van een masterplan voor de regie over inpassing van duurzaamheidsmaatregelen op stedenbouwkundige schaal.SD-15:Diversificatie woningvoorraad door uitbreiding aandeel kleinere woningen (starters, ouderen) en flexibele typologieën.SD-16:Een strategisch plan met een heldere prioritering voor de ontwikkeling van de braakliggende terreinen. De overheid ontwikkelt strategische gebieden met wijkvoorzieningen. Andere gebieden worden onder regie maar via participatie ontwikkeld, binnen

een heldere set van randvoorwaarden (typologie, vestigingsmilieu, programma, OR, beheer).SD-17:Bouwkundig en Energetisch aanpassen van VINEX woning dmv overheidsprogramma.SD-18:Creëren van plekken in de openbare ruimte waar bewoners elkaar op informele manier kunnen zien (publieke vertrouwdheid). SD-19:Ontwerp en ontwikkelen, a.d.h.v. een masterplan, van braakliggende gebieden (fijnmazig ontwikkelraster) zodat geïnteresseerde partijen, indien gewenst, aan de slag kunnen. Ontwikkelingen dienen bij te dragen aan het functioneren van de wijk. SD-20:Nieuwe typologieën ontwikkelen voor gebruik van de openbare ruimte rondom de woning. Door verminderd gebruik van de auto ontstaat hier ruimte voor alternatief gebruik.SD-21:Publieke investeringen in LV-routes die het stadsdeel verbindt met stad en ommeland en stallingfaciliteiten voor fietsen biedt.

... DIE EEN INTEGRAAL BEELD SCHETSEN VAN DE BEHOEFTENPATRONEN DIE ONSTAAN, WANNEER DE VINEX-WIJK ZICH BEGEEFT RICHTING EEN VAN DE TOEKOMSTIGE WERELDBEELDEN

12

TILBURG - DE REESHOF

2. VERZORGINGSSTAAT

ZO-01

ZO-01

ZO-01

ZO-03

ZO-03

ZO-03

ZO-04

ZO-13

ZO-05

ZO-09

ZO-02

ZO-01

ZO-18

ZO-17

Beleid:Meerkernige stad versterken van boven af. Sturen op verschillen tussen de stadsdelen, door het aantrekken van specifieke sectoren (onderwijs, medisch) en het creeren van plaatselijk specifieke werkgelegenheid. Zo onstaat aanleiding voor mensen en bedrijven om zich aan het stadsdeel te binden. Bereikbaarheid kan het verschil maken. Focus op positie in de regio, potentie regionale OV-knopen en snelwegafslagen.Toegankelijk en bruikbaar maken van groen-blauwe structuren, denk aan het toevoegen van programma en het koppelen aan het bestaande stedelijk weefsel.Voorkomen achteruitgang oudere buurten door inzetten op verlagen energiekosten, door bijv. compacter en stedelijker bouwen of zelf exploiteren van slimme energienetwerken. Transformatie in gang zetten van scholen tot bedrijfsverzamelgebouwen of voorzieningen voor thuiswerkers.

Beheer:aanpassen beheer op intensiever gebruik groen-blauwe gebiedentoenemend parkeer-areaal met lagere beheersintensiteit tempert dit enigszinsburgerparticipatie onder regie van de stadsdelen a.d.h.v. inspraak, wijkgericht werken of wijkbudgetteringook kan het juiste programma hierbij helpen, denk aan schooltuinen, stadslandbouw of sportbeoefeningbouwkundige aanpak van energetisch inefficiënte woningvoorraad (typologie, leeftijd) regie over energiedistributie in eigen hand nemen

Ontwerp:masterplan voor intensiever gebruik Hoge Vaart en De Evenaar en de groene corridors en verbindingen maken met het gebied Oostvaardersplassennieuwe stedenbouwkundige typologieën ontwikkelen passend bij groen-blauwe gebiedennieuwe stedenbouwkundige en architectonische typologieen voor woon- werkgebieden langs de rijksweg A6architectonische typologien ontwikkelen, ook in de vorm van aanpassingen, voor thuiswerkers en marktsegmenten met grotere ruimtebehoefte bouwtechnisch onderzoek naar bouwkundige aanpasbaarheid Vinex-woningen, nieuwe vormen van gebruik en betere energie-prestaties

VOOR ELK VAN DE VIER CASESTUDY’S ZIJN STRATEGISCHE KAARTEN GETEKEND DIE VERANDERINGSOPGAVEN WEERGEVEN, ZOWEL OP HET NIVEAU VAN DE STRUCTUUR VAN DE WIJK..

13

LI-02

LI-03

LI-09

LI-07

LI-08

LI-10 LI-12

LI-11

LI-13

LI-05

LI-11

LI-03

VR-02

VR-08

VR-09

VR-04 VR-12

VR-14

VR-14

VR-15

VR-16VR-13

VR-13

VR-14

VR-11

VR-11

SD-11

SD-13

SD-08

SD-18 SD-20

SD-07

SD-14 SD-17

SD-04

SD-06

SD-12

SD-05

SD-12

ZO-05

ZO-05

ZO-17

ZO-16

ZO-18

ZO-08ZO-09

ZO-21

ZO-14

ZO-15ZO-19

ZO-13

ZO-06

ZO-07

ZO-09

2. VERZORGINGSSTAAT - ‘VINEX PUR SANG’

ZO-01:Ontwikkelen van een masterplan voor de ankerpunten van de wijk t.b.v. publieke- en commerciële voorzieningen. Positiebepaling van wijk binnen de stad en regio.ZO-02:Ontwikkelen van een knooppunt op schaal van de regio en de stad. Het knooppunt is opgebouwd uit zeer hoogwaardige OV-verbinding en goede ontsluiting voor auto i.c.m. Met hoogwaardige woon-werkgebieden en publieke en commerciële voorzieningen.ZO-03:Vergroten van het gebruik en toegankelijkheid van groene-blauwe structuren binnen en rondom de wijken.ZO-04:Sterke sturing en regie op de wijk met aandacht voor adaptatievermogen van de structuren en woonmilieus. Door het gericht activeren van de structuren en de daaraan gekoppelde functies d.m.v. nieuw flexibel beleid en het bepalen van vrijheden en verschillen binnen de woonmilieus volgens helder beleid.ZO-05:Stimuleren plaatselijke werkgelegenheid, om mensen

en bedrijven aan stadsdeel te binden, aantrekken van specifieke onderwijs- of medische instellingen. D.m.v. inzetten op werkgelegenheid binnen de wijk of het stimuleren van transformatie van woontypologieën naar woon-werk typologieën.ZO-06:Transformatie mogelijk maken van scholen tot bedrijfsverzamelgebouwen of voorzieningen voor thuiswerkers.ZO-07:Aanpassen beheervormen (op maat) door intensiever gebruik groen-blauwe gebieden voor enerzijds de cruciale structuren/dragers en anderzijds de velden.ZO-08:Burgerparticipatie onder regie van de stadsdelen a.d.h.v. inspraak, wijkgericht werken of wijkbudgettering.ZO-09:Flexibel toelaten van tijdelijke programmering van de OR (schooltuinen, stadslandbouw, sportbeoefening,...) onder regie van nieuwe koepelorganisatie.ZO-10:Ontwikkelen van een masterplan voor de groen-blauwe en historische hoofdstructuur van de wijk t.b.v. versterken van de positie van de wijk binnen de stad en regio. Door heldere herprofilering en

herinrichting van de cruciale structuren. Tevens vergroten van de relatie met de omgeving.ZO-11:Door en/of ontwikkelen van ankerpunten en katalysatoren in wijk om zodoende de benodigde programma (publieke- en commerciële functies) toe te voegen. Sterke sturing en regie door overheid.ZO-12:Sterke investering in groen en blauwe projecten gecombineerd met recreatie, LV-routes, ecologie en bovenwijkse voorzieningen.ZO-13:Ontwikkelen van een nieuwe stedenbouwkundige typologieën passend bij groen-blauwe gebieden. Zowel d.m.v. nieuwbouw als transformatie van bestaande gebouwen.ZO-14:Ontwikkelen van een nieuwe stedenbouwkundige en architectonische typologieën voor woon-werk-zorggebieden. Zowel d.m.v. nieuwbouw als transformatie van bestaande gebouwen. ZO-15:Architectonische typologieën ontwikkelen, ook in de vorm van aanpassingen, voor thuiswerkers en marktsegmenten met grotere ruimtebehoefte.ZO-16:

Opzetten van het bouwtechnisch onderzoek naar de bouwkundige aanpasbaarheid Vinex-woningen.ZO-17:Ontwikkelen van een masterplan voor de regie over inpassing van duurzaamheidsmaatregelen op stedenbouwkundige schaal.ZO-18:Diversificatie woningvoorraad door uitbreiding aandeel kleinere woningen (starters, ouderen).ZO-19:Nieuwe typologieën ontwikkelen voor intensieve combinaties van gebruik van de openbare ruimte rondom de woning.ZO-20:Opstellen van een masterplan o.b.v. een nieuw programmaeisen voor de braakliggende terreinen i.c.m. transformatie van bestaande cruciale gebieden rondom hoogwaardige OR;ZO-21:Creëren van plekken in de openbare ruimte waar bewoners elkaar op informele manier kunnen zien. ZO-22:Bedrijventerrein omzetten in groen / recreatie gebieden aansluitend op het groene systeem van de wijk.

... ALS OP HET NIVEAU VAN DE BESCHREVEN WOONMILIEU’S DIE DAAR TUSSEN IN VERSPREID LIGGEN.

14

LEIDSCHENVEEN - YPENBURG

Beleid:Verschillen tussen de stadsdelen laten onstaan door ruime vrijheden binnen helder gestelde kaders van bovenaf. Overheid bewaakt ondergrenzen van de omgevingskwaliteit.Investeringen beperken zich tot bovenwijkse thema’s zoals infrastructuur, LV-routes, OV, water en groen (natuurontwikkeling), deze inzetten op belevingswaardebepalen welke delen van de openbare ruimte uitgeven als priveterrein, beheer in handen van gebruikerfaciliteren van spontane bottom-up initiatieven, toetsen op hoofdlijnen, partijen informeren: zoals transformatie van woningen of buurten tot nieuwe gebruiksvormen of bijv. scholen tot bedrijfsverzamelgebouwen, woonzorgcomplexen of andere faciliteiten t.b.v. bedrijvigheid en diversiteit binnen de wijkVoorkomen achteruitgang oudere buurten door inzetten op verlagen energiekosten, door bijv. stimuleren compacter en stedelijker bouwen of faciliteren van slimme energienetwerken

Beheer:minimalisering van de openbare ruimte leidt tot kleinere beheersvraag. Verder beheer overlaten aan de eindgebruikers, ‘gefaciliteerd bottom-up’kern openbare recreatie rond groene en blauwe gebieden, beheer handhavenfaciliteren collectieve initiatieven tot bouwkundige aanpak van energetisch inefficiënte woningvoorraad (typologie, leeftijd) regie over systeem collectieve energieondernemingen en hoofdinfrastructuur energie

Ontwerp:masterplan voor kern-recreatiegebieden Hoge Vaart en De Evenaar en de groene corridors en verbindingen maken met het gebied Oostvaardersplassenvisie op ruime woon- werk typologieen in uitbreiding in lage dichtheid nabij de A6verkeersontwerp, uitgaande van minimale regie en maximale bereikbaarheid en doorbloeding van de wijknieuwe stedenbouwkundige en architectonische typologieen voor clusters en communities, nieuwe domeinen bepalenbouwtechnisch onderzoek naar bouwkundige aanpasbaarheid Vinex-woningen, nieuwe vormen van gebruik en betere energie-prestaties

0m 1000m

stadsdeelgrens

LI-12

LI-13

LI-01

LI-01

LI-02

LI-02

LI-03

LI-04

LI-05

LI-06

LI-06

LI-08

LI-08LI-09LI-10

LI-11

LI-05

LI-11

LI-14

A+D+E1

B+C+E2+F

DEZE STRATEGISCHE KAARTEN BEVATTEN EEN AANTAL BOUWSTENEN, AANBEVELINGEN OP HET GEBIED VAN BELEID, BEHEER EN ONTWERP, HANDELINGSPERSPECTIEVEN VOOR DE NABIJE OF VERRE TOEKOMST

15

LI-02

LI-03

LI-09

LI-07

LI-08

LI-10 LI-12

LI-11

LI-13

LI-05

LI-11

LI-03

VR-02

VR-08

VR-09

VR-04 VR-12

VR-14

VR-14

VR-15

VR-16VR-13

VR-13

VR-14

VR-11

VR-11

SD-11

SD-13

SD-08

SD-18 SD-20

SD-07

SD-14 SD-17

SD-04

SD-06

SD-12

SD-05

SD-12

ZO-05

ZO-05

ZO-17

ZO-16

ZO-18

ZO-08ZO-09

ZO-21

ZO-14

ZO-15ZO-19

ZO-13

ZO-06

ZO-07

ZO-09

3. LIFESTYLE COMMUNITIES - ‘PRIVATE VINEX’

LI-01:Ontwikkelen van verschillen tussen de stadsdelen door ruime vrijheden binnen helder gestelde kaders van bovenaf. Overheid bewaakt ondergrenzen van de omgevingskwaliteit.Enkel regie op het structuurniveau, Binnen de velden ligt de verantwoordelijkheid in de handen van de burger, ondernemers of initiatiefnemers. Investeringen beperken zich tot bovenwijkse thema’s zoals infrastructuur, LV-routes, OV, water en groen (natuurontwikkeling), deze inzetten op belevingswaarde.LI-02:Stimuleren van private initiatieven door een veranderende rol van de overheid. Van een regisserende rol naar een faciliterende rol d.m.v. particulier en collectief opdrachtgeverschap.LI-03:

Bepalen van de afnemende regie over de openbare ruimte: welke gebieden nog beheren, welke uitgeven als privéterrein in handen van gebruiker, welke laten verwilderen.LI-04:Transformatie van woningen of buurten tot nieuwe gebruiksvormen of bijv. scholen tot bedrijfsverzamelgebouwen, woon-zorgcomplexen of andere faciliteiten t.b.v. bedrijvigheid en diversiteit binnen de wijk. Faciliteren van spontane bottom-up (markt-) initiatieven, toetsen op hoofdlijnen, partijen informeren.LI-05:Minimalisering van de openbare ruimte leidt tot kleinere beheersvraag. Beheer overlaten aan de eindgebruikers, ‘gefaciliteerd bottom-up’. Enkel sturing op hoofdlijnen en op de essentiële onderdelen van de wijk.

LI-06:Ontwikkelen van een masterplan voor kern-recreatiegebieden: de blauwe en groene corridors verbindingen laten maken met de omgeving.LI-07:Ontwikkelen van een visie op ruime woon- werk typologieën in lage dichtheden voor de uitbreiding nabij groene gebieden.LI-08:Ontwikkelen van nieuwe stedenbouwkundige en architectonische typologieën voor clusters en community’s, nieuwe randvoorwaarden voor privé-domeinen bepalen.LI-09:Ontwikkelen van vrijer verkeersontwerp, uitgaande van minimale regie en maximale bereikbaarheid en doorbloeding van de wijk.LI-10:

Opzetten van het bouwtechnisch onderzoek naar de bouwkundige aanpasbaarheid Vinex-woningen.LI-11:Faciliteren van inpassing van duurzaamheidsmaatregelen op stedenbouwkundige schaal.LI-12:Faciliteren van renovatie VINEX-woningen op buurten woningniveau, bouwkundig en energetisch.LI-13: Architectonische typologieën ontwikkelen, ook in de vorm van aanpassingen, voor thuiswerkers en marktsegmenten met grotere ruimtebehoefte.LI-14: Economische ontwikkeling rond multi-modale knopen.. bv: Kenniscentra hoger onderwijs ontstaan in allianties met bedrijfsleven.

DE BOUWSTENEN ZIJN: GERICHTE MAATREGELEN VOOR SPECIFIEKE KNOPEN EN VELDEN IN HET STEDELIJKE WEEFSEL VAN DE VINEX-WIJK.

16

ARNHEM - SCHUYTGRAAF

Beleid:Verschillen tussen de stadsdelen laten onstaan door ruime vrijheden binnen helder gestelde kaders van bovenaf. Overheid bewaakt ondergrenzen van de omgevingskwaliteit.Investeringen beperken zich tot bovenwijkse thema’s zoals infrastructuur, LV-routes, OV, water en groen (natuurontwikkeling), deze inzetten op belevingswaarde door bijvoorbeeld initiatieven als stadslandbouw te faciliteren. Bepalen welke delen van de openbare ruimte uitgeven als priveterrein, beheer in handen van gebruikerfaciliteren van spontane bottom-up initiatieven, toetsen op hoofdlijnen, partijen informeren: zoals transformatie van woningen of buurten tot nieuwe gebruiksvormen of bijv. scholen tot bedrijfsverzamelgebouwen, woonzorgcomplexen of andere faciliteiten t.b.v. bedrijvigheid en diversiteit binnen de wijkVoorkomen achteruitgang oudere buurten door inzetten op verlagen energiekosten, door bijv. stimuleren compacter en stedelijker bouwen of faciliteren van slimme energienetwerken

Beheer:minimalisering van de openbare ruimte leidt tot kleinere beheersvraag. Verder beheer overlaten aan de eindgebruikers, ‘gefaciliteerd bottom-up’kern openbare recreatie rond groene en blauwe gebieden, beheer via slim programma als stadslandbouw, volkstuinen of schooltuinprojecten. Faciliteren collectieve initiatieven tot bouwkundige aanpak van energetisch inefficiënte woningvoorraad (typologie, leeftijd) regie over systeem collectieve energieondernemingen en hoofdinfrastructuur energie

Ontwerp:masterplan voor kern-recreatiegebieden Hoge Vaart en De Evenaar en de groene corridors en verbindingen maken met het gebied Oostvaardersplassenverkeersontwerp, uitgaande van minimale regie en maximale bereikbaarheid en doorbloeding van de wijk, functioneel LV-netwerknieuwe stedenbouwkundige en architectonische typologieen voor clusters en communities, nieuwe domeinen bepalenvisie voor herontwikkeling leegstaande bedrijventerreinen en kantoorgebouwenbouwtechnisch onderzoek naar bouwkundige aanpasbaarheid Vinex-woningen, nieuwe vormen van gebruik en betere energie-prestaties

ZO-01

ZO-12

ZO-22

ZO-04

ZO-20

ZO-13

ZO-07ZO-02ZO-10

ZO-14

ZO-17

ZO-21ZO-09

ZO-11

ZO-03

HET TOEKOMSTBESTENDIG MAKEN VAN DE VINEX-WIJK D.M.V. EEN GROOTSCHALIGE, STERK GEREGISSEERDE EN ALOMVATTENDE HERSTRUCTURERING ZAL NIET ALTIJD EEN BEVREDIGENDE OPLOSSING BIEDEN...

17

LI-02

LI-03

LI-09

LI-07

LI-08

LI-10 LI-12

LI-11

LI-13

LI-05

LI-11

LI-03

VR-02

VR-08

VR-09

VR-04 VR-12

VR-14

VR-14

VR-15

VR-16VR-13

VR-13

VR-14

VR-11

VR-11

SD-11

SD-13

SD-08

SD-18 SD-20

SD-07

SD-14 SD-17

SD-04

SD-06

SD-12

SD-05

SD-12

ZO-05

ZO-05

ZO-17

ZO-16

ZO-18

ZO-08ZO-09

ZO-21

ZO-14

ZO-15ZO-19

ZO-13

ZO-06

ZO-07

ZO-09

4. VRIJSTAAT - ‘DE SPONTANE VINEX’

VR-01:Ontwikkelen van verschillen tussen de stadsdelen door ruime vrijheden binnen helder gestelde kaders van bovenaf. Overheid bewaakt ondergrenzen van de omgevingskwaliteit. Enkel regie op het structuurniveau, Investeringen beperken zich tot bovenwijkse thema’s zoals infrastructuur, LV-routes, OV, water en groen (natuurontwikkeling), deze inzetten op belevingswaarde door bijvoorbeeld initiatieven als stadslandbouw te faciliteren.VR-02:Minimalisering van de openbare ruimte leidt tot kleinere beheersvraag. Verder beheer overlaten aan de eindgebruikers, ‘gefaciliteerd bottom-up’. Enkel sturing op hoofdlijnen en op de essentiële onderdelen van de wijk. VR-03:Opheffen van huidig verkeersregime en hierdoor bestaande onontgonnen structuren activeren.VR-04:

Stimuleren van woningtransformatie t.b.v. diversiteit binnen de wijk. Enkel sturing op hoofdlijnen. Regie op structuurniveau, grote autonomie in de velden. De spontane initiatieven, Bottum-up initiatieven, worden getoetst op hoofdlijnen. VR-05:Investeren op infrastructuurniveau en groen-blauwe voorzieningen. Kern openbare recreatie rond groene en blauwe gebieden, beheer via slim programma als stadslandbouw, volkstuinen of schooltuinprojecten.VR-06:Aanwijzen van gebieden die mogen verwilderen, maar ook de ruimtelijke ondergrens borgen a.d.h.v. cruciale projecten die essentieel zijn voor behoud van de structuur van de wijk.VR-07:Ontwikkelen van een masterplan voor kern-recreatiegebieden: de blauwe en groene corridors verbindingen laten maken met de omgeving.VR-08:Verschuiven van de ruimtelijke ordening naar burger

en ondernemers. Hierdoor ligt de marktwerking ten grondslag aan de verdere ontwikkeling van de wijk. De ruimtelijke ondergrens is de bestaande ruimtelijke structuurVR-09:Ontwikkelen van verkeersontwerp, uitgaande van minimale regie en maximale bereikbaarheid en doorbloeding van de wijk, functioneel LV-netwerk.VR-10:Ontwikkelen van een visie voor herontwikkeling leegstaande bedrijventerreinen en kantoorgebouwen.VR-11:Ontwikkelen van nieuwe stedenbouwkundige en architectonische typologieën voor clusters en community’s, nieuwe grenzen van privé-domeinen bepalen.VR-12:Opzetten van het bouwtechnisch onderzoek naar de bouwkundige aanpasbaarheid Vinex-woningen.VR-13:Faciliteren van inpassing van

duurzaamheidsmaatregelen op stedenbouwkundige schaal.VR-14:Nieuwe typologieën ontwikkelen voor extensieve combinaties van gebruik van de openbare ruimte rondom de woning.VR-15:Faciliteren van renovatie VINEX-woningen op buurten woningniveau, bouwkundig en energetisch.VR-16:Faciliteren van spontane bottom-up initiatieven, toetsen op hoofdlijnen, partijen informeren: zoals transformatie van woningen of buurten tot nieuwe gebruiksvormen of bijv. scholen tot bedrijfsverzamelgebouwen, woon-zorgcomplexen of andere faciliteiten t.b.v. bedrijvigheid en diversiteit binnen de wijk.VR-17:Braakliggende gebieden ad hoc. ontwikkelen middels tijdelijk gebruik.

... MEDE DOOR DE COMPLEXE EN GEFRAGMENTEERDE EIGENDOMSVERHOUDINGEN EN BELANGEN LIJKT EEN GERICHTE EN MEER GENUANCEERDE AANPAK EERDER EEN OPLOSSING TE ZIJN VOOR DE VERANDERENDE BEHOEFTEN IN DE WIJKEN

18

A. EEN INDELING VAN DE WIJKEN OP BASIS VAN MEERDERE CRITERIA EN/OF VARIABELEN LEVERT GEEN HELDERE CLASSIFICATIE OP. HET INDELEN VAN DE WIJKEN OP DOMINANTE KENMERKEN LEIDT TOT EEN GROEPERING, WAARVAN DE 4 CASE-GEBIEDEN PROTOTYPISCHE VOORBEELDEN ZIJN;

B. BIJNA IEDERE VINEX-WIJK KENT, OP STRUCTUURNIVEAU, EEN EIGEN IDENTITEIT;

C. OP NIVEAU VAN HET WOONDOMEIN IS DE UNIFORMITEIT TUSSEN DE VINEX-WIJKEN ZEER GROOT;

D. HET TOEKOMSTBESTENDIG MAKEN VAN DE VINEX-WIJK D.M.V. EEN GROOTSCHALIGE, STERK GEREGISSEERDE EN ALOMVATTENDE HERSTRUCTURERING BIEDT NIET ALTIJD, DOOR DE COMPLEXE EIGENDOMSVERHOUDINGEN EN BELANGEN, EEN OPLOSSING VOOR DE VERANDERENDE BEHOEFTE IN DE WIJK;

E. TRENDS BIEDEN KANSEN OM DE VINEX-WIJKEN TOEKOMSTBESTENDIG TE MAKEN, HIERBIJ IS DE VINEXT-METHODE EEN BENADERINGSWIJZE WAARIN HET KOPPELEN VAN DE BEHOEFTEPATRONEN AAN WOONMILIEU’S (GEACTUALISEERDE WOONDOMEIN), BOUWSTENEN OPLEVERT DIE ONTWIKKELINGEN, ZOWEL RUIMTELIJK, DEMOGRAFISCH ALS SOCIAAL, IN DE TOEKOMST KUNNEN FACILITEREN.

ALGEMENE CONCLUSIES

19

F. HET BESCHRIJVEN VAN DE WOONMILIEU’S GEEFT INZICHT IN DE VERSCHEIDENHEID VAN WOONBUURTEN DIE OP HET EERSTE GEZICHT ‘EEN EINDELOOS ZEE WONINGEN’ LIJKEN TE ZIJN. HET IS EEN NIEUWE BENADERINGSWIJZE VOOR HET AANPAKKEN VAN DE VELDEN BINNEN DE VERSCHILLENDE VINEX-WIJKEN, GEBASEERD OP HUN ONDERLINGE VERSCHILLEN.

G. DE WOONMILIEU’S BIEDEN EEN GEDEGEN FUNDAMENT OM GECOMBINEERD MET HET BEHOEFTEPATROON EEN HELDERE AANPAK EN PRIORITERING TE FORMULEREN. TEVENS KAN ALLE CRUCIALE INFORMATIE, ZOALS SOCIAAL-ECONOMISCHE, DEMOGRAFISCHE, RUIMTELIJK, ENZ, HIERAAN GEKOPPELD WORDEN.

H. DE BOUWSTENEN (BEHEER, BELEID EN ONTWERP) ZIJN IN TE DELEN IN DRIE GROEPEN:BOUWSTENEN OP STRUCTUURNIVEAU;BOUWSTENEN OP VELDNIVEAU;BOUWSTENEN OP ZOWEL HET VELD- ALS STRUCTUURNIVEAU;

I. BOUWSTENEN OP STRUCTUURNIVEAU HEBBEN VOORAL EEN LOCATIE-SPECIFIEK KARAKTER. BOUWSTENEN OP VELDNIVEAU HEBBEN EEN GENERIEK KARAKTER EN ZIJN TOEPASBAAR OP DE VINEX-WIJKEN;

21

Met dank aan:Stimuleringsfonds Cratieve IndustrieGemeente AlmereGemeente ArnhemGemeente Den HaagGemeente TilburgJan Hein Boersma, Bureau Nieuwe GrachtAlle workshopsdeelnemersAlle gesprekspartners

Ed RavensbergenMarc HolvoetRene BerbeeJordy StampsMaaike van der HorstRedmar van LeeuwenJanneke RutgersTomas SuminasBahar Akbarian

ATELIER

BRUUTatelierbruut Den HaagNOORDEINDE 332562 CJ DEN HAAG

atelierbruut AmsterdamKIEKSTRAAT 761087 JB AMSTERDAM

[email protected] KVK NR. 34.25.43.67BTW NR. NL8161.92.820ING BANK NR. 66.03.78.779

COLOFON

130405 sfashortboekje cs5 · vinex-ontwikkelingen. daarnaast leefde er ook sterk het standpunt dat...

Documents